Εννοιολογική προσέγγιση του τουρισμού

Μέγεθος: px

Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "Εννοιολογική προσέγγιση του τουρισμού"

Ζένια Αργυριάδης
7 χρόνια πριν
Προβολές:

1 Εννοιολογική προσέγγιση του τουρισμού Βελισσαρίου Ευστάθιος Καθηγητής Τουριστικής Οικονομίας 1

2 Εισαγωγή Ο τουρισμός παγκοσμίως θεωρείται ένας από τους ταχύτερα αναπτυσσόμενους κλάδους που συμβάλει στην ανάπτυξη κρατών, οικονομικά, κοινωνικά, πολιτιστικά. Στην κοινωνική δομή του μεσαίωνα, οι διακοπές και εν γένει ο τουρισμός ήταν συνδεδεμένες σχεδόν αποκλειστικά με θρησκευτικούς λόγους, εξ ού και το αγγλικό "holidays" = holy days, ή ιερές / άγιες μέρες. Η λέξη "τουρισμός" αναφέρθηκε για πρώτη φορά στο αγγλικό λεξικό της Οξφόρδης το 1811, ενώ η λέξη "τουρίστας" έκανε την εμφάνισή της λίγο νωρίτερα, εννοώντας "το άτομο που ταξιδεύει για την ευχαρίστηση του ταξιδιού ή από περιέργεια". (Ceballos-Lascurain.Η, 1996, σελ. 1). Η λέξη Τουρισμός μεταφράζεται στα ελληνικά ως Περιήγηση και η λέξη Τουρίστας, ως Περιηγητής, ωστόσο τις τελευταίες δεκαετίες έχουν επικρατήσει οι παραφράσεις των ξενικών όρων. 2

3 Η αρχή του σύγχρονου τουρισμού Στην Αγγλία το 1841, ο Thomas Cook διοργάνωσε ημερήσια εκδρομή, από το Leicester στο Loughborough, έναντι αμοιβής, για 540 άτομα και ως 1845 έγινε ο πρώτος επίσημος ταξιδιωτικός πράκτορας στην Ευρώπη και ο πρώτος ταξιδιωτικός πράκτορας που αναφέρεται στην ιστορία των ταξιδιών., ενώ το 1865 πραγματοποιεί την πρώτη οργανωμένη κρουαζιέρα. Το 1872 ο Thomas Cook εφαρμόζει την πίστωση, δεχόμενος την πληρωμή του ξενοδοχειακού καταλύματος με την επιστροφή του πελάτη, και δημιουργεί τα Vouchers. Το 1878, ο Karl Stangen, πραγματοποιεί ομαδικό ταξίδι για το γύρο του κόσμου με αφετηρία την Γερμανία, η πληρωμή του οποίου γίνονταν κατά τη διάρκεια του, με χρυσό. Μεταξύ του 1870 και 1880 ιδρύονται τα πρώτα μεγάλα πρακτορεία ταξιδιών σε Ιταλία, Γαλλία, Αγγλία και ΗΠΑ. Το 1883 οι πολυτελείς ξύλινες κλινάμαξες της εταιρίας CIWL συνδέουν τη Δύση με την Ανατολή και για πρώτη φορά μεταφέρουν εκεί την υψηλή κοινωνία της Ευρώπης. Τα βαγόνια του Orient Express ταξιδεύουν με χάρη, από το Παρίσι ως την Κωνσταντινούπολη. Το διάσημο τρένο ήταν συνώνυμο με την πολυτέλεια. Στην Αμερική το πρώτο επίσημο ταξιδιωτικό γραφείο ιδρύθηκε το 1915 από την American Express, εταιρία μέχρι τότε μεταφοράς φορτίων αγαθών και χρημάτων. Το 1922 διοργάνωσε την πρώτη κρουαζιέρα - γύρω του κόσμου, ενώ από το 1891 εισήγαγε προς χρήση τις ταξιδιωτικές επιταγές (travelers checks). Το 1927 η Thomas Cook δημιουργεί το πρώτο οργανωμένο ταξίδι με αεροπλάνο (Νέα Υόρκη Σικάγο), επ ευκαιρία του πυγμαχικού αγώνα μεταξύ Dempsey- Tunney. 3

Το 1872 ο Thomas Cook εφαρμόζει την πίστωση, δεχόμενος την πληρωμή του ξενοδοχειακού καταλύματος με την επιστροφή του πελάτη, και δημιουργεί τα Vouchers.

4 Ορισμός του Τουρισμού Σύμφωνα με τους καθηγητές Hunziker και Krapf του Πανεπιστημίου της Βέρνης στην Ελβετία, ο τουρισμός μπορεί να οριστεί ως το σύνολο των σχέσεων και φαινομένων που προκύπτουν από την πραγματοποίηση ενός ταξιδιού και τη διαμονή σε έναν προορισμό μόνιμων κατοίκων του. Τουρισμός είναι ένα κοινωνικό φαινόμενο που, ταυτόχρονα, μπορεί να θεωρηθεί ως μια διαδικασία ή εμπειρία και όχι ένα απλό προϊόν ή υπηρεσία, παρέχοντας μια ποικιλία εμπειριών στους ταξιδιώτες (Theobald,1994,σελ.24). Ο τουρισμός μπορεί να χαρακτηριστεί ως ένας υπερπαγκοσμιοποιητής (hyperglobalizer) καθώς αποτελεί μια από τις πιο σημαντικές δυνάμεις ομογενοποίησης του κόσμου (Held et al., 2000, σελ.327). 4

Τουρισμός είναι ένα κοινωνικό φαινόμενο που, ταυτόχρονα, μπορεί να θεωρηθεί ως μια διαδικασία ή εμπειρία και όχι ένα απλό προϊόν ή υπηρεσία, παρέχοντας μια ποικιλία

5 Η έννοια του τουρίστα και του εκδρομέα Το 1937 η Επιτροπή Εμπειρογνωμόνων της Κοινωνίας των Εθνών σύστησε στις χώρες-μέλη της να υιοθετήσουν έναν ορισμό που χαρακτήριζε τον τουρίστα σαν ένα άτομο που ταξιδεύει για ένα χρονικό διάστημα 24 ωρών ή περισσότερο σε μια χώρα διαφορετική από εκείνη που διαμένει μόνιμα. Το 1963 η Διάσκεψη των Ηνωμένων Εθνών για Διεθνή Ταξίδια και Τουρισμό, που πραγματοποιήθηκε στη Ρώμη συμφώνησε ο όρος επισκέπτης να περιγράφει «κάθε άτομο που επισκέπτεται μία χώρα διαφορετική από εκείνη που διαμένει μόνιμα, για οποιοδήποτε λόγο εκτός από εκείνο της άσκησης ενός επαγγέλματος για το οποίο να αμείβεται με χρηματικούς πόρους της χώρας την οποία επισκέπτεται». Ο ορισμός αυτό καλύπτει δύο κατηγορίες επισκεπτών: Τους τουρίστες: άτομα που επισκέπτονται μια χώρα και διαμένουν σε αυτήν τουλάχιστον επί ένα 24ωρο, και των οποίων οι λόγοι επίσκεψης είναι τις περισσότερες φορές διακοπές, επαγγελματικοί, υγείας, σπουδές, συμμετοχή σε αποστολή ή σύσκεψη ή συνέδριο, επίσκεψη φίλων ή συγγενών, θρησκευτικοί και άθληση. Τους εκδρομείς: άτομα που επισκέπτονται μια χώρα και διαμένουν σε αυτή λιγότερο από ένα 24ωρο. Σε αυτούς περιλαμβάνονται οι επιβάτες κρουαζιερόπλοιων, οι επισκέπτες που έρχονται και φεύγουν την ίδια μέρα χωρίς να διανυκτερεύσουν, καθώς επίσης και τα πληρώματα πλοίων, αεροπλάνων κλπ. 5

Το 1963 η Διάσκεψη των Ηνωμένων Εθνών για Διεθνή Ταξίδια και Τουρισμό, που πραγματοποιήθηκε στη Ρώμη συμφώνησε ο όρος επισκέπτης να περιγράφει «κάθε άτομο που επισκέπτεται μία χώρα διαφορετική από

6 6

7 Forms of tourism There are three basic forms of tourism: domestic tourism, inbound tourism, and outbound tourism. These can be combined in various ways to derive the following additional forms of tourism: internal tourism, national tourism and international tourism. Domestic tourism Comprises the activities of a resident visitor within the country of reference, either as part of a domestic tourism trip or part of an outbound tourism trip. Inbound tourism Comprises the activities of a non-resident visitor within the country of reference on an inbound tourism trip. Outbound tourism Comprises the activities of a resident visitor outside the country of reference, either as part of an outbound tourism trip or as part of a domestic tourism trip. 7

Domestic tourism Comprises the activities of a resident visitor within the country of reference, either as part of a domestic tourism trip or part of an outbound tourism trip.

8 Internal / National / International Internal tourism Internal tourism comprises domestic tourism plus inbound tourism, that is to say, the activities of resident and non-resident visitors within the country of reference as part of domestic or international tourism trips. National tourism National tourism comprises domestic tourism plus outbound tourism, that is to say, the activities of resident visitors within and outside the country of reference, either as part of domestic or outbound tourism trips. International tourism International tourism comprises inbound tourism plus outbound tourism, that is to say, the activities of resident visitors outside the country of reference, either as part of domestic or outbound tourism trips and the activities of non-resident visitors within the country of reference on inbound tourism trips. 8

National tourism National tourism comprises domestic tourism plus outbound tourism, that is to say, the activities of resident visitors within and outside the country of reference, either as part of

9 Προϋποθέσεις για τουρισμό Ελεύθερος Χρόνος Διαθέσιμοι Χρηματικοί πόροι Διάθεση για μετακίνηση Τα τεχνικά μέσα που επιτρέπουν τη μετακίνηση 9

10 Βασικά στοιχεία του Τουρισμού Η αλλαγή τόπου Η παραμονή σε ξένο, ως προς τη μόνιμη διαμονή τόπο Τα αιτία του ταξιδίου 10

11 Παράγοντες που συνέβαλαν στην ανάπτυξη του τουρισμού 1. Η αύξηση του διαθέσιμου εισοδήματος και της ευημερίας 2. Η μείωση των ωρών εργασίας 3. Η αστικοποίηση 4. Οι αλλαγές στις αξίες 5. Τεχνολογικοί παράγοντες 6. Η ανάπτυξη των μεταφορικών μέσων 7. Πολιτικοί παράγοντες Διακρατικές σχέσεις 8. Η ανάπτυξη της τουριστικής υποδομής 9. Η οργάνωση του τουρισμού σε επιχειρησιακό επίπεδο 11

Η αστικοποίηση 4. Οι αλλαγές στις αξίες 5. Τεχνολογικοί παράγοντες 6.

12 Ιστορική εξέλιξη (1) Ο σκοπός του ταξιδιού αρχικά ήταν για τις ανάγκες του εμπορίου και της κατάκτησης άλλων λαών, ενώ στην πορεία άλλαξε κατεύθυνση εστιάζοντας τόσο στην απόλαυση όσο και στην εξυπηρέτηση του ως σύμβολο κοινωνικής καταξίωσης (Chen&Chen,2011). Κάνοντας μια ιστορική ανασκόπηση, παρατηρείται, ότι τα κίνητρα των ταξιδιωτών κατά τα ρωμαϊκά χρόνια ήταν τόσο η δραπέτευση από την τότε καθημερινή ζωή όσο και η κοινωνική αλληλεπίδραση και σύγκριση με άλλους πολιτισμούς (McIntosh et al.,1995,σελ.168). Με την πάροδο του χρόνου, κατά το Μεσαίωνα στα παραπάνω κίνητρα προστέθηκε και τα θρησκευτικά κίνητρα που αφορούσαν προσκυνητές που ταξίδευαν σε αγίους τόπους ή, γενικότερα, μέρη τα οποία μπορούσε να επισκεφτεί και να ζητήσει τη βοήθεια και τη στήριξη του εκάστοτε θεού/θεότητας που πίστευε (McIntosh et al.,1995,σελ.168). Καθώς μέχρι τότε η πλειοψηφία των ταξιδιών πραγματοποιούνταν για την εκπλήρωση θρησκευτικών καθηκόντων, οι μέρες που αφιερώνονταν για το σκοπό αυτό ονομάζονταν ιερές μέρες (holy days) που οδήγησε στη δημιουργία της αγγλικής λέξης holidays για να αποδοθεί ο όρος των διακοπών (Σιταράς & Τζένος, 2007, σελ.19). 12

Κάνοντας μια ιστορική ανασκόπηση, παρατηρείται, ότι τα κίνητρα των ταξιδιωτών κατά τα ρωμαϊκά χρόνια ήταν τόσο η δραπέτευση από την τότε καθημερινή ζωή όσο και η κοινωνική αλληλεπίδραση και σύγκριση

13 Ιστορική εξέλιξη (2) Η σημασία του ταξιδιού τονώθηκε κατά τη δυναστεία των Tudor καθώς χρησιμοποιήθηκε ως δραστηριότητα (αποκαλούμενη ως Grand Tour) για να εκπαιδεύσουν και να μορφώσουν τα νεαρά και πλούσια μέλη των αγγλικών δικαστηρίων (McIntosh et al.,1995,σελ ). Έτσι, η περίοδος αυτή του τουρισμού χαρακτηρίστηκε από μεγάλα σε διάρκεια, ακριβά, «ρομαντικά» και «κλασσικά» ταξίδια της αγγλικής αριστοκρατίας στην Ιταλία, στη Γαλλία, στην Ελβετία, στη Γερμανία και σε άλλες χώρες του νότου (Poon, 1993, σελ.30). Με το τέλος του 18 ου αιώνα το Grand Tour επεκτάθηκε και λειτούργησε ως ιδανική εμπειρία για την εκπαίδευση όλων των νέων που τελειώνουν το σχολείο τους (McIntosh et al., 1995, σελ ). Οι σημαντικές αλλαγές που πραγματοποιήθηκαν στη ζωή του ανθρώπου όπως η αστικοποίηση, η βιομηχανοποίηση, οι εξελίξεις στον τομέα των μεταφορών (π.χ. ανακάλυψη σιδηροδρομικού δικτύου κτλ) οδήγησαν στην καθιέρωση του ταξιδιού στις μικρομεσαίες τάξεις ως μια ανάγκη κατά το μισό και τέλος του 19 ου αιώνα (McIntosh et al., 1995, σελ.169). 13

Έτσι, η περίοδος αυτή του τουρισμού χαρακτηρίστηκε από μεγάλα σε διάρκεια, ακριβά, «ρομαντικά» και «κλασσικά» ταξίδια της αγγλικής αριστοκρατίας στην Ιταλία, στη Γαλλία, στην Ελβετία, στη Γερμανία

14 Στάδια παγκόσμιας τουριστικής ανάπτυξης. (Lickorish και Jenkins 2004, σελ ) Τον προϊστορικό τουρισμό που χρονολογείται από τους μεσαιωνικούς χρόνους έως και τις αρχές του 17 ου αιώνα με την εμφάνιση των πρώτων δειγμάτων βιομηχανικής ανάπτυξης, την αύξηση του πλούτου και τη διεύρυνση της τάξης των εμπόρων και των επαγγελματιών, Την περίοδο της ανάπτυξης των μεταφορικών μέσων, που σαν περίοδος τοποθετείται χρονικά από τα μέσα του 17 ου αιώνα έως και τις αρχές του 20 ου αιώνα. Στην περίοδο αυτή παρατηρείται η εμφάνιση και η ανάπτυξη των τρένων και των ατμόπλοιων με την ταυτόχρονη ανάπτυξη του πληθυσμού και του πλούτου οδηγώντας στην επινόηση των μαζικών ταξιδιών και των τουριστικών γραφείων γενικότερα, Την περίοδο του μεσοπολέμου που αντιστοιχεί στην περίοδο από το 1918 έως και το 1939 όπου η ακμή της προηγούμενης περιόδου ανακόπηκε λόγω του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου. Παρόλα αυτά, σημειώθηκαν ορισμένες πολύ σημαντικές τεχνολογικές εξελίξεις όπως η ανάπτυξη τόσο των οδικών μεταφορών όσο και των αερομεταφορών αλλά και η διεύρυνση των ταξιδιών για ψυχαγωγικές δραστηριότητες και δραστηριότητες ελεύθερου χρόνου και, τέλος, Την «απογείωση» της τουριστικής δραστηριότητας που αποτελεί το τέταρτο στάδιο με αρχή το 1945 που είναι τα μεταπολεμικά χρόνια μέχρι και σήμερα. Στην περίοδο αυτή παρατηρούνται τεχνολογικές επαναστάσεις, αύξηση του καθαρού διαθέσιμου εισοδήματος και της μαζικής βιομηχανικής ανάπτυξης και αλλαγές στον τρόπο ζωής της κοινωνίας. 14

και τη διεύρυνση της τάξης των εμπόρων και των επαγγελματιών, Την περίοδο της ανάπτυξης των μεταφορικών μέσων, που σαν περίοδος τοποθετείται χρονικά από τα μέσα του 17 ου αιώνα έως και τις αρχές του

15 15

16 Εξέλιξη των Διεθνών αφίξεων ταξιδιωτών από το 1950 και με πρόβλεψη για το

Σχετικά έγγραφα

Η έννοια και η ανάπτυξη του τουρισμού

Η έννοια και η ανάπτυξη του τουρισμού ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2016 Βελισσαρίου Ευστάθιος Καθηγητής Τουριστικής Οικονομίας 1 Εισαγωγή Ο τουρισμός παγκοσμίως θεωρείται ένας από τους ταχύτερα αναπτυσσόμενους κλάδους