1 Ανάλυση Υφιστάμενης Κατάστασης στον Τομέα του Εναλλακτικού Τουρισμού

Transcript

1 1 Ανάλυση Υφιστάμενης Κατάστασης στον Τομέα του Εναλλακτικού Τουρισμού

2 Περιεχόμενα ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 ΥΦΙΣΤΑΜΕΝΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ Η συμβολή του Τουρισμού σήμερα Οι Επιπτώσεις του Ελληνικού Τουρισμού... 5 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 ΥΦΙΣΤΑΜΕΝΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΣΤΟ Ν. ΣΕΡΡΩΝ α Ο Νομός Σερρών β Ειδικότερα ο Δήμος Βισαλτίας γ.Βισαλτία -αρχαία χώρα των Μακεδόνων Γεωγραφική θέση Φυσικό Περιβάλλον Χλωρίδα-Πανίδα Γεωμορφολογικά και Υδρογεωλογικά Χαρακτηριστικά Περιβαλλοντικές Δράσεις στις Σέρρες Ο Τουρισμός στο Νομό Σερρών Τουριστικές Υποδομές και Φυσιογνωμία Περιοχής Τουριστική Επιχειρηματικότητα Συνεισφορά Τουρισμού στην Επιχειρηματικότητα της περιοχής ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 ΜΟΡΦΕΣ ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΟΥ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ Εναλλακτικός Τουρισμός στο Νομό Σερρών Υφιστάμενες Επιχειρήσεις στις Σέρρες που δραστηριοποιούνται στον Τουρισμό Επιπτώσεις/ οφέλη του εναλλακτικού τουρισμού για τους επιχειρηματίες και την τοπική κοινωνία Επιχειρηματικές Ομάδες Εναλλακτικών Δράσεων Επιπτώσεις/ οφέλη για τον τουρίσταεπισκέπτη του εναλλακτικού τουρισμού ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΩΝ ΔΡΑΣΕΩΝ ΣΤΟΝ ΤΟΥΡΙΣΜΟ Ανάλυση SWOT Εναλλακτικού Τουρισμού σε τοπικό επίπεδο Καλές Πρακτικές από Ελλάδα και Εξωτερικό Ανάπτυξη θεματικών διαδρομών Προτεινόμενες Εναλλακτικές Δραστηριότητες σε τοπικό επίπεδο ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5 ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ Συμπεράσματα Προτάσεις

3 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 ΥΦΙΣΤΑΜΕΝΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ 1.1 Η συμβολή του Τουρισμού σήμερα Ο τουρισμός αποτελεί για την ελληνική οικονομία έναν από τους σημαντικότερους πυλώνες ανάπτυξης και εισροής εσόδων. Η συμβολή της τουριστικής οικονομίας το 2011 στο ΑΕΠ της Ελλάδας φτάνει το 16,5%, ενώ η συνολική απασχόληση στην τουριστική οικονομία ( θέσεις εργασίας) αντιστοιχεί στο 18,4% των απασχολουμένων. Μέχρι το 2019 η απασχόληση στην τουριστική οικονομία μπορεί να αυξηθεί τουλάχιστον κατά άτομα, καλύπτοντας το 100% των ανέργων κατά το Συγκρινόμενος σε παγκόσμιο επίπεδο, ο ελληνικός τουρισμός καταγράφει ικανοποιητικές επιδόσεις. Σύμφωνα με τα τελευταία διαθέσιμα στοιχεία του Παγκόσμιου Οργανισμού Τουρισμού (WTO), η Ελλάδα το 2011 ήταν 17η σε επίπεδο διεθνών αφίξεων και 19η σε επίπεδο εσόδων. Επίσης, σύμφωνα με το Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ (WEF) το 2011, η χώρα μας καταλαμβάνει την 29η θέση μεταξύ 139 χωρών στο Δείκτη Ταξιδιωτικής και Τουριστικής Ανταγωνιστικότητας, ενώ στο Γενικό Δείκτη Ανταγωνιστικότητας καταλαμβάνει μόλις την 83η. Στοιχεία Ελληνικού Τουρισμού 2011 Συμμετοχή στο ΑΕΠ 16,5% [WTTC] Συμμετοχή στην απασχόληση 18,4% της συνολικής απασχόλησης [WTTC] Απασχόληση (άμεση & έμμεση) [WTTC] Έσοδα 10,5 δισ. [ΤτΕ] Αφίξεις Αλλοδαπών 16,4 εκατ. Μέση κατά κεφαλή δαπάνη 639 Μερίδιο Αγοράς 1,7% Παγκόσμια, 3,3% Ευρώπη Εποχικότητα 54% των αφίξεων αλλοδαπών πραγματοποιείται Ιούλιο - Αύγουστο - Σεπτέμβριο Συγκέντρωση Προσφοράς 66% των ξενοδοχειακών κλινών συγκεντρώνονται σε 4 περιοχές της Ελλάδας [ΞΕΕ] Ξενοδοχειακή Υποδομή ξενοδοχεία / κλίνες [ΞΕΕ] Top 5 αεροδρόμια (σε αφίξεις αλλοδαπών) Top 5 αγορές Γερμανία ( ), Ην. Βασίλειο ( ), ΠΓΔΜ ( ), Γαλλία ( ), Ιταλία ( ) [ΤτΕ] Αθήνα ( ), Ηράκλειο ( ), Ρόδος ( ), Θεσσαλονίκη ( ), Κώς ( ) [ΕΛ.ΣΤΑΤ.] Πηγή: ΣΕΤΕ, επεξεργασία στοιχείων ΕΛ.ΣΤΑΤ., UNWTO, WEF Τα στοιχεία αυτά αποδεικνύουν ότι ο ελληνικός τουρισμός είναι ένας από τους ελάχιστους τομείς της εθνικής οικονομίας, ο οποίος είναι ανταγωνιστικός σε παγκόσμιο επίπεδο. Η συνεισφορά του τουρισμού στην βιωσιμότητα της ελληνικής οικονομίας αποκτά σημαντική 3

4 θέση όχι μόνο σε ποσοτικό αλλά και σε ποιοτικό επίπεδο. Η ποιοτική παράμετρος συγκεκριμένα αφορά κυρίως στην ανατρεπτική επιρροή που ασκεί ο εγχώριος τουρισμός στο φαινόμενο της εποχικότητας που χαρακτηρίζει το ελληνικό τουριστικό προϊόν. Η ραγδαία ανάπτυξη του τουρισμού, σε παγκόσμιο επίπεδο, καταγράφεται ως ένα από τα σπουδαιότερα κοινωνικά φαινόμενα της μεταπολεμικής περιόδου. Οι σημαντικότεροι παράγοντες που επηρέασαν θετικά την εξέλιξη αυτή ήταν: Η σταθερή οικονομική ανάπτυξη των περισσότερων χωρών Η αύξηση του βιοτικού επιπέδου των κατοίκων τους. Η δημιουργία κοινωνικού κράτους (άδειες, συντάξεις κλπ), που έδινε την οικονομική και χρονική δυνατότητα σε περισσότερες ομάδες να ταξιδεύουν για τουρισμό. Οι τεχνολογικές εξελίξεις, ιδιαίτερα στους τομείς των μεταφορών και επικοινωνιών, που επέτρεπαν την πραγματοποίηση άνετων, ασφαλών και φθηνών ταξιδιών καθώς και εύκολη επικοινωνία και πληροφόρηση. Η ανάπτυξη και εξειδίκευση του τουριστικού κλάδου και η συνεχής οργανωτική βελτίωσή του. Η δημιουργία, συμπληρωματικών του τουρισμού, γενικών και ειδικών υποδομών και διευκολύνσεων. Η Ελλάδα, από την πρώτη στιγμή που εμφανίστηκε στην οργανωμένη τουριστική αγορά, καθιερώθηκε ως μία από τις περισσότερο αξιόλογες περιοχές υποδοχής του τουριστικού ρεύματος και ως παραδοσιακός προορισμός του οργανωμένου μαζικού τουρισμού. Παρά το γεγονός ότι ο τουριστικός τομέας είναι ιδιαίτερα ευαίσθητος και επηρεάζεται άμεσα από τις διεθνείς πολιτικές και οικονομικές συνθήκες, τις διακρατικές σχέσεις, τον ανταγωνισμό κλπ. διεκδικεί μια από τις πρώτες θέσεις στις συναλλαγματικές πηγές της χώρας αλλά και σύνολο των οικονομικών μεγεθών του ΑΕΠ, των τουριστικών εισπράξεων σε συνάλλαγμα αλλά και στην απασχόληση επί του ενεργού πληθυσμού. Το έτος 1990 είχε ανακηρυχθεί έτος τουρισμού και το γεγονός αυτό έγινε αφορμή να προβληθούν τόσο τα οφέλη όσο και τα προβλήματα του τουριστικού τομέα. Επιπλέον, τα αρμόδια όργανα της Ευρωπαϊκής Ένωσης θεσμοθέτησαν σειρά μέτρων και δράσεων με σκοπό την άμεση και αποτελεσματική ενίσχυση του τουρισμού γενικότερα αλλά και ειδικότερα του αγροτοτουρισμού και των εναλλακτικών μορφών τουρισμού με σκοπό τη συγκράτηση και την οικονομική ενίσχυση του πληθυσμού των ορεινών και μειονεκτικών περιοχών των χωρών μελών. 4

5 Στον ελληνικό χώρο, ο τουρισμός παρουσιάζει σταθερή ανοδική τάση. Ωστόσο, παρά τις ευνοϊκές προοπτικές, ο τομέας αυτός αντιμετωπίσει ορισμένα προβλήματα όπως: Τον έντονα εποχικό χαρακτήρα της δραστηριότητας αυτής, κυρίως την περίοδο Ιουνίου Σεπτεμβρίου. Την άνιση γεωγραφική κατανομή των τουριστικών δραστηριοτήτων, με μεγάλη συγκέντρωση σε ορισμένες περιοχές π.χ Ρόδος, Μύκονος, Πάρος κ.τ.λ, στις οποίες υπάρχει υπερβολικά μεγάλος αριθμός κλινών. Τη χαμηλή ποιότητα του τουριστικού προϊόντος και ιδίως της στέγασης. Η ελληνική πολιτεία, αναγνωρίζοντας την σημαντικότητα του τουριστικού τομέα για την εθνική οικονομία και ευρύτερα για την ελληνική κοινωνία και τη συμβολή του στη βελτίωση του βιοτικού επιπέδου των ατόμων, στην αύξηση εισοδήματος και στην επαφή με άλλους πολιτισμούς, τον ενίσχυσε με τη διοχέτευση στον τομέα αυτό μεγάλου μέρους των ευρωπαϊκών επιχορηγήσεων. 1.2 Οι Επιπτώσεις του Ελληνικού Τουρισμού Οι περιβαλλοντικές επιπτώσεις είναι αποτέλεσμα των πιέσεων που δημιουργεί ο τουρισμός στο περιβάλλον, δεδομένου ότι, όπως και κάθε άλλη ανθρώπινη δραστηριότητα, χρειάζεται γη και φυσικούς πόρους ως εισροές για την παραγωγική διαδικασία, ενώ ταυτόχρονα με την παραγωγή αγαθών και υπηρεσιών παράγονται και κάθε είδους απόβλητα. Οι περιβαλλοντικές πιέσεις που προέρχονται από τον τουρισμό είναι δύο ειδών οι μόνιμες που προέρχονται από τη δημιουργία τουριστικών υποδομών και ανωδομών, αλλά και των γενικών υποδομών που χρησιμοποιούνται από τον τουρισμό. τις εποχικές που προέρχονται από τη λειτουργία των τουριστικών επιχειρήσεων κάθε είδους και αφορούν στην κατανάλωση νερού και ενέργειας, την παραγωγή υγρών, στερεών και αέριων αποβλήτων, αλλά και θορύβου. Από τις παρεμβάσεις του τουρισμού προκύπτουν τόσο θετικές, όσο και αρνητικές επιπτώσεις στα επιμέρους στοιχεία του φυσικού, πολιτιστικού και δομημένου περιβάλλοντος. Στην πρώτη κατηγορία των θετικών επιπτώσεων περιλαμβάνονται: Διατήρηση σημαντικών φυσικών περιοχών. Ο τουρισμός μπορεί να βοηθήσει στη δικαιολόγηση και στην απόδοση εσόδων για διατήρηση σημαντικών φυσικών περιοχών και την ανάπτυξη πάρκων και προστατευόμενων περιοχών, συμπεριλαμβανόμενης της σύστασης εθνικών και περιφερειακών πάρκων, λόγω του ότι αυτά αποτελούν πόλους 5

6 έλξης για τους τουρίστες. Χαρακτηριστικά παραδείγματα αποτελούν το Θαλάσσιο Πάρκο Ζακύνθου για την προστασία της θαλάσσιας χελώνας Caretta caretta και Αλοννήσου- Βορείων Σποράδων, για την προστασία της φώκια Monahus monahus, η Λίμνη Κερκίνη και οι Πρέσπες. Διατήρηση αρχαιολογικών και ιστορικών χώρων και οικισμών αρχιτεκτονικού χαρακτήρα: Ο τουρισμός παρέχει το κίνητρο και έμμεσα (μέσω των φόρων) συμβάλλει στη χρηματοδότηση για τη διατήρηση των αρχαιολογικών και ιστορικών χώρων (ως πόλων έλξης για τους τουρίστες) που διαφορετικά μπορεί να αφήνονταν στην υποβάθμιση, την εξαφάνιση, και τελικά στην απώλεια της πολιτιστικής κληρονομιάς των περιοχών. Βελτίωση της περιβαλλοντικής ποιότητας: Ο τουρισμός μπορεί να αποτελέσει το κίνητρο για την προστασία του περιβάλλοντος, μέσω του ελέγχου του νερού, του αέρα, της ηχορύπανσης, των απορριμμάτων, αλλά επιπλέον θα μπορούσε να συντελέσει στη βελτίωση της περιβαλλοντικής αισθητικής, μέσω προγραμμάτων διατήρησης του τοπίου, σχεδιασμό και καλύτερη συντήρηση κτιρίων. Βελτίωση των υποδομών: οι τοπικές υποδομές αεροδρομίων, δρόμων, ύδρευσης, αποχέτευσης, διάθεσης απορριμμάτων, επεξεργασίας υγρών αποβλήτων και επικοινωνιών μπορεί να βελτιωθούν, μέσω της ανάπτυξης του τουρισμού και να οδηγήσουν σε μείωση της ρύπανσης και αναβάθμισης της περιβαλλοντικής ποιότητας του προορισμού. Αυξανόμενη περιβαλλοντική ευαισθητοποίηση: το ενδιαφέρον των τουριστών για τη φύση και η συνειδητοποίηση της σημασίας της διατήρησής της για την οικονομική επιτυχία του τουρισμού έχει ενθαρρύνει την τοπική ευαισθητοποίηση στο θέμα σε περιοχές όπου οι ντόπιοι κάτοικοι αρχικά είχαν περιορισμένο ενδιαφέρον. Στη δεύτερη περίπτωση των αρνητικών επιπτώσεων περιλαμβάνονται: Υποβάθμιση ποιότητας και έλλειψη πόσιμου νερού: Η αυξημένη άντληση νερού για την κάλυψη των τουριστικών αναγκών αποτελεί τον κύριο λόγο της εμφάνισης προβλημάτων. Σε πολλά νησιά, η υπεράντληση νερού έχει υφαλμυρίσει και κατά συνέπεια καταστρέψει τον υδροφόρο ορίζοντα, με επιπτώσεις που δεν περιορίζονται μόνο στον τουρισμό. Θαλάσσιο περιβάλλον: Ρύπανση στη θάλασσα από τον τουρισμό μπορεί να προκληθεί και από πλοιάρια που χρησιμοποιούνται για αναψυχή και μεταφορά τουριστών από την απόρριψη πετρελαίου, λαδιού, υγρών αποβλήτων, σεντινόνερων ειδικά σε κλειστά λιμάνια και μέρη όπου η κυκλοφορία του νερού είναι αργή. 6

7 Ρύπανση αέρα: συνδέεται τόσο με τη μεταφορά των τουριστών από τον τόπο διαμονής τους στον προορισμό, όσο και από τη χρήση μεταφορικών μέσων κάθε τύπου, που χρησιμοποιούνται από τους τουρίστες ή για ικανοποίηση των αναγκών που αυτοί προκαλούν, ειδικά σε μεγάλα τουριστικά κέντρα. Ποιότητα εδάφους: Οι τουριστικές κατασκευές επηρεάζουν και την ποιότητα του εδάφους αφού οι αλλαγές χρήσης γης και φυτοκάλυψης έχουν ευρύτερες συνέπειες. Αυτό έχει ιδιαίτερη σημασία σε μια χώρα όπου το 35% του εδάφους κινδυνεύει σοβαρά να ερημοποιηθεί, ενώ για ακόμη 49,8% της επιφάνειας ο κίνδυνος είναι μέτριος. Υποβάθμιση αστικού περιβάλλοντος και αγροτικού τοπίου: Οι αλλαγές χρήσεων γης που προκαλεί η τουριστική δραστηριότητα σε συνδυασμό με όσες προκαλούν οι άλλες οικονομικές δραστηριότητες και οι ανάγκες του πληθυσμού και η έλλειψη χωροταξικού και πολεοδομικού σχεδιασμού οδηγούν στην υποβάθμιση του τοπίου και στην αισθητική ρύπανση. Οικολογική διαταραχή: Οι αλλαγές των χρήσεων γης που προκύπτουν ως αποτέλεσμα της αστικοποίησης που προκαλεί ο τουρισμός μπορεί να επηρεάσουν τη βιοποικιλότητα της περιοχής, τα υπόγεια νερά, την ποιότητα του εδάφους, ανάλογα με το είδος της περιοχής η οποία δομείται. Επίσης, η υπερβολική χρήση των εύθραυστων φυσικών περιοχών, όπως στην ανακοπή της αύξησης της βλάστησης σε πάρκα και προστατευόμενες περιοχές, καθώς μεγάλος αριθμός τουριστών περπατά μέσα σ αυτά και συμπιέζει το χώμα γύρω από τα φυτά. Η αποψίλωση των δασών από τις πλαγιές για σκι μπορεί να οδηγήσει σε διάβρωση, κατολισθήσεις και χιονοστιβάδες. Τα πρότυπα συμπεριφοράς των ζώων μπορεί να διαταραχθούν, ενώ τα ενδιαιτήματά τους μπορούν να διακοπούν και να μειωθούν, λόγω της αλόγιστης καταπάτησης από την τουριστική ανάπτυξη. Συμπερασματικά, στη δύσκολη πορεία προς τον εκσυγχρονισμό των τουριστικών περιοχών υπήρξαν πολλές θετικές αλλά και αρνητικές επιπτώσεις και αλλαγές τόσο στο φυσικό περιβάλλον όσο και στο πολιτιστικό πεδίο. Η θετική ή αρνητική έκβαση των επιπτώσεων σχετίζεται άμεσα τόσο με το στάδιο ανάπτυξης του τουρισμού όσο και με τον τύπο ανάπτυξης (στις περιπτώσεις όπου έχουμε πρότυπα βιώσιμης ανάπτυξης η κατάσταση είναι περισσότερο ισόρροπη). 7

8 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 ΥΦΙΣΤΑΜΕΝΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΣΤΟ Ν. ΣΕΡΡΩΝ 2.1.α Ο Νομός Σερρών Ο νομός Σερρών είναι ένας από τους 13 νομούς της Μακεδονίας, του μεγαλύτερου διαμερίσματος της Ελλάδας και ανήκει στην περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας. Ανατολικά συνορεύει με τους νομούς Δράμας και Καβάλας και δυτικά με τους νομούς Θεσσαλονίκης και Κιλκίς. Στα βόρεια συνορεύει με τη Βουλγαρία και με την Πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας (FYROM). Είναι ο νομός με τα περισσότερα χωριά σε όλη την Ελλάδα. Ανήκει στους πεδινότερους νομούς της Ελλάδας, δεδομένου ότι το 48% της συνολικής έκτασης του χαρακτηρίζεται σαν πεδινό-ημιορεινό. Περικλείεται δυτικά από τις οροσειρές Κερκίνης-Βερτίσκου-Κερδυλίων, ανατολικά από τις οροσειρές Ορβήλου-Μενοικίου-Παγγαίου, ενώ βόρεια δεσπόζει το όρος Μπέλες. Το νομό διασχίζει ο ποταμός Στρυμώνας, που πηγάζει από τη Βουλγαρία και εκβάλλει στο Στρυμονικό κόλπο (Ορφανού). Κυριότερος παραπόταμός του είναι ο Αγγίτης, στο ανατολικό τμήμα του νομού, όπου ρέει μεταξύ του Παγγαίου και του Μενοικίου όρους, σχηματίζοντας το φαράγγι του Αγγίτη, δίπλα στα Σπήλαια της Αλιστράτης. Εικόνα 1 Νομός Σερρών Οι κάτοικοι του νομού είναι είτε γηγενείς Έλληνες είτε πρόσφυγες από την Ανατολική Θράκη, την Μικρά Ασία και τον Πόντο. Η συνολική έκταση του νομού ανέρχεται σε τετραγωνικά χιλιόμετρα, που είναι το 3% της έκτασης της Ελλάδας. Το 41% της συνολικής έκτασης του 8

9 νομού είναι καλλιεργήσιμες εκτάσεις, γεγονός που καθορίζει και την κύρια ασχολία των κατοίκων του νομού. Στο νομό υπάρχουν αξιόλογοι αρχαιολογικοί και ιστορικοί τόποι. Αυτοί είναι: η πόλη των Σερρών, η περιοχή της Αμφίπολης, η ιερά μονή Ιωάννου του Προδρόμου, η ιερά μονή της Εικοσιφοινίσης, με σπάνιες αγιογραφίες και η ιερά μονή Αγ. Κυριακής Αλιστράτης, τα οχυρά του Μεταξά κατά μήκος των Ελληνοβουλγαρικών συνόρων στην οροσειρά Μπέλες. Εδώ βρίσκεται και η τοποθεσία Κλειδί, όπου ο Βασίλειος ο Βουλγαροκτόνος εξολόθρευσε το στρατό των Βουλγάρων το Ο νομός έχει αρκετά τουριστικά μέρη που δέχονται πολλούς επισκέπτες, όπως τον Άγιο Ιωάννη, προάστιο του Δήμου Σερρών, την κοιλάδα των Αγίων Αναργύρων, το Λαϊλιά με την πλούσια δασική του βλάστηση και το σύγχρονο χιονοδρομικό του κέντρο, τη λίμνη Κερκίνη με το τεχνητό φράγμα άρδευσης της πεδιάδας των Σερρών, τον πλούσιο υδροβιότοπο και το φρέσκο ψάρι, τα Άνω Πορόια, με το δροσερό βουνίσιο κλίμα το καλοκαίρι και τη φρέσκια πέστροφα, την Αλιστράτη, όπου επισκέπτονται το γνωστό σπήλαιο και το φαράγγι του ποταμού Αγγίτη. Η διάρθρωση της απασχόλησης τον Οικονομικά Ενεργού Πληθυσμού της πόλης των Σερρών χαρακτηρίζεται από σημαντική συγκέντρωση δραστηριοτήτων στον τριτογενή τομέα: εμπόριο, μεταφορές, επικοινωνίες, τράπεζες, ασφάλειες, υπηρεσίες κ.τ.λ.. Σε δεύτερο επίπεδο ο δευτερογενής τομέας παρουσίαζα σημαντική αύξηση. Η δραστηριοποίηση σε τομείς μεταποίησης αγροτικών προϊόντων συνδέεται άμεσα με την τοπική αγροτική παραγωγή, κυριότερη μονάδα είναι το εργοστάσιο της Ελληνικής Βιομηχανίας Ζάχαρης. Ιδιαίτερη σημασία για την οικονομική ανάπτυξη της ευρύτερης περιοχής έχει η Βιομηχανική Περιοχή (ΒΙ.ΠΕ). Η ΒΙ.ΠΕ δημιουργήθηκε από την ΕΤΒΑ το 1981 στα βορειοδυτικά της πόλης και έχει έκταση στρεμμάτων. Τα τελευταία χρόνια νέες δυναμικές βιομηχανικές μονάδες αναπτύσσονται στο χώρο της Βιομηχανικής περιοχής (ΔΡΟΜΕΑΣ,FLOS κ.α.). Ο τομέας ο οποίος παρουσιάζει συνεχή συρρίκνωση είναι ο πρωτογενής. Η μείωση της απασχόλησης στον πρωτογενή τομέα θεωρείται φυσιολογική, εφόσον δημιουργήθηκαν οι προϋποθέσεις για απασχόληση του πληθυσμού της πόλης στους άλλους τομείς με αποτέλεσμα οι κάτοικοι της πόλης να απασχοληθούν σ' αυτούς εκμεταλλευόμενοι τη δυνατότητα γειτνίασης του τόπου κατοικίας και εργασίας. Η πρωτογενής παραγωγή στην περιοχή της πόλης των Σερρών περιλαμβάνει κατά κύριο λόγο φρούτα και λαχανικά. Ο πληθυσμός όλων των δήμων του Ν. Σερρών, σύμφωνα με τα πρώτα αποτελέσματα που ανακοινώθηκαν από τη Στατιστική Υπηρεσία κινείται στους κατοίκους, μειωμένος σε σχέση με το 2001 που ο πληθυσμός του νομού είχε «αγγίξει» τις άτομα. Από αυτούς 9

10 είναι οι άντρες και οι γυναίκες. Αναλυτικά ο πληθυσμός σε κάθε Δήμο του Ν. Σερρών έχει ως εξής: Περιφερειακή Ενότητα Σερρών: Άρρενες Θήλεις Δήμος Σερρών: Άρρενες Θήλεις Δήμος Αμφίπολης: Άρρενες Θήλεις Δήμος Βισαλτίας: Άρρενες Θήλεις Δήμος Εμμ. Παππά: Άρρενες Θήλεις Δήμος Ηράκλειας: Άρρενες Θήλεις Δήμος Νέας Ζίχνης: Άρρενες Θήλεις Δήμος Σιντικής: Άρρενες Θήλεις β Ειδικότερα ο Δήμος Βισαλτίας Ο Δήμος Βισαλτίας είναι δήμος της Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας, που συστάθηκε την 1η Ιανουαρίου 2011 από τη συνένωση των προϋπαρχόντων δήμων Αχινού, Βισαλτίας, Νιγρίτας και Τραγίλου. Πρωτεύουσά του Δήμου είναι η Νιγρίτα. Στον Δήμο Βισαλτίας υφίστανται τέσσερις Δημοτικές ενότητες και συγκεκριμένα: Α. Δημοτική ενότητα Αχινού που περιλαμβάνει τις τοπικές κοινότητες: Σιτοχωρίου με πληθυσμό 663 κατοίκους (Έδρα της ενότητας) Αχινού με πληθυσμό 731 κατοίκους Δάφνης με πληθυσμό 466 κατοίκους ( Δάφνη 386 κάτοικοι και Ορέσκεια (οικισμός) 80 κάτοικοι Ζερβοχωρίου με πληθυσμό 117 κατοίκους Λευκοτόπου με πληθυσμό 273 κατοίκους Πατρικίου με πληθυσμό 367 κατοίκους Χουμνικού με πληθυσμό 391 κατοίκους (Χουμνικό 251 κάτοικοι και Λαγκάδι (οικισμός)140 κάτοικοι Β. Δημοτική ενότητα Βισαλτίας που περιλαμβάνει τις τοπικές κοινότητες: Δημητρητσίου με πληθυσμό 1461 κατοίκους (Έδρα της ενότητας) 10

11 Αγίας Παρασκευής με πληθυσμό 986 κατοίκους Αμπέλων με πληθυσμό 945κατοίκους Βέργης με πληθυσμό 1279 κατοίκους Λυγαριάς με πληθυσμό 617 κατοίκους Νικοκλείας με πληθυσμό 1316 κατοίκους Σησαμίας με πληθυσμό 996 κατοίκους Τριανταφυλλιάς με πληθυσμό 963 κατοίκους Γ. Δημοτική ενότητα Νιγρίτας Περιλαμβάνει: Την Δημοτική Κοινότητα Νιγρίτας με πληθυσμό κατοίκους. Η Νιγρίτα είναι η έδρα του Δήμου Την Τοπική Κοινότητα Τερπνής με πληθυσμό κατοίκους και τις Τοπικές Κοινότητες Ανθής με πληθυσμό 625 κατοίκους Θερμών με πληθυσμό [ 574 κατοίκους Φλαμπούρου με πληθυσμό 829 κατοίκους Δ. Δημοτική ενότητα Τραγίλου που περιλαμβάνει τις τοπικές κοινότητες: Μαυροθαλάσσας με πληθυσμό κατοίκους (Έδρα της ενότητας) Αγίου Δημητρίου με πληθυσμό 394 κατοίκους Αηδονοχωρίου με πληθυσμό 408 κατοίκους Ευκαρπίας με πληθυσμό 727 κατοίκους Ιβήρων με πληθυσμό 813 κατοίκους Καστανοχωρίου με πληθυσμό 153 κατοίκους Τραγίλου - με πληθυσμό 575 κατοίκους Η Νιγρίτα βρίσκεται σε απόσταση 22 χλμ. από την πόλη των Σερρών. Είναι δηλαδή πολύ κοντά στην πρωτεύουσα του Νομού, με όλα τα οικονομικοκοινωνικά, πολιτιστικά και διοικητικά πλεονεκτήματα που απορρέουν από αυτό. Η απόσταση του Δήμου από τις άλλες μεγάλες πόλεις του Νομού είναι: από το Σιδηρόκαστρο 42 χλμ., από την Ηράκλεια 49 χλμ., 11

12 ενώ από το Μητροπολιτικό κέντρο της Περιφέρειας, τη Θεσσαλονίκη απέχει 111 χλμ. Επίσης, απέχει 46 χλμ. από την διασταύρωση της εθνικής οδού Σερρών - Καβάλας. Αξίζει ακόμη να σημειωθεί ότι απέχει 38 χλμ. από τον κάθετο άξονα της Εγνατίας οδού, ένα δρόμο υψίστης εθνικής σημασίας που καθιστά την Βόρεια Ελλάδα κυρίαρχο πόλο αναφοράς και ανάπτυξης, εδραιώνοντας την πολιτική και οικονομική ισχύ της στα Βαλκάνια, τη Μεσόγειο και κατ επέκταση σε όλη την Ευρώπη. 2.1.γ.Βισαλτία -αρχαία χώρα των Μακεδόνων Η Βισαλτία ήταν αρχαία χώρα της Μακεδονίας που αποτελούσε συνέχεια της Κρηστωνίας και που εκτεινόταν από το όρος Βέρτισκο μέχρι τον ποταμό Στρυμόνα, δηλαδή επι των σημερινών περιοχών του Σοχού και της Νιγρίτας. Το βασίλειο των Βισαλτών παλαιότερα εκτεινόταν και σε ολόκληρη τη Χαλκιδική. Κυριότερες πόλεις της Βισαλτίας ήταν: η Άργιλος παρά τον Στρυμονικό κόλπο, το Κερδύλιον απέναντι από την Ηδωνικής Αμφίπολης, η Όσσα παρά το Σωχό και η Βέργα, πατρίδα του κωμικού μυθιστοριογράφου Αντιφάνη του Θράκα. Την αρχαία Βισαλτία, που πήρε το όνομα της από το Βισάλτη, γιο του 'Ηλιου και της γης, κατοίκησαν για πρώτη φορά οι θράκες Βισάλτες, οι οποίοι ήρθαν από τη Χαλκιδική. Κατά την εκστρατεία των Περσών εναντίον της Ελλάδος ο βασιλιάς της Βισαλτίας μη θέλοντας ν' ακολουθήσει τους βαρβάρους, έφυγε στη Ροδόπη στους δε γιους του απαγόρευσε να εκστρατεύσουν κατά της Ελλάδος στο πλευρό των Ασιατών επιδρομέων. Αυτοί όμως δεν άκουσαν την συμβουλή του πατέρα τους, και ακολούθησαν τους βαρβάρους. 'Όταν μετά τη φυγή των Περσών ο βασιλιάς επανήλθε και βρήκε τους γιους του σώους και αβλαβείς αυτοτυφλώθηκε. Από το 479 π.χ. η Βισαλτία κατακτήθηκε από τον Αλέξανδρο τον Α'. Αργότερα ο Περικλής έστειλε 1000 Αθηναίους αποίκους, οι οποίοι συνέβαλαν πολύ στον εκπολιτισμό των Βισαλτών. Στη μάχη της Πύδνας το 168 π.χ., στην οποία κρίθηκε η τύχη της Μακεδονίας, οι Βισάλτες πολέμησαν στο πλευρό του Περσέα. Τόσο πολύ διακρίθηκαν για την ανδρεία τους, ώστε ο Περσέας μετά την ήττα του, τότε μόνο απελπίστηκε τε λείως, όταν εγκατέλειψαν και οι "ανδρείοι Βισάλτες". Η επαρχία αυτή, αν και είχε μικρή έκταση κατά την αρχαιότητα, εν τούτοις περιείχε πολλές πόλεις, οι οποίες συχνά μνημονεύονται από τους αρχαίους συγγραφείς: η Άργιλος, το Κερδύλιον, η Βισαλτία, πρωτεύουσα της χώρας, οι Καλλίτεραι, η Ορεσκία, η Ευπορία, η Βέργα και η 'Οσσα Γεωγραφική θέση Βόρεια της πόλης των Σερρών και σε μικρή απόσταση από αυτή, υψώνονται τα όρη Βροντούς, τα οποία αποτελούν τις νοτιότερες παραφυάδες του ορεινού συγκροτήματος του 12

13 Ορβήλου. Αυτός αποτελεί το αλπικό σύστημα της Β.Α Μακεδονίας, που διαχωρίζεται από τον ποταμό Στρυμόνα, στον Α. Ορβηλο (Πιρίν) και στον Δ. Ορβηλο (Κερκίνη Μπέλες- Μπελάσιτσα). Ο Δ. Ορβηλος, στην κορυφογραμμή του, οροθετεί την Ελληνική επικράτεια, προς βορά, με την Βουλγαρική. Ο νομός Σερρών δέχεται τις νότιες πλευρές του, που αναπτύσσονται στην επαρχία Σιντικής. Ο νομός Σερρών ουσιαστικά διαμορφώνεται σαν ένα μεγάλο βύθισμα με περιμετρικές εξάρσεις ορεινών όγκων, που στις βόρειες ασυνέχειες των Ορέων Βροντούς και Κερκίνης διοχετεύεται η πορεία του Στρυμόνα ποταμού, η διαγώνια κατεύθυνση του οποίου, καταλήγει στο διέξοδο της ασυνέχειας των Κερδυλλίων Ορέων και του Παγγαίου. Ο Ορβηλος συνδέεται προς Β. με το ορεινό συγκρότημα Πιρίν και Ρίλα με το ορεινό σύστημα της Βουλγαρίας ενώ προς Ν. διασπάται σε τρεις κλάδους ακολουθώντας Β.ΒΔ-Ν.ΝΑ κατεύθυνση, σε ένα Α. κλάδο, το Φαλακρό όρος της Δράμας, σε ένα κεντρικό κλάδο, το Μενοίκιο και σε ένα Δ. κλάδο των ορέων της Βροντούς. Από τα Δ. αντιστηρίγματα των ορέων αυτών αναπτύσσεται ένας ΝΔ κλάδος παράλληλος του Τσιγγελίου όρους με τον οποίο σχηματίζει την κοιλάδα του Αχλαδοχωρίου, μέχρι την κορυφή Λαϊλιά (Προφ. Ηλίας 1850μ) και στην συνέχεια χαμηλώνοντας παίρνει ΝΑ κατεύθυνση, περιβάλλοντας από ΒΑ την πεδιάδα των Σερρών. Ειδικότερα, τα χωριά που πλαισιώνουν το Δήμο Βισαλτίας είναι: Ζερβοχώρι Το Ζερβοχώρι είναι ένα από τα πιο μικρά της επαρχίας Βισαλτίας και βρίσκεται κοντά στη Νιγρίτα, από την οποία απέχει 10 χλμ. (ανατολικά), στο δρόμο προς την Αμφίπολη. Από τις Σέρρες το χωριό απέχει 34 χλμ. και από την Θεσσαλονίκη 85 χλμ. Στην τελευταία απογραφή, του 2001, το χωριό αριθμούσε 117 κατοίκους, οι οποίοι είναι Ντόπιοι. Το χωριό αυτό ανήκει σ' εκείνα που κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας κατοικούνταν. Μάλιστα, εκεί κοντά πρέπει να βρισκόταν και η αρχαία Βισαλτική πόλη «Ευπορία». Οι κάτοικοι ασχολούνταν με την κτηνοτροφία, αλλά τώρα έχει εγκαταλειφθεί και μόνη πηγή εισοδήματος αποτελεί η γεωργία, και κυρίως η παραγωγή καπνού, μια και τα στρέμματα τα οποία διαθέτει η κοινότητα δεν αρδεύονται. Στο χωριό, αξιοθέατος είναι ο ναός του Αγίου Αντωνίου που πανηγυρίζει στις 17 Ιανουαρίου, συγκεντρώνοντας κάθε χρόνο πλήθος πιστών, οι οποίοι έρχονται να προσκυνήσουν τον Άγιο. Υπάρχει μάλιστα η φήμη ότι γίνονται και θαύματα. Δάφνη 13

14 Η Δάφνη αποτελεί τοπική κοινότητα της δημοτικής ενότητας Αχινού. Ο Πληθυσμός της σύμφωνα με την απογραφή του 2001 ανέρχεται σε 466 κατοίκους ( Δάφνη 386 κάτοικοι και Ορέσκεια (οικισμός) 80 κάτοικοι οποίοι ασχολούνται κυρίως με τη γεωργία και την κτηνοτροφία. Στα στρέμματα της κοινότητας παράγονται κυρίως: σιτάρι,, βαμβάκι, καπνός, ντομάτες, μηδική, καθώς και αμύγδαλα κι ελιές. Ακόμη εκτρέφονται από τους κατοίκους και αρκετά ζώα (αιγοπρόβατα και βοοειδή).βρίσκεται σε απόσταση 18 χλμ. από τη Νιγρίτα, 40 χλμ. από τις Σέρρες κι 90 χλμ. (μέσω Σοχού) από τη Θεσσαλονίκη και είναι ένα κοινοτικό διαμέρισμα με μακραίωνη ιστορία. Μάλιστα, από το χωριό αυτό διερχόταν η αρχαία παρεγνατία που οδηγούσε από την Αμφίπολη στο Σιδηρόκαστρο. Η παρουσία της Δάφνης μαρτυρείται από πολλά χειρόγραφα διαφόρων Μονών του Αγίου Όρους, στα οποία αναφέρεται ο επίσκοπος Εζεβών (έτσι λεγόταν το χωριό κατά τα Βυζαντινά χρόνια, καθώς και στην περίοδο της Τουρκοκρατίας και μάλιστα στον πληθυντικό γιατί υπήρχε άνω και κάτω Έζιοβα). Σίγουρα πάντως η Δάφνη θα υπήρχε πριν το 1062 μ.χ. που χρονολογείται το χειρόγραφο της Μονής Ιβήρων, όπου είναι η πρώτη γραπτή αναφορά στο «Χωρίο των Εζεβών». Από τις μαρτυρίες που έχουμε στη διάθεση μας φαίνεται ότι η Έζιοβα αποτελούσε το κέντρο της περιοχής πριν αναπτυχθεί η Νιγρίτα και γίνει διοικητικό και θρησκευτικό κέντρο. Στα πλαίσια αυτά υπήρχε επισκοπή Εζεβών που υπαγόταν στη Μητρόπολη Σερρών. Μάλιστα, ο επίσκοπος Εζεβών Ιωαννίκιος ( μ.χ.) είναι ο πρώτος κτήτορας της ιστορικής Μονής Προδρόμου Σερρών, η οποία σώζεται ως τις μέρες μας. Εξαιρετικό ιστορικό ενδιαφέρον παρουσιάζει το τελευταίο υπόλειμμα κάστρου, που βρίσκεται στη Δάφνη, ο σωζόμενος πανύψηλος πύργος, ο γνωστός ως Πύργος της Μάρως. Λευκότοπος O Λευκότοπος είναι Τοπική Κοινότητα που ανήκει στην Δημοτική Ενότητα Αχινού του Δήμου Βισαλτίας, του Νομού Σερρών, Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας. Βρίσκεται Νότια της πόλης των Σερρών, σε υψόμετρο 85 μέτρων και σε απόσταση 15 χιλ. από την Νιγρίτα, 38 χιλ. από την πόλη των Σερρών και 80 χιλ. από την Θεσ/νίκη (μέσω Σοχού).Το χωριό που ιδρύθηκε από πρόσφυγες που ήρθαν από τον Πόντο το έτος 1924 αρχικά ήταν οικισμός της Κοινότητας Δάφνης και ονομαζόταν Καβάκι, εξαιτίας μιας μεγάλης λεύκας (καβάκι) που υπήρχε στον οικισμό. Ο πληθυσμός του Λευκοτόπου στην πορεία της ιστορίας του διακυμάνθηκε σύμφωνα με τις επίσημες απογραφές, ως εξής : Το 1940 σε 282 κατοίκους, το 1951 σε 326 κατοίκους, το 1961 σε 516 κατοίκους, το 1971 σε 366 κατοίκους, το 1981 σε 360 κατοίκους, το 1991 σε 304 κατοίκους και το 2001 σε 273 κατοίκους. Οι κάτοικοι του χωριού ασχολούνται με την γεωργία στα στρέμματα αγρών που έχουν στην διάθεσή τους και παράγουν κυρίως καπνά, σιτηρά, βαμβάκι, αμύδγαλα, και 14

15 ελιές.αξιοσημείωτη είναι επίσης η ποιότητα και η ποσότητα του ελαιολάδου που παράγεται στα τρία υπερσύχρονα ελαιοτριβεία που λειτουργούν στο χωριό (Του Γιαννουχίδη Πέτρου, του Παναγιωτίδη Κωνσταντίνου και του Πιλιτσίδη Αθανάσιου). Ο νέος Ιερός Ναός που χτίστηκε μετά την κατεδάφιση του παλαιού πριν από μερικά χρόνια, τιμά την μνήμη της Αποκεφαλίσεως του Αγίου Ιωάννη του Προδρόμου και γιορτάζει στις 29 Αυγούστου. Τερπνή Η Τερπνή αποτελεί ομώνυμη Δημοτική Κοινότητα της Δημοτικής Ενότητας Νιγρίτας του Δήμου Βισαλτίας. Έχει πληθυσμό κατοίκους σύμφωνα με την πληθυσμιακή απογραφή του Βρίσκεται δυτικά του ποταμού Στρυμόνα σε απόσταση 22 χλμ. δυτικά από τις Σέρρες, στους πρόποδες του όρους Φλαμουριού ή Βερτίσκου και σε υψόμετρο 80μ. Η ιστορία της χάνεται στα βάθη του χρόνου Η πλειοψηφία των κατοίκων ασχολείται με τη γεωργία και ιδιαιτέρως με την παραγωγή καπνού (παράγονται περίπου 650 τόνοι ετησίως) μια και πρόκειται για "καπνοχώρι". Εκτός όμως από τον καπνό, άλλα προϊόντα που παράγονται στα στρέμματα της κοινότητας είναι τα σιτηρά, το βαμβάκι, τα ζαχαρότευτλα και το καλαμπόκι. Ακόμη, υπάρχουν και πολλά ελαιόδενδρα, πράγμα που αποτέλεσε την αφορμή να λειτουργήσει στην κοινότητα ελαιοτριβείο. Στο χώρο όπου υπήρχαν στην αρχαιότητα τα μεταλλεία, βρίσκεται ο ναΐσκος του Αγίου Μανδηλίου, όπου στη διάρκεια του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου οι Τερπνιώτες αναγκάστηκαν να καταλύσουν για λίγο χρονικό διάστημα, εγκαταλείποντας την Τερπνή. Επίσης, σημαντική γιορτή της Τερπνής είναι η 17 Φεβρουαρίου του 1913 που οι Τερπνιώτες πολέμησαν εναντίον των Βουλγάρων στην περιοχή Πλατανούδια και απέτρεψαν την κάθοδό τους προς τη Θεσσαλονίκη. Ιστορική είναι η εκκλησία του Αγίου Δημητρίου που θεμελιώθηκε το Ακόμη υπάρχει ο νεόδμητος, περικαλλής Ναός των Τριών Ιεραρχών, που εγκαινιάσθηκε το Μάιο του 2001 από τον Οικουμενικό Πατριάρχη κ. Βαρθολομαίο Φυσικό Περιβάλλον Κυρίαρχο στοιχείο στο φυσικό περιβάλλον τόσο του Δήμου Βισαλτίας του νομού Σερρών είναι η απέραντη εύφορη πεδιάδα του, που περικλείεται από οροσειρές δασώδεις, με έντονη χειμαρρική δράση. Εξήντα οκτώ χείμαρροι εκβάλλουν στην καταπράσινη αυτή πεδιάδα, "εμπλουτίζοντας" την στο διάβα τους με φερτές ύλες, επιφανειακής και χαραδρωτικής διάβρωσης, συνολικού όγκου μ3/χλμ2/έτος. Αυτή η "εδαφορραγία" του νομού, που με τα προϊόντα της διάβρωσης κατακλύζει κυριολεκτικά τις καλλιεργημένες εκτάσεις της πεδιάδας και καταχώνει τα μνημεία του 15

16 πολιτισμού του νομού, αντιμετωπίζεται με ένα μεγάλο πρόγραμμα διευθέτησης των χειμάρρων, που λειτουργεί συνεχώς από το 1932 με κυμαινόμενη ένταση. Στις νότιες πλαγιές των ορεινών όγκων της Βροντούς, οι λεκάνες απορροής των χειμάρρων χαρακτηρίζονται από ανεπαρκή φυτοκάλυψη (ποσοστό δοσοκάλυψης 15-24%). Έντονα χαρακτηριστικό γνώρισμα αυτής της περιοχής είναι επίσης η λιθολογική της δομή,η οποία αποτελείται, κατά ποσοστό 30-45%, από ευδιάβρωτα εδαφολογικά στρώματα. Τα δάση του νομού, που καλύπτουν έκταση σρεμμάτων, έχουν περιοριστεί στον ορεινό όγκο που περιβάλλει την πεδιάδα και μόνο η λευκοκαλλιέργεια - δημόσια και ιδιωτική - ακολουθεί τα αναχώματα του ποταμού Στρυμώνα ως την αποξηραμένη λίμνη της Αχινούς. Υδρόβια και υδροχαρή μικροδάση αναπτύσσονται στις άλλοτε στρατιωτικές ζώνες του Στρυμώνα, πάνω από τη γέφυρα του Πετριτσίου, και σ' όλα τα μεγάλα υπό διευθέτηση ορεινά ράματα, στο φαράγγι του Αγγίτη, και στα πηγαία νερά του Αγκίστρου. Στην πεδινή και ημιορεινή περιοχή αναπτύσσονται σημαντικοί υγροβιότοποι, διεθνούς σημασίας και αποδοχής. Σημαντικότερους από όλους είναι ο υγροβιότοπος της λίμνης Κερκίνης, ένα "θαύμα" του οποίου η μοναδικότητα ολοκληρώθηκε από την τεχνική επέμβαση του ανθρώπου πάνω στα φυσικά χαρακτηριστικά του Στρυμώνα ποταμού. Ένας άλλος σημαντικός, αλλά μικρότερος σε έκταση, υγρότοπος είχε δημιουργηθεί στο παλιό Δέλτα του Στρυμώνα, ο οποίος, όμως, έχει δεχθεί όλες τις αρνητικές επιπτώσεις των μεγάλων οδικών έργων που έγιναν πρόσφατα στην περιοχή, με αποτέλεσμα να αλλάξει στο σημείο αυτό η κοίτη και να δημιουργηθούν οι σημερινές νέες εκβολές του στο Αιγαίο. Από το Στρυμώνα έχουν δημιουργηθεί, διαδοχικά, τα τελευταία είκοσι χρόνια και άλλοι μικρότεροι υγρότοποι, διάσπαρτοι γύρω και ανάμεσα στις ορυζοκαλλιέργειες του νομού, στο κεντρικό μέρος του κάμπου. Από πλευράς φυσικών καλλονών, η περιοχή του δάσους Λαϊλιά, στην οροσειρά της Βροντούς, αποτελεί μεγάλη αισθητική παρουσία, με ιδιαίτερη μάλιστα φυτοκοινωνιολογική σημασία. Παράλληλα, γεωλογικοί σχηματισμοί με απολιθωμένα ψάρια και φυτά στην περιοχή Σκοπιάς και Γάζωρου προσελκύουν όλο και περισσότερο το επιστημονικό ενδιαφέρον των ειδικών. Στα ανατολικά του νομού το μυθικό Παγγαίο όρος, με τα απροσπέλαστα φαράγγια και τις χρυσοφόρες στοές του Φιλίππου και του Μ. Αλεξάνδρου, υψώνεται φύλακας και ακρίτας στο Βορρά και στη θάλασσα. Το κλίμα της περιοχής χαρακτηρίζεται ως ξηρό με απόκλιση προς το ημιυγρό και με πλεόνασμα νερού το χειμώνα. Η μέση ετήσια θερμοκρασία είναι 15,2 C, η μέση ανώτερη θερμοκρασία είναι 24,7 C και η μέση κατώτερη 5,6 C. Το μήνα Αύγουστο παρατηρείται η απόλυτη μέγιστη θερμοκρασία και το μικρότερο ύψος βροχής ενώ το μήνα Ιανουάριο η απόλυτη ελάχιστη θερμοκρασία. 16

17 Ειδικότερα για την πόλη των Σερρών πρέπει να τονίσουμε ότι στο νότιο τμήμα της, το οποίο επηρεάζεται πιο έντονα από την τάφρο της Μπέλιτσας όσο και από τον ποταμό Στρυμόνα, το κλίμα είναι πιο υγρό σε αντίθεση με το βόρειο που έχει ξηρότερο κλίμα Χλωρίδα-Πανίδα Χλωρίδα Σημαντικό στοιχείο, που προσδίδει ξεχωριστή διάσταση στον ορεινό όγκο της περιοχής, αποτελεί η βλάστηση και η χλωρίδα του. Η φυσική βλάστηση της περιοχής είναι αποτέλεσμα συνεπίδρασης διαφόρων παραμέτρων και κυρίως της χλωρίδας, των βιοκλιματικών συνθηκών, της ορεογραφικής διαμόρφωσης, της πετρολογικής γεωλογικής σύστασης, του εδάφους και των ανθρώπινων δραστηριοτήτων που ασκήθηκαν και συνεχίζουν να ασκούνται κατά την ιστορική εξέλιξη της περιοχής από το παρελθόν μέχρι σήμερα. Η Βλάστηση παρουσιάζεται χωροταξικά, στην ανοδική διάρθρωσή της, προς τον Λαϊλιά, διακεκομμένη και αυτό οφείλεται στην ισχυρή ανθρωπογενή επίδραση που έχει υποστεί από τις αρχές ακόμη του εικοστού αιώνα. Στους πρόποδες του όρους και μέχρι του υψομέτρου των μ, η αυτοφυή βλάστηση κατορθώνει να διατηρείται πυκνή και αποτελούμενη από πρίνο, σπάρτο, παλιούρι, φράξο, άρκευθο, χνοώδη Δρυ, γαύρο, σορβιά, ιτιά, μαύρη και χαλέπιο Πεύκη, ακακία, κ.ά. Από τα ποώδη συναντάει κανείς πολλά είδη ψυχανθών (Trifolium,Vicia, Melilotus, Lotus), είδη αγρωστωδών, συνθέτων, χειλανθών, καρυοφυλλιδών και διαφόρων άλλων οικογενειών των γενών Campanula, Hypericum, Verbascum, Convolvulvus, Echium, Achillea, Caucalis, Thymus, Onosma, Centaurrium, Dianthus και άλλων. Πανίδα Η περιοχή του ορεινού συγκροτήματος και το άμεσα ευρύτερο περίγραμμά του δημιουργούν ένα αξιοσημείωτο ενδιαίτημα, για επιλεκτικά του χώρου, είδη της πανίδας. Μέχρι σήμερα έχουν καταγραφεί 116 είδη θηλαστικών από τον ελληνικό χώρο. Στο Νομό Σερρών ζουν 28 είδη θηλαστικών (Σκαντζόχοιρος, Λαγός, Ασβός, Σταχτοποντικός, Τρανομυωτίδα, Νανονυχτερίδα, Ρινόλοφος του Μehely, Τυφλοπόντικας, Ασπάλαξ, Αλεπού, Μικρομυωτίδα, Ζαρκάδι, Αγριόχοιρος, Αγριόγατα, Λύκος, Πετροκούναβο, Δασοκούναβο, Βρωμοκούναβο, Σκίουρος, Νυφίτσα, Κουνάβι, Λαγόγυρος, Δενδρομυωξός, Δασομυωξός, Δασοποντικός, Κρικοποντικός, Μικροεπιμύς, ποντικός). Ο ακριβής αριθμός αμφισβητείται γιατί δεν έχει γίνει ακόμη συστηματική έρευνα σχετικά με την παρουσία και την κατανομή αρκετών ειδών. 17

18 Τα περισσότερα πουλιά είναι ημερόβια, όπως οι άνθρωποι. Από όλα τα ζώα μόνο τα θηλαστικά και τα πουλιά έχουν ομοιοθερμία, δηλ. είναι ενεργητικά σε όλους τους βιότοπους όλες τις εποχές. Τα πουλιά πλάστηκαν σαν ιπτάμενες μηχανές με πούπουλα, δυνατά φτερά, κοίλα οστά, θερμό αίμα και πολύ δυνατή καρδιά. Ολα αυτά συνιστούν δύο κύρια χαρακτηριστικά οποιασδήποτε ιπτάμενης μηχανής: Μεγάλη δύναμη και χαμηλό βάρος. Στο Νομό Σερρών έχουν παρατηρηθεί 75 ειδή πουλιών (Ξεφτέρι, Σταρίθρα, Αλκυόνη, Χαμοκελάδα, Μπούφος, Ποντικοβαρβακίνα, Ψευταϊδόνι, Φιδαετός, Αγριοπερίστερο, Καρακάξα, Κοράκι, Πετρίτης, Αετομάχος, Αηδόνι, Πετροκότσυφας, Κιτρινοσουσουράδα, Γκιώνης, Λιβαδοπέρδικα, Πετροσπουργίτης, Καρβουνιάρης, Καρακάξα, Πετροχελίδονο, Καστανολαίμης, Δεκαοκτούρα, Κότσυφας, Πεπλόγλαυκα, Τσαλαπετεινός, Αγριόγαλος, Δρυοκολάπτης, Γαϊδουροκεφαλάς, Πετροπέρδικα, Κοκκινολαίμης, Μαυρομυγοχάφτης, Νανομυγοχάγτης, Ασπροκωλίνα, Δενροφυλλοσκόπος, Μελισσοφάγος, Σταχτοτσικλιτάρα κ.ά). Από ιχθείς παρατηρούνται τα παρακάτω είδη Βιργιάνα, Μπριγιάνα, Μουστακάς, Τσαϊλάκι, Πέστροφα. Σε ότι αφορά τα ερπετά παρατηρούνται 15 είδη μεταξύ των οποίων (Λαφίτης, Σπιτόφιδο, Ζαμενής, Σαπίτης-Μαυρόφιδο (δηλητήριο στα πίσω δόντια- οπισθόγλυφο), Ασινόφιδο, Νερόφιδο, Οχιά, Βαλτοχελώνα, Πρασινόσαυρα, αμμόσαυρα,κονάκι,τυφλίτης, Ονυχοχελώνα, Ελληνική χελώνα- Τοιχόσαυρα. Τα είδη των αμφίβιων στο νομό Σαλαμάνδρα, Τρίτωνας,Κιτρινογάστορας, Χωματόφρυνος, Πρασινόφρυνος, Ευκίνητος βάτραχος, Λιμνοβάτραχος, Δενδροβάτραχος Γεωμορφολογικά και Υδρογεωλογικά Χαρακτηριστικά Γεωμορφολογικά Χαρακτηριστικά Γεωλογικά, όλο το ορεινό συγκρότημα Όρέων Βροντούς - Λαϊλιά βρίσκεται μέσα στην κρυσταλλοσχιστώδη μάζα της Ροδόπης. Προς Βορρά βρίσκεται σε επαφή με την αλγώγκειο μάζα μαρμάρου του Ορβήλου, προς Ανατολιά διακόπτει σειρά γνευσίων και μαρμαρυγιακών σχιστόλιθων, ενώ προς Νότο και Δύση καλύπτεται από τα νεογενή ιζήματα. Η όξινη πλουτώνεια εμφάνιση του Λαϊλιά, που η υψηλότερη έξαρση του είναι ο γρανιτικός όγκος του προφήτη Ηλία (1850μ.), εκτείνεται μέχρι την Ελληνοβουλγαρική μεθόριο Περιβαλλοντικές Δράσεις στις Σέρρες H Περιβαλλοντική Εκπαίδευση θεωρείται αναπόσπαστο και ουσιώδες τμήμα της παιδείας του κάθε πολίτη και πρέπει να ενισχύεται καθ όλη τη διάρκεια της ζωής του. Η Περιβαλλοντική Εκπαίδευση ενθαρρύνει τα άτομα για ορθολογική περιβαλλοντική δράση ώστε να διατηρηθεί η αρμονία και η ισορροπία ανάμεσα στον άνθρωπο και το περιβάλλον. Μέσω των Περιβαλλοντικών Δράσεων διαμορφώνονται στάσεις και αντιλήψεις σε άτομα και κοινωνικές 18

19 ομάδες με τέτοιο τρόπο ώστε να μπορούν με ατομική αλλά και συλλογική δράση να κατευθύνονται στην αντιμετώπιση των περιβαλλοντικών προβλημάτων. Στο Νομό Σερρών έχουν πραγματοποιηθεί αξιόλογες περιβαλλοντικές δράσεις με έμφαση τη προστασία του περιβάλλοντος και την ανάπτυξη μεθόδων και εργαλείων που θα συμβάλλουν στη διατήρηση του φυσικού κάλλους της περιοχής. Οι περιβαλλοντικές δράσεις που έχουν λάβει χώρα στην εξεταζόμενη περιοχή είναι οι παρακάτω: 1. Περιβαλλοντική Δράση - Εθελοντές Πρασίνου Μάρτιος Με σκοπό την ενεργοποίηση των πολιτών στην προστασία του αστικού πρασίνου, οι Αντιδημαρχίες Πρασίνου και Παιδείας του Δήμου Σερρών διοργάνωσαν το Μάρτιο του 2012 τη δράση «εθελοντές πρασίνου». Η δράση είχε στόχο την ενημέρωση των πολιτών - κυρίως των μαθητών και κατοίκων της περιοχής - για τα πάρκα της περιοχής τους και στην προώθηση της ιδέας υιοθέτησης ενός πάρκου, μιας παιδικής χαράς, ενός σχολικού χώρου, μιας νησίδας ή ενός οποιουδήποτε γενικά χώρου πρασίνου. Με την υιοθεσία πάρκων, παιδικών χαρών, σχολικών χώρων και νησίδων πρασίνου, Σύλλογοι, Σωματεία, Ιδρύματα, Σχολεία, φορείς ή και μεμονωμένοι πολίτες μπορούσαν να αναλάβουν εργασίες συντήρησης και καθαριότητας χώρων πρασίνου. Η υιοθεσία ενός πάρκου, μιας παιδικής χαράς, ενός σχολικού χώρου, μιας νησίδας ή ενός οποιοδήποτε γενικά χώρου πρασίνου αποτέλεσε ευκαιρίας εναλλακτικής εθελοντικής προσφοράς και δράσης. Στο πλαίσιο της συγκεκριμένης δράσης οι συμμετέχοντες είχαν τη δυνατότητα να βοηθήσουν, υιοθετώντας ένα δένδρο που μπορεί να βρίσκεται μπροστά στο σπίτι, στο κατάστημά του ή σε ένα πάρκο. 2. Με ευρεία συμμετοχή μαθητών και πολιτών και τη στήριξη των τοπικών φορέων της περιοχής του Νομού Σερρών ξεκίνησαν πρόσφατα οι δράσεις της ενημερωτικής εκστρατείας της HELMEPA για το Θαλάσσιο Περιβάλλον και τις Οικολογικές Επιστήμες στη περιοχή. 3. Το ΚΠΕ Ποροΐων είναι εκπαιδευτικό ίδρυμα που ιδρύθηκε το 1999, στα Κάτω Πορόια Σερρών και έχει κύριο στόχο την ευαισθητοποίηση των νέων σε θέματα περιβαλλοντικής διαχείρισης. Το ΚΠΕ Ποροΐων υλοποιεί προγράμματα για το φυσικό περιβάλλον της περιοχής της Κερκίνης και της ευρύτερης περιοχής του Νομού Σερρών με μαθητές που δέχεται από όλη την Ελλάδα και διοργανώνει επιμορφωτικά σεμινάρια για την εκπαίδευση καθηγητών και δασκάλων. Σκοπός της διοργάνωσης των περιβαλλοντικών δράσεων με περιφερειακή διάσταση είναι η ευαισθητοποίηση της τοπικής κοινωνίας για την αξιοποίηση και προστασία των φυσικών πόρων της περιοχής με τρόπο τέτοιον ώστε να εξασφαλίζεται η βιώσιμη ανάπτυξη. 19

20 Μέσω της υλοποίησης και ανάπτυξης περιβαλλοντικών δράσεων επιτυγχάνονται δύο βασικοί σκοποί: H πληροφόρηση του κοινού σε θέματα περιβαλλοντικών δεικτών και μετρήσεων Ενίσχυση ευαισθητοποίησης πολιτών και ειδικών ομάδων στόχων (π.χ. μαθητών κλπ.) σε θέματα περιβάλλοντος, χρήσης και εξοικονόμησης ενέργειας, βιώσιμης παραγωγής και κατανάλωσης Ενδυνάμωση θεσμού εθελοντισμού Από τα παραπάνω, διαπιστώνει κανείς ότι οι περιβαλλοντικές Δράσεις στο Νομό Σερρών δεν είναι ιδιαίτερα ανεπτυγμένες και υπάρχουν περιθώρια βελτίωσης και ανάπτυξης πρωτότυπων δράσεων περιβαλλοντικής διαχείρισης. Δεδομένου του φυσικού πλούτου της περιοχής και των δυνατοτήτων της να επεκταθεί σε εναλλακτικές τουριστικές δραστηριότητες, οι περιβαλλοντικές δράσεις αποτελούν προϋπόθεση εξασφάλισης της βιώσιμης ανάπτυξης της περιοχής. 2.2 Ο Τουρισμός στο Νομό Σερρών Ο νομός Σερρών αποτελεί τον κατεξοχήν δίαυλο επικοινωνίας της χώρας μας με την ανατολική και βόρεια Ευρώπη. Αναπτύσσει αξιόλογη εμπορική και οικονομική δραστηριότητα ενώ τα τελευταία χρόνια παρουσιάζει και αύξηση στη τουριστική δραστηριότητα. Τα αξιοθέατα και οι φυσικές ομορφιές του νομού είναι αναρίθμητες και αποτελούν ισχυρό πόλο έλξης πολλών επισκεπτών απ' ολόκληρη την Ελλάδα. Το σημείο εκείνο που κάνει τη διαφορά στο Νομό Σερρών είναι το μοντέλο της τουριστικής δραστηριότητας. Στηρίζεται σε μικρές μονάδες, που δίνουν το βάρος τους στη ζεστή φιλοξενία και στη φροντίδα καθένα τουρίστα ξεχωριστά και στη συνέπεια των ανθρώπων του κλάδου της. Όλα τα ξενοδοχεία του Νομού βρίσκονται σε ικανοποιητικό επίπεδο από άποψη εκσυγχρονισμού και τα εκτός μεγάλων πόλεων είναι προσαρμοσμένα με τον περιβάλλοντα χώρο, σύμφωνα με τα παραδοσιακά πρότυπα κατασκευή - πέτρα και ξύλο, κάτι που ευχαριστεί κάθε επισκέπτη. Ο τουριστικός τύπος, τα τουριστικά θέρετρα δεν είναι απομακρυσμένα από την υπόλοιπη τοπική κοινωνία, αλλά είναι ενταγμένα και προσαρμοσμένα αρμονικά σ' αυτήν. Ελάχιστοι τόποι συνδυάζουν βουνά με ιστορία και φυσικές ομορφιές, καλή τουριστική οργάνωση, οικονομικές τιμές και φυσικά και καλές συγκοινωνιακές υποδομές που καθιστούν τις μετακινήσεις υπόθεση όλων. Οι Σέρρες είναι τόπος που συνδυάζει διαφορετικούς τύπους διακοπών, από τον ήρεμο οικογενειακό επισκέπτη μέχρι Σαββατοκύριακα για τους πιο ανήσυχους. 20