ΔΕΛΤΙΟΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΜΙΚΡΟΒΙΟΛΟΓΙΚΗΣ ΕΤΑΙΡΕΙΑΣ

Μέγεθος: px
Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "ΔΕΛΤΙΟΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΜΙΚΡΟΒΙΟΛΟΓΙΚΗΣ ΕΤΑΙΡΕΙΑΣ"

Transcript

1

2 ΔΕΛΤΙΟΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΜΙΚΡΟΒΙΟΛΟΓΙΚΗΣ ΕΤΑΙΡΕΙΑΣ ΔΙΜΗΝΙΑΙΑ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΕΚΔΟΣΗ ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΜΙΚΡΟΒΙΟΛΟΓΙΚΗΣ ΕΤΑΙΡΕΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΔΙΕΤΙΑ Πρόεδρος: Ε. Μαλάμου-Λαδά Αντιπρόεδρος: Γ. Κατσάνης Γενικός Γραμματέας: Α. Πάγκαλη Ειδικός Γραμματέας: Ε. Κουσκούνη Ταμίας: Κ. Τζανέτου Σύμβουλοι: Ε. Τρίκκα - Γραφάκου Γ. Βρυώνη ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ ΕΤΑΙΡΕΙΑΣ ΑSCENT, Βασ. Σοφίας 77, Αθήνα Τηλ.: , Fax: ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΕΚΔΟΣΗΣ Δ. Αδρακτά Σ. Αλεξίου Ε. Αναστασίου Α. Αρσένη Γ. Αρσένης Α. Αυλάμη Ν. Βαβάτση Ν. Βακάλης Μ. Βάρλα Α. Βατόπουλος Ε. Βογιατζάκης Γ. Βρυώνη Π. Γολεμάτη Β. Δαλαΐνα Β. Δανιηλίδης Γ. Δημητρακόπουλος Ζ. Ζουλλιέν Ε. Καδά Β. Καλαποθάκη Α. Κανσουζίδου Σ. Καρτάλη Μ. Κατελανή Γ. Κατσάνης Β. Κοκκίνου Υ. Κουμαντάκη Γ. Κουππάρη Ε. Κουσκούνη Χ. Κούτσια Τ. Κρεμαστινού Α. Κωστούλα A. Κωτσοβίλη Σ. Λεβειδιώτου Ν.Ι. Λεγάκης Ε. Μαλάμου Α. Μανιάτης Γ. Μαργαρίτη Α. Μεντής Α. Μητρούσια Κ. Μοίρας Α. Μπεθυμούτη Ε. Μποσινάκου Α. Πάγκαλη Ο. Πανιάρα Ε. Παπαφράγκας Χ. Παπαστεριάδη Ε. Παππά Ε. Παρασκάκη Β. Πετροχείλου Α. Ρουμελιώτου Α. Σταυροπούλου Σ. Τζανετής Κ. Τζανέτου Ε. Τρίκκα Χ. Τσάνταλη Ι. Τσελέντης Α. Τσακρής Μ. Φουστούκου Ι. Φραγκάκη Ε. Φραγκούλη Ε. Χωρέμη ΔΙΕΥΘΥΝΤΕΣ ΣΥΝΤΑΞΗΣ Κ. ΤΖΑΝΕΤΟΥ, Γ. ΒΡΥΩΝΗ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΑΛΛΗΛΟΓΡΑΦΙΑ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟΥ: ΔΕΛΤΙΟΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΜΙΚΡΟΒΙΟΛΟΓΙΚΗΣ ΕΤΑΙΡΕΙΑΣ ΑSCENT, Βασ. Σοφίας 77, Αθήνα, Τηλ.: , Fax: ΕΤΗΣΙΑ ΣΥΝΔΡΟΜΗ ΕΣΩΤΕΡΙΚΟΥ: 30,00 Ευρώ. Οι συνδρομές αποστέλλονται με ταχυδρομική επιταγή στη διεύθυνση: ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΜΙΚΡΟΒΙΟΛΟΓΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ, ASCENT Κ. ΤΖΑΝΕΤΟΥ, ΒΑΣ. ΣΟΦΙΑΣ 77, ΑΘΗΝΑ ΕKΔΟΤΕΣ: Κ. ΤΖΑΝΕΤΟΥ, Γ. ΒΡΥΩΝΗ ΔΙΑΦΗΜΙΣΕΙΣ: Π. ΓεωργακακοΣ, Τυρινθου 30, ανω Γλυφαδα, Τηλ.: , Fax: ΣΥΝΔΡΟΜΕΣ: Εταιρειών (90,00 Ευρώ), Εξωτερικού (150 US$) και Κύπρου (50 Ευρώ) αποστέλλονται με ταχυδρομική επιταγή στη διεύθυνση: Π. Γεωργακακοσ, Τυρίνθου 12, Α. Γλυφάδα ΕΚΤΥΠΩΣΗ: ΤΕΧΝΟΓΡΑΜΜΑ - ΤΗΛ.: , FAX: , techn@.hol.gr ISSN Ι Δ Ι Ο Κ Τ Η Τ Η Σ Π Ε Ρ Ι Ο Δ Ι Κ Ο Υ : Ε Λ Λ Η Ν Ι Κ Η Μ Ι Κ Ρ Ο Β Ι Ο Λ Ο Γ Ι Κ Η Ε ΤΑ Ι Ρ Ε Ι Α

3 ACTA MICROBIOLOGICA HELLENICA BIMONTHLY JOURNAL OF THE GREEK SOCIETY OF MICROBIOLOGY SCIENTIFIC BOARD BOARD OF THE GREEK SOCIETY OF MICROBIOLOGY FOR THE YEARS President: E. Malamou-Lada Vice President: G. Katsanis Secretary General: A. Pagali Secretary: Ε. Κouskouni Treasurer: K. Tzanetou Members: E. Trikka-Grafakou G. Vrioni SOCIETY SECRETARIAT ΑSCENT, 77 Vas. Sofias Ave, GR Athens, Greece Tel.: , Fax: D. Αdracta S. Αlexiou Ε. Αnastassiou Α. Antoniadis A. Arseni G. Arsenis Α. Avlami Α. Bethimouti Ε. Bossinakou E. Choremi V. Dalaina V. Danielides G. Dimitrakopoulos Μ. Foustoukou E. Fragouli J. Frangaki P. Golemati G. Joullien Ε. Κada V. Kalapothaki Α. Κansouzidou S. Κartali Μ. Κatelani G. Κatsanis V. Kokkinou Α. Κostoula A. Kotsovili Υ. Koumantaki G. Kouppari Ε. Κouskouni C. Κoutsia Τ. Κremastinou Ν. Legakis S. Levidiotou Ε. Malamou Α. Maniatis G. Μargariti Α. Μentis C. Miras Α. Μitroussia Α. Pagali Ο. Paniara Ε. Papafrangas C. Papasteriadi E. Pappa V. Petrochilou Α. Roumeliotou Α. Stavropoulou E. Trikka A. Tsakris C. Τsantali J. Τselentis S. Tzanetis K. Tzanetou Ν. Vakalis Μ. Varla Α. Vatopoulos Ν. Vavatsi E. Vogiatzakis G. Vrioni EDITORS K. TZANETOu, G. Vrioni MAILING ADDRESS OF JOURNAL: ACTA MICROBIOLOGICA HELLENICA K. TZANETOU, G. Vrioni ASCENT, 77 VAS. SOFIAS AVE, GR ATHENS, GREECE, TEL.: , Fax: Annual SUBSCRIPTIONS: ABRoAD 150 USd, Cyprus 30 CYP P. GEORGAKAKOS, 12 TyRINTHOU Str., GR α. GLυfαdα, GREECE. Τel.: , Fax: ISSN INTERNET: O F F I C I A L P U B L I C A T I O N O F T H E G R E E K S O C I E T Y O F M I C R O B I O L O G Y

4 ACTA MICROBIOLOGICA HELLENICA BIMONTHLY JOURNAL OF THE GREEK SOCIETY OF MICROBIOLOGY REVIEWS Contents Th.M. Gioka, N.G. Galanopoulos, G.P. Kampakis: The role of bone biomarkers measurement in patients with rheumatic diseases F.I. GIRTOVITIS, P.E. MAKRIS, A. PAPADOPOULOS: Morphology and structure of platelets ORIGINAL PAPERS A. Kansouzidou, S. Mitka, D. karabaxoglou, p. mamassi, P. sidira, a. kaftantzi, e. bakali: Contribution of PCR in laboratory diagnosis of leptospirosis in Northern Greece E. Panagiotaki, M. Dialinas, P. Karakosta, Ι. Tranaka: Blood cultures results during the period in a Greek secondary care hospital INSTRUCTIONS TO AUTHORS VOLUME 52 NUMBER 5 september october 2007

5 ΔΕΛΤΙΟΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΜΙΚΡΟΒΙΟΛΟΓΙΚΗΣ ΕΤΑΙΡΕΙΑΣ ΔΙΜΗΝΙΑΙΑ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΕΚΔΟΣΗ Περιεχόμενα ΑΝΑΣΚΟΠΗΣΕΙΣ Θ.Μ. ΓκιΟκα, Ν.Γ. ΓαλανΟπουλος, Γ.Π. ΚαμπΑκης: Ο ρόλος της μέτρησης των βιοχημικών οστικών δεικτών στα ρευματικά νοσήματα Φ.Ι. ΓκιρτοβΙτης, Π.Ε. ΜακρΗς, Α. ΠαπαδΟπουλος: Μορφολογία και δομή των αιμοπεταλίων ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΕΣ ΕΡΓΑΣΙΕΣ Α. ΚανσουζΙδου, Σ. ΜΗτκα, Δ. ΚαραμπαξΟγλου, Π. ΜαμΑση, Π. ΣιδηρΑ, Α. ΚαφταντζΗ, Ε. ΜπακΑλη: Η συμβολή της PCR στη διάγνωση της λεπτοσπείρωσης στη βόρεια Ελλάδα Ε. Παναγιωτακη, Μ. ΔιαλυνΑς, Π. ΚαρακΩστα, Ε. ΤρανακΑ: Μελέτη αιμοκαλλιεργειών της πενταετίας του Mικροβιολογικού Τμήματος Γενικού Νοσοκομείου ΟΔΗΓΙΕΣ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ ΤΟΜΟΣ 52 ΤΕΥΧΟΣ 5 Σεπτεμβριος οκτωβριοσ 2007

6 258 Δελτιον Ελληνικησ Μικροβιολογικησ Εταιρειασ Τόμος 52, Τεύχος 5, 2007 ΑΝΑΣΚΟΠΗΣΕΙΣ Ο ρόλος της μέτρησης των βιοχημικών οστικών δεικτών στα ρευματικά νοσήματα Θ.Μ. Γκιόκα, 1 Ν.Γ. Γαλανόπουλος, 2 Γ.Π. Καμπάκης 2 Στην ανασκόπησή μας αυτή ασχοληθήκαμε με την εκτίμηση των επιπέδων των βιοχημικών οστικών δεικτών (ΒΟΔ). Οστικής παραγωγής (ΒΟΔ/ΟΠ) και απορρόφησης (ΒΟΔ/ΟΑ)-στους ασθενείς με ρευματικά νοσήματα (ρευματοειδή αρθρίτιδα, αγκυλωτική σπονδυλαρθρίτιδα, ψωριασική αρθρίτιδα, συστηματικό ερυθηματώδη λύκο). Ασχοληθήκαμε επίσης με τη μεταβολή των επιπέδων των ΒΟΔ μετά τη χορήγηση αντιρευματικής με αντι-tnfα βιολογικούς παράγοντες καθώς και μετά τη χορήγηση αντιοστεοπορωτικής θεραπείας στους παραπάνω ασθενείς. Δελτιον Ελληνικησ Μικροβιολογικησ Εταιρειασ 2007, 52 (5): Λέξεις κλειδιά: Βιολογικοί οστικοί δείκτες, ρευματοειδής αρθρίτιδα, αγκυλωτική σπονδυλαρθρίτιδα, ψωριασική αρθρίτιδα, συστηματικός ερυθηματώδης λύκος Εισαγωγή Ιδιαίτερα μεγάλος αριθμός ερευνών έχει ασχοληθεί με την εκτίμηση της οστικής μάζας (ΟΜ) και γενικότερα του οστικού μεταβολισμού σε ασθενείς με ρευματικά νοσήματα (ΡΝ), όπως τη ρευματοειδή αρθρίτιδα (ΡΑ), τις φλεγμονώδεις σπονδυλαρθροπάθειες, την αγκυλωτική σπονδυλαρθρίτιδα (ΑΣ), την ψωριασική αρθρίτιδα και κυρίως το συστηματικό ερυθηματώδη λύκο (ΣΕΛ). Τα αποτελέσματα και συμπεράσματα των διαφόρων μελετών διαφέρουν πολλές φορές μεταξύ τους. Αυτό μπορεί να αποδοθεί στο δείγμα των ασθενών και μαρτύρων που αξιολογήθηκε (από άποψη ηλικίας, φύλου, δείκτη μάζας σώματος, γυναικών 1 Βιοχημικό Εργαστήριο του Πανεπιστημιακού Γενικού Νοσοκομείου Αλεξανδρούπολης, 2 Εξωτερικό Ρευματολογικό Ιατρείο Π.Γ.Ν. Αλεξανδρούπολης με εμμηνόπαυση, συνηθειών ζωής, ενεργότητας και διάρκειας του ΡΝ, του είδους, της δοσολογίας και της διάρκειας χορήγησης αντιρευματικών ή αντιοστεοπορωτικών φαρμάκων κ.ά.), στη διάρκεια παρακολούθησης στη μέθοδο αξιολόγησης καθώς και στο χρόνο από την έναρξη του ΡΝ και τη συχνότητα και αριθμό των μετρήσεων στη διάρκεια της παρακολούθησης κ.ά. Σε γενικές όμως γραμμές στην πλειονότητα των μελετών διαπιστώθηκαν: 1. Ελάττωση της ΟΜ και διαταραχή του οστικού μεταβολισμού δηλαδή της διαδικασίας οστικής ανακατασκευής (Bone turnover) Αύξηση του κινδύνου οστεοπορωτικών καταγμάτων (ΚΟΚ), σπονδυλικών και εξωσπονδυλικών Συσχετίσεις ποικίλες μεταξύ της ελάττωσης της ΟΜ/ διαταραχές της οστικής ανακατασκευής με παραμέτρους του ΡΝ όπως διάρκεια, ενεργότητα,

7 Οστικοί δείκτες και ρευματικά νοσήματα 259 προσβολή οργάνων κ.ά. Φαίνεται ότι η ελάττωση αυτή της ΟΜ συσχετίζεται θετικά με δείκτες φλεγμονής, όπως η ταχύτητα καθιζήσεως ερυθρών (ΤΚΕ) και η C-αντιδρώσα πρωτεΐνη (CRP), με ακτινολογικούς δείκτες (όπως το score Larsen), με δραστηριότητα της νόσου όπως π.χ. στη ΡΑ με το DAS 28 (Disease Activity Score 28) ή προσβολής οργάνων όπως π.χ. στο ΣΕΛ με το SLEDAI (SLE Disease Activity Index) ή κλινικών παραμέτρων όπως π.χ. στην ΑΣ με το BASDAI (Bath AS Disease Activity Index) κ.ά. 4. Συσχετίσεις ποικίλες με τη χορήγηση αντιρευματικών φαρμάκων, κυρίως κορτικοστεροειδών (ΚΣ). Φαίνεται ότι η ΟΜ και ο ΚΟΚ αυξάνουν ανάλογα με την ημερήσια και τη συνολική δόση των ΚΣ. 1,6 5. Η έγκαιρη αντιρευματική θεραπεία με τροποποιητικά της νόσου φάρμακα (DMARDs: Disease Modifying Anti-Rheumatic Drugs) ή/και βιολογικούς παράγοντες (αντι-tnfa μονοκλωνικά αντισώματα) προλαβαίνει ή αναχαιτίζει την απώλεια ΟΜ και ελαττώνει τον ΚΟΚ Η χορήγηση αντιοστεοπορωτικής θεραπείας (ΑΟΘ), όπως διφωσφονικών, ραλοξιφένης ή 1-84 PTH προλαβαίνει ή αναστέλλει την απώλεια ΟΜ και ελάττωση του ΚΟΚ Αναγκαία λοιπόν η εφαρμογή μεθόδων με υψηλή ευαισθησία και ειδικότητα για εκτίμηση της απώλειας της ΟΜ και της διαταραχής της οστικής ανακατασκευής με σκοπό την πρόγνωση του ΚΟΚ έτσι ώστε να γίνει έγκαιρα η κατάλληλη ΑΟΘ στο χρόνο και στις ομάδες ασθενών που χρειάζεται. Αυτό είναι ιδιαίτερα αναγκαίο καθότι: 1. Η πλειονότητα των οστεοπορωτικών καταγμάτων (ΟΚ) γίνεται χωρίς να προηγηθεί σοβαρός τραυματισμός και συνήθως χωρίς τυπικές εκδηλώσεις όπως ραχιαλγία, ελάττωση αναστήματος, κύφωση, κ.ά Το ιστορικό προηγηθέντος ΟΚ αυξάνει σημαντικά την εμφάνιση νέων ΟΚ. 16 Μια στις τέσσερις με ιστορικό σπονδυλικού ΟΚ και μια στις πέντε με κάθε είδους ΟΚ θα εμφανίσει κάταγμα στο έτος που ακολουθεί το προηγηθέν ΟΚ Τα ΟΚ επιβαρύνουν σημαντικά τους ασθενείς προκαλώντας πόνο ή μείωση της λειτουργικής τους ικανότητας, σοβαρές νευρολογικές εκδηλώσεις (π.χ. στους ασθενείς με ΑΣ) κ.ά. 4. Δε φαίνεται να υπάρχει ικανοποιητική συσχέτιση μεταξύ της οστικής πυκνότητας (Bone Mineral Density: BMD) όπως αυτή υπολογίζεται συνήθως με τη μέθοδο της απορροφησιομετρίας διπλής δέσμης ακτίνων-χ (Dual-energy X-ray Absorptiometry: BXA) και του ΚΟΚ. Σε μια μετανάλυση εκτίμησης από τους Kanis et al 18 της προγνωστικής ικανότητας για ΟΚ σειράς παραγόντων κινδύνου ανάπτυξης οστεοπόρωσης (ΠΚΟ) μεταξύ των οποίων της χορήγησης ΚΣ και της ΡΑ, φάνηκε ότι η συνεκτίμηση της BMD δε βελτίωσε την προγνωστική αξία κάθε παράγοντα χωριστά. Οι Orstavic et al 19 δε διαπίστωσαν συσχέτιση BMD σε οσφυϊκή μοίρα σπονδυλικής στήλης (ΟΜΣΣ), αυχένα μηριαίου (ΑΜ) ή αλλοσωματικά με τη συχνότητα σπονδυλικών ΟΚ ενώ οι Van Staa et al 20 αναφέρουν ότι ανάμεσα σε μετεμμηνοπαυσιακές γυναίκες με ΡΑ και παρόμοιες τιμές BMD, αυτές που λαμβάνουν ΚΣ έχουν υψηλότερο ΚΟΚ. Μη συσχέτιση της συχνότητας σπονδυλικών ΟΚ με τη BMD στην ΟΜΣΣ και τον ΑΜ αναφέρθηκε επίσης σε ασθενείς με ΑΣ από τους Mitra et al. 21 Σε ασθενείς επίσης με ΑΣ οι Jansen et al 16 διαπίστωσαν εξωσπονδυλικά κατάγματα σε 12 ασθενείς (24%) από τους οποίους μόνο οι 5 εμφάνιζαν στη μέτρηση της BMD με DXA (στην ΟΜΣΣ) οστεοπόρωση. Σε ασθενείς με ΣΕΛ οι Gordon et al 22 παρατήρησαν OK στο 1/7 των ασθενών με οστεοπενία, 1/5 αυτών με οστεοπόρωση και 1/22 αυτών με φυσιολογική BMD. Η ελάττωση λοιπόν της BMD αν και σε γενικές γραμμές σχετίζεται θετικά με τον KOK δεν μπορεί να προβλέψει με ασφάλεια την ομάδα των ασθενών που θα εμφανίσουν OK. 23,24 Ερμηνεύει ποσοστό 10-44% των OK 25 ενώ προκειμένου για ασθενείς σε ΑΟΘ μόνο το 16% της ελάττωσης των OK σ αυτούς που έπαιρναν αλενδρονάτη, 26 το 28% αυτών που έπαιρναν ρισενδρονάτη και 4-5% ραλοξιφένη Ιδιαίτερη σημασία έχει επίσης το γεγονός ότι OK μπορεί να παρατηρηθούν και από τους πρώτους μήνες της κλινικής εκδήλωσης του ΡΝ, πριν ακόμη τον περιορισμό της κινητικότητας/λειτουργικής ικανότητας των ασθενών 1 καθώς και σε μικρή διάρκεια χορήγησης ΚΣ. 1 Προέκυψε λοιπόν η ανάγκη να βρεθούν και άλλες μέθοδοι αξιολόγησης του οστικού μεταβολισμού προκειμένου να αυξηθεί η προγνωστική αξία εκτίμησης του ΚΟΚ. Οι ΒΟΔ που εκφράζουν οστική παραγωγή (ΒΟΔ/ ΟΠ) ή οστική απορρόφηση (ΒΟΔ/ΟΑ) φάνηκε ότι συσχετίζονται με τον ΚΟΚ και τις τιμές BMD από

8 260 Δελτιον Ελληνικησ Μικροβιολογικησ Εταιρειασ Τόμος 52, Τεύχος 5, 2007 σειρά μελετών όπως η EPIDOS, 30 Malmo 31 και OFE- LY στις οποίες συμμετείχε μεγάλος αριθμός εξετασθέντων. Μετά τη χορήγηση ΑΟΘ παρατηρήθηκε σημαντική μείωση των ΒΟΔ/ΟΠ από τους πρώτους 3-6 μήνες (ίσως και αμέσως μετά τον πρώτο μήνα) και στους 6-12 μήνες των ΒΟΔ/ΟΑ. 6,29,36-39 Εξαιρετικής σημασίας είναι επίσης το γεγονός ότι ο συνδυασμός της χαμηλής BMD και των επιπέδων ΒΟΔ βελτίωσε την προγνωστική αξία της κάθε μεθόδου χωριστά. 6 Στη μελέτη OFELY ο συνδυασμός ιστορικού προηγηθέντος ΟΚ, χαμηλής BMD στο ισχίο και υψηλών επιπέδων CTX ούρων (ΒΟΔ/ΟΑ) ανέβαζε το OR από 1,8 στο 2,8-5,8. 32 Στη μελέτη EPIDOS ο συνδυασμός χαμηλής BMD με DXA, της παραμέτρου BUA (Broad Ultrasound Attenuation) της ποσοτικής υπερηχοτομογραφίας (GUS: Guantitative Ultrasound Spectography) και αυξημένων επιπέδων CTX ούρων αύξανε την ειδικότητα της DXA και GUS κατά 10%. 40 Σε επαναξιολόγηση της μελέτης OFELY (μέση διάρκεια παρακολούθησης 9 έτη) διαπιστώθηκε ότι τα νέα ΟΚ δεν μπορούσαν να προβλεφθούν με βάση τις τιμές BMD. Ο συνδυασμός όμως ιστορικού προηγηθέντος ΟΚ ή/και υψηλών επιπέδων BSAP (Bone specific Alcaline Phosphatase) (ΒΟΔ/ΟΠ) και χαμηλής BMD μπορούσε να προβλέψει το 85% αυτών. 41 Οι Johnel et al 40 μελετώντας τα ΟΚ του ισχίου σε 3 μελέτες (μια Σουηδική, την EPIDOS και την OFELY) διαπίστωσαν αύξηση κατά % της πιθανότητας καταγμάτων αν συνδυάζονταν τα υψηλά επίπεδα CTX (ΒΟΔ/ΟΑ), η BMD ή το ιστορικό προηγηθέντος ΟΚ συγκριτικά με τη BMD μόνον. 40 Πριν αναφερθούμε στα αποτελέσματα από τη διεθνή βιβλιογραφία σχετικά με τα επίπεδα των ΒΟΔ στα ΡΝ θεωρήσαμε χρήσιμο να αναφερθούμε προηγουμένως συνοπτικά στους ΒΟΔ, παραγωγή, μέθοδοι αξιολόγησης, παράγοντες που επηρεάζουν τα αποτελέσματα των μετρήσεων. Οι οστικοί βιοχημικοί δείκτες είναι ευαίσθητες βιοχημικές ή ανοσολογικές μετρήσεις, που βοηθούν στην ανίχνευση διαταραχών του οστικού μεταβολισμού, στη διάκριση των ασθενών με ταχύ ρυθμό οστικής ανακατασκευής και στον έλεγχο της οστικής απάντησης στη θεραπεία. Κανένας δείκτης από μόνος του δεν διαθέτει ικανή ευαισθησία και ειδικότητα, ώστε να καθορίζει τη διάγνωση της οστικής νόσου. Πάντως οι βιοχημικοί δείκτες παρουσιάζουν πλεονεκτήματα έναντι της μέτρησης της οστικής μάζας, επειδή δεν είναι στατικές μετρήσεις, αλλά -ως ουσίες που συμμετέχουν στον οστικό μεταβολισμό- μπορούν να αναδείξουν τις οξείες και έντονες αλλαγές του και κατά συνέπεια την ενεργό φάση της νόσου. Όπως προαναφέρθηκε αντανακλούν το ρυθμό οστικής ανακατασκευής (Bone Turnover), δηλαδή της διαδικασίας διαρκούς ανανέωσης του οστού στις περιοχές που προκύπτει διαταραχή της ΟΜ με τη συνεργασία των αρμοδίων γι αυτό κυττάρων οστεοβλαστών (Osteoblasts: OB), οστεοκλαστών (Osteoclasts: Oc), οστεοκυττάρων και επενδυματικών κυττάρων κάτω από την επίδραση μιας σειράς ουσιών όπως ορμονών, αυξητικών παραγόντων, κυτταροκινών, κ.ά. Διακρίνονται σε ΒΟΔ οστικής παραγωγής (ΒΟΔ/ ΟΠ) και ΒΟΔ οστικής απορρόφησης (ΒΟΔ/ΟΑ). Βιοχημικοί οστικοί δείκτες συνήθως χρησιμοποιούμενοι στην καθημερινή κλινική πράξη Ι. Βιοχημικοί οστικοί δείκτες οστικής παραγωγής Ια. Οστικό κλάσμα αλκαλικής φωσφατάσης (BSAP: Bone specific Alkaline Phosphatase). Iβ. Οστεοκαλσίνη (OC). Iγ. Αμινοτελικά και καρβοξυτελικά πεπτίδια του κολλαγόνου τύπου Ι (P1NP, P1CP, αντίστοιχα). ΙΙ. Βιοχημικοί οστικοί δείκτες οστικής απορρόφησης ΙIα. Ανθεκτική στο άλας του τρυγικού οξέος όξινη φωσφατάση 5b (TRAP5b: Tartate Resistant Acid Phosphatase 5b). IΙβ. Καρβοξυτελικά και αμινοτελικά διασταυρούμενα τελοπεπτίδια του κολλαγόνου τύπου Ι (CTX και NTX, αντίστοιχα). ΙΙγ. Παράγωγα πυριδινίου και πυριδινολίνης (PYR), δεοξυπυριδινολίνη (DPD). Οι οστικοί δείκτες χρησιμοποιούνται κυρίως για την εκτίμηση του κινδύνου των οστεοπορωτικών καταγμάτων και δίνουν καλύτερα αποτελέσματα όταν συνδυάζονται με τη μέτρηση της BMD. Δεν συνιστάται η μέτρησή τους για τη διάγνωση της οστεοπόρωσης αλλά έχουν ιδανική εφαρμογή στην

9 Οστικοί δείκτες και ρευματικά νοσήματα 261 παρακολούθησή της γιατί έχουμε διαθέσιμα αποτελέσματα μόνο κάθε τρεις μήνες σε αντίθεση με τη μέτρηση της οστικής πυκνότητας (BMD) που τα αποτελέσματά της είναι διαθέσιμα κάθε ένα ή δύο έτη. Οι οστικοί δείκτες παίζουν σημαντικό ρόλο στη διαχείριση των οστεοπορωτικών ασθενών. Η χρήση τους βοηθά στον έλεγχο της θεραπείας σε ασθενείς που λαμβάνουν αντιαπορροφητική θεραπεία όσον αφορά στην επάρκεια, την πιστή τήρηση της φαρμακευτικής αγωγής και τη συμμόρφωση του ασθενούς καθώς και την πρόβλεψη του κινδύνου κατάγματος. Σύμφωνα με τις κατευθυντήριες οδηγίες του Διεθνούς Ιδρύματος Οστεοπόρωσης η μέτρηση των οστικών δεικτών πρέπει να γίνεται πριν την έναρξη της θεραπείας και τρεις ή έξι μήνες για τους δείκτες οστικής απορρόφησης και έξι μήνες για τους δείκτες οστικής παραγωγής μετά την έναρξη της θεραπείας. Ο περιορισμός στη χρήση των βιοχημικών δεικτών οφείλεται κυρίως στο υψηλό κόστος τους αλλά και στη σημαντική μεταβλητότητά τους, η οποία διακρίνεται σε προαναλυτική και αναλυτική. Η αναλυτική διακύμανση μπορεί να μειωθεί διαλέγοντας κατάλληλους δείκτες και χρησιμοποιώντας μεθόδους με ακρίβεια και επαναληψιμότητα. Οι παράγοντες που επηρεάζουν τα επίπεδα οστικών δεικτών είναι: 1. Κιρκάδιοι ρυθμοί (ώρα της ημέρας) Δίαιτα και πρόσληψη ασβεστίου Αύξηση, γήρανση, κατάσταση ορμονών φύλου, φύλο Κάταγμα 43,44 5. Η νεφρική λειτουργία πρέπει να λαμβάνεται υπόψη στην ερμηνεία του αποτελέσματος. 6. Οι διαφορετικοί δείκτες παρουσιάζουν διαφορετική ποικιλότητα ανάλογα με τη θεραπεία. 7. Οι τιμές μπορεί να διαφέρουν από άτομο σε άτομο αλλά και στο ίδιο άτομο εάν μετρηθούν σε διαφορετικές χρονικές στιγμές. 42,45 8. Οι εναλλαγές των εποχών βρέθηκε ότι δεν επηρεάζουν τις τιμές. 46 Οι ορμονικές παράμετροι που λαμβάνονται υπόψη στην εκτίμηση του κινδύνου των οστεοπορωτικών καταγμάτων είναι οι εξής: 1. Η οιστραδιόλη, η οποία προάγει τη διαφοροποίηση των οστεοβλαστών Η τεστοστερόνη, η οποία έχει αναβολική δράση και τα χαμηλά επίπεδά της αυξάνουν τον κίνδυνο κατάγματος Η SHBG (σφαιρίνη δέσμευσης των φυλετικών ορμονών) της οποίας τα υψηλά επίπεδα ελαττώνουν τη βιοδιαθεσιμότητα των ορμονών και συνεπώς αυξάνουν τον κίνδυνο κατάγματος Η DHEAS (θειϊκή δεϋδροεπιανδροστερόνη) της οποίας τα χαμηλά επίπεδα σχετίζονται με αυξημένο κίνδυνο κατάγματος Η PTH (παραθορμόνη) η οποία είναι υπεύθυνη για τη διατήρηση της ομοιόστασης του ασβεστίου στο αίμα και της οποίας τα υψηλά επίπεδα συχνά προκαλούν οστεοπόρωση. 51 Επαναλαμβανόμενες μετρήσεις οστικών δεικτών και ορμονικών παραμέτρων κατά τη διάρκεια της θεραπείας, φαίνεται να βελτιώνουν τη θεραπευτική «διαχείριση» των οστεοπορωτικών ασθενών, υποδεικνύοντας έγκαιρα τις ομάδες που δεν περιπλέκονται και τις ομάδες που δεν ανταποκρίνονται. Θα αναφερθούμε στις αλλαγές των βιοχημικών οστικών δεικτών σε διάφορες παθήσεις: Ρευματοειδής αρθρίτιδα Αναφέρθηκε σημαντικά κατά 50% αύξηση των επιπέδων NTX και DPD ούρων σε ομάδα γυναικών με ενεργό ρευματοειδή αρθρίτιδα (ΡΑ) συγκριτικά με αυτήν χωρίς ενεργό νόσο. 52 Σε ασθενείς με ΡΑ διαπιστώθηκε αύξηση των επιπέδων NTX ούρων (κατά 33% συγκριτικά με την ομάδα των μαρτύρων), αλλά μόνο στις γυναίκες. Στην ομάδα αυτών των γυναικών η αύξηση των επιπέδων NTX ούρων συσχετιζόταν με την ελάττωση της λειτουργικής τους ικανότητας και το ποσοστό ανίχνευσης ρευματοειδούς παράγοντα. 53 Σε μια μελέτη που συμπεριελήφθησαν ασθενείς με ενεργό ή μη ενεργό PA και ασθενείς με οστεοαρθρίτιδα αναφέρθηκαν αυξημένα επίπεδα PYR σε συνδυασμό με αύξηση του πηλίκου PYR/DPD ούρων που συσχετίζονταν με τα ευρήματά του αρθρικού υμένα μόνο στους ασθενείς με PA. Παρατηρήθηκε δηλαδή μια αύξηση της παραγωγής PYR όχι μόνον από τα οστά αλλά και το φλεγμαίνοντα αρθρικό υμένα της PA. 54 Αναφέρθηκε επίσης αύξηση των επιπέδων PYR και/ή DPD ούρων σε γυναίκες ασθενείς με ενεργό PA, ιδιαίτερα αυτές με μακροχρόνια ή βαρύτερη νόσο Ενδιαφέρουσα είναι επίσης η συσχέτισή τους με δείκτες φλεγμονής όπως ΤΚΕ/CRP και ελάττωσή τους μετά τη χορήγηση ώσεων ΚΣ. 60,61,56,62-64 Αλλά και η χορήγηση ΚΣ σε χαμηλή δοσολογία (μέση

10 262 Δελτιον Ελληνικησ Μικροβιολογικησ Εταιρειασ Τόμος 52, Τεύχος 5, 2007 δόση 6,9 mg πρεδνιζολόνης /ημέρα συσχετίσθηκε με υψηλότερα επίπεδα PYR και DPD συγκρινόμενα με αυτά ασθενών που δεν πήραν καθόλου ή έπαιρναν στο παρελθόν ή την ομάδα των μαρτύρων. 65 Οι Iwamoto et al 21 σε ομάδα ασθενών με PA διαπίστωσαν υψηλά επίπεδα NTX ούρων μόνο στις γυναίκες. Τα υψηλά αυτά επίπεδα σχετίζονταν με την ανίχνευση ρευματοειδούς παράγοντα και μείωση της λειτουργικής ικανότητας των ασθενών. Σε ομάδα μετεμμηνοπαυσιακών γυναικών με PA οι Nokana et al δε διαπίστωσαν συσχέτιση μεταξύ των υψηλών επιπέδων NTX ούρων που βρέθηκαν και της χορήγησης των ΚΣ, ανεξάρτητα από το πόσο είχε επηρεαστεί η λειτουργική ικανότητα των ασθενών. Οι ερευνητές όμως διεπίστωσαν θετική συσχέτιση των επιπέδων NTX ούρων με τη συνολική δόση των ΚΣ, τη μείωση της λειτουργικής κατάστασης των ασθενών και τη χαμηλή BMD στην ΟΜΣΣ αλλά παραδόξως όχι με τους δείκτες φλεγμονής (CRP, ΤΚΕ). Ελάττωση των επιπέδων CTX και NTX ούρων σε συνδυασμό με αύξηση των επιπέδων OC ορού (p<0,01) 12 μήνες μετά την έναρξη της θεραπείας 66 αναφέρθηκε σε μελέτη ομάδας ασθενών με PA που πήραν infliximab (μονοκλωνικά κατά TNFa αντίσωμα). Οι Vis et al 67 σε παρόμοια ομάδα ασθενών διαπίστωσαν αύξηση επιπέδων OC και P1NP (p<0,001) και ελάττωση β-ισομερισθέντων CTX (p<0,05) στους ασθενείς που ανταποκρίθηκαν ικανοποιητικά στη χορήγηση των φαρμάκων.καθώς επίσης και ελάττωση των επιπέδων NTX ούρων (από τις 6 πρώτες εβδομάδες της χορήγησης και της DPD ούρων (από τους 6 μήνες) αλλά μη μεταβολή των επιπέδων BSAP. Οι Tozikai et al 53 αναφέρουν συσχέτιση μεταξύ της ελάττωσης των επιπέδων NTX ούρων, της ελάττωσης του αριθμού των διογκωμένων αρθρώσεων και της βελτίωσης της λειτουργικής ικανότητας των ασθενών καθώς και της ελάττωσης των τιμών DPD με την ελάττωση της ΤΚΕ. Αγκυλωτική σπονδυλαρθρίτιδα Μια σειρά μελετών σε ασθενείς με αγκυλωτική σπονδυλαρθρίτιδα (ΑΣ) διαπίστωσαν αύξηση των ΒΟΔ/ΟΑ και ελάττωση των ΒΟΔ/ΟΠ κάτι όμως που αμφισβητήθηκε από άλλες μελέτες. 72,73 Αναφέρθηκε επίσης συσχέτιση ΒΟΔ/ΟΑ με δείκτες φλεγμονής όπως ΤΚΕ, CRP. 74,75 Σε άλλη μελέτη διαπιστώθηκαν επίπεδα OC ορού, β-πολυμερισθέντος CTX ούρων, ελεύθερης PYR (f-pyr) και f-dpd ούρων ανάλογα αυτών των μαρτύρων τα οποία συσχετίζονταν με τη χαμηλή BMD σε ΟΜΣΣ (όχι ΑΜ) καθώς και επίπεδα f-pyr και f-dpd που συσχετίζονταν με την ΤΚΕ. 73 Αύξηση των επιπέδων DPD ούρων που συσχετίζονταν με τη CRP σε συνδυασμό με ελάττωση των επιπέδων OC και BSAP διαπιστώθηκε σε μελέτες ομάδας μετεμμηνοπαυσιακών γυναικών με ΑΣ. 75 Συσχέτιση αυξημένων επιπέδων f-pyr και f-dpd με την ΤΚΕ αναφέρθηκαν από άλλες μελέτες. 76 Σε άλλες όμως μελέτες τα επίπεδα f-dpd και f-pyr βρέθηκαν ανάλογα αυτών των μαρτύρων. 73,76 Φυσιολογικά επίπεδα PYRκαι DPD ούρων σε συνδυασμό με υψηλά BSAP και χαμηλά OC ορού αναφέρθηκαν σε μελέτη ομάδας ανδρών με ΑΣ. 76 Σε άλλη όμως μελέτη σε 103 ασθενείς με ΑΣ από τους Kasberg et al 77 παρατηρήθηκε αύξηση των επιπέδων OC ορού που σχετίζονταν θετικά με τη CRP αλλά όχι με τη διάρκεια της νόσου. Ψωριασική αρθρίτιδα Σε ομάδα ασθενών με ψωριασική αρθρίτιδα διαπιστώθηκε αύξηση των επιπέδων BSAP (όχι όμως OC) με ελάττωση των επιπέδων DPD και CTX ούρων. Τα επίπεδα DPD και CTX ούρων συσχετίζονταν με δείκτες φλεγμονής όπως ΤΚΕ και CRP. 78 Αύξηση επιπέδων BSAP και DPD ούρων αναφέρθηκε επίσης στην ίδια μελέτη. 78 Συστηματικός ερυθηματώδης λύκος Σε ασθενείς με συστηματικό ερυθηματώδη λύκο (ΣΕΛ) αναφέρθηκε ελάττωση επιπέδων P1CP όχι όμως OC ή BSAP ορού ή PYR ούρων. 79 Σε ομάδα προεμμηνοπαυσιακών γυναικών διαπιστώθηκε αύξηση των τιμών CTX/Cr, NTX/Cr και υδροξυπρολίνης/ Cr ούρων ενώ σε άλλη ομάδα γυναικών ελάττωση OC ορού με παρόμοια της ομάδας μαρτύρων επίπεδα BSAP και P1CP ορού. 80,81 Σε άνδρες με ΣΕΛ αναφέρθηκαν φυσιολογικά επίπεδα BSAP, OC ορού και CTX ούρων χωρίς αυτά να συσχετίζονται με τις τιμές BMD. 82 Παιδιά /έφηβοι με ρευματικά νοσήματα Σε παιδιά /εφήβους με νεανική ιδιοπαθή χρονία αρθρίτιδα (νεανική ΡΑ) που έπαιρναν από εξαμήνου τουλάχιστον από την έναρξη της μελέτης και κατά

11 Οστικοί δείκτες και ρευματικά νοσήματα 263 τη διάρκεια της ΚΣ, αναφέρθηκαν αυξημένα επίπεδα P1CP ορού και DPD ούρων 83 ενώ σε άλλη μελέτη από τους Head και et al 83 που δεν είχαν πάρει καθόλου ΚΣ αναφέρθηκαν ανάλογα της ομάδας των μαρτύρων επίπεδα OC, P1NP και PYR σε συνδυασμό με φυσιολογικές τιμές BMD και DXA σε ΟΜΑΣ, ισχίο και ολοσωματικά. Οι Lien et al 84 διαπίστωσαν σε 105 εφήβους με ιστορικό πρώιμης έναρξης ΝΙΧΑ (μέση ηλικία κατά την έναρξη 28 έτη και μέση διάρκεια της ΝΙΧΑ 14,2 έτη) αυξημένα επίπεδα DPD και CTX ΒΟΔ/ΟΑ σε συνδυασμό με αυξημένα επίπεδα OC και BSAP (ΒΟΔ/ΟΠ). Σε παιδιά με νεανικό ΣΕΛ αναφέρθηκαν φυσιολογικά επίπεδα ΒΟΔ/ΟΠ (BSAP, OC ορού) σε συνδυασμό με αυξημένα επίπεδα DPD ούρων. 85 Μεταβολή των βιοχημικών οστικών δεικτών (ΒΟΔ) σε ασθενείς με ρευματικά νοσήματα μετά τη χορήγηση αντιοστεοπορωτικής θεραπείας (ΑΟΘ) Είναι καλά τεκμηριωμένο στη διεθνή βιβλιογραφία ότι η χορήγηση αντιοστεοπορωτικής θεραπείας (ΑΟΘ) συνοδεύεται από βελτίωση της BMD, ελάττωση του ΚΟΚ και των ΒΟΔ. 8,86,10-12 Επίσης υπάρχει συσχέτιση μεταξύ ελάττωσης των ΒΟΔ, ελάττωσης του ΚΟΚ και βελτίωσης της BMD. 8 Οι Hochberg et al 8 αναλύοντας τα αποτελέσματα 12 μελετών συμπέραναν ότι ένα φάρμακο που ελαττώνει τους ΒΟΔ/ΟΑ κατά 70% ελαττώνει τον ΚΟΚ κατά 40% και όταν ελαττώνει τους ΒΟΔ/ΟΠ κατά 50% ελαττώνει τον ΚΟΚ κατά 44%. Στους ασθενείς με ρευματικά νοσήματα η μεταβολή των ΒΟΔ μετά από χορήγηση ΑΟΘ μελετήθηκε καλύτερα σε ασθενείς που έπαιρναν ΚΣ. Η χορήγηση ραλοξιφένης συνοδεύτηκε από ελάττωση των επιπέδων OC ορού αλλά όχι των επιπέδων DPD ούρων, όπως αναφέρθηκε από τους Sambrook et al. 85 Οι ερευνητές αναφέρουν επίσης ότι χορήγηση ραλοξιφένης οδήγησε σε σημαντική αύξηση της BMD. Σε άλλη μελέτη που χορηγήθηκε ραλοξιφένη αναφέρθηκε σημαντική ελάττωση των επιπέδων της OC κατά 31,8% έναντι 8,5% των μαρτύρων, της BSAP κατά 34,6% (vs 15,8%), των P1NP κατά 31,8% (vs 11%), και του CTX/Cr ούρων κατά 46,5% (vs 5,6%). Η εκατοστιαία μεταβολή των επιπέδων OC, BSAP και P1NP συσχετιζόταν θετικά με την ελάττωση του ΚΟΚ που παρατηρήθηκε στην τριετία ενώ η εκατοστιαία ελάττωση των επιπέδων P1NP μπορούσε να ερμηνεύσει το 28% της ελάττωσης αυτού του κινδύνου. 87 Οι Adachi et al 88 παρατήρησαν ότι σε ασθενείς με ΡΑ και χορήγηση ΚΣ, η χορήγηση αλενδρονάτης συνοδεύτηκε από αύξηση της BMD, ελάττωση των ΟΚ και ελάττωση των επιπέδων BSAP ορού και NTX ούρων. Η χορήγηση επίσης αλενδρονάτης σε 163 ασθενείς με ΡΑ σε θεραπεία με <10 mg πρεδνιζόνης/ημέρα οδήγησε σε σημαντική αύξηση της BMD της ΟΜΣΣ (p<0,0001) το πρώτο έτος από την έναρξη της χορήγησής της που συνοδεύτηκε από σημαντική ελάττωση των επιπέδων BSAP ορού και NTX ούρων συγκριτικά με τους μάρτυρες (16,9% vs 3,3%, p<0,0005 και 46,4% vs 12,1%, p<0,0001, αντίστοιχα). 89 Συμπερασματικά, η εκτίμηση των επιπέδων των ΒΟΔ μπορεί σε συνδυασμό με άλλες μετρήσεις ή/και ΠΚΟ να προσφέρει στην εκτίμηση του ΚΟΚ. Ιδιαίτερα η ελάττωση των επιπέδων (κυρίως των ΒΟΔ/ΟΑ) συσχετίζεται με την αναστολή της απώλειας ΟΜ στους ασθενείς που υποβάλλονται σε θεραπεία με βιολογικούς παράγοντες ή ΑΟΘ. Summary The role of bone biomarker measurement in patients with rheumatic diseases T.M.Gioka, 1 N.G.Galanopoulos, 2 G.P. Kampakis 3 1 Biochemical Laboratoty of the University General Hospital of Alexandroupolis, 2 Rheumatology Outpatient Clinic of the UniversityGeneralHospital of Alexandroupolis, 3 Rheumatologist This is a review of the measurement of bone biomarkers in patients with rheumatic diseases, including rheumatoid arthritis (RA), ankylosing spondylitis(as), psoriatic arthritis (PsA) and systemic lupus erythematosus, and the changes in their levels during anti-rheumatic treatment

12 264 Δελτιον Ελληνικησ Μικροβιολογικησ Εταιρειασ Τόμος 52, Τεύχος 5, 2007 with anti-tnfα agents and antiosteoporotic drug, such as biphosphonates, raloxifene and 1-84 PTH. Acta Microbiologica Hellenica 2007, 52 (4): Key words: Bone biomarkers, rheumatoid arthritis, ankylosing spondylitis, psoriatic arthritis,systemic lupus erythematosus. Βιβλιογραφία 1. Sinigaglia L, Varenna M. Epidemiology of osteoporosis in rheumatic diseases. Rheum 2006, 24: Cooper C, Carbone L, Michet CJ, et al. Fracture risk in patients with ankylosing spondylitis: A population based study. J Rheumatol : Mitra D, Elvins DM, Dpeden DJ, Collins AJ. The prevalence of vertebral fractures in mild ankylosing spondylitis and their relationship to bone mineral density. Rheum 2000, 39: Gordon C. Long-term complications of systemic lupus erythematosus. Rheum 2000, 41: Yee CS, Crabtree N, Coll. Prevalence and predictors of fragility fractures in systemic lupus erythematosus. Rheum Dis 2005, 64: Garnero P. Biochemical markers of bone turnover. Rheum 2006, 10: Briot K, Garnero P, et al. Body weight, body composition, and bone turnover changes in patients with spondyloarthropathy receiving anti-tumour necrosis factor(a) treatment. Rheum Dis 2005, 64(8): Hochberg CM, Greenspan S, Miller DP, et al. Larger reductions in biochemical markers of bone turnover are associated with greater reductions in nonvertebral fracture incidence during antiresorptive therapy. J Bone Miner Res Sarkar S, Reginster J et al. Relationship between changes in biochemical markers of bone turnover and BMD to predict vertebral fracture risk. J Bone Miner Res 2004, 19: Sorensen HO, Crawford MG et al. Long-term efficacy of risedronate: A 5-year placebo-controlled clinical experience. Bone 2003, 32: Luckey M, Kagan R, et al. Once-weekly alendronate 70 mg and raloxifene 60 mg daily in the treatment of postmenopausal osteoporosis. Menopause 2004, 11: Sambrook NP, Geusens P et al. Alendronate produces greater effects than raloxifene on bone density and bone turnover in postmenopausal women with low bone density: Results of EFFECT International. J Inter Med 2004, 255: Geusens PMM.The evaluation of the patient for osteoporosis: Case finding using diagnostic tests for treatment interventions. Rheum 2006, 11: Geusens P. Clinical features of osteoporosis. In: Hochberg M, Silman A, Smolen J, et al (eds). Rheumatology 2003, pp Cooper C, Atkinson EJ, O Fallon WM, et al. Incidence of clinically diagnosed vertebral fractures: A population-based study in Rochester, Minnesota, J Bone Miner Res 1992, 7: Klotzbuecher CM, Ross PD, Landsman PB, et al. Patients with prior fractures have an increased risk of future fractures: A summary of the literature and statistical synthesis. J Bone Miner Res 2000, 15: Lindsay R, Silverman SL, Cooper C, et al. Risk of new vertebral fracture in the year following a fracture. JAMA 2001, 285: Kanis J, Borgstrom F, De Laet C, et al. Assessment of fracture risk: Review. Osteoporos Int 2005, 16: Ragnhild E, Orstavik et al. Vertebral deformities in 229 female patients with rheumatoid arthritis: Associations with clinical variables and bone mineral density. 2003, 49: pp Kowitz J, Knippel M, Schuhr T, Mach J. Alteration in the extent of collagen hydroxylation, isolated from femoral heads of women with a femoral neck fracture caused by osteoporosis. Calcif Tissue Int 1992, 60: Iwamoto J, et al. Urinary cross-linked N-telopeptides of type I collagen levels in patients with RA. Calcif Tissue Int 2003, 72: Gordon C. Long-term complications of systemic lupus erythematosus. Rheumatology 2002, 41: Nguyen TV, Center JR, Pocock NA, Eisman JA: Limited utility of clinical indices for the prediction of symptomatic fracture risk in postmenopausal women. Osteoporos Int 2004, 15: Delmas PD, Seeman E. Changes in bone mineral density explain little of the reduction in vertebral or

13 Οστικοί δείκτες και ρευματικά νοσήματα 265 nonvertebral fracture risk with anti-resorptive therapy. Bone 2004, 34: Stone KL, Seeley DG, Lui L, et al, for the study of Osteoporotic Fractures Research Group. BMD at multiple sites and risk of fracture of multiple types: Long-term results from the study of osteoporotic fractures. J Bone Miner Res 2003, 18: Cummings SR, Karpf DB, et al. Improvement in spine bone density and reduction in risk of vertebral fractures during treatment with antiresorptive drugs. Am J Med 2002, 112: Li Z, Mereth MP, Hoseyni MS. A method to assess the proportion of treatment effect explained by a surrogate endpoint. Stat Med 2001, 20: Sarkar S, Mitlak BH, et al. Relationships between bone mineral density and incident vertebral fracture risk with raloxifene therapy. J Bone Miner Res 2002, 17: Bjarnason NH, Sarkar S, Duong T, et al. Six and twelve month changes in bone turnover are related to reduction in vertebral fracture risk during 3 years of raloxifene treatment in postmenopausal osteoporosis. Osteoporos Int 2001, 12: Garnero P, Hausherrr E, Chapuy MC, et al. Markers of bone resorption predict hip fracture in elderly women: The EPIDOS prospective study. J Bone Miner Res 1996, 11: Gerdhem P, Ivaska KK, Alatalo Sl, et al. Biochemical markers of bone metabolism and prediction of fracture in elderly women. J Bone Miner Res 2004, 19: Garnero P, Sornay-Rendu E, Claustrat B, Delmas PD. Biochemical markers of bone turnover, endogenous hormones and the risk of fractures in postmenopausal women: The OFELY study. J Bone Miner Res 2000, 15: Ross PD, Kress BC, Parson RE, et al. Serum bone alkaline phosphatase and calcaneus bone density predict fractures: A prospective study. Osteoporos Int 2000, 11: Garnero P, Cloos P, Sornay-Rendu E, et al. Type I collagen racemization and isomerization and the risk of fracture in postmenopausal women: The OFELY prospective study. J Bone Miner Res 2002, 17: Garnero P, Qvist P, Munoz M, et al. Type I collagen C-telopeptide isomerization predicts the long-term risk of non-vertebral fracture in postmenopausal women, independently of bone mineral density and bone turnover: A non invasive index of bone collagen quality. J Bone Miner Res 2004, 19(suppl 1):S Hochberg CM, Greenspan S, Miller DP, et al. Larger reductions in biochemical markers of bone turnover are associated with greater reductions in nonvertebral fracture incidence during antiresorptive therapy. J Bone Miner Res Sorensen HO, Crawford MG et al. Long-term efficacy of risedronate: A 5-year placebo-controlled clinical experience. Bone 2003, 32: Luckey M, Kagan R, et al. Once-weekly alendronate 70 mg and raloxifene 60 mg daily in the treatment of postmenopausal osteoporosis. Menopause 2004, 11: Sambrook NP, Geusens P et al. Alendronate produces greater effects than raloxifene on bone density and bone turnover in postmenopausal women with low bone density: Results of EFFECT International. J Inter Med 2004, 255: Johnell O, Oden A, De Laet C, et al. Biochemical markers and the assessment of fracture propability. Osteoporos Int 2002, 13: Sornay-Rendu E, Munoz F, Garnero P, et al. The identification of osteopenic women at high risk of fracture:the OFELY study. J Bone Miner Res 2005, 20: Clowes et al. Bone 2002, Vol 30;6 : Bernardi et al. Clinica Chimica Acta 2004, 346: Delmas PD, et al. Osteoporos Int 2000, 6:S2-S CLSI 2004 document C48-A. ISBN Blumsohn J. Bone Miner Res 2003, 18: Garnero et al. J Bone Miner Res 2000, 15: Stanley et al. JAGS 1991, 39: Goderie-Plomp et al. J Clin Endocrinol Metab 2004, 89 : Clarke et al. Calcif Tissue Int 2001, 70 : Stone et al. J Bone Miner Res, 1998, 13: Seriolo B, Feretti V, Sulli A, et al. Serum osteocalcin levels in premenopausal rheumatoid arthritis patients. An N Y Acad Sci 2002, 966: Browson WD, Walker SE, Hillman LS, et al. Bone mineral density and biochemical markers of bone metabolism in ankylosing spondylitis. J Rheumatol 1998, 25: Kaufmann J, Mueller A, Voigt A et al. Hydroxypyridinium collagen crosslinks in serum, urine, synovial fluid and synovial tissue in patients with rheumatoid arthritis compared with osteoarthritis. Rheumatology 2003, 42: Gough A, Sambrook P et al. Osteoclastic activation is the principal mechanism leading to secondary osteoporosis in rheumatoid arthritis. J Rheumatol 1998, 25: Spector TD, James IT et al. Increased levels of urinary collagen crosslinks in female with rheumatoid

14 266 Δελτιον Ελληνικησ Μικροβιολογικησ Εταιρειασ Τόμος 52, Τεύχος 5, 2007 arthritis. Clin Rheumatol 1993, 12: Al-Awadhi AM, Olusi SO, et al. Urine levels of type 1 collagen cross-linked N-telopeptides and deoxypyridinoline correlate with disease activity in rheumatoid arthritis. Clin Exp Rheumatol 1998, 16: Al-Awadhi A, Olusi S, Al-Zaid N, Prabha K. Serum concentrations of interleukin 6, osteocalcin, intact parathyroid hormone, and markers of bone resorption in patients with rheumatoid arthritis. J Rheumatoid 1999, 26: Astbury C, Bird HA, McLaren AM, Robins SP. Urinary excretion of pyridinum crosslinks of collagen correlated with joint damage in arthritis. Br J Rheumatol 1994, 33: Hein G, Franke S, et al. The determination of pyridinium crosslinks in urine and serum as a possible marker of cartilage degradation in rheumatoid arthritis. Clin Rheumatol 1997, 16: Kolleryp G, Hansen M, Horslev-Petersen K. Urinary hydroxypyridinum cross-links of collagen in rheumatoid arthritis. Relation to disease activity and effects of methylprednisolone. Br J Rheumatol 1994, 33: Black D, Marabani M, Sturrock RD, Robins SP. Urinary excretion of the hydroxypyridinum cross-links of collagen in patients with rheumatoid arthritis. Ann Rheum Dis 1989, 48: Seibel MJ, Duncan A, Robins SP. Urinary hydroxypyridinum cross-links provide indices of cartilage and bone involvement in arthritis diseases. J Rheumatol 1989, 16: Lems WF, Gerrits MI, et al. Changes in (markers of) bone metabolism during high dose corticosteroid pulse treatment in patients with rheumatoid arthritis. Ann Rheum Dis 1996, 55: Willing MC, Torner JC, Burns TL, Segar ET, Werner JR. Determinants of bone mineral density in postmenopausal white Iowans. J Gerontol A Biol Sci Med Sci 1997, 52:M337-M Lange U, Teichmann J, Muller-Ladner, Strunk J. Increase in bone mineral density of patients with rheumatoid arthritis treated with anti-tnf-a antibody: A prospective open-label pilot study. Rheumatology 2005, 44: Early changes in bone metabolism in rheumatoid arthritis patients treated with infliximad. American College of Rheumatology 2003, 48: Franck H, Keck E. Serum osteocalcin and vitamin D metabolites in patients with ankylosing spondylitis. Ann Rheum Dis 1993, 52: Echenstam EA, Sverker L, Hallgren R. Serum osteocalcin in rheumatoid arthritis and other inflammatory arthritides: relation between inflammatory activity and the effect of glucocorticoids and remission inducing drugs. Ann Rheum Dis 1986, 45: Mitra D, Elvins DM, Collins AJ. Biochemical markers of bone metabolism in mild ankylosing spondylitis and their relationship with bone mineral density and vertebral fractures. J Rheumatol 1999, 26: El Maghraoui A, Borderie D, Cherrau B, et al. Osteoporosis body composition and bone turnover in ankylosing spondylitis. J Rheumatol 1999, 26: Bronson WD, Walker SE, Hilman LS, et al. Bone mineral metabolism in ankylosing spondylitis. J Rheumatol 1998, 25: Toussirot E, Ricard-Blum S, Dumouln G, et al. Relationship between urinary pyridinium cross-links, disease activity and disease subset of ankylosing spondylitis. Rheumatology 1999, 38: Garnero P, Delmas DP. Noninvasive techniques for assessing skeletal changes in inflammatory arthritis: Bone biomarkers. Rheumatol 2004, 16; Speden DJ, Calin AL, Ring FJ. Bone mineral density, calcaneal ultrasound and bone turnover markers in women with ankylosing spondylitis. J Rheumatol 2002, 29: Mitra D, Elvins D, Collins A. Biochemical markers of bone metabolism in mild ankylosing spondylitis and their relationship with bone mineral density and vertebral fractures. J Rheumatol 1999, 26: Karberg K, Zochling J, et al. Bone loss is detected more frequently in patients with ankylosing spondylitis with Syndesmophytes. J Rheumatology 2005, 32:7, Grisar J, Bernecher MP, et al. Ankylosing spondylitis, psoriatic arthritis and reactive arthritis show increased bone resorption, but differ with regard to bone formation. J Rheumatology 2002, 29: Hansen M, Halberg P, et al. Bone metabolism in patients with systemic lupus erythematosus. Rheumatol 1998, 27: Jardinet D, Lefebvre C, et al. Longitudinal analysis of bone mineral density in pre-menopausal female systemic lupus erythematosus patients: Deleterious role of glucocorticoid therapy at the lumbar spine. Rheumatology 2000, 39: Redlich K, Ziegler S, et al. Bone mineral density and biochemical parameters of bone metabolism in female patients with systemic lupus erythematosus. Rheum Dis 2000, 59: Bhattoa PH, Kiss E, Bettembuk P, Balogh A. Bone mineral density, biochemical markers of bone turnover, and hormonal status in men with systemic lupus erythematosus. Rheumatol 2001, 21:97-102

15 Οστικοί δείκτες και ρευματικά νοσήματα Bechtold S, Ripperger P, et al. Bone mass development and bone metabolism in juvenile idiopathic arthritis: Treatment with growth hormone for 4 years. J Rheumatol 2004, 31: Lien G, Flato B, et al. Frequency of osteopenia in adolescents with early onset juvenile idiopathic arthritis. American College of Rheumatology 2003, 48: Sambrook PN, et al. Prevention and treatment of glucocorticoid- induced osteoporosis: A comparison of calcitriol, vitamin D plus calcium, and alendronate plus calcium. J Bone and Mineral Res 2003, 18: Sarkar S, Reginster J et al. Relationship between changes in biochemical markers of bone turnover and BMD to predict vertebral fracture risk. J Bone Miner Res 2004, 19: Reginster YJ, Sarkar S, et al. Reduction in P1NP, a marker of bone metabolism, with raloxifene treatment and its relationship with vertebral fracture risk. Bone 2004, 34: Adachi J, Saag GK, et al. Two year effects of alendronate on bone mineral density and vertebral fracture in patients receiving glucocorticoids. Rheumatology 2001, 44: Lems FW, Lodder PL et al. Osteoporos 2005, DOI /s Υπεύθυνη αλληλογραφίας: Θεοδώρα Γκιόκα Αν. Διευθύντρια Μικροβιολογικού Βουλγαροκτόνου 3Α Αλεξανδρούπολη Τηλ.: , κιν: tgioka@pgna.gr

16 268 Δελτιον Ελληνικησ Μικροβιολογικησ Εταιρειασ Τόμος 52, Τεύχος 5, 2007 Μορφολογία και δομή των αιμοπεταλίων Φ.Ι. Γκιρτοβίτης, Π.Ε. Μακρής, Α. Παπαδόπουλος Στην παρούσα ανασκόπηση γίνεται λεπτομερής περιγραφή της μορφολογίας και της δομής των αιμοπεταλίων. Περιγράφεται η μορφολογία των αιμοπεταλίων όπως αυτή προκύπτει από τη μελέτη τους με τα διάφορα μέσα που χρησιμοποιούμε για την παρατήρησή τους. Έτσι γίνεται αναφορά στη μορφολογία τους μέσω της παρατήρησής τους με το οπτικό μικροσκόπιο, το μικροσκόπιο αντιθετικής φάσης καθώς και το ηλεκτρονικό μικροσκόπιο, από το οποίο παίρνουμε λεπτομερείς πληροφορίες για τη δομή της μεμβράνης τους, το κυτταρόπλασμά τους, καθώς και για τα διάφορα κοκκία και σωματίδια τα οποία περιέχουν. Γίνεται δε ιδιαίτερη μνεία για τη δομή και το ρόλο των γλυκοπρωτεϊνικών υποδοχέων της επιφάνειάς τους, αφού χάρη σε αυτούς επιτελείται η κατεξοχήν λειτουργία τους που είναι ο σχηματισμός του αιμοπεταλιακού θρόμβου και η επίσχεση της αιμορραγίας στο τραυματισμένο αγγείο. Δελτιον Ελληνικησ Μικροβιολογικησ Εταιρειασ 2007, 52 (5): Λέξεις κλειδιά: Αιμοπετάλια, μορφολογία, γλυκοπρωτεΐνες Τα αιμοπετάλια είναι τα μικρότερα έμμορφα στοιχεία της κυκλοφορίας, παράγονται στο μυελό των οστών από τα μεγακαρυοκύτταρα, ζουν περίπου 10 ημέρες και διαδραματίζουν καθοριστικό ρόλο στην αρχική αιμόσταση. Ως αρχική αιμόσταση ορίζουμε το πρώτο μέρος του μηχανισμού της αιμόστασης, στο οποίο κεντρικό ρόλο παίζουν τα αιμοπετάλια, τα οποία αφού περάσουν από όλες τις φάσεις ενεργοποίησής τους σχηματίζουν το λευκό αιμοστατικό θρόμβο, μέσω του οποίου επιτυγχάνεται επίσχεση της αιμορραγίας στο σημείο της βλάβης του αγγείου. Υπό φυσιολογικές συνθήκες το τοίχωμα των αγγείων αποτελεί φραγμό μεταξύ του εξωαγγειακού χώρου και του κυκλοφορούντος αίματος. Όταν ο φραγμός Α Προπαιδευτική Παθολογική Κλινική, Νοσοκομείο ΑΧΕΠΑ, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης αυτός υποστεί βλάβη, τα αιμοπετάλια που έρχονται σε επαφή με τα συστατικά της υπενδοθηλιακής στιβάδας ενεργοποιούνται και προσκολλώνται σ αυτή με τη μεσολάβηση του παράγοντα Willebrand. Στη συνέχεια, τα ενεργοποιημένα αιμοπετάλια απελευθερώνουν πλήθος διεγερτών οι οποίοι συνδέονται με ειδικούς υποδοχείς της επιφάνειας παρακείμενων αιμοπεταλίων. Η σύνδεση του διεγέρτη με τον υποδοχέα αποτελεί και αυτή έναυσμα ενεργοποίησης και οδηγεί στη συσσώρευση των αιμοπεταλίων στο σημείο τραυματισμού. Η προσκόλληση και η συσσώρευση των αιμοπεταλίων γίνεται με τη βοήθεια προσκολλητικών ουσιών (ligands) οι οποίες συνδέονται με ειδικούς υποδοχείς που βρίσκονται στη μεμβράνη τους. Η κατασκευαστική και η μορφολογική ιδιαιτερότητα των αιμοπεταλίων, είναι αυτή που τους επιτρέπει

17 Μορφολογία και δομή των αιμοπεταλίων 269 να επιτελέσουν την αποστολή τους μετά από διαδοχικές μεταβολές του σχήματός τους, επιτυγχάνοντας με «αυτοθυσία» την επίσχεση της αιμορραγίας στο σημείο της βλάβης του αγγείου. Η περιγραφή της μορφολογίας των αιμοπεταλίων, εξαρτάται από τα διάφορα μέσα που χρησιμοποιούμε για την παρατήρησή τους. Γι αυτό και διακρίνεται σ αυτή που προκύπτει από τη μελέτη τους α) με το απλό οπτικό μικροσκόπιο, β) με το μικροσκόπιο αντιθετικής φάσεως και γ) με το ηλεκτρονικό μικροσκόπιο. 1 α) Μορφολογία των αιμοπεταλίων στο οπτικό μικροσκόπιο Στα χρωματισμένα επιχρίσματα του περιφερικού αίματος με τη χρώση κατά Wright, τα αιμοπετάλια φαίνονται ως μικρά γαλαζωπά-γκρι σωμάτια με στρόγγυλο ή ελλειπτικό σχήμα. Η μέση διάμετρός τους ποικίλλει στους διάφορους πληθυσμούς και κυμαίνεται από 1,5 έως 3,0 μm. Η διάμετρος αυτή των αιμοπεταλίων αντιστοιχεί στο 1/3 περίπου της διαμέτρου των ερυθρών αιμοσφαιρίων. Τα μη διεγερμένα αιμοπετάλια έχουν μορφή αμφίκυρτου δίσκου, με μέσο όγκο περίπου 7μ 3 και η επιφάνειά τους διακρίνεται σε δύο μέρη: το υαλόμερο (hyalomere) που είναι ίδιο με το πρωτόπλασμα των άλλων κυττάρων και το κοκκιόμερο (granulomere) το οποίο απαρτίζεται από ποικίλα κοκκία και σωματίδια. 2,3 β) Μορφολογία των αιμοπεταλίων στο μικροσκόπιο αντιθετικής φάσης Με τη χρήση του μικροσκοπίου αντιθετικής φάσης είναι δυνατή η παρατήρηση ζωντανών αιμοπεταλίων σε νωπά παρασκευάσματα. Με τον τρόπο αυτό, διαπιστώνεται ότι τα αιμοπετάλια κατά την ενεργοποίησή τους, λαμβάνουν διαδοχικά τρεις διαφορετικούς τύπους: 1. τον «ήρεμο» τύπο, 2. τον δενδριτικό τύπο και 3. τον απλωμένο τύπο. 1. Ο «ήρεμος» τύπος, είναι η μορφή με την οποία τα αιμοπετάλια κυκλοφορούν στο αίμα (circulating form) σε φυσιολογικές συνθήκες -μη ενεργοποίησής τους. Τα αιμοπετάλια έχουν τρισδιάστατη δισκοειδή όψη με επιφάνεια διάτρητη από οπές. Τα διάφορα σωματίδια βρίσκονται διάσπαρτα μέσα στο κυτταρόπλασμα, ενώ παρατηρούνται ακόμα στοιχεία από τα δύο συστήματα καναλιών (ανοικτών και πυκνών σωληναρίων). 2. Ο δενδριτικός τύπος (dendritic form), είναι η μορφή την οποία παίρνουν τα αιμοπετάλια κατά την αρχική φάση της ενεργοποίησής τους. Τα αιμοπετάλια χάνουν το δισκοειδές σχήμα, αρχικά γίνονται σφαιρικά και η μεταβολή του σχήματός τους συνεχίζεται με την εμφάνιση προσεκβολών στην επιφάνειά τους. 3. Ο απλωμένος τύπος (spread form), είναι η μορφή την οποία παίρνουν τα αιμοπετάλια όταν μία από τις προσεκβολές τους έρθει σε επαφή με τη γυάλινη επιφάνεια της αντικειμενοφόρου πλάκας. Τα αιμοπετάλια χάνουν τις προσεκβολές τους και παίρνουν τη μορφή πολύ λεπτής μεμβράνης που συνεχώς απλώνεται και τελικώς προσκολλάται στην επιφάνεια. Τα σωματίδια των αιμοπεταλίων συγκεντρώνονται στο κέντρο των κυττάρων με αποτέλεσμα να παρατηρείται κεντρική αύξηση της πυκνότητάς τους. 4 γ) Μορφολογία των αιμοπεταλίων στο ηλεκτρονικό μικροσκόπιο Με την παρατήρηση των αιμοπεταλίων στο ηλεκτρονικό μικροσκόπιο, αναγνωρίζονται σ αυτά: η μεμβράνη, το επικάλυμμα της μεμβράνης που καλείται γλυκοκάλυκας, ο κυτταρικός σκελετός και το κυτταρόπλασμα. 5 Η μεμβράνη Η μεμβράνη των αιμοπεταλίων έχει πάχος 7-9 nm και είναι διάτρητη από ένα σύστημα μικροσωληναρίων, το οποίο αυξάνει εντυπωσιακά την έκταση αλλά και τη λειτουργικότητά της. Προέρχεται από το ενδοπλασματικό δίκτυο των μεγακαρυοκυττάρων και αποτελεί φυσικό και χημικό φραγμό που χωρίζει το εσωτερικό του κυττάρου από τις διάφορες εξωτερικές επιδράσεις. Επιπλέον επιτελεί μια ακόμη ουσιαστική λειτουργία μεταδίδοντας μηνύματα και επιδράσεις από το εξωτερικό περιβάλλον στο εσωτερικό του κυττάρου. Επιπρόσθετα, η μεμβράνη των αιμοπεταλίων επιτρέπει την ενεργό δίοδο ιόντων και μεταβολιτών, παρά τη λειτουργία της ως φραγμού. Η ιδιότητα αυτή αποδίδεται στην ύπαρξη της αντλίας Na/K αλλά και άλλων αντλιών, οι οποίες είναι υπεύθυνες για τη διατήρηση του ελέγχου της διακίνησης των διαφόρων ιόντων διά της μεμβράνης. 1 Η μεμβράνη των αιμοπεταλίων έχει

18 270 Δελτιον Ελληνικησ Μικροβιολογικησ Εταιρειασ Τόμος 52, Τεύχος 5, 2007 ασύμμετρη όψη και δομή και αποτελείται από τρεις στιβάδες, δύο φωσφολιπιδικές και μια πρωτεϊνική που βρίσκεται ανάμεσά τους. Τα κύρια συστατικά της είναι τα λιπίδια (35%), οι πρωτεΐνες (57%) και οι υδατάνθρακες (8%), ενώ στην εξωτερική της επιφάνεια υπάρχει πλήθος υποδοχέων. - Λιπίδια: Τα φωσφολιπίδια με ποσοστό 75%, είναι το κύριο δομικό υλικό της μεμβράνης και αποτελούνται κυρίως από φωσφατιδυλοχολίνη (38%), φωσφατιδυλοαιθανολαμίνη (27%), σφιγγομυελίνη (17%), φωσφατιδυλοσερίνη (10%) και φωσφατιδυλινοσιτόλη (5%). Το υπόλοιπο 25% των λιπιδίων, αποτελείται από ουδέτερα λίπη, κυρίως χοληστερόλη και σε μικρότερο ποσοστό από γλυκολιπίδια. Εξωτερικά, η λιπιδική στιβάδα αποτελείται κυρίως από σφιγγομυελίνη, με ουδέτερο ή αρνητικό ηλεκτρικό φορτίο, η οποία δεν παίρνει μέρος στην αιμόσταση. Εσωτερικά αποτελείται κυρίως από φωσφοδιεστέρες με αρνητικό φορτίο. Τα αρνητικά φορτισμένα φωσφολιπίδια έχουν ιδιότητες που προάγουν την πήξη και είναι ικανά να επιταχύνουν ποικίλα στάδιά της. Η εντόπισή τους όμως στο εσωτερικό του κυττάρου, όταν τα αιμοπετάλια βρίσκονται στην ήρεμη μη ενεργοποιημένη μορφή, αποτελεί τρόπο πρόληψης μιας ανεξέλεγκτης και απρόσφορης διαδικασίας πήξης. - Πρωτεΐνες: Από τα λευκώματα της μεμβράνης, άλλα διαπερνούν όλο το μήκος της διπλής λιποστιβάδας (ολικά) ενώ άλλα εντοπίζονται στο εσωτερικό της. Το εξωτερικό τμήμα των ολικών πρωτεϊνών γλυκοζυλιώνεται και παρουσιάζει λειτουργίες υποδοχέα, ενώ το εσωτερικό τμήμα των πρωτεϊνών αυτών, αλληλεπιδρά με συστατικά του κυτταρικού σκελετού. 6,7 Ο γλυκοκάλυκας Ο γλυκοκάλυκας περιβάλλει το αιμοπετάλιο εξωτερικά, έχει πάχος nm και αποτελείται από βλεννοπολυσακχαρίτες και από μεγάλη ποσότητα σιαλικού οξέος. Επιπλέον περιλαμβάνει και γλυκοπρωτεΐνες (GP) οι οποίες αποτελούν υποδοχείς για τις πρωτεΐνες προσκόλλησης και για τους αγωνιστές των αιμοπεταλίων. 8 Οι υποδοχείς της μεμβράνης Απαραίτητη προϋπόθεση για την προσκόλληση και τη συσσώρευση των αιμοπεταλίων (αποφασιστικά στάδια της λειτουργικότητας των αιμοπεταλίων - ως απάντηση σε κάθε διέγερση), αποτελεί η ύπαρξη υποδοχέων σύνδεσης στην επιφάνειά τους. Οι υποδοχείς αυτοί είναι εξειδικευμένοι για συγκεκριμένες προσκολλητικές ουσίες (ligands) και εκτός από τη μεμβράνη των αιμοπεταλίων εντοπίζονται και στο απογυμνωμένο ενδοθήλιο των αγγείων. Επιπλέον, οι υποδοχείς των αιμοπεταλίων μπορούν να δέχονται ερεθίσματα από το εξωτερικό περιβάλλον και να τα διαβιβάζουν στο εσωτερικό του. 9 Για την ονομασία των υποδοχέων των αιμοπεταλίων, πολλά συστήματα ονοματολογίας έχουν χρησιμοποιηθεί. Ένα από τα πιο διαδεδομένα είναι αυτό που στηρίζει την ονομασία τους, στην ηλεκτροφορητική τους κινητικότητα σε gel πολυακρυλαμίδης. Στην ηλεκτροφόρηση αυτή, οι βαρύτερες πρωτεΐνες κινούνται περισσότερο αργά από τις ελαφριές. Έτσι, οι γλυκοπρωτεΐνες χαρακτηρίστηκαν ως Ι, ΙΙ, ΙΙΙ, κ.λπ. με πρώτη την GPI, η οποία έχει και το μεγαλύτερο μοριακό βάρος. Με την αύξηση της διακριτικής ικανότητας της ηλεκτροφορητικής μεθόδου, αναγνωρίστηκαν επιπλέον πρωτεΐνες στη ζώνη της GPΙ, αυτές χαρακτηρίστηκαν ως γλυκοπρωτεΐνες Ia, Ib, Ic, κ.λπ. Πολλές από αυτές τις γλυκοπρωτεΐνες, απαντώνται με τη μορφή μη ομοιοπολικών (noncovalent) συμπλεγμάτων, έτσι ώστε το κάθε σύμπλεγμα των γλυκοπρωτεϊνών Ib-IX, των γλυκοπρωτεϊνών Ic-IIa και των γλυκοπρωτεϊνών IIb-IIIa, να θεωρείται ως μία ενιαία πρωτεΐνη. Επιπλέον ορισμένοι υποδοχείς έλαβαν το όνομά τους από την ειδικότητα και τη λειτουργία την οποία επιτελούν, τέτοιοι π.χ. είναι οι υποδοχείς της βιτρονεκτίνης (vitronectin) και της φιβρονεκτίνης (fibronectin). 10 Άλλα συστήματα ονοματολογίας, όπως το VLA (Very Late Antigens), λαμβάνουν υπόψη τους το γεγονός ότι ορισμένοι υποδοχείς ανευρίσκονται και σε άλλα κύτταρα, με προϋπάρχουσα ήδη διαφορετική ονομασία. Η ονοματολογία αυτή όμως δεν έχει επικρατήσει και δεν χρησιμοποιείται όταν γίνεται αναφορά στα αιμοπετάλια. 11 Σήμερα οι υποδοχείς των αιμοπεταλίων, ανάλογα με τη μοριακή δομή τους, ταξινομούνται σε τέσσερις κυρίως κατηγορίες, στις ιντεγκρίνες, στους πλούσιους σε λευκίνη υποδοχείς, στις σελεκτίνες και στους υποδοχείς ανοσοσφαιρινικής δομής (Πίνακας 1).

19 Μορφολογία και δομή των αιμοπεταλίων 271 Πίνακας 1. Οι υποδοχείς της μεμβράνης των αιμοπεταλίων Υποδοχείς Άλλο όνομα Clusters of differentiation (CD) Αριθμός υποδοχέων ανά αιμοπετάλιο Ιντεγκρίνες GPIa-IIa Υποδοχέας κολλαγόνου, α2β1, VLA-2 CD 49b GPIc-IIa Υποδοχέας φιμπρονεκτίνης, α5β1, VLA-5 CD 49c GPIc-IIa υποδοχέας λαμινίνης, CD 49f α6β1, VLA-6 GPIIb-IIIa αιιbβ3 CD 41 CD GPαν-ΙΙΙa υποδοχέας βιτρονεκτίνης, ανβ3 CD 51 CD Πλούσιοι σε λευκίνη GPIb-V-IX CD 42a-b-c GPIV GPIIIb CD Σελεκτίνες P-σελεκτίνη GMP 140 CD 62P Ανοσοσφαιρινικοί ICAM-2 CD PCAM-1 CD Ενσωματωμένοι λυσοσωμικοί CP53 CD Ιντεγκρίνες Πολλοί από τους πρωτεϊνικούς υποδοχείς των αιμοπεταλίων, ανήκουν στην κατηγορία των ιντεγκρινών. Το μόριο αυτών αποτελείται από μία α και μία β πολυπεπτιδική αλυσίδα, σχηματίζοντας έτσι ετεροδιμερή συμπλέγματα. Και οι δύο αλυσίδες αποτελούν διαμεμβρανικές γλυκοπρωτεΐνες, οι οποίες κωδικοποιούνται από διαφορετικά γονίδια. Τρεις μείζονες ομάδες ιντεγκρινών έχουν αναγνωριστεί: η β1, η β2 και η β3, ανάλογα με το είδος της β αλυσίδας την οποία φέρουν. Στα αιμοπετάλια έχουν βρεθεί πέντε τουλάχιστον διαφορετικές ιντεγκρίνες, καθεμιά από τις οποίες έχει δική της ειδικότητα, αφού μπορεί να συνδεθεί με μια ή περισσότερες διαφορετικές προσκολλητικές ουσίες. 12 Οι ιντεγκρίνες μεσολαβούν στην αλληλεπίδραση των διαφόρων κυττάρων μεταξύ τους αλλά και με τις πρωτεΐνες του περιβάλλοντός τους. Βασικός εκπρόσωπος των υποδοχέων αυτών στα αιμοπετάλια, ο οποίος ανευρίσκεται αποκλειστικά και μόνο σ αυτά, είναι το σύμπλεγμα των γλυκοπρωτεϊνών IIb-IIIa. Οι υπόλοιπες ιντεγκρίνες, όπως οι υποδοχείς Ia-IΙa, Ic-IIa, avb3, εντοπίζονται σε μικρότερο αριθμό στα αιμοπετάλια και απαντώνται και σε άλλους τύπους κυττάρων. 13,14 GPIIb-IIIa ή υποδοχέας ινωδογόνου (Fibrinogen receptor). Αποτελεί τον αριθμητικά επικρατέστερο υποδοχέα της μεμβράνης, με έως μόρια ανά μη ενεργοποιημένο αιμοπετάλιο. Ένας επιπλέον αριθμός, που κυμαίνεται από με , βρίσκεται στο εσωτερικό των αιμοπεταλίων, κυρίως στη μεμβράνη των α-κοκκίων και λιγότερο στα πυκνά σωληνάρια και στο ανοικτό σύστημα σωληναρίων. Όταν τα αιμοπετάλια ενεργοποιηθούν, οι εσωτερικοί υποδοχείς αλλάζουν προσανατολισμό, εξωτερικεύονται στην επιφάνεια των αιμοπεταλίων και γίνονται μέρος των μεμβρανικών υποδοχέων. Το σύμπλεγμα της γλυκοπρωτεΐνης IIb-IIIa ανήκει στους υποδοχείς της οικογένειας των β3-ιντεγκρινών. Η διαμεμβρανική πρωτεΐνη IIb αποτελεί την α αλυσίδα της ιντεγκρίνης ενώ το τμήμα IIIa, αποτελεί τη β αλυσίδα της. Οι δύο αυτές πολυπεπτιδικές αλυσίδες, συντίθενται στα μεγακαρυοκύτταρα και κωδικοποιούνται από διαφορετικά γονίδια, τα οποία βρίσκονται το ένα πολύ κοντά στο άλλο επί του χρωμοσώματος

20 272 Δελτιον Ελληνικησ Μικροβιολογικησ Εταιρειασ Τόμος 52, Τεύχος 5, Η κύρια προσκολλητική ουσία του υποδοχέα αυτού, είναι το ινωδογόνο. Υπό φυσιολογικές συνθήκες, τα μη ενεργοποιημένα αιμοπετάλια, φέρουν στην επιφάνειά τους «ήρεμους» μη ενεργοποιημένους υποδοχείς. Στην κατάσταση αυτή, οι υποδοχείς μπορούν να συνδεθούν μόνο με το ακινητοποιημένο (immobilized) και όχι με το διαλυτό ινωδογόνο του πλάσματος. Η ενεργοποίηση όμως των αιμοπεταλίων, οδηγεί σε ταχείες μεταβολές του υποδοχέα, οι οποίες έχουν ως αποτέλεσμα την αποκάλυψη θέσεων υψηλής συγγένειας για το ινωδογόνο και οδηγούν στη δημιουργία πολύ ισχυρών συνδέσεων και με τη διαλυτή του μορφή. Η σύνδεση του ινωδογόνου στον υποδοχέα, δεν προκαλεί μόνο συσσώρευση των αιμοπεταλίων αλλά και μεταφορά σήματος από το εξωτερικό στο εσωτερικό περιβάλλον του κυττάρου, μέσω αλληλοδιάδοχων φωσφορυλιώσεων, οι οποίες τελικά οδηγούν σε αλλαγές του κυτταρικού σκελετού. Εκτός από το ινωδογόνο και άλλες ουσίες σε μικρότερο όμως βαθμό, αποτελούν προσκολλητικές ουσίες του υποδοχέα αυτού, όπως είναι ο παράγοντας Willebrand, η φιμπρονεκτίνη, η βιτρονεκτίνη και η θρομβοσπονδίνη. Με τη χρήση ειδικών μονοκλωνικών αντισωμάτων μπορεί να ελεγχθεί η παρουσία του υποδοχέα στη μεμβράνη των αιμοπεταλίων. Το μονοκλωνικό αντίσωμα CD61 είναι ειδικό για τις β αλυσίδες, ενώ το CD41 για τις α αλυσίδες. 16,17 β1-ιντεγκρίνες των αιμοπεταλίων. Τα αιμοπετάλια διαθέτουν τρεις β1-ιντεγκρίνες, οι οποίες είναι υπεύθυνες για την προσκόλληση των αιμοπεταλίων στο ενδοθήλιο των αγγείων. Οι υποδοχείς αυτοί είναι: α) το σύμπλεγμα GPIa-IIa (α 2 β 1 ) ή υποδοχέας του κολλαγόνου, β) το σύμπλεγμα GPIc-IIa (α 5 β 1 ) ή υποδοχέας της φιμπρονεκτίνης και γ) το σύμπλεγμα GPIc-IIa (α 6 β 1 ) ή υποδοχέας της λαμινίνης. Με τη σύνδεση του κολλαγόνου στον υποδοχέα GPIa-IIa, στην περιοχή του τραυματισμένου ενδοθηλίου, κινητοποιούνται μηχανισμοί μετάδοσης μηνυμάτων στο εσωτερικό του κυττάρου, τα οποία ενεργοποιούν αφενός μεν τη φωσφολιπάση και αφετέρου τους GPIIb-IIIa υποδοχείς, με αποτέλεσμα την ενεργοποίηση των αιμοπεταλίων. Το σύμπλεγμα GPIc-IIa (α 5 β 1 ) αποτελεί τον τόπο όπου εδράζονται οι υποδοχείς για τη φιμπρονεκτίνη, ενώ το σύμπλεγμα GPIc- IIa (α 6 β 1 ) βρίσκεται στα ενδοθηλιακά κύτταρα και αποτελεί υποδοχέα της λαμινίνης. Οι υποδοχείς αυτοί ελέγχονται με τα μονοκλωνικά αντισώματα CD49b, CD49c, αντίστοιχα για τα τμήματα Ia και Ic και με το αντίσωμα CD29 για το τμήμα ΙIa αvβ 3 υποδοχέας ή υποδοχέας βιτρονεκτίνης (Vitronectin receptor). Ο υποδοχέας αvβ 3 εμφανίζει μεγάλη ομοιότητα με το γλυκοπρωτεϊνικό σύμπλεγμα IIb-IIIa. Η β3 αλυσίδα του, είναι εντελώς όμοια με τη β αλυσίδα της GPIIb-IIIa ενώ η αv υποομάδα, είναι σε ποσοστό 36%, ίδια με την GPIIb. Μεταξύ των δύο αυτών υποδοχέων όμως, υπάρχει μια σημαντική διαφορά, η οποία σχετίζεται με την πυκνότητά τους στην επιφάνεια των αιμοπεταλίων, έτσι ενώ η GPIIb-IIIa αποτελεί τον πολυπληθέστερο υποδοχέα της μεμβράνης, η ποσότητα του υποδοχέα αvβ 3 στην επιφάνεια των αιμοπεταλίων είναι μόλις 50 έως 100 μόρια. Κύρια προσκολλητική ουσία του υποδοχέα είναι η βιτρονεκτίνη, μέσω της οποίας επιτελείται η προσκόλληση των ενεργοποιημένων αιμοπεταλίων στα ενδοθηλιακά κύτταρα των αγγείων, παρουσία ιόντων μαγνησίου. 21 Ο υποδοχέας αυτός αλληλεπιδρά επίσης και με το ινωδογόνο, τον παράγοντα Willebrand και τη θρομβοσπονδίνη και ανευρίσκεται και σε άλλα κύτταρα πλην των αιμοπεταλίων, όπως στις λείες μυϊκές ίνες, στους οστεοκλάστες και στο ενδοθήλιο. Ο ρόλος του δεν έχει πλήρως διευκρινιστεί, φαίνεται όμως ότι εκτός από τη συμμετοχή του στην προσκόλληση των αιμοπεταλίων, προάγει και το μηχανισμό της αγγειογένεσης, της απόπτωσης και του πολλαπλασιασμού των κυττάρων που τον εκφράζουν. Ο υποδοχέας αvβ 3 ελέγχεται με τη χρήση των μονοκλωνικών αντισωμάτων CD51 και CD61 για τα τμήματα αv και β3, αντίστοιχα Υποδοχείς πλούσιοι σε λευκίνη (Leucine-Rich Repeat Glycoprotein Receptors) Τα αιμοπετάλια διαθέτουν στην επιφάνειά τους δύο συμπλέγματα γλυκοπρωτεϊνών, τα οποία χαρακτηρίζονται από την παρουσία πολύ μεγάλης ποσότητας λευκίνης στο μόριό τους. Οι υποδοχείς αυτοί είναι το σύμπλεγμα της γλυκοπρωτεΐνης Ib- V-IX και η γλυκοπρωτεΐνη ΙV. GPIb-V-IX. Το γλυκοπρωτεϊνικό σύμπλεγμα Ib- V-IX αποτελεί τον ειδικό υποδοχέα για την πρόσδεση του παράγοντα Willebrand και παίζει κεντρικό ρόλο στην αρχική αιμόσταση. Αποτελείται από τέσσερα τμήματα: Τις υποομάδες Iba και Ib, οι οποίες συνδέονται μεταξύ τους με δισουλφιδικούς δεσμούς και ελέγχονται με τα μονοκλωνικά αντισώματα CD42b και CD42c, αντίστοιχα και τις υποομάδες V και IX (CD42a). Μέσω του υποδοχέα αυτού γίνεται η

Β Π Μ Hρεμία. Αναστροφή. Οστεόλυση. Οστεοπαραγωγή

Β Π Μ Hρεμία. Αναστροφή. Οστεόλυση. Οστεοπαραγωγή Β Π Μ Hρεμία Αναστροφή Οστεόλυση Οστεοπαραγωγή Β Π Μ Hρεμία Αναστροφή Αύξηση αριθμού οστεοκλαστών Αύξηση Μείωση διάρκειας του δράσης χρόνου για τους ασβεστοποίηση του οστού Αύξηση ενεργοποιημένων μονάδων

Διαβάστε περισσότερα

ΟΔΗΓΙΕΣ ΔΙΑΓΝΩΣΤΙΚΗΣ ΚΑΙ ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΗΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗΣ ΤΗΣ ΟΣΤΕΟΠΟΡΩΣΗΣ

ΟΔΗΓΙΕΣ ΔΙΑΓΝΩΣΤΙΚΗΣ ΚΑΙ ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΗΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗΣ ΤΗΣ ΟΣΤΕΟΠΟΡΩΣΗΣ ΟΔΗΓΙΕΣ ΔΙΑΓΝΩΣΤΙΚΗΣ ΚΑΙ ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΗΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗΣ ΤΗΣ ΟΣΤΕΟΠΟΡΩΣΗΣ Α. ΠΟΤΕ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΥΠΟΒΑΛΛΟΝΤΑΙ ΟΙ ΑΣΘΕΝΕΙΣ ΣΕ ΜΕΤΡΗΣΗ ΟΣΤΙΚΗΣ ΠΥΚΝΟΤΗΤΑΣ (ΑΝΔΡΕΣ ΚΑΙ ΓΥΝΑΙΚΕΣ): ΗΛΙΚΙΑ < 50 ΕΤΩΝ: Κατάγματα χαμηλής βίας

Διαβάστε περισσότερα

Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΕΓΚΑΙΡΗΣ ΔΙΑΓΝΩΣΗΣ ΤΗΣ ΟΣΤΕΟΠΟΡΩΣΗΣ. ΒΑΛΚΑΝΗΣ ΧΡΗΣΤΟΣ Χειρουργός Ορθοπαιδικός ΟΡΘΟΠΑΙΔΙΚΗ ΚΛΙΝΙΚΗ. Παν. Γεν. Νοσοκ.

Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΕΓΚΑΙΡΗΣ ΔΙΑΓΝΩΣΗΣ ΤΗΣ ΟΣΤΕΟΠΟΡΩΣΗΣ. ΒΑΛΚΑΝΗΣ ΧΡΗΣΤΟΣ Χειρουργός Ορθοπαιδικός ΟΡΘΟΠΑΙΔΙΚΗ ΚΛΙΝΙΚΗ. Παν. Γεν. Νοσοκ. ΔΗΜΟΚΡΙΤΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΡΑΚΗΣ ΟΡΘΟΠΑΙΔΙΚΗ ΚΛΙΝΙΚΗ Παν. Γεν. Νοσοκ. Αλεξανδρούπολης Δ/ντης: Καθ. Κ. Καζάκος Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΕΓΚΑΙΡΗΣ ΔΙΑΓΝΩΣΗΣ ΤΗΣ ΟΣΤΕΟΠΟΡΩΣΗΣ ΒΑΛΚΑΝΗΣ ΧΡΗΣΤΟΣ Χειρουργός Ορθοπαιδικός Επικουρικός

Διαβάστε περισσότερα

Ενδείξεις θεραπευτικής αγωγής και επιλογές σε ασθενή με χρόνια θεραπεία σε στεροειδή

Ενδείξεις θεραπευτικής αγωγής και επιλογές σε ασθενή με χρόνια θεραπεία σε στεροειδή Ενδείξεις θεραπευτικής αγωγής και επιλογές σε ασθενή με χρόνια θεραπεία σε στεροειδή Δρ Χριστάκης Χριστοδούλου BMedSci, BMBS, MRCP, MSc, CCT Ρευματολόγος Παθολόγος Μ Απρίλη2014 80 ετών γυναίκα Πόνους σε

Διαβάστε περισσότερα

Τα οστα αποτελούνται από το φλοιό και σπογγώδες οστό. Μεταξύ των δοκίδων του σπογγώδους οστού υπάρχει ο μυελός των οστών

Τα οστα αποτελούνται από το φλοιό και σπογγώδες οστό. Μεταξύ των δοκίδων του σπογγώδους οστού υπάρχει ο μυελός των οστών Οστεοπόρωση Τα οστα αποτελούνται από το φλοιό και σπογγώδες οστό Μεταξύ των δοκίδων του σπογγώδους οστού υπάρχει ο μυελός των οστών Φυσιολογικό οστό Οστεπορωτικό Οστεοπόρωση - Ορισμός Αύξηση του χώρου

Διαβάστε περισσότερα

Η ανδρική οστεοπόρωση: διαγνωστικές και θεραπευτικές προκλήσεις. Παρουσίαση Περιστατικών. Μάκρας Πολυζώης Ενδοκρινολόγος 251 Γεν. Νοσοκ.

Η ανδρική οστεοπόρωση: διαγνωστικές και θεραπευτικές προκλήσεις. Παρουσίαση Περιστατικών. Μάκρας Πολυζώης Ενδοκρινολόγος 251 Γεν. Νοσοκ. Η ανδρική οστεοπόρωση: διαγνωστικές και θεραπευτικές προκλήσεις Παρουσίαση Περιστατικών Μάκρας Πολυζώης Ενδοκρινολόγος 251 Γεν. Νοσοκ. Αεροπορίας Περιστατικό 1 Άρρεν ασθενής 41 ετών προσήλθε στο Ενδοκρινολογικό

Διαβάστε περισσότερα

ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΤΟΥ DENOSUMAB

ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΤΟΥ DENOSUMAB ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΤΟΥ DENOSUMAB ΣΤΗΝ ΟΣΤΙΚΗ ΠΥΚΝΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΣΠΟΝΔΥΛΙΚΗΣ ΣΤΗΛΗΣ ΚΑΙ ΤΟΥ AYXENA TOY ΜΗΡΙΑΙΟΥ, ΣΕ ΜΕΤΕΜΜΗΝΟΠΑΥΣΙΑΚΕΣ ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΜΕ ΟΣΤΕΟΠΟΡΩΣΗ, ΑΝ ΧΟΡΗΓΗΘΕΙ ΩΣ 1 Η ΘΕΡΑΠΕΙΑ Ή ΜΕΤΑ ΑΠO ΔΙΦΩΣΦΟΝΙΚΑ.

Διαβάστε περισσότερα

<<Διαγνωστικά Προβλήματα και θεραπευτική προσέγγιση>> Σφυρόερα Κατερίνα Ρευματολόγος

<<Διαγνωστικά Προβλήματα και θεραπευτική προσέγγιση>> Σφυρόερα Κατερίνα Ρευματολόγος Σφυρόερα Κατερίνα Ρευματολόγος Η οστεοπόρωση στον άνδρα συνήθως εμφανίζεται με κατάγματα ΕΝΩ στη γυναίκα διαγιγνώσκεται με την εξέταση ρουτίνας της

Διαβάστε περισσότερα

Οστεοπόρωση Βιβλιογραφική ενημέρωση

Οστεοπόρωση Βιβλιογραφική ενημέρωση 7Ο ΚΡΗΤΟ-ΚΥΠΡΙΑΚΟ ΣΥΜΠΟΣΙΟ ΡΕΥΜΑΤΟΛΟΓΙΑΣ H ΡΕΥΜΑΤΟΛΟΓΙΑ ΣΗΜΕΡΑ Οστεοπόρωση Βιβλιογραφική ενημέρωση Αργυρώ Ρέπα Ρευματολόγος ΠΑΓΝΗ Λάρνακα 24/10/2015 ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑΚΟ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΡΗΤΗΣ

Διαβάστε περισσότερα

Αιτιότητα και αναγκαιότητα των νεότερων θεραπειών στην οστεοπόρωση

Αιτιότητα και αναγκαιότητα των νεότερων θεραπειών στην οστεοπόρωση Αιτιότητα και αναγκαιότητα των νεότερων θεραπειών στην οστεοπόρωση ΣΥΝΤΟΝΙΣΤΗΣ Παναγιώτης Τρόντζας ΓΝΑ ΠΟΛΥΚΛΙΝΙΚΗ-ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ, ΑΘΗΝΑ DEBATE στην οστεοπόρωση Η οστική ανακατασκευή (bone turnover) H ί π

Διαβάστε περισσότερα

Οστεοπόρωση. Διάγνωση, πρόληψη και θεραπεία. Δρ. Χρήστος Κ. Γιαννακόπουλος Ορθοπαιδικός Χειρουργός

Οστεοπόρωση. Διάγνωση, πρόληψη και θεραπεία. Δρ. Χρήστος Κ. Γιαννακόπουλος Ορθοπαιδικός Χειρουργός Οστεοπόρωση Διάγνωση, πρόληψη και θεραπεία Δρ. Χρήστος Κ. Γιαννακόπουλος Ορθοπαιδικός Χειρουργός Η οστεοπόρωση είναι πιο συχνή από τις παθήσεις της καρδιάς και των πνευμόνων Οστεοπόρωση: Η σιωπηλή επιδημία

Διαβάστε περισσότερα

ΚΛΙΝΙΚΗ ΧΡΗΣΙΜΟΤΗΤΑ ΒΙΟΧΗΜΙΚΩΝ ΔΕΙΚΤΩΝ ΟΣΤΙΚΟΥ ΜΕΤΑΒΟΛΙΣΜΟΥ Β ΟΡΘΟΠΑΙΔΙΚΗ ΚΛΙΝΙΚΗ Γ.Ν.ΠΑΠΑΓΕΩΡΓΙΟΥ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ

ΚΛΙΝΙΚΗ ΧΡΗΣΙΜΟΤΗΤΑ ΒΙΟΧΗΜΙΚΩΝ ΔΕΙΚΤΩΝ ΟΣΤΙΚΟΥ ΜΕΤΑΒΟΛΙΣΜΟΥ Β ΟΡΘΟΠΑΙΔΙΚΗ ΚΛΙΝΙΚΗ Γ.Ν.ΠΑΠΑΓΕΩΡΓΙΟΥ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΚΛΙΝΙΚΗ ΧΡΗΣΙΜΟΤΗΤΑ ΒΙΟΧΗΜΙΚΩΝ ΔΕΙΚΤΩΝ ΟΣΤΙΚΟΥ ΜΕΤΑΒΟΛΙΣΜΟΥ Χ.ΖΗΔΡΟΥ, Α.ΚΥΡΙΑΚΙΔΗΣ Β ΟΡΘΟΠΑΙΔΙΚΗ ΚΛΙΝΙΚΗ Γ.Ν.ΠΑΠΑΓΕΩΡΓΙΟΥ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΠΕΡΙΛΗΨΗ Οι βιοχημικοί δείκτες οστικού μεταβολισμού είναι ένζυμα ή

Διαβάστε περισσότερα

Οστεοπόρωση: έλεγχος (screening) και εξατομικευμένη θεραπεία

Οστεοπόρωση: έλεγχος (screening) και εξατομικευμένη θεραπεία Οστεοπόρωση: έλεγχος (screening) και εξατομικευμένη θεραπεία Dr. Παναγιώτης Γ. Αναγνωστής MD, MSc, PhD Ενδοκρινολόγος Διδάκτωρ Ιατρικής Σχολής Α.Π.Θ. Μονάδα Ενδοκρινολογίας Αναπαραγωγής Α Μαιευτική - Γυναικολογική

Διαβάστε περισσότερα

Σακχαρώδης διαβήτης και οστεοπόρωση - Ο Δρόμος για την Θεραπεία Τρίτη, 23 Νοέμβριος :22

Σακχαρώδης διαβήτης και οστεοπόρωση - Ο Δρόμος για την Θεραπεία Τρίτη, 23 Νοέμβριος :22 Δημήτρης Ι. Χατζηδάκης, Αναπληρωτής Καθηγητής Παθολογίας - Ενδοκρινολογίας, Υπεύθυνος Ενδοκρινολογικής Mονάδας Β' Προπαιδευτικής Παθολογικής Κλινικής Πανεπιστημίου Αθηνών, Πανεπιστημιακό Γενικό Νοσοκομείο

Διαβάστε περισσότερα

H μετρολογία της αρθρίτιδας στην καθημερινή κλινική πράξη στο νοσοκομειακό και το ιδιωτικό ιατρείο: Τι, πως και γιατί;

H μετρολογία της αρθρίτιδας στην καθημερινή κλινική πράξη στο νοσοκομειακό και το ιδιωτικό ιατρείο: Τι, πως και γιατί; H μετρολογία της αρθρίτιδας στην καθημερινή κλινική πράξη στο νοσοκομειακό και το ιδιωτικό ιατρείο: Τι, πως και γιατί; Π. Σιδηρόπουλος Αν. Καθ. Ρευματολογίας Ιατρική Σχολή Παν. Κρήτης www.rheumatology-uoc.gr

Διαβάστε περισσότερα

ΟΣΤΕΟΠΟΡΩΣΗ. Πρωτοπαθή Μετεμμηνοπαυσιακή οστεοπόρωση Οστεοπόρωση των ηλικιωμένων ή γεροντική οστεοπόρωση Δευτεροπαθή

ΟΣΤΕΟΠΟΡΩΣΗ. Πρωτοπαθή Μετεμμηνοπαυσιακή οστεοπόρωση Οστεοπόρωση των ηλικιωμένων ή γεροντική οστεοπόρωση Δευτεροπαθή ΟΣΤΕΟΠΟΡΩΣΗ Τι είναι η οστεοπόρωση; Η οστεοπόρωση είναι η συχνότερη πάθηση των οστών και χαρακτηρίζεται, πρώτον, από χαμηλή οστική μάζα ή, πιο απλά, από λιγότερη ποσότητα οστού και δεύτερον, από διαταραχή

Διαβάστε περισσότερα

Σύγχρονη πρόληψη και αντιμετώπιση οστεοπόρωσης από κορτικοστεροειδή

Σύγχρονη πρόληψη και αντιμετώπιση οστεοπόρωσης από κορτικοστεροειδή Σύγχρονη πρόληψη και αντιμετώπιση οστεοπόρωσης από κορτικοστεροειδή Αλέξιος Ηλιόπουλος Ρευματολογικό Τμήμα ΝΙΜΤΣ 6η Επιστημονική Διημερίδα Αιχμές στην Παθολογία, Αθήνα 1-2 Απριλίου 2016 Σύγκρουση συμφερόντων

Διαβάστε περισσότερα

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΡΕΥΜΑΤΟΛΟΓΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ & ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗ ΕΝΩΣΗ ΡΕΥΜΑΤΟΛΟΓΩΝ ΕΛΛΑΔΟΣ ΗΜΕΡΑ ΑΡΘΡΙΤΙΔΑΣ

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΡΕΥΜΑΤΟΛΟΓΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ & ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗ ΕΝΩΣΗ ΡΕΥΜΑΤΟΛΟΓΩΝ ΕΛΛΑΔΟΣ ΗΜΕΡΑ ΑΡΘΡΙΤΙΔΑΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΡΕΥΜΑΤΟΛΟΓΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ & ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗ ΕΝΩΣΗ ΡΕΥΜΑΤΟΛΟΓΩΝ ΕΛΛΑΔΟΣ ΗΜΕΡΑ ΑΡΘΡΙΤΙΔΑΣ 12 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 2013 TI ENNOOYME ΛΕΓΟΝΤΑΣ «ΑΡΘΡΙΤΙΔΑ» Ο όρος «ΑΡΘΡΙΤΙΔΑ» περιλαμβάνει μια ομάδα μυοσκελετικών παθήσεων

Διαβάστε περισσότερα

ΟΔΗΓΙΕΣ ΔΙΑΓΝΩΣΤΙΚΗΣ ΚΑΙ ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΗΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗΣ ΤΗΣ ΟΣΤΕΟΠΟΡΩΣΗΣ

ΟΔΗΓΙΕΣ ΔΙΑΓΝΩΣΤΙΚΗΣ ΚΑΙ ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΗΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗΣ ΤΗΣ ΟΣΤΕΟΠΟΡΩΣΗΣ ΟΔΗΓΙΕΣ ΔΙΑΓΝΩΣΤΙΚΗΣ ΚΑΙ ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΗΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗΣ ΤΗΣ ΟΣΤΕΟΠΟΡΩΣΗΣ Α. ΠΟΤΕ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΥΠΟΒΑΛΛΟΝΤΑΙ ΟΙ ΑΣΘΕΝΕΙΣ ΣΕ ΜΕΤΡΗΣΗ ΟΣΤΙΚΗΣ ΠΥΚΝΟΤΗΤΑΣ (ΑΝΔΡΕΣ ΚΑΙ ΓΥΝΑΙΚΕΣ): ΗΛΙΚΙΑ < 50 ΕΤΩΝ: Ø Κατάγµατα χαµηλής

Διαβάστε περισσότερα

ΟΔΗΓΙΕΣ ΔΙΑΓΝΩΣΗΣ ΚΑΙ ΘΕΡΑΠΕΙΑΣ ΟΣΤΕΟΠΟΡΩΣΗΣ Μάκρας Πολυζώης Ενδοκρινολόγος 251 Γεν. Νοσοκ. Αεροπορίας

ΟΔΗΓΙΕΣ ΔΙΑΓΝΩΣΗΣ ΚΑΙ ΘΕΡΑΠΕΙΑΣ ΟΣΤΕΟΠΟΡΩΣΗΣ Μάκρας Πολυζώης Ενδοκρινολόγος 251 Γεν. Νοσοκ. Αεροπορίας ΟΔΗΓΙΕΣ ΔΙΑΓΝΩΣΗΣ ΚΑΙ ΘΕΡΑΠΕΙΑΣ ΟΣΤΕΟΠΟΡΩΣΗΣ 2018 Μάκρας Πολυζώης Ενδοκρινολόγος 251 Γεν. Νοσοκ. Αεροπορίας Δήλωση συμφερόντων Lecture fees: Amgen, Leo, Genesis, Pfizer, ΕΛΠΕΝ, ΒΙΑΝΕΞ, ΦΑΡΜΑΣΕΡΒ Lilly,

Διαβάστε περισσότερα

gr

gr Η επίδραση της περίσσειας θυρεοειδικών ορµονών στα οστά ήταν γνωστή πριν από την εµφάνιση των αντιθυρεοειδικών φαρµάκων. Μία από τις πρώτες αναφορές καταγράφηκε το 1891από τον von Recklinghausen και αναφέρει

Διαβάστε περισσότερα

ΟΡΟΑΡΝΗΤΙΚΕΣ ΣΠΟΝΔΥΛΑΡΘΡΟΠΑΘΕΙΕΣ

ΟΡΟΑΡΝΗΤΙΚΕΣ ΣΠΟΝΔΥΛΑΡΘΡΟΠΑΘΕΙΕΣ ΟΡΟΑΡΝΗΤΙΚΕΣ ΣΠΟΝΔΥΛΑΡΘΡΟΠΑΘΕΙΕΣ Η έννοια της οροαρνητικής ΣπΑ Προακτινολογική ΣπΑ ΣΠΥΡΟΣ ΑΣΛΑΝΙΔΗΣ ΣπΑ Ομάδα φλεγμονωδών αρθροπαθειών Με κοινά κλινικά χαρακτηριστικά και γενετικούς προδιαθεσικούς παράγοντες

Διαβάστε περισσότερα

Η φαρµακοκινητική και φαρµακοδυναµική του Rituximab. Αθηνά Θεοδωρίδου Ρευµατολόγος

Η φαρµακοκινητική και φαρµακοδυναµική του Rituximab. Αθηνά Θεοδωρίδου Ρευµατολόγος Η φαρµακοκινητική και φαρµακοδυναµική του Rituximab Αθηνά Θεοδωρίδου Ρευµατολόγος Ra: Διαρκής κίνηση αυτοδραστικών Β-κυττάρων από τον µυελό των οστών στα περιφερικά λεµφικά όργανα και τον προσβεβληµένο

Διαβάστε περισσότερα

40 ο Ετήσιο Πανελλήνιο Ιατρικό Συνέδριο

40 ο Ετήσιο Πανελλήνιο Ιατρικό Συνέδριο ΕΦΑΡΜΟΣΜΕΝΟ ΚΛΙΝΙΚΟ ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΟ «Διαχείριση ασθενούς με οστεοπόρωση στην Π.Φ.Υ.» --------------------------------------------------------------------------------- 40 ο Ετήσιο Πανελλήνιο Ιατρικό Συνέδριο

Διαβάστε περισσότερα

Βηηακίλε D θαη Αλάινγα

Βηηακίλε D θαη Αλάινγα Βηηακίλε D θαη Αλάινγα Οκάδα ελψζεσλ, πνπ ζπκπεξηιακβάλεη: Φπζηθή βηηακίλε D Καιζηηξηφιε/Οξκφλε D (δξαζηηθφο κεηαβνιίηεο) Αιθαθαιζηδφιε (αλάινγν ηεο βηηακίλεο D) Φπζηθή Βηηακίλε D πκπεξηιακβάλεη ηελ εξγνθαιζηθεξφιε

Διαβάστε περισσότερα

ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΑΣΘΕΝΗ ΜΕ ΟΡΟΑΡΝΗΤΙΚΗ ΣΠΟΝΔΥΛΑΡΘΡΟΠΑΘΕΙΑ. Χατζημιχαηλίδου Σοφία

ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΑΣΘΕΝΗ ΜΕ ΟΡΟΑΡΝΗΤΙΚΗ ΣΠΟΝΔΥΛΑΡΘΡΟΠΑΘΕΙΑ. Χατζημιχαηλίδου Σοφία ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΑΣΘΕΝΗ ΜΕ ΟΡΟΑΡΝΗΤΙΚΗ ΣΠΟΝΔΥΛΑΡΘΡΟΠΑΘΕΙΑ Χατζημιχαηλίδου Σοφία ΟΡΟΑΡΝΗΤΙΚΕΣ ΣΠΟΝΔΥΛΑΡΘΡΙΤΙΔΕΣ Οσφυαλγία (φλεγμονώδους τύπου) Ιερολαγονίτιδα Ασύμμετρη περιφερική αρθρίτιδα Ενθεσίτιδα

Διαβάστε περισσότερα

ΚΑΤΑΣΤΟΛΗ ΤΗΣ ΟΣΤΕΟΒΛΑΣΤΙΚΗΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑΣ ΚΑΤΑ ΤΗ ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΥΠΕΡΜΑΡΑΘΩΝΙΟΥ ΔΡΟΜΟΥ. Τσεµπελή Α., Αλεξάκου Ζ., Μαµουρέλη Α., Καπετανούδη Σ.

ΚΑΤΑΣΤΟΛΗ ΤΗΣ ΟΣΤΕΟΒΛΑΣΤΙΚΗΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑΣ ΚΑΤΑ ΤΗ ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΥΠΕΡΜΑΡΑΘΩΝΙΟΥ ΔΡΟΜΟΥ. Τσεµπελή Α., Αλεξάκου Ζ., Μαµουρέλη Α., Καπετανούδη Σ. ΚΑΤΑΣΤΟΛΗ ΤΗΣ ΟΣΤΕΟΒΛΑΣΤΙΚΗΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑΣ ΚΑΤΑ ΤΗ ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΥΠΕΡΜΑΡΑΘΩΝΙΟΥ ΔΡΟΜΟΥ Τσεµπελή Α., Αλεξάκου Ζ., Μαµουρέλη Α., Καπετανούδη Σ. ΓΝ ΛΑΚΩΝΙΑΣ-ΝΜ ΣΠΑΡΤΗΣ ΕΙΣΑΓΩΓΗ κληρονοµικότητα γενετικοί παράγοντες

Διαβάστε περισσότερα

ΕΝΔΟΦΛΕΒΙΑ ΚΑΛΣΙΜΙΜΗΤΙΚΑ ΣΤΗΝ ΚΛΙΝΙΚΗ ΠΡΑΞΗ. ΣΕ ΠΟΙΟΥΣ ΑΣΘΕΝΕΙΣ ΚΑΙ ΠΟΤΕ;

ΕΝΔΟΦΛΕΒΙΑ ΚΑΛΣΙΜΙΜΗΤΙΚΑ ΣΤΗΝ ΚΛΙΝΙΚΗ ΠΡΑΞΗ. ΣΕ ΠΟΙΟΥΣ ΑΣΘΕΝΕΙΣ ΚΑΙ ΠΟΤΕ; ΕΝΔΟΦΛΕΒΙΑ ΚΑΛΣΙΜΙΜΗΤΙΚΑ ΣΤΗΝ ΚΛΙΝΙΚΗ ΠΡΑΞΗ. ΣΕ ΠΟΙΟΥΣ ΑΣΘΕΝΕΙΣ ΚΑΙ ΠΟΤΕ; Λιαβέρη Παρασκευή Νεφρολόγος Πρότυπο Νεφρολογικό Κέντρο Αττικής Με την ευγενική υποστήριξη της Amgen DISCLOSURES AMGEN (HONORARIUM)

Διαβάστε περισσότερα

Ασθενής με προβλήματα στη συμμόρφωση. Μαρία Ευσταθίου

Ασθενής με προβλήματα στη συμμόρφωση. Μαρία Ευσταθίου Ασθενής με προβλήματα στη συμμόρφωση Μαρία Ευσταθίου Ασθενής με ιδιαιτερότητες στον τρόπο ζωής Άνδρας, 30 ετών, μουσικός Από διμήνου: Συμμετρική πολυαρθρίτιδα TJC= 8, SJC= 7 ΤΚΕ: 51mm/1h CRP: 8,1 mg% (ΦΤ:

Διαβάστε περισσότερα

Οστεοαρθρίτιδα την 3 η χιλιετία. Διευθυντής Ε.Σ.Υ. Ρευματολογική Κλινική - Γ.Ν.Α. «Γιώργος Γεννηματάς»

Οστεοαρθρίτιδα την 3 η χιλιετία. Διευθυντής Ε.Σ.Υ. Ρευματολογική Κλινική - Γ.Ν.Α. «Γιώργος Γεννηματάς» Η Οστεοαρθρίτιδα την 3 η χιλιετία Δρ Αθανάσιος Γεωργούντζος Διευθυντής Ε.Σ.Υ. Ρευματολογική Κλινική - Γ.Ν.Α. «Γιώργος Γεννηματάς» Σύγκρουση συμφερόντων Conflict of interest Κανένα για αυτήν την παρουσίαση

Διαβάστε περισσότερα

Παναγόπουλοσ Παναγιώτησ Ρευματολογικό κλινικό Ναυτικό Νοςοκομεύο Αθηνών

Παναγόπουλοσ Παναγιώτησ Ρευματολογικό κλινικό Ναυτικό Νοςοκομεύο Αθηνών Παναγόπουλοσ Παναγιώτησ Ρευματολογικό κλινικό Ναυτικό Νοςοκομεύο Αθηνών Δείκτεσ ενεργότητασ ςτην ΑΣ Παρακολούθηςη ενεργότητασ Α και αποτελεςματικότητασ θεραπεύασ Assessment of SpondyloArthritis Society,

Διαβάστε περισσότερα

ΟΔΗΓΙΕΣ ΔΙΑΓΝΩΣΗΣ ΚΑΙ ΘΕΡΑΠΕΙΑΣ ΤΗΣ ΟΣΤΕΟΠΟΡΩΣΗΣ 2018

ΟΔΗΓΙΕΣ ΔΙΑΓΝΩΣΗΣ ΚΑΙ ΘΕΡΑΠΕΙΑΣ ΤΗΣ ΟΣΤΕΟΠΟΡΩΣΗΣ 2018 ΟΔΗΓΙΕΣ ΔΙΑΓΝΩΣΗΣ ΚΑΙ ΘΕΡΑΠΕΙΑΣ ΤΗΣ ΟΣΤΕΟΠΟΡΩΣΗΣ 2018 Α. ΠΟΤΕ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΥΠΟΒΑΛΛΟΝΤΑΙ ΟΙ ΑΣΘΕΝΕΙΣ ΣΕ ΜΕΤΡΗΣΗ ΟΣΤΙΚΗΣ ΠΥΚΝΟΤΗΤΑΣ (ΑΝΔΡΕΣ ΚΑΙ ΓΥΝΑΙΚΕΣ): ΗΛΙΚΙΑ < 50 ΕΤΩΝ: Κατάγματα χαμηλής βίας Υπογοναδισμός

Διαβάστε περισσότερα

Επιβλέπων καθηγητής: Δρ Βασίλειος Ραφτόπουλος ΠΟΙΟΤΗΤΑ ΖΩΗΣ ΣΕ ΜΕΤΕΜΜΗΝΟΠΑΥΣΙΑΚΕΣ ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΜΕΤΑ ΑΠΟ ΟΣΤΕΟΠΟΡΩΤΙΚΑ ΚΑΤΑΓΜΑΤΑ ΣΠΟΝΔΥΛΙΚΗΣ ΣΤΗΛΗΣ

Επιβλέπων καθηγητής: Δρ Βασίλειος Ραφτόπουλος ΠΟΙΟΤΗΤΑ ΖΩΗΣ ΣΕ ΜΕΤΕΜΜΗΝΟΠΑΥΣΙΑΚΕΣ ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΜΕΤΑ ΑΠΟ ΟΣΤΕΟΠΟΡΩΤΙΚΑ ΚΑΤΑΓΜΑΤΑ ΣΠΟΝΔΥΛΙΚΗΣ ΣΤΗΛΗΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΤΜΗΜΑ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ Επιβλέπων καθηγητής: Δρ Βασίλειος Ραφτόπουλος ΠΟΙΟΤΗΤΑ ΖΩΗΣ ΣΕ ΜΕΤΕΜΜΗΝΟΠΑΥΣΙΑΚΕΣ ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΜΕΤΑ ΑΠΟ ΟΣΤΕΟΠΟΡΩΤΙΚΑ ΚΑΤΑΓΜΑΤΑ ΣΠΟΝΔΥΛΙΚΗΣ ΣΤΗΛΗΣ Από τη

Διαβάστε περισσότερα

Άσκηση σε Κλινικούς Πληθυσμούς ΜΚ1118

Άσκηση σε Κλινικούς Πληθυσμούς ΜΚ1118 Άσκηση σε Κλινικούς Πληθυσμούς ΜΚ1118 Διάλεξη 6: Οστεοπόρωση, οστεοπενία και Άσκηση Υπεύθυνος Μαθήματος: ΑΘ. ΤΖΙΑΜΟΥΡΤΑΣ, PhD Διδάσκοντες: Α. Καλτσάτου,PhD 2016-2017 Διάλεξη6 ΤΕΦΑΑ, ΠΘ ΣΎΝΔΕΣΗ ΜΕ ΤΑ ΠΡΟΗΓΟΥΜΕΝΑ

Διαβάστε περισσότερα

Πρακτικές οδηγίες για την παρακολούθηση της αγωγής

Πρακτικές οδηγίες για την παρακολούθηση της αγωγής Πρακτικές οδηγίες για την παρακολούθηση της αγωγής ρ. Ψαρέλης Σάββας MD, PhD Ρευματολόγος Γενικό Νοσοκομείο Λευκωσίας Περιγραφή Περίπτωσης Γυναίκα 62 ετών διαγνωσμένη με οστεοπόρωση προ έτους και σε αγωγή

Διαβάστε περισσότερα

ταχύτητα καθίζησης ερυθρών (ΤΚΕ)

ταχύτητα καθίζησης ερυθρών (ΤΚΕ) ταχύτητα καθίζησης ερυθρών (ΤΚΕ) ταχύτητα καθίζησης ερυθρών (ΤΚΕ) {Erythrocyte Sedimentation Rate (ESR)} η ταχύτητα με την οποία καθιζάνουν τα ερυθρά αιμοσφαίρια μέσα στον εξεταστικό σωλήνα του μεγαλύτερου

Διαβάστε περισσότερα

Chin J Osteoporos April 2011 Vol 17 No. 4 Published online www. wanfangdate. com. cn doi / j. issn

Chin J Osteoporos April 2011 Vol 17 No. 4 Published online www. wanfangdate. com. cn doi / j. issn 312 Published online www. wanfangdate. com. cn doi 10. 3969 / j. issn. 1006-7108. 2011. 04. 007 R681 A 1006-7108 2011 04-0312-05 fat mass lean mass 414 1020 Hologic Delphi A X fat mass lean mass 1 2 Lean

Διαβάστε περισσότερα

ΒΙΟΧΗΜΙΚΟΙ ΔΕΙΚΤΕΣ ΣΤΗΝ ΔΙΑΧΕΙΡΗΣΗ ΤΟΥ ΟΣΤΕΟΠΟΡΩΤΙΚΟΥ ΑΣΘΕΝΗ ΕΛΕΝΗ ΒΑΦΕΙΑΔΟΥ ΕΝΔΟΚΡΙΝΟΛΟΓΟΣ

ΒΙΟΧΗΜΙΚΟΙ ΔΕΙΚΤΕΣ ΣΤΗΝ ΔΙΑΧΕΙΡΗΣΗ ΤΟΥ ΟΣΤΕΟΠΟΡΩΤΙΚΟΥ ΑΣΘΕΝΗ ΕΛΕΝΗ ΒΑΦΕΙΑΔΟΥ ΕΝΔΟΚΡΙΝΟΛΟΓΟΣ ΒΙΟΧΗΜΙΚΟΙ ΔΕΙΚΤΕΣ ΣΤΗΝ ΔΙΑΧΕΙΡΗΣΗ ΤΟΥ ΟΣΤΕΟΠΟΡΩΤΙΚΟΥ ΑΣΘΕΝΗ ΕΛΕΝΗ ΒΑΦΕΙΑΔΟΥ ΕΝΔΟΚΡΙΝΟΛΟΓΟΣ ΒΙΟΧΗΜΙΚΟΙ ΔΕΙΚΤΕΣ ΣΤΗΝ ΟΣΤΕΟΠΟΡΩΣΗ Είναι ένζυµα και πεπτίδια που προέρχονται τόσο από τα κύτταρα όσο και από

Διαβάστε περισσότερα

Ρευματοειδής αρθρίτιδα. Μαρία Γ. Τεκτονίδου Επίκουρος Καθηγήτρια Ρευματολογίας Α Παθολογική Κλινική, Ιατρική Σχολή Αθηνών

Ρευματοειδής αρθρίτιδα. Μαρία Γ. Τεκτονίδου Επίκουρος Καθηγήτρια Ρευματολογίας Α Παθολογική Κλινική, Ιατρική Σχολή Αθηνών Ρευματοειδής αρθρίτιδα Μαρία Γ. Τεκτονίδου Επίκουρος Καθηγήτρια Ρευματολογίας Α Παθολογική Κλινική, Ιατρική Σχολή Αθηνών Ρόλος Ανοσοποιητικού Συστήματος Προστασία του οργανισμού έναντι εξωτερικών εισβολέων

Διαβάστε περισσότερα

Η θέση της διακεκομμένης αντιοστεοπορωτικής αγωγής στο σχεδιασμό μακρόχρονης αγωγής.

Η θέση της διακεκομμένης αντιοστεοπορωτικής αγωγής στο σχεδιασμό μακρόχρονης αγωγής. Η θέση της διακεκομμένης αντιοστεοπορωτικής αγωγής στο σχεδιασμό μακρόχρονης αγωγής Κων/νος Α. Τουλής, MD MRes MSc PhD Ενδοκρινολόγος, 424 ΓΣΝΕ ΕΛ.Ι.ΟΣ Η θέση της διακεκομμένης αντιοστεοπορωτικής αγωγής

Διαβάστε περισσότερα

2 Ο Περιστατικό: Ασθενής με ταχέως εξελισσόμενη νόσος

2 Ο Περιστατικό: Ασθενής με ταχέως εξελισσόμενη νόσος 2 Ο Περιστατικό: Ασθενής με ταχέως εξελισσόμενη νόσος Ασθενής με ταχέως εξελισσόμενη νόσος Γυναίκα, 32 ετών, πωλήτρια Από διμήνου: Συμμετρική πολυαρθρίτιδα TJC= 10, SJC= 8 ΤΚΕ: 54mm/1h CRP: 7,9 mg% (ΦΤ:

Διαβάστε περισσότερα

Ρευματολογία. Ψωριασική Αρθρίτιδα. Στέφανος Πατεράκης Φυσικοθεραπευτής, καθηγητής φυσ/πείας

Ρευματολογία. Ψωριασική Αρθρίτιδα. Στέφανος Πατεράκης Φυσικοθεραπευτής, καθηγητής φυσ/πείας Ρευματολογία Ψωριασική Αρθρίτιδα Στέφανος Πατεράκης Φυσικοθεραπευτής, καθηγητής φυσ/πείας Τι είναι η ψωριασική αρθρίτιδα; Η ψωριασική αρθρίτιδα είναι μια χρόνια φλεγμονώδης πάθηση που προσβάλλει τις αρθρώσεις

Διαβάστε περισσότερα

οστεοαρθρίτιδα δεν προστατεύουν από την οστεοπόρωση Ομότιμος Καθηγητής ΕΚΠΑ Πρόεδρος ΕΛΙΟΣ

οστεοαρθρίτιδα δεν προστατεύουν από την οστεοπόρωση Ομότιμος Καθηγητής ΕΚΠΑ Πρόεδρος ΕΛΙΟΣ Το αυξημένο σωματικό βάρος και η οστεοαρθρίτιδα δεν προστατεύουν από την οστεοπόρωση Ελληνικά επιδημιολογικά δεδομένα Γ. Π. Λυρίτης Ομότιμος Καθηγητής ΕΚΠΑ γ Πρόεδρος ΕΛΙΟΣ Οι ποιο συχνές παθήσεις του

Διαβάστε περισσότερα

Δημήτρης Καρόκης Ρευματολόγος ΕΠΕΜΥ, Λευκάδα 22/6/2012

Δημήτρης Καρόκης Ρευματολόγος ΕΠΕΜΥ, Λευκάδα 22/6/2012 Δημήτρης Καρόκης Ρευματολόγος ΕΠΕΜΥ, Λευκάδα 22/6/2012 *Παλιότερα θεωρούνταν ήπια νόσος *Νεώτερα δεδομένα: ~ 20% των ασθενών αναπτύσσουν διαβρωτική και δυνητικά «αναπηρική» νόσο *Αναζήτηση δεικτών για

Διαβάστε περισσότερα

ΠΩΣ ΕΠΙΔΡΑ Η ΑΣΚΗΣΗ ΣΤΑ ΔΙΑΦΟΡΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΤΟΥ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΥ

ΠΩΣ ΕΠΙΔΡΑ Η ΑΣΚΗΣΗ ΣΤΑ ΔΙΑΦΟΡΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΤΟΥ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΥ ΠΩΣ ΕΠΙΔΡΑ Η ΑΣΚΗΣΗ ΣΤΑ ΔΙΑΦΟΡΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΤΟΥ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΥ Η άσκηση, επιφέρει ευεργετικά αποτελέσματα στα διάφορα συστήματα του οργανισμού. Τα αποτελέσματα αυτά ενδέχεται να είναι παροδικά ή μόνιμα ανάλογα

Διαβάστε περισσότερα

Γνωριμία με τα αυτοάνοσα ρευματικά νοσήματα

Γνωριμία με τα αυτοάνοσα ρευματικά νοσήματα Γνωριμία με τα αυτοάνοσα ρευματικά νοσήματα Αντώνης Φανουριάκης Μονάδα Ρευματολογίας και Κλινικής Ανοσολογίας Δ Πανεπιστημιακή Παθολογική Κλινική Πανεπιστημιακό Γενικό Νοσοκομείο «Αττικόν» Αθήνα, 01/02/2016

Διαβάστε περισσότερα

Τι είναι οστεοπόρωση;

Τι είναι οστεοπόρωση; Τι είναι οστεοπόρωση; Η οστεοπόρωση είναι χρόνια πάθηση του μεταβολισμού των οστών, κατά την οποία παρατηρείται σταδιακή μείωση της πυκνότητας και της ποιότητάς τους, ώστε αυτά με την πάροδο του χρόνου

Διαβάστε περισσότερα

Ηλίας Κουρής - Ρευματολόγος. www.rheuma,gr

Ηλίας Κουρής - Ρευματολόγος. www.rheuma,gr Πολλες από τις ρευματικες παθησεις των ενηλικων προσβαλουν και τα παιδια,αν και σε μικροτερη συχνοτητα. Επιπλεον καποιες παθησεις όπως είναι ο συστηματικης έναρξης ή ο ολιγοαρθρικος τυπος εναρξης της Νεανικης

Διαβάστε περισσότερα

Θεραπεία οστεοπόρωσης: Σύγχρονη προσέγγιση και κατευθύνσεις Νέες κατευθύνσεις για την αντιµετώπιση της ΟΠ από κορτικοειδή

Θεραπεία οστεοπόρωσης: Σύγχρονη προσέγγιση και κατευθύνσεις Νέες κατευθύνσεις για την αντιµετώπιση της ΟΠ από κορτικοειδή Θεραπεία οστεοπόρωσης: Σύγχρονη προσέγγιση και κατευθύνσεις Νέες κατευθύνσεις για την αντιµετώπιση της ΟΠ από κορτικοειδή Δήµος Κ. Πατρίκος Διευθυντής Ρευµατολόγος Νοσοκοµείο Metropolitan Πανελλήνιο Συνέδριο

Διαβάστε περισσότερα

gr aiavramidis.gr

gr aiavramidis.gr Strontium ranelate Χηµικός Τύπος - OOC OC CH 2 CN Sr ++ - OOC OC S N C C H 2 H 2 CO O - CO O - Sr ++ Εντερική απορρόφηση µε παθητική διάχυση µε ενεργητική απορρόφηση εξαρτώµενη από τη βιταµίνη D 25-3%

Διαβάστε περισσότερα

Κατάγματα ανεπάρκειας: αίτια, εντόπιση, απεικόνιση

Κατάγματα ανεπάρκειας: αίτια, εντόπιση, απεικόνιση Παθολογία οστικού μυελού : αίτια, εντόπιση, απεικόνιση ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΣΠΑΝΑΚΗΣ Επιμελητής Β ακτινολογίας ΠΑΓΝΗ Τομέας Ακτινολογίας Εργαστήριο Ιατρικής Απεικόνισης Διευθυντής: Καθηγητής Απόστολος Καραντάνας

Διαβάστε περισσότερα

παθής και δευτεροπαθής Οστεοπόρωση στον άν Στρογγυλό Τραπέζι ΕΕΕ ΠΕΕ: Οστεοπόρωση σε ειδικές ομάδες

παθής και δευτεροπαθής Οστεοπόρωση στον άν Στρογγυλό Τραπέζι ΕΕΕ ΠΕΕ: Οστεοπόρωση σε ειδικές ομάδες παθής και δευτεροπαθής Οστεοπόρωση στον άν Στρογγυλό Τραπέζι ΕΕΕ ΠΕΕ: Οστεοπόρωση σε ειδικές ομάδες Κων/νος Α. Τουλής, MD MSc(Res) MSc(HCM) PhD Τμήμα Ενδοκρινολογίας, 424 Γενικό Στρατιωτικό Νοσοκομείο,

Διαβάστε περισσότερα

13 Επιστημονική Συνάντηση Ρευματολόγων Βορειοδυτικής 21 & 22 Ιανουαρίου 2011, Μέτσοβο. Ο ρόλος της µαγνητικής τοµογραφίας στις σπονδυλοαρθροπάθειες

13 Επιστημονική Συνάντηση Ρευματολόγων Βορειοδυτικής 21 & 22 Ιανουαρίου 2011, Μέτσοβο. Ο ρόλος της µαγνητικής τοµογραφίας στις σπονδυλοαρθροπάθειες 13 Επιστημονική Συνάντηση Ρευματολόγων Βορειοδυτικής Ελλάδος 21 & 22 Ιανουαρίου 2011, Μέτσοβο Ο ρόλος της µαγνητικής τοµογραφίας στις σπονδυλοαρθροπάθειες Σε ασθενείς µε οροαρνητική σπονδυλαρθροπάθεια

Διαβάστε περισσότερα

Κατευθυντήρια Οδηγία Νο 14 Μάρτιος 2014

Κατευθυντήρια Οδηγία Νο 14 Μάρτιος 2014 Κατευθυντήρια Οδηγία Νο 14 Μάρτιος 2014 Οστεοπόρωση Ορισµός Οστεοπόρωση ονοµάζεται η κατάσταση στην οποία µειώνεται η οστική µάζα και διαταράσσεται η µικροαρχιτεκτονική του οστού. Αυτό έχει ως αποτέλεσµα

Διαβάστε περισσότερα

There are no translations available. Πέτρος Χ. Κατσαβοχρήστος Παθολόγος

There are no translations available. Πέτρος Χ. Κατσαβοχρήστος Παθολόγος There are no translations available. Πέτρος Χ. Κατσαβοχρήστος Παθολόγος Η οστεοπόρωση αποτελεί κλινική συνδρομή και χαρακτηρίζεται από μείωση της οστικής πυκνότητας των οστών και διαταραχή της μικροαρχιτεκτονικής

Διαβάστε περισσότερα

Υγεία και Άσκηση Ειδικών Πληθυσμών ΜΚ0958

Υγεία και Άσκηση Ειδικών Πληθυσμών ΜΚ0958 ΣΧΟΛΙΑΣΜΟΣ ΠΡΟΟΔΟΥ ΛΑΝΘΑΣΜΕΝΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΥΠΟΓΛΥΚΑΙΜΙΑ ΕΙΝΑΙ Η ΜΕΓΑΛΗ ΠΡΟΣΛΗΨΗ ΣΑΚΧΑΡΩΝ-ΠΡΟΤΕΙΝΕΤΑΙ ΑΣΚΗΣΗ ΣΕ ΑΛΜΥΡΟ ΝΕΡΟ ΥΠΟΓΛΥΚΑΙΜΙΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑ ΑΡΤΗΡΙΑΚΗ ΥΠΕΡΤΑΣΗΣ ΑΣΚΗΣΗ ΣΤΟΝ ΣΔ -ΜΕΙΩΣΗ ΥΠΕΡΒΟΛΙΚΗΣ

Διαβάστε περισσότερα

Η θέση της χημειοθεραπείας σε ασθενείς 3 ης ηλικίας. Θωμάς Μακατσώρης Λέκτορας Παθολογίας-Ογκολογίας Πανεπιστήμιο Πατρών 23-10-2010

Η θέση της χημειοθεραπείας σε ασθενείς 3 ης ηλικίας. Θωμάς Μακατσώρης Λέκτορας Παθολογίας-Ογκολογίας Πανεπιστήμιο Πατρών 23-10-2010 Η θέση της χημειοθεραπείας σε ασθενείς 3 ης ηλικίας Θωμάς Μακατσώρης Λέκτορας Παθολογίας-Ογκολογίας Πανεπιστήμιο Πατρών 23-10-2010 Το πεδίο αλλάζει Αύξηση του προσδόκιμου επιβίωσης παγκοσμίως Καλύτερη

Διαβάστε περισσότερα

Το γόνατο ως στόχος ρευματικών νοσημάτων

Το γόνατο ως στόχος ρευματικών νοσημάτων Το γόνατο ως στόχος ρευματικών νοσημάτων Χ. Μ. ΜουτσόπουΛος Αντεπιστέλλον μέλος της Ακαδημίας Αθηνών, Καθηγητής Ιατρικής Σχολής Πανεπιστημίου Αθηνών α ρευματικά νοσήματα είναι ασθένειες που προσβάλλουν

Διαβάστε περισσότερα

Οστεοπόρωση: Μια επιδημία που μας αφορά όλους - Ο Δρόμος για την Θεραπεία Δευτέρα, 29 Αύγουστος :22

Οστεοπόρωση: Μια επιδημία που μας αφορά όλους - Ο Δρόμος για την Θεραπεία Δευτέρα, 29 Αύγουστος :22 Γράφει: Κωνσταντίνος Δρετάκης, Ορθοπεδικός Χειρουργός, Διδάκτωρ του Πανεπιστημίου Κρήτης, Διευθυντής του Τμήματος Οστεοπόρωσης στο Νοσοκομείο Metropolitan Αφορά τις γυναίκες, αλλά και τους άνδρες, οι οποίοι

Διαβάστε περισσότερα

Dr. X. Baraliakos Rheumazentrum Ruhrgebiet Herne Ruhr-University Bochum Germany. 23-26 Ιουνίου 2011

Dr. X. Baraliakos Rheumazentrum Ruhrgebiet Herne Ruhr-University Bochum Germany. 23-26 Ιουνίου 2011 Ο ρευµατολόγος και η χρήση του µαγνητικού συντονισµού στην πρώιµη διάγνωση των σπονδυλαρθιτίδων και στην παρακολούθηση της αποτελεσµατικότητας της θεραπείας 23-26 Ιουνίου 2011 Dr. X. Baraliakos Rheumazentrum

Διαβάστε περισσότερα

Η ΣΥΜΒΟΛΗ ΤΟΥ ΔΕΙΚΤΗ TBS (ΤRABECULAR ΒONE SCORE) ΜΕ DEXA, ΣΕ ΑΙΜΟΚΑΘΑΙΡΟΜΕΝΟΥΣ ΑΣΘΕΝΕΙΣ ΜΕ ΤΕΛΙΚΟΥ ΣΤΑΔΙΟΥ ΝΕΦΡΙΚΗ ΑΝΕΠΑΡΚΕΙΑ ΣΤΗΝ ΠΡΟΛΗΨΗ ΚΑΤΑΓΜΑΤΩΝ

Η ΣΥΜΒΟΛΗ ΤΟΥ ΔΕΙΚΤΗ TBS (ΤRABECULAR ΒONE SCORE) ΜΕ DEXA, ΣΕ ΑΙΜΟΚΑΘΑΙΡΟΜΕΝΟΥΣ ΑΣΘΕΝΕΙΣ ΜΕ ΤΕΛΙΚΟΥ ΣΤΑΔΙΟΥ ΝΕΦΡΙΚΗ ΑΝΕΠΑΡΚΕΙΑ ΣΤΗΝ ΠΡΟΛΗΨΗ ΚΑΤΑΓΜΑΤΩΝ 22 ο Διαπανεπιστημιακό Συνέδριο Ακτινολογίας Η ΣΥΜΒΟΛΗ ΤΟΥ ΔΕΙΚΤΗ TBS (ΤRABECULAR ΒONE SCORE) ΜΕ DEXA, ΣΕ ΑΙΜΟΚΑΘΑΙΡΟΜΕΝΟΥΣ ΑΣΘΕΝΕΙΣ ΜΕ ΤΕΛΙΚΟΥ ΣΤΑΔΙΟΥ ΝΕΦΡΙΚΗ ΑΝΕΠΑΡΚΕΙΑ ΣΤΗΝ ΠΡΟΛΗΨΗ ΚΑΤΑΓΜΑΤΩΝ Σαχινίδου

Διαβάστε περισσότερα

Ν. Κατσίκη[1], Α. Γκοτζαμάνη-Ψαρράκου[2], Φ. Ηλιάδης[1], Τρ. Διδάγγελος[1], Ι. Γιώβος[3], Δ. Καραμήτσος[1]

Ν. Κατσίκη[1], Α. Γκοτζαμάνη-Ψαρράκου[2], Φ. Ηλιάδης[1], Τρ. Διδάγγελος[1], Ι. Γιώβος[3], Δ. Καραμήτσος[1] Ολόγοςλεπτίνης/αδιπονεκτίνης ως ανεξάρτητος προγνωστικός παράγοντας 10ετούς καρδιαγγειακού κινδύνου σε ινσουλινοθεραπευόμενους ασθενείς με διαβήτη τύπου 2 Ν. Κατσίκη[1], Α. Γκοτζαμάνη-Ψαρράκου[2], Φ. Ηλιάδης[1],

Διαβάστε περισσότερα

Σπογγώδες και φλοιώδες οστό: η διαφοροποίηση του ιστού προαναγγέλλει και τη δράση της διαφοροποίησης των αντιοστεοπορωτικών φαρμάκων;

Σπογγώδες και φλοιώδες οστό: η διαφοροποίηση του ιστού προαναγγέλλει και τη δράση της διαφοροποίησης των αντιοστεοπορωτικών φαρμάκων; Θεραπευτικά ζητήματα του οστικού μεταβολισμού Σπογγώδες και φλοιώδες οστό: η διαφοροποίηση του ιστού προαναγγέλλει και τη δράση της διαφοροποίησης των αντιοστεοπορωτικών φαρμάκων; Γεώργιος Παν. Καμπάκης

Διαβάστε περισσότερα

Πρακτικά ερωτήματα στο ιατρείο οστεοπόρωσης για την ερμηνεία των μετρήσεων οστικής πυκνομετρίας

Πρακτικά ερωτήματα στο ιατρείο οστεοπόρωσης για την ερμηνεία των μετρήσεων οστικής πυκνομετρίας Πρακτικά ερωτήματα στο ιατρείο οστεοπόρωσης για την ερμηνεία των μετρήσεων οστικής πυκνομετρίας Ευστάθιος Θ. Χρονόπουλος Επίκουρος Καθηγητής ΕΚΠΑ Β Πανεπιστημιακή Ορθοπαιδική Κλινική Κωνσταντοπούλειο Γενικό

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΦΥΣΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ Ν. ΜΑΓΝΗΣΙΑΣ ( Ε.Κ.Φ.Ε ) ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΦΥΣΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ Ν. ΜΑΓΝΗΣΙΑΣ ( Ε.Κ.Φ.Ε ) ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΦΥΣΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ Ν. ΜΑΓΝΗΣΙΑΣ ( Ε.Κ.Φ.Ε ) ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ Θέμα: ΜΙΚΡΟΣΚΟΠΙΚΗ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗ ΜΟΝΙΜΟΥ ΠΑΡΑΣΚΕΥΑΣΜΑΤΟΣ ΑΙΜΑΤΟΣ (άσκηση 4 του εργαστηριακού οδηγού) Μέσος χρόνος πειράματος:

Διαβάστε περισσότερα

Θεραπεία της οστεοπόρωσης: γιατί, πότε, πως και για πόσο? Φωτεινή Γ. Παπαδοπούλου Γκάσταρη Ενδοκρινολόγος

Θεραπεία της οστεοπόρωσης: γιατί, πότε, πως και για πόσο? Φωτεινή Γ. Παπαδοπούλου Γκάσταρη Ενδοκρινολόγος Θεραπεία της οστεοπόρωσης: γιατί, πότε, πως και για πόσο? Φωτεινή Γ. Παπαδοπούλου Γκάσταρη Ενδοκρινολόγος Φυσιολογικό Οστούν Μέτρια Οστεοπόρωση Σοβαρή Οστεοπόρωση Courtesy Dr. A. Boyde 1 στις 3 γυναίκες

Διαβάστε περισσότερα

Η ΧΡΟΝΟΕΞΑΡΤΩΜΕΝΗ ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΤΩΝ ΔΙΦΩΣΦΩΝΙΚΩΝ ΣΤΟΥΣ ΔΕΙΚΤΕΣ ΟΣΤΙΚΟΥ ΜΕΤΑΒΟΛΙΣΜΟΥ, ΣΕ ΑΣΘΕΝΕΙΣ ΜΕ ΟΜΟΖΥΓΗ β-μεσογειακη ΑΝΑΙΜΙΑ ΚΑΙ ΟΣΤΕΟΠΟΡΩΣΗ

Η ΧΡΟΝΟΕΞΑΡΤΩΜΕΝΗ ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΤΩΝ ΔΙΦΩΣΦΩΝΙΚΩΝ ΣΤΟΥΣ ΔΕΙΚΤΕΣ ΟΣΤΙΚΟΥ ΜΕΤΑΒΟΛΙΣΜΟΥ, ΣΕ ΑΣΘΕΝΕΙΣ ΜΕ ΟΜΟΖΥΓΗ β-μεσογειακη ΑΝΑΙΜΙΑ ΚΑΙ ΟΣΤΕΟΠΟΡΩΣΗ Η ΧΡΟΝΟΕΞΑΡΤΩΜΕΝΗ ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΤΩΝ ΔΙΦΩΣΦΩΝΙΚΩΝ ΣΤΟΥΣ ΔΕΙΚΤΕΣ ΟΣΤΙΚΟΥ ΜΕΤΑΒΟΛΙΣΜΟΥ, ΣΕ ΑΣΘΕΝΕΙΣ ΜΕ ΟΜΟΖΥΓΗ β-μεσογειακη ΑΝΑΙΜΙΑ ΚΑΙ ΟΣΤΕΟΠΟΡΩΣΗ ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ Ν. ΤΣΑΡΤΣΑΛΗΣ ΕΝΔΟΚΡΙΝΟΛΟΓΟΣ-ΔΙΑΒΗΤΟΛΟΓΟΣ ΕΠΙΜΕΛΗΤΗΣ

Διαβάστε περισσότερα

Η θέση των αντι-tnf παραγόντων στην αντιμετώπιση της Ψωριασικής Αρθρίτιδας. Κυριακή Μποκή Λευκάδα

Η θέση των αντι-tnf παραγόντων στην αντιμετώπιση της Ψωριασικής Αρθρίτιδας. Κυριακή Μποκή Λευκάδα Η θέση των αντι-tnf παραγόντων στην αντιμετώπιση της Ψωριασικής Αρθρίτιδας Κυριακή Μποκή Λευκάδα 23-6-2012 Κύριες κλινικές εκδηλώσεις της Ψωριασικής Αρθρίτιδας, σύμφωνα με την ομάδα GRAPPA 94% % 53% 46%

Διαβάστε περισσότερα

Μοντέλα πρόγνωσης. του Σακχαρώδη Διαβήτη. Ηλιάδης Φώτης. Επίκουρος Καθηγητής Παθολογίας-Διαβητολογίας ΑΠΘ Α ΠΡΠ, Νοσοκοµείο ΑΧΕΠΑ

Μοντέλα πρόγνωσης. του Σακχαρώδη Διαβήτη. Ηλιάδης Φώτης. Επίκουρος Καθηγητής Παθολογίας-Διαβητολογίας ΑΠΘ Α ΠΡΠ, Νοσοκοµείο ΑΧΕΠΑ Μοντέλα πρόγνωσης του Σακχαρώδη Διαβήτη Ηλιάδης Φώτης Επίκουρος Καθηγητής Παθολογίας-Διαβητολογίας ΑΠΘ Α ΠΡΠ, Νοσοκοµείο ΑΧΕΠΑ IDF Diabetes Atlas 5th Edition 2012 Update 3.8 million men and women worldwide

Διαβάστε περισσότερα

Interactions between diet-derived phytoestrogens and bone-related genes

Interactions between diet-derived phytoestrogens and bone-related genes Αλληλεπιδράσεις φυτο-οιστρογόνων της διατροφής με γονίδια που εμπλέκονται στον μεταβολισμό των οστών Ρωξάνη Τέντα Roxane Tenta Assistant Prof. in Human Physiology Interactions between diet-derived phytoestrogens

Διαβάστε περισσότερα

Τελικό κείμενο της Μελέτης. Σύνδρομο Πολυκυστικών Ωοθηκών: Διατροφή και Υγεία

Τελικό κείμενο της Μελέτης. Σύνδρομο Πολυκυστικών Ωοθηκών: Διατροφή και Υγεία Τελικό κείμενο της Μελέτης Σύνδρομο Πολυκυστικών Ωοθηκών: Διατροφή και Υγεία Τα τελικά προϊόντα προχωρημένης γλυκοζυλίωσης (Advanced Glycation End products, ) είναι μόρια υψηλής δραστικότητας, τα οποία

Διαβάστε περισσότερα

Οστεοπόρωση - Παθοφυσιολογία - ιάγνωση - Παράγοντες κινδύνου. Πωλ Φαρατζιάν Κλινικός διαιτολόγος-διατροφολόγος Μονάδα διατροφής ανθρώπου ΓΠΑ

Οστεοπόρωση - Παθοφυσιολογία - ιάγνωση - Παράγοντες κινδύνου. Πωλ Φαρατζιάν Κλινικός διαιτολόγος-διατροφολόγος Μονάδα διατροφής ανθρώπου ΓΠΑ Οστεοπόρωση - Παθοφυσιολογία - ιάγνωση - Παράγοντες κινδύνου Πωλ Φαρατζιάν Κλινικός διαιτολόγος-διατροφολόγος Μονάδα διατροφής ανθρώπου ΓΠΑ Οστίτης Ιστός Η στερεότερη μορφή συνδετικού ιστού ΣΥΣΤΑΣΗ : -

Διαβάστε περισσότερα

Επίδραση της ραλοξιφαίνης στην οστική πυκνότητα υγιών μετεμμηνοπαυσιακών γυναικών

Επίδραση της ραλοξιφαίνης στην οστική πυκνότητα υγιών μετεμμηνοπαυσιακών γυναικών Επίδραση της ραλοξιφαίνης στην οστική πυκνότητα υγιών μετεμμηνοπαυσιακών γυναικών Ελένη Μαυρουδή 1, Μελαχρινή Μαυρουδή 2, Δημήτριος Βαβίλης 3, Δημήτριος Γουλής 3, Ειρήνη Καζαντζίδου 4, Ηλίας Μπασαγιάννης

Διαβάστε περισσότερα

Στασινός Παναγιώτης του Σταμάτη

Στασινός Παναγιώτης του Σταμάτη Προσωπικά στοιχεία Στασινός Παναγιώτης του Σταμάτη 28/09/1962 Ελληνική 2231045910 6932837696 p-stas@hol.gr Βελισσαρίου 2 και Λάσκαρη 35100 Λαμία Σπουδές-Νοσοκομειακή Εμπειρία Απρίλιος 1995 εως Μαίος 1998

Διαβάστε περισσότερα

ΑΝΔΡΩΝΗΣ Χ. 24/10/2016

ΑΝΔΡΩΝΗΣ Χ. 24/10/2016 ΣΥΓΚΡΟΥΣΗ ΣΥΜΦΕΡΟΝΤΩΝ ΚΑΝΕΝΑ ΟΡΙΣΜΟΣ Asymptomatic Primary Hyperparathyroidism (PHPT). a condition defined as hyperparathyroidism that lack specific symptoms or signs traditionally associated with hypercalcemia

Διαβάστε περισσότερα

«ΟΣΤΕΟΑΡΘΡΙΤΙΣ» Ευστάθιος Χρονόπουλος Επίκουρος Καθηγητής ΕΚΠΑ Β Πανεπιστημιακή ήορθοπαιδική ήκλινική Κωνσταντοπούλειο Νοσοκομείο Ν.

«ΟΣΤΕΟΑΡΘΡΙΤΙΣ» Ευστάθιος Χρονόπουλος Επίκουρος Καθηγητής ΕΚΠΑ Β Πανεπιστημιακή ήορθοπαιδική ήκλινική Κωνσταντοπούλειο Νοσοκομείο Ν. «ΟΣΤΕΟΑΡΘΡΙΤΙΣ» Ευστάθιος Χρονόπουλος Επίκουρος Καθηγητής ΕΚΠΑ Β Πανεπιστημιακή ήορθοπαιδική ήκλινική Κωνσταντοπούλειο Νοσοκομείο Ν.ΙΩΝΙΑΣ Εισαγωγή: γή Η συνηθέστερη των παθήσεων που προσβάλλει τους ενήλικες

Διαβάστε περισσότερα

Ο ρόλος των αντισωμάτων κατά του κυκλικού κιτρουλλιωμένου πεπτιδίου στη διάγνωση και θεραπεία της νεανικής ιδιοπαθούς αρθρίτιδας

Ο ρόλος των αντισωμάτων κατά του κυκλικού κιτρουλλιωμένου πεπτιδίου στη διάγνωση και θεραπεία της νεανικής ιδιοπαθούς αρθρίτιδας ΗΜΟΚΡΙΤΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΡΑΚΗΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥ ΩΝ "ΚΛΙΝΙΚΗ ΦΑΡΜΑΚΟΛΟΓΙΑ - ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΗ" Ο ρόλος των αντισωμάτων κατά του κυκλικού κιτρουλλιωμένου πεπτιδίου στη διάγνωση και θεραπεία της νεανικής

Διαβάστε περισσότερα

ΟΣΤΕΟΠΟΡΩΣΗ. Ποια είναι τα αίτια που προκαλούν την οστεοπόρωση ;

ΟΣΤΕΟΠΟΡΩΣΗ. Ποια είναι τα αίτια που προκαλούν την οστεοπόρωση ; ΟΣΤΕΟΠΟΡΩΣΗ Ο σ τ ε ο π ό ρ ω σ η καλείται η ελάττωση της οστικής μάζας, χωρίς όμως να έχουμε διαταραχή της χημικής σύστασης του οστού. Η φυσιολογική αποδόμηση του οστού δεν ακολουθείται από αντίστοιχη

Διαβάστε περισσότερα

Γενική περίληψη της επιστημονικής αξιολόγησης των φαρμακευτικών προϊόντων που περιέχουν διφωσφονικά άλατα (βλ. Παράρτημα I)

Γενική περίληψη της επιστημονικής αξιολόγησης των φαρμακευτικών προϊόντων που περιέχουν διφωσφονικά άλατα (βλ. Παράρτημα I) Παράρτημα ΙΙ Επιστημονικά πορίσματα και λόγοι για την τροποποίηση των περιλήψεων των χαρακτηριστικών του προϊόντος και των φύλλων οδηγιών χρήσης που παρουσιάστηκαν από τον ΕΜΑ 217 Επιστημονικά πορίσματα

Διαβάστε περισσότερα

Παμπελοννησιακό Ιατρικό Συνέδριο Πάτρα, 23 Οκτ. 2010

Παμπελοννησιακό Ιατρικό Συνέδριο Πάτρα, 23 Οκτ. 2010 Σπονδυλαρθροπάθειες Η σημασία της πρώιμης διάγνωσης Δαούσης Δημήτριος Λέκτορας Παθολογίας/Ρευματολογίας Ιατρική Σχολή Πανεπιστημίου Πατρών Παμπελοννησιακό Ιατρικό Συνέδριο Πάτρα, 23 Οκτ. 2010 Σπονδυλαρθροπάθειες

Διαβάστε περισσότερα

ΚΛΙΝΙΚΑ ΚΑΙ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΑΣΘΕΝΩΝ ΜΕ ΘΕΤΙΚΟ ΑΝΤΙΠΗΚΤΙΚΟ ΤΟΥ ΛΥΚΟΥ (LA)

ΚΛΙΝΙΚΑ ΚΑΙ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΑΣΘΕΝΩΝ ΜΕ ΘΕΤΙΚΟ ΑΝΤΙΠΗΚΤΙΚΟ ΤΟΥ ΛΥΚΟΥ (LA) ΚΛΙΝΙΚΑ ΚΑΙ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΑΣΘΕΝΩΝ ΜΕ ΘΕΤΙΚΟ ΑΝΤΙΠΗΚΤΙΚΟ ΤΟΥ ΛΥΚΟΥ (LA) Νιώτη Ελένη, Ανδρουλάκης Νικόλαος, Σπαθαράκη Παρασκευή, Παπαδάκης Ιωάννης, Παπαδοπούλου Αναστασία, Νότας Γεώργιος Εργαστήριο

Διαβάστε περισσότερα

ΘΕΩΡΙΑ 3 η ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ. ΚΥΤΤΑΡΟΚΙΝΕΣ ή ΚΥΤΤΟΚΙΝΕΣ Dr ΠΑΠΑΓΙΑΝΝΗΣ ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΤΜΗΜΑ ΙΑΤΡΙΚΩΝ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΩΝ ΤΕΙ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ

ΘΕΩΡΙΑ 3 η ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ. ΚΥΤΤΑΡΟΚΙΝΕΣ ή ΚΥΤΤΟΚΙΝΕΣ Dr ΠΑΠΑΓΙΑΝΝΗΣ ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΤΜΗΜΑ ΙΑΤΡΙΚΩΝ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΩΝ ΤΕΙ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ ΘΕΩΡΙΑ 3 η ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΚΥΤΤΑΡΟΚΙΝΕΣ ή ΚΥΤΤΟΚΙΝΕΣ Dr ΠΑΠΑΓΙΑΝΝΗΣ ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΤΜΗΜΑ ΙΑΤΡΙΚΩΝ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΩΝ ΤΕΙ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ Είδαμε ότι οι ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΜΗ ΕΙΔΙΚΗΣ ΑΝΟΣΙΑΣ είναι 1. Ανατομικοί φραγμοί - Δέρμα - Βλεννώδεις

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΟΛΗΨΗ ΤΗΣ ΟΣΤΕΟΠΟΡΩΣΗΣ

ΠΡΟΛΗΨΗ ΤΗΣ ΟΣΤΕΟΠΟΡΩΣΗΣ ΠΡΟΛΗΨΗ ΤΗΣ ΟΣΤΕΟΠΟΡΩΣΗΣ Η οστεοπόρωση είναι μια πάθηση του σκελετού, η οποία χαρακτηρίζεται από χαμηλή οστική μάζα και καταστροφή της μικρό- αρχιτεκτονικής του οστίτη ιστού, με αποτέλεσμα την αύξηση της

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΕ ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΑ ΠΡΩΤΟΚΟΛΛΑ Αξονική Σπονδυλαρθρίτιδα

ΕΡΕ ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΑ ΠΡΩΤΟΚΟΛΛΑ Αξονική Σπονδυλαρθρίτιδα ΕΡΕ ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΑ ΠΡΩΤΟΚΟΛΛΑ Αξονική Σπονδυλαρθρίτιδα Δήμος Κ. Πατρίκος Εκ Μέρους της Διαρκούς «Επιτροπής Παρακολούθησης και Επικαιροποίησης των Διαγνωστικών και Θεραπευτικών Ρευματολογικών Πρωτοκόλλων»

Διαβάστε περισσότερα

Πρώιµη έναρξη βιολογικής θεραπείας στις σπονδυλαρθρίτιδες. Γιάννης Ελ. Πάκας Ρευµατολόγος

Πρώιµη έναρξη βιολογικής θεραπείας στις σπονδυλαρθρίτιδες. Γιάννης Ελ. Πάκας Ρευµατολόγος Πρώιµη έναρξη βιολογικής θεραπείας στις σπονδυλαρθρίτιδες Γιάννης Ελ. Πάκας Ρευµατολόγος Σπονδυλαρθρίτιδες(ΣπΑ) Κύριες εκδηλώσεις 1. Aξονική προσβολή/φλεγµονή ΣΣ 2. Περιφερική αρθρίτιδα 3. Περιφερική ενθεσίτιδα

Διαβάστε περισσότερα

ΜΙΚΡΟΒΙΟΛΟΓΙΚΟ ΤΜΗΜΑ Π.Γ.Ν.Θ.ΑΧΕΠΑ ΙΑΤΡΟΣ ΒΙΟΠΑΘΟΛΟΓΟΣ ΑΡΤΕΜΙΣ ΚΟΛΥΝΟΥ

ΜΙΚΡΟΒΙΟΛΟΓΙΚΟ ΤΜΗΜΑ Π.Γ.Ν.Θ.ΑΧΕΠΑ ΙΑΤΡΟΣ ΒΙΟΠΑΘΟΛΟΓΟΣ ΑΡΤΕΜΙΣ ΚΟΛΥΝΟΥ ΜΙΚΡΟΒΙΟΛΟΓΙΚΟ ΤΜΗΜΑ Π.Γ.Ν.Θ.ΑΧΕΠΑ ΙΑΤΡΟΣ ΒΙΟΠΑΘΟΛΟΓΟΣ ΑΡΤΕΜΙΣ ΚΟΛΥΝΟΥ Τα λεμφοκύτταρα προέρχονται από την λεμφική σειρά, ενώ τα μονοπύρηνα, τα πολυμορφοπύρηνα λευκοκύτταρα (κοκκιοκύτταρα) και τα βασεόφιλα

Διαβάστε περισσότερα

Ειδικές Εφαρμογές Ακτινολογίας (Θ)

Ειδικές Εφαρμογές Ακτινολογίας (Θ) Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο ΤΕΙ Αθήνας Ειδικές Εφαρμογές Ακτινολογίας (Θ) Ενότητα 6: Οστική Πυκνομετρία Γεωργία Οικονόμου, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Τμήμα Ραδιολογίας - Ακτινολογίας Το περιεχόμενο του

Διαβάστε περισσότερα

Συστηματικός ερυθηματώδης λύκος: το πρότυπο των αυτόάνοσων ρευματικών νοσημάτων

Συστηματικός ερυθηματώδης λύκος: το πρότυπο των αυτόάνοσων ρευματικών νοσημάτων Συστηματικός ερυθηματώδης λύκος: το πρότυπο των αυτόάνοσων ρευματικών νοσημάτων Φ.Ν. Σκοπούλη Καθηγήτρια τον Χαροκόπειου Πανεπιστημίου Αθηνών συστηματικός ερυθηματώδης λύκος θεωρείται η κορωνίδα των αυτοάνοσων

Διαβάστε περισσότερα

Οικογενησ Μεσογειακοσ Πυρετοσ

Οικογενησ Μεσογειακοσ Πυρετοσ www.printo.it/pediatric-rheumatology/gr/intro Οικογενησ Μεσογειακοσ Πυρετοσ Έκδοση από 2016 2. ΔΙΑΓΝΩΣΗ ΚΑΙ ΘΕΡΑΠΕΙΑ 2.1 Πως μπαίνει η διάγνωση; Γενικά ακολουθείται η παρακάτω προσέγγιση: Κλινική υποψία:

Διαβάστε περισσότερα

ΑΝΔΡΙΚΗ ΟΣΤΕΟΠΟΡΩΣΗ. σε τι διαφέρει από την μετεμηνοπαυσιακή; Γ.ΤΡΟΒΑΣ ΕΝΔΟΚΡΙΝΟΛΟΓΟΣ

ΑΝΔΡΙΚΗ ΟΣΤΕΟΠΟΡΩΣΗ. σε τι διαφέρει από την μετεμηνοπαυσιακή;  Γ.ΤΡΟΒΑΣ ΕΝΔΟΚΡΙΝΟΛΟΓΟΣ ΑΝΔΡΙΚΗ ΟΣΤΕΟΠΟΡΩΣΗ σε τι διαφέρει από την μετεμηνοπαυσιακή; Γ.ΤΡΟΒΑΣ ΕΝΔΟΚΡΙΝΟΛΟΓΟΣ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΕΡΕΥΝΑΣ ΜΥΟΣΚΕΛΕΤΙΚΩΝ ΠΑΘΗΣΕΩΝ "Θ ΓΑΡΟΦΑΛΙΔΗΣ"ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΤΡΟΒΑΣ Γ. ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΕΠΙΠΤΩΣΗ ΤΩΝ ΚΑΤΑΓΜΑΤΩΝ

Διαβάστε περισσότερα

ΒΑΣΙΚΕΣ ΔΟΜΕΣ - ΤΟ ΚΥΤΤΑΡΟ

ΒΑΣΙΚΕΣ ΔΟΜΕΣ - ΤΟ ΚΥΤΤΑΡΟ ΤΕΙ ΠΑΤΡΑΣ ΤΜΗΜΑ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ ΑΝΑΤΟΜΙΑ I ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ : Γεράσιμος Π. Βανδώρος ΒΑΣΙΚΕΣ ΔΟΜΕΣ - ΤΟ ΚΥΤΤΑΡΟ Οι βασικές δομές που εξετάζουμε στην ανατομία μπορούν ιεραρχικά να ταξινομηθούν ως εξής:

Διαβάστε περισσότερα

Θρομβοφιλία. (παθολογική. αιμόσταση). Ο όρος θρομβοφιλία σχετίζεται με επαναλαμβανόμενα ή υποτροπιάζοντα επεισόδια θρομβώσεων (αρτηριακών

Θρομβοφιλία. (παθολογική. αιμόσταση). Ο όρος θρομβοφιλία σχετίζεται με επαναλαμβανόμενα ή υποτροπιάζοντα επεισόδια θρομβώσεων (αρτηριακών «ΙΕΡΕΥΝΗΣΗ ΙΑΤΑΡΑΧΩΝ ΤΩΝ ΦΥΣΙΚΩΝ ΑΝΑΣΤΟΛΕΩΝ ΤΗΣ ΠΗΞΗΣ ΣΤΟΥΣ ΑΣΘΕΝΕΙΣ ΜΕ ΣΑΚΧΑΡΩ Η ΙΑΒΗΤΗ ΤΥΠΟΥ ΙΙ» Π.Γ.Ν.Θ. ΑΧΕΠΑ Βιοχημικό Εργαστήριο, Αιματολογικό Τμήμα Μικροβιολογικού Εργαστηρίου Θυσιάδου Κ, Ραπτάκη

Διαβάστε περισσότερα

Kλιμακτήριο-Εμμηνόπαυση. Δημήτριος Βαβίλης Καθηγητής Μαιευτικής και Γυναικολογίας ΑΠΘ

Kλιμακτήριο-Εμμηνόπαυση. Δημήτριος Βαβίλης Καθηγητής Μαιευτικής και Γυναικολογίας ΑΠΘ Kλιμακτήριο-Εμμηνόπαυση Δημήτριος Βαβίλης Καθηγητής Μαιευτικής και Γυναικολογίας ΑΠΘ 3 ο Πανελλήνιο Συνέδριο Εφαρμοσμένης Φαρμακευτικής Θεσσαλονίκη 2017 «Η χορήγηση οιστρογόνων στις μετεμμηνοπαυσιακές

Διαβάστε περισσότερα

Τα DMARDs στην εποχή των βιολογικών θεραπειών: Το παράδειγμα της λεφλουνομίδης. Κωνσταντίνος Γεωργανάς. Ρευματολόγος

Τα DMARDs στην εποχή των βιολογικών θεραπειών: Το παράδειγμα της λεφλουνομίδης. Κωνσταντίνος Γεωργανάς. Ρευματολόγος Τα DMARDs στην εποχή των βιολογικών θεραπειών: Το παράδειγμα της λεφλουνομίδης Κωνσταντίνος Γεωργανάς Ρευματολόγος Θεραπεία Ρευματοειδούς Αρθρίτιδας Η εξάπλωση της χρήσης βιολογικών την περασμένη 10ετία,

Διαβάστε περισσότερα

Βιταμίνη D και υστηματικός Ερυθηματώδης Λύκος

Βιταμίνη D και υστηματικός Ερυθηματώδης Λύκος Βιταμίνη D και υστηματικός Ερυθηματώδης Λύκος ΛΑΜΠΡΟς ΑΘΑΝΑΙΟΤ ΕΙΔΙΚΕΤΟΜΕΝΟς ΠΑΘΟΛΟΓΙΑς, ΓΝ ΑΚΛΗΠΙΕΙΟ ΒΟΤΛΑς 10 Ο ΕΣΗΙΟ ΤΝΕΔΡΙΟ ΕΠΕΜΤ ΠΟΡΣΟ ΧΕΛΙ 4 2018 Εισαγωγή Ο συστηματικός ερυθηματώδης λύκος (ΕΛ) είναι

Διαβάστε περισσότερα

Σύγχρονη αντιμετώπιση οστεοπόρωσης

Σύγχρονη αντιμετώπιση οστεοπόρωσης Σύγχρονη αντιμετώπιση οστεοπόρωσης Δημήτριος Α. Βασιλόπουλος B Παθολογική Κλινική και Ομώνυμο Εργαστήριο Ιατρική Σχολή Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών Ιπποκράτειο ΓΝΑ Courtoisie Dr. A.

Διαβάστε περισσότερα

Φαρμακοκινητική. Χρυσάνθη Σαρδέλη

Φαρμακοκινητική. Χρυσάνθη Σαρδέλη Φαρμακοκινητική Χρυσάνθη Σαρδέλη Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Κλινικής Φαρμακολογίας Εργαστήριο Κλινικής Φαρμακολογίας Τμήμα Ιατρικής, Σχολή Επιστημών Υγείας, ΑΠΘ Φαρμακοκινητική Η Φαρμακοκινητική είναι η επιστήμη

Διαβάστε περισσότερα

2014 Ξενοδοχείο. Επιστημονική Εκδήλωση ΕΛ.Ι.ΟΣ Νοεμβρίου. Η θέση των αναβολικών φαρμάκων στη θεραπεία της οστεοπόρωσης XENIA PALACE

2014 Ξενοδοχείο. Επιστημονική Εκδήλωση ΕΛ.Ι.ΟΣ Νοεμβρίου. Η θέση των αναβολικών φαρμάκων στη θεραπεία της οστεοπόρωσης XENIA PALACE Επιστημονική Εκδήλωση ΕΛ.Ι.ΟΣ. Εκπαιδευτικές Μονάδες 10 Η θέση των αναβολικών φαρμάκων στη θεραπεία της οστεοπόρωσης 14-16 Νοεμβρίου 2014 Ξενοδοχείο XENIA PALACE Πορταριά - Πηλίου w w w. h e l i o s t.

Διαβάστε περισσότερα

No conflict of interest

No conflict of interest Άλφα 2B - αδρενεργικοί υποδοχείς στα αιμοπετάλια ασθενών με στεφανιαία νόσο: Η επίδραση της αναστολής τους στη συγκόλληση των αιμοπεταλίων Μ.Τουλουπάκη, Μ.Ε. Μαρκέτου, Γ. Κοχιαδάκης, Ν.Ε.Ανδρουλάκης, Κ.Ρούφας,

Διαβάστε περισσότερα

Θεραπευτικοί αλγόριθμοι: ερευνητικό ή/και κλινικό εργαλείο στην απόφαση για την έναρξη των βιολογικών θεραπειών;

Θεραπευτικοί αλγόριθμοι: ερευνητικό ή/και κλινικό εργαλείο στην απόφαση για την έναρξη των βιολογικών θεραπειών; Θεραπευτικοί αλγόριθμοι: ερευνητικό ή/και κλινικό εργαλείο στην απόφαση για την έναρξη των βιολογικών θεραπειών; ΙΩΑΝΝΗΣ ΑΛΕΞΙΟΥ ΠΑΝ/ΚΗ ΡΕΥΜΑΤΟΛΟΓΙΚΗ ΚΛΙΝΙΚΗ Π.Γ.Ν.ΛΑΡΙΣΑΣ «Rheuma» ΘΕΡΑΠΕΙΕΣ ΜΣΑΦ Κορτικοειδή

Διαβάστε περισσότερα