Γεφυρώνοντας την σχέση δημότη και Δήμου

Transcript

1 Γεφυρώνοντας την σχέση δημότη και Δήμου Ομιλία Β.Σωτηρόπουλου, Συμπαραστάτη του Δημότη και της Επιχείρησης στο Ίδρυμα Άγγελου και Λητώς Κατακουζηνού Διαλέξεις για την αρχιτεκτονική και την πόλη CFCOMPANY Κυρίες, κύριοι, Σας ευχαριστώ για την πρόσκληση συμμετοχής σε αυτή τη σειρά διαλέξεων «για την αρχιτεκτονική και την πόλη». Δεν είμαι αρχιτέκτονας, αλλά στην θα σας μιλήσω για μια μορφή αρχιτεκτονικής. Για την αρχιτεκτονική των δημοτικών θεσμών της πόλης μας. Για την δομή του Δήμου Αθηναίων ως προτύπου συμμετοχικής διακυβέρνησης και, πιο συγκεκριμένα, για την οικοδόμηση ενός νέου θεσμού, τον οποίο υπηρετώ. Ενός θεσμού που σκοπεύει να αποτελέσει γέφυρα στις σχέσεις των δημοτών με τον Δήμο, λειτουργώντας ως ανεξάρτητο όργανο διαμεσολαβητικής επίλυσης διαφορών. Ι. Μια ιστορία ενεργών πολιτών Ο τίτλος της ομιλίας μου δεν χρησιμοποιείται για πρώτη φορά. Ήταν ο τίτλος που χρησιμοποιήθηκε από μια μικρή ομάδα έξι πολιτών, όταν αποφασίσαμε να προτείνουμε τον τρόπο, με τον οποίο οραματιστήκαμε την λειτουργία του Συμπαραστάτη του Δημότη και της Επιχείρησης Δήμο Αθηναίων. Πριν ακόμη ψηφιστεί στην Βουλή το πρόγραμμα «Καλλικράτης», είχαμε δει το σχετικό νομοσχέδιο που είχε αναρτηθεί στο Διαδίκτυο. Ανάμεσα στις άλλες καινοτομίες που περιλάμβανε το αρχικό πρόγραμμα «Καλλικράτης», ήταν και η πρόβλεψη για την ίδρυση ενός τοπικού Συνηγόρου του Πολίτη που θα λειτουργούσε σε δήμους και περιφέρειες. Ο αρχικός τίτλος ήταν «Συνήγορος του Δημότη και της Επιχείρησης». Σύμφωνα με εκείνο το αρχικό σχέδιο, ένας δημοτικός σύμβουλος ή και τρίτο πρόσωπο θα εκλεγόταν από το δημοτικό συμβούλιο με αυξημένη πλειοψηφία στο αξίωμα του Συνηγόρου του Δημότη και της Επιχείρησης και θα αναλάμβανε την ευθύνη διαμεσολάβησης μεταξύ πολιτών και διοίκησης του δήμου με στόχο την καταπολέμηση

2 της κακοδιοίκησης. Στο τελικό νομοσχέδιο, όπως ψηφίστηκε, ορίστηκε ξεκάθαρα ότι ο τίτλος θα ήταν Συμπαραστάτης του Δημότη και της Επιχείρησης, δεν θα ήταν δημοτικός σύμβουλος, αλλά ένα τρίτο πρόσωπο που εκλέγεται με πλειοψηφία 2/3 των μελών του δημοτικού συμβουλίου και θα διαμεσολαβούσε κατόπιν καταγγελιών πολιτών για την επίλυση προβλημάτων κακοδιοίκησης από τις υπηρεσίες του Δήμου. Η ιστορία της δημιουργίας και της λειτουργίας του Συμπαραστάτη του Δημότη και της Επιχείρησης στον Δήμο Αθηναίων είναι μια ιστορία δράσης και παρέμβασης ενεργών πολιτών που δεν είχαν κομματικές αναφορές ή σχέσεις εξάρτησης με την εξουσία, αλλά ενδιαφέρθηκαν να οικοδομήσουν έναν θεσμό που είχε γεννηθεί στα χαρτιά. Είναι μια ιστορία για το πώς, αν αποφασίσουμε να ασχοληθούμε ενεργά με την πόλη μας, μπορούμε να συμβάλλουμε στην διαμόρφωση της λήψης των αποφάσεων. Θέλω να ευχαριστήσω αυτή την αρχική ομάδα, η οποία δούλεψε για την προετοιμασία της πρότασης για την λειτουργία του θεσμού στην Αθήνα και στη συνέχεια εργάστηκε για να υποστηρίξει την συγκεκριμένη υποψηφιότητα που θα υλοποιούσε την πρόταση. ΙΙ. Ο Δήμος δεν λειτουργεί χωρίς τους πολίτες Ξεκινώντας λοιπόν, την αφήγηση αυτή, θέλω να επισημάνω ότι είναι λάθος να αντιμετωπίζουμε τον Δήμο Αθηναίων ως έναν ακόμη δημόσιο οργανισμό με αιρετή ηγεσία. Ο Δήμος δεν είναι ένας επαγγελματικός σύλλογος ή ένας μονοθεματικός φορέας που καλούμαστε μια φορά κάθε τόσα χρόνια να ψηφίζουμε την ηγεσία του. Ο Δήμος δεν είναι η Βουλή ή η Κυβέρνηση, κάτι απομακρυσμένο και περίκλειστο που αφορά την συνολική διακυβέρνηση της Χώρας. Ο Δήμος είναι μια ζωντανή μηχανή που για να λειτουργήσει αποτελεσματικά, σε καθημερινή βάση, πρέπει να συμβάλλουν όλοι οι πολίτες. Το μηχάνημα αυτό δεν μπορεί να λειτουργήσει χωρίς τους πολίτες του. Μια πόλη με ένα τόσο πλούσιο ανθρώπινο δυναμικό και τόσο σημαντικούς πόρους, δεν είναι δυνατόν να διοικηθεί επαρκώς μόνο από ανθρώπους που ψηφίζονται μία φορά ανά τέσσερα χρόνια, όσο ικανοί και αν είναι: χρειάζεται η καθημερινή αλληλεπίδραση και συμβολή των πολιτών. Αυτό είχε γίνει συνειδητό για την Αθήνα, πολύ πριν θέσπιση του Προγράμματος Καλλικράτης. Στις αρχές της δεκαετίας του 1980, με την πρωτοβουλία της ομάδας του αείμνηστου Δημάρχου Δημήτρη Μπέη, ο Δήμος απέκτησε επτά τοπικά συμβούλια αποτελούμενα από αιρετούς: τα επτά δημοτικά διαμερίσματα με τους διαμερισματικούς συμβούλους. Αυτό ήταν ένα πρώτο βήμα υλοποίησης του δόγματος «δεν χρειάζεται να πάει ο πολίτης στον Δήμο, αλλά πρέπει ο Δήμος να πηγαίνει στον πολίτη». Ήταν ένα πρώτο στάδιο διεύρυνσης των δημοτικών φορέων λήψης των αποφάσεων. Σήμερα τα Συμβούλια των Δημοτικών Κοινοτήτων συνεδριάζουν δημόσια, με την παρουσία των πολιτών, οι οποίοι συχνά παρεμβαίνουν καθώς έχουν το δικαίωμα να λαμβάνουν τον λόγο και να συμμετέχουν με αυτόν τον τρόπο στην διαμόρφωση των αποφάσεων, κυρίως

3 σε θέματα γειτονιάς, όπως είναι η αδειοδότηση καταστημάτων με χρήση μουσικής στο δημοτικό διαμέρισμά τους. Το Πρόγραμμα «Καλλικράτης» εμπλουτίζει σημαντικά αυτές τις δυνατότητες με την εισαγωγή συμμετοχικών δημοτικών οργάνων που δίνουν την δυνατότητα στους πολίτες να συμμετέχουν στην διαμόρφωση της λήψης των αποφάσεων. Καθώς το Δημοτικό Συμβούλιο, το ανώτατο όργανο λήψης αποφάσεων του Δήμου είναι ένα εξαιρετικά πολυπρόσωπο όργανο, πενήντα σχεδόν ατόμων, το οποίο συνεδριάζει μία ή δύο φορές τον μήνα, με τον «Καλλικράτη» έχουμε, πέρα από την ολομέλειά του και μια υποδιαίρεσή του σε δύο θεματικές επιτροπές δημοτικών συμβούλων για την λήψη ειδικότερων αποφάσεων: την Οικονομική Επιτροπή και την Επιτροπή Ποιότητας Ζωής. Και τα δύο αυτά όργανα συνεδριάζουν δημόσια και είναι πολύ πιο «φιλικά» στην συμμετοχή των πολιτών, είτε με την υποβολή αιτημάτων και καταγγελιών είτε με την διενέργεια ακροάσεών τους, απ ό,τι το δυσκίνητο και κεντρικό δημοτικό συμβούλιο. Έπειτα, με τον «Καλλικράτη» προβλέπεται η ίδρυση της Δημοτικής Επιτροπής Διαβούλευσης ένα πολυπρόσωπο όργανο αποτελούμενο από εκπροσώπους επιστημονικών, επαγγελματικών, εμπορικών φορέων, αλλά και την συμμετοχή κατοίκων. Η Δημοτική Επιτροπή Διαβούλευση είναι το όργανο που υποβάλλει γνωμοδοτήσεις για σημαντικά ζητήματα τοπικού ενδιαφέροντος και αποτελεί την θεσμική μορφή διεξαγωγής διαβούλευσης με τους πολίτες. Αντίστοιχο διαβουλευτικό και γνωμοδοτικό όργανο είναι το Συμβούλιο Ένταξης Μεταναστών, το οποίο επίσης προβλέπεται από το Πρόγραμμα «Καλλικράτης» και δίνει βήμα στις κοινότητες των μεταναστών της πόλης να τοποθετηθούν γνωμοδοτικά για τα ζητήματα που άπτονται της αρμοδιότητας του Δήμου κι έχουν επιπτώσεις στην ποιότητα ζωής τους μέσα σε αυτόν. Σε αυτή τη σειρά ίδρυσης νέων δημοτικών οργάνων πρόβλεψε ο «Καλλικράτης» και την εκλογή ενός προσώπου με την αποστολή να δέχεται καταγγελίες άμεσα θιγόμενων πολιτών και επιχειρήσεων για κακοδιοίκηση από τις υπηρεσίες του Δήμου και να διαμεσολαβεί για την επίλυση των σχετικών προβλημάτων. Αυτός είναι ο Συμπαραστάτης του Δημότη και της Επιχείρησης, στην δημιουργία του οποίου θα αφιερώσω την υπόλοιπη παρουσίαση. Μια άλλη δυνατότητα θεσμικής συμμετοχής των πολιτών στην λήψη των αποφάσεων, η οποία είχε εισαχθεί πριν από τον Καλλικράτη (με τον Κώδικα Δήμων και Κοινοτήτων) είναι η διεξαγωγή τοπικού δημοψηφίσματος. Πρόκειται για τον γνωστό θεσμό άμεσης δημοκρατίας, ο οποίος προβλέπεται και για τα τοπικά ζητήματα που μπορεί να αντιμετωπίζει ένας δήμος και το αποτέλεσμά του, σύμφωνα με τον Κώδικα Δήμων και Κοινοτήτων δεσμεύει το δημοτικό συμβούλιο. Φαίνεται όμως ότι η εφαρμογή του εξαρτάται από την έκδοση ενός προεδρικού διατάγματος που θα καθορίζει τους όρους διεξαγωγής του, αν και σε άλλες πόλεις έχουν πραγματοποιηθεί τοπικά δημοψηφίσματα (πρόσφατα σε νησιωτικό δήμο). Αλλά και παράλληλα ή και μετά την εισαγωγή του «Καλλικράτη» είχαμε νέες ρυθμίσεις που ενθαρρύνουν την συμμετοχή του πολίτη στην λήψη των αποφάσεων: το πρόγραμμα

4 «Διαύγεια» υποχρεώνει την ανάρτηση των εκτελεστών διοικητικών πράξεων στο Διαδίκτυο, επομένως και των σχετικών αποφάσεων του Δημοτικού Συμβουλίου, της Οικονομικής Επιτροπής, της Επιτροπής Ποιότητας Ζωής και των Συμβουλίων των Δημοτικών Κοινοτήτων. Πηγαίνοντας ένα ακόμη βήμα πιο πέρα, ο Νόμος για την ηλεκτρονική διακυβέρνηση (Ν.3979/2011) υποχρεώνει κάθε δημόσιο φορέα, επομένως και κάθε όργανο της τοπικής αυτοδιοίκησης να παρέχει μέσω διαδικτύου τις υπηρεσίες του προς τους πολίτες και να αναρτά στην επίσημη ιστοσελίδα του το σύνολο των πληροφοριών που αφορούν τις αρμοδιότητες και την δράση του, φυσικά με την επιφύλαξη της προστασίας των προσωπικών δεδομένων των πολιτών. Σας περιγράφω ένα πλήθος δυνατοτήτων, οι οποίες προβλέπονται στα χαρτιά και οι οποίες περιμένουν κάποιους να τις ενεργοποιήσουν. Αυτοί οι κάποιοι, δεν είναι άλλοι από τους ίδιους τους πολίτες. ΙΙΙ. Χτίζοντας έναν νέο θεσμό Η δική μας ομάδα εργασίας εστίασε στον Συμπαραστάτη του Δημότη και της Επιχείρησης. Ο «Καλλικράτης» αφιερώνει μόνο ένα άρθρο στον Συμπαραστάτη, προβλέποντας δύο μόνο αρμοδιότητες, διατυπωμένες γενικόλογα. Η πρώτη αρμοδιότητα είναι να δέχεται καταγγελίες για κακοδιοίκηση από άμεσα θιγόμενους πολίτες και επιχειρήσεις για τις υπηρεσίες, τα νομικά πρόσωπα και τις επιχειρήσεις του Δήμου και να διαμεσολαβεί για την επίλυση των σχετικών προβλημάτων. Η δεύτερη αρμοδιότητα είναι όταν ο ίδιος ο Συμπαραστάτης διαπιστώνει σοβαρά προβλήματα κακοδιοίκησης να διατυπώνει μια «Ειδική Πρόταση» στον Δήμαρχο, για την βελτίωση της δημοτικής διοίκησης και της σχέσης της με το κοινό. Αυτές οι δύο αρμοδιότητες, αν εφαρμοστούν απλώς μηχανικά και κατά γράμμα, στην καλύτερη περίπτωση θα οδηγούσαν στην δημιουργία ενός ακόμη «γραφείου παραπόνων». Στην χειρότερη περίπτωση, ο Συμπαραστάτης θα γινόταν ένα «γραφείο ρουσφετιών» των τοπικών μας αρχόντων. Έπρεπε λοιπόν να δημιουργήσουμε τις θεσμικές προϋποθέσεις για να αποτραπούν και τα δύο. Και οι θεσμικές προϋποθέσεις επέβαλαν την ανάπτυξη μιας μεθόδου που θα εγγυάται ότι ο Συμπαραστάτης θα λειτουργεί: - τηρώντας την ίση μεταχείριση για όλους τους πολίτες, χωρίς προνομιακές σχέσεις με «αρεστούς» ή «ημέτερους» και - λειτουργώντας με πλήρη διαφάνεια ώστε να είναι ορατή και η ίση μεταχείριση των πολιτών, αλλά και ανεξαρτησία του από την δημοτική αρχή και την δημοτική αντιπολίτευση. Επιπλέον θέλαμε να μεγιστοποιήσουμε την δυνατότητα υποβολής καταγγελίας, αξιοποιώντας όλα τα πιθανά μέσα: τηλέφωνο, φαξ, διαδίκτυο, ώστε κάθε πολίτης να μπορεί να ασκήσει τα νέα δικαιώματα αναφοράς, χωρίς να χρειάζεται η φυσική παρουσία του στο γραφείο του θεσμού. Αυτά ακούγονται θεωρητικά και έπρεπε να προτείνουμε τρόπους ώστε να υλοποιηθούν

5 στην πράξη, ώστε να καλυφθούν τα κενά που άφηνε ο Καλλικράτης. Και τα κενά καλύφθηκαν με την δημιουργική εφαρμογή άλλων νομοθετημάτων, αλλά και βέλτιστων πρακτικών από την λειτουργία του θεσμού σε άλλες πόλεις. Συγκεκριμένα: μια επιλογή που προκρίθηκε ήταν η δημιουργία ιστοσελίδας του Συμπαραστάτη, στην οποία αναρτάται κάθε μεμονωμένη καταγγελία, αλλά και η εξέλιξη της, χωρίς προσωπικά στοιχεία, ώστε ο ενδιαφερόμενος, αλλά και κάθε ενδιαφερόμενος να μπορεί να εντοπίσει τις ενέργειες του Συμπαραστάτη, την ανταπόκριση των υπηρεσιών του Δήμου και τον χρόνο επίλυσης ή μη του προβλήματος. Αυτή η ιστοσελίδα, στην οποία αναρτώνται τα πάντα, εκτός από ονόματα και διευθύνσεις πολιτών, είναι το cityofathens.gr/symparastatis, μια ιστοσελίδα μέσα στην επίσημη διαδικτυακή πύλη του Δήμου Αθηναίων. Αναρτώντας το σύνολο των διαμεσολαβήσεων, ο Συμπαραστάτης πέτυχε να μην κατηγορηθεί ποτέ μέχρι σήμερα για αδιαφάνεια, για άνιση μεταχείριση, ή για προνομιακή σχέση με κάποια πλευρά. Πέτυχε επίσης, με την δημοσιοποίηση των καταγγελιών να αναπροσαρμόζονται οι προτεραιότητες των υπηρεσιών του Δήμου Αθηναίων, καθώς η δημοσιότητα πάντοτε επιφέρει και την επίσπευση της επίλυσης ενός διοικητικού προβλήματος. Η μέθοδος αυτή είχε αναλυθεί από τις που η ομάδα εργασίας ανάρτησε στο διαδίκτυο την Πρόταση για τον Συμπαραστάτη των Αθηναίων. Στην πρόταση περιλαμβάνονταν και πολλά άλλα στοιχεία, όπως η υποχρέωση του Συμπαραστάτη να τηρεί το καθήκον εχεμύθειας για τα προσωπικά δεδομένα των πολιτών, την αρχή της επιείκειας, για την όσο το δυνατόν πιο φιλική, υπέρ του πολίτη εφαρμογή του νόμου και την αρχή της ταχύτητας, για την όσο το δυνατόν πιο άμεση εξυπηρέτηση των ενδιαφερομένων. Άλλωστε ο «Καλλικράτης» αναφέρει ότι ο Συμπαραστάτης είναι υποχρεωμένος να απαντά εγγράφως ή ηλεκτρονικά στους πολίτες εντός τριάντα (30) ημερών, συντομότατη προθεσμία που, αν και ενδεικτική, πρέπει να τηρείται με ευλάβεια. ΙV. Η έρευνά μας Η έρευνά μας έδειξε ότι ο θεσμός του Συνηγόρου του Δημότη, δηλαδή μια μονοπρόσωπη ανεξάρτητη αρχή που λειτουργεί σε τοπικό επίπεδο υπήρχε εδώ και δεκαετίες σε άλλες χώρες της Ευρώπης. Στην Ζυρίχη, ο θεσμός είχε ξεκινήσει από τις αρχές της δεκαετίας του Στην Ιταλία δεν υπήρχε καν κεντρικός Συνήγορος του Πολίτη, μόνο Συνήγοροι σε επίπεδο πόλης. Στην Σόφια, ο θεσμός ξεκίνησε στα τέλη της δεκαετίας του 1990 χωρίς νομοθετική ρύθμιση: το ίδιο το δημοτικό συμβούλιο αποφάσισε να δημιουργήσει τον θεσμό με δική του πρωτοβουλία. Οι Συνήγοροι του Δημότη λειτουργούν σήμερα σχεδόν σε όλες τις ευρωπαϊκές πρωτεύουσες και σε πολλές άλλες πόλεις της Ευρώπης, ενώ στην Αγγλία ο θεσμός καλύπτει ευρύτερες γεωγραφικές περιοχές, ως Συνήγορος Τοπικής Αυτοδιοίκησης. Η ίδρυση και λειτουργία Συνηγόρου του Πολίτη σε τοπικό και περιφερειακό επίπεδο, πέραν της ανεξάρτητης αρχής που λειτουργεί σε εθνική κλίμακα, ήταν εξάλλου το αντικείμενο σειράς συστάσεων του Συμβουλίου της Ευρώπης από την δεκαετία του 1980.

6 Το Συμβούλιο της Ευρώπης έχει απευθύνει πολλές συστάσεις στα κράτη μέλη του, ανάμεσα στα οποία και η Ελλάδα, για την δημιουργία Συνηγόρου του Δημότη, ώστε να βελτιωθεί η σχέση των πολιτών με την δημόσια διοίκηση και να μην χρειάζεται να καταφεύγουν απευθείας στα δικαστήρια για να δικαιωθούν, όταν η διοίκηση παραβιάζει τα δικαιώματά τους. Το 1999 μάλιστα, σε μια τέτοια σύσταση του Συμβουλίου της Ευρώπης περιλαμβάνεται και ένα ολόκληρο σύνολο «Αρχών για την ίδρυση και λειτουργία τοπικού συνηγόρου του πολίτη». Σε αυτό το κείμενο περιλαμβάνονται οδηγίες για τον τρόπο ανάδειξης του Συνηγόρου, τις αρμοδιότητες που πρέπει να έχει, την πρόσβαση στο σύνολο των αρχείων και εγκαταστάσεων του δήμου, την δυνατότητα κίνησης πειθαρχικής διαδικασίας για τους υπαλλήλους που δεν συμμορφώνονται με τις υποχρεώσεις τους, αλλά και την σχέση του Συνηγόρου με τα μέσα ενημέρωσης και την δημοσιότητα. Καθώς ο Συνήγορος δεν επιβάλλει κυρώσεις, ο μόνος τρόπος άσκησης πίεσης για την τήρηση των συστάσεών του είναι η δύναμη της πειθούς, δύναμη που πολλαπλασιάζεται με την δημοσιότητα. Το 2013, το Συμβούλιο της Ευρώπης απηύθυνε νέα σύσταση προς τα κράτη μέλη, προκειμένου να ενισχύσουν την λειτουργία των Συνηγόρων του Πολίτη, τοπικών και κεντρικών, ενόψει των σημαντικών περικοπών στους προϋπολογισμούς των ανεξάρτητων αρχών που παρατηρήθηκε ως απόηχος της κρίσης. Ήταν το έτος στο οποίο ο Έλληνας νομοθέτης περιέκοψε την αντιμισθία του Συμπαραστάτη του Δημότη και της Επιχείρησης κατά ποσοστό 50%. Με αυτό το χρήσιμο υλικό, δηλαδή την εμπειρία από τις άλλες ευρωπαϊκές πόλεις, τα πρότυπα του Συμβουλίου της Ευρώπης, αλλά και τις διοικητικές πρακτικές που ήδη τότε για πάνω από 10 χρόνια ακολουθούσε η ανεξάρτητη αρχή του Συνηγόρου του Πολίτη σε εθνικό επίπεδο, διαμορφώσαμε αυτή την πρόταση, για την λειτουργία του θεσμού στην Αθήνα. Και μετά έπρεπε να υποστηρίξουμε την εφαρμογή της. V. Μια πολύ δύσκολη συναίνεση Ο λόγος για τον οποίο στη συντριπτική πλειοψηφία των Δήμων δεν έχει εκλεγεί Συμπαραστάτης του Δημότη και της Επιχείρησης είναι ότι στις ψηφοφορίες που έγιναν στα δημοτικά συμβούλια, δεν σχηματίστηκε η αυξημένη πλειοψηφία των 2/3 του συνόλου των μελών τους. Η αυξημένη πλειοψηφία προϋποθέτει κατά κανόνα την συμφωνία της δημοτικής αρχής με την αντιπολίτευση, σε ένα πρόσωπο «κύρους και εμπειρίας», όπως αναφέρει ο νόμος. Σε έντονα συγκρουσιακά δημοτικά συμβούλια, όπως ήταν αυτό της Αθήνας λίγο μετά τις εκλογές, όπου εκπροσωπείτο το σύνολο του πολιτικού φάσματος, ακόμη και του εξωκοινοβουλευτικού, οι ευρείες συναινέσεις φάνταζαν εντελώς ακατόρθωτες. Ιδίως τους πρώτους μήνες μετά τις δημοτικές εκλογές. Μετά τις δημοτικές εκλογές του 2010, η ομάδα μας συναντήθηκε με τον αρχηγό μιας νέας δημοτικής παράταξης που, ενώ δεν είχε κομματική υποστήριξη, είχε κάνει την έκπληξη και είχε λάβει πάνω από το 7% των ψήφων: επρόκειτο για τον γνωστό δημοσιογράφο κ. Γιώργο Αμυρά. Του παρουσιάσαμε την πρότασή μας για τον θεσμό και αμέσως συμφώνησε ότι η Αθήνα πρέπει να αποκτήσει Συμπαραστάτη του Δημότη και της Επιχείρησης. Ο Δήμαρχος Αθηναίων, ο κ. Γιώργος Καμίνης επίσης είδε θετικά την πρόταση της ομάδας μας - παρόλο που προεκλογικά είχα επικρίνει δημόσια την παραίτησή του από τον Συνήγορο

7 του Πολίτη- και δούλεψε και ο ίδιος για να διασφαλίσει την ενδοπαραταξιακή συναίνεση, καθώς η δική του παράταξη αποτελείτο από 4 συνιστώσες, δηλαδή δημοτικούς συμβούλους που προέρχονταν τέσσερα διαφορετικά πολιτικά κόμματα. Η οικοδόμηση της συναίνεσης ήταν και εσωτερικά δύσκολη και υπήρχαν διαφορετικές απόψεις, οπότε ο ρόλος του Δημάρχου ήταν καθοριστικός, ενώ στο έργο αυτό συνέβαλαν και δημοτικοί σύμβουλοι της πλειοψηφίας που είχαν πειστεί από την πρότασή μας. Η κ. Ελένη Πορτάλιου, επικεφαλής της παράταξης της ριζοσπαστικής αριστεράς, με δύο δημοτικούς συμβούλους, υποστήριξε έντονα τον θεσμό από την αρχή, αν και στην πρώτη ψηφοφορία όχι τη δική μου υποψηφιότητα. Θεωρώ ότι η συμβολή του κ. Αμυρά ήταν καίρια, ώστε και η «Ανοιχτή Πόλη» να συμβάλλει στην κατεύθυνση της συναίνεσης. Με τον κ. Αμυρά πήγαμε στον γραφείο του αρχηγού της μείζονος αντιπολίτευσης, κ. Νικήτα Κακλαμάνη το καλοκαίρι του 2012 και παρόλο που ως παράταξη είχε αντιταχθεί στην νομοθέτηση του νέου θεσμού, αποφάσισε να μην απέχει από την κρίσιμη ψηφοφορία (όπως είχε συμβεί σε προγενέστερο στάδιο) και να συμβάλλει και η παράταξη "Αθήνα, πόλη της ζωής μας" στην ανάδειξη Συμπαραστάτη του Δημότη και της Επιχείρησης. Ο κ. Νίκος Σοφιανός, επικεφαλής της παράταξης «Λαϊκή Συσπείρωση» (του Κ.Κ.Ε.) με τρεις δημοτικούς συμβούλους και ο κ. Πέτρος Κωνσταντίνου, δημοτικός σύμβουλος της παράταξης «Ανταρσία στις γειτονιές της Αθήνας» εξήγησαν τις ιδεολογικές διαφωνίες που έχουν με τον θεσμό, στο Δημοτικό Συμβούλιο, αν και κατά την πορεία των ετών που ακολούθησαν αναγνώρισαν πολλές φορές την θετική συμβολή του για τα δικαιώματα των πολιτών. Θεωρώ ότι ο βαθμός συμφωνίας του δημοτικού συμβουλίου ήταν σπάνιος, για αυτό και οφείλουμε να αναγνωρίσουμε τη συμβολή καθενός στο μέτρο που του αναλογεί. Στην ψηφοφορία της συγκέντρωσα ακριβώς τα 2/3 των ψήφων του Δημοτικού Συμβουλίου και εκλέχθηκα πρώτος Συμπαραστάτης του Δημότη και της Επιχείρησης του Δήμου Αθηναίων. VI. Αρχίζοντας την δουλειά Είχαμε την τύχη να μας παραχωρηθεί χώρος γραφείου στο Δημαρχιακό Μέγαρο Αθηνών, το παλιό δημαρχείο, στην οδό Αθηνάς. Μέσα στον Σεπτέμβριο του 2012 διαμορφώθηκαν οι χώροι υποδοχής του κοινού και ξεκινήσαμε να δεχόμαστε καταγγελίες και να στέλνουμε έγγραφα προς τις υπηρεσίες του Δήμου Αθηναίων, με το περιεχόμενο των διαμεσολαβήσεών μας. Είχαμε ήδη ενημερώσει τις υπηρεσίες για τον τρόπο λειτουργίας του Συμπαραστάτη του Δημότη και της Επιχείρησης και αυτές άρχισαν αμέσως να ανταποκρίνονται στις συστάσεις μας. Μια από τις πρώτες υποθέσεις αφορούσε μια λακούβα που οδήγησε σε πτώση μια πολίτη, πρόβλημα που αποκαταστάθηκε άμεσα από το Τμήμα Αυτεπιστασίας. Ταυτόχρονα, έπρεπε ο θεσμός να γίνει γνωστός. Άμεσα ετοιμάστηκε η σελίδα στο facebook και στο twitter και προγραμματίστηκε σειρά επισκέψεών μου στις γειτονιές, στα επτά Συμβούλια των δημοτικών διαμερισμάτων της πόλης. Τον επόμενο χρόνο, το 2013, οργανώσαμε και πρόγραμμα εθελοντισμού, ώστε οι πολίτες που θέλουν να συμβάλλουν στην λειτουργία του θεσμού να επισκέπτονται τα όργανα του Δήμου που συνεδριάζουν δημόσια, τα επτά Συμβούλια, τις Επιτροπές Ποιότητας Ζωής, την Οικονομική Επιτροπή, προκειμένου να ενημερώνουν τους πολίτες για την λειτουργία του θεσμού και να

8 συλλέγουν καταγγελίες προς τον Συμπαραστάτη του Δημότη και της Επιχείρησης. Προκειμένου να γίνουν σαφείς οι όροι με τους οποίους ασκείται η διαμεσολάβηση, παρουσιάσαμε αναλυτικά τα στάδια που ακολουθούνται στον Κώδικα Λειτουργίας του Συμπαραστάτη, ο οποίος αναρτήθηκε στην ιστοσελίδα και μοιράστηκε και σε όλες τις υπηρεσίες του Δήμου. Έτσι ξεκαθαρίστηκε τί μπορεί να περιμένει κάθε πολίτης από τον Συμπαραστάτη, με ποιό τρόπο ασκούνται οι αρμοδιότητες και μέχρι που μπορεί να φτάσει η διαμεσολαβητική παρέμβαση. Το 2014, ο Κώδικας αναδιατυπώθηκε σε κάποια άρθρα, ώστε να γίνει ακόμη πιο αποτελεσματική η παρέμβαση. Τον Φεβρουάριο του 2013 παρουσιάσαμε την πρώτη ετήσια έκθεση, για τις 74 υποθέσεις που είχαμε διεκπεραιώσει τους τέσσερις πρώτους μήνες λειτουργίας (Σεπτέμβριο Δεκέμβριο 2012). Η παρέμβαση ήταν αποτελεσματική σε ποσοστό 59%. Τον Φεβρουάριο του 2014 παρουσιάσαμε και την δεύτερη ετήσια έκθεση για τις 308 υποθέσεις που χειριστήκαμε το Η αποτελεσματικότητά μας στο δεύτερο έτος λειτουργίας είχε αυξηθεί πάνω από δέκα ποσοστιαίες μονάδες, φτάνοντας στο 71,05%. Μέχρι σήμερα, έχουμε συνολικά 415 υποθέσεις που αφορούν καταγγελίες πολιτών και επιχειρήσεων και έχουμε υποβάλει στον Δήμαρχο συνολικά οκτώ (8) Ειδικές Προτάσεις για σοβαρά φαινόμενα κακοδιοίκησης και για τον τρόπο αντιμετώπισής τους από τον Δήμο Αθηναίων. VII. Ένας εξωστρεφής θεσμός Από τον Νοέμβριο του 2012, ο Συμπαραστάτης του Δημότη και της Επιχείρησης αναγνωρίστηκε ως θεσμικό μέλος από το International Ombudsman Institute, την διεθνή οργάνωση των συνηγόρων του πολίτη. Εξετάστηκε ο τρόπος λειτουργίας μας και αξιολογήθηκε ότι όντως πληρούμε τα κριτήρια ανεξαρτησίας και αποτελεσματικών μέσων παρέμβασης υπέρ των δικαιωμάτων του πολίτη. Στα τέλη του 2013 καλέσαμε σε σύσκεψη στο Δημαρχιακό Μέγαρο όλους τους Συμπαραστάτες του Δημότη και της Επιχείρησης που δραστηριοποιούνται στην Αττική, καθώς και την Περιφερειακή Συμπαραστάτη του Πολίτη και της Επιχείρησης, η οποία υπηρετεί τον αντίστοιχο θεσμό της Περιφέρειας Αττικής. Εκεί, υλοποιώντας και την σχετική σύσταση του Συμβουλίου της Ευρώπης που αναφέρει ότι οι τοπικοί συνήγοροι πρέπει να επικοινωνούν σε τακτική βάση για την ανταλλαγή εμπειριών, την αλληλοϋποστήριξη και την κοινοποίηση βέλτιστων πρακτικών, δημιουργήσαμε ένα δίκτυο. Με ψήφισμα δώδεκα Συμπαραστατών των Δήμων και της Περιφέρειας της Αττικής δημιουργήθηκε το Δίκτυο Δημοτικών και Περιφερειακών Συμπαραστατών, στο οποίο συμμετέχουν και οι Συμπαραστάτες από δήμους εκτός Αττικής. Επί του παρόντος, μετά τις παραιτήσεις πολλών συναδέλφων, ο θεσμός υπάρχει σε 19 δήμους και περιφέρειες της χώρας. Με αφορμή το Ευρωπαϊκό Έτος Πολιτών 2013, συνδιοργανώσαμε με το Γραφείο του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και την Αντιπροσωπεία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στην Ελλάδα μια εκδήλωση για να προβάλλουμε την αξία του εθελοντισμού και να

9 ενθαρρύνουμε τους ενεργούς πολίτες να πάρουν μέρος στις σχετικές δυνατότητες που τους δίνει ο Δήμος Αθηναίων. Τον Σεπτέμβριο του 2013, στο αμφιθέατρο Γιάννος Κρανιδιώτης του Υπουργείου Εξωτερικών συνδιοργανώσαμε με τους ανωτέρω φορείς της Ε.Ε. Την εκδήλωση Ενεργοί πολίτες στις γειτονιές της Αθήνας, όπου δώσαμε βήμα στους συλλόγους, τις κινήσεις και τις επιτροπές κατοίκων που δραστηριοποιούνται σε επίπεδο γειτονιάς. Όλες οι ομιλίες των εκπροσώπων τους αναρτήθηκαν στο YouTube και στη συνέχεια λάβαμε τις καταγγελίες τους και τις προωθήσαμε στις αρμόδιες υπηρεσίες. Μια τρίτη εκδήλωση που οργανώσαμε στο Δημαρχιακό Μέγαρο αφορούσε τον επιχειρηματικό κόσμο της πόλης, με προσκεκλημένους εκπροσώπους των συλλόγων καταστηματαρχών και εμπόρων της Αθήνας. Ένας πραγματικά εξωστρεφής θεσμός δεν πρέπει να φοβάται την δημοσιότητα, προκειμένου να ενημερωθούν οι πολίτες για τις δυνατότητες που μπορούν να έχουν με την ενεργοποίησή του. Εκτός από τις συνεντεύξεις που δόθηκαν σε έντυπα και ηλεκτρονικά μέσα ενημέρωσης, δημιουργήσαμε κι ένα ραδιοφωνικό σποτ, στα στούντιο του Αθήνα 9,84. Με απόφαση του Εθνικού Συμβουλίου Ραδιοτηλεόρασης, το σποτ μεταδόθηκε δωρεάν ως κοινωνικό μήνυμα από όλα τα ραδιόφωνα της χώρας, τον Ιούνιο και Ιούλιο του VIII. Ευρύτερος αντίκτυπος Πέρα από την ανταπόκριση των υπηρεσιών του Δήμου, ένα από τα στοιχήματα είναι ο θεσμός να συμβάλλει στην διαμόρφωση των αποφάσεων που έχουν επιπτώσεις στα δικαιώματα και συμφέροντα των δημοτών, ακόμη κι όταν αυτές προέρχονται από την κεντρική διοίκηση. Μετά το δεύτερο έτος λειτουργίας ή και αποτυχίας επιλογής Συμπαραστάτη, ξεκίνησε ένα αίτημα περί κατάργησης του θεσμού, προκειμένου με οι πόροι που διαθέτει να δοθούν στην πρόσληψη ειδικών συνεργατών των δημάρχων. Η στάση αυτή τηρήθηκε από στελέχη της αυτοδιοίκησης, σε συνεδριάσεις της ΚΕΔΕ. Ως Δίκτυο Συμπαραστατών αντιδράσαμε άμεσα, εκδίδοντας σχετικό ψήφισμα, στο οποίο εξηγήσαμε ότι ο θεσμός είναι υπέρ των δικαιωμάτων των πολιτών. Μέσα σε μήνες η στάση αυτή είχε μεταβληθεί και ήδη το Υπουργείο Εσωτερικών έχει καταθέσει ένα νομοσχέδιο στο οποίο προβλέπεται ένας μηχανισμός ώστε κάθε Δήμος να αποκτήσει Συμπαραστάτη, ακόμη κι αν το Δημοτικό Συμβούλιο αδυνατεί να παρουσιάσει την σχετική πλειοψηφία, με διορισμό από τον Γενικό Γραμματέα Αποκεντρωμένης Διοίκησης. Το σημαντικότερο είναι ότι τώρα πια, αποτελεί αίτημα των ίδιων των δημοτών σε δήμους που δεν υπάρχει ο θεσμός, να γίνουν ενέργειες από τους δημοτικούς άρχοντες, ώστε να λειτουργήσει κι εκεί. Λίγες μέρες μετά την Ειδική Πρόταση 2/2013 με την οποία επισημάναμε ότι ο Δήμος πρέπει να ενεργοποιήσει τον προβλεπόμενο από τον Καλλικράτη μηχανισμό εξωδικαστικής επίλυσης οικονομικών διαφορών, ο Υπουργός Εσωτερικών εξέδωσε εγκύκλιο προς όλους τους Δήμους της χώρας, ενημερώνοντας για τις σχετικές υποχρεώσεις τους. Επίσης, λίγο μετά την δημοσίευση της Ετήσιας Έκθεσης 2013, στην οποία προτείναμε την νομοθετική επίλυση του προβλήματος της δυνατότητας καταβολής, στο νομοσχέδιο του Υπουργείου

10 Εσωτερικών που δόθηκε σε διαβούλευση, περιλαμβάνεται διάταξη για την τμηματική καταβολή των οφειλών των πολιτών προς τους Δήμους. ΙΧ. Ζητούμενο: η συμμετοχή Αυτή η ιστορία για την σύμπραξη ενεργών πολιτών προκειμένου να ενεργοποιηθεί ένας θεσμός προς υποστήριξη των δικαιωμάτων των πολιτών, θεωρώ ότι πρέπει να εμπνεύσει τους συμπολίτες μας. Πέρα από τον Συμπαραστάτη και την εξέλιξη που θα υπάρξει και μετά την λήξη της πρώτης θητείας, υπάρχουν ακόμη συμμετοχικοί θεσμοί που παραμένουν στα χαρτιά και περιμένουν τους πολίτες που θα ασχοληθούν για να τους ενεργοποιήσουν. Η δημόσια διοίκηση δεν θα είναι πάντοτε ανοιχτή, ούτε θα υποδέχεται ευπρόσδεκτα μεταβολές που προσθέτουν κι άλλους παράγοντες που θα απειλήσουν το μονοπώλιο του διαμόρφωσης των αποφάσεων. Ούτε η λεγόμενη άμεση δημοκρατία είναι φυσικά η λύση στο σύνολο των δημόσιων ζητημάτων, όπως έχει αποδειχθεί με διάφορες αφορμές. Αλλά το σίγουρο είναι ότι έχουμε περάσει πλέον στο στάδιο που ο πολίτης δεν μπορεί να τα περιμένει όλα έτοιμα από το κράτος, ούτε μόνο από το κράτος και πρέπει να συστρατευθεί με τις πρωτοβουλίες, τις οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών και να ενεργοποιήσει τις δυνατότητες για ολοένα μεγαλύτερη συνδιαμόρφωση των αποφάσεων. Μόνο έτσι θα ενισχυθεί η δημοκρατική νομιμοποίηση και θα αντιμετωπισθεί σταδιακά η κρίση αντιπροσώπευσης που αποτελεί ένα θεμελιώδες μέγεθος τις γενικότερης κρίσης που μαστίζει την χώρα και που θα ξεπεραστεί με την συμβολή και την ενεργό συμμετοχή των ίδιων των πολιτών.