ΚΟΣΜΗΤΟΛΟΓΙΑ Ι. Για τους σπουδαστές της ειδικότητας Τεχνικός φαρµάκων καλλυντικών και παρεµφερών προϊόντων του ΙΕΚ Α ΜΕΡΟΣ ΚΑΡΑΚΑΣΙΔΟΥ ΓΙΩΤΑ

Transcript

1 ΚΟΣΜΗΤΟΛΟΓΙΑ Ι Για τους σπουδαστές της ειδικότητας Τεχνικός φαρµάκων καλλυντικών και παρεµφερών προϊόντων του ΙΕΚ Α ΜΕΡΟΣ ΚΑΡΑΚΑΣΙΔΟΥ ΓΙΩΤΑ 10/25/2015 Οι παρούσες σηµειώσεις αποτελούν τµήµα βιβλίου και είναι πνευµατική ιδιοκτησία της συγγραφέως. H αντιγραφή ή η αναπαραγωγή προϋποθέτει έγκριση από την συγγραφέα.

2 ΟΜΑΔΕΣ ΠΡΩΤΩΝ ΥΛΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΤΩΝ ΚΑΛΛΥΝΤΙΚΩΝ Τα συστατικά των καλλυντικών προστίθενται για να εξυπηρετήσουν κάποιο σκοπό. Κάποιες φορές ανάλογα µε το σκοπό για τον οποίο χρησιµοποιούνται, παίρνουν και το όνοµά τους. Έτσι τα συστατικά των καλλυντικών µπορεί να έχουν περισσότερους του ενός χαρακτηρισµούς όπως, αντιγηρατικά συστατικά, µαλακτικά, στυπτικά, απορρυπαντικά συστατικά, συντηρητικά, γαλακτωµατοποιητές, πηκτικά συστατικά κτλ. Παρακάτω βλέπουµε τις βασικές κατηγορίες των συστατικών των καλλυντικών προϊόντων: Νερό (aqua το οποίο ως συστατικό είναι µια κατηγορία από µόνο του) Μαλακτικά (emollients) που είναι συνήθως λιπαρές ύλες φυσικές και συνθετικές Επφανειοδραστικοί παράγοντες/ Τροποποιητές ροής (π.χ. Γαλακτωµατοποιητές, Πηκτικά συστατικά) Ενεργά συστατικά (είναι αυτά που χρησιµοποιούνται εξαιτίας της δράση τους που έχουν στο δέρµα όπως ενυδατικά συστατικά, αντιγηραντικά συστατικά, αποσµητικά συστατικά, αντηλιακά φίλτρα κτλ Συντηρητικά Άλλα πρόσθετα, για την προστασία του προϊόντος όπως αντιοξειδωτικά, χειλικούς παράγοντες, αντηλιακά φίλτρα, ρυθµιστές ph κτλ. Χρωστικές και αρωµατικές ύλες Ένα συστατικό µπορεί, να έχει πολλαπλά αποτελέσµατα τόσο για το προϊόν όσο και για το δέρµα, να χρησιµοποιείται για έναν ή περισσότερους από έναν λόγους, και να ανήκει σε περισσότερες από µια κατηγορίες συστατικών καλλυντικών. Παρακάτω θα εξετάσουµε αναλυτικά τις βασικές κατηγορίες των συστατικών, και µερικές αντιπροσωπευτικές ουσίες ή ύλες σε κάθε κατηγορία. ΤΟ ΝΕΡΟ Το νερό είναι βασικό συστατικό στα καλλυντικά προιόντα. Το συναντούµε στη φύση, είτε ως επιφανειακό, είτε ως υπόγειο και είναι µίγµα της καθαρή χηµική ένωση H2O µε άλλα διαλυµένα συστατικά. Τα επιφανειακά νερά ανάλογα µε την προέλευση και τα διαλυµένα ξένα υλικά που περιέχουν διακρίνονται σε: Νερό της βροχής, που περιέχει συνήθως διαλυµένα αέρια συστατικά και γενικά συστατικά που περιέχονται στον αέρα. Νερό των ποταµών/λιµνών, που περιέχει διαλυµένα ανόργανα άλατα, κυρίως ασβέστιο µαγνήσιο και ανόργανες ενώσεις αλλά και οργανικά υλικά που αποστραγγίζουν από τα χωράφια (π.χ. φυτοφάρµακα). Καρακασίδου Γιώτα 2015 Page 1

3 Θαλασσινό νερό, που περιέχει διαλυµένα ανόργανα άλατα, κυρίως νατρίου ασβεστίου, µαγνησίου και ιωδίου. Νερό των πηγών, που περιέχει διάφορα συστατικά ανάλογα µε τα πετρώµατα µέσα από τα οποία περνά και είναι συνήθως πόσιµο. Ιαµατικά ή µεταλλικά νερά, πλούσια σε διάφορα ανόργανα άλατα και διακρίνονται σε αλατούχα, θειούχα, αεριούχα, αλκαλικά, σιδηρούχα, ραδιούχα. Το νερό όπως βλέπουµε λοιπόν, ανάλογα µε την προέλευση περιέχει πολλά συστατικά και σε διαφορετικές ποσότητες. Το νερό κατεργάζεται και καθαρίζεται σε διάφορους βαθµούς ανάλογα µε το που πρόκειται να χρησιµοποιηθεί. Στην περίπτωση που θα χρησιµοποιηθεί για πόσιµο πρέπει να αποµακρυνθούν πρώτα τα αιωρούµενα σωµατίδια µε φιλτράρισµα και µετά να µειωθεί το οργανικό φορτίο και τα διάφορα διαλυµένα συστατικά. Ακόµη το πόσιµο νερό για να είναι ευχάριστο στη γεύση θα πρέπει να περιέχει διάφορα µεταλλικά άλατα, που όµως δηµιουργούν προβλήµατα όταν αυτό χρησιµοποιείται στα καλλυντικά (κάνει τα καλλυντικά ασταθή µε προβλήµατα συντήρησης). Επίσης το νερό ύδρευσης πρέπει να είναι σχετικά αλκαλικό (ph 7,5) ώστε να µην διαλύονται τα µέταλλα των υδραυλικών σωλήνων σε αυτό και να αποφεύγεται η κατανάλωση συγκεκριµένων µετάλλων από τον άνθρωπο. Τέλος το νερό πρέπει να χλωριωθεί για να σκοτωθούν οι µικροοργανισµοί. Το χλώριο που παραµένει στο νερό της ύδρευσης κάνει το νερό της ύδρευσης ακατάλληλο για την χρήση του ως πρώτη ύλη στα καλλυντικά. Έτσι λοιπόν στις βιοµηχανίες καλλυντικών (όπως και σε πολλές άλλες) εφαρµόζονται διάφορες µέθοδοι καθαρισµού του νερού ακόµα και αν αυτό είναι πόσιµο και συνήθως οι µέθοδοι αυτοί είναι ο απιονισµός, η απόσταξη, η αποστείρωση κτλ. Στις βιοµηχανίες και στα εργαστήρια παραγωγή καλλυντικών ελέγχεται συστηµατικά η ποιότητά του νερού που χρησιµοποιείται για την παρασκευή και αν κρίνεται ακατάλληλο υποβάλλεται σε περεταίρω επεξεργασία. Τα καλλυντικά προιόντα που περιέχουν µεγάλες ποσότητες νερού είναι τα προιόντα καθαρισµού και περιποίησης των µαλλιών της επιδερµίδας και των βλεννογόνων, ενώ το ποσοστό του στη σύνθεση µπορεί να φτάνει και το 95% του προϊόντος. Καρακασίδου Γιώτα 2015 Page 2

4 ΤΑ ΜΑΛΑΚΤΙΚΑ ΣΥΣΤΑΤΙΚΑ (Emollients) Τα µαλακτικά συστατικά είναι συστατικά που µαλακώνουν την κερατοειδή στοιβάδα του δέρµατος. Είναι συνήθως λιπαρές ύλες πού απαλύνουν το δέρµα, το καλύπτουν και το προστατεύουν από τους εξωτερικούς παράγοντες και την απώλεια υγρασίας (µε την µέθοδο της έγκλεισης). Τέτοιες λιπαρές ύλες είναι τα λάδια (ορυκτά, φυτικά, ζωικά), τα λίπη, τα κεριά κτλ. Για παράδειγµα στα καλλυντικά χρησιµοποιούνται ορυκτές λιπαρές ύλες που είναι διάφορα παράγωγα του πετρελαίου όπως η βαζελίνη, το παραφινέλαιο, και άλλες όπως το ορυκτό κερί οζοκερίτης. Η βαζελίνη και το παραφινέλαιο είναι από τα πιο συνηθισµένα µαλακτικά που χρησιµοποιούνται σήµερα. Η βαζελίνη (petrolatum) διεισδύει στην κερατοειδή στοιβάδα, είναι πολύ αποτελεσµατική στη µείωση της ξηρότητας του δέρµατος και εµποδίζει την επανεµφάνισή της. Το παραφινέλαιο ( baby oil) είναι λιγότερο αποτελεσµατικό αλλά θεωρείται ότι η αίσθηση στο δέρµα είναι περισσότερο ευχάριστη από αυτή της βαζελίνης. Τα λίπη και τα λάδια φυτικής και ζωικής προέλευσης περιέχουν σε µεγαλύτερο ποσοστό τριγλυκερίδια που έχουν µαλακτική δράση στο δέρµα. Το προστατεύουν από την ξηρότητα και µπορούν να χρησιµοποιηθούν ως υποκατάστατα της φυσικής λίπανσης της επιδερµίδας. Τα Φυτικά λάδια που χρησιµοποιούνται ως συστατικά καλλυντικών είναι το ελαιόλαδο, το κοκοφινικέλαιο, το σισαµέλαιο, το λάδι αβοκάντο (αβοκαντέλαιο) το σιτέλαιο, το καρυδέλαιο κτλ. Τα φυτικής προέλευσης λίπη είναι το βούτυρο κακάου, το βούτυρο καριτέ και άλλα. Ζωικής προέλευσης έλαια που χρησιµοποιούνται στα καλλυντικά είναι τα ιχθυέλαια, ενώ λίπη είναι η στεαρίνη, κτλ. Τα λάδια από φυτά και ζώα συγκριτικά µε τα ορυκτά και τα συνθετικά πλεονεκτούν στο ότι περιέχουν τα απαραίτητα λιπαρά οξέα (EFAs ή βιταµίνη F) για το δέρµα που ενισχύουν την κερατειδή στοιβάδα του δέρµατος και προστατεύουν από µολύνσεις. Για το λόγο αυτό το Ελαιόλαδο και άλλα φυτικά λάδια είναι κατάλληλα για δέρµατα που χρειάζονται προστασία και επανόρθωση. Τα κεριά είναι και αυτά λιπαρές ύλες που ονοµάζονται έτσι εξαιτίας της χαρακτηριστικής κολλώδους στερεής εµφάνισης. Αποτελούνται από εστέρες κορεσµένων λιπαρών οξέων µε λιπαρές αλκοόλες, µε αλυσίδες άνθρακα από 30 και περισσότερα άτοµα. Τα κεριά έχουν και αυτά για την επιδερµίδα, λιγότερο µαλακτική, περισσότερο προστατευτική δράση από τα λάδια και λίπη. εξαιτίας του µονωτικού στρώµατος που δηµιουργούν στην επιδερµίδα καλύπτοντας και αποµονώνοντας την σε κάποιο βαθµό από το περιβάλλον και τους διαβρωτικούς παράγοντες για το δέρµα. Φυτικής προέλευσης κεριά είναι το κερί καρναούµπα, το «έλαιο» τζοτζόµπα, το κερί καντελίλα κτλ. Επίσης στα καλλυντικά συχνά Καρακασίδου Γιώτα 2015 Page 3

5 χρησιµοποιούνται ζωικά κεριά όπως το κερί της µέλισσας, η λανολίνη, το κερί spermaceti κτλ. Η λανολίνη είναι ένα µαλακτικό κερί που χρησιµοποιήθηκε στο παρελθόν από τη βιοµηχανία των καλλυντικών εξαιτίας της µαλακτικής δράσης και την προστασία του δέρµατος από απώλεια υγρασίας. Η λανολίνη και τα παράγωγά της χρησιµοποιούνται ακόµα σε κρέµες χεριών και λοσιόν σώµατος, όµως σε µεγάλο βαθµό έχει περιοριστεί η χρήση της στα καλλυντικά εξαιτίας του ότι µπορεί να προκαλέσει αλλεργία. Στο εµπόριο, κυκλοφορεί λανολίνη απαλλαγµένη από αυτές τις ουσίες, σύµφωνα µε τις προδιαγραφές USP και είναι κατάλληλη να χρησιµοποιηθεί µε ασφάλεια σε καλλυντικά και φαρµακευτικά προιόντα. Τέλος, χρησιµοποιούνται ως µαλακτικά συστατικά στα καλλυντικά, πλήθος συνθετικών λαδιών (λάδια σιλικόνης) και διάφοροι εστέρες (συνθετικοί κηροί) που συνθέτονται από ανώτερες αλκοόλες και οξέα και χρησιµοποιούνται ευρέως στα καλλυντικά για τις ιδιαίτερες και συγκεκριµένες ιδιότητές που δίνουν στο προϊόν, στο δέρµα και τα µαλλιά. Καρακασίδου Γιώτα 2015 Page 4

6 ΕΠΙΦΑΝΕΙΑΚΗ ΤΑΣΗ ΕΠΙΦΑΝΕΙΟΔΡΑΣΤΙΚΕΣ ΟΥΣΙΕΣ Όταν τοποθετήσω στο ίδιο δοχείο δύο µη αναµίξιµα ρευστά, τότε θα παρατηρήσω ότι δηµιουργούνται δύο διαφορετικές οµογενείς περιοχές που ονοµάζονται φάσεις. Οι φάσεις διαχωρίζονται µεταξύ τους από µία επιφάνεια που την ονοµάζουµε µεσοεπιφάνεια ή διεπιφάνεια. Η διεπιφάνεια αυτή δηµιουργείται, εξαιτίας του ότι η πεπερασµένη ποσότητα φάσης, εµφανίζει στα όριά της, διαφορετικές ιδιότητες από ότι στο εσωτερικό της. Η οριακή αυτή περιοχή αποτελεί την επιφάνεια της φάσης της οποίας οι ιδιότητες εξαρτώνται από τη φύση των άλλων φάσεων, µε τις οποίες συνορεύει. Η µη εξισορρόπηση των δυνάµεων που εφαρµόζονται στα µόρια της διεπιφάνειας, έχει ως αποτέλεσµα την ανάπτυξη της µεπιφανειακής τάσης που είναι η δύναµη δf που επιδρά κάθετα σε απειροελάχιστο τµήµα µήκους δl. Έτσι ορίζεται ο συντελεστής επιφανειακής τάσης και ισχύει: γ= δf/δl. Επίσης η Επιφανειακή ενέργεια του υγρού δίνεται από την σχέση: W/dA όπου W είναι το έργο που παράγεται από τη δύναµη που ενεργεί στην επιφάνεια του υγρού (da). Έτσι η επιφανειακή τάση και η επιφανειακή ενέργεια ορίζεται ως το έργο που απαιτείται για να αυξηθεί το εµβαδό µιας επιφάνειας ισόθερµα και αντιστρεπτά κατά µονάδα επιφάνειας. Οι επιφανειοδραστικές ουσίες είναι ουσίες που δρουν στην διεπιφάνεια δύο µη αναµίξιµων υγρών µεταβάλλοντας την διεπιφανειακή τάση, αλλάζοντας δηλαδή τη συµπεριφορά τους στις περιοχές επαφής των δύο φάσεων. Αυτή η αλλαγή στη συµπεριφορά µπορεί να µεταφράζεται ως ενσωµάτωση της µιας φάσης µέσα στην άλλη για µεγάλο χρονικό διάστηµα, που δεν συµβαίνει κατά την απουσία των επιφανειοδραστικών ουσιών. ΟΙ ΕΠΙΦΑΝΕΙΟΔΡΑΣΤΙΚΕΣ ΟΥΣΙΕΣ Στη παραγωγή των καλλυντικών η χρήση ως συστατικών επιφανειοδραστικών ουσιών είναι πολύ σηµαντική γιατί εξασφαλίζουν, τόσο την ενσωµάτωση των συστατικών του προϊόντος, όσο και την αποτελεσµατικότητά του στο δέρµα και τα µαλλιά. Οι επιφανειοδραστικές ουσίες είναι συνήθως οργανικές ενώσεις που έχουν στο µόριό τους ένα υδρόφιλο µέρος που συνδέεται µε το νερό και ένα λιπόφιλο (ή υδρόφοβο) µέρος που συνδέεται µε τις ελαιώδεις ουσίες (µη πολικές οργανικές ουσίες). Αυτή η δοµή τους µεταβάλλει τις ιδιότητες των διεπιφανειών και κάνει τις επιφανειοδρατικές ουσίες πολύτιµες για πολλές εφαρµογές στη φύση, στους ζωντανούς οργανισµούς και στη βιοµηχανία Έτσι οι επιφανειοδραστικές ουσίες χαρακτηρίζονται, ανάλογα µε τη δράση τους, ως γαλακτωµατοποιητές, διαλυτοποιητές, απορρυπαντικά, αφριστικοί, αντιαφριστικοί παράγοντες, διασπορείς και διαβρέκτες. Καρακασίδου Γιώτα 2015 Page 5

7 HLB (Υδροφιλικη Λιποφιλική Ισορροπία) Στα καλλυντικά, βασικά συστατικά είναι το νερό και οι λιπαρές ύλες, δηλαδή υγρά που δεν αναµιγνύονται. Μετά από κατάλληλη ανάδευση µέσα στο µίγµα νερού-λιπαρής ύλης/επιφανειοδραστικής ύλης, µόρια της επιφανειοδραστικής ουσίας τοποθετούνται στις διεπιφάνειες των σταγονιδίων και µεταβάλλουν όπως είπαµε τις ιδιότητες των διεπιφανειών. Επειδή όµως υπάρχει πλήθος επιφανειοδραστιών ουσιών και κάθε µία από αυτές µπορεί να έχει διαφορετική συµπεριφορά πρέπει να τις χωρίσουµε σε κατηγορίες ώστε να επιλέγονται οι κατάλληλες για συγκεκριµένες χρήσεις. Η Υδροφιλική Λιποφιλική Ισορροπία αναπτύχθηκε για αυτό τον σκοπό. Η µελέτη της Υδροφιλικής-Λιποφιλικής Ισορροπίας (HLB) των επιφανειοδραστικών αποτελεί µια ηµι-εµπειρική µέθοδο που αναπτύχθηκε από τον Griffin. Είναι ένας οδηγός επιλογής επιφανειοδρατικών ουσιών για τη χρήση τους ως γαλακτωµατοποιητές, διαλυτοποιητές, παράγοντες διαβροχής, απορρυπαντικά κτλ. Σύµφωνα µε αυτήν τη µέθοδο, υπολογίζεται για κάθε επιφανειοδρατική ουσία, η σχετική δύναµη των λιπόφιλων και υδρόφιλων οµάδων της και της δίνεται µια τιµή από 0 έως 20. Αυτές οι τιµές ονοµάζονται τιµές HLB. Όσο αυξάνει η ισχύς των υδρόφιλων οµάδων στο µόριο των ουσιών, τόσο αυξάνει η τιµή HLB. Όσο αυξάνει η ισχύς των υδρόφοβων οµάδων των ουσιών τόσο η τιµή της HLB µειώνεται. ηλαδή πιο απλά για τις ουσίες που έχουν τιµή HLB πάνω από 10, υπερισχύει η συγγένειά τους για το νερό, ενώ για τις ουσίες που έχουν τιµή HLB κάτω από 10, υπερισχύει η συγγένειά τους προς τα λίπη. Για την επιλογή των επιφανειοδραστικών ο παρακάτω πίνακας µπορεί να χρησιµοποιηθεί ως οδηγός: ΟΙ ΔΙΑΣΠΟΡΕΣ Όταν έχουµε µίγµατα µη αναµίξιµων ουσιών τότε παρατηρούνται, στη µάζα του µίγµατος, περιοχές που περιέχουν µόρια της µιας ουσίας. Αυτές οι περιοχές ονοµάζονται φάσεις. Οι διασπορές είναι συστήµατα δύο φάσεων όπου η µία φάση, υπό µορφή σωµατιδίων (στον όρο περιλαµβάνονται και τα σταγονίδια και οι φυσαλίδες αερίου), διασκορπίζεται µέσα στην άλλη φάση. Η πρώτη φάση Καρακασίδου Γιώτα 2015 Page 6

8 ονοµάζεται διασπαρµένη φάση (ή ασυνεχής φάση ή εσωτερική φάση), ενώ η δεύτερη διασπείρουσα, ή συνεχής φάση ή εξωτερική φάση ή µέσο διασποράς. Το µέγεθος των σωµατιδίων που διασπείρονται καθορίζει το πώς θα ονοµαστούν οι διασπορές. Έτσι αν τα σωµατίδια έχουν µέγεθος µικρότερο από 1 νανόµετρο, τότε οι διασπορές χαρακτηρίζονται συνήθως διαλύµατα. Αν το µέγεθος των σωµατιδίων είναι µεταξύ 1 νανοµέτρου (1 nm) και 1 µικρόµετρου (µm), τότε οι διασπορές χαρακτηρίζονται ως κολλοειδείς διασπορές ή κολλοειδή διαλύµατα και όταν τα σωµατίδια είναι µεγαλύτερα από 1 µικρόµετρο (µm), τότε οι διασπορές ονοµάζονται αδροµερή. Ειδικότερα όταν τα αιωρούµενα σωµατίδια µέσα στο µέσω διασποράς είναι στερεά και το µέγεθος τους είναι µεγαλύτερο από αυτό των κολλοειδών, τότε η διασπορά ονοµάζεται αιωρήµα ή εναιώρηµα. Οι κολλοειδείς διασπορές έχουν θολή ή αδιαφανή εµφάνιση, κάτι που τα διαφοροποιεί από τα διαλύµατα που είναι διαυγή. Παρ όλα αυτά, τα κολλοειδή µίγµατα, πολλές φορές εξαιτίας του εξαιρετικά µικρού µεγέθους των σωµατιδίων που είναι σε διασπορά, αποκαλούνται και κολλοειδή διαλύµατα. Παράδειγµα κολλοειδούς διασποράς είναι το γάλα. Το γάλα αποτελείται κυρίως από νερό που µέσα του βρίσκονται σε διασπορά διάφορες ουσίες όπως πρωτεΐνες, λιποπρωτεΐνες τριγλικερίδια κτλ. σε µορφή σωµατιδίων πολύ µικρού µεγέθους. Στα καλλυντικά συχνά συναντούµε κολλοειδείς διασπορές όπως τα γαλακτώµατα, ή δηµιουργούµε κολλοειδείς διασπορές στο αέρα µε την χρήση ειδικών συσκευών κτλ. Οι διασπορές, ανάλογα µε τη φυσική κατάσταση των φάσεων που την αποτελούν, χαρακτηρίζονται όπως φαίνονται στο παρακάτω πίνακα: ΔΙΕΣΠΑΡΜΕΝΗ ΦΑΣΗ ΜΕΣΟ ΔΙΑΣΠΟΡΑΣ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΜΟΣ ΔΙΑΣΠΟΡΑΣ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ ΥΓΡΟ ΑΕΡΙΟ Αεροζόλ Ομίχλη, σπρέι για τα μαλλιά ΥΓΡΟ ΥΓΡΟ Γαλάκτωμα Σαμπουάν, μαλακτική κρέμα ΥΓΡΟ ΣΤΕΡΕΟ Γέλη (gel) πέρλα ΣΤΕΡΕΟ ΣΤΕΡΕΟ Στερεή διασπορά Πλαστικά πηγμέντα ΣΤΕΡΕΟ ΑΕΡΙΟ Αεροζόλ καπνός ΣΤΕΡΕΟ ΥΓΡΟ Πάστα (ή sol) Μελάνι, οδοντόκρεμα ΑΕΡΙΟ ΥΓΡΟ Αφρός Μους /αφρός για τα μαλλιά ΑΕΡΙΟ ΣΤΕΡΕΟ Στερεοποιημένος αφρός ελαφρόπετρα ΤΑ ΓΑΛΑΚΤΩΜΑΤΑ Στα καλλυντικά, τις περισσότερες φορές, θέλουµε να συνδυάσουµε τις ευεργετικές ιδιότητες των λιποδιαλυτών και των υδατοδιαλυτών δραστικών ουσιών καθώς και των µαλακτικών ιδιοτήτων των λιπαρών υλών, µε την ευκολία εφαρµογής, την ευχάριστη αίσθηση και τη µέγιστη δυνατή Καρακασίδου Γιώτα 2015 Page 7

9 αποτελεσµατικότητα. Για αυτό το λόγο πολλά καλλυντικά προϊόντα βρίσκονται σε µορφή γαλακτωµάτων. Τα γαλακτώµατα είναι συστήµατα διασποράς δύο µη αναµίξιµων υγρών. ύο υγρά όπως το νερό και το λάδι, αν τοποθετηθούν σε ένα δοχείο, δεν αναµιγνύονται. Αν εφαρµόσουµε συγκεκριµένες συνθήκες ανάδευσης µέσα στο δοχείο που περιέχει το νερό και το λάδι, τότε θα διασκορπίσουµε πολύ µικρά (αόρατα) σταγονίδια του λαδιού, µέσα στο νερό και θα δηµιουργηθεί ένα γαλάκτωµα. Το γαλάκτωµα αυτό θα είναι ασταθές και µόλις σταµατήσει η ανάδευση, σε µικρό χρόνο, θα επέλθει διαχωρισµός των δύο φάσεων. Αν όµως προσθέσω κάποια ορισµένη ουσία (επιφανειοδραστική) µπορεί να επιτευχθεί σταθεροποίηση του γαλακτώµατος και θα µπορεί να διατηρηθεί σταθερό για µεγαλύτερο χρονικό διάστηµα. Οι ουσίες αυτές που βοηθούν στην γαλακτωµατοποίηση και σταθεροποίηση του γαλακτώµατος, ονοµάζονται γαλακτωµατοποιητές. Γαλακτωµατοποιητικές ιδιότητες έχουν οι επιφανειοδραστικές ουσίες αλλά και άλλες πολυµερείς ουσίες ή ουσίες που παρουσιάζουν τάση να προσροφόνται στην επιφάνεια άλλων ουσιών. ΤΥΠΟΙ ΓΑΛΑΚΤΩΜΑΤΩΝ Τα πιο συνηθισµένα γαλακτώµατα στα καλλυντικά είναι µεταξύ λιπαρών υλών και υδατικών διαλυµάτων. Με την χρήση των κατάλληλων γαλακτωµατοποιητικών συστηµάτων µπορούµε να δηµιουργήσουµε σταθερά γαλακτώµατα διαφόρων τύπων. Οι βασικοί τύποι γαλακτωµάτων είναι: Ο τύπος γαλακτώµατος O/W ( ηλαδή oil in water). ηλαδή διασπορά ελαίου µέσα στο νερό (ή υδατικό διάλυµα). Στο διπλανό σχήµα βλέπουµε πως διασπείρονται τα σταγονίδια του λαδιού µέσα στο νερό. Το νερό σε αυτή την περίπτωση είναι όπως λέµε η συνεχής φάση. Ο τύπος γαλακτώµατος W/O ( ηλαδή water in oil). ηλαδή διασπορά σταγονιδίων νερού, µέσα σε έλαιο. Στο διπλανό σχήµα φαίνεται µια τέτοιου είδους διασπορά. Στην περίπτωση αυτή το λάδι είναι η συνεχής φάση. Αυτοί και οι δύο τύποι γαλακτωµάτων επιτυγχάνονται συχνά στα καλλυντικά ώστε αυτά να έχουν τις επιθυµητές ιδιότητες και να είναι αποτελεσµατικά ανάλογα µε τη χρήση τους. Τα γαλακτώµατα τύπου O/W φαίνονται θαµπά (µάτ), ξηραίνονται εύκολα, και αναπτύσσουν περισσότερο µικροοργανισµούς από αυτά του τύπου W/O. Ξεπλένονται εύκολα µε νερό. Για να µπορέσουµε να καταλάβουµε αν ένα γαλάκτωµα είναι αυτού του τύπου αρκεί να το βυθίσουµε µέσα στο νερό. Αν αυτό αρχίσει να «σκορπάει» σηµαίνει ότι είναι γαλάκτωµα O/W. Τα γαλακτώµατα τύπου W/O έχουν γυαλάδα και δεν αποµακρύνονται εύκολα από το δέρµα και τα µαλλιά µε νερό. Αν το γαλάκτωµα αυτού του Καρακασίδου Γιώτα 2015 Page 8

10 τύπου το βυθίσουµε µέσα στο νερό τότε παραµένει ως έχει χωρίς να «σκορπάει» γιατί η εξωτερική του φάση, που είναι το λάδι, δεν αναµιγνύεται µε το νερό. Οι δύο τύποι αυτοί γαλακτωµάτων µπορεί να διακριθούν και µε την χρήση λιποδιαλυτής χρωστικής. Αυτή θα χρωµατίζει ένα γαλάκτωµα τύπου W/O όχι όµως και ένα διάλυµα τύπου O/W. Φυσικά υπάρχουν και ενόργανες µέθοδοι για την εξακρίβωση του τύπου των γαλακτωµάτων όπως µε την χρήση µικροσκοπίου, αγωγιµοµέτρου κτλ. ΡΕΟΛΟΓΙΑ ΚΑΛΛΥΝΤΙΚΩΝ ΠΑΡΑΣΚΕΥΑΣΜΑΤΩΝ ΤΡΟΠΟΠΟΙΗΤΕΣ ΡΟΗΣ Ο τρόπος µε τον οποίο ρέουν τα καλλυντικά παρασκευάσµατα επηρεάζει τον τρόπο εφαρµογής και την αποτελεσµατικότητα τους. Οι ρεολογικές ιδιότητες των καλλυντικών µελετούνται και αποτελούν στοιχείο των προδιαγραφών που θέτονται, καθώς και στοιχείο ελέγχου της ποιότητάς τους. Έχουµε δύο περιπτώσεις ρεολογικής συµπεριφοράς των υλικών. Την ελαστική και την ιξώδη ή πλαστική ροή που συναντούµε στα ρευστά. Όταν ένα ρευστό κινείται, δηλαδή ρέει, προβάλει µια εσωτερική αντίσταση στη ροή που οφείλεται σε εσωτερικές τριβές του ρευστού (αλληλεπιδράσεις µορίων, θερµοκρασία). Το ιξώδες είναι ένα µέτρο αυτής της αντίστασης στη ροή. Για να αρχίσει να ρέει (να κινείται) ένα ρευστό, θα πρέπει να ασκηθεί σε αυτό κάποια δύναµη, που θα υπερνικήσει τις εσωτερικές τριβές του ρευστού. Η δύναµη αυτή, που χαρακτηρίζεται και ως δύναµη παραµόρφωσης, θα εφαρµοστεί σε κάποια επιφάνεια του ρευστού το οποίο θα αρχίσει να κινείται όπως φαίνεται στο σχήµα. ηλαδή θεωρούµε ότι αυτό κινείται µε τη µορφή επίπεδων πλακών που ολισθαίνουν η µία πάνω στην άλλη µε διαφορετική ταχύτητα. Η δύναµη που εφαρµόζεται ανά µονάδα επιφάνειας ονοµάζεται διατµητική τάση σ (shearι stress) και εφαρµόζεται στη µάζα του ρευστού. Αν υ είναι η διαφορά ταχύτητας µε την οποία κινούνται δύο επιφάνειες (πλάκες) στο ρευστό που απέχουν µεταξύ τους κατά h, τότε ο λόγος υ/h είναι ο ρυθµός διάτµησης (shear rate και συµβολίζεται µε G ή γ) Η διατµητική τάση (σ) θα εξαρτάται από τον ρυθµό διάτµησης του ρευστού και στη περίπτωση που θα είναι ανάλογη προς τον ρυθµό διάτµησης (G) θα έχουµε µια σχέση της µορφής: σ = η G (νόµος του Νεύτωνα) Καρακασίδου Γιώτα 2015 Page 9

11 Ο συντελεστής αναλογίας (η) θα είναι ο συντελεστής ιξώδους ή αλλιώς απόλυτο ή δυναµικό ιξώδες. Τα ρευστά ανάλογα µε τον τρόπο ροής τους διακρίνονται σε: νευτώνεια (ή νευτωνικά) ρευστά. Τα ρευστά χαρακτηρίζονται νευτώνεια και µη νευτώνεια. Νευτώνεια χαρακτηρίζονται τα ρευστά στα οποία ο συντελεστής ιξώδους είναι σταθερός. Τα λεγόµενα νευτώνεια ρευστά έχουν αντίσταση στη ροή που είναι σταθερή. Το ιξώδες στα ρευστά αυτά είναι ανεξάρτητο από το ρυθµό διάτµησης και εξαρτάται µόνο από την σύσταση του ρευστού. Παράδειγµα τέτοιων ρευστών είναι το νερό, το παραφινέλαιο, το µέλι και άλλα. Και σε µη νευτώνεια ρευστά όπου το ιξώδες µεταβάλλεται µε την µεταβολή του ρυθµού διάτµησης. Σε αυτά τα ρευστά το ιξώδες µπορεί να είναι ανεξάρτητο από τον χρόνο οπότε διακρίνονται σε πλαστικά, ψευδοπλαστικά και διασταλτικά ή εξαρτάται από το χρόνο και διακρίνονται σε θιξότροπα και ρεοπηκτικά. Bingham ή πλαστικά ρευστά. Αυτά τα ρευστά έχουν µια τιµή διατµητικής τάσης που πρέπει να ξεπεραστεί ώστε να παρουσιάζουν κάποια ρευστότητα. Αφού ξεπεραστεί αυτή η τιµή τότε η συµπεριφορά τους στην ροή ακολουθεί τον νόµο του νεύτωνα. Παραδείγµατα τέτοιων ρευστών είναι κάποιες πηκτές (τζελ). Τα ψευδοπλαστικά ρευστά ή ρευστά που παρουσιάζουν διατµητική λέπτυνση είναι τα ρευστά εκείνα στα οποία το ιξώδες µειώνεται µε την αύξηση του ρυθµού διάτµησης, ενώ η δοµή τους δεν εξαρτάται από τον χρόνο. Παραδείγµατα ψευδοπλαστικών ρευστών είναι κάποια µίγµατα πολυµερών. Στα θιξότροπα ρευστά, ενώ ο ρυθµός διάτµησης παραµένει σταθερός, το ιξώδες µειώνεται µε το πέρασµα του χρόνου. Όταν αφεθούν σε ηρεµία γίνονται και πάλι παχύρευστα. ηλαδή η εσωτερική δοµή του ρευστού εξαρτάται από το χρόνο. Για το λόγο αυτό τα θιξότροπα ρευστά αν και παρουσιάζονται κάποιες φορές παχύρευστα, αντλούνται σχετικά εύκολα από τις συσκευασίες τους αν πρώτα ανακινηθούν. Το φαινόµενο είναι γνωστό ως θιξοτροπία. Παραδείγµατα τέτοιων ρευστών είναι πολλά καλλυντικά και τρόφιµα που είναι συσκευασµένα σε πλαστικά µπουκάλια squeeze και µε την ανακίνηση ρευστοποιούνται, ώστε να εξέρχονται εύκολα από την συσκευασία τους. Καρακασίδου Γιώτα 2015 Page 10

12 Τα διασταλτικά ρευστά παρουσιάζουν διατµητική πάχυνση δηλαδή το ιξώδες τους αυξάνει µε την αύξηση του ρυθµού διάτµησης. Ορισµένα από αυτά τα ρευστά µπορεί να γίνουν σχεδόν στερεά κατά την ροή τους µέσα σε µία αντλία ή σε έναν σωλήνα. Παραδείγµατα είναι η κρέµα γάλακτος που µε ανάδευση γίνεται πηκτή, τα αργιλικά παχύρευστα µίγµατα και άλλα. Επιπλέον αν η συµπεριφορά τους αυτή εξαρτάται από το χρόνο και µετά την παύση εφαρµογής της διατµητικής τάσης επανέρχονται στην αρχική κατάσταση χαρακτηρίζονται ως ρεοπηκτικά. ΤΟ ΙΞΩΔΕΣ ΤΩΝ ΚΑΛΛΥΝΤΙΚΩΝ ΠΡΟΙΟΝΤΩΝ Το ιξώδες των καλλυντικών προϊόντων εξαρτάται από τα συστατικά που περιέχουν. Κάποιες ουσίες (π.χ. πολυµερείς ενώσεις) µπορούν να µεταβάλουν το ιξώδες του προϊόντος από λεπτόρρευστο σε παχύρευστο, ηµίρρευστο έως και στερεό. Ο τρόπος µε τον οποίο ρέουν τα καλλυντικά έχει µεγάλη σηµασία για την ποιότητα του προϊόντος, τον τρόπο εφαρµογής του και την αποτελεσµατικότητα στο δέρµα. ΟΝΟΜΑΣΙΕΣ ΠΑΡΑΣΚΕΥΑΣΜΑΤΩΝ Τα Καλλυντικά παρασκευάσµατα ανάλογα µε τον τρόπο που ρέουν και τα συστατικά που περιέχουν χαρακτηρίζονται ως πάστες, λοσιόν, κρέµες, αλοιφές, ποµάδες. Πάστες χαρακτηρίζονται τα παρασκευάσµατα µε υψηλό ποσοστό στερεών ουσιών (π.χ. 30%-50%). Έτσι έχουµε τις γνωστές µας οδοντόπαστες που περιέχουν στερεές ύλες µε µεγάλη ποσότητα. Λοσιόν χαρακτηρίζεται ένα παρασκεύασµα το οποίο υπό την επίδραση του βάρους του, ρέει συνεχόµενα. ηλαδή στα καλλυντικά τα σχετικά λεπτόρρευστα παρασκευάσµατα χαρακτηρίζονται ως λοσιόν, ανεξάρτητα µε το αν είναι διαφανή ή όχι. Παραδείγµατα είναι οι αρωµατικές λοσιόν, οι λοσιόν σώµατος και άλλα. Κρέµες χαρακτηρίζονται συνήθως τα αδιαφανή παρασκευάσµατα τα οποία υπό την επίδραση του βάρους τους δεν ρέουν συνεχόµενα. Συνήθως οι κρέµες είναι γαλακτώµατα o/w χωρίς να αποκλείονται τα w/o. Οι αλοιφές είναι παρασκευάσµατα που περιέχουν υψηλό ποσοστό λιπαρών υλών και είναι τύπου w/o. Οι ποµάδες είναι λιπαρές ύλες µέσα στις οποίες έχουν εµβαπτιστεί, όταν είναι θερµές, βότανα και έχουν αφεθεί για κάποιο χρονικό διάστηµα ώστε να εκχυλιστούν τα συστατικά τους. Αυτές οι λιπαρές ύλες αφού καθαριστούν από τα φυτικά υπολείµµατα, χρησιµοποιούνται για τη φροντίδα του δέρµατος και των µαλλιών λόγο της µαλακτική δράσης των λιπών, αλλά και των θρεπτικών ιδιοτήτων των εκχυλισµάτων των βοτάνων. Καρακασίδου Γιώτα 2015 Page 11

13 ΤΑ ΕΝΥΔΑΤΙΚΑ ΣΥΣΤΑΤΙΚΑ Το δέρµα µας αποτελείται σε κάποιο ποσοστό από νερό που η ποσότητά του διαφέρει από στοιβάδα σε στοιβάδα. Οι εξωτερικές στοιβάδες της επιδερµίδας είναι σχετικά ξηρές και έχουν από 10-30% νερό, ενώ οι παρακάτω στοιβάδες έχουν περίπου 70% νερό. Το να διατηρηθεί το νερό στο δέρµα είναι πολύ σηµαντικό, καθώς η ποσότητά του καθορίζει την κατάστασή του δέρµατος, την ελαστικότητά του, την εµφάνιση και την καλή υγεία του. Τα επίπεδα νερού στο δέρµα βρίσκονται σε ισορροπία µε τα επίπεδα του νερού στα υπόλοιπα όργανα στο σώµα. Έτσι σε περίπτωση αφυδάτωσης του οργανισµού αυτό έχει άµεσο αντίκτυπο στο δέρµα. Το νερό εισάγεται στον οργανισµό από το στόµα και η ποιότητά του επηρεάζει τον ανθρώπινο οργανισµό, αφού δεν είναι η καθαρή ένωση Η2Ο που γνωρίζουµε, αλλά µέσα του βρίσκονται πλήθος διαλυµένες ουσίες ανάλογα µε την προέλευσή του. Τα περισσότερα καλλυντικά προιόντα ισχυρίζονται ότι ενυδατώνουν την επιδερµίδα. Πως όµως γίνεται η ενυδάτωση της και γιατί είναι τόσο σηµαντική; ΤΟ ΔΕΡΜΑ Το δέρµα αποτελεί το φυσικό φραγµό µεταξύ του εσωτερικού και του εξωτερικού περιβάλλοντος και είναι ένα δυναµικό σύστηµα άµυνας από τους εξωτερικούς παράγοντες. Αυτό το κάνει αδιαπέραστο σε πολλές ουσίες, ενώ άλλες µπορούν και το διαπερνούν. Το δέρµα περιέχει τους αισθητήρες του πόνου, θερµοκρασίας, πίεσης, δονήσεων και τους µύες για την κίνηση των τριχών. Το δέρµα αποτελείται από την επιδερµίδα και το χόριο. Η επιδερµίδα αποτελείται από λεπτές στοιβάδες. Από εξωτερικά συναντούµε πρώτα την κεράτινη στοιβάδα του δέρµατος που αποτελείται από νεκρά πεπλατυσµένα κύτταρα. Αµέσως µετά συναντούµε την κοκκιώδη στοιβάδα, µετά την ακανθώδη και µετά τη βασική στοιβάδα της επιδερµίδας. Καθώς τα κύτταρα πολλαπλασιάζονται γρήγορα, από την βασική στοιβάδα, ωθούνται προς τις εξωτερικές στοιβάδες χάνοντας βαθµιαία την υγρασία τους, τον πυρήνα τους, νεκρώνονται και γίνονται διαφανή. Τα πεπλατυσµένα σκληρά Καρακασίδου Γιώτα 2015 Page 12

14 κύτταρα τελικά αποµακρύνονται. Η διαδικασία αυτή είναι γνωστή ως κερατινοποιήση των κυττάρων και είναι µια φυσιολογική διαδικασία στο δέρµα. Με αυτό το τρόπο η επιδερµίδα ανανεώνεται περίπου κάθε δυόµιση µήνες. Κάτω από την επιδερµίδα βρίσκεται το χόριο (κυρίως δέρµα) που αποτελείται από ένα πλήθος αιµοφόρων αγγείων, από απολήξεις νεύρων, από ίνες ελαστίνης που προσδίδουν στο δέρµα ελαστικότητα και ίνες κολλαγόνου που δίνουν στο δέρµα σφριγηλότητα. Κάτω από το χόριο ακολουθεί ο υποδόριος ιστός που είναι µια χαλαρή στοιβάδα όπου αποθηκεύονται τα λίπη. ΕΝΥΔΑΤΩΣΗ-ΕΝΥΔΑΤΙΚΑ ΠΡΟΙΟΝΤΑ Το νερό παίζει σηµαντικό ρόλο στη λειτουργία του δέρµατος και η διατήρηση του σε φυσιολογικά επίπεδα στο δέρµα είναι σηµαντική για τη διατήρηση της ελαστικότητας και της καλής κατάστασής του. Το δέρµα, µε τα φυσικά συστήµατα προστασίας που διαθέτει (έκκριση σµήγµατος), µπορεί να αυτορυθµίζεται και να διατηρεί την καλή φυσική κατάσταση του. Κατά την διάρκεια της ηµέρας το πρόσωπο, ό λαιµός, τα χέρια και άλλα µέρη του σώµατος εκτίθενται σε έντονες συνθήκες όπως ο ήλιος (ακτινοβολίες), η µεταβλητή υγρασία της ατµόσφαιρας (ανάλογα µε την εποχή και τη θερµοκρασία, η υγρασία της ατµόσφαιράς µεταβάλλεται και επηρεάζει σηµαντικά την κατάσταση του δέρµατος), ο αέρας, η θερµότητα και το ψύχος. Όταν πλένουµε το δέρµα αφαιρούµε τη φυσική προστασία (σµήγµα) η επιδερµίδα εκτίθεται, χάνει µέρος της υγρασίας της και σπάει η συνέχειά της. Τα κύτταρα από τα οποία αποτελείται αλλοιώνονται και γερνούν γρήγορα. Η αποκατάσταση της υγρασίας σε µια αφυδατωµένη επιδερµίδα µπορεί να γίνει από το εσωτερικό, από το περιβάλλον, εφόσον υπάρχει υψηλή υγρασία, µε την εφίδρωση, µε έγκλειση, µε αποκατάσταση της ανεπαρκούς λειτουργίας του δέρµατος. ενώ είναι δυνατή η παρέµβαση στη διαδικασία της κερατινοποίησης µε τη χρήση διαφόρων ουσιών που παίζουν σηµαντικό ρυθµιστικό ρόλο στη διατήρηση της υγρασίας. Η προσπάθεια να διατηρήσει το δέρµα την υγρασία του µε τη βοήθεια κάποιων καλλυντικών παρασκευασµάτων χαρακτηρίζεται ως ενυδάτωση της επιδερµίδας και στην περίπτωση της εξωτερικής εφαρµογής µπορεί να επιτευχτεί µε τρείς µεθόδους: Με έγκλειση Με την χρήση υγροσκοπικών ουσιών Με την αποκατάσταση του φυσικού ενυδατικού παράγοντα του δέρµατος (Natural Moisturizing Factor NMF). ΕΝΥΔΑΤΩΣΗ ΜΕ ΕΓΚΛΕΙΣΗ Οι διάφορες λιπαρές ύλες όπως η βαζελίνη, τα κεριά όπως η λανολίνη το κερί µέλισσας και άλλα συστατικά καλύπτουν την επιδερµίδα δηµιουργώντας ένα στρώµα στην επιφάνεια και µειώνουν το ρυθµό της Καρακασίδου Γιώτα 2015 Page 13

15 διαδερµικής απώλειας νερού που συµβαίνει συνήθως σε ξηρό περιβάλλον, σε ξηρές, σκασµένες, γηρασµένες επιδερµίδες. Με αυτό τον τρόπο βοηθούν στο να διατηρήσει η επιδερµίδα την υγρασία της και να µένει µαλακή και εύκαµπτη. Αυτός ο τρόπος ενυδάτωσης της επιδερµίδας ονοµάζεται έγκλειση. Άλλες λιπαρές ύλες που χρησιµοποιούνται ως συστατικά στα καλλυντικά για να ενυδατώσουν την επιδερµίδα µε έγκλειση είναι τα παραφινέλαια, τα φυτικά και ζωικά λάδια και λίπη, υγρές σιλικόνες και άλλα. Όπως βλέπουµε τα υλικά που αναφέρθηκαν ως µαλακτικά λειτουργούν και ως ενυδατικά συστατικά µε την µέθοδο της έγκλεισης. ΕΝΥΔΑΤΩΣΗ ΜΕ ΥΓΡΟΣΚΟΠΙΚΕΣ ΟΥΣΙΕΣ/διυγραντές Οι υγροσκοπικές ουσίες είναι ουσίες που δεσµεύουν την υγρασία από την ατµόσφαιρα και τη συγκρατούν κοντά στην επιφάνεια όπου βρίσκονται. Έτσι όταν βρίσκονται πάνω στην επιδερµίδα µπορούν να διατηρούν ένα υγρό περιβάλλον και να εµποδίζουν την εξάτµιση της υγρασίας της επιδερµίδας όταν συµπεριλαµβάνονται ως συστατικά σε κρέµες ενυδάτωσης. Γνωστές υγροσκοπικές ουσίες είναι η γλυκερίνη (ή γλυκερόλη), η σορβιτόλη, η προπυλενογλυκόλη και άλλες πολυαλκοόλες. Η γλυκερίνη είναι µια πολυαλκοόλη (3 υδροξύλια) που παράγεται µε χηµική µεταβολή από τα λίπη και λάδια. Εξαιτίας της δοµής της συγκρατεί την υγρασία γύρω στην περιοχή όπου βρίσκεται. Χρησιµοποιείται ως φθηνό ενυδατικό συστατικό σε πολλές κρέµες και γενικά προϊόντα περιποίησης του δέρµατος και των µαλλιών, σε µικρές όµως ποσότητες (µέγιστο 5%). Σε µεγάλες ποσότητες λειτουργεί αντίστροφα και αφυδατώνει το δέρµα αντλώντας υγρασία από αυτό. Η σορβιτόλη είναι και αυτή υγροσκοπική αλλά λιγότερο από την γλυκερίνη. Έτσι χρησιµοποιείται στα καλλυντικά ως ένα εναλλακτικό ενυδατικό συστατικό. ΕΝΥΔΑΤΩΣΗ ΜΕ ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥ NMF Παρατηρήθηκε ότι όταν αφαιρούνται τα λιπίδια από την επιφάνεια της επιδερµίδας (σµήγµα), αυτή εξακολουθεί να ρυθµίζει την υγρασία της. Αυτή η ικανότητα της επιδερµίδας οφείλεται στην ύπαρξη συνδυασµού χηµικών ενώσεων στην επιδερµίδα που αποτελούν περίπου το ¼ της κεράτινης στοιβάδας του δέρµατος και ο ρόλος τους είναι να διατηρούν την υγρασία στα επιθυµητά επίπεδα, ώστε αυτό να είναι ελαστικό και να µη σπάει. Αυτό το µίγµα χηµικών ενώσεων αναφέρεται ως φυσικός ενυδατικός παράγοντας του ΣΥΣΤΑΤΙΚΑ ΣΤΟ ΜΙΓΜΑ NMF KAI ΠΟΣΟΣΤΑ Ελεύθερα αµινοξέα 40% Καρβοξυλικό οξύ πυρολιδόνης (PCA) 12% Γαλακτικά άλατα (Lactates) 12% ουρία 7% Γαλακτικό οξύ 2% Άλατα/άλλες ουσίες (π.χ. ceramides) 27% δέρµατος, ή NMF και τα συστατικά του φαίνονται στον διπλανό πίνακα. Στα καλλυντικά χρησιµοποιούνται ως συστατικά ενώσεις που συναντώνται στον φυσικό ενυδατικό παράγοντα του δέρµατος όπως τα αµινοξέα, το γαλακτικό οξύ, η ουρία, το καρβοξυλικό οξύ πυρολιδόνης και Καρακασίδου Γιώτα 2015 Page 14

16 άλλα µε στόχο την αποκατάσταση του φυσικού ενυδατικού παράγοντα του δέρµατος. Το γαλακτικό οξύ παράγεται µε τη ζύµωση του γάλακτος και είναι συστατικό του γιαουρτιού. Υπάρχει µέσα στον ανθρώπινο οργανισµό ως συστατικό των µυών, αλλά και ως συστατικό του φυσικού ενυδατικού παράγοντα (NMF) του δέρµατος, για αυτό χρησιµοποιείται και σε πολλές ενυδατικές κρέµες. Επίσης χρησιµοποιείται ως συστατικό σε προϊόντα µε αντισηπτικές ιδιότητες όπως τα προιόντα για τον καθαρισµό της ευαίσθητης περιοχής, γιατί εµποδίζει την ανάπτυξη των παθογόνων µικροβίων και ρυθµίζει το ph. Ακόµη χρησιµοποιείται ως συντηρητικό σε τρόφιµα (Ε270), κατά των ζυµών και των µυκήτων. Καρακασίδου Γιώτα 2015 Page 15