ΣΧΟΛΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΛΟΓΙΣΤΙΚΗΣ ΤΙΤΛΟΣ ΠΤΥΧΙΑΚΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ

Transcript

1 ΣΧΟΛΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΛΟΓΙΣΤΙΚΗΣ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΤΙΤΛΟΣ ΠΤΥΧΙΑΚΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΤΑ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΚΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΣΤΟΝ ΧΩΡΟ ΥΓΕΙΑΣ ΚΑΙ Η ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΤΟΥ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟΥ ΤΗΣ ΜΥΤΙΛΗΝΗΣ. ΕΥΣΤΡΑΤΙΟΣ ΜΑΝΩΛΕΛΛΗΣ ΜΥΤΙΛΗΝΗ ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ,

2 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 1. Εισανωνή 1.1. Πληροφορικό Σύστημα Ορισμός Τύποι συστημάτων Κριτήρια αξιολόγησης συστημάτων Πληροφοριακά Συστήματα στις επιχειρήσεις Οργανωτική δομή και τύποι Πληροφοριακών συστημάτων Η επιρροή των πληροφοριακών συστημάτων στους οργανισμού Προβλήματα στην ανάπτυξη πληροφοριακού συστήματος Συμπεράσματα ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΚΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΩΝ 2.1. Πληροφοριακά Συστήματα Νοσοκομείων Αναγκαιότητα εισαγωγής ενός Πληροφοριακού Συστήματος Νοσοκομείου Πληροφοριακά Υποσυστήματα Διαχειριστικό Πληροφοριακό Σύστημα Νοσοκομείου (ΔΠΣΝ) Ιατρικό Πληροφοριακό Σύστημα Νοσοκομείου (ΙΠΣΝ) Πληροφοριακά συστήματα εργαστηρίων (ΠΣΕ) Πληροφορικά Συστήματα Διοίκησης στο Νοσοκομείο(ΠΣΔ) Αρχιτεκτονικές υλοποίησης υπολογιστικού συστήματος Το κεντρικό μοντέλο Αρθρωτά συστήματα Κατανεμημένα συστήματα Ολοκλήρωση Υποσυστημάτων -Ολοκληρωμένο Πληροφοριακό Σύστημα Βασικές Προϋποθέσεις Εγκατάστασης και Λειτουργίας Ο.Π.Σ.Ν ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ ΑΝΑΛΥΣΗΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ 3.1 Διαχείριση Ασθενών Γραφείο κίνησης Ραντεβού ασθενών Γραμματεία εξωτερικών ιατρείων Λογιστήριο ασθενών Ταμείο παρακλινικών εξετάσεων Φαρμακείο, Διαχείριση Υλικών Φαρμακείο Διαχείριση αποθηκών Διαχείριση παγίων Τεχνική υπηρεσία, Συντηρήσεις Βιοιατρική Τεχνολογία Λογιστήριο Λογιστική Ν.Π.Δ.Δ Γενική Λογιστική Αναλυτική Λογιστική Γραφείο Προμηθειών

3 Διαγωνισμοί, Συμβάσεις Λογιστική Προμηθευτών Προϋπολογισμός Ταμείο Πληροφοριακό σύστημα, διοίκηση Στατιστική Υποστήριξη αποφάσεων Εφαρμογές Υποστήριξης Γραφείο προσωπικού, Μισθοδοσία, Παρουσίες,Βάρδιες, Εφημερίες Πρωτόκολλο Γραμματεία Δ.Σ., Γραφείο Προέδρου Βιβλιοθήκη Ε- mail Ιατρικές Υπηρεσίες Ιατρικός φάκελος ασθενή Γραμματεία κλινικών Νοσηλευτικές Υπηρεσίες Νοσηλεία ασθενούς, Φαρμακευτική αγωγή, Κατ' οίκον νοσηλεία Ιατρικές εντολές Διαιτολόγιο Διαχείριση υλικού τμημάτων Εργαστηριακό Πληροφοριακό Σύστημα Ραδιογραφικό Πληροφοριακό Σύστημα Διαχείριση υλικού μηχανημάτων Τηλεϊατρική Συμπεράσματα ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΟΣ ΙΑΤΡΙΚΟΣ ΦΑΚΕΛΟΣ ΑΣΘΕΝΗ 4.1 Ηλεκτρονικός Ιατρικός Φάκελος Ηλεκτρονικός Ιατρικός Φάκελος ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΔΟΜΗΣ ΤΟΥ ΗΙΦ Ιατρικές, Διαχειριστικές Πληροφορίες (Medical, Administrative Information) Φάκελος Πολυμέσων (ακτινογραφίες- καρδιογραφήματα) ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ ΧΡΗΣΕΩΝ ΤΟΥ ΗΙΦ ΑΣΦΑΛΕΙΑ Ανάγκη για το παρόν - Βάση για το μέλλον ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΤΗΛΕΪΑΤΡΙΚΗ Ανάγκες που καλύπτει η Τηλεϊατρική Εφαρμογές και χρήσεις Τηλεϊατρικ Τεχνολογίες τηλεπικοινωνιών στην τηλεϊατρική ΚΛΙΝΙΚΕΣ ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ ΚΑΙ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΤΗΛΕΪΑΤΡΙΚΗΣ Τηλεσυμβουλευτική και τηλεδιάγνωση Συνεργατική διάγνωση Τηλεφροντίδα στο σπίτι

4 5.3.4 Τηλεκπαίδευση Τηλεχειρουργική ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΚΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΓΕΝΙΚΟΥ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟΥ ΜΥΤΙΛΗΝΗΣ 7. ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΗ ΣΥΝΤΑΓΟΓΡΑΦΗΣΗ 7.1. Το σύστημα Ηλεκτρονικής συνταγογράφησης Στόχοι & Σκοποί του Έργου Από την χειρόγραφη στην Ηλεκτρονική Συνταγογράφηση Αποτελέσματα πρώτης εφαρμογής και προοπτικές Η εφαρμογή του συστήματος της ηλεκτρονικής συνταγογράφησης στο Γενικό Νοσοκομείο Μυτιλήνης ΕΡΕΥΝΑ ΑΝΙΧΝΕΥΣΗΣ ΤΟΥ ΒΑΘΜΟΥ ΔΥΣΚΟΛΙΑΣ. ΤΩΝ ΠΡΟΣΔΟΚΩΜΕΝΩΝ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ ΑΠΟ ΤΗΝ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΗ ΣΥΝΤΑΓΟΓΡΑΦΗΣΗ ΚΑΙ ΤΟΥ ΒΑΘΜΟΥ ΙΚΑΝΟΠΟΙΗΣΗΣ ΤΩΝ ΧΡΗΣΤΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΣΤΗ ΛΕΣΒΟ Υλικό και Μέθοδος Αποτελέσματα Συμπεράσματα Επίλογος...78 Πίνακας Σχημάτων 1. Σχήμα 1: Σχηματική Αναπαράσταση ενός Συστήματος Σχήμα 2: Οι συνιστώσες ενός Πληροφοριακού Συστήματος Σχήμα 3 : Οργανωτική Πυραμίδα Σχήμα 4: Ολοκληρωμένο πληροφοριακό σύστημα Σχήμα 5 : Διάγραμμα εφαρμογών της τηλεϊατρικής Σχήμα 6 : Βήματα υλοποίησης των εφαρμογών τηλεϊατρικής Σχήμα 7 : Παραδείγματα σύγχρονων τεχνολογιών τηλεϊατρικής Σχήμα 8 : Τηλεσυμβουλευτική...60 Πίνακας Εικόνω5 1. Εικόνα 1 :Αρχείο ασθενούς Εικόνα 2 : Ιατρικές, διαχειριστικές πληροφορίες Εικόνα 3 : Ακτινογραφία Εικόνα 4 : Καρδιογράφημα

5 Πίνακας Γραφημάτων 1. Γράφημα Γράφημα Γράφημα Γράφημα Γράφημα Γράφημα Γράφημα Γράφημα Γράφημα Γράφημα Γράφημα Γράφημα Γράφημα Γράφημα Γράφημα Γράφημα Γράφημα Γράφημα ΠΑΡΑΡΤΗΜ Α...79 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

6 1. Εισανωνή Τα τελευταία χρόνια γίνεται ολοένα και πιο έντονη στο χώρο της υγείας η ανάγκη αναβάθμισης της ποιότητας των προσφερόμενων υπηρεσιών. Για το σκοπό αυτό σημαντική βοήθεια έρχονται να προσφέρουν οι τεχνολογίες τηλεπικοινωνιών και πληροφορικής. Έτσι, ολοένα και περισσότερα νοσοκομεία διεθνώς έχουν σε μεγάλο βαθμό υλοποιήσει Ολοκληρωμένα Πληροφοριακά Συστήματα για την κάλυψη των αναγκών διαχείρισης τόσο διαχειριστικών και οικονομικών, όσο και ιατρικών δεδομένων. Σε ένα Ολοκληρωμένο Πληροφορικό Σύστημα Νοσοκομείου η πορεία του ασθενούς καταγράφεται και παρακολουθείται πλήρως, από την είσοδό του στο νοσοκομείο μέχρι και μετά την έξοδο του από αυτό. Ο ασθενής αντιμετωπίζεται με ενιαίο τρόπο σε όλη την έκταση του νοσοκομείου και ανεξάρτητα από τις επαφές του με τις διάφορες υπηρεσίες του νοσοκομείου. Είναι κοινή διαπίστωση ότι ο όγκος των πληροφοριών που σχετίζονται με την φροντίδα του ασθενούς έχει αυξηθεί κατά πολύ τα τελευταία χρόνια, πράγμα που σε μεγάλο βαθμό οφείλεται στην ενσωμάτωση αυξημένου αριθμού εργαστηριακών και παρακλινικών εξετάσεων στους φακέλους των ασθενών. Επιπλέον, τα διαχειριστικά καθήκοντα των γιατρών και των νοσηλευτών γίνονται διαρκώς περισσότερα, καθώς η πολυπλοκότητα των ιδρυμάτων παροχής υπηρεσιών υγείας αυξάνει. Λόγω της αυξανόμενης ανάγκης για την παροχή καλύτερων υπηρεσιών υγείας με μικρότερο κόστος, οι σύγχρονοι οργανισμοί παροχής υπηρεσιών υγείας έχουν αναγνωρίσει την ανάγκη για αποτελεσματική διαχείριση ιατρικών πληροφοριών και έπαψαν να αρκούνται στη χρήση της πληροφορικής μόνο για τα λογιστήρια και τις διοικητικές τους ανάγκες. Έτσι εισήγαγαν την έννοια του Ηλεκτρονικού Φακέλου Ασθενή και την τήρηση των ιατρικών στοιχείων. Τα λογισμικά Ηλεκτρονικού Ιατρικού Φακέλου ασθενών (Η.Φ.Α.), αποτελούν συστήματα διαχείρισης ιατρικών φακέλων που βασίζονται σε ηλεκτρονικούς υπολογιστές. Ως εκ τούτου, η αποθήκευση και ανάκληση των δεδομένων γίνεται γρήγορα και με ασφάλεια. Επιπλέον, καθίσταται δυνατή η επεξεργασία των δεδομένων και η άμεση μεταφορά τους με ηλεκτρονικά μέσα σε οποιαδήποτε απόσταση. Χάρη στους ηλεκτρονικούς υπολογιστές, το σύστημα καταγραφής των δεδομένων που σχετίζονται με τους ασθενείς γίνεται τώρα πιο αποτελεσματικό και εμπλουτίζεται εκμεταλλευόμενο τις δυνατότητες της νέας τεχνολογίας. Σκοπός Στόχος της παρούσας πτυχιακής εργασίας είναι η ανάλυση και η περιγραφή λειτουργίας των Πληροφοριακών Συστημάτων στο χώρο Υγείας. Για τον σκοπό αυτό αναλύσαμε τον ορισμό του Πληροφοριακού Συστήματος, τους τύπους που υπάρχουν και πως γίνεται χρήση αυτών από τις υπηρεσίες υγείας. Στη συνέχεια προσεγγίσαμε το κυρίως θέμα της εργασίας μας το οποίο αφορά τα Πληροφοριακά Συστήματα που χρησιμοποιούνται στα νοσοκομεία. Έτσι λοιπόν μελετήσαμε πιο συγκεκριμένα τα είδη ΠΣ που υπάρχουν στον τομέα της υγείας, τα υποσυστήματα και την αρχιτεκτονική τους. Καθώς επίσης πως πρέπει να 6

7 οργανωθεί και να γίνει η εγκατάσταση ενός τέτοιου πληροφοριακού συστήματος ώστε να λειτουργήσει με επιτυχία. Ακόμη πραγματοποιήθηκε λεπτομερείς περιγραφή των κλάδων της Ιατρικής που χρησιμοποιούνται σήμερα πληροφοριακά συστήματα που έχουν σημειώσει σημαντική επιτυχία και έχουν συμβάλει ουσιαστικά στον τομέα της ανάπτυξης στο χώρο υγείας. Πιο συγκεκριμένα αναφερθήκαμε στον Ηλεκτρονικό Ιατρικό φάκελο του ασθενή και στην Τηλεϊατρική. Στο επόμενο βασικό μέρος της εργασίας επικεντρώσαμε το ενδιαφέρον μας στη μελέτη των Πληροφοριακών Συστημάτων του Νοσοκομείου της Μυτιλήνης. Αναφέρθηκαν λοιπόν τα ΠΣ που είναι εγκατεστημένα και λειτουργούν σ'αυτό. Επίσης στο κεφάλαιο αυτό αναπτύχτηκε και η λειτουργιά του συστήματος της ηλεκτρονικής Συνταγογράφησης που εφαρμόσθηκε πρόσφατα στη Λέσβο καθώς και στην υπόλοιπη χώρα τον τελευταίο χρόνο, με τους στόχους και τους σκοπούς του νέου συστήματος. Τέλος, αναλύονται τα αποτελέσματα της έρευνας ανίχνευσης του βαθμού δυσκολίας, των προσδοκώμενων αποτελεσμάτων από την ηλεκτρονική συνταγογράφηση και του βαθμού ικανοποίησης των χρηστών υπηρεσιών υγείας στη Λέσβο Η έννοια του πληροφοριακού συστήματος 7

8 1.1.1.Ορισμός Πληροφοριακό Σύστημα (Π.Σ) (information system) είναι ένα σύνολο από αλληλεπιδρούσες συνιστώσες που δουλεύουν μαζί για την συλλογή, επεξεργασία, αποθήκευση και διανομή της πληροφορίας με τελικό στόχο την δημιουργία πληροφοριών που είναι αναγκαίες ή / και χρήσιμες στον Οργανισμό /Επιχείρηση για να επιτελέσει τον σκοπό του/της. Απλουστεύοντας, θα μπορούσαμε να πούμε ότι Πληροφοριακό Σύστημα είναι το σύστημα εκείνο που παίρνει σαν είσοδο δεδομένα τα οποία επεξεργάζεται και τα αποδίδει στην έξοδο ως πληροφορίες (Αποστολάκης Ιωάννης,2002). Κάθε σύστημα λοιπόν έχει εισόδους, εξόδους και επεξεργασίες και περιβάλλεται από ένα περιβάλλον από το οποίο διαχωρίζεται από ένα όριο. Συνήθως υπάρχει κάποιος ο οποίος είναι υπεύθυνος για την λήψη αποφάσεων σχετικών με το σύστημα. Ένα σύστημα λοιπόν αποτελείται από: Είσοδος, ή εισροές (input) είναι τα στοιχεία εκείνα τα οποία εισέρχονται στο σύστημα. Επεξεργασίες (process) είναι τα απαραίτητα στοιχεία για τον μετασχηματισμό των εισόδων σε εξόδους. Έξοδος, ή εκροές (output) είναι τα προϊόντα που παράγει το σύστημα. Τα στοιχεία ενός συστήματος διαχωρίζονται από το Περιβάλλον (environment) που αποτελείται από οντότητες που δεν ανήκουν στο σύστημα (δηλ. δεν είναι είσοδοι, έξοδοι ή επεξεργασίες του) αλλά παίζουν σημαντικό ρόλο στην απόδοση του συστήματος.» (Φωλίνας - Μάνθου - Βλαχοπούλου, 2007). Σύμφωνα με τον Churchman ένας τρόπος προσδιορισμού των οντοτήτων του περιβάλλοντος είναι απαντώντας για κάθε οντότητα στα παρακάτω ερωτήματα: Είναι η οντότητα σημαντική για την επίτευξη των στόχων του συστήματος; Είναι δυνατόν ο υπεύθυνος λήψης αποφάσεων να διαχειριστεί την οντότητα αυτή; Αν και μόνον αν η απάντηση στην πρώτη ερώτηση είναι ΝΑΙ και η απάντηση στην δεύτερη ερώτηση είναι ΟΧΙ, η οντότητα αυτή ανήκει στο περιβάλλον. Το περιβάλλον περιλαμβάνει κοινωνικά, τεχνολογικά, νομικά, φυσικά, οικονομικά και άλλα στοιχεία. Η ανάδραση ή επαναπληροφόρηση (feedback) είναι πληροφορία που αφορά την απόδοση του συστήματος. Η συνεχής παρακολούθηση και αξιολόγηση της ανάδρασης για να προσδιοριστεί εάν το σύστημα βαίνει προς ολοκλήρωση των στόχων του αποτελεί μέρος του ελέγχου (control). Όταν διαπιστώνεται ότι το σύστημα δεν ικανοποιεί επαρκώς τους στόχους πρέπει να βρεθεί τρόπος ώστε να επηρεαστεί η συμπεριφορά του συστήματος. Αυτό επιτυγχάνεται με την τροποποίηση των εισόδων ή/και των διαδικασιών του συστήματος. Όταν ένα σύστημα είναι μέρος ενός μεγαλύτερου συστήματος λέγεται υποσύστημα ενώ το μεγαλύτερο σύστημα μπορεί να θεωρηθεί ότι είναι το περιβάλλον του. Διαγραμματικά τα παραπάνω μπορούμε να τα αποδώσουμε με το παρακάτω σχήμα : 8

9 Περιβάλλον Ε ίσ ο δος (δεδομένα ) Υ λικό Λ ογισ μικό Ε ξο δ ο ς ( τ τ λ η ρ οψ ο p is ς) Σύστημα. k Ά νθρω π ο ι Δ ια δ ικ α σ ίες < Ανακύκλωση Σχήμα 1 : Σχηματική Αναπαράσταση ενός Συστήματος Τύποι συστημάτων Ανοικτό (open system) λέγεται το σύστημα το οποίο αλληλεπιδρά με το περιβάλλον του δεχόμενο εισόδους από αυτό και αποδίδοντας σε αυτό τις παραγόμενες εξόδους. κλειστό (closed system) λέγεται το σύστημα το οποίο δεν έχει καμία αλληλεπίδραση με το περιβάλλον του. Στον πραγματικό κόσμο βέβαια δεν υπάρχει κλειστό σύστημα. Η έννοια του κλειστού συστήματος είναι μία επινόηση για την διευκόλυνση της μελέτης των συστημάτων. Τα συστήματα τα οποία έχουν την δυνατότητα να αλλάζουν ώστε να επιβιώσουν ονομάζονται προσαρμόσιμα. Για παράδειγμα το ανθρώπινο σώμα αυτόματα ρυθμίζει πολλές από τις λειτουργίες του (θερμοκρασία, καρδιακός παλμός, αναπνοή). (Αποστολάκης Ιωάννης,2002) Κριτήρια αξιολόγησης συστημάτων Τα συστήματα αξιολογούνται βάσει δύο κριτηρίων: της παραγωγικότητας και της αποτελεσματικότητας. Η παραγωγικότητα ή αποδοτικότητα (efficiency) είναι οι είσοδοι που χρησιμοποιήθηκαν για την επίτευξη των στόχων (εξόδων). Αποτελεσματικότητα (effectiveness) από την άλλη μεριά, είναι ο βαθμός επίτευξης των σωστών στόχων. Ο Drucker ξεχωρίζει τις δύο αυτές έννοιες ως εξής: Αποδοτικότητα = Κάνω σωστά αυτό που κάνω Αποτελεσματικότητα = Αυτό που κάνω είναι σωστό Η Γενική Θεωρία Συστημάτων είναι ένα επιστημονικό πεδίο που ασχολείται με την ανάλυση, τον σχεδιασμό και την βελτίωση των συστημάτων και συνδυάζει πολλούς άλλους τομείς επιστημών σε μία καθολική μελέτη των συστημάτων. Θα πρέπει να τονιστεί ότι κάθε σύστημα 9

10 είναι ένα εννοιολογικό πλαίσιο που ορίζεται από έναν άνθρωπο (παρατηρητή) - δεν υπάρχει από μόνο του. Ο παρατηρητής θεωρεί κάτι ως σύστημα για κάποιο λόγο και ο λόγος αυτός καθορίζει τον ορισμό του συστήματος. Επιπλέον, δύο παρατηρητές που μελετούν μία κατάσταση για τον ίδιο λόγο, μπορεί να ορίσουν το ίδιο σύστημα διαφορετικά. Αυτό γίνεται γιατί κάθε άτομο επηρεάζεται από τις γνώσεις του, την κοσμοθεωρία του, τις προτιμήσεις του κλπ. Αλλά, θα πρέπει να τονιστεί ότι εφόσον κάθε ορισμός είναι λογικά συνεπής (δηλ. δεν περιέχει εσωτερικές αντιφάσεις) δεν υπάρχει "σωστός" και "λάθος" ορισμός ενός συστήματος. (Δρ. Δ. Δρανίδης) Πληροφοριακά Συστήματα στις επιχειρήσεις Όλες οι Επιχειρήσεις/Οργανισμοί χρησιμοποιούν Πληροφοριακά Συστήματα Οίκησης τα όποια εμφανίζουν ορισμένα γενικά χαρακτηριστικά και ομοιότητες. (Δρ. Δ. Δρανίδης) Κάθε σύστημα τέτοιο σύστημα αποτελείται από τέσσερεις συνιστώσες: Υλικό (μηχανικός εξοπλισμός, δίκτυα, κ.τ.λ.) > Λογισμικό (Προγράμματα κατάλληλα) > Ανθρώπινο δυναμικό (εργάτες, σύμβουλοι,χρηματιστές,επενδυτές, διευθυντικά στελέχη) > Διαδικασίες (κανόνες) Σχήμα 2: Οι συνιστώσες ενός Πληροφοριακού Συστήματος. α) Άνθρωποι Οι άνθρωποι ενός Πληροφοριακού Συστήματος θα μπορούσαν να ταξινομηθούν σε δυο κατηγορίες. - στους χρήστες (users) και - στους χειριστές (operators) του συστήματος Στην πρώτη κατηγορία ανήκουν οι κυρίως χρήστες, οι προϊστάμενοί τους και ο ιδιοκτήτης του συστήματος, ενώ στην δεύτερη κατηγορία ανήκουν οι χειριστές των Η/Υ,δηλαδή όσοι εισάγουν στοιχεία και όσοι συντηρούν το υλικό και/ή το λογισμικό. β) Διαδικασίες Διαδικασία είναι μια σειρά από οδηγίες, οι οποίες καθορίζουν τον τρόπο με τον οποίο θα ενεργήσουν οι άνθρωποι σε συγκεκριμένες περιστάσεις και 10

11 απευθύνονται στους ανθρώπους που συμμετέχουν στο σύστημα. Επιγραμματικά μπορούμε να πούμε ότι μια διαδικασία : Υποστηρίζει ανθρώπινες δραστηριότητες Εξασφαλίζει τι πληροφορία θα έχει ο συγκεκριμένος άνθρωπος τη συγκεκριμένη χρονική στιγμή Δίνει τον τρόπο μετασχηματισμού της πληροφορίας γ) Λογισμικό Το λογισμικό ενός Πληροφοριακού Συστήματος μπορούμε να το διακρίνουμε στις παρακάτω κατηγορίες: Το λογισμικό του συστήματος (System Software) όπως τα Λειτουργικά συστήματα (π.χ. διάφορα είδη των Windows, UNIX) και οι Μεταγλωττιστές (π.χ. COBOL, CLIPPER). Το λογισμικό εφαρμογών (Application Software) το οποίο συνήθως αφορά συγκεκριμένο εργασιακό χώρο ή εργασιακούς χώρους (π.χ. έλεγχος αποθεμάτων, έκδοση μισθοδοσίας, παρακολούθηση προμηθειών και παρακολούθηση ασθενών). Το λογισμικό για την αύξηση της παραγωγικότητας (Productivity Software) όπως, επεξεργαστές πινάκων (π.χ. EXCEL), επεξεργαστές κειμένου (WORD), εργαλεία παρουσίασης (π.χ. POWERPOINT) και συστήματα διαχείρισης βάσεων δεδομένων (π.χ. ORACLE). δ) Δεδομένα Ο όρος δεδομένα σημαίνει μια παράσταση γεγονότων, εννοιών ή εντολών κατά τέτοιο τρόπο που να είναι σε μορφή κατάλληλη για επικοινωνία, ερμηνεία ή επεξεργασία από άνθρωπο ή από αυτοματοποιημένο μηχάνημα (π.χ. H/Y). ε) Υλικό Η συνιστώσα αυτή είναι όλος ο εξοπλισμός των υπολογιστών του πληροφοριακού συστήματος. Σε αυτόν συμπεριλαμβάνονται οι περιφερειακές συσκευές καθώς και ο πιθανός δικτυακός εξοπλισμός. (Αποστολάκης Ιωάννης,2002) Οργανωτική δομή και τύποι Πληροφοριακών συστημάτων Οι έννοιες αποτελεσματική οργάνωση και πληροφορίες είναι στενά συνδεδεμένες και είναι απαραίτητες για να λειτουργήσει σωστά ένας οργανισμός ή μια επιχείρηση. Η οργανωτική δομή του οργανισμού αντανακλά τον τρόπο με τον όποιο διαιρούνται οι δραστηριότητες σε μονάδες και διάφορα τμήματα, την ιεραρχία που απορρέει από αυτή την τη δομή καθώς και τη ανάλογη κατανομή πόρων εργασίας εργατικού δυναμικού. Η διαχείριση κάθε οργανισμού πραγματοποιείται με την χρήση συστημάτων και διαφόρων διαδικασιών με κυρίαρχο ρολό του πληροφοριακού συστήματος το όποιο παρέχει στοιχειά, επιβλέπει και καθοδηγεί όλες λειτουργιές. Τα υψηλόβαθμα τμήματα της ιεραρχίας μια επιχείρησης μπορούν να ελέγχουν και να ασκούν εξουσία, γιατί έχουν πρόσβαση στις απαραίτητες πληροφορίες. Ο τρόπος δόμησης ενός πληροφοριακού συστήματος επηρεάζει και διαμορφώνει ανάλογα τον τρόπο διοίκησης και λειτουργιάς του οργανισμού. Συνεπώς ο ρόλος των πληροφοριακών συστημάτων είναι μέσω τις επεξεργασίας 11

12 των πληροφοριών που τους δίνονται να συμβάλουν στην ορθότερη αντιμετώπιση και λήψη αποφάσεων για την επιχείρηση. Ο ρόλος ενός πληροφοριακού συστήματος γίνεται πιο κατανοητός αν εξετάσουμε την οργανωτική πυραμίδα ενός οργανισμού. Η πυραμίδα αποτελείται από τέσσερα επίπεδα στα όποια αντιστοιχούν ανάλογα πληροφοριακά υποσυστήματα. Διοικητικ Επίπεδο σωστικό πίπεδο ειτοιργικο επίπεδο Πωλήσεις κ Παραγωγή Χρηματο- Λογιστική Ανθρώπινοι Μ άρκετινγκ οικονομικά πόροι Σχήμα 3 : Οργανωτική Πυραμίδα Το στρατηγικό επίπεδο αποτελείται από τα διοικητικά στελέχη που έχουν σαν αντικείμενο την τοποθέτηση της στρατηγικής που θα ακολουθητέε η επιχείρηση ή ο οργανισμός. Στο επίπεδο αυτό λοιπόν υπάρχουν τα Στρατηγικά Συστήματα. Στο Διοικητικό επίπεδο υπάρχουν τα μεσαία διοικητικά στελέχη που έχουν σαν αρμοδιότητα την διεκπεραίωση των σχεδίων και των προγραμμάτων των ανώτερων διοικητικών στελεχών. Συνεπώς στο επίπεδο αυτό χρησιμοποιούνται τα Διοικητικά Συστήματα. Στο γνωστικό επίπεδο υπάρχει το κατάλληλα εξειδικευμένο προσωπικό το όποιο ασχολείται με την διαχείριση των δεδομένων. Συγκεκριμένα σε αυτό το επίπεδο τα Γνωστικά Συστήματα αναλαμβάνουν την ενσωμάτωση και την εφαρμογή των νέων γνώσεων σε όλα τα τμήματα της επιχείρησης. 12

13 Και τέλος το λειτουργικό επίπεδο στο όποιο απασχολούνται τα λειτουργικά Διεκπεραιωτικά στελέχη, τα όποια αναλαμβάνουν την παρακολούθηση των καθημερινών εργασιών της επιχείρησης,μέσω των Λειτουργικών Συστημάτων. (Δημήτρης Νίακας, 2003) Όλα τα παραπάνω Συστήματα που αναφέρθηκαν ανήκουν σε έναν από του εξής τύπους συστημάτων: Συστήματα Επεξεργασίας Δοσοληψιών (Transaction Processing Systems-TPS) Αφορά συστήματα τα όποια απασχολούν το λειτουργικό επίπεδο της επιχείρησης ή του οργανισμού. Συγκεκριμένα υποστηρίζουν τις καθημερινές τυποποιημένες λειτουργιές της επιχείρησης,ταξινομούν, συγχωνεύουν και ενημερώνουν για δεδομένα που προέρχονται από αυτές (λ.χ. προσωπικό, λογιστήριο, συναλλαγές κ.τ.λ.). Αυτή η κατηγορία συστημάτων εξυπηρετεί : o Τμήμα πωλήσεων o Τμήμα Μισθοδοσίας Προσωπικού o Τμήμα Προμηθειών o Τμήμα Συναλλαγών κλπ Συνήθως οι δραστηριότητες που χρησιμοποιούν τέτοιου είδους πληροφοριακά συστήματα είναι επαναλαμβανόμενες και έχουν την ιδία μορφή. Έμφαση λοιπόν δίνεται στην αποτελεσματικότητα, την ακρίβεια των αποτελεσμάτων και στην ταχύτητα επεξεργασίας των μεγάλων όγκων δεδομένων (Δημητριάδης Αντώνης, 1998, Παιδαγωγικό Ινστιτούτο 2000). Συστήματα Αυτοματισμού Γραφείου (Office automation Systems - OAS) Τα συστήματα αυτά εξασφαλίζουν : S Σύγχρονα κείμενα και ηλεκτρονικά λογιστικά φύλλα S Επικοινωνίες S Σύγχρονο τρόπο χρονοπρογραμματισμού Τα συστήματα αυτά στελεχώνονται από χρηστές ειδικευμένους στα πακέτα λογισμικού που έχουν υιοθετηθεί (Δημητριάδης Αντώνης, 1998). Γνωστικά Συστήματα Εργασίας (Knowledge Work Systems - KWS) Τα συστήματα αυτά εξυπηρετούν το οργανωτικό επίπεδο, χρησιμοποιούνται και αναπτύσσονται από εξειδικευμένα στελέχη Οργανισμού με σκοπό την παράγωγη καινοτόμων επιτευγμάτων και την ενσωμάτωση τους στη λειτουργία της επιχείρησης (Δημητριάδης Αντώνης, 1998). 13

14 Πληροφοριακά Συστήματα διοίκησης (Management information Systems - MIS) Εξυπηρετούν το διοικητικό οργανωτικό επίπεδο και απευθύνονται σχεδόν αποκλειστικά στο εσωτερικό του οργανισμού ή της επιχείρησης. Έχουν κύριο σκοπό να διευκολύνουν τον προγραμματισμό, τον έλεγχο και τη λήψη αποφάσεων σε επίπεδο διοίκησης. Επίσης, συνεργάζονται με τα συστήματα επεξεργασίας δοσοληψιών. Για το σκοπό αυτό, τα δεδομένα από τις διάφορες συναλλαγές συμπιέζονται κατάλληλα και παίρνουν τη μορφή πολυσέλιδων καταστάσεων σε τακτά χρονικά διαστήματα π.χ. εβδομαδιαίες, μηνιαίες ή ετήσιες αναφορές. Επιπλέον, διαγράμματα και πίνακες δημιουργούνται από τα συστήματα αυτά, με κύριο χαρακτηριστικό όλων αυτών την αυστηρή δομή. Στην πράξη οι καταστάσεις αυτές είναι διαθέσιμες στον υπολογιστή και ο κάθε εξουσιοδοτημένος ενδιαφερόμενος μπορεί να ανατρέχει σ' αυτές και να αντιγράφει τμήματά τους για άλλες συμπληρωματικές χρήσεις, π.χ. δημιουργία παρουσιάσεων, καταλόγων κλπ. Οι καταστάσεις αυτές εκτυπώνονται μόνο όταν απαιτείται για λογιστικούς ή φορολογικούς λόγους(δημητριάδης Αντώνης, 1998, Κιουντούζης Ευάγγελος, 1993). Συστήματα Υποστήριξης Αποφάσεων (Decision Support Systems - DSS) Ο τύπος αυτών των συστημάτων εξυπηρετεί το διοικητικό οργανωτικό επίπεδο του οργανισμού ή της επιχείρησης. Βοηθούν τα διοικητικά στελέχη να πάρουν αποφάσεις που είναι ημι-δομημένες, μοναδικές ή γρήγορα μεταβαλλόμενες και κυρίως δεν καθορίζονται εύκολα εκ των προτέρων π.χ. εκτίμηση του κόστους ενός έργου ανατρέχοντας στις αναλυτικές τιμές κόστους των συνιστωσών του και με πρόβλεψη της εξέλιξής τους στο άμεσο μέλλον. Πολλές φορές την ημέρα χρησιμοποιούν τα στελέχη τα συστήματα αυτά ώστε να ανταποκριθούν στις μεταβαλλόμενες συνθήκες. Τα συστήματα υποστήριξης αποφάσεων χρησιμοποιούν εσωτερικές πληροφορίες που προέρχονται από τα συστήματα υποστήριξης δοσοληψιών και από τα πληροφοριακά συστήματα διοίκησης. Βέβαια, πολύ συχνά εισάγουν πληροφορίες από εξωτερικές πηγές όπως τιμές μετοχών χρηματιστηρίου, τιμοκαταλόγου ανταγωνιστών κλπ. Από τη φύση τους, αλλά και από το σχεδιασμό τους, τα συστήματα υποστήριξης αποφάσεων διαθέτουν μεγαλύτερες αναλυτικές δυνατότητες, γιατί χρησιμοποιούν ποικιλία μαθηματικών μοντέλων για ανάλυση δεδομένων σε μορφή εκμεταλλεύσιμη από τους αποφασίζοντες. Ο σχεδιασμός τους αποσκοπεί στο να είναι έτοιμα για χρήση με διαλογικό τρόπο και να ανταποκρίνονται σε νέα δεδομένα και νέες ερωτήσεις. Έτσι παρέχουν μια σειρά από εργαλεία υποστήριξης νοημοσύνης (γλώσσες ερωτημάτων, γεννήτριες καταστάσεων και γραφικών), εργαλεία υποστήριξης σχεδιασμού (προσομοίωσης και μοντελοποίησης) και τέλος εργαλεία υποστήριξης επιλογών (Δημητριάδης Αντώνης, 1998 ). Συστήματα Υποστήριξης της Εκτελεστικής Εξουσίας ( Executive Support System - ESS) Αυτά τα συστήματα εξυπηρετούν το στρατηγικό οργανωτικό επίπεδο και επιτρέπουν στα επιτελικά διοικητικά στελέχη να λαμβάνουν αποφάσεις. Σαν είσοδο χρησιμοποιούν δεδομένα από το εσωτερικό και το εξωτερικό περιβάλλον 14

15 της επιχείρησης ή του οργανισμού καθώς και τις εξόδους των πληροφοριακών συστημάτων διοίκησης και συστημάτων υποστήριξης αποφάσεων. Δημητριάδης Αντώνης, 1998, Παιδαγωγικό Ινστιτούτο 2000) Η επιρροή των πληροφοριακών συστημάτων στους οργανισμούς. Τα πληροφοριακά συστήματα ασκούν επίδραση στην οργάνωση και τη λειτουργία των οργανισμών. Πρώτον, από οικονομικής πλευράς λόγω της σταδιακής αντικατάστασης χειρογραφικών εργασιών με αυτοματοποιημένες αλλά και τη φθηνότερη απόκτηση και διαχείριση δεδομένων και πληροφοριών..δεύτερον, από πλευράς αλλαγής του τρόπου λήψης αποφάσεων μέσα στον οργανισμό με τη βοήθεια πληροφοριακού συστήματος. Οι σύγχρονες τάσεις στην ανάπτυξη πληροφοριακού συστήματος υπό την πίεση των τεχνολογικών εξελίξεων στους διάφορους τομείς και ιδίως η εμφάνιση του διαδικτύου, του παγκόσμιου ιστού, ήδη επηρεάζει τον τρόπο με τον οποίο οργανισμοί και επιχειρήσεις δρουν μέσα στην αγορά και τη διοίκηση και τις οδηγούν σε ορισμένες αναθεωρήσεις και προσαρμογές (Παιδαγωγικό Ινστιτούτο 2000) Προβλήματα στην ανάπτυξη πληροφοριακού συστήματος. Είναι κοινή διαπίστωση ότι η ανάπτυξη ενός αυτοματοποιημένου πληροφοριακού συστήματος, ανεξάρτητα από το μέγεθος και τη συμπλοκότητά του είναι ένα έργο δύσκολο. Τα συνήθη προβλήματα που παρουσιάζονται είναι τα εξής : Οι χρήστες κάνουν παράπονα ότι αναπτύσσονται συστήματα που δε βοηθούν γιατί είναι πολύπλοκα και παράγουν πληροφορίες άχρηστες. Είναι δύσκολος ο καθορισμός των πραγματικών απαιτήσεων του χρήστη. Παρουσιάζει δυσκολίες ο προσδιορισμός ενός συστήματος που να ικανοποιεί τις απαιτήσεις των χρηστών. Η ανάπτυξη του λογισμικού θέλει μεγάλη προσοχή γιατί δύσκολα γίνονται αλλαγές και κοστίζουν (Κιουντούζης Ευάγγελος, 1993) Συμπεράσματα Στις μέρες μας η πληροφορία έχει ιδιαίτερη σημασία και είναι πολιτικό, οικονομικό, κοινωνικό και ατομικό αγαθό καθώς και βασικό συστατικό κάθε επιστημονικής κοινωνικής και πολιτικής μελέτης. Η ανάπτυξη της πληροφοριακής τεχνολογίας σε συνδυασμό με την ανάπτυξη της θεωρίας των πληροφοριακών συστημάτων, επέδρασε, επιδρά και θα επιδρά καταλυτικά σε κάθε έκφραση της ανθρώπινης σκέψης και δραστηριότητας. Τα πληροφοριακά συστήματα είναι πια κοινός τόπος στη καθημερινή ζωή μας. Δεν υπάρχει ανθρώπινη δραστηριότητα που να μην υποστηρίζεται από κάποιο είδος υπολογιστικού συστήματος, ενώ η απίστευτα μεγάλη ροή και συγκέντρωση πληροφοριών, η διεύρυνση των δικτύων επικοινωνίας πληροφοριών και διαφαινόμενη έξαρση της χρήσης βάσεων πληροφοριών από το σπίτι και από το κινητό τηλέφωνο συνθέτουν την εικόνα «πληροφοροποιημένης» κοινωνίας. Επιπλέον, τα πληροφοριακά συστήματα υπάρχουν για να δίνουν στους χρήστες 15

16 τους τις πληροφορίες εκείνες που είναι απαραίτητες για την εκτέλεση των εργασιών τους και αποτελούν βασική προϋπόθεση επιβίωσης της επιχείρησης ή του οργανισμού μέσα σε ένα ολοένα αυξανόμενο ανταγωνιστικό περιβάλλον. Για την ελληνική πραγματικότητα η σημασία των πληροφοριακών συστημάτων παρουσιάζει ιδιαιτερότητα, επειδή η ανάπτυξη της σύγχρονης πληροφοριακής τεχνολογίας, η θεώρηση της σαν αναπόσπαστο βασικό συστατικό της λειτουργίας κάθε επιχείρησης, οργανισμού κλπ και η δημιουργία των νέας ποιότητας προβλημάτων συνοδεύονται ανησυχητικά συχνά από αναχρονιστικές συνθήκες, αντιλήψεις και συνήθειες, γενικότερα προϊόντα της ελληνικής κοινωνίας όπως η ανεπαρκής παιδεία, τεχνογνωσία καθώς και ορισμένες φορές φυσικές αναστολές και αντιστάσεις οι οποίες αναπτύσσονται στην προοπτική του «νέου». Παρόλα αυτά, η Κοινωνία της Πληροφορίας είναι παρούσα και συνοδεύει το ανθρώπινο είδος στο ταξίδι της εξέλιξης του. 16

17 2. ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΚΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΩΝ 2.1 Πληροφοριακά Συστήματα Νοσοκομείων Τα νοσοκομείο είναι ένα μεγάλο σύστημα που αποτελείται από διάφορα αλληλοσυνδεόμενα υποσυστήματα των οποίων η λειτουργία είναι ιδιαίτερα πολύπλοκη. Ο ορισμός ενός πληροφοριακού συστήματος που να ανταποκρίνεται στις ανάγκες του νοσοκομείου είναι μια ιδιαίτερα δύσκολη διαδικασία. Συγκεκριμένα το πληροφοριακό σύστημα θα πρέπει να αποτελεί μια πλήρη, συνεπή και ακριβή αναπαράσταση του πραγματικού συστήματος. Πρέπει να μεταβάλλεται ταυτόχρονα με αυτό, έτσι ώστε οι πληροφορίες που θα παρέχει στους χρήστες να αντικατοπτρίζουν την πραγματική εικόνα του συστήματος. Η εμφάνιση των πληροφοριακών συστημάτων νοσοκομείων (ΠΣΝ) έγινε στη δεκαετία του Από τη δεκαετία αυτή μέχρι σήμερα σημειώθηκαν σημαντικές εξελίξεις, κύρια ώθηση στις οποίες έδωσαν η πρόοδος της επιστήμης και Της τεχνολογίας της πληροφορικής καθώς και οι βελτιώσεις που επήλθαν στη διοίκηση και τη λειτουργία των νοσοκομείων. Ο σχεδιασμός και η ανάπτυξη ενός ΠΣΝ αποτελεί μεγάλο και ιδιαίτερα πολύπλοκο έργο. Η εκτέλεση του έργου αυτού απαιτεί και έχει ως βάση ένα συγκεκριμένο και δομημένο κύκλο ζωής ο οποίος αποτελείται από τα στάδια της ανάλυσης απαιτήσεων, του λογικού σχεδιασμού, του φυσικού σχεδιασμού, την ανάπτυξη προγραμμάτων, την υλοποίηση, τις δοκιμές, την αποδοχή και τη λειτουργία. Καθένα από τα παραπάνω στάδια, αποτελεί από24 μόνο του ένα σημαντικό έργο, ενώ για την εκτέλεση του χρησιμοποιούνται συγκεκριμένες τεχνικές και μέθοδοι (Γρίβας Β., Κουκούμας Ν., Ξανθόπουλος Κ., Σφυρής Ν., Χρυσοχοίδης Ι) Αναγκαιότητα εισαγωγής ενός Πληροφοριακού Συστήματος Νοσοκομείου. Οι λόγοι που καθιστούν αναγκαία στις μέρες μας, την εισαγωγή πληροφοριακού συστήματος στα σύγχρονα Νοσοκομεία, απορρέουν από τη γενικότερη ανάγκη βελτίωσης τόσο του τρόπου λειτουργίας τους, όσο και των παρεχόμενων υπηρεσιών υγείας. Οι βασικοί επιμέρους στόχοι που θα πρέπει να ικανοποιηθούν για το σκοπό αυτό είναι (Αποστολάκης Ιωάννης,2002) : Η γενικότερη αναβάθμιση των υπηρεσιών του Νοσοκομείου (βελτίωση της ποιότητας περίθαλψης και εξυπηρέτησης των ασθενών). Ο στόχος αυτός μπορεί να επιτευχθεί με: Την εισαγωγή και τη διαχείριση ηλεκτρονικού φακέλου ασθενούς, που θα συγκεντρώνει και θα παρουσιάζει κατάλληλα όλα τα στοιχεία που αφορούν στους κρίσιμους παράγοντες περίθαλψης, την πορεία της πάθησης κλπ. Το συσχετισμό των παραπάνω στοιχείων σύμφωνα με τους κανόνες της ιατρικής επιστήμης, ώστε να εξυπηρετούνται οι ιατροί στη λήψη αποφάσεων σχετικών με την προτεινόμενη αγωγή. Την παροχή δυνατότητας πρόσβασης σε παλαιότερα στοιχεία περίθαλψης (στο ίδιο ή /και σε άλλο νοσηλευτικό ίδρυμα), ώστε να είναι δυνατή η άμεση αναδρομή στο ιστορικό του ασθενούς. Τη μείωση της γραφειοκρατίας. 17