Γενικό Γραμματέα της ESIB κ. Thomas Nilson

Transcript

1

2 Πρόλογος Τα τελευταία χρόνια και μέσα στα πλαίσια της ενωμένης οικονομικά Ευρώπης καταβάλλεται προσπάθεια για την εναρμόνιση και ομοιομορφία των Πανεπιστημιακών σπουδών των διαφόρων Ευρωπαϊκών χωρών. Όμως, λόγω των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών κάθε χώρας, όπως είναι οι διαφορετικές πολιτικές παραδόσεις, η γεωγραφική θέση, η οικονομική ανάπτυξη, οι κοινωνικές δομές και άλλα, το υπόδειγμα της Πανεπιστημιακής και Τεχνολογικής εκπαίδευσης διαφοροποιείται ουσιαστικά από χώρα σε χώρα. Η πιο σημαντική γνωστή προσπάθεια ενοποίησης και προσαρμογής των σπουδών σε ένα ενιαίο υπόδειγμα ανώτατης εκπαίδευσης, το οποίο μάλλον ταιριάζει με το Αγγλοσαξονικό μοντέλο σπουδών, έγινε στη σύσκεψη της Μπολόνια της Ιταλίας. Η εύκολη δικαιολογία για το εγχείρημα αυτό ήταν η απρόσκοπτη μετακίνηση και πρόσβαση των φοιτητών στα Πανεπιστήμια των χωρών της Ευρώπης, με βάση την αρχή της κινητικότητας των πολιτών της Ευρωπαϊκής Ένωσης από χώρα σε χώρα. Το ζητούμενο άμεσα ήταν η αντιστοίχιση της βαθμολογίας των συνολικών μαθημάτων εκπαίδευσης, καθώς και των παρεχομένων διπλωμάτων. Έτσι, στις διάφορες Ευρωπαϊκές χώρες άρχισε μια προσπάθεια ομαλής, φαινομενικά, μετάβασης από το ισχύον σύστημα εκπαίδευσης σε ένα άλλο σύστημα, με περισσότερους βαθμούς ελευθερίας και μεγαλύτερη συμμετοχή των φοιτητών στη λήψη των αποφάσεων. Όμως, ενώ το πρόβλημα εντοπιζόταν στην αντιστοίχιση της βαθμολογίας (σύστημα ECTS), στην πράξη εμφανίστηκαν μεγάλες δυσκολίες που αφορούσαν στην προσαρμογή των μελών της πανεπιστημιακής κοινότητας στις νέες διαδικασίες. 1

3 Από όσα αναφέρονται αναλυτικά πιο κάτω για καθεμιά χωριστά χώρα της Ευρώπης φαίνεται ότι οι προσπάθειες βελτίωσης και προσαρμογής σε νέες δομές του συστήματος ανώτατης εκπαίδευσης έχουν αποτύχει και οι αποφάσεις της Μπολόνια προς το παρόν παραμένουν ανεφάρμοστες. Θα ήθελα να ευχαριστήσω το Γενικό Γραμματέα της ESIB κ. Thomas Nilson για την ευγενή καλοσύνη που είχε να μου παραχωρήσει την άδεια της μετάφρασης του εν λόγω δοκιμίου. Πιστεύω ότι η μελέτη αυτή θα συμβάλει ουσιαστικά στην αντικειμενική ενημέρωση για ένα τόσο σοβαρό θέμα όλων των μελών της Πανεπιστημιακής Κοινότητας, ιδιαίτερα δε των φοιτητών μας. Επαμεινώδας Πανάς Καθηγητής Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών Πρόεδρος Τμήματος Στατιστικής 2

4 Η μαύρη βίβλος της διαδικασίας της Bologna Αγαπητέ αναγνώστη, Η διαδικασία της Bologna πλησιάζει το μέσο της και για αυτόν τον λόγο ήρθε η ώρα να συνοψίσουμε τα αποτελέσματα αυτής της μεταρρύθμισης της ανώτατης εκπαίδευσης. Αυτό είναι σημαντικό καθώς οι μεταρρυθμίσεις της Bologna ήταν ιδιαίτερα εκτενείς και μπορούν να θεωρηθούν ως οι πλέον ευρείς γεωγραφικά και νοηματικά στην ιστορία της Ευρωπαϊκής Ανώτατης Εκπαίδευσης. Παρά το γεγονός ότι οι αρχές και το όλο πνεύμα των μεταρρυθμίσεων της διαδικασίας Bologna είναι γενικά ευπρόσδεκτες από τις ESIB τις Εθνικές Ενώσεις Σπουδαστών της Ευρώπης οι εθνικές και θεσμικές ερμηνείες της γραμμής δράσης Bologna μπορούν να είναι αποκλίνουσες και κατά συνέπεια προκαλούν αρκετά περιστατικά εσφαλμένης εφαρμογής σε διάφορα ιδρύματα ανώτατης εκπαίδευσης και σε διάφορες χώρες. Όντως πιστεύουμε ότι αυτές οι εσφαλμένες εφαρμογές παραδείγματα από τις οποίες προσπαθήσαμε να μαζέψουμε σε αυτό το φυλλάδιο δεν μπορούν να είναι σε καμία περίπτωση παραγωγικές: το αντίθετο, κινδυνεύουν να διακυβεύσουν την ίδια την διαδικασία προκαλώντας εύληπτες αντιδράσεις απέναντι σε μεταρρυθμιστικές κινήσεις. Η μαύρη λίστα της διαδικασίας της Bologna δεν αποσκοπεί μόνο στο να δείξει τα άσχημα παραδείγματα και να διαμαρτυρηθεί εναντίον τους. Ο βασικός σκοπός της μαύρης λίστας πρέπει να ιδωθεί ως το να μάθουμε από τα ίδια μας τα λάθη και να αποφύγουμε τα λάθη τα οποία κάνανε άλλες χώρες 3

5 κατά την διάρκεια της μεταρρυθμιστικής διαδικασίας. Ως εκ τούτου ελπίζουμε ότι αυτή η λίστα, παρά το γεγονός ότι είναι μαύρη, παρά το γεγονός ότι χρησιμοποιεί μια αρνητική προσέγγιση, μπορεί να βοηθήσει στο μέλλον της διαδικασίας της Bologna. Επί του παρόντος, θα θέλαμε επίσης να ευχαριστήσουμε όλους (και ιδιαίτερα τους εκπροσώπους των Εθνικών Ενώσεων Σπουδαστών από όλη την Ευρώπη) οι οποίοι μας βοήθησαν στην προετοιμασία αυτού του φυλλαδίου στέλνοντάς μας τα άρθρα τους, καθώς επίσης και για την υποστήριξη, την υπομονή και την κατανόησή τους. ESIB Οι Εθνικές Ενώσεις Σπουδαστών της Ευρώπης Η επιτροπή της Διαδικασίας της Bologna

6 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Η διαδικασία της Bologna και οι τοποθετήσεις της ESIB απέναντι στους στόχους 1. Το ECTS (σύστημα μεταφοράς διδακτικών μονάδων στην ευρωπαϊκή κοινότητα): ένας πρωταθλητής κακής εφαρμογής και λάθος ερμηνείας Το χάος με τα ECTS στην γαλλόφωνη κοινότητα του Βελγίου μαθήματα ισοδύναμα με 0 ECTS!!! ECTS και Τμηματοποίηση Σκορπώντας το σκοτάδι ή Φωτίζοντας το σύστημα Ανώτατης Εκπαίδευσης στην Γερμανία; ECTS και παράρτημα διπλώματος ακόμα και τώρα μια πρόκληση για τα ιδρύματα στην Πολωνία Μαθαίνοντας 24 ώρες το εικοσιτετράωρο στην FYROM!!! Καμία εμπλοκή των φοιτητών στην εφαρμογή των ECTS στην Σλοβενία Ζώντας σε άρνηση φοιτητικός φόρτος εργασίας στην Κροατία Μονάδες στην Ουγγαρία Αυθαίρετη ανάθεση ECTS στην Δανία Στα Φινλανδικά Πολυτεχνεία οι αποφάσεις που σχετίζονται με τα ECTS παίρνονται βιαστικά ECTS στην Νορβηγία Μια διαφορετική ιστορία; 2. Διασφάλιση Ποιότητας (ΔΠ) για κάποιους προφανώς ένα ιδιαίτερα προβληματικό θέμα Συμμετοχή των φοιτητών στην ΔΠ στην Πολωνία;;; ΔΠ στην Ρουμανία η απούσα συζήτηση Βουλγαρία σημαντικά στοιχεία στο σύστημα ΔΠ ακόμα λείπουν 5

7 3. Δομή Πτυχίου Κακές πρακτικές στον δρόμο προς το σύστημα σπουδών δύο κύκλων Τι σημαίνει πραγματικά η πρόσβαση; Δομή πτυχίων στην Ιταλία μια επικίνδυνη περιπέτεια Σύστημα σπουδών τεσσάρων κύκλων στην FYROM;! Bologna αλά γαλλικά το LMD (licence, master, doctorat) Υπόσχεση για πολυσυλλεκτική συμμετοχή και ευελιξία Η Σλοβενική πρόκληση «Μικρά διδακτορικά» στην Δημοκρατία της Τσεχίας «Εξειδικευμένα» master στην Ελβετία και πολλά άλλα προβλήματα Η νέα δομή πτυχίων στα Φινλανδικά πανεπιστήμια και ατομικά πλάνα σπουδών Παρουσίαση του συστήματος των δύο κύκλων στην Ολλανδία Η δομή των δύο κύκλων δεν λειτουργεί όπως θα έπρεπε στην Εσθονία Η νέα δομή του πτυχίου μια Ουγγαρέζικη ιστορία Η «κρυφή ατζέντα» στην Πορτογαλία 4. Παράρτημα Διπλώματος Παράρτημα Διπλώματος στην Φινλανδία ακόμα υπό κατασκευή Παράρτημα Διπλώματος σε χώρες με ένα Πανεπιστήμιο 5. Η κοινωνική διάσταση η ιστορία της παραμέλησης Κοινωνική Διάσταση των Ανώτατων Εκπαιδευτικών Ιδρυμάτων στην Εσθονία Αύξηση των διδάκτρων, επιχορηγήσεις και μείωση άλλων υπηρεσιών Ολλανδία Η οδοντιατρική μέριμνα για τους φοιτητές στην Σουηδία παραμένει μια πολυτελής δαπάνη Κίνδυνος για αύξηση κάποιων διδάκτρων στο Βέλγιο (γαλλόφωνη κοινότητα) 6

8 Ίσες ευκαιρίες πρόσβασης και ο αποκαλούμενος φοιτητής πλήρους απασχόλησης στην Νορβηγία ιδωμένα στην κοινωνική τους διάσταση Η κοινωνική διάσταση στην Ελβετία επιχορηγήσεις/ δάνεια και ίσα δίδακτρα 6. Φοιτητές Συμμέτοχοι ή Καταναλωτές; Η φοιτητική αντιπροσώπευση παραμένει ένα όνειρο στην Ρουμανία Φοιτητική συμμετοχή «fast food» στην Πορτογαλία Δημοκρατία στα Ιταλικά πανεπιστήμια; Συνεχής αγώνας για ελάχιστη συμμετοχή των φοιτητών στην Ελβετία 7. Θελκτικότητα του χώρου της Ευρωπαϊκής Ανώτατης Εκπαίδευσης και κινητικότητα των φοιτητών Το οικονομικό βάρος των εισερχομένων φοιτητών στην Νορβηγία Φοιτητές προερχόμενοι εκτός ΕΟΧ (Ευρωπαϊκός Οικονομικός Χώρος): ελκυστική αγελάδα για άρμεγμα για τα πανεπιστήμια στην Φλαμανδική Κοινότητα του Βελγίου; Η πολιτική για τα δίδακτρα στην Δανία Αποτελούν τα υψηλά δίδακτρα σημάδι υπεροχής; 8. Η γενική κατάσταση όσον αφορά την διαδικασία της Bologna σε ορισμένες χώρες Ο νόμος για τα Πανεπιστήμια του 2000 υλοποίηση στην Αυστρία: Από το ξεκίνημα μέχρι σήμερα Νομοθετική ρύθμιση για την υποστήριξη της διαδικασίας της Bologna στην Σερβία; Bologna, ο Ισλανδικός τρόπος. 7

9 8

10 Η διαδικασία της Bologna και οι τοποθετήσεις της ESIB απέναντι στους στόχους Η ESIB γενικά καλωσορίζει την αυξανόμενη συνεργασία ανάμεσα στους φορείς της ευρωπαϊκής Ανώτατης Εκπαίδευσης, και υποστηρίζει την ιδέα της καθιέρωσης ενός Ευρωπαϊκού Χώρου Ανώτατης Εκπαίδευσης (ΕΧΑΕ). Όσον αφορά στο γενικό σκεπτικό πίσω από την διαδικασία, η ESIB θα ήθελε να υπογραμμίσει ότι βλέπει την συνεργασία στην Ευρώπη και πέραν αυτής, βασισμένη σε καθαρά ακαδημαϊκές αξίες, ως τους κύριους παράγοντες που θα οδηγήσουν στην δημιουργία του ΕΧΑΕ και της σχέση του με άλλες περιοχές του κόσμου. Η έντονη εστίαση της προσοχής στην ανταγωνιστικότητα της Ευρώπης στον κόσμο, είναι δίκοπο μαχαίρι. Από την μια πλευρά μπορεί να οδηγήσει σε βελτίωση της ποιότητας και της διαφάνειας, από την άλλη πλευρά όμως μπορεί να προάγει τα σχέδια ιδιωτικοποίησης και την επιστημονική μετανάστευση, τα οποία είναι τάσεις στις οποίες η ESIB αντιτίθεται σαφώς και έντονα. Από την άλλη πλευρά, ο συνυπολογισμός της έννοιας της θελκτικότητας στην ανακοίνωση της Πράγας και η μετακίνηση προς μια πιο συνεργατική προσέγγιση είναι ιδιαίτερα καλοδεχούμενη από την ESIB. Η ESIB θα ήθελε επίσης να τονίσει ότι μια καθαρή επιδίωξη των στόχων της διαδικασίας της Bologna είναι καθοριστική για την επίτευξη των σκοπών της και ότι η διαδικασία δεν πρέπει να γίνει αντικείμενο εκμετάλλευσης για την επίτευξη άλλων μεταρρυθμίσεων οι 9

11 οποίοι είναι μόνο στην ατζέντα κάθε κράτους εις το όνομά της. Κάποιες χώρες φαίνεται ότι εκμεταλλεύονται την διαδικασία της Bologna για τέτοιου είδους μεταρρυθμίσεις και η ESIB αποδοκιμάζει έντονα τις προσπάθειες των χωρών αυτών να επωφεληθούν με αυτόν τον τρόπο. Τέτοιες ενέργειες θέτουν σε κίνδυνο την δημιουργία του ΕΧΑΕ, διότι οι εμπλεκόμενοι θα αντιτεθούν στην διαδικασία και η εφαρμογή θα γίνεται όλο και πιο δύσκολη. Η έντονη προσήλωση στους οικονομικούς στόχους της διαδικασίας της Bologna εξισορροπήθηκε από την συμπερίληψη στις ανακοινώσεις τις Πράγας και του Βερολίνου της κοινωνικής διάστασης της διαδικασίας και την εκ νέου διακήρυξη ότι η Ανώτατη Εκπαίδευση αποτελεί κοινό αγαθό. Ωστόσο, χρειάζεται περισσότερη δουλειά για να είναι σίγουρο ότι αυτοί οι στόχοι δεν παραμένουν μόνο κενοί τύποι, αλλά υπάρχουν για να εξασφαλίσουν την ένταξη των εννοιών της κοινωνίας και της ισότητας στον ΕΧΑΕ. Παρόλα αυτά, η ESIB πιστεύει στην δυνατότητα για θετικές αλλαγές στην διαδικασία της Bologna και την καλωσορίζει σαν μια ευκαιρία να διαμορφώσουμε τα συστήματα Aνώτατης Eκπαίδευσης με τέτοιο τρόπο ώστε να ανταποκρίνονται καλύτερα στους φοιτητές και στην κοινωνία, συμπεριλαμβανομένης και της αγοράς εργασίας. 10

12 1. Το ECTS (σύστημα μεταφοράς διδακτικών μονάδων στην ευρωπαϊκή κοινότητα): ένας πρωταθλητής κακής εφαρμογής και λάθος ερμηνείας Το σύστημα κατοχύρωσης διδακτικών μονάδων (ECTS) χρησιμοποιείται για περισσότερα από 15 χρόνια με τον σκοπό της μεταφοράς διδακτικών μονάδων των κινούμενων σε διαφορετικές χώρες φοιτητών. Μέσω της διαδικασίας της Bologna ξεκίνησε να γίνεται ευρύτερα γνωστό και επεκτάθηκε. Τώρα είναι γνωστό ως European Credit Transfer and Accumulation System. Η διαδικασία της Bologna απαιτούσε την χρήση ενός συστήματος διδακτικών μονάδων το οποίο να είναι (τουλάχιστον) συμβατό με τα ECTS. Τα τελευταία χρόνια έγινε ξεκάθαρο ότι οι περισσότερες χώρες τάσσονταν υπέρ της εφαρμογής των ECTS. Όλες οι χώρες οι οποίες δεν είχαν κάποιο εθνικό σύστημα διδακτικών μονάδων επέλεξαν αμέσως να χρησιμοποιήσουν το ECTS. Οι χώρες οι οποίες είχαν κάποιο εθνικό σύστημα για μεταφορά και/ ή συγκέντρωση διδακτικών μονάδων κάνουν τώρα τα συστήματά τους συμβατά με το ECTS (όπως οι Σκανδιναβικές και οι Βαλτικές χώρες). Ένα ελαφρά διαφορετικό σύστημα παραμένει στα Ελληνικά Πανεπιστήμια (για συγκέντρωση διδακτικών μονάδων) καθώς και στην Ιρλανδία και την Μεγάλη Βρετανία. Μόνο στην Βοσνία Ερζεγοβίνη, την Κροατία, την FYROM, την Σερβία και την Ισπανία το σύστημα ECTS ακόμα σχεδόν δεν υπάρχει ή τώρα υλοποιείται. Όσον αφορά στην σύσταση ενός συστήματος διδακτικών μονάδων, σε μια πρώτη ματιά φαίνεται περισσότερο σαν η υλοποίηση να είναι ήδη σε αρκετά προχωρημένο στάδιο. Όμως, μόλις κάποιος κοιτάξει την διαδικασία υλοποίησης με λίγη περισσότερη προσοχή εμφανίζονται σημαντικά λάθη. 11

13 Το ECTS ως το κυρίαρχο σύστημα διδακτικών μονάδων στην Ευρώπη, δεν είναι σωστά εφαρμοσμένο και δεν υπάρχει σχεδόν καμία πρόθεση για την σωστή εφαρμογή του. Τόσες πολλές ελλείψεις του εκπαιδευτικού συστήματος θα γίνονταν φανερές. Εν τούτοις, αυτή είναι μια πρόκληση που πρέπει να αντιμετωπιστεί. Η σωστή χρήση των ECTS δεν είναι απαραίτητη μόνο για να δικαιώσει τους φοιτητές. Όλα τα πλεονεκτήματα που συσχετίζονται με ένα σύστημα διδακτικών μονάδων κινδυνεύουν. Εάν δεν υπάρχει δυνατότητα να στηριχτούμε στο γεγονός ότι ενός τα ECTS ισοδυναμούν με τα ECTS ενός άλλου, τόσο η χρήση των ECTS ως μεταφορά και ως συγκέντρωση δεν μπορούν να εγγυηθούν. Τα πιο επίμονα προβλήματα είναι τα εξής: Δεν έχουν όλες οι χώρες ECTS ή ένα συμβατό σύστημα σε λειτουργία Δεν έχουν εφαρμόσει όλα τα ανώτατα ιδρύματα το ECTS με συνέπεια και σε κάθε σημείο του ιδρύματος Υπάρχουν συσχετίσεις μεταξύ των ECTS και των ωρών απασχόλησης των φοιτητών Ο φόρτος εργασίας των φοιτητών δεν μπορεί να μετρηθεί επακριβώς Οι μονάδες δεν μπορούν να κατανεμηθούν καταλλήλως Δεν συμπεριλαμβάνονται όλες οι μαθησιακές δραστηριότητες στον φόρτο εργασίας Δεν υπάρχει πρόθεση μετακίνησης από ένα σύστημα βασισμένο στην διδασκαλία σε ένα σύστημα βασισμένο στην μάθηση 12

14 Το χάος με τα ECTS στην γαλλόφωνη κοινότητα του Βελγίου μαθήματα ισοδύναμα με 0 ECTS!!! Ένα μελανό σημείο στις μεταρρυθμίσεις της Bologna στην γαλλόφωνη κοινότητα του Βελγίου είναι ο χαοτικός και άναρχος τρόπος της εισαγωγής του συστήματος των ECTS στην πλειοψηφία των ιδρυμάτων, αφού είχαν μόλις 6 μήνες προκειμένου να εκφράσουν όλες τις εκπαιδευτικές τους δραστηριότητες με ECTS. Σε ένα συγκεκριμένο ίδρυμα, το Fédération des Etudiant(e)s Francophones (FEF Ομοσπονδία Γαλλόφωνων Φοιτητών Βελγίου) παρατηρήθηκε ένα μάθημα ισοδύναμο με 0 ECTS. ECTS και Τμηματοποίηση Σκορπώντας το Σκοτάδι ή Φωτίζοντας το σύστημα Ανώτατης Εκπαίδευσης στην Γερμανία; Σε Ευρωπαϊκό επίπεδο, καθώς και ανάμεσα σε κάποιους μετόχους στην Ανώτατη Εκπαίδευση στην Γερμανία, ένα σύστημα μονάδων και τμηματοποίησης έγινε αντιληπτό ως το απόλυτο μέσο για την διασφάλιση της διαφάνειας, της συγκρισιμότητας και της συμβατότητας των πτυχίων, και εν κατακλείδι, για να προκαλέσει μια αλλαγή των κοινών πεποιθήσεων όσον αφορά το σημείο στο οποίο δίνεται το περισσότερο βάρος στα διάφορα εκπαιδευτικά προγράμματα από τις ώρες επαφής έως τον ατομικό φόρτο εργασίας των φοιτητών. 13

15 Παρατηρώντας τα δεδομένα μπορεί κάποιος να παραπλανηθεί και να πιστέψει ότι όλες μας οι ευχές έχουν ήδη σχεδόν πραγματοποιηθεί: το 85% των προπτυχιακών και μεταπτυχιακών διπλωμάτων βασίζεται σε κύκλους και το 88% χρησιμοποιεί ECTS ως σύστημα διδακτικών μονάδων. Όπως είθισται όμως, μια πιο προσεκτική ματιά αλλάζει έντονα την οπτική γωνία με την οποία βλέπουμε αυτήν την πρόοδο. Στην πραγματικότητα, τόσο η εφαρμογή των ECTS όσο και της Τμηματοποίησης, δεν είναι ιστορίες επιτυχίας, αλλά μάλλον ιστορίες αμφισβητούμενης προόδου. Μόνο το 44% των γερμανικών εκπαιδευτικών προγραμμάτων τα οποία βασίζονται σε κύκλους, έχει στην πραγματικότητα μια ξεκάθαρη εικόνα των αποτελεσμάτων του. Άρα, στις μισές τάξεις, μόλις ένας μικρός αριθμός των μαθημάτων έχουν επίσημα συνδυαστεί ώστε να αποτελούν ένα «μεγαλύτερο πακέτο». Με τον ίδιο τρόπο έγινε σε πολλές περιπτώσεις η δημιουργία προγραμμάτων Bachelor και Master από προϋπάρχοντα Magister και Diploma προγράμματα. Μόνο που στις συγκεκριμένες περιπτώσεις, τα υπάρχοντα προγράμματα χωρίστηκαν και μετονομάστηκαν. Πως αυτό θα προάγει την συγκρισιμότητα και την συμβατότητα ή πως θα οδηγήσει σε μια ποιοτική μεταρρύθμιση των εκπαιδευτικών προγραμμάτων, μόνο να αναρωτιέται μπορεί κανείς. Παρά το γεγονός ότι έχει συμφωνηθεί στην ανακοίνωση του Βερολίνου, οι διδακτικές μονάδες στην Γερμανία, ακόμα και σε ιδρύματα που ισχυρίζονται ότι χρησιμοποιούν ECTS, δεν απονέμονται πάντα βάσει του φόρτου εργασίας σε συνδυασμό με ένα συγκεκριμένο μάθημα ή με την επίτευξη ενός αποτελέσματος βασισμένο σε μαθησιακά κριτήρια. Στην πραγματικότητα, μόλις 46% όλων των συστημάτων διδακτικών μονάδων που εφαρμόζονται σήμερα βασίζονται στον φόρτο 14

16 εργασίας. Από την μία πλευρά, μπορεί να αναρωτηθεί κάποιος με ποιον τρόπο διασφαλίζονται η συγκρισιμότητα και η συμβατότητα, ακόμα και μέσα στην ίδια χώρα. Από την άλλη πλευρά, μπορεί να αναρωτηθεί και για τους τρόπους υπολογισμού και απονομής των μονάδων αυτούς καθ αυτούς. Σε μια από τις πλέον παράλογες και προφανείς περιπτώσεις έλλειψης οποιουδήποτε σαφή τρόπου υπολογισμού των διδακτικών μονάδων, δεν απονεμήθηκε ούτε μια διδακτική μονάδα για την ολοκλήρωση ενός ολόκληρου κύκλου σπουδών. Αναρωτιέται κανείς, όχι μόνο πως μπορεί να επιτευχθεί οιοδήποτε εκπαιδευτικό αποτέλεσμα με μηδενικό φόρτο εργασίας, αλλά επίσης γιατί προσφέρονται ή είναι και υποχρεωτικοί οι κύκλοι σπουδών, αφού μπορεί να μην έχουν στην κυριολεξία, καμία «αξία». ECTS και παράρτημα διπλώματος ακόμα και τώρα μια πρόκληση για τα ιδρύματα στην Πολωνία Η εφαρμογή των ECTS δεν είναι πάντα ξεκάθαρη και ακόμα αποτελεί ένα από τα μεγαλύτερα προβλήματα που αντιμετωπίζουν τα πανεπιστήμια στην Πολωνία. Δεν κατανοούν όλα τα Ανώτατα Εκπαιδευτικά Ιδρύματα ποιος είναι ο στόχος των ECTS καθώς και το γεγονός ότι αποτελούν ένα εργαλείο το οποίο μετράει τον φόρτο εργασίας των φοιτητών. Συχνά, η μεταρρύθμιση του προγράμματος σπουδών δεν έχει καμία σχέση με την εφαρμογή των ECTS, ιδιαίτερα όταν το ακαδημαϊκό προσωπικό διδάσκει το ίδιο υλικό για μεγάλο χρονικό διάστημα. 15

17 Συχνά το πρόγραμμα σπουδών δεν αφήνει στους φοιτητές το περιθώριο να επιλέξουν τι ακριβώς θέλουν να σπουδάσουν. Τα προγράμματα τους υποχρεώνουν να περάσουν επιτυχώς κάποιες εξετάσεις την σωστή χρονική στιγμή, χωρίς καμία δυνατότητα να περατώσουν τις σπουδές τους νωρίτερα. Τα εκπαιδευτικά ιδρύματα ακόμα δυσκολεύονται να αντιμετωπίσουν τις ECTS που αποκτούν οι φοιτητές σε κάποιο διαφορετικό πανεπιστήμιο στην Πολωνία ή εκτός της χώρας. Φέτος είναι η πρώτη χρονιά με το υποχρεωτικό παράρτημα διπλώματος και ήδη εμφανίστηκαν κάποια τεχνικά προβλήματα διότι το διοικητικό προσωπικό των πανεπιστημίων δεν είχε καμία απολύτως ιδέα πώς να το τυπώσει, τι περιεχόμενο πρέπει να έχει κτλ. Μαθαίνοντας 24 ώρες το εικοσιτετράωρο στην FYROM!!! Ο υπολογισμός και η ερμηνεία των ECTS ήταν και παραμένει ένα από τα μεγαλύτερα προβλήματα που αντιμετωπίζουν τα εκπαιδευτικά ιδρύματα στην FYROM. Κάποιοι πίστεψαν ότι τα ECTS αφορούν κάποιο είδος «δανείου» εφόσον η λέξη «credit» παραπέμπει σε «δάνειο» στην νομοθεσία της FYROM. Άλλοι πίστεψαν ότι τα ECTS θα εισάγουν έναν νέο «Ευρωπαϊκό» τρόπο βαθμολόγησης. Και υπήρχαν και αυτοί οι οποίο όταν ρωτήθηκαν, είπαν ότι τα ECTS ήδη χρησιμοποιούνται στα Πανεπιστήμιά τους, αναφερόμενοι στα αιτήματα των φοιτητών για συχνότερη παρουσία στις διαλέξεις ή συχνότερες εξετάσεις για τον έλεγχο των γνώσεων κατά την διάρκεια του έτους, έτσι ώστε οι φοιτητές θα έπαιρναν μέρος του βαθμού ο οποίος στο 16

18 τέλος του χρόνου θα μετρούσε ως ποσοστό (credit) στην διαμόρφωση του τελικού βαθμού. Τα ιδρύματα τα οποία συνειδητοποίησαν ότι τα ECTS είναι ένα όργανο το οποίο όντως μετράει τον φόρτο εργασίας των φοιτητών, όπως το Τμήμα Ηλεκτρολογίας του Πανεπιστημίου «St. Cyril and Metody» στα Σκόπια, όταν εφάρμοσαν την μέθοδο για να μετρήσουν τον πραγματικό φόρτο εργασίας των φοιτητών, ανακάλυψαν ότι ένας φοιτητής στο πρώτο έτος των σπουδών του πρέπει να διαθέσει περισσότερες από 24 ώρες το εικοσιτετράωρο σε διαλέξεις και διάβασμα προκειμένου να επιτύχει το αποτέλεσμα που του ζητείται. Μετά από πολλά χρόνια ύπαρξης του ιδρύματος, αυτός θεωρήθηκε ως ένας από τους λόγους για το υψηλό ποσοστό επαναληπτικότητας ακαδημαϊκών ετών και εγκατάλειψης των σπουδών που είχε παρατηρηθεί. Η μεταρρύθμιση του προγράμματος σπουδών παραμένει μια αρκετά σημαντική πρόκληση για τα Πανεπιστήμια, τα οποία μόλις άρχισαν ή σχεδιάζουν να αρχίσουν να χρησιμοποιούν τα ECTS, ειδικότερα αφού τα μέλη του διδακτικού προσωπικού δείχνουν απρόθυμα να εγκαταλείψουν υλικό από τα δικά τους μαθήματα, το οποίο θεωρούν απαραίτητο και αναντικατάστατο. Το πώς θα καταφέρουν τα ιδρύματα να λύσουν το πρόβλημα με τον υπερβολικό φόρτο εργασίας των φοιτητών, παραμένει ακόμα ένα μυστήριο! 17

19 Δεν προβλέπεται καμιά ανάμειξη φοιτητή στην εφαρμογή του συστήματος μεταφοράς διδακτικών μονάδων (ECTS) στη Σλοβενία Η εισαγωγή του συστήματος μεταφοράς διδακτικών μονάδων (ECTS) καθορίζεται σύμφωνα και με το νέο νόμο περί ανώτατης εκπαίδευσης της Σλοβενίας. Ωστόσο τα Ιδρύματα Ανώτατης Εκπαίδευσης το γεγονός αυτό το αντιλαμβάνονται με το δικό τους τρόπο. Έτσι, ο φόρτος εργασίας των φοιτητών δε λαμβάνεται καθόλου υπόψη. Ο αριθμός διδακτικών μονάδων του συστήματος μεταφοράς διδακτικών μονάδων (ECTS) ανά μάθημα απεικονίζει μονομερώς το φόρτο εργασίας των Καθηγητών. Αυτό σημαίνει: περισσότερες ώρες διαλέξεων περισσότερες διδακτικές μονάδες. Το σύστημα μεταφοράς διδακτικών μονάδων (ECTS) δεν εφαρμόζεται σε συνεργασία με τους φοιτητές. Αυτό σημαίνει ότι οι φοιτητές δεν εμπλέκονται ενεργά στη διαδικασία αυτή. Η άλλη κακή πρακτική της εφαρμογής του συστήματος μεταφοράς διδακτικών μονάδων (ECTS) είναι η περίπτωση ίσης τυπικής κατανομής διδακτικών μονάδων του συστήματος μεταφοράς διδακτικών μονάδων (ECTS) σε όλα τα μαθήματα σπουδών στα πλαίσια ενός προγράμματος σπουδών ή μιας σχολής. Αυτό σημαίνει ότι κάθε μάθημα έχει αξία 5 διδακτικών μονάδων ανεξάρτητα από το φόρτο εργασίας που έχουν οι φοιτητές, ανάλογα με το μάθημα. 18

20 Παρόμοια Αρνητική προβλήματα κατανομή παρουσιάστηκαν του φόρτου κατά εργασίας την εφαρμογή των του συστήματος μεταφοράς διδακτικών μονάδων (ECTS) που πραγματοποιήθηκε φοιτητών πριν λίγο καιρό στην στην Κροατία Κροατία. Αυτό καθίσταται σαφές από την ιστορία ενός ειδικού στο σύστημα μεταφοράς διδακτικών μονάδων (ECTS) στην Κροατία, ο οποίος έδωσε ένα παράδειγμα για το τι έχει συμβεί στη δική του σχολή. Έκαναν μια πραγματική αξιολόγηση του φόρτου εργασίας για τους πρωτοετείς φοιτητές και κατέληξαν σε κάποια συμπεράσματα που έδειξαν σαφώς ότι ένας μέσος φοιτητής δεν μπορεί να περάσει τα μαθήματα του πρώτου έτους σε ένα έτος και ότι χρειάζεται τουλάχιστον 6 επιπλέον μήνες για να είναι σε θέση να μελετήσει και να περάσει τις εξετάσεις όλων των μαθημάτων του προγράμματος σπουδών. Όταν τα εν λόγω αποτελέσματα παρουσιάστηκαν στη Σχολή η απόφαση ήταν να μη γίνει η αξιολόγηση του φόρτου εργασίας για τα άλλα 3 έτη και να κατανεμηθούν οι 60 διδακτικές μονάδες στα τρέχοντα μαθήματα. Ενώ όμως αυτό συνέβαινε στη συγκεκριμένη σχολή, όπου οι αρμόδιοι ήξεραν και κατανοούσαν την έννοια του φόρτου εργασίας των φοιτητών, στις περισσότερες άλλες Σχολές οι καθηγητές μάχονταν για το ποιος θα πάρει τις περισσότερες διδακτικές μονάδες, καθώς, και πάλι, αυτός που παίρνει τις περισσότερες διδακτικές μονάδες έχει προφανώς το σημαντικότερο μάθημα, και συνεπώς ο Καθηγητής αυτός είναι ο πιο ειδικός στη σχολή 19

21 Διδακτικές μονάδες στην Ουγγαρία Το σύστημα διδακτικών μονάδων στην Ουγγαρία λειτουργεί σε όλα τα Πανεπιστημιακά Ιδρύματα από το Σεπτέμβριο του 2003 (σε μερικά Ιδρύματα και νωρίτερα). Από πλευράς νομοθεσίας το σύστημα λειτουργεί σωστά. Υπάρχουν προβλήματα στην εφαρμογή της νομοθεσίας σε τοπικό επίπεδο. Ο φόρτος εργασίας δεν υπολογίζεται όταν αποδίδονται διδακτικές μονάδες σε αυτόν. Οι διδακτικές μονάδες αποδίδονται στο πρόγραμμα μαθημάτων (διδασκόμενη ύλη). Το Ουγγρικό σύστημα διδακτικών μονάδων, όπως συνέβη σε άλλες Ευρωπαϊκές χώρες, δημιουργήθηκε από την κορυφή, με την έννοια ότι οι διδακτικές μονάδες αποδίδονταν με πολύ ελεύθερη ερμηνεία σε συγκεκριμένο πρόγραμμα μαθημάτων και δεν υπολογίζονταν με βάση το φόρτο εργασίας. Αυτό σημαίνει ότι το σύστημα διδακτικών μονάδων στην Ουγγαρία δεν είχε ως αποτέλεσμα να συμβεί πραγματική αλλαγή στο πρόγραμμα μαθημάτων και δεν έδωσε την ελευθερία στους φοιτητές να επιλέγουν ανάμεσα σε συγκεκριμένα μαθήματα. Οι διδακτικές μονάδες γενικά δεν έχουν πραγματική σχέση με το φόρτο εργασίας. Θα πρέπει επίσης να αναφερθεί ότι η δομή σπουδών εξακολουθεί να είναι άκαμπτη. Οι διδακτικές μονάδες κατανέμονταν στο προηγούμενο πλαίσιο σπουδών και προγράμματος μαθημάτων, έτσι, στις περισσότερες περιπτώσεις, εγγραφές μαθημάτων μπορούν να γίνουν μόνο σε ένα εξάμηνο μιας ακαδημαϊκής περιόδου και οι φοιτητές μπορούν να δώσουν τις εξετάσεις αυτές μόνο στο εξάμηνο αυτό. 20

22 Αυθαίρετη απόδοση διδακτικών μονάδων (ECTS) στη Δανία Στη Δανία το σύστημα μεταφοράς διδακτικών μονάδων (ECTS) εφαρμόστηκε αρκετό καιρό πριν, και ήδη από το έτος 2001 χρησιμοποιείται από όλα σχεδόν τα Ιδρύματα Ανώτατης Εκπαίδευσης. Αν και το σύστημα μεταφοράς διδακτικών μονάδων (ECTS) είναι ευρέως αντιληπτό ως ένα σύστημα διδακτικών μονάδων που μετράει το φόρτο εργασίας των φοιτητών, στην πράξη δεν χρησιμοποιείται ως μέτρο αυτής της μορφής. Η εφαρμογή του συστήματος μεταφοράς διδακτικών μονάδων (ECTS) στα Πανεπιστήμια ήταν αρκετά εύκολη και ίσως υπερβολικά εύκολη. Πριν από το σύστημα μεταφοράς διδακτικών μονάδων (ECTS), ένα έτος σπουδών ισοδυναμούσε με 1 μονάδα. Όταν εισήχθη το σύστημα μεταφοράς διδακτικών μονάδων (ECTS), όλα σχεδόν τα Πανεπιστήμια συμφώνησαν απλώς ότι ένα έτος σπουδών ισοδυναμεί πλέον με 60 μονάδες αντί για 1. Εάν ένα μάθημα, στο παλιό σύστημα, ισοδυναμούσε με 0.33 μονάδες, στο σύστημα μεταφοράς διδακτικών μονάδων (ECTS) ισοδυναμούσε πλέον με 20 μονάδες. Αυτό σήμαινε ότι πολύ λίγα προγράμματα άρχισαν πραγματικά να λαμβάνουν υπόψη το φόρτο εργασίας των φοιτητών για κάθε μάθημα αφού στην πράξη δεν όφειλαν να το κάνουν, αλλά άλλαξαν απλώς τον αριθμό των μονάδων. Ο αριθμός των διδακτικών μονάδων για κάθε μάθημα εξακολουθεί να αποτελεί περισσότερο θέμα πολιτικών προτεραιοτήτων στα πλαίσια του προγράμματος σπουδών παρά θέμα πραγματικού φόρτου εργασίας των φοιτητών. Όταν αποδίδονται διδακτικές μονάδες σε ένα μάθημα είναι πολύ συνηθισμένο η επιτροπή σπουδών (η οποία είναι 21

23 αρμόδια για το πρόγραμμα) να εξετάζει πόσα μαθήματα υπάρχουν στο πρόγραμμα και πόσο σημαντικό είναι κάθε ένα από αυτά για το προφίλ του προγράμματος, και τότε οι μονάδες με βάση το σύστημα μεταφοράς διδακτικών μονάδων (ECTS) κατανέμονται μεταξύ των μαθημάτων. Επομένως, η απόδοση μονάδων του συστήματος μεταφοράς διδακτικών μονάδων (ECTS) σε ένα μάθημα δε γίνεται συχνά σε συνάφεια με τον πραγματικό φόρτο εργασίας των φοιτητών. Ωστόσο, αυτό βελτιώνεται, αλλά μόνο με πολύ αργούς ρυθμούς. Στις Πολυτεχνικές Σχολές της Φινλανδίας οι αποφάσεις σχετικά με το σύστημα μεταφοράς διδακτικών μονάδων (ECTS) λαμβάνονται βιαστικά Οι Πολυτεχνικές Σχολές της Φινλανδίας άρχισαν να σχεδιάζουν τη μεταβολή από τις παλαιές εβδομάδες σπουδών στο σύστημα αξιολόγησης με βάση διδακτικές μονάδες καθυστερημένα, πολύ μετά τα Πανεπιστήμια. Η γενική άποψη στην αρχή ήταν ότι επρόκειτο απλώς για μια μηχανική αλλαγή κι όχι για τίποτε σπουδαίο. Ευτυχώς, στις περισσότερες Πολυτεχνικές Σχολές πραγματοποιείται επιτέλους κάποια αναδιάρθρωση του προγράμματος μαθημάτων. Ωστόσο, η μεταβολή ως προς το σύστημα μεταφοράς διδακτικών μονάδων (ECTS) θα γίνει προτού ολοκληρωθούν αυτές οι αναδιαρθρώσεις. Γενικά οι φοιτητές εμπλέκονται στην αναδιάρθρωση του προγράμματος μαθημάτων, αλλά όχι σε όλα τα Τμήματα όπως θα έπρεπε. Έτσι, σε μερικές Πολυτεχνικές σχολές οι φοιτητές εμπλέκονται πολύ, σε άλλες καθόλου. Σε πολλά Τμήματα δεν 22

24 έχουν γίνει υπολογισμοί σχετικά με το πόση εργασία απαιτεί ένα μάθημα από τους φοιτητές και πολλά μαθήματα έχουν περισσότερο ή λιγότερο φόρτο εργασίας από όσο θα έπρεπε. Έχει υπάρξει πολύ μικρή συνεργασία μεταξύ ιδρυμάτων κατά την ανάπτυξη του προγράμματος μαθημάτων. Σχεδόν οι μισές Πολυτεχνικές Σχολές έχουν αποφασίσει να επιμηκύνουν το ακαδημαϊκό έτος κατά ένα μήνα, δηλαδή από τους εννέα στους δέκα μήνες. Η απόφαση αυτή ελήφθη με βάση την εισήγηση της ομάδας εργασίας της Συνόδου των Πρυτάνεων των Πολυτεχνικών Σχολών της Φινλανδίας. Το Υπουργείο Παιδείας δεν έχει διατυπώσει ακόμη άποψη για το θέμα. Οι φοιτητές και το προσωπικό δεν έλαβαν οδηγίες για την επερχόμενη αλλαγή στις περισσότερες Πολυτεχνικές σχολές και ενημερώθηκαν για την αλλαγή μετά την λήψη της απόφασης. Η Ένωση Καθηγητών είναι εναντίον της αλλαγής, καθώς τώρα θα πρέπει να εργάζονται και τον Ιούνιο, που ήταν παραδοσιακά ένας μήνας διακοπών για αυτούς. Δεν ελήφθη υπόψη το πώς θα επηρεάσουν οι σπουδές κατά τον πρώτο μήνα του καλοκαιριού τους φοιτητές που προσπαθούν να βρουν μια καλοκαιρινή δουλειά για να χρηματοδοτήσουν τις σπουδές τους. Επίσης, η χρηματοοικονομική βοήθεια των φοιτητών που λαμβάνεται κατά τη διάρκεια του επιπλέον καλοκαιρινού μήνα θα μειώνει το συνολικό ποσό υποστήριξης. Το πλαίσιο τίτλων σπουδών ετοιμάστηκε προτού ολοκληρωθεί η νέα δομή ανώτατης εκπαίδευσης. Το πλαίσιο Φινλανδικών τίτλων σπουδών δημιουργήθηκε όταν η αναδιάρθρωση του προγράμματος μαθημάτων στις Πολυτεχνικές Σχολές δεν είχε ολοκληρωθεί και η αξία του πτυχίου δεύτερου κύκλου σπουδών Πολυτεχνικής Σχολής δεν είχε επικυρωθεί. Αυτό οδηγεί σε μια κατάσταση κατά την οποία το πλαίσιο των τίτλων σπουδών πρέπει να αλλάξει σχεδόν αμέσως μετά την δημοσίευση του νόμου. 23

25 Επίσης, ο όρος «τίτλος σπουδών» θεωρήθηκε ότι εννοεί μόνο πτυχία στα πλαίσια του επίσημου συστήματος ανώτατης εκπαίδευσης και έτσι η ευρύτερη έννοια του τίτλου σπουδών (πχ. τίτλοι σπουδών που αποκτήθηκαν μέσω μη επίσημης ή ανεπίσημης μάθησης) αγνοήθηκε. Επομένως, η σύνδεση με τη δια βίου εκπαίδευση μέσα στα πλαίσια αυτά είναι ανύπαρκτη. Σύστημα μεταφοράς διδακτικών μονάδων (ECTS) στη Νορβηγία Μια διαφορετική ιστορία; Όπως οι περισσότεροι γνωρίζουν, η Νορβηγία έχει εφαρμόσει με συνέπεια και γρήγορα τις γραμμές δράσης της Μπολόνια, αμέσως μόλις αυτές υιοθετήθηκαν. Θα μπορούσε κάποιος να πει ότι μερικά πράγματα έχουν συμβεί τόσο γρήγορα που δεν έγινε γνωστό πραγματικά τι συνέβαινε ή τους λόγους που κρύβονταν πίσω από αυτά. Αυτό ακριβώς συνέβη στην περίπτωση εφαρμογής του συστήματος διδακτικών μονάδων (ECTS) στη Νορβηγία. Μπορεί να υπήρχαν λόγοι για να αλλάξουν τα συστήματα αξιολόγησης με διδακτικές μονάδες και βαθμολόγησης στην ανώτατη εκπαίδευση της Νορβηγίας. Μερικοί Καθηγητές ξεχώριζαν από τους φοιτητές στους τελευταίους εκατό με το παλιό μας σύστημα, με κλίμακα επιτυχίας από 6 έως 0, με το 4 να είναι ο ελάχιστος βαθμός επιτυχίας (βάση) και με το 0 να είναι το άριστα και αυτή η κατηγοριοποίηση να είναι ανέφικτη. Ποια ήταν στα αλήθεια η διαφορά ανάμεσα σε έναν φοιτητή που έπαιρνε 3.0 και σε έναν που έπαιρνε 2.98; Μια νέα βαθμολογική κλίμακα δημιουργήθηκε έτσι, αλλά ίσως εισήχθη 24