Αλλάζοντας το Αφηγηματικό Πεπρωμένο: Σύνθεση και Αξιοποίηση Τεχνικών στην Εξέλιξη μιας Θεραπείας. του. Γιώργου Μπογδάνη

Μέγεθος: px
Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "Αλλάζοντας το Αφηγηματικό Πεπρωμένο: Σύνθεση και Αξιοποίηση Τεχνικών στην Εξέλιξη μιας Θεραπείας. του. Γιώργου Μπογδάνη"

Transcript

1 ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΗΣ ΑΝΘΡΩΠΙΝΩΝ ΣΧΕΣΕΩΝ Κονίτσης 33, Μαρούσι, Τηλ: , Fax: site: www. ergastirio. eu LABORATORY FOR THE STUDY OF HUMAN RELATIONS 33, Konitsis str., Maroussi, Tel , Fax: site: Αλλάζοντας το Αφηγηματικό Πεπρωμένο: Σύνθεση και Αξιοποίηση Τεχνικών στην Εξέλιξη μιας Θεραπείας του Γιώργου Μπογδάνη Κείμενο Εργασίας/Working Paper Series 2008/24

2 ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΉ ΕΠΙΤΡΟΠΉ Χάρις Kατάκη Αθηνά Ανδρουτσοπούλου Αλέξης Ζώτος Γιώργος Καλαρρύτης Τσαμπίκα Μπαφίτη Μαρία Πυρουνάκη ΥΠΕΎΘΥΝΗ ΈΚΔΟΣΗΣ Σίσσυ Χαϊτογλου EDITORIAL COMMITTEE Charis Katakis Athena Androutsopoulou George Kalarritis Tsabika Bafiti Maria Pirounaki Alexis Zotos TECHNICAL EDITOR Sissy Haitoglou Εργαστήριο Διερεύνησης Ανθρώπινων Σχέσεων Κανένα μέρος αυτής της εργασίας δεν μπορεί να αναδημοσιευτεί ή να χρησιμοποιηθεί με οποιονδήποτε τρόπο χωρίς την έγκριση του συγγραφέα. Laboratory for the Study of Human Relations No part of this paper may be reproduced or distributed without the consent of the author. ISSN

3 Αλλάζοντας το Αφηγηματικό Πεπρωμένο: Σύνθεση και Αξιοποίηση Τεχνικών στην Εξέλιξη μιας Θεραπείας Γιώργος Μπογδάνης Ο Γιώργος Μπογδάνης είναι ψυχολόγος. Εκπαιδεύτηκε στο Εργαστήριο Διερεύνησης Ανθρωπίνων Σχέσεων στη συστημική ψυχοθεραπεία και σήμερα εκπαιδεύεται στο πρόγραμμα εκπαίδευσης εκπαιδευτών-εποπτών. Εργάζεται στον τομέα της πρόληψης των εξαρτήσεων στο Κέντρο Πρόληψης Εξάρτησης Αγωγής Υγείας Άρηξις, συντονίζοντας ομάδες βιωματικού χαρακτήρα και παρέχοντας συμβουλευτική υποστήριξη ατόμων και οικογενειών. 3

4 Περιεχόμενα Περίληψη Εισαγωγή Ιστορικό, Διαμόρφωση Συμβολαίου, Θεραπευτικός Σχεδιασμός Η Πρώιμη Ανάμνηση Συνομιλώντας με τον Εαυτό ως Παιδί Η Εξωτερίκευση του Προβλήματος (externalizing the problem) Ο Πρώτος Διάλογος Η Ανάλυση του Πρώτου Διαλόγου Ο Δεύτερος Διάλογος Η Ανάλυση του Δεύτερου Διαλόγου Ο Θεραπευόμενος Θεραπευτής του Εαυτού του Η Πολυφωνική Αφήγηση Ο Πολυφωνικός Διάλογος Η Ανάλυση του Πολυφωνικού Διαλόγου Η Υπόσχεση στον Εαυτό ως Παιδί Γράμμα Προς τον Εαυτό ως Παιδί Το Γράμμα Η Ανάλυση του Γράμματος σελ. 5 σελ. 6 σελ.10 σελ.12 σελ.14 σελ.16 σελ.18 σελ.19 σελ.20 σελ.21 σελ.22 σελ.24 σελ.27 σελ.29 σελ.30 σελ.31 σελ.32 Ανάλυση Πλοκής του Αφηγηματικού Πεπρωμένου και Ανάδυση Ενός Νέου Σεναρίου Ζωής Τα Σενάρια Η Ανάλυση των Σεναρίων Συζήτηση Βιβλιογραφία σελ.33 σελ.34 σελ.35 σελ.37 σελ.41 4

5 Περίληψη Η εργασία ασχολείται με το ζήτημα της σύνθεσης διαφορετικών θεραπευτικών πρακτικών, οπτικών και τεχνικών μέσα από την παρουσίαση μιας συγκεκριμένης θεραπευτικής σχέσης. Η παρουσίαση της θεραπείας εκτείνεται σε διάρκεια 20 μηνών. Επίσης, περιγράφονται και αναλύονται τα θεραπευτικά διλήμματα, οι προβληματισμοί και τα συναισθήματα που είχα στη διάρκεια αυτής της θεραπείας καθώς και οι θεωρητικές απόψεις που αξιοποίησα αλλά και εκείνες που διαμόρφωσα. Λέξεις Κλειδιά: Σύνθεση, πολυφωνικός διάλογος, ανάλυση πλοκής αφηγηματικού πεπρωμένου. 5

6 Εισαγωγή Τα τελευταία χρόνια εξελίσσεται σε διεθνές επίπεδο, με αυξημένη εντατικότητα, μια προσπάθεια για την οργάνωση και αξιοποίηση διαφορετικών ψυχοθεραπευτικών προσεγγίσεων μέσα από τη δημιουργία μοντέλων που θα συνδυάζουν τις επιμέρους οπτικές σε ένα συγκροτημένο πλαίσιο (Lebow, 2003; London, 1988; Moultrup, 1986; Norcross & Goldfried, 2005; Pinsof, 2005). Άλλοτε οι προσπάθειες αυτές ονομάζονται συνθετικές και έχουν ως άξονα τη σύνθεση θεραπευτικών οπτικών, άλλοτε εκλεκτικές, με άξονα την επιλογή θεραπευτικών πρακτικών και άλλοτε έχουν ως στόχο τη δημιουργία ενός θεωρητικού μεταπλαισίου, το οποίο θα οργανώνει πολλές και διαφορετικές κατευθύνσεις στο χώρο της συστημικής προσέγγισης (Ανδρουτσοπούλου, 2004). Η προσπάθεια σύνθεσης εντός των προσεγγίσεων της συστημικής και οικογενειακής θεραπείας, είχε ως αποτέλεσμα τη δημιουργία διαφόρων μοντέλων, όπως τη θεραπεία μεταπλαισίου (metaframework), (Breunlin, Schwartz & MacKune- Karrrer, 1997), τη συνθετική, εστιασμένη στο πρόβλημα, θεραπεία (integrative problem-centred therapy (IPCT)) (Pinsof, 1995), τη σύντομη συνθετική θεραπεία γάμου (brief integrative marital therapy (BIMT), (Gurman, 2002), την πλουραλιστική θεραπεία ζεύγους (pluralistic couples therapy), (Snyder & Schneider, 2002). Ειδικότερα στον ελληνικό χώρο, η προσπάθεια σύγκλισης μέσα από ένα συνθετικό μοντέλο ψυχοθεραπείας, έχει προταθεί σε μεγάλη έκταση και με ολοκληρωμένο τρόπο από την Kατάκη (1989, 2002a, 2003). Παράλληλα, η προσπάθεια αξιοποίησης πολλών και διαφορετικών θεραπευτικών οπτικών επεκτείνεται σε πολλά επιστημονικά και επαγγελματικά πεδία, όπως σε νοσοκομειακά πλαίσια (McDaniel, Hepworth & Doherty, 1992), στην ψυχιατρική (Barker, 1998; Sholevar, 2003), στην κοινωνική εργασία (Burnham, 1986; Gorrell-Barnes, 2004), στην κλινική ψυχολογία (Mikesell, Lusterman & McDaniel, 1995; Vetere & Dallos, 2003). Οι παραπάνω εξελίξεις αποτελούν σε ένα βαθμό ανάγκη των ίδιων των θεραπευτών, που σε πολλές περιπτώσεις αντιλαμβάνονται ότι μπορούν αξιοποιήσουν τη μεγάλη ποικιλία σε τεχνικές και ερμηνείες από διάφορες σχολές και έτσι να αποδομήσουν στην πράξη διαχωρισμούς και αποκλεισμούς που εγκαθιδρύονται ακόμη και τεχνητά (Κatakis, 1986). Στο ίδιο πλαίσιο ο Carr (2006), επισημαίνει ότι οι περισσότεροι θεραπευτές στην πρακτική τους είναι εκλεκτικοί στην επιλογή τόσο των 6

7 τεχνικών, όσο και των ερμηνειών, επιλέγοντας μέσα από μια πληθώρα προσεγγίσεων. Ενώ τονίζει ότι η ανάπτυξη μιας συνθετικής προσέγγισης σε θεωρητικό επίπεδο, έχει ως στόχο να προσφέρει ένα ευρύτερο θεωρητικό πλαίσιο μέσα από το οποίο θα δημιουργούνται κριτήρια επιλογής και εφαρμογής σε μια γκάμα περιπτώσεων ιδιαίτερα σε εκείνες με αυξημένη συμπλοκότητα, προσφέροντας ευελιξία στον εκάστοτε θεραπευτή. Παρόλα αυτά, το εγχείρημα της σύνθεσης, όχι σε ένα επίπεδο πρακτικής εκ μέρους ενός θεραπευτή, αλλά σε ένα θεωρητικό, επιστημολογικό επίπεδο αντιμετωπίζει δυσχέρειες, καθώς πολλές από τις προσεγγίσεις εκκινούν από τελείως διαφορετικές παραδοχές, τόσο επιστημολογικές όσο και φιλοσοφικές (Beitman et al., 1989). Η αντιμετώπιση αυτών των δυσχερειών απαιτεί ένα πλαίσιο που θα ενθαρρύνει το διάλογο, αλλά και θα υποστηρίζει μεθοδολογικά τη διαμόρφωση νέων ερμηνευτικών εργαλείων για την προσέγγιση των διαφόρων προβλημάτων (Κatakis, 2002b). Με την εμφάνιση του κοινωνικού κονστρουξιονισμού αναπτύχθηκε η άποψη ότι η ατομική γνώση είναι αποτέλεσμα μιας κοινωνικής κατασκευής, μέσω της γλώσσας, η οποία επηρεάζεται καθοριστικά από την αλληλεπίδραση του ατόμου με την κοινότητα στην οποία ανήκει (Gergen, 1997). Υπό την έννοια αυτή δεν μπορεί να γίνεται σαφής διάκριση ανάμεσα σε μια εξωτερική και μια εσωτερική πραγματικότητα καθώς η αντίληψη είναι μια σχεσιακή κατάσταση στην οποία εμπλέκονται τα αντικείμενα, τα αντιληπτικά όργανα καθώς και οι ψυχολογικοί παράγοντες (πεποιθήσεις, στάσεις κ.α.) 1. Επιπρόσθετα, απορρίπτεται, η ιδέα της αληθούς διάγνωσης και εγκαταλείπεται η άποψή ότι κάποιο μέλος του θεραπευτικού συστήματος έχει προνομιακή θέση συμπεριλαμβανομένου και του θεραπευτή (Pocock 1995). Επίσης επιδιώκεται η αναζήτηση πολλαπλών και χρήσιμων οπτικών και όχι η εύρεση οριστικών ορισμών και λύσεων για την αντιμετώπιση των προβλημάτων. Μάλιστα από την πλευρά της οικογενειακής θεραπείας, καθώς δεν υπάρχουν παγκόσμιες αρχές για το ποια είναι η λειτουργική οικογένεια, η εμπειρική έρευνα δεν αντανακλά την αλήθεια, αλλά κοινωνικά κατασκευασμένες θέσεις και απόψεις επιστημόνων, που μπορούν να είναι χρήσιμες σε συγκεκριμένα πεδία, με συγκεκριμένους θεραπευτές, με συγκεκριμένα προβλήματα. Ενώ για τον ίδιο λόγο 1 Στους παράγοντες που επιδρούν στην αντίληψη πρέπει να προσθέσουμε με ρητό τρόπο και τους οικολογικούς παράγοντες όπως έχουν δείξει πολλές έρευνες γύρω από τις οπτικές πλάνες (Brislin, 1974; Segall & Campbell, 1966; Woodwort, 1938). 7

8 πρέπει να λαμβάνονται υπόψη και να μελετώνται ως σημαντικοί και χρήσιμοι στη θεραπεία επιπλέον παράγοντες, όπως το φύλο, η τάξη, η εθνικότητα κ.α. (Gergen, 1994). Τέλος οι ιδέες, οι προσεγγίσεις και οι υποθέσεις γύρω από τα θεραπευτικά ζητήματα γίνονται αντιληπτές ως εφεκτικές, υπό αίρεση και προσωρινές, ενώ θεμελιώνεται η άποψη περί συνεργατικής σχέσης μεταξύ θεραπευόμενου και θεραπευτή (Anderson & Goolishan, 1988; Anderson, 1995; Anderson, Goolishan & Windermand, 1986). Οι παραπάνω προκείμενες του κοινωνικού κονστρουξιονισμού, υπογραμμίζουν τη σημασία και την αναγκαιότητα των πολλαπλών οπτικών, στη ανάλυση μιας πραγματικότητας που είναι κοινωνικά κατασκευασμένη και άρα επιδέχεται πληθώρα ισότιμων ερμηνειών και προσεγγίσεων. Ιδιαίτερα στα πλαίσια της ψυχοθεραπείας, η προαναφερθείσα πληθώρα ερμηνειών διαπιστώνεται με εμφατικό τρόπο στο μεγάλο αριθμό θεραπευτικών προσεγγίσεων. Στο ίδιο πλαίσιο της προβληματικής που αφορά στις αιτίες και στην ερμηνεία ύπαρξης πολλών προσεγγίσεων, βρίσκονται οι απόψεις του Kuhn. Μελετώντας την εξέλιξη των επιστημών ο Kuhn (1970), υποστήριξε ότι ένα Παράδειγμα 2 εγκαθιδρύεται σε έναν επιστημονικό κλάδο και κυριαρχεί στο βαθμό που μπορεί να επιλύσει μια σειρά από προβλήματα με ικανοποιητικό τρόπο. Στις περιπτώσεις που αρκετά προβλήματα δεν μπορούν να αντιμετωπιστούν, μέσα στα πλαίσια αυτού του Παραδείγματος δημιουργούνται εναλλακτικές προσεγγίσεις που φιλοδοξούν να αποτελέσουν το επόμενο κυρίαρχο Παράδειγμα. Στο χώρο της ψυχοθεραπείας όπως είναι φανερό δεν υπάρχει ένα κυρίαρχο Παράδειγμα το οποίο να συγκεντρώνει την αδιαφιλονίκητη εμπιστοσύνη του κλάδου. Ένας από τους λόγους είναι ότι δεν υπάρχει στατιστικά σημαντική διαφορά στην αποτελεσματικότητα μεταξύ των διαφόρων προσεγγίσεων (Bergin and Lambert, 1978; Frank, 1979; Landsman and Dawes, 1982) έτσι μοιάζει ακόμη δυσκολότερο το να ισχυριστεί κάποιος ότι κάποιο Παράδειγμα θα κυριαρχήσει, τουλάχιστον στο άμεσο μέλλον. Μια πιθανή ερμηνεία αυτών των ευρημάτων, είναι ότι η αποτελεσματικότητα των διαφορετικών προσεγγίσεων μπορεί να οφείλεται τελικά στα κοινά μεταξύ τους στοιχεία (Frank, 1982), ή στο γεγονός ότι εφόσον οι ποικίλες τάσεις αναλυθούν υπό το πρίσμα ενός μεταθεωρητικού πλαισίου έχουν αρκετά στοιχεία συμπληρωματικότητας. 2 Ο όρος Παράδειγμα χρησιμοποιείται από τον Kuhn με δύο κυρίως τρόπους. Από τη μια για να περιγράψει το σύνολο πεποιθήσεων και παραδοχών (εννοιολογικών, θεωρητικών, πειραματικών), τις οποίες ενστερνίζονται τα μέλη μιας επιστημονικής κοινότητας ενώ από την άλλη αναφέρεται στις παραδειγματικές λύσεις που αξιοποιούνται ως πρότυπα για την επίλυση συγκεκριμένων προβλημάτων από την επιστημονική κοινότητα. 8

9 Εφόσον όμως οι διαφορετικές προσεγγίσεις έχουν πολλά κοινά και συμπληρωματικά στοιχεία είναι μεθοδολογικά θεμιτό, υπό όρους, να γίνει προσπάθεια να συντεθούν. Οι όροι ενός τέτοιου εγχειρήματος δεν τίθενται αποκλειστικά από αυτούς που την υποστηρίζουν αλλά και από εκείνους που την αρνούνται. Για παράδειγμα στη θέση ότι η σύνθεση όχι μόνο δεν προωθεί την έκφραση διαφορετικών προσεγγίσεων, καθώς τις εντάσσει σε ένα μοναδικό σχήμα με αποτέλεσμα να εξαφανίζονται, αλλά δεν είναι και εφικτή λόγω της ραγδαίας εξέλιξης στον κλάδο (Grunebaum, 1997), οι υποστηρικτές της σύνθεσης Lebow (1997), ανταποκρίθηκαν προτείνοντας μια προσέγγιση που ενώ αναδεικνύει την ανάγκη σύνθεσης, έχει ως γνώμονα το σεβασμό των διαφορετικών προσεγγίσεων, επισημαίνοντας ότι παρά τις όποιες διαφορές, οι διαφωνίες μάλλον εδράζονται περισσότερο στο πως θα γίνει η σύνθεση και όχι στο εάν είναι ωφέλιμη. Άλλοι, όπως ο Linares (2001), αντιμετώπισαν επιστημολογικά το ζήτημα, χαρακτηρίζοντας ως υπερμοντέρνo (ultramodern), το ρεύμα σύνθεσης του μοντερνισμού και του μεταμοντερνισμού εκτιμώντας ότι στο άμεσο μέλλον η κατεύθυνση αυτή θα κυριαρχήσει 3. Με βάσει τα παραπάνω διαφαίνεται ότι οι θέσεις που διατυπώνονται, γύρω από το θέμα της σύνθεσης, αν και τυπικά συγκρουόμενες, διαμορφώνουν το διαλογικό πλαίσιο μιας συνθετικής προοπτικής. Καθώς κάθε άποψη τίθεται στα πλαίσια του επιστημονικού διαλόγου, αποκαλύπτονται μεθοδολογικά προβλήματα, δυσχέρειες, αντιρρήσεις που απαιτούν τη δημιουργία νέων δυνατοτήτων, προσεγγίσεων και προοπτικών. Υπό την έννοια αυτή, η προσπάθεια σύνθεσης τοποθετείται στα πλαίσια μια διαλεκτικής σχέσης, που σύμφωνα με τον Stierlin (2003), προσδιορίζεται από την ά ρ σ η των δυσκολιών και τη συμφιλίωση διαφορετικών οπτικών 4. Η προσπάθεια σύνθεσης, συνεπώς, έχει περισσότερο νόημα όχι ως τελικός στόχος που σκοπεύεται με πρόθεση να ολοκληρωθεί μέσα από μια παγκόσμια ψυχολογική κοινωνική και ανθρωπολογική θεωρία των πάντων η οποία 3 Πρέπει όμως να επισημανθεί ότι ο μεταμοντερνισμός δεν είναι ένα επιστημολογικό μοντέλο με την κλασική έννοια του όρου. Δεν προσφέρει δηλαδή ένα συγκροτημένο πλήρες μοντέλο γνωσιολογίας όπως ο εμπειρισμός ή ο ρασιοναλισμός (ανεξάρτητα από το εάν συμφωνεί κανείς ή διαφωνεί). Πρόκειται περισσότερο για μια θεωρητική ομπρέλα που περιλαμβάνει πολλές και σε αρκετές περιπτώσεις διαφορετικές, προσεγγίσεις έτσι είναι μάλλον δύσκολο να αποδώσει αποκλειστικά σε αυτόν την μία ή την άλλη επιστημολογική τεκμηρίωση. 4 Οι λέξεις άρση και συμφιλίωση χρησιμοποιούνται με το ειδικό νόημα που τους έδωσε ο Hegel μέσα στα πλαίσια του αντικειμενικού ιδεαλισμού. Άλλωστε ο Γερμανός φιλόσοφος αναγορεύει τη σύνθεση σε σκοποθετικό παράγοντα της διαλεκτικής του. 9

10 θα ερμηνεύει το σύνολο των ανθρώπινων δράσεων, 5 αλλά ως διαδικασία που εξελίσσεται, ως ζωντανός οργανισμός, ως μια ιστορία που, καθώς συσσωρεύει γεγονότα, επαναπροσδιορίζεται διαρκώς, με στόχο την ολιστικότερη, κατά το δυνατό, προσέγγιση του ανθρώπου ως βιολογικού, κοινωνικού και ψυχολογικού όντος. Σε τελευταία ανάλυση, καθώς όλες οι προσεγγίσεις αποτελούν όψεις του κόσμου, εκτιμώ ότι μέσα από μια διαδικασία διαλόγου, ανταλλαγής απόψεων και αποδοχής της διαφορετικότητας κάθε προσέγγισης, μπορούμε να δούμε πληρέστερα τη μεγάλη εικόνα. Προς την κατεύθυνση αυτή έκανα την επιλογή να παρουσιάσω την προσπάθειά μου στη συγκεκριμένη θεραπευτική διαδικασία. Η περίπτωση της θεραπευόμενης που παρουσιάζεται περιγράφει μια θεραπευτική πορεία περίπου 20 μηνών σε ατομικές εβδομαδιαίες συνεδρίες. Περιγράφονται οι φάσεις της θεραπείας, με έμφαση στους θεραπευτικούς στόχους, τα διλήμματα και τους προβληματισμούς μου κατά την εξέλιξή της, μέσα από την αξιοποίηση των διαφόρων τεχνικών. Επιπρόσθετα σκοπός μου είναι να περιγράψω την προσπάθεια μου να συνθέσω αυτές τις τεχνικές μέσα από την προσωπική μου οπτική, σε ένα συνεκτικό και κατά το δυνατό οργανωμένο πλαίσιο, στη συγκεκριμένη θεραπευτική διαδικασία. Ιστορικό, Διαμόρφωση Συμβολαίου, Θεραπευτικός Σχεδιασμός Η Γιάννα ήταν περίπου 40 ετών, εκπαιδευτικός στο επάγγελμα, εξωτερικά ήταν ψηλή, αδύνατη, με ευχάριστα χαρακτηριστικά, είχε χωρίσει πρόσφατα και ζούσε με τον 15χρονο γιο την τον Κώστα. Στο παρελθόν είχαμε κάνει αρκετές συναντήσεις με βασικό θέμα το διαζύγιο, που εκείνη την περίοδο της ζωής της βρισκόταν σε εξέλιξη, και αποτελούσε ένα αρκετά πιεστικό ζήτημα. Οι συναντήσεις είχαν ολοκληρωθεί και είχα δώσει στη Γιάννα τη δυνατότητα να επανέλθει εφόσον προέκυπτε κάτι. Η Γιάννα επικοινώνησε έπειτα από τρεις μήνες και μου ζήτησε να κάνουμε ξανά κάποιες συναντήσεις. Ανέφερε ότι η δυσκολία της βρισκόταν σε μια καινούργια σχέση που είχε ξεκινήσει, πρόσφατα, μου τόνισε ότι περνούσε πολύ ωραία, ότι ήταν ερωτευμένη, ότι έκανε σχέδια να κάνει πολλά ταξίδια, κάτι που 5 Ένα τέτοιο επιστημονικό εγχείρημα είναι καταδικασμένο να αποτύχει όπως γνωρίζουμε, ήδη από το 1931, όταν το επιστημονικό πρόγραμμα του Hilbert για μια θεωρία με πλήρη αξιωματική θεμελίωση στα μαθηματικά αποδείχθηκε από τον Gödel οριστικά αδύνατο. 10

11 πάντα ήθελε, αλλά υπήρχε ένα κομμάτι του εαυτού της, που ήδη είχαμε θίξει ακροθιγώς και στην προηγούμενη φάση των συναντήσεών μας το οποίο την επέκρινε, της τόνιζε διαρκώς ότι δεν αξίζει, ότι δεν είναι καλή μητέρα για το παιδί της, ότι η σχέση με το νέο της σύντροφο δεν επρόκειτο να έχει καλό τέλος. Παράλληλα, εκείνο που την προβλημάτιζε ιδιαίτερα ήταν ο χειρισμός του θέματος σε σχέση με το γιο της. Δηλαδή του αν έπρεπε και με ποιον τρόπο να πληροφορήσει τον Κώστα για τη νέα σχέση της. Όλες αυτές οι ανακατατάξεις και οι προβληματισμοί είχαν αγχώσει τη Γιάννα και γιαυτό αποφασίσαμε να κάνουμε ένα ανοικτό συμβόλαιο με στόχο την βελτίωση αυτής της έντονα επικριτικής διάθεσης απέναντι στον εαυτό αλλά και τη βελτίωση των διαπροσωπικών της σχέσεων. Έτσι, διαμορφώθηκε ένα νέο θεραπευτικό συμβόλαιο για τη Γιάννα, στόχος και ταυτόχρονα αίτημα του οποίου ήταν να διερευνήσει τον εαυτό της και να αποκτήσει πιο λειτουργικές και ικανοποιητικές διαπροσωπικές σχέσεις. Ο θεραπευτικός σχεδιασμός που έκανα αφορούσε σε δύο επίπεδα, από τη μια να δούμε τα καθημερινά προβλήματα στις σχέσεις της Γιάννας με τον καινούριο της σύντροφο αλλά και με τον Κώστα και από την άλλη να εστιάσουμε και να αναδείξουμε τις εσωτερικές φωνές και το ρόλο που έπαιζαν στο πως ένιωθε η ίδια. Η Γιάννα σε εκείνη τη φάση της ζωής της είχε ξεκινήσει να εστιάζει ουσιαστικά στον εαυτό της. Αυτό βέβαια σχετιζόταν με το γεγονός ότι αρκετά από τα καθημερινά τις ζητήματα είχαν μπει σε μια τάξη και δεν την ανησυχούσαν. Έτσι στην αρχή των συνεδριών, η Γιάννα ανέφερε ότι ασκούσε στον εαυτό της έντονη και σκληρή κριτική όταν συναντούσε δυσκολίες στην καθημερινότητά της. Πιο συγκεκριμένα, πολύ συχνά δημιουργούσε φανταστικά σενάρια όταν βρισκόταν μπροστά σε μια δύσκολη κατάσταση και μια εσωτερική φωνή την κατηγορούσε ότι ήταν άχρηστη, ανίκανη και ότι δεν μπορούσε να καταφέρει τίποτα. Αυτή η κατάσταση την έκανε να αισθάνεται ότι η ίδια ήταν πολύ σκληρή με τον εαυτό της και άδικη και αυτό την μπέρδευε καθώς δεν μπορούσε να βρει έναν τρόπο απεμπλοκής. Για να μπορέσουμε να προχωρήσουμε στην περαιτέρω διερεύνηση αυτών των θεμάτων ζήτησα από τη Γιάννα να μου μιλήσει για την οικογένεια καταγωγής της, έτσι ώστε να αποκτήσω περισσότερες πληροφορίες και διαμορφώσω ένα ευρύτερο ερμηνευτικό πλαίσιο αναφοράς. 11

12 Η Γιάννα ήταν η πρώτη από τις τρεις κόρες της οικογένειας. Με τη δεύτερη αδερφή της είχε 11 μήνες διαφορά και με την τρίτη 6 χρόνια. Η Γιάννα ήταν ένα ψηλόλιγνο κορίτσι σε όλη την παιδική και εφηβική ηλικία. Πολύ συχνά γινόταν αντικείμενο κοροϊδίας και ειρωνείας από τους συνομηλίκους της αλλά και από τις αδερφές της για αυτά τα χαρακτηριστικά της. Αυτό είχε σαν αποτέλεσμα να νιώθει απομονωμένη, διαφορετική και να έχει έντονο το συναίσθημα της απόρριψης. Οι γονείς της δεν είχαν ποτέ καλές σχέσεις. Ο πατέρας της δούλευε για μεγάλα χρονικά διαστήματα στην επαρχία, σε κτήματα που είχαν και που απαιτούσαν την εκεί παρουσία του για αρκετούς μήνες το χρόνο, τόσο για την καλλιέργεια όσο και για την περιποίηση και συγκομιδή των γεωργικών προϊόντων. Η μητέρα της πολύ συχνά κατηγορούσε τις κόρες της ότι εκείνες ευθύνονταν που ο σύζυγός της έπρεπε να λείπει διαρκώς από το σπίτι, γιατί εξαιτίας τους είχαν τόσο μεγάλα οικονομικά προβλήματα. Η Γιάννα μάλιστα μου ανέφερε ότι θυμάται τη μητέρα της να λέει ότι, αν δεν είχαν τόσα στόματα να θρέψουν, εκείνη δε θα στερούνταν τον άντρα της. Παράλληλα, ο πατέρας της έπινε και κακοποιούσε τη μητέρα της όχι όμως σε συχνή βάση, σύμφωνα με τα όσα θυμόταν. Στο σημείο αυτό έχει μεγάλη σημασία να αναφέρω ότι οι αναμνήσεις της Γιάννας από την παιδικά ηλικία δεν πήγαιναν πίσω από τα 5 της χρόνια. Η πρώιμη ανάμνηση Ακούγοντας όλα αυτά τα στοιχεία για την οικογένεια καταγωγής της Γιάννας, αποφάσισα να διερευνήσω ακόμη περισσότερο την περίοδο των παιδικών χρόνων και αναμνήσεων της, καθώς εκτιμούσα ότι υπήρχαν πολύ σημαντικά γεγονότα που συνέχιζαν να την επηρεάζουν στο σήμερα. Της ζήτησα λοιπόν να μου περιγράψει μια πρώιμη ανάμνησή της. Η εκτεταμένη αξιοποίηση των πρώιμων αναμνήσεων (early recollections) ανήκει στον Adler, ο οποίος εκτιμούσε ότι η σημασία τους στη θεραπεία ήταν εξαιρετικά μεγάλη. Πιο συγκεκριμένα, θεωρούσε ότι διαμέσου αυτών των αναμνήσεων μπορεί ο θεραπευτής να κατανοήσει τον τρόπο ζωής του θεραπευόμενου αλλά και τους φαντασιακούς στόχους που θέτει. Σύμφωνα με τον Adler (1927), oι πρώιμες αναμνήσεις δεν αναλύονται τόσο πολύ ως καθεαυτό αναμνήσεις, αλλά περισσότερο ως προβολές, ως ένα διαρκές μήνυμα από το παρελθόν το οποίο ενεργεί στη ζωή του θεραπευόμενου στο εδώ και τώρα. Μάλιστα 12

13 η καθεαυτό ακρίβεια στην αναπαράσταση της ανάμνησης θεωρείται πολύ λιγότερο ουσιαστικός παράγοντας από την ίδια την ύπαρξη της ανάμνησης. Τούτο συμβαίνει υπό την έννοια ότι, εάν η ανάμνηση δεν ήταν σημαντική στο εδώ και τώρα, ο θεραπευόμενος δε θα είχε λόγο να τη θυμάται (Flanagan & Flanagan, 2004). Η Γιάννα ήταν περίπου 5 ετών εκείνα τα Χριστούγεννα. Το σπίτι μύριζε κουραμπιέδες, είχαν στολίσει το χριστουγεννιάτικο δέντρο και ήταν μαζεμένη όλη η οικογένεια εκτός από τον πατέρα της στο σπίτι. Η μητέρα της ήταν εκνευρισμένη γιατί ήδη είχε νυχτώσει και εκείνος δεν είχε έρθει ακόμη. Όλοι περίμεναν με ανυπομονησία αλλά μάταια, ο πατέρας της δεν ερχόταν. Η Γιάννα θυμάται ότι ήταν πια πολύ αργά τη νύχτα, όταν πατέρας της επέστρεψε στο σπίτι από μια χαρτοπαιχτική λέσχη, μεθυσμένος. Αυτή και οι αδερφές της είχαν πάει για ύπνο αλλά δεν κοιμόντουσαν. Σε λίγο άρχισαν να ακούγονται φωνές από το σαλόνι, έπειτα βρισιές. Ένας γερός καβγάς είχε ξεκινήσει. Η Γιάννα φοβισμένη βγήκε από το δωμάτιό της και είδε τον πατέρα της να χτυπάει τη μητέρα της. Στο σημείο αυτό έβαλε τα κλάματα, όταν της ζήτησα να μου περιγράψει τα συναισθήματά της. Μου ανέφερε πώς βίωσε μια απόλυτη στεναχώρια και θλίψη για αυτό που είχε γίνει αλλά, περισσότερο από όλα, εκείνο που δεν μπορούσε να αντέξει και την έκανε να νιώθει μειονεκτικά ήταν ότι εκείνη την ημέρα ήταν Χριστούγεννα και γνώριζε ότι όλα τα άλλα παιδιά χαιρόντουσαν, έπαιρναν παιχνίδια, χαμογελούσαν, είχαν την φροντίδα των γονιών τους, ενώ εκείνη ένιωθε μόνη, απροστάτευτη και ασήμαντη. Η παραπάνω πρώιμη ανάμνηση ήταν πολύ σημαντική. Μπορούσα τώρα να καταλάβω τον τρόπο που δημιουργήθηκαν πολλά από τα συναισθήματα που είχε στο εδώ και τώρα η Γιάννα, όπως η χαμηλή αυτοεκτίμηση, η μοναξιά, η αίσθηση κατωτερότητας κ.α. Παράλληλα, αποκτούσα σιγά-σιγά μια πιο πλήρη εικόνα για το πως μεγάλωσε η Γιάννα, ενώ ένιωθα ότι το μοίρασμα μιας τόσο βαθιάς και συναισθηματικής εμπειρίας συνετέλεσε έτσι ώστε η ποιότητα της σύνδεσης αλλά και της εμπιστοσύνης μέσα στη θεραπεία να γίνουν εντονότερες και βαθύτερες. Τέλος, ένα πολύ σημαντικό στοιχείο ήταν ότι υπήρχε μια σύμπτωση ανάμεσα στην ηλικία της Γιάννας στην οποία ανέφερε ότι βρισκόταν κατά την πρώιμη ανάμνηση, και στο γεγονός ότι πριν από αυτή την ηλικία δεν είχε άλλες αναμνήσεις. Το γεγονός αυτό με οδήγησε στη σκέψη ότι η εμπειρία της πρώιμης ανάμνησης ήταν τραυματική και πιθανότατα σχετιζόταν με μια απώθηση ή λήθη παιδικών αναμνήσεων. Σε αυτή τη βάση αποφάσισα να επιμείνω στη διερεύνηση αυτών θεμάτων. 13

14 Συνομιλώντας με τον εαυτό ως παιδί Βρίσκω αρκετά συχνά στη θεραπευτική σχέση πολύ σημαντικά τα συναισθήματα του θεραπευόμενου προς τον εαυτό του σε μια πρώιμη παιδική για αυτό και επιλέγω, όπου είναι εφικτό, να τα αξιοποιώ στη θεραπεία. Σε πολλές περιπτώσεις αποκαλύπτεται ότι οι θεραπευόμενοι έχουν πολύ έντονα συναισθήματα θυμού, θλίψης, απογοήτευσης για το όσα οι ίδιοι έκαναν, δεν κατάφεραν να κάνουν ή πιστεύουν ότι έπρεπε να κάνουν στην παιδική τους ηλικία. Σύμφωνα με τους Greenberg & Malcolm (2002), οι όποιες τεχνικές αξιοποιηθούν σε μια ανάλογη βάση, όπου ο θεραπευόμενος βιώνει πολύ έντονα συναισθήματα, είναι πολύ περισσότερο πιθανό να είναι αποτελεσματικές. Σε αυτό το πλαίσιο αξιοποίησης των συναισθημάτων αλλά και των αναμνήσεων, ζητάω από τον θεραπευόμενο να φανταστεί ότι στη διπλανή άδεια καρέκλα κάθεται ο εαυτός του στην παιδική ηλικία. Στη συνέχεια του ζητάω να μου μιλήσει για αυτόν, για το πώς αισθάνεται και για το τι θα ήθελε να πει στον εαυτό του. Η τεχνική αυτή αποτελεί μια παραλλαγή της τεχνικής της άδειας καρέκλας που χρησιμοποιείται στη θεραπεία Gestalt (Perls, 1973), ενώ έχει χρησιμοποιηθεί και στα πλαίσια της οικογενειακής θεραπείας από το Schwartz (1995). Στη γενική μορφή της η τεχνική της άδειας καρέκλας συνίσταται στο ότι ο θεραπευόμενος καλείται να εκφράσει τα έντονα συναισθήματα που νιώθει προς μια άδεια καρέκλα, η οποία συμβολίζει είτε ένα μέρος του εαυτού του θεραπευόμενου είτε ένα απόν πρόσωπο. Ο θεραπευόμενος καλείται να υποδυθεί, να εκδραματίσει δύο διαφορετικές πλευρές του εαυτού του με σκοπό να διασπαστεί και τελικά να σταματήσει ένας ενδοψυχικός φαύλος κύκλος αυτοβασανισμού. Στην εξέλιξη της τεχνικής εμφανίζεται είτε η σύγκρουση μεταξύ δύο αντίθετων πόλων του εαυτού είτε μια ανολοκλήρωτη δουλειά (unfinished business), (Greenberg & Foerster, 1996; Paivio & Greenberg, 1995), από το παρελθόν, η οποία μέσω της τεχνικής έρχεται στο εδώ και τώρα. Με την καθοδήγηση και την ενθάρρυνση του θεραπευτή μια νέα προσέγγιση χρησιμοποιείται προκειμένου να επιλυθεί η εσωτερική σύγκρουση ή να περατωθεί η ανολοκλήρωτη δουλειά. Γνωρίζοντας πόσο σημαντική ήταν η πρώιμη ανάμνηση που είχε αφηγηθεί η Γιάννα αποφάσισα να της ζητήσω να θυμηθεί τον εαυτό της στην ηλικία που είχε συμβεί το περιστατικό των Χριστουγέννων και να φανταστεί ότι στη διπλανή άδεια καρέκλα κάθεται η μικρή Γιάννα. Την ενθάρρυνα να μιλήσει, να πει πώς ένιωθε για 14

15 εκείνη. Η Γιάννα άρχισε να μιλάει και πολύ γρήγορα έπαψε να κοιτάει εμένα και έστρεψε το σώμα στην άδεια καρέκλα. Μιλούσε στη μικρή Γιάννα κατηγορώντας την ότι ήταν ψηλή και άχαρη, ότι αυτή έφταιγε για την απουσία του πατέρα της, αλλά περισσότερο από όλα την κατηγορούσε με πολύ μεγάλη ένταση που δεν μπόρεσε να κάνει κάτι για να τα αλλάξει όλα αυτά. Κατηγορούσε τον εαυτό της που ήταν παιδί και δεν είχε τη δύναμη να προστατεύσει τον εαυτό της. Μέσα σε λυγμούς άρχισε να φωνάζει στη μικρή Γιάννα ότι δεν ήταν δυνατή, ότι απέτυχε. Η Γιάννα μέσα, βαθιά μέσα της πίστευε ότι η ίδια έφταιγε που συνέβαιναν όλα αυτά, ότι, αν εκείνη δεν υπήρχε, δε θα έλειπε ο πατέρας της. Πίστευε ότι, αν είχε τη δύναμη να κάνει κάτι, όλα θα άλλαζαν, αλλά δεν την είχε. Αφού πέρασαν λίγα λεπτά, προσπάθησα να αναπλαισιώσω αυτή τη στάση της απαξίωσης για τον εαυτό της. Για το λόγο αυτό της ζήτησα να σκεφτεί και να μπει στη θέση της μικρής Γιάννας. Της ζήτησα να μου πει πως νιώθει αυτό το μικρό κορίτσι που κάθεται δίπλα της. Η Γιάννα άρχισε να σκέφτεται. Γ.- Είμαι ένα μικρό κορίτσι, ένα γλυκό, ψηλόλιγνο κοριτσάκι με θλιμμένα μάτια που νιώθει μόνη φοβισμένη και λυπημένη. Κανένας δε με υπολογίζει, κανένας δε με αγαπάει. Θέλω να τους κάνω να με προσέξουν και να μην τσακώνονται αλλά δεν μπορώ. Να πάρει...προσπαθώ αλλά δεν μπορώ, δεν αξίζω... Η Γιάννα είχε βουρκώσει. Σιγά-σιγά η φωνή της άλλαξε χρώμα, έδειχνε να βιώνει ένα πολύ ιδιαίτερο συναίσθημα νόστος για την παιδική της εικόνα;, συμπόνια για τον εαυτό της;. Της ζήτησα να συνεχίσει να μιλάει για τον εαυτό της. Γ. - Θέλω να την πάρω αγκαλιά και να την φιλήσω, να της πω, να της υποσχεθώ ότι όλα θα πάνε καλά και ότι δε φταίει εκείνη που είναι μόνη. Ήταν τα τελευταία λόγια της. Καθώς την άκουγα είχα την αίσθηση ότι αναδυόταν μια συμφιλίωση ανάμεσα σε δύο φωνές της Γιάννας, στο παιδί και τον ενήλικα. Έμοιαζε να διαμορφώνεται μια χαμένη ενότητα ανάμεσα σε εκείνη στο σήμερα και στον εαυτό της στο παρελθόν. Μια ενότητα που εμποδιζόταν από την απώθηση και τη λήθη πολλών παιδικών αναμνήσεων. Πολλές φορές έχω παρατηρήσει ότι οι θεραπευόμενοι προκειμένου να προστατευτούν έχουν δημιουργήσει μια απόσταση ασφαλείας ανάμεσα στο συνειδητό κομμάτι και στην έντονα αρνητική εμπειρία. Όμως εκτιμώ ότι η απόσταση αυτή δημιουργεί σε πλείστες περιπτώσεις μια διάσπαση της ενδοψυχικής ενότητας του προσώπου. Δηλαδή ωσάν το πρόσωπο, το οποίο αφηγείται, να είναι διαφορετικό από εκείνο που έζησε την ανάμνηση. Η σημασία αυτής της ενδοψυχικής ενότητας- 15

16 συνέχειας, αναφέρεται από τον Kohut (1971, 1977), σύμφωνα με την άποψή του οποίου, η έννοια του εαυτού δομείται γύρω από τις έννοιες της ενότητας και της συνέχειας, στο χώρο και το χρόνο. Ο Pine (1988), στο ίδιο πλαίσιο σημειώνει ότι η αίσθηση της συνέχειας και της συνοχής του εαυτού ως κέντρου της εμπειρίας, αποτελεί κομβικό παράγοντα στην ανέλιξη του ατόμου στον κύκλο της ζωής. Είναι συνεπώς σημαντικό, σε πολλές περιπτώσεις να αποτελεί θεραπευτικό στόχο η αποκατάσταση αυτής της ενδοψυχικής συνέχειας-ενότητας. Με την έννοια αυτή η αρχή της αλλαγής στο συναίσθημα της Γιάννας προς τον εαυτό της ως παιδί ήταν ο κεντρικός στόχος της τεχνικής. Στη συνέχεια επεδίωξα να ενισχύσω και να σταθεροποιήσω αυτή την αλλαγή στο συναίσθημα της Γιάννας χρησιμοποιώντας κάποιες αναπλαισιώσεις. Η σημασία των αναπλαισιώσεων είναι εδραιωμένη στην επιστημολογική παραδοχή του κονστρουκτιβισμού σύμφωνα με την οποία, εφόσον δεν υπάρχει μία αλήθεια αλλά πολλές και διαφορετικές οπτικές, η πραγματικότητα είναι ανοιχτή σε αναπλαισιώσεις (Von Foerster, 1981). Έγινε μάλιστα ιδιαίτερα δημοφιλής από τον Haley (1963), ενώ στη συνέχεια γενικεύτηκε η χρήση της. Ενδεικτικά ανέφερα στη Γιάννα, ότι αντίθετα με τα όσα πίστευε, ήταν πολύ δυνατή, γιατί μόνο κάποιος πολύ δυνατός μπορεί να χρεώνει τον εαυτό του που δεν κατάφερε κάτι τόσο σπουδαίο, όπως το να αλλάξει όλη την οικογένεια του. Η Γιάννα έδειχνε να ακούει αυτές τις διαφορετικές οπτικές, σιγά-σιγά όμως καταλάβαινα ότι η αγωνία, καθώς και τα αρνητικά συναισθήματα για τον εαυτό της, ήταν τόσο παλιά και βαθιά ριζωμένα μέσα της, που ήταν σχεδόν αδύνατο να θυμηθεί τον εαυτό της πριν από αυτά. Σκέφτηκα λοιπόν, ότι ίσως οι αναπλαισιώσεις σε ένα λεκτικό-γνωσιακό επίπεδο δεν αρκούσαν, και πως θα έπρεπε να προσπαθήσουμε να ξεχωρίσουμε τη Γιάννα από αυτά τα συναισθήματα για να πιστέψει σε μια άλλη εξέλιξη. Πώς όμως θα γινόταν αυτό; Η εξωτερίκευση του προβλήματος (externalizing the problem) Από πολύ νωρίς στη θεραπευτική πορεία η Γιάννα έδειξε ότι της άρεσε να δημιουργεί ιστορίες, να τις αφηγείται να δημιουργεί μια πλοκή, στην οποία τοποθετούσε με μεγάλη ευκολία και άνεση τον εαυτό της. Αρκετά συχνά μου ανέφερε ότι απολάμβανε να λέει παραμύθια στο γιο της, όταν ήταν μικρότερος, που η ίδια είχε φανταστεί. Η έφεση αυτή της Γιάννας μου έδωσε την ευκαιρία να σκεφτώ πως θα μπορούσαν να είναι χρήσιμες στη θεραπεία διάφορες αφηγηματικές τεχνικές καθώς 16

17 ήταν πολύ πιθανό ότι θα είχε ισχυρό κίνητρο να αξιοποιήσει θεραπευτικά κάτι που της άρεσε. Όπως έχω ήδη αναφέρει, η Γιάννα μου είχε μιλήσει για φαντασιακούς διαλόγους, τους οποίους δημιουργούσε και στους οποίους μια φωνή την επιτιμούσε και της ασκούσε έντονη κριτική. Έτσι αποφάσισα ότι θα μπορούσα να την βοηθήσω να ξεχωρίσει τον εαυτό της από το πρόβλημα μέσω μιας αφηγηματικής τεχνικής. Η αφηγηματική προσέγγιση στην ψυχοθεραπεία περιλαμβάνει μια ευρύτατη γκάμα επιλογών τόσο σε θεραπευτικές τεχνικές όσο στην δημιουργία ερμηνευτικών πλαισίων και υποθέσεων. Στην προσέγγιση αυτή πρωτοπόροι θεωρούνται οι Michael White (1997, 2000, 2005) και David Epston (1989, 1998), μάλιστα είναι τέτοια η απήχηση του έργου τους, έτσι ώστε να ταυτίζεται η θεώρησή τους με ολόκληρο τον κλάδο της αφηγηματικής προσέγγισης. Μολαταύτα κάτι τέτοιο δεν είναι ακριβές καθώς στη διεθνή βιβλιογραφία, η μεταμοντέρνα στροφή στη σημασία της γλώσσας και της αφήγησης στη θεραπευτική διαδικασία περιλαμβάνει πολλούς και εξαιρετικά σημαντικούς εκπροσώπους, (Anderson, 1995; Anderson, 2000; Anderson, 2001; Anderson, & Goolishan, 1988; Byng-Hall, 1995; McLeod, 1997; Parry & Doane, 1994). Ένας από τους κύριους άξονες της θεώρησής τους είναι ότι μέσα από την τροπικότητα της αφήγησης διαφαίνεται το πρόβλημα ενός θεραπευόμενου αλλά παράλληλα και τα μέσα για την αναδόμησή του. Έτσι, εκκίνησε η προσπάθεια να διερευνηθούν αφηγηματικοί τρόποι προσέγγισης των προβλημάτων με ένα συστηματικό τρόπο. Σύμφωνα με την αφηγηματική προσέγγιση, τα προβλήματα θεωρείται ότι προκύπτουν και διατηρούνται από καταπιεστικές ιστορίες, οι οποίες κυριαρχούν στην αφήγηση του ατόμου, αποσιωπώντας σημαντικές εμπειρίες που δεν ανταποκρίνονται σε αυτές. Η προσέγγιση αυτή καθώς δεν αντιλαμβάνεται τις αφηγήσεις ως αναπαραστάσεις ή αντανακλάσεις κάποιου προβλήματος αλλά θεωρεί ότι η ίδια η αφήγηση συγκροτεί, και άρα είναι, το πρόβλημα οδηγείται στη δημιουργία εναλλακτικών αφηγήσεων, οι οποίες θα προσφέρουν στους θεραπευόμενους περισσότερους και λειτουργικότερους εναλλακτικούς τρόπους ελέγχου της ζωής τους. Υπό την έννοια αυτή η θεραπευτική διαδικασία συγκροτείται στην επανασυγγραφή (re-authoring) της κυρίαρχης αφήγησης και άρα της αίσθησης του εαυτού, καθώς η αφήγηση συνιστά την ταυτότητα του υποκειμένου (Bruner, 1986, 1987, 1991). Η Εξωτερίκευση του Προβλήματος (externalizing the problem) αποτελεί μια τεχνική στα πλαίσια της αφηγηματικής προσέγγισης των White & Epston, 17

18 (White1995, White & Epston, 1990), στην οποία καλείται ο θεραπευόμενος να ονομάσει το πρόβλημά του, να του δώσει μια ξεχωριστή ταυτότητα. Μέσω της τεχνικής αυτής διευκολύνεται η προσέγγιση ενός προβλήματος, τόσο από την άποψη της έκφρασης και του προσδιορισμού του όσο και της απεμπλοκής του. Πιο συγκεκριμένα, το πρόβλημα γίνεται μια ξεχωριστή οντότητα και έτσι καθίσταται εφικτός ένας διαχωρισμός ανάμεσα στο πρόσωπο και το πρόβλημα. Καθώς το πρόβλημα καθίσταται εξωτερικό σε σχέση με το θεραπευόμενο, θεωρείται (White, Epston 1990), ότι ενισχύονται οι δυνατότητες διαλόγου γύρω από αυτό, επιτρέποντας στα άτομα να αναιρέσουν παγιωμένες πεποιθήσεις σύμφωνα με τις οποίες, εφόσον ο θεραπευόμενος και το πρόβλημά ταυτίζονται, δεν υπάρχουν εναλλακτικές δυνατότητες (p.p ). Με βάση το παραπάνω θεωρητικό πλαίσιο σκέφτηκα ότι η εν λόγω αφηγηματική τεχνική θα προσέφερε μια νέα εναλλακτική οπτική στη Γιάννα, έτσι ώστε να διακρίνει το πρόβλημα από την ίδια και να το αλλάξει. Παράλληλα, μέσα από την αφηγηματοποίηση του προβλήματος, θα μπορούσαμε μαζί με τη Γιάννα να αναγνωρίσουμε την ταυτότητα του, γεγονός που όπως επισημαίνει η Ανδρουτσοπούλου (2003), θα μπορούσε να οδηγήσει στην ανατροπή της κυριαρχίας του. Έτσι πρότεινα στη Γιάννα να δώσει ένα όνομα στο πρόβλημα, που με τη μορφή μιας εσωτερικής φωνής, της ασκούσε κριτική με τόσο αυστηρό τρόπο. Η Γιάννα ονόμασε το πρόβλημα Αγλαΐα. Στη συνέχεια της ζήτησα να καταγράψει ένα φανταστικό διάλογο με την Αγλαΐα και να τον φέρει στην επόμενη συνεδρία. Ο πρώτος διάλογος Παρέδωσα τα γραπτά στο σχολείο και στα 100 ξέχασα 2 αδιόρθωτα, επικοινώνησε η γραμματεία του σχολείου μαζί μου και μου το επεσήμανε με πολύ ήπιο και φυσικό τρόπο. Η Αγλαΐα όμως ξεκίνησε. Α: Είσαι ηλίθια! Είσαι για τα μπάζα. Γ: Δεν είμαι. Διόρθωσα 300 γραπτά, έβαλα θέματα σε τρεις τάξεις του λυκείου χωρίς πρόβλημα, τα παιδιά γράψανε αρκετά καλά. Α: Αυτό μόνο σε σένα έτυχε που είσαι αφηρημένη και χαζή. Μόνο εσύ έχεις πρόβλημα και για αυτό να ετοιμάζεσαι γιατί σιγά-σιγά θα φανερωθεί η ανικανότητά σου και θα πάρεις πόδι. Γ: Στον καθένα θα μπορούσε να τύχει. Η Ικανότητά μου δεν εξαρτάται από αυτό. 18

19 Α: Καλά, λέγε να παρηγοριέσαι αλλά σε λίγο θα πάρεις αυτό που σου αξίζει, μια απόλυση για να μην μπορείς να συντηρηθείς. Και τότε θα δεις τι καλά που ήτανε να κάνεις το κέφι σου και να παρατήσεις τον άντρα σου. Γ: Δεν συνηθίζω να απολύομαι εγώ αλλά αυτός. Ακόμα και αν τύχει, κάτι θα βρω να κάνω, όπως τόσες φορές που έχω δυσκολευτεί. Α: Καλά, καλά μπορείς να ονειρεύεσαι μέχρι που θα δεις ότι όποιος κυνηγάει όνειρα και πιστεύει στην ευτυχία πετάει στα σύννεφα. Αυτά είναι μόνο για τις ταινίες και όχι για τη ζωή. Γ: Τουλάχιστον τώρα είμαι καλά, δεν ξέρω για αύριο. Ελπίζω ότι και αύριο θα ισχύει το ίδιο και κάθε μέρα τα πράγματα θα πηγαίνουν καλύτερα και δεν θα συναντώ εμπόδια. Α: Καλά είσαι τελείως για τα μπάζα, μη σηκώνεις κεφάλι Γ: Γιατί μου μιλάς έτσι, Μπορείς να είσαι πιο καλή μαζί μου. Α: Λάθος κάνεις. Αν γίνω και εγώ καλή δεν θα υπάρχει κανείς να σε προστατεύει και τότε θα έρθουν μαζεμένα τα στραβά και θα είσαι απροετοίμαστη. Εγώ τουλάχιστον φροντίζω να σε προστατεύω. Η ανάλυση του πρώτου διαλόγου Αυτό που παρατήρησα σε πρώτο επίπεδο ήταν ότι η Αγλαΐα αποτελούσε ένα κυρίαρχο κομμάτι του εαυτού, το οποίο δεν επέτρεπε στη Γιάννα να έχει λόγο. Η Γιάννα ένιωθε της σκληρότητα της Αγλαΐας, ένιωθε ότι δεν ήταν ικανή για τίποτε, και πως όλα στη ζωή της επρόκειτο να πάνε από το κακό στο χειρότερο. Η αίσθηση αυτή ήταν για την ίδια μια καθημερινή κατάσταση που την έκανε να νιώθει εγκλωβισμένη και ανίσχυρη. Θεώρησα ότι ήταν σημαντικό για τη Γιάννα να μπορέσει να αποκτήσει ένα πιο ισότιμο ρόλο σε αυτό το διάλογο που έμοιαζε περισσότερο με μονόλογο. Οι Breunlin, Schwartz & MacKune-Karrrer (1997), μέσα στα πλαίσια του metaframeworks model, υποστηρίζουν ότι κάθε άτομο έχει έναν κεντρικό εαυτό και ένα εσωτερικευμένο οικογενειακό σύστημα, το οποίο αποτελείται από διάφορες ενδοβολές (introjects). Ο κεντρικός εαυτός έχει τη δυνατότητα να συντονίζει και να επηρεάζει αυτά τα κομμάτια. Τα προβλήματα δημιουργούνται και συντηρούνται, είτε εξαιτίας σύγκρουσης ή αποδιοργάνωσης μεταξύ αυτών των ενδοβολών είτε όταν ο κεντρικός εαυτός αδυνατεί να αναλάβει τον κεντρικό ρόλο οργάνωσης και συντονισμού των υπόλοιπων κομματιών. 19

20 Με βάση το παραπάνω σχήμα, ο τρόπος που επέλεξα να βοηθήσω τη Γιάννα ήταν να εστιάσει στην αποδόμηση της Αγλαΐας και παράλληλα να την ενθαρρύνω να συγκρουστεί μαζί της και να τη νικήσει. Με τον τρόπο αυτό, το κεντρικό κομμάτι του εαυτού θα ενισχύονταν και έτσι θα γινόταν ικανό να συντονίσει καλύτερα τα υπόλοιπα εσωτερικά κομμάτια. Για το σκοπό προέτρεψα τη Γιάννα να δει ότι δεν αξίζει να της φέρονται με τόσο απότομο τρόπο, ότι η Αγλαΐα υπάρχει όσο εκείνη παραμένει αδύναμη, και ότι δεν υπάρχει λόγος να την ανέχεται. Κινητοποίησα λοιπόν συναισθηματικά τη Γιάννα με ερωτήσεις όπως: Πώς αισθάνεσαι όταν σου μιλάει έτσι η Αγλαΐα; Πώς σου φαίνεται που αυτός που σε προστατεύει σε κάνει να αισθάνεσαι ανίκανη. Δε θα μπορούσε να σε ενθαρρύνει και να είναι υποστηρικτική μαζί σου; Και συνέχισα με διαπιστώσεις του τύπου: Ο λόγος που υπάρχει η Αγλαΐα βασίζεται στο ότι πρέπει να παραμείνεις αδύναμη. Μόνο εάν είσαι αδύναμη και δε σηκώνεις κεφάλι θα συνεχίσει να υπάρχει. Γιατί αν είσαι δυνατή τι θα μπορούσε να σου πει η Αγλαΐα, Αν είσαι δυνατή εκείνη θα σωπάσει. Θα ήθελες να την ρωτήσεις περισσότερα πράγματα την επόμενη φορά, όπως γιατί πρέπει να σου μιλάει τόσο άσχημα; Βάλε την Αγλαΐα να απαντήσει, να εξηγήσει και να απολογηθεί. Ολοκληρώνοντας, προέτρεψα την Γιάννα να γράψει έναν επόμενο διάλογο με την Αγλαΐα, στον οποίο όμως θα ήταν πιο ενεργή θα ζητούσε απαντήσεις, εξηγήσεις, θα έδειχνε τη δυσαρέσκειά της και γενικά θα ήταν πιο ισότιμη. Ο δεύτερος διάλογος Γ: Αγλαΐα, είσαι εκεί; Α: Εδώ είμαι και ξεκουράζομαι Γ: Μπορούμε τώρα να μιλήσουμε ήρεμα που δεν βαράς συναγερμό; Α: Πες τι θέλεις αν και με ενοχλείς! Γ: Ας σε ενοχλήσω μια φορά κ εγώ Α: Βγάζεις γλώσσα Γ: Καλά κάνω,. Για πες μου όταν με ενημερώνεις για όλα τα δεινά που θα με βρουν και μου υπενθυμίζεις ότι είμαι άχρηστη νιώθεις ότι με στεναχωρείς, μου προκαλείς πανικό και με διαλύεις; Α: Δεν το είχα σκεφτεί έτσι Σου είπα σε προστατεύω από το κακό. Γ: Μπορείς να νιώσεις όχι να σκεφτείς; Α: Δεν το έχω δοκιμάσει Γ: Μπορείς να προσπαθήσεις, λες να τα καταφέρεις; 20

"Να είσαι ΕΣΥ! Όλοι οι άλλοι ρόλοι είναι πιασμένοι." Oscar Wilde

Να είσαι ΕΣΥ! Όλοι οι άλλοι ρόλοι είναι πιασμένοι. Oscar Wilde 1 Αγαπημένε μου φίλε/η, "Να είσαι ΕΣΥ! Όλοι οι άλλοι ρόλοι είναι πιασμένοι." Oscar Wilde Θα ήθελα να σε καλωσορίσω σε αυτό το σεμινάριο. Είναι πολύ σημαντικό για εμένα να ξέρεις πώς δεσμεύομαι με το πέρας

Διαβάστε περισσότερα

ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗ ΑΛΛΟΔΑΠΩΝ ΚΑΙ ΠΑΛΙΝΝΟΣΤΟΥΝΤΩΝ ΓΟΝΕΩΝ

ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗ ΑΛΛΟΔΑΠΩΝ ΚΑΙ ΠΑΛΙΝΝΟΣΤΟΥΝΤΩΝ ΓΟΝΕΩΝ ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗ ΑΛΛΟΔΑΠΩΝ ΚΑΙ ΠΑΛΙΝΝΟΣΤΟΥΝΤΩΝ ΓΟΝΕΩΝ Τερψιχόρη Γκιόκα Μέλος ΠΟΔ Αττικής Η «Συμβουλευτική Ψυχολογία» είναι ο εφαρμοσμένος κλάδος της Ψυχολογίας, ο οποίος διευκολύνει την δια βίου προσωπική

Διαβάστε περισσότερα

Εντυπώσεις μαθητών σεμιναρίου Σώμα - Συναίσθημα - Νούς

Εντυπώσεις μαθητών σεμιναρίου Σώμα - Συναίσθημα - Νούς Εντυπώσεις μαθητών σεμιναρίου Σώμα - Συναίσθημα - Νούς A...Τα αισθήματα και η ενεργεία που δημιουργήθηκαν μέσα μου ήταν μοναδικά. Μέσα στο γαλάζιο αυτό αυγό, ένιωσα άτρωτος, γεμάτος χαρά και αυτοπεποίθηση.

Διαβάστε περισσότερα

Ευχαριστώ Ολόψυχα για την Δύναμη, την Γνώση, την Αφθονία, την Έμπνευση και την Αγάπη...

Ευχαριστώ Ολόψυχα για την Δύναμη, την Γνώση, την Αφθονία, την Έμπνευση και την Αγάπη... Ευχαριστώ Ολόψυχα για την Δύναμη, την Γνώση, την Αφθονία, την Έμπνευση και την Αγάπη... τον Δάσκαλο μου, Γιώργο Καραθάνο την Μητέρα μου Καλλιόπη και τον γιο μου Ηλία-Μάριο... Ευχαριστώ! 6 ΠΑΝΑΓΙΩΤΑ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΟΥΣ

Διαβάστε περισσότερα

Το παιδί μου έχει αυτισμό Τώρα τι κάνω

Το παιδί μου έχει αυτισμό Τώρα τι κάνω Το παιδί μου έχει αυτισμό Τώρα τι κάνω Το όνειρο Ένα ζευγάρι περιμένει παιδί. Τότε αρχίζει να ονειρεύεται αυτό το παιδί. Κτίζει την εικόνα ενός παιδιού μέσα στο μυαλό του. Βάσει αυτής της εικόνας, κάνει

Διαβάστε περισσότερα

A READER LIVES A THOUSAND LIVES BEFORE HE DIES.

A READER LIVES A THOUSAND LIVES BEFORE HE DIES. A READER LIVES A THOUSAND LIVES BEFORE HE DIES. 1. Η συγγραφέας του βιβλίου μοιράζεται μαζί μας πτυχές της ζωής κάποιων παιδιών, άλλοτε ευχάριστες και άλλοτε δυσάρεστες. α) Ποια πιστεύεις ότι είναι τα

Διαβάστε περισσότερα

ΙΕ ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΛΕΜΕΣΟΥ (Κ.Α.) ΣΧΟΛΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ:

ΙΕ ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΛΕΜΕΣΟΥ (Κ.Α.) ΣΧΟΛΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ: ΙΕ ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΛΕΜΕΣΟΥ (Κ.Α.) ΣΧΟΛΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ: 2007-2008 Τάξη: Γ 3 Όνομα: Η μύτη μου είναι μεγάλη. Όχι μόνο μεγάλη, είναι και στραβή. Τα παιδιά στο νηπιαγωγείο με λένε Μυτόγκα. Μα η δασκάλα τα μαλώνει: Δεν

Διαβάστε περισσότερα

Μανώλης Ισχάκης. Μανώλης Ισχάκης. WYS NLP Life Coaching. Ζήσε με Πάθος! Σελίδα 1

Μανώλης Ισχάκης. Μανώλης Ισχάκης. WYS NLP Life Coaching.  Ζήσε με Πάθος!  Σελίδα 1 Μανώλης Ισχάκης WYS NLP Life Coaching www.manolisischakis.gr Όνομα : Επίθετο : Ζήσε με Πάθος! www.manolisischakis.gr Σελίδα 1 Αγαπημένε μου φίλε/η, "Να είσαι ΕΣΥ! Όλοι οι άλλοι ρόλοι είναι πιασμένοι."

Διαβάστε περισσότερα

Η. Διαδικασία διαμεσολάβησης

Η. Διαδικασία διαμεσολάβησης Η. Διαδικασία διαμεσολάβησης 1. Εισαγωγή στη διαμεσολάβηση (30 ) Στόχοι Να εντοπίσουν παρακολουθήσουν τη διαδικασία διαμεσολάβησης. Διαδικασία Έχουμε από πριν καλέσει δυο μέλη (ένα αγόρι Α και ένα κορίτσι

Διαβάστε περισσότερα

Περιγραφή ατοµικής περίπτωσης µεσήλικης γυναίκας µε Aποφευκτική ιαταραχή Προσωπικότητας και Αγοραφοβία 12ο Πανελλήνιο Συνέδριο Ψυχολογικής Έρευνας 14 17 Μαϊου 2009, Βόλος, Πανεπιστήµιο Θεσσαλίας Χ. Βαρβέρη-Γ.

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΓΑΣΙΕΣ. Α ομάδα. Αφού επιλέξεις τρία από τα παραπάνω αποσπάσματα που σε άγγιξαν περισσότερο, να καταγράψεις τις δικές σου σκέψεις.

ΕΡΓΑΣΙΕΣ. Α ομάδα. Αφού επιλέξεις τρία από τα παραπάνω αποσπάσματα που σε άγγιξαν περισσότερο, να καταγράψεις τις δικές σου σκέψεις. Α ομάδα ΕΡΓΑΣΙΕΣ 1. Η συγγραφέας του βιβλίου μοιράζεται μαζί μας πτυχές της ζωής κάποιων παιδιών, άλλοτε ευχάριστες και άλλοτε δυσάρεστες. α) Ποια πιστεύεις ότι είναι τα μηνύματα που θέλει να περάσει μέσα

Διαβάστε περισσότερα

Εργασία Οδύσσειας: θέμα 2 ο «Γράφω το ημερολόγιο του κεντρικού ήρωα ή κάποιου άλλου προσώπου» Το ημερολόγιο της Πηνελόπης

Εργασία Οδύσσειας: θέμα 2 ο «Γράφω το ημερολόγιο του κεντρικού ήρωα ή κάποιου άλλου προσώπου» Το ημερολόγιο της Πηνελόπης Το ημερολόγιο της Πηνελόπης Εργασία Οδύσσειας: θέμα 2 ο «Γράφω το ημερολόγιο του κεντρικού ήρωα ή κάποιου άλλου προσώπου» Το ημερολόγιο της Πηνελόπης Το ημερολόγιο: «ημέρα της αποχώρησης Αγαπημένο μου

Διαβάστε περισσότερα

ΜΕΘΟΔΟΙ & ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΗΣ ΑΚΡΟΑΣΗΣ ΙΙ «ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ: ΣΧΕΣΗ ΘΕΡΑΠΕΥΤΗ ΘΕΡΑΠΕΥΟΜΕΝΟΥ»

ΜΕΘΟΔΟΙ & ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΗΣ ΑΚΡΟΑΣΗΣ ΙΙ «ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ: ΣΧΕΣΗ ΘΕΡΑΠΕΥΤΗ ΘΕΡΑΠΕΥΟΜΕΝΟΥ» ΜΕΘΟΔΟΙ & ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΗΣ ΑΚΡΟΑΣΗΣ ΙΙ «ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ: ΣΧΕΣΗ ΘΕΡΑΠΕΥΤΗ ΘΕΡΑΠΕΥΟΜΕΝΟΥ» Δρ. ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΓΙΩΤΣΙΔΗ (PhD, MSc, MA) Κλινικός & Συμβουλευτικός Ψυχολόγος 1 ΔΟΜΗ ΔΙΑΛΕΞΗΣ Ορισμοί, οφέλη,

Διαβάστε περισσότερα

Το κορίτσι με τα πορτοκάλια. Εργασία Χριστουγέννων στο μάθημα της Λογοτεχνίας. [Σεμίραμις Αμπατζόγλου] [Γ'1 Γυμνασίου]

Το κορίτσι με τα πορτοκάλια. Εργασία Χριστουγέννων στο μάθημα της Λογοτεχνίας. [Σεμίραμις Αμπατζόγλου] [Γ'1 Γυμνασίου] Το κορίτσι με τα πορτοκάλια Εργασία Χριστουγέννων στο μάθημα της Λογοτεχνίας [Σεμίραμις Αμπατζόγλου] [Γ'1 Γυμνασίου] Εργασία Χριστουγέννων στο μάθημα της Λογοτεχνίας: Σεμίραμις Αμπατζόγλου Τάξη: Γ'1 Γυμνασίου

Διαβάστε περισσότερα

Τράντα Βασιλική Β εξάμηνο Ειδικής Αγωγής

Τράντα Βασιλική Β εξάμηνο Ειδικής Αγωγής Τράντα Βασιλική Β εξάμηνο Ειδικής Αγωγής Ο Μικρός Πρίγκιπας έφτασε στη γη. Εκεί είδε μπροστά του την αλεπού. - Καλημέρα, - Καλημέρα, απάντησε ο μικρός πρίγκιπας, ενώ έψαχνε να βρει από πού ακουγόταν η

Διαβάστε περισσότερα

6. '' Καταλαβαίνεις οτι κάτι έχει αξία, όταν το έχεις στερηθεί και το αναζητάς. ''

6. '' Καταλαβαίνεις οτι κάτι έχει αξία, όταν το έχεις στερηθεί και το αναζητάς. '' 1. '' Τίποτα δεν είναι δεδομένο. '' 2. '' Η μουσική είναι η τροφή της ψυχής. '' 3. '' Να κάνεις οτι έχει νόημα για σένα, χωρίς όμως να παραβιάζεις την ελευθερία του άλλου. '' 4. '' Την πραγματική μόρφωση

Διαβάστε περισσότερα

Λογοτεχνικό Εξωσχολικό Ανάγνωσμα Περιόδου Χριστουγέννων

Λογοτεχνικό Εξωσχολικό Ανάγνωσμα Περιόδου Χριστουγέννων Λογοτεχνικό Εξωσχολικό Ανάγνωσμα Περιόδου Χριστουγέννων Τίτλος βιβλίου: «Μέχρι το άπειρο κι ακόμα παραπέρα» Συγγραφέας: Άννα Κοντολέων Εκδόσεις: Πατάκη ΕΡΓΑΣΙΕΣ: 1. Ένας έφηβος, όπως είσαι εσύ, προσπαθεί

Διαβάστε περισσότερα

ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ ΣΤΗΝ ΠΩΛΗΣΗ

ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ ΣΤΗΝ ΠΩΛΗΣΗ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ ΣΤΗΝ ΠΩΛΗΣΗ Καταρχάς, βασική προϋπόθεση για το κλείσιμο μιας συνάντησης είναι να έχουμε εξακριβώσει και πιστοποιήσει ότι μιλάμε με τον υπεύθυνο που λαμβάνει μια απόφαση συνεργασίας ή επηρεάζει

Διαβάστε περισσότερα

ΤΟ ΚΟΡΙΤΣΙ ΜΕ ΤΑ ΠΟΡΤΟΚΑΛΙΑ ΤΟΥ JOSTEIN GAARDER

ΤΟ ΚΟΡΙΤΣΙ ΜΕ ΤΑ ΠΟΡΤΟΚΑΛΙΑ ΤΟΥ JOSTEIN GAARDER ΤΟ ΚΟΡΙΤΣΙ ΜΕ ΤΑ ΠΟΡΤΟΚΑΛΙΑ ΤΟΥ JOSTEIN GAARDER 1 Α Ομάδα «Κάθεσαι καλά, Γκέοργκ; Καλύτερα να καθίσεις, γιατί σκοπεύω να σου διηγηθώ μια ιστορία για γερά νεύρα». Με αυτόν τον τρόπο ο συγγραφέας του βιβλίου

Διαβάστε περισσότερα

Τριγωνοψαρούλη, μην εμπιστεύεσαι ΠΟΤΕ... αχινό! Εκπαιδευτικός σχεδιασμός παιχνιδιού: Βαγγέλης Ηλιόπουλος, Βασιλική Νίκα.

Τριγωνοψαρούλη, μην εμπιστεύεσαι ΠΟΤΕ... αχινό! Εκπαιδευτικός σχεδιασμός παιχνιδιού: Βαγγέλης Ηλιόπουλος, Βασιλική Νίκα. Ήρθε ένας νέος μαθητής στην τάξη. Όλοι τον αποκαλούν ο «καινούριος». Συμφωνείς; 1 Δεν είναι σωστό να μη φωνάζουμε κάποιον με το όνομά του. Είναι σαν να μην τον αναγνωρίζουμε. Σωστά. Έχει όνομα και με αυτό

Διαβάστε περισσότερα

Όταν προκαλούν, μας εκπαιδεύουν! Τρίτη, 10 Ιούλιος :16

Όταν προκαλούν, μας εκπαιδεύουν! Τρίτη, 10 Ιούλιος :16 Καθημερινά οι γονείς παλεύουν να κατανοήσουν καταστάσεις, γεγονότα και συμπεριφορές που προκλήθηκαν από τα παιδιά τους και αδυνατούν. Τις πιο πολλές φορές θεωρούν ότι ευθύνονται τα παιδιά τους γι αυτό.

Διαβάστε περισσότερα

Βιολογική εξήγηση των δυσκολιών στην ανθρώπινη επικοινωνία - Νικόλαος Γ. Βακόνδιος - Ψυχολόγ

Βιολογική εξήγηση των δυσκολιών στην ανθρώπινη επικοινωνία - Νικόλαος Γ. Βακόνδιος - Ψυχολόγ Οι άνθρωποι κάνουμε πολύ συχνά ένα μεγάλο και βασικό λάθος, νομίζουμε ότι αυτό που λέμε σε κάποιον άλλον, αυτός το εκλαμβάνει όπως εμείς το εννοούσαμε. Νομίζουμε δηλαδή ότι ο «δέκτης» του μηνύματος το

Διαβάστε περισσότερα

Αξιολόγηση και Αυτοαξιολόγηση Εκπαιδευομένων- Αξιολόγηση Εκπαιδευτικού

Αξιολόγηση και Αυτοαξιολόγηση Εκπαιδευομένων- Αξιολόγηση Εκπαιδευτικού Αξιολόγηση και Αυτοαξιολόγηση Εκπαιδευομένων- Αξιολόγηση Εκπαιδευτικού Σεντελέ Αικατερίνη, Εκπαιδευτικός Β/θμιας Εκπαίδευσης ΠΡΟΛΟΓΟΣ Αξιολόγησα τους μαθητές μου θεωρώντας την αξιολόγηση σαν μια διαδικασία

Διαβάστε περισσότερα

Βιωματική Δράση Α Γυμνασίου. Υπεύθυνη καθηγήτρια: Α. Γεωργατζά

Βιωματική Δράση Α Γυμνασίου. Υπεύθυνη καθηγήτρια: Α. Γεωργατζά Βιωματική Δράση Α Γυμνασίου Υπεύθυνη καθηγήτρια: Α. Γεωργατζά Ποιοι είμαστε; Είμαστε οι Μην αρχίζεις την μουρμούρα και λογικά τώρα θα σκέφτεστε ότι το όνομα το πήραμε από το σήριαλ και έχετε δίκιο. Όπως

Διαβάστε περισσότερα

«Ο ξεχωριστός κόσμος των διδύμων», η Εύη Σταθάτου μιλά στο Mothersblog, για το πρώτο της συγγραφικό εγχείρημα!

«Ο ξεχωριστός κόσμος των διδύμων», η Εύη Σταθάτου μιλά στο Mothersblog, για το πρώτο της συγγραφικό εγχείρημα! Ημερομηνία 14/02/2017 Μέσο Συντάκτης Link www.mothersblog.gr Κατερίνα Ηλιάκη http://www.mothersblog.gr/synenteyxeis/item/43377-o-ksexoristos-kosmos-tondidymon--i-eyi-stathatou-mila-sto-mothersblog--gia-to-proto-tis-syggrafikoegxeirima

Διαβάστε περισσότερα

Αναπτυξιακή Ψυχολογία. Διάλεξη 6: Η ανάπτυξη της εικόνας εαυτού - αυτοαντίληψης

Αναπτυξιακή Ψυχολογία. Διάλεξη 6: Η ανάπτυξη της εικόνας εαυτού - αυτοαντίληψης Αναπτυξιακή Ψυχολογία Διάλεξη 6: Η ανάπτυξη της εικόνας εαυτού - αυτοαντίληψης Θέματα διάλεξης Η σημασία της αυτοαντίληψης Η φύση και το περιεχόμενο της αυτοαντίληψης Η ανάπτυξη της αυτοαντίληψης Παράγοντες

Διαβάστε περισσότερα

Ενότητα εκπαίδευσης και κατάρτισης για τις δεξιότητες ηγεσίας. Αξιολόγηση Ικανοτήτων

Ενότητα εκπαίδευσης και κατάρτισης για τις δεξιότητες ηγεσίας. Αξιολόγηση Ικανοτήτων 3 Ενότητα εκπαίδευσης και κατάρτισης για τις δεξιότητες ηγεσίας Αξιολόγηση Ικανοτήτων Αξιολόγηση Ικανοτήτων Γενική Περιγραφή της Ενότητας: Αυτή η ενότητα στοχεύει στην αξιολόγηση των ηγετικών ικανοτήτων

Διαβάστε περισσότερα

β) Αν είχες τη δυνατότητα να «φτιάξεις» εσύ έναν ιδανικό κόσμο, πώς θα ήταν αυτός;

β) Αν είχες τη δυνατότητα να «φτιάξεις» εσύ έναν ιδανικό κόσμο, πώς θα ήταν αυτός; 1α) H πραγματική ζωή κρύβει χαρά, αγάπη, στόχους, όνειρα, έρωτα, αλλά και πόνο, απογοήτευση, πίκρες, αγώνα. Aν λείπουν όλα αυτά τα συναισθήματα και οι ανατροπές, αν χαθεί η καρδιά και η ψυχή, η ελευθερία,

Διαβάστε περισσότερα

ΦΟΙΤΗΤΡΙΑ: ΠΑΤΣΑΤΖΑΚΗ ΕΛΕΝΗ, ΑΕΜ:3196 ΕΡΓΑΣΙΑ ΣΤΟ ΜΑΘΗΜΑ : ΥΕ258 ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΕΣ ΜΟΡΦΕΣ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΤΩΝ ΓΛΩΣΣΙΚΩΝ ΔΕΞΙΟΤΗΤΩΝ

ΦΟΙΤΗΤΡΙΑ: ΠΑΤΣΑΤΖΑΚΗ ΕΛΕΝΗ, ΑΕΜ:3196 ΕΡΓΑΣΙΑ ΣΤΟ ΜΑΘΗΜΑ : ΥΕ258 ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΕΣ ΜΟΡΦΕΣ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΤΩΝ ΓΛΩΣΣΙΚΩΝ ΔΕΞΙΟΤΗΤΩΝ 2015 ΕΡΓΑΣΙΑ ΣΤΟ ΜΑΘΗΜΑ : ΥΕ258 ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΕΣ ΜΟΡΦΕΣ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΤΩΝ ΓΛΩΣΣΙΚΩΝ ΔΕΞΙΟΤΗΤΩΝ ΦΟΙΤΗΤΡΙΑ: ΠΑΤΣΑΤΖΑΚΗ ΕΛΕΝΗ, ΑΕΜ:3196 ΕΠΙΒΛΕΠΟΥΣΑ ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΑ: ΓΡΙΒΑ ΕΛΕΝΗ 5/2/2015 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Αυτό το portfolio φτιάχτηκε

Διαβάστε περισσότερα

Συναισθήματα και η Διαχείρισή τους

Συναισθήματα και η Διαχείρισή τους Συναισθήματα και η Διαχείρισή τους Όταν είμαστε παιδιά, στο ξεκίνημα της ζωής μας, έχουμε έντονη σύγχυση σχετικά με τα συναισθήματά μας, νοιώθοντας την ανάγκη να κατανοήσουμε τον εαυτό μας και τον κόσμο

Διαβάστε περισσότερα

Μανώλης Ισχάκης - Πνευματικά δικαιώματα - για περισσότερη εκπαίδευση

Μανώλης Ισχάκης - Πνευματικά δικαιώματα -  για περισσότερη εκπαίδευση 1 Πρώτο Μάθημα Οδηγός Δραστηριότητας Επισκόπηση... 3 Περίληψη... 3-6 Ώρα για δράση... 7-17 Σημειώσεις... 18 2 Μάθημα Πρώτο - Επισκόπηση Σε αυτό το μάθημα θα μάθουμε το ένα ένα λάθος που στερεί από όλους

Διαβάστε περισσότερα

Ο εκφοβισμός και η βία στο σχολείο είναι ένα σοβαρό πρόβλημα. Είναι κάτι που μπορεί να το ζουν πολλά παιδιά και να τα τρομάζει τόσο πολύ.

Ο εκφοβισμός και η βία στο σχολείο είναι ένα σοβαρό πρόβλημα. Είναι κάτι που μπορεί να το ζουν πολλά παιδιά και να τα τρομάζει τόσο πολύ. Ο εκφοβισμός και η βία στο σχολείο είναι ένα σοβαρό πρόβλημα. Είναι κάτι που μπορεί να το ζουν πολλά παιδιά και να τα τρομάζει τόσο πολύ. Γενικά, εκφοβισμός είναι όταν ένα παιδί (ή μια ομάδα παιδιών) προσπαθεί

Διαβάστε περισσότερα

«Πώς να ξέρει κανείς πού στέκει; Με αγγίζεις στο παρελθόν, σε νιώθω στο παρόν» Μυρσίνη-Νεφέλη Κ. Παπαδάκου «Νερό. Εγώ»

«Πώς να ξέρει κανείς πού στέκει; Με αγγίζεις στο παρελθόν, σε νιώθω στο παρόν» Μυρσίνη-Νεφέλη Κ. Παπαδάκου «Νερό. Εγώ» «Πώς να ξέρει κανείς πού στέκει; Με αγγίζεις στο παρελθόν, σε νιώθω στο παρόν» Μυρσίνη-Νεφέλη Κ. Παπαδάκου «Νερό. Εγώ» ΚΕΦΆΛΑΙΟ 1 ΘΑ ΣΟΥ ΠΩ τι πιστεύω για την εξαφάνιση, αλλά δώσε μου λίγο χρόνο. Όχι,

Διαβάστε περισσότερα

Πρόλογος. Καλή τύχη! Carl-Johan Forssén Ehrlin

Πρόλογος. Καλή τύχη! Carl-Johan Forssén Ehrlin Πρόλογος Νιώθουμε πολύ άσχημα όταν βλέπουμε ένα παιδί να κλαίει ή να πονάει χωρίς να μπορούμε να κάνουμε κάτι, ιδιαίτερα αν είμαστε γονείς. Ανάλογα με τις περιστάσεις τα παιδιά είναι άλλοτε χαρούμενα,

Διαβάστε περισσότερα

Το Αληθινό, το Όμορφο και η απόλυτη σχέση τους με την Νοημοσύνη και τη Δημιουργία Σελ.1

Το Αληθινό, το Όμορφο και η απόλυτη σχέση τους με την Νοημοσύνη και τη Δημιουργία Σελ.1 Το Αληθινό, το Όμορφο και η απόλυτη σχέση τους με την Νοημοσύνη και τη Δημιουργία Σελ.1 (ΕΠΙΦΥΛΛΙΔΑ - ΟΠΙΣΘΟΦΥΛΛΟ) Μια σύνοψη: Κατανοώντας ορισμένες λέξεις και έννοιες προκύπτει μια ανυπολόγιστη αξία διαμορφώνεται

Διαβάστε περισσότερα

Μανώλης Ισχάκης - Πνευματικά δικαιώματα -www.manolisischakis.gr για περισσότερη εκπαίδευση

Μανώλης Ισχάκης - Πνευματικά δικαιώματα -www.manolisischakis.gr για περισσότερη εκπαίδευση 1 Τέταρτο Μάθημα Οδηγός Δραστηριότητας Επισκόπηση... 3 Περίληψη... 3-5 Ώρα για δράση... 6-14 Σημειώσεις... 15 2 Μάθημα Πέμπτο- Επισκόπηση Σε αυτό το μάθημα θα μάθεις πώς να διαχειριστείς την λεπτή γραμμή

Διαβάστε περισσότερα

Οδηγός διαφοροποίησης για την πρωτοβάθµια

Οδηγός διαφοροποίησης για την πρωτοβάθµια Οδηγός διαφοροποίησης για την πρωτοβάθµια Γιατί χρειάζεται να κάνουµε τόσο ειδική διαφοροποίηση; Τα παιδιά που βρίσκονται στο φάσµα του αυτισµού έχουν διαφορετικό τρόπο σκέψης και αντίληψης για τον κόσµο,

Διαβάστε περισσότερα

20 Θετικοί γονείς Ευτυχισμένα παιδιά

20 Θετικοί γονείς Ευτυχισμένα παιδιά Η ανατροφή των παιδιών ώστε να γίνουν συναισθηματικά υγιείς, ευτυχισμένοι και υπεύθυνοι ενήλικες είναι ένα δύσκολο έργο. Οι γονείς έχουν την τάση να επικεντρώνονται σε εκείνες τις στιγμές κρίσης κατά τις

Διαβάστε περισσότερα

Eκπαιδευτικό υλικό. Για το βιβλίο της Κατερίνας Ζωντανού. Σημαία στον ορίζοντα

Eκπαιδευτικό υλικό. Για το βιβλίο της Κατερίνας Ζωντανού. Σημαία στον ορίζοντα Eκπαιδευτικό υλικό Για το βιβλίο της Κατερίνας Ζωντανού Σημαία στον ορίζοντα Α) Συζητάμε για εμάς με αφορμή το κείμενο. 1. Τι δώρο θα ονειρευόσουν εσύ να βρεις μέσα σε ένα κουτί; 2. Τι δώρο πιστεύεις ότι

Διαβάστε περισσότερα

Μεταξία Κράλλη! Ένα όνομα που γνωρίζουν όλοι οι αναγνώστες της ελληνικής λογοτεχνίας, ωστόσο, κανείς δεν ξέρει ποια

Μεταξία Κράλλη! Ένα όνομα που γνωρίζουν όλοι οι αναγνώστες της ελληνικής λογοτεχνίας, ωστόσο, κανείς δεν ξέρει ποια Δευτέρα, Ιουνίου 16, 2014 ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΤΗΣ ΜΕΤΑΞΙΑΣ ΚΡΑΛΛΗ Η Μεταξία Κράλλη είναι ένα από τα δημοφιλέστερα πρόσωπα της σύγχρονης ελληνικής λογοτεχνίας. Μετά την κυκλοφορία του πρώτου της βιβλίου, "Μια φορά

Διαβάστε περισσότερα

Από όλα τα παραμύθια που μου έλεγε ο πατέρας μου τα βράδια πριν κοιμηθώ, ένα μου άρεσε πιο πολύ. Ο Σεβάχ ο θαλασσινός. Επτά ταξίδια είχε κάνει ο

Από όλα τα παραμύθια που μου έλεγε ο πατέρας μου τα βράδια πριν κοιμηθώ, ένα μου άρεσε πιο πολύ. Ο Σεβάχ ο θαλασσινός. Επτά ταξίδια είχε κάνει ο 4 Από όλα τα παραμύθια που μου έλεγε ο πατέρας μου τα βράδια πριν κοιμηθώ, ένα μου άρεσε πιο πολύ. Ο Σεβάχ ο θαλασσινός. Επτά ταξίδια είχε κάνει ο Σεβάχ. Για να δει τον κόσμο και να ζήσει περιπέτειες.

Διαβάστε περισσότερα

Μάθηση & διδασκαλία στην προσχολική εκπαίδευση: βασικές αρχές

Μάθηση & διδασκαλία στην προσχολική εκπαίδευση: βασικές αρχές Μάθηση & διδασκαλία στην προσχολική εκπαίδευση: βασικές αρχές Σκοποί ενότητας Να συζητηθούν βασικές παιδαγωγικές αρχές της προσχολικής εκπαίδευσης Να προβληματιστούμε για τους τρόπους με τους οποίους μπορεί

Διαβάστε περισσότερα

ΤΟ ΟΝΕΙΡΟ ΚΑΙ ΤΟ Σ ΑΓΑΠΑΩ

ΤΟ ΟΝΕΙΡΟ ΚΑΙ ΤΟ Σ ΑΓΑΠΑΩ ΤΟ ΟΝΕΙΡΟ ΚΑΙ ΤΟ Σ ΑΓΑΠΑΩ (Αόρατος) ΑΦΗΓΗΤΗΣ: Κάποτε στη γη γεννήθηκε το Όνειρο. Το όνομά του δεν ήταν έτσι, όμως επειδή συνεχώς ονειρευόταν, όλοι το φώναζαν Όνειρο. Δεν ήταν κάτι το σπουδαίο, ήταν σαν

Διαβάστε περισσότερα

Χάρτινη αγκαλιά. Σχολή Ι.Μ.Παναγιωτόπουλου, Β Γυμνασίου

Χάρτινη αγκαλιά. Σχολή Ι.Μ.Παναγιωτόπουλου, Β Γυμνασίου Χάρτινη αγκαλιά Σχολή Ι.Μ.Παναγιωτόπουλου, Β Γυμνασίου Εργασίες 1 α ) Κατά τη γνώμη μου, το βιβλίο που διαβάσαμε κρύβει στις σελίδες του βαθιά και πολύ σημαντικά μηνύματα, που η συγγραφέας θέλει να μεταδώσει

Διαβάστε περισσότερα

β) Αν είχες τη δυνατότητα να «φτιάξεις» εσύ έναν ιδανικό κόσμο, πώς θα ήταν αυτός;

β) Αν είχες τη δυνατότητα να «φτιάξεις» εσύ έναν ιδανικό κόσμο, πώς θα ήταν αυτός; 1 α) H πραγματική ζωή κρύβει χαρά, αγάπη, στόχους, όνειρα, έρωτα, αλλά και πόνο, απογοήτευση, πίκρες, αγώνα. αν λείπουν όλα αυτά τα συναισθήματα και οι ανατροπές, αν χαθεί η καρδιά και η ψυχή, η ελευθερία,

Διαβάστε περισσότερα

Maria Gravani Open University of Cyprus

Maria Gravani Open University of Cyprus Εστιάζει σε δυο σημεία του ρόλου του ΣΕΠ στο ΑΠΚΥ: 1) ως εκπαιδευτή ενηλίκων, δεδομένου ότι το ακροατήριο στο οποίο απευθύνεται αποτελείται κατά αποκλειστικότητα από ενήλικους εκπαιδευόμενους. 2) ως συνεργάτη

Διαβάστε περισσότερα

«Ο Αϊούλαχλης και ο αετός»

«Ο Αϊούλαχλης και ο αετός» ΠΑΡΑΜΥΘΙ #25 «Ο Αϊούλαχλης και ο αετός» (Φλώρινα - Μακεδονία Καύκασος) Διαγωνισμός παραδοσιακού παραμυθιού ebooks4greeks.gr ΠΑΡΑΜΥΘΙ #25 Ψηφίστε το παραμύθι που σας άρεσε περισσότερο εδώ μέχρι 30/09/2011

Διαβάστε περισσότερα

ΙΑ ΧΕΙΡΙΣΗ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΩΝ

ΙΑ ΧΕΙΡΙΣΗ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΩΝ 1η Σελίδα Η Γιώτα θα πάει για πρώτη φορά κατασκήνωση. Φαντάζεται πως θα περάσει πολύ άσχημα μακριά από τους γονείς και τα παιχνίδια της για μια ολόκληρη εβδομάδα. Αγχώνεσαι ή νοιώθεις άβολα όταν είσαι

Διαβάστε περισσότερα

Πώς γράφεις αυτές τις φράσεις;

Πώς γράφεις αυτές τις φράσεις; Πρόλογος Όταν ήμουν μικρός, ούτε που γνώριζα πως ήμουν παιδί με ειδικές ανάγκες. Πώς το ανακάλυψα; Από τους άλλους ανθρώπους που μου έλεγαν ότι ήμουν διαφορετικός, και ότι αυτό ήταν πρόβλημα. Δεν είναι

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΕΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ. Εργασία για το σπίτι. Απαντούν μαθητές του Α1 Γυμνασίου Προσοτσάνης

ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΕΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ. Εργασία για το σπίτι. Απαντούν μαθητές του Α1 Γυμνασίου Προσοτσάνης ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΕΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ Εργασία για το σπίτι Απαντούν μαθητές του Α1 Γυμνασίου Προσοτσάνης 1 ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΕΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ Απαντά η Μαρίνα Βαμβακίδου Ερώτηση 1. Μπορείς να φανταστείς τη ζωή μας χωρίς

Διαβάστε περισσότερα

Maria Gravani Open University of Cyprus

Maria Gravani Open University of Cyprus Αντλεί από πρόσφατη έρευνά μου στο ΑΠΚΥ (μελέτη περίπτωσης) στην οποία συμμετείχαν 8 μέλη ΣΕΠ και 16 φοιτητές της ΣΑΚΕ. Η παρουσίαση οργανώνεται γύρω από τα εξής θέματα: Επικοινωνία Κλίμα-ατμόσφαιρα κατά

Διαβάστε περισσότερα

ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΗ ΑΠΟΔΕΛΤΙΩΣΗ

ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΗ ΑΠΟΔΕΛΤΙΩΣΗ Ημερομηνία 14/4/2015 Μέσο Συντάκτης Link www.thessalikipress.gr Θεοδώρα Τζανή http://www.thessalikipress.gr/eidiseis/biblio/e-stigmoula-einai-dunate-ste-thessalikepress.html MEAT INFO ''Η στιγμούλα είναι

Διαβάστε περισσότερα

Πάει τόσος καιρός από το χωρισμό σας, που δε θυμάσαι καν πότε ήταν η τελευταία φορά

Πάει τόσος καιρός από το χωρισμό σας, που δε θυμάσαι καν πότε ήταν η τελευταία φορά Πάει τόσος καιρός από το χωρισμό σας, που δε θυμάσαι καν πότε ήταν η τελευταία φορά που έκλαψες για πάρτη του! Ωστόσο, ακόμα στοιχειώνουν κάποιες σκέψεις το μυαλό σου. Ήταν μία από τις χειρότερες εμπειρίες

Διαβάστε περισσότερα

Περιεχόμενα. Πρόλογος Εισαγωγή Ευχαριστίες Το ξεκίνημα μιας σχέσης Βήμα πρώτο: Τι χρειάζομαι, τι επιθυμώ, πώς αντιδρώ;...

Περιεχόμενα. Πρόλογος Εισαγωγή Ευχαριστίες Το ξεκίνημα μιας σχέσης Βήμα πρώτο: Τι χρειάζομαι, τι επιθυμώ, πώς αντιδρώ;... Περιεχόμενα Πρόλογος... 15 Εισαγωγή... 17 Ευχαριστίες... 21 Το ξεκίνημα μιας σχέσης... 23 «Τι πρέπει να προσέχω στην αρχή μιας σχέσης, ώστε να ξέρω ότι θα ταιριάξουμε;»... 24 «Πόσο να περιμένω για να μου

Διαβάστε περισσότερα

Το παραμύθι της αγάπης

Το παραμύθι της αγάπης Το παραμύθι της αγάπης Μια φορά και ένα καιρό, μια βασίλισσα έφερε στον κόσμο ένα παιδί τόσο άσχημο που σχεδόν δεν έμοιαζε για άνθρωποs. Μια μάγισσα που βρέθηκε σιμά στη βασίλισσα την παρηγόρησε με τούτα

Διαβάστε περισσότερα

Naoki HigasHida. Γιατί χοροπηδώ. Ένα αγόρι σπάει τη σιωπή του αυτισμού. david MiTCHELL. Εισαγωγή:

Naoki HigasHida. Γιατί χοροπηδώ. Ένα αγόρι σπάει τη σιωπή του αυτισμού. david MiTCHELL. Εισαγωγή: Naoki HigasHida Γιατί χοροπηδώ Ένα αγόρι σπάει τη σιωπή του αυτισμού Εισαγωγή: david MiTCHELL 41 Ε13 Προτιμάς να είσαι μόνος σου; «Α, μην ανησυχείτε γι αυτόν προτιμά να είναι μόνος του». Πόσες φορές το

Διαβάστε περισσότερα

Scenario How-To ~ Επιμέλεια: Filming.gr Σελ. 1. Το σενάριο, είναι μια ιστορία, ειπωμένη σε κινηματογραφικές εικόνες.

Scenario How-To ~ Επιμέλεια: Filming.gr Σελ. 1. Το σενάριο, είναι μια ιστορία, ειπωμένη σε κινηματογραφικές εικόνες. Scenario How-To ~ Επιμέλεια: Filming.gr Σελ. 1 Σενάριο Το σενάριο, είναι μια ιστορία, ειπωμένη σε κινηματογραφικές εικόνες. Σε αντίθεση με τα αφηγηματικά ή λογοτεχνικά είδη, το σενάριο περιγράφει αυτό

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ (για τους μαθητές Γυμνασίων, ΓΕ.Λ., ΕΠΑ.Λ, ΕΠΑ.Σ, Καλλιτεχνικών, Μουσικών, Πρότυπων Πειραματικών Σχολείων.)

ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ (για τους μαθητές Γυμνασίων, ΓΕ.Λ., ΕΠΑ.Λ, ΕΠΑ.Σ, Καλλιτεχνικών, Μουσικών, Πρότυπων Πειραματικών Σχολείων.) Ημερομηνία:.. Σχολείο:. Τάξη:. ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ (για τους μαθητές Γυμνασίων, ΓΕ.Λ., ΕΠΑ.Λ, ΕΠΑ.Σ, Καλλιτεχνικών, Μουσικών, Πρότυπων Πειραματικών Σχολείων.) Πρόλογος Αγαπητέ/ή μαθητή/τρια, Το ερωτηματολόγιο

Διαβάστε περισσότερα

Η χαμηλή αυτοπεποίθηση - Βοηθείστε το παιδί σας. Επιμέλεια football-academies Τρίτη, 27 Μάρτιος 2012

Η χαμηλή αυτοπεποίθηση - Βοηθείστε το παιδί σας. Επιμέλεια football-academies Τρίτη, 27 Μάρτιος 2012 Εισηγήσεις που μπορούν να βοηθήσουν τα παιδιά σας - Μια μαγική λέξη που κάνει τους ανθρώπους και κυρίως τα παιδιά να αισθάνονται άνετα, πολύ καλά με τον εαυτό τους και τους άλλους. ΑΠΟΦΥΓΕΤΕ τα αρνητικά

Διαβάστε περισσότερα

1. Άδειας Ασκήσεως του Επαγγέλματος του Ψυχολόγου.

1. Άδειας Ασκήσεως του Επαγγέλματος του Ψυχολόγου. Η σοφία, η κατανόηση, η συμπόνια, και η ολοκληρωμένη προσωπικότητα είναι σίγουρα σημαντικές παράμετροι και χαρακτηριστικά που θα ήθελες να έχει ο ψυχοθεραπευτής σου, αλλά δεν είναι επαρκή κριτήρια στα

Διαβάστε περισσότερα

«Μαζί για την γυναίκα» Κακοποίηση: Ισότητα και Ενεργή Κοινωνία

«Μαζί για την γυναίκα» Κακοποίηση: Ισότητα και Ενεργή Κοινωνία «Μαζί για την γυναίκα» Κακοποίηση: Ισότητα και Ενεργή Κοινωνία 1 Ο NEWSLETTER ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2015 Ο Σύνδεσμος Μελών Γυναικείων Σωματείων Ηρακλείου & Νομού Ηρακλείου ξεκινά μια σειρά ενημερώσεων της κοινής γνώμης

Διαβάστε περισσότερα

Εφηβεία: Συμβουλές για... γονείς σε απόγνωση (1951)

Εφηβεία: Συμβουλές για... γονείς σε απόγνωση (1951) Κείμενο Εφηβεία: Συμβουλές για... γονείς σε απόγνωση (1951) Έχετε περάσει την αγωνία των πρώτων ημερών της ζωής του παιδιού σας. Έχετε (ξε)περάσει εκείνες τις νύχτες που έπρεπε να σηκώνεστε στις 3 τα ξημερώματα

Διαβάστε περισσότερα

Ασκήσεις φυσικής και Δυσλεξία

Ασκήσεις φυσικής και Δυσλεξία Ασκήσεις φυσικής και Δυσλεξία 1. Εισαγωγή 2. Τύποι 3. Ασκήσεις Γρηγοριάδης Ιωάννης Φυσική Η φυσική αποτελεί πεδίο στο οποίο μπορούν να διαπρέψουν οι μαθητές με δυσλεξία καθώς η ιδιαιτερότητα τους, τους

Διαβάστε περισσότερα

Εισαγγελέας: Δευτέρα 03/10/2011, η ημέρα της δολοφονίας της Souzan Anders. Παρατηρήσατε κάτι περίεργο στην συμπεριφορά του κατηγορούμενου;

Εισαγγελέας: Δευτέρα 03/10/2011, η ημέρα της δολοφονίας της Souzan Anders. Παρατηρήσατε κάτι περίεργο στην συμπεριφορά του κατηγορούμενου; Εισαγγελέας Γνωρίζετε τον κατηγορούμενο; Ναι, τον γνωρίζω καλά. Δουλεύουμε μαζί, τα τελευταία 8 χρόνια, στο ταμείο της Τράπεζας «Goliath». Και έχουμε μια, αρκετά στενή, φιλική σχέση. To θύμα το γνωρίζατε;

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΑ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΜΑΘΗΣΗΣ-ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ

ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΑ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΜΑΘΗΣΗΣ-ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΑ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΜΑΘΗΣΗΣ-ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΚΑΙ ΑΓΩΓΗΣ ΣΤΗΝ ΠΡΟΣΧΟΛΙΚΗ ΗΛΙΚΙΑ ΜΑΘΗΜΑ: ΔΙΔΑΣΚΩΝ/ ΟΥΣΑ: ΕΞΑΜΗΝΟ ΣΠΟΥΔΩΝ:. Σας παρακαλούμε, απαντώντας στα δύο ερωτηματολόγια που ακολουθούν,

Διαβάστε περισσότερα

Διάλογος 4: Συνομιλία ανάμεσα σε φροντιστές

Διάλογος 4: Συνομιλία ανάμεσα σε φροντιστές Ενότητα 1 Σελίδα 1 Διάλογος 1: Αρχική επικοινωνία με την οικογένεια για πρόσληψη Διάλογος 2: Προετοιμασία υποδοχής ασθενούς Διάλογος 3: Η επικοινωνία με τον ασθενή Διάλογος 4: Συνομιλία ανάμεσα σε φροντιστές

Διαβάστε περισσότερα

Υπεύθυνη Επιστημονικού Πεδίου Χρυσή Χατζηχρήστου

Υπεύθυνη Επιστημονικού Πεδίου Χρυσή Χατζηχρήστου «ΝΕΟ ΣΧΟΛΕΙΟ (Σχολείο 21 ου αιώνα) Νέο Πρόγραμμα Σπουδών, Οριζόντια Πράξη» MIS: 295450 Υποέργο 1: «Εκπόνηση Προγραμμάτων Σπουδών Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης και οδηγών για τον εκπαιδευτικό

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΠΡΟΑΓΩΓΗΣ ΨΥΧΙΚΗΣ ΥΓΕΙΑΣ ΤΟ ΠΕΡΑΣΜΑ ΣΤΗΝ ΕΦΗΒΕΙΑ

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΠΡΟΑΓΩΓΗΣ ΨΥΧΙΚΗΣ ΥΓΕΙΑΣ ΤΟ ΠΕΡΑΣΜΑ ΣΤΗΝ ΕΦΗΒΕΙΑ 1 ο ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΓΛΥΦΑΔΑΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΠΡΟΑΓΩΓΗΣ ΨΥΧΙΚΗΣ ΥΓΕΙΑΣ ΤΟ ΠΕΡΑΣΜΑ ΣΤΗΝ ΕΦΗΒΕΙΑ Στο 1 ο Δημοτικό Σχολείο Γλυφάδας εφαρμόστηκε για πρώτη φορά πρόγραμμα προαγωγής ψυχικής υγείας, το οποίο σχεδιάστηκε

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΩΝ (ΘΥΜΟΣ) ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΑΥΤΟΕΚΤΙΜΗΣΗΣ

ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΩΝ (ΘΥΜΟΣ) ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΑΥΤΟΕΚΤΙΜΗΣΗΣ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΩΝ (ΘΥΜΟΣ) ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΑΥΤΟΕΚΤΙΜΗΣΗΣ ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ: 1. Ανάπτυξη και Ενδυνάμωση του Εαυτού 3. Δημιουργία και Βελτίωση Κοινωνικού Εαυτού ΥΠΟΕΝΟΤΗΤΑ: 1.2 Συναισθηματική Εκπαίδευση

Διαβάστε περισσότερα

3. Πώς θα ήθελα να είναι / συμπεριφέρονται τα παιδιά για να είμαι ευχαριστημένος/η; Παράρτημα ΙΙ

3. Πώς θα ήθελα να είναι / συμπεριφέρονται τα παιδιά για να είμαι ευχαριστημένος/η; Παράρτημα ΙΙ Παράρτημα Ι Εργαλείο 1: Γνωριμία - Διερεύνηση προσωπικών θεωριών 1. Τα πιο σημαντικά πράγματα που θέλω να πετύχω στην τάξη μου είναι: Α. Β. Γ. Δ. 2. Είμαι ευχαριστημένος/η από τη δουλειά μου όταν: Α. Β.

Διαβάστε περισσότερα

Μανώλης Ισχάκης - Πνευματικά δικαιώματα - για περισσότερη εκπαίδευση

Μανώλης Ισχάκης - Πνευματικά δικαιώματα -  για περισσότερη εκπαίδευση 1 Τρίτο Μάθημα Οδηγός Δραστηριότητας Επισκόπηση... 3 Περίληψη... 3-6 Ώρα για δράση... 7-17 Σημειώσεις... 18 2 Μάθημα Τρίτο - Επισκόπηση Σε αυτό το μάθημα θα μάθεις τις 7 συνήθειες των πετυχημένων ανθρώπων.

Διαβάστε περισσότερα

Όταν φεύγουν τα σύννεφα μένει το καθαρό

Όταν φεύγουν τα σύννεφα μένει το καθαρό Ημερομηνία 9/6/2016 Μέσο Συντάκτης Link http://plusmag.gr/ Αλεξάνδρα Παναγοπούλου http://plusmag.gr/article/%cf%84%ce%b1%ce%bd_%cf%86%ce%b5%ce%b3%ce%bf%cf %85%CE%BD_%CF%84%CE%B1_%CF%83%CE%BD%CE%BD%CE%B5%CF%86%CE%B1_%CE%B

Διαβάστε περισσότερα

σόκ. Σιώπησε και έφυγε μετανιωμένος χωρίς να πει τίποτα, ούτε μια λέξη.» Σίμος Κάρμιος Λύκειο Λειβαδιών Σεπτέμβριος 2013

σόκ. Σιώπησε και έφυγε μετανιωμένος χωρίς να πει τίποτα, ούτε μια λέξη.» Σίμος Κάρμιος Λύκειο Λειβαδιών Σεπτέμβριος 2013 Εμπειρίες που αποκόμισα από το Διήμερο Σεμινάριο που αφορά στην ένταξη Παιδιών με Απώλεια Ακοής στη Μέση Γενική και Μέση Τεχνική και Επαγγελματική Εκπαίδευση Είχα την τύχη να συμμετάσχω στο διήμερο σεμινάριο

Διαβάστε περισσότερα

Προσχολική Παιδαγωγική Ενότητα 8: Σχεδιασμός Ημερησίων Προγραμμάτων

Προσχολική Παιδαγωγική Ενότητα 8: Σχεδιασμός Ημερησίων Προγραμμάτων Προσχολική Παιδαγωγική Ενότητα 8: Σχεδιασμός Ημερησίων Προγραμμάτων Διδάσκουσα: Μαρία Καμπεζά Τμήμα Επιστημών της Εκπαίδευσης και της Αγωγής στην Προσχολική Ηλικία Σκοποί ενότητας Να συζητήσουν και να

Διαβάστε περισσότερα

Χρήστος Μαναριώτης Σχολικός Σύμβουλος 4 ης Περιφέρειας Ν. Αχαϊας Η ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΤΟΥ ΣΚΕΦΤΟΜΑΙ ΚΑΙ ΓΡΑΦΩ ΣΤΗΝ Α ΔΗΜΟΤΙΚΟΥ ΣΧΟΛΕΙΟΥ

Χρήστος Μαναριώτης Σχολικός Σύμβουλος 4 ης Περιφέρειας Ν. Αχαϊας Η ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΤΟΥ ΣΚΕΦΤΟΜΑΙ ΚΑΙ ΓΡΑΦΩ ΣΤΗΝ Α ΔΗΜΟΤΙΚΟΥ ΣΧΟΛΕΙΟΥ Η ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΤΟΥ ΣΚΕΦΤΟΜΑΙ ΚΑΙ ΓΡΑΦΩ ΣΤΗΝ Α ΔΗΜΟΤΙΚΟΥ ΣΧΟΛΕΙΟΥ Η καλλιέργεια της ικανότητας για γραπτή έκφραση πρέπει να αρχίζει από την πρώτη τάξη. Ο γραπτός λόγος χρειάζεται ως μέσο έκφρασης. Βέβαια,

Διαβάστε περισσότερα

Μεταμοντέρνες Προσεγγίσεις στην Ψυχοθεραπεία

Μεταμοντέρνες Προσεγγίσεις στην Ψυχοθεραπεία Μεταμοντέρνες Προσεγγίσεις στην Ψυχοθεραπεία Ο ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΣ ΦΟΡΕΑΣ ΚΕΝΤΡΟ ΨΥΧΟΘΕΡΑΠΕΙΑΣ ΚΑΙ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ Bienestar Το Κέντρο Bienestar προσφέρει συμβουλευτικές και εκπαιδευτικές υπηρεσίες στη Θεσσαλονίκη.

Διαβάστε περισσότερα

Πρώτα διάβασε και κατανόησε τις δηλώσεις και μετά κύκλωσε την απάντηση που πιστεύεις ότι ταιριάζει καλύτερα σε εσένα

Πρώτα διάβασε και κατανόησε τις δηλώσεις και μετά κύκλωσε την απάντηση που πιστεύεις ότι ταιριάζει καλύτερα σε εσένα ΓΝΩΣΗ ΤΩΝ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΩΝ Για μαθητές Παράρτημα 1: συναισθήματα που βιώνεις στο σχολείο Στον παρακάτω πίνακα υπάρχουν μερικές δηλώσεις με αρίθμηση από το 1 μέχρι το 5. Πρώτα διάβασε και κατανόησε τις δηλώσεις

Διαβάστε περισσότερα

Βασικές αρχές της γνωσιακής συµπεριφοριστικής ψυχοθεραπείας 1ο Πανελλήνιο Συνέδριο Φοιτητών Ψυχολογίας 11 13 Απριλίου 2008, Αθήνα Γ.

Βασικές αρχές της γνωσιακής συµπεριφοριστικής ψυχοθεραπείας 1ο Πανελλήνιο Συνέδριο Φοιτητών Ψυχολογίας 11 13 Απριλίου 2008, Αθήνα Γ. Βασικές αρχές της γνωσιακής συµπεριφοριστικής ψυχοθεραπείας 1ο Πανελλήνιο Συνέδριο Φοιτητών Ψυχολογίας 11 13 Απριλίου 2008, Αθήνα Γ. Ευσταθίου Γνωσιακή συµπεριφοριστική θεραπεία Σειρά προτάσεων παρέµβασης

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ ΓΙΑ ΔΑΣΚΑΛΟΥΣ/ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΕΣ/ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥΣ/ΜΕΝΤΟΡΕΣ: Συναισθηματικές δεξιότητες

ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ ΓΙΑ ΔΑΣΚΑΛΟΥΣ/ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΕΣ/ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥΣ/ΜΕΝΤΟΡΕΣ: Συναισθηματικές δεξιότητες ΓΝΩΣΗ ΤΩΝ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΩΝ ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ ΓΙΑ ΔΑΣΚΑΛΟΥΣ/ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΕΣ/ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥΣ/ΜΕΝΤΟΡΕΣ: Συναισθηματικές δεξιότητες Μέσω της χρήσης μιας κλίμακας αξιολόγησης από το 1 μέχρι το 5, αξιολογήστε σε ποιο βαθμό

Διαβάστε περισσότερα

«Tα 14 Πράγματα που Κάνουν οι Καταπληκτικοί Γονείς», από την ψυχολόγο-συγγραφέα Dr. Λίζα Βάρβογλη!

«Tα 14 Πράγματα που Κάνουν οι Καταπληκτικοί Γονείς», από την ψυχολόγο-συγγραφέα Dr. Λίζα Βάρβογλη! «Tα 14 Πράγματα που Κάνουν οι Καταπληκτικοί Γονείς», από την ψυχολόγο-συγγραφέα Dr. Λίζα Βάρβογλη! Οι καταπληκτικοί γονείς κάνουν καταπληκτικά πράγματα! Και δεν εννοώ περίπλοκα, δύσκολα, ή κάτι τέτοιο,

Διαβάστε περισσότερα

Μια νύχτα. Μπαίνω στ αμάξι με το κορίτσι μου και γέρνει γλυκά στο πλάϊ μου και το φεγγάρι λες και περπατάει ίσως θέλει κάπου να μας πάει

Μια νύχτα. Μπαίνω στ αμάξι με το κορίτσι μου και γέρνει γλυκά στο πλάϊ μου και το φεγγάρι λες και περπατάει ίσως θέλει κάπου να μας πάει Μια νύχτα Μπαίνω στ αμάξι με το κορίτσι μου και γέρνει γλυκά στο πλάϊ μου και το φεγγάρι λες και περπατάει ίσως θέλει κάπου να μας πάει Μια νύχτα σαν κι αυτή μια νύχτα σαν κι αυτή θέλω να σου πω πόσο σ

Διαβάστε περισσότερα

Στέφανος Λίβος: «Η συγγραφή δεν είναι καθημερινή ανάγκη για μένα. Η έκφραση όμως είναι!»

Στέφανος Λίβος: «Η συγγραφή δεν είναι καθημερινή ανάγκη για μένα. Η έκφραση όμως είναι!» Ημερομηνία 27/4/2015 Μέσο Συντάκτης Link www.thinkover.gr Ανδριάνα Βούτου http://www.thinkover.gr/2015/04/27/stefanos-livos/ Στέφανος Λίβος: «Η συγγραφή δεν είναι καθημερινή ανάγκη για μένα. Η έκφραση

Διαβάστε περισσότερα

Όλοι καλούμαστε να αντιμετωπίσουμε διάφορα συναισθήματα και διαθέσεις. Ορισμένες φορές νιώθουμε ευτυχισμένοι και ενθουσιασμένοι.

Όλοι καλούμαστε να αντιμετωπίσουμε διάφορα συναισθήματα και διαθέσεις. Ορισμένες φορές νιώθουμε ευτυχισμένοι και ενθουσιασμένοι. Μελαγχολία Το φυλλάδιο θα σου φανεί χρήσιμο στην περίπτωση που νιώθεις θλίψη ή μελαγχολία. Θα σε βοηθήσει να καταλάβεις αν έχεις συμπτώματα κατάθλιψης και πώς μπορείς να βοηθήσεις τον εαυτό σου ή κάποιον

Διαβάστε περισσότερα

Αγγελική Δαρλάση. Το παλιόπαιδο. Εικονογράφηση Ίρις Σαμαρτζή

Αγγελική Δαρλάση. Το παλιόπαιδο. Εικονογράφηση Ίρις Σαμαρτζή Αγγελική Δαρλάση Το παλιόπαιδο Εικονογράφηση Ίρις Σαμαρτζή σε όλους αυτούς που οραματίστηκαν έναν καλύτερο κόσμο και προσπαθούν για να γίνει, έστω και λίγο, καλύτερος 6 «Φτώχεια δεν είναι μόνο η έλλειψη

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΤΜΗΜΑ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΗΣ ΑΓΩΓΗΣ

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΤΜΗΜΑ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΗΣ ΑΓΩΓΗΣ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΤΜΗΜΑ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΗΣ ΑΓΩΓΗΣ Αγαπητέ μαθητή/ αγαπητή μαθήτρια, Διεξάγουμε μια έρευνα και θα θέλαμε να μάθουμε την άποψή σου για τo περιβάλλον μάθησης που επικρατεί στην τάξη σου. Σε παρακαλούμε

Διαβάστε περισσότερα

Μαμά, γιατί ο Φώτης δε θέλει να του πιάσω το χέρι; Θα σου εξηγήσω, Φωτεινή. Πότε; Αργότερα, όταν μείνουμε μόνες μας. Να πάμε με τον Φώτη στο δωμάτιό

Μαμά, γιατί ο Φώτης δε θέλει να του πιάσω το χέρι; Θα σου εξηγήσω, Φωτεινή. Πότε; Αργότερα, όταν μείνουμε μόνες μας. Να πάμε με τον Φώτη στο δωμάτιό - Μαμά, γιατί ο Φώτης δε θέλει να του πιάσω το χέρι; Θα σου εξηγήσω, Φωτεινή. Πότε; Αργότερα, όταν μείνουμε μόνες μας. Να πάμε με τον Φώτη στο δωμάτιό μου να παίξουμε; Αν θέλει, ναι. Προσπάθησε να μην

Διαβάστε περισσότερα

Η συγγραφέας Πένυ Παπαδάκη και το «ΦΩΣ ΣΤΙΣ ΣΚΙΕΣ» Σάββατο, 21 Νοεμβρίου :20

Η συγγραφέας Πένυ Παπαδάκη και το «ΦΩΣ ΣΤΙΣ ΣΚΙΕΣ» Σάββατο, 21 Νοεμβρίου :20 Η συγγραφέας Πένυ Παπαδάκη και το «ΦΩΣ ΣΤΙΣ ΣΚΙΕΣ» Σάββατο, 21 Νοεμβρίου 2015-22:20 Από τη Μαίρη Γκαζιάνη «Μέσω της μυθοπλασίας, αποδίδω τη δικαιοσύνη που θα ήθελα να υπάρχει» μας αποκαλύπτει η συγγραφέας

Διαβάστε περισσότερα

ΣΚΕΤΣ ΓΙΑ ΤΗ ΣΥΝΟΜΙΛΙΑ. ΑΡΗΣ (Συναντώνται μπροστά στη σκηνή ο Άρης με τον Χρηστάκη.) Γεια σου Χρηστάκη, τι κάνεις;

ΣΚΕΤΣ ΓΙΑ ΤΗ ΣΥΝΟΜΙΛΙΑ. ΑΡΗΣ (Συναντώνται μπροστά στη σκηνή ο Άρης με τον Χρηστάκη.) Γεια σου Χρηστάκη, τι κάνεις; ΣΚΕΤΣ ΓΙΑ ΤΗ ΣΥΝΟΜΙΛΙΑ ΑΡΗΣ (Συναντώνται μπροστά στη σκηνή ο Άρης με τον Χρηστάκη.) Γεια σου Χρηστάκη, τι κάνεις; ΧΡΗΣΤΑΚΗΣ Μια χαρά είμαι. Εσύ; ΑΡΗΣ Κι εγώ πολύ καλά. Πάρα πολύ καλά! ΧΡΗΣΤΑΚΗΣ Σε βλέπω

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ: ΕΙΡΗΝΗ ΡΗΓΟΥ ΟΡΓΑΝΩΣΙΑΚΗ ΨΥΧΟΛΟΓΟΣ

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ: ΕΙΡΗΝΗ ΡΗΓΟΥ ΟΡΓΑΝΩΣΙΑΚΗ ΨΥΧΟΛΟΓΟΣ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ: ΕΙΡΗΝΗ ΡΗΓΟΥ ΟΡΓΑΝΩΣΙΑΚΗ ΨΥΧΟΛΟΓΟΣ ΟΔΗΓΙΕΣ: ΟΙ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΧΩΡΙΖΟΝΤΑΙ ΣΕ 6 ΟΜΑΔΕΣ ΚΑΙ Η ΚΑΘΕ ΟΜΑΔΑ ΑΠΟΤΕΛΕΙΤΑΙ ΑΠΟ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΙΕΡΑΡΧΗΣΕΤΕ ΤΙΣ 6 ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΤΗΣ ΚΑΘΕ ΟΜΑΔΑΣ ΑΝΑΛΟΓΑ ΜΕ ΤΟΝ ΒΑΘΜΟ

Διαβάστε περισσότερα

κι η τιμωρία των κατηγορουμένων. Βέβαια, αν δεν έχεις πάρει καθόλου βάρος, αυτό θα σημαίνει ότι ο κατηγορούμενος

κι η τιμωρία των κατηγορουμένων. Βέβαια, αν δεν έχεις πάρει καθόλου βάρος, αυτό θα σημαίνει ότι ο κατηγορούμενος 14 Φτάνοντας λοιπόν ο Νικήτας σε μια από τις γειτονικές χώρες, εντυπωσιάστηκε από τον πλούτο και την ομορφιά της. Πολλά ποτάμια τη διέσχιζαν και πυκνά δάση κάλυπταν τα βουνά της, ενώ τα χωράφια ήταν εύφορα

Διαβάστε περισσότερα

Μανώλης Ισχάκης - Πνευματικά δικαιώματα - για περισσότερη εκπαίδευση

Μανώλης Ισχάκης - Πνευματικά δικαιώματα -  για περισσότερη εκπαίδευση 1 Έβδομο Μάθημα Οδηγός Δραστηριότητας Επισκόπηση... 3 Περίληψη... 3-5 Ώρα για δράση... 6-15 Σημειώσεις... 16 2 Μάθημα Έβδομο - Επισκόπηση Σε αυτό το μάθημα θα μάθουμε τη δύναμη της αντίληψης. Θα ανακαλύψουμε

Διαβάστε περισσότερα

Για να μπορέσουν να κατανοήσουν πλήρως τη νέα κατάσταση και να αποδεχτούν πως είναι οριστική, θα χρειαστεί να περάσουν αρκετοί μήνες.

Για να μπορέσουν να κατανοήσουν πλήρως τη νέα κατάσταση και να αποδεχτούν πως είναι οριστική, θα χρειαστεί να περάσουν αρκετοί μήνες. Όταν οι γονείς χωρίζουν-οι συνέπειες ενός διαζυγίου στα παιδιά. Ο χωρισμός των δύο γονέων, θεωρείται ένα από τα πιο στρεσσογόνα συμβάντα για όλα τα μέλη που αποτελούν μια οικογένεια. Τα παιδιά βιώνουν

Διαβάστε περισσότερα

Το παιδί μου κι εγώ: Πώς να κερδίσω το «παιχνίδι» του σχολείου

Το παιδί μου κι εγώ: Πώς να κερδίσω το «παιχνίδι» του σχολείου Το παιδί μου κι εγώ: Πώς να κερδίσω το «παιχνίδι» του σχολείου Προσαρμογή κειμένου ενημερωτικό φυλλάδιο των εκδόσεων «Ελληνικά Γράμματα»: Γιώργος Ραφαηλίδης υπεύθυνος στο ΓραΣΕΠ Αιγινίου 1 Σύγχρονη µορφή

Διαβάστε περισσότερα

σα μας είπε από κοντά η αγαπημένη ψυχολόγος Θέκλα Πετρίδου!

σα μας είπε από κοντά η αγαπημένη ψυχολόγος Θέκλα Πετρίδου! σα μας είπε από κοντά η αγαπημένη ψυχολόγος Θέκλα Πετρίδου! 12/11/2018 Katerina Christou Student Εφημερίδα Λεμεσός Στις 9 Νοεμβρίου είχα την τιμή και τη χαρά να γνωρίσω από κοντά την αγαπημένη ψυχολόγο,

Διαβάστε περισσότερα

ΜΙΛΩΝΤΑΣ ΣΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΡΙΣΗ. ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΚΑΒΒΑΔΙΑ Σύμβουλος Ψυχικής Υγείας

ΜΙΛΩΝΤΑΣ ΣΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΡΙΣΗ. ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΚΑΒΒΑΔΙΑ Σύμβουλος Ψυχικής Υγείας ΜΙΛΩΝΤΑΣ ΣΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΡΙΣΗ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΚΑΒΒΑΔΙΑ Σύμβουλος Ψυχικής Υγείας 29.05.2015 Ερωτήματα που μας απασχολούν Τι κάνουμε όταν αμφιβάλλουμε για το αν θα τα καταφέρουμε να κρατήσουμε

Διαβάστε περισσότερα

Λαµβάνοντας τη διάγνωση: συναισθήµατα και αντιδράσεις

Λαµβάνοντας τη διάγνωση: συναισθήµατα και αντιδράσεις Λαµβάνοντας τη διάγνωση: συναισθήµατα και αντιδράσεις Πιθανότατα αισθάνεστε πολύ αναστατωµένοι αφού λάβατε µια διάγνωση καρκίνου. Συνήθως είναι δύσκολο να αποδεχθείτε τη διάγνωση αµέσως και αυτό είναι

Διαβάστε περισσότερα

Η σύγκριση των δύο σχεδίων της Σάρας, 2 χρονών και 4 μηνών, που έγιναν σε διαφορετικές χρονικές στιγμές, φανερώνει ξεκάθαρα τη δυσφορία που νιώθει η

Η σύγκριση των δύο σχεδίων της Σάρας, 2 χρονών και 4 μηνών, που έγιναν σε διαφορετικές χρονικές στιγμές, φανερώνει ξεκάθαρα τη δυσφορία που νιώθει η Το βιβλίο αυτό φιλοδοξεί να αποτελέσει ένα χρήσιμο εργαλείο πληροφόρησης και συμβουλευτικής για τους γονείς, να γίνει βοηθός και στήριγμά τους στο δύσκολο έργο της ανατροφής του παιδιού τους. Όσοι από

Διαβάστε περισσότερα

Το ημερολόγιο της Πηνελόπης

Το ημερολόγιο της Πηνελόπης Το ημερολόγιο της Πηνελόπης Κωνσταντίνα Τσαφαρά Αγαπημένο μου ημερολόγιο, Πάνε δέκα χρόνια που λείπει ο σύζυγός μου, ο Οδυσσέας. Τον γιο του τον άφησε μωρό και τώρα έχει γίνει πια ολόκληρος άντρας και

Διαβάστε περισσότερα

Σοφία Παράσχου. «Το χάνουμε!»

Σοφία Παράσχου. «Το χάνουμε!» 1 Σειρά Σπουργιτάκια Εκδόσεις Πατάκη «Το χάνουμε!» Σοφία Παράσχου Εικονογράφηση: Βαγγέλης Ελευθερίου Σελ. 52 Δραστηριότητες για Α & Β τάξη Συγγραφέας: Η Σοφία Παράσχου γεννήθηκε στην Κάρπαθο και ζει στην

Διαβάστε περισσότερα

Θα σε βοηθούσε για παράδειγμα να γράψεις και εσύ μια λίστα με σκέψεις σαν αυτή που έκανε η Ζωή και εμφανίστηκε ο «Αγχολέων»!

Θα σε βοηθούσε για παράδειγμα να γράψεις και εσύ μια λίστα με σκέψεις σαν αυτή που έκανε η Ζωή και εμφανίστηκε ο «Αγχολέων»! Η Ζωή είναι 8 χρονών και πριν 3 χρόνια ο παιδιάτρος και οι γονείς της, της εξήγησαν πως έχει Νεανική Ιδιοπαθή Αρθρίτιδα. Από τότε η Ζωή κάνει όλα αυτά που τη συμβούλεψε ο παιδορευματολόγος της και είναι

Διαβάστε περισσότερα