Περιγραφική απεικόνιση μη-στάσιμων χρηματοοικονομικών χρονοσειρών
|
|
- Θεοδοσία Κουβέλης
- 8 χρόνια πριν
- Προβολές:
Transcript
1 Περιγραφική απεικόνιση μη-στάσιμων χρηματοοικονομικών χρονοσειρών Xωρικές κατανομές και χρόνος παραμονής Δημήτριος Θωμάκος Καθηγητής Τμήμα Οικονομικών Επιστημών Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου Περίληψη Στο άρθρο αυτό παρουσιάζουμε τη χρήση μιας σύγχρονης μεθοδολογίας περιγραφής και απεικόνισης των εγγενών χαρακτηριστικών μιας μη-στάσιμης χρηματοοικονομικής χρονοσειράς, όπως οι τιμές μιας μετοχής, μια συναλλαγματική ισοτιμία κ.λπ. Η μεθοδολογία αυτή μας δίνει τη δυνατότητα να ερμηνεύσουμε τα χρονικά μεταβαλλόμενα χαρακτηριστικά μιας χρονοσειράς, εισάγοντας την έννοια της «χωρικής κατανομής του χρόνου παραμονής» σε ένα εύρος τιμών, αντικαθιστώντας έτσι την έννοια της συνάρτησης πιθανότητας (συχνότητας) που συναντάμε σε στάσιμες χρονοσειρές και στην κλασική στατιστική. Η εξήγηση της χρήσης της μεθοδολογίας γίνεται μέσα από παραδείγματα τεσσάρων πραγματικών χρονοσειρών, του Γενικού Δείκτη του Χρηματιστηρίου Αθηνών, της μετοχής της Εθνικής Τράπεζας, της τιμής του χρυσού και της συναλλαγματικής ισοτιμίας του ευρώ με το δολάριο. Θα ήθελα να ευχαριστήσω τον Καθηγητή κ. Γκίκα Χαρδούβελη για την πρόσκλησή του να συμμετέχω στον παρόντα τόμο, τον Καθηγητή κ. Ευθύμιο Τσιώνα για τα πολύ χρήσιμα σχόλιά του, καθώς και τον κ. Θεοδόση Σαμπανιώτη για τη βοήθειά του με τα δεδομένα των χρονοσειρών. Το λογισμικό ανοικτού κώδικα R χρησιμοποιήθηκε για την ανάλυση των δεδομένων. Οποιαδήποτε εναπομείναντα σφάλματα βαρύνουν τον συγγραφέα. 503
2 ENOΤΗΤΑ ΣΤ: ΚΡΙΣΗ ΚΑΙ Η ΤΙΜΟΛΟΓΗΣΗ ΣΤΙΣ ΑΓΟΡΕΣ 1. Εισαγωγή Η κατανόηση της λειτουργίας των αγορών, αλλά και η πρόβλεψη της πορείας των, δεν μπορεί να γίνει χωρίς τη συνδρομή της οικονομετρικής ανάλυσης ενός μεγάλου όγκου χρηματοοικονομικών δεδομένων. Τα δεδομένα αυτά είναι κυρίως χρονοσειρές που αναφέρονται σε διαφορετικές μεταβλητές, όπως τιμές, αποδόσεις, κεφαλαιοποίηση, όγκος συναλλαγών κ.ά. Για την ανάλυση των δεδομένων αυτών η σύγχρονη βιβλιογραφία μάς προσφέρει μια λίστα οικονομετρικών μεθόδων που μας επιτρέπουν να εξετάσουμε και να ελέγξουμε θεωρίες, να δημιουργήσουμε χαρτοφυλάκια, να μετρήσουμε τον επενδυτικό κίνδυνο, να αξιολογήσουμε επενδυτικές στρατηγικές και πολλά άλλα. Η σημασία της χρήσης κατάλληλων μεθόδων στα πλαίσια της πραγματικής λειτουργίας των αγορών σε περιόδους κρίσης, όπως αυτής που διανύουμε, είναι απαραίτητη για μια καλά τεκμηριωμένη λήψη επιχειρηματικών και οικονομικών αποφάσεων. Με τη μεθοδολογία που παρουσιάζεται σε αυτή την εργασία δίνεται η δυνατότητα σε έναν χρηματοοικονομικό αναλυτή να δώσει μια πληροφορημένη απάντηση στο ερώτημα «για πόσο καιρό αναμένετε να διατηρούνται οι τιμές (π.χ. μιας μετοχής) κοντά στα σημερινά τους επίπεδα;». Με άλλα λόγια, η προτεινόμενη μεθοδολογία μπορεί δυνητικά να απαντήσει και στο ερώτημα «για πόσο καιρό αναμένεται να διαρκέσει η κρίση;». Έτσι συνδέονται οι τιμές στην αγορά με τον χρόνο που αυτές παραμένουν στα επίπεδα της κρίσης. Η σημασία της έννοιας αυτής, του χρόνου που οι τιμές παραμένουν σε συγκεκριμένα επίπεδα, είναι πολύ σημαντική στη διαχείριση του χρηματοοικονομικού κινδύνου και έχει εγγενή πλεονεκτήματα σε σχέση με άλλες προσεγγίσεις. Στα πλαίσια της διαχείρισης της παρούσας κρίσης δεν γνωρίζουμε εκ των προτέρων πόσος χρόνος χρειάζεται για να έχουν αποτέλεσμα πάνω στην οικονομία και το χρηματιστήριο οι διάφορες διαρθρωτικές παρεμβάσεις που γίνονται. Μπορεί να επηρεάσουν την αγορά άμεσα ή σε διάρκεια χρόνου - πόσου χρόνου όμως δεν το γνωρίζουμε. Με τη μεθοδολογία που παρουσιάζεται εδώ ο αναμενόμενος χρόνος παραμονής είναι η κύρια μεταβλητή της ανάλυσης και όχι υποπροϊόν αυτής και έχουμε τη δυνατότητα να εκτιμήσουμε τον μέσο χρόνο που θα χρειαστεί για να ξεπεράσουμε τα τωρινά επίπεδα τιμών, για να επιστρέψουμε σε καλύτερα, ή για να διολισθήσουμε πιθανόν σε χειρότερα. Στην προσπάθειά μας να εξηγήσουμε τα παραπάνω, έχουμε να αντιμετωπίσουμε τις εγγενείς ιδιότητες των χρονοσειρών που διαθέτουμε. Οι ιδιότητες αυτές, σε συνδυασμό με την οικονομική θεωρία, καθορίζουν την πορεία της ανάλυσής μας και το είδος των μεθόδων που είναι κατάλληλες για να έχουμε ερμηνεύσιμα αποτελέσματα. Στις περισσότερες περιπτώσεις τα αρχικά δεδομένα μας μετασχηματίζονται, π.χ. από τιμές σε αποδόσεις, γιατί το συνιστά είτε η οικονομική είτε η οικονομετρική θεωρία (είτε και οι δύο). Για παράδειγμα, η θεωρία χαρτοφυλακίου, η αξία στον κίνδυνο, η ανάλυση μεταβλητότητας χρησιμοποιούν όχι τις αρχικές τιμές των αξιογράφων αλλά τις αποδόσεις τους. Άλλες πάλι θεωρίες χρησιμοποιούν τις αρχικές τιμές τους στην ποσοτική ανάλυση, όπως η μεθοδολογία των υποδειγμάτων μοναδιαίας ρίζας και συνολοκλήρωσης. Τα οικονομετρικά «εργαλεία» όμως που μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε, και η ερμηνεία διαφόρων στατιστικών, εξαρτώνται από το είδος των δεδομένων που αναλύουμε: η χρήση αποδόσεων μας οδηγεί στην ανάλυση στάσιμων χρονολογικών σειρών, ενώ η χρήση τιμών στην ανάλυση μη-στάσιμων χρονολογικών σειρών (συγκεκριμένα σειρές με στοχαστικές, και πιθανόν αιτιοκρατικές, τάσεις). 1, 2 Οι διαφορές στην ερμηνεία των δεδομένων και των υποδειγμάτων μεταξύ αυτών των δύο κατηγοριών είναι πολύ σημαντικές. Μία από τις σημαντικότερες διαφορές έγκειται στο γεγονός ότι τα εργαλεία περιγραφικής στατιστικής, που είναι προσβάσιμα σε όλους, δεν έχουν την ίδια ερμηνεία σε στάσιμες και μη-στάσιμες χρονοσειρές. 1 Το είδος της μη-στασιμότητας που εξετάζουμε σε αυτή την εργασία αναφέρεται αποκλειστικά στην ύπαρξη τέτοιων στοχαστικών τάσεων και όχι σε άλλα μεταβαλλόμενα χαρακτηριστικά που δημιουργούν διαφορετικής μορφής μη-στασιμότητα, όπως χρονικά μεταβαλλόμενες ροπές. 2 μια χρονολογική σειρά ονομάζεται στάσιμη (κατά την ευρεία έννοια) όταν η μέση τιμή της και η διακύμανσή της είναι σταθερές και όχι χρονικά μεταβαλλόμενες. Διαγραμματικά αυτό σημαίνει ότι η σειρά δεν παρουσιάζει (στοχαστική ή/και αιτιοκρατική) τάση και το εύρος των μεταβολών της είναι περίπου το ίδιο, ανεξάρτητα από τη χρονική περίοδο που εξετάζουμε. Αντίθετα, χρονολογικές σειρές που παρουσιάζουν τάσεις και χρονικά μεταβαλλόμενη διακύμανση είναι μη-στάσιμες. 504
3 Δημήτριος Θωμάκος Χωρικές κατανομές, χρόνος παραμονής και η κρίση Έτσι, για παράδειγμα, σε μια σειρά αποδόσεων μπορούμε να μιλήσουμε για «μέση» απόδοση, για «τυπική απόκλιση» της απόδοσης, για την «κατανομή» των αποδόσεων κ.λπ. και να έχουμε έτσι μια αρχική αντίληψη για «τυποποιημένα χαρακτηριστικά» της χρονοσειράς μας. Τα ίδια περιγραφικά όμως μέτρα δεν παρουσιάζονται ποτέ όταν αναλύουμε μια σειρά τιμών, όπου η παρουσία στοχαστικών τάσεων και η «περιπλάνηση» των τιμών σε διαφορετικά επίπεδα, κάνουν την παραδοσιακή ερμηνεία των μέτρων αυτών αδύνατη. Παρόλα αυτά, τόσο στο ερευνητικό επίπεδο όσο και στο επίπεδο του μέσου επενδυτή, οι τιμές παίζουν σημαντικό ρόλο - πρακτικά και ψυχολογικά. Για παράδειγμα, όλοι μας έχουμε συναντήσει στον τύπο και σε συζητήσεις φράσεις όπως «ο τάδε δείκτης πηγαίνει στις xxxx μονάδες, η δείνα μετοχή θα πέσει στα xx ευρώ, το ευρώ θα ανατιμηθεί πάνω από τα 1,4 δολάρια» κ.ο.κ. Θα ήταν λοιπόν εξαιρετικά χρήσιμο, γι αυτήν την «πρώτη ματιά» στα δεδομένα των τιμών, να είχαμε τη δυνατότητα χρήσης περιγραφικών στατιστικών, όπως έχουμε και για τις αποδόσεις. Επιπλέον, τα επίπεδα των τιμών στις αγορές, και όχι οι σχετικές μεταβολές τους, καθορίζουν πότε είμαστε και πότε βγαίνουμε από την κρίση. Τη δυνατότητα αυτή μας τη δίνουν τα αποτελέσματα μιας σειράς, από τις λιγότερο γνωστές, εργασιών του πρωτοπόρου οικονομέτρη στην ανάλυση μη-στάσιμων χρονοσειρών P. C. B. Phillips. Στις εργασίες του Descriptive Econometrics for Non-Stationary Time Series with Empirical Applications (2001), Understanding the Fisher Equation (2004), και Econometric Analysis of Fisher Equation (2005), ο Phillips μας δίνει μια πλήρη ανάλυση για τη χρήση των περιγραφικών μέτρων σε μη-στάσιμες χρονοσειρές τιμών, με ιδιαίτερη έμφαση στην εισαγωγή, χρήση και ερμηνεία των εννοιών της χωρικής κατανομής και του χρόνου παραμονής. Όπως θα παρουσιάσουμε στην επόμενη ενότητα, όχι μόνο μπορούμε να κάνουμε χρήση περιγραφικών μεθόδων στις ίδιες τις τιμές, αλλά αποκτούμε και μια νέα αντίληψη για το τι ακριβώς σημαίνουν και πώς μπορούν να μας βοηθήσουν στην καλύτερη κατανόηση της πορείας των αγορών. Στη συζήτησή μας περιλαμβάνουμε και τον τρόπο με τον οποίο η προτεινόμενη μεθοδολογία μπορεί να χρησιμοποιηθεί στα πλαίσια της παρούσας κρίσης. 2. μεθοδολογία (μέσα από το παράδειγμα του Γενικού Δείκτη του ΧΑ) Έστω ότι έχουμε στη διάθεσή μας μια χρονοσειρά τιμών, π.χ. τις τιμές ενός χρηματιστηριακού δείκτη, μιας μετοχής, μιας συναλλαγματικής ισοτιμίας, ενός κρατικού ομολόγου ή κάτι συναφές. Η υπόθεση εργασίας είναι ότι η χρονοσειρά αυτή έχει ως εγγενές χαρακτηριστικό τη μη-στασιμότητα, που προέρχεται από την παρουσία στοχαστικών τάσεων. 3 Η μεταβλητότητα των τιμών της χρονοσειράς είναι τέτοια που οι τιμές της δεν επιστρέφουν απαραίτητα, ή σε πεπερασμένο χρόνο, σε κάποια σταθερή μέση τιμή, αλλά «περιπλανώνται» γύρω από διαφορετικά επίπεδα με μεταβαλλόμενη χρονική διάρκεια. Σε μια χρονοσειρά σαν και αυτή που περιγράφουμε παραπάνω, ο υπολογισμός και η ερμηνεία περιγραφικών στατιστικών και της γραφικής απεικόνισης της κατανομής των τιμών της, έχουν σημαντικές διαφορές από μια στάσιμη χρονοσειρά, όπως μια χρονοσειρά αποδόσεων. 4 Για παράδειγμα, το Διάγραμμα 3 Τεχνικά η έννοια της στοχαστικής τάσης παρουσιάζεται μέσω του υποδείγματος του τυχαίου βαδίσματος (ή μοναδιαίας ρίζας) με ή χωρίς εκτροπή. Για παράδειγμα, έστω ότι είναι η χρονοσειρά που αναλύουμε και υποθέτουμε ότι ακολουθεί την εξίσωση διαφορών, δηλαδή είναι συνάρτηση του όρου της εκτροπής μ, της προηγούμενης τιμής της και της στάσιμης χρονοσειράς e t. Η λύση της εξίσωσης αυτής δίνεται από Ο όρος είναι η αιτιοκρατική γραμμική τάση και ο όρος των σωρευμένων τιμών είναι η στοχαστική τάση. Η στάσιμη χρονοσειρά e t, που «ωθεί» την κίνηση της, έχει μηδενικό μέσο και πεπερασμένη διακύμανση, αλλά μπορεί να παρουσιάζει και άλλα χαρακτηριστικά όπως, για παράδειγμα, υπό συνθήκη μεταβαλλόμενη διακύμανση - η τελευταία είναι χαρακτηριστικό των χρηματοοικονομικών αποδόσεων. 4 Για να κάνουμε κατανοητές τις διαφορές στην απεικόνιση και ερμηνεία της κατανομής τιμών και αποδόσεων, και να εξηγήσουμε την 505
4 ENOΤΗΤΑ ΣΤ: ΚΡΙΣΗ ΚΑΙ Η ΤΙΜΟΛΟΓΗΣΗ ΣΤΙΣ ΑΓΟΡΕΣ 1 παρουσιάζει τις μηνιαίες τιμές κλεισίματος του Γενικού Δείκτη (ΓΔ) του Χρηματιστηρίου Αθηνών (σε κανονική και λογαριθμική κλίμακα) και τις αντίστοιχες αποδόσεις, από τον 1/1987 έως και τον 8/2010. Στο Διάγραμμα είναι εμφανή τα διαφορετικά χαρακτηριστικά της πορείας του ΓΔ, τόσο στην κανονική όσο και στη λογαριθμική κλίμακα, και της πορείας των αποδόσεών του. Οι οριζόντιες γραμμές αντιστοιχούν στα επίπεδα των μονάδων (για τις τιμές, κοντά στα σημερινά επίπεδα) και στο 0% για τις αποδόσεις, και με βάση αυτές τις γραμμές μπορούμε να δούμε τόσο το χαρακτηριστικό της «περιπλάνησης» των τιμών του δείκτη όσο και το χαρακτηριστικό της επιστροφής σε μια σταθερή τιμή των αποδόσεων. Οι τιμές κλεισίματος είναι παράδειγμα μιας μη-στάσιμης χρονοσειράς που παρουσιάζει στοχαστικές τάσεις και μεταβαλλόμενο μέσο και διακύμανση, ενώ οι τιμές των αποδόσεων είναι παράδειγμα στάσιμης χρονολογικής σειράς με σταθερό μέσο. Διάγραμμα 1 Μηνιαίες τιμές και αποδόσεις για τον ΓΔ του ΧΑ General Index, ASE - end of month /87 01/89 01/91 01/93 01/95 01/97 01/99 01/01 01/03 01/05 01/07 01/09 General Index, ASE - end of month, log scale /87 01/89 01/91 01/93 01/95 01/97 01/99 01/01 01/03 01/05 01/07 01/09 Monthly returns of General Index, ASE /88 01/90 01/92 01/94 01/96 01/98 01/00 01/02 01/04 01/06 01/08 01/10 Για τη χρονοσειρά των αποδόσεων μπορούμε, λόγω της στασιμότητάς τους, να υπολογίσουμε την εμπειρική κατανομή τους και μέτρα περιγραφικής στατιστικής, που έχουν την καθιερωμένη τους ερμηνεία. Στο Διάγραμμα 2 παρουσιάζουμε την κατανομή αυτή, με την κανονική κατανομή σε επικάλυψη. 5 Μπορούμε να δούμε όλα τα χαρακτηριστικά των αποδόσεων, όπως την ύπαρξη μιας «κορυφής» (άξονας συμμετρίας), την ύπαρξη ακραίων τιμών και υψηλής κύρτωσης στα άκρα της εμπειρικής κατανομής, και τη σημαντική δια φοροποίηση από την κανονική κατανομή. Το σημαντικό στοιχείο εδώ είναι ότι, τόσο τα περιγραφιπροτεινόμενη μεθοδολογία, θα χρησιμοποιήσουμε ένα παράδειγμα. Για περισσότερες λεπτομέρειες και τις αντίστοιχες εξισώσεις δείτε την προαναφερθείσα βιβλιογραφία. 5 Ο μέσος και η διακύμανση της κανονικής κατανομής στο Διάγραμμα έχουν αντιστοιχιστεί στον δειγματικό μέσο και δειγματική διακύμανση των αποδόσεων. 506
5 Δημήτριος Θωμάκος Χωρικές κατανομές, χρόνος παραμονής και η κρίση κά μέτρα όσο και οι τιμές στον κάθετο άξονα του Διαγράμματος αντιστοιχούν σε χρονικά αμετάβλητα χαρακτηριστικά. 6 Συγκεκριμένα, η εμπειρική κατανομή αντιστοιχεί στη χρονικά αμετάβλητη περιθωριακή κατανομή πιθανότητας των αποδόσεων, που αντιστοιχεί στο διαθέσιμο δείγμα μας, και χαρακτηριστικά, όπως ο δειγματικός μέσος (0,91%) και η δειγματική τυπική απόκλιση (10,13%) αντιστοιχούν σε ροπές της κατανομής αυτής - δεδομένων των άλλων παραγόντων σταθερών, αναμένουμε ότι η χρονοσειρά των αποδόσεων θα επιστρέφει στη μέση τιμή με αποκλίσεις που θα αντιστοιχούν (σε πολλαπλάσια) της τυπικής απόκλισης, ανεξάρτητα από το σημείο του χρόνου που βρισκόμαστε. Τονίζουμε το γεγονός ότι η εμπειρική κατανομή αναφέρεται σε χαρακτηριστικά πιθανότητας - ή απλούστερα σε σχετική συχνότητα εμφάνισης των τιμών των αποδόσεων. Διάγραμμα 2 Εμπειρική κατανομή των μηνιαίων αποδόσεων του ΓΔ του ΧΑ Empirical density of monthly returns, ASE Empirical N(0,1) s Μπορούμε να κάνουμε την ίδια ανάλυση με τις αποδόσεις και για τη χρονοσειρά των τιμών; Και εάν ναι, θα έχουμε την ίδια ερμηνεία για την εμπειρική κατανομή και τις περιγραφικές στατιστικές; Οι εργασίες του Phillips (2001, 2004 και 2005) μας δίνουν και τις δύο απαντήσεις: ναι, μπορούμε να κάνουμε παρόμοια ανάλυση και στις τιμές, αλλά η ερμηνεία των αποτελεσμάτων μας θα είναι πολύ διαφορετική. Για μια μη-στάσιμη χρονοσειρά, όπως αυτή των τιμών του ΓΔ, η εμπειρική κατανομή που θα υπολογίσουμε δεν θα αντιστοιχεί πλέον σε χαρακτηριστικά πιθανότητας και συχνότητας εμφάνισης των τιμών, αλλά θα αναφέρεται σε μια καινούργια έννοια: την έννοια του χρόνου παραμονής σε ένα επίπεδο ή εύρος (χωρικών) τιμών. Η εμπειρική κατανομή σε μη-στάσιμες χρονοσειρές μετατρέπεται από κατανομή πιθανότητας σε χωρική κατανομή που μετρά όχι συχνότητα εμφάνισης των τιμών αλλά τον χρόνο παραμονής τους σε διαφορετικά επίπεδα. Το αποτέλεσμα αυτό είναι σημαντικό, γιατί βλέπουμε ότι η μονάδα μέτρησης γίνεται ο χρόνος και όχι, όπως π.χ. στις αποδόσεις, η τυπική απόκλιση. Έτσι, έχουμε μια διαφορετική αντίληψη 6 Είναι σημαντικό να τονίσουμε ότι, στα πλαίσια της περιγραφικής ανάλυσης, τα χαρακτηριστικά της εμπειρικής κατανομής που εξετάζουμε είναι τα «χωρίς συνθήκη» ονομαζόμενα. Χαρακτηριστικά, όπως η υπό συνθήκη διακύμανση, χρειάζονται υποδείγματα (π.χ. της οικογένειας GARCH) για να μπορέσουν να παρουσιαστούν και να γίνουν χρηστικά. 507
6 ENOΤΗΤΑ ΣΤ: ΚΡΙΣΗ ΚΑΙ Η ΤΙΜΟΛΟΓΗΣΗ ΣΤΙΣ ΑΓΟΡΕΣ πλέον για την πορεία των τιμών, και όχι των αποδόσεων, χρησιμοποιώντας ένα «εργαλείο» που είναι ήδη διαθέσιμο, αλλάζοντας απλά την ερμηνεία των αποτελεσμάτων που μας δίνει. Με βάση αυτή τη νέα ερμηνεία για την εμπειρική κατανομή των τιμών μπορούμε να έχουμε και τη νέα ερμηνεία για τα μέτρα περιγραφικής στατιστικής: τα (κατάλληλα σταθμισμένα) μέτρα περιγραφικής στατιστικής, όπως ο δειγματικός μέσος, αντιστοιχούν σε ροπές του χρόνου παραμονής. Για παράδειγμα, ο δειγματικός μέσος τώρα θα αντιστοιχεί στον μέσο χρόνο παραμονής που αναμένουμε να έχουμε για κάθε επίπεδο τιμών - πάντα υποθέτοντας ότι οι υπόλοιποι παράγοντες που επηρεάζουν τις τιμές παραμένουν σταθεροί. Η χωρική κατανομή του χρόνου παραμονής για τον ΓΔ στο παράδειγμά μας δίνεται στο Διάγραμμα 3, μαζί με ένα κατάλληλα υπολογισμένο 95% διάστημα εμπιστοσύνης. 7 Μπορούμε να δούμε ξεκάθαρα τις διαφορές με το Διάγραμμα 2 (που αντιστοιχούσε στην εμπειρική κατανομή πιθανότητας των αποδόσεων του ΓΔ). Στο τωρινό Διάγραμμα έχουμε πολλαπλές «κορυφές» που αντιστοιχούν σε διαφορετικά επίπεδα τιμών γύρω από τα οποία παρουσιάζεται συγκέντρωση στον χρόνο. Για παράδειγμα, παρατηρούμε χρονικές συγκεντρώσεις γύρω από τις (χωρικές) τιμές του δείκτη 875, 2.261, 4.109, και μονάδες (ταξινομημένες με βάση τον χρόνο παραμονής). Ο μέσος χρόνος παραμονής για όλο το διαθέσιμο δείγμα είναι 7,3 μήνες, ενώ ο μέσος χρόνος παραμονής για όλες τις ανωτέρω τιμές μαζί είναι 75,3 μήνες (6,3 χρόνια). Σημειώστε ότι όλες οι τιμές του χρόνου παραμονής είναι στατιστικά σημαντικές, καθώς το εύρος του διαστήματος εμπιστοσύνης γύρω από τη χωρική κατανομή είναι σχετικά μικρό. Διάγραμμα 3 Χωρική κατανομή χρόνου παραμονής για τον ΓΔ του ΧΑ Spatial density of General Index, ASE Sojourn time Sojourn time 95% confidence bands Index value Με βάση τα αποτελέσματα αυτά θα μπορούσαμε να πούμε ότι αναμένουμε να συνεχίσουμε να παρατηρούμε τον ΓΔ να «περιπλανάται» σε τιμές κοντά στα σημερινά του επίπεδα των περίπου μονάδων 8 7 Το Διάγραμμα έχει κατασκευαστεί με βάση τις λογαριθμικές τιμές του ΓΔ, αλλά ο οριζόντιος άξονας των τιμών είναι εκφρασμένος σε γραμμική κλίμακα για ευκολία αντιστοίχισης με τις πραγματικές τιμές του ΓΔ. 8 από την ημερομηνία της πρώτης συγγραφής μέχρι και τώρα ( ) ο ΓΔ όντως μεταβάλλεται στο εύρος τιμών , ακριβώς γύρω από την περιοχή των μονάδων. 508
7 Δημήτριος Θωμάκος Χωρικές κατανομές, χρόνος παραμονής και η κρίση -λίγο πάνω ή λίγο κάτω από αυτές- εκτός και εάν ξεπεράσει κάποια «κριτικά» επίπεδα: πτώση κάτω από τις μονάδες θα οδηγούσε πιθανόν σε συγκέντρωση του χρόνου παραμονής κοντά στις μονάδες για αρκετό διάστημα, ενώ για να «ξεφύγει» από τις σημερινές τιμές και να «περιπλανηθεί» σε μεγαλύτερες θα περιμέναμε να ξεπεράσει τις μονάδες. Βλέπουμε λοιπόν με ποιον τρόπο η προτεινόμενη μεθοδολογία μπορεί να γίνει πρακτικά χρήσιμη δίνοντάς μας μια, οικονομετρικά τεκμηριωμένη και πλήρη, απεικόνιση του αναμενόμενου χρόνου παραμονής ΓΔ σε διαφορετικά επίπεδα τιμών 9. Τέλος, με βάση την ίδια μεθοδολογία υπολογισμού της χωρικής κατανομής του χρόνου παραμονής για τις τιμές μπορούμε να υπολογίσουμε και την (επίσης χωρική) «συνάρτηση κινδύνου», που μας δίνει την πιθανοφάνεια (υπολογισμένη με βάση το συγκεκριμένο δείγμα που αναλύουμε) ότι η χρονοσειρά μας παίρνει μια συγκεκριμένη τιμή, έστω x, δεδομένου ότι μπορεί να πάρει τιμές μεγάλες τουλάχιστον όσο και η τιμή x. Η συνάρτηση κινδύνου ορίζεται ανάλογα με τη συνάρτηση του ρυθμού κινδύνου της κλασικής στατιστικής με βάση την κατανομή πιθανότητας, αλλά η ερμηνεία της διαφέρει καθώς γίνεται με βάση μονάδες χρόνου, και συνεισφέρει στην πληρέστερη κατανόηση των ιδιοτήτων μιας μη-στάσιμης χρονοσειράς - η δε ερμηνεία της θα δούμε ότι ταιριάζει με αυτά που είπαμε στην προηγούμενη παράγραφο. Στο Διάγραμμα 4 παρουσιάζεται η «συνάρτηση κινδύνου» για τις τιμές του ΓΔ, μαζί με το κατάλληλα υπολογισμένο τυπικό σφάλμα. Το αποτέλεσμα είναι πολύ ενδιαφέρον, καθώς παρουσιάζονται τρεις διακριτές περιοχές με ιδιαιτερότητες - που συνδέονται με τις τιμές που είδαμε ότι παρουσιάζουν μεγάλη συγκέντρω ση χρόνου παραμονής στη χωρική κατανομή του Διαγράμματος 3. Η πρώτη περιοχή αντιστοιχεί γύρω από τις 875 μονάδες, η δεύτερη περιοχή αντιστοιχεί στις τιμές μεταξύ και μονάδων και η τρίτη περιοχή αντιστοιχεί στις τιμές πάνω από μονάδες. Η συγκέντρωση γύρω από τις 875 μονάδες θα μπορούσε να ερμηνευθεί ως εξής: δεδομένου ότι ο ΓΔ έχει ήδη λάβει τιμές μεγαλύτερες από τις 875 μονάδες, υποθέτουμε ότι βρίσκεται (για παράδειγμα) στην περιοχή γύρω από τις μονάδες. Περαιτέρω πτώση της τιμής σε χαμηλότερα επίπεδα αυξάνει την πιθανοφάνεια ο δείκτης να «περιπλανηθεί» για μεγάλο χρόνο παραμονής γύρω από τις 875 μονάδες, σε σχέση με τιμές μεγαλύτερες από τις 875 μονάδες. Εάν όμως οι τιμές του δείκτη κινηθούν ψηλότερα από τις μονάδες αυξάνεται η πιθανοφάνεια να δούμε τον δείκτη να «περιπλανάται» για μεγάλο χρόνο παραμονής γύρω από την επόμενη «κορυφή» της συνάρτησης κινδύνου, που είναι γύρω από τις μονάδες. Τέλος, παρατηρούμε ότι παρουσιάζεται ένα εύρος τιμών μεταξύ και μονάδων, στο οποίο η κλίση της συνάρτησης κινδύνου είναι υψηλή και χωρίζει ουσιαστικά τις τιμές σε δύο μεγάλες κατηγορίες. Στην περιοχή αυτή ο χρόνος παραμονής παρουσιάζει ταχύτατες μεταβολές και θα περιμέναμε είτε αύξηση των τιμών προς τις μονάδες είτε πτώση των τιμών αρχικά προς τις μονάδες είτε τελικά προς τις 875 μονάδες, όπως προαναφέρθηκε. Τέλος, μετά τις μονάδες η συνάρτηση κινδύνου είναι σταθερή, που θα μπορούσε να ερμηνευθεί ότι έχουμε μια περιοχή σχετικής σταθεροποίησης των τιμών αναφορικά με τον χρόνο παραμονής τους Για έναν αναλυτή που χρησιμοποιεί αποκλειστικά μεθόδους τεχνικής ανάλυσης η παραπάνω παρουσίαση, που δίνει «κριτικές» χωρικές τιμές, θα μπορεί να φανεί πολύ χρήσιμη: έχει οικονομετρικό υπόβαθρο (που απουσιάζει από την τεχνική ανάλυση) και αναφέρεται σε αποτελέσματα που σχετίζονται με τις αποφάσεις της τεχνικής ανάλυσης. Για παράδειγμα, η τεχνική ανάλυση ορίζει (χωρικές) τιμές στήριξης και αντίστασης με ad hoc τρόπους ενώ η μεθοδολογία που προτείνεται εδώ κάνει κάτι παρόμοιο με τεκμηριωμένο τρόπο και με σημαντικά διαφορετική ερμηνεία (αυτή του χρόνου παραμονής). 10 Παρατηρήστε την απότομη αύξηση του τυπικού σφάλματος της συνάρτησης κινδύνου πάνω από τις με μονάδες. Η επαγωγή στις ακραίες αυτές τιμές του δείγματος, ακόμη και εάν έχουμε στατιστικά σημαντικές τιμές για τη συνάρτηση κινδύνου, πρέπει να γίνεται με ιδιαίτερη προσοχή. 509
8 ENOΤΗΤΑ ΣΤ: ΚΡΙΣΗ ΚΑΙ Η ΤΙΜΟΛΟΓΗΣΗ ΣΤΙΣ ΑΓΟΡΕΣ Διάγραμμα 4 Συνάρτηση κινδύνου για τον ΓΔ του ΧΑ Hazard function of General Index, ASE Hazard Hazard standard error Index value 3. Εμπειρικά παραδείγματα από άλλες χρονοσειρές Η μεθοδολογία που παρουσιάσαμε στο προηγούμενο μέρος μπορεί, φυσικά, να χρησιμοποιηθεί για την περιγραφική ανάλυση και απεικόνιση οποιασδήποτε χρηματοοικονομικής χρονοσειράς. Στο μέρος αυτό παρουσιάζουμε αποτελέσματα από την εφαρμογή της μεθοδολογίας στις ημερήσιες τιμές της Εθνικής Τράπεζας, στις μηνιαίες τιμές του χρυσού και στην ημερήσια ισοτιμία του ευρώ με το δολάριο ΗΠΑ. 11 Εθνική Τράπεζα Για την ανάλυσή μας χρησιμοποιούμε ημερήσια δεδομένα για τις (αναπροσαρμοσμένες μετά την πρόσφατη αύξηση μετοχικού κεφαλαίου) τιμές κλεισίματος της μετοχής της Εθνικής Τράπεζας - της μεγαλύτερης πλέον (σε αριθμό μετοχών) εισηγμένης εταιρείας στο ΧΑ. Τα δεδομένα καλύπτουν την περίοδο 2001 με 2010 (έως και την ). Η γραφική απεικόνιση των δεδομένων και τα αντίστοιχα Γραφήματα της χωρικής κατανομής του χρόνου παραμονής και της συνάρτησης κινδύνου δίνονται στα Διαγράμματα 5 με 7. Στο Διάγραμμα 5 παρουσιάζουμε τις τιμές, σε κανονική και λογαριθμική κλίμακα, καθώς και τις ημερήσιες αποδόσεις. Οι οριζόντιες γραμμές στα Διαγράμματα των τιμών αντιστοιχούν στα 10 ευρώ, τιμή κοντά στην οποία διαπραγματεύεται η μετοχή της Εθνικής τις τελευταίες εβδομάδες. Η χωρική κατανομή του χρόνου παραμονής δίνεται στο Διάγραμμα 6, όπου και μπορούμε να διακρίνουμε τις χωρικές τιμές που χαρακτηρίζονται από τη μεγαλύτερη συγκέντρωση του χρόνου παραμονής. Όπως και στην περίπτωση του 11 Για πλήρη συγκρισιμότητα όλα τα Διαγράμματα που ακολουθούν κατασκευάστηκαν με παρόμοιο τρόπο (μετασχηματισμοί και λεπτομέρειες απεικόνισης), όπως τα Διαγράμματα 1 με 4 του 2ου μέρους. Επίσης, για τις τρεις αυτές χρονοσειρές δεν παρουσιάζονται τα Διαγράμματα που αντιστοιχούν στο Διάγραμμα 2 του 2ου μέρους, αλλά είναι διαθέσιμα από τον συγγραφέα. 510
9 Δημήτριος Θωμάκος Χωρικές κατανομές, χρόνος παραμονής και η κρίση ΓΔ, μπορούμε και εδώ να παρατηρήσουμε ότι η τιμή της μετοχής έχει «περιπλανηθεί» για τον μεγαλύτερο χρόνο παραμονής γύρω από την τιμή των 12,5 ευρώ και των 19,04 με 21,04 ευρώ. Υπάρχουν όμως και άλλες «κορυφές» στη χωρική κατανομή, και συγκεκριμένα γύρω από τις τιμές των 9,80, 27,15 και 32,06 ευρώ, αλλά και δύο μικρότερες κορυφές γύρω από τα 6 και 7 ευρώ. Δείτε επίσης πώς η χωρική κατανομή μπορεί να ομαδοποιηθεί σε δύο τμήματα, ένα με εύρος τιμών από 5 έως 17 ευρώ και ένα με εύρος τιμών από 17 έως 35 ευρώ. Ο μέσος χρόνος παραμονής για όλο το δείγμα μας είναι 2,75 ημέρες, ενώ ο μέσος χρόνος παραμονής για τις τιμές με την υψηλότερη συγκέντρωση, που αναφέραμε παραπάνω (εκτός αυτών στα 6 και 7 ευρώ), είναι 802 ημέρες (3,2 χρόνια με 252 μέρες συναλλαγών ανά χρόνο). 12 Στο Διάγραμμα 7 παρουσιάζουμε τη συνάρτηση κινδύνου για τη μετοχή της Εθνικής Τράπεζας. Στο Διάγραμμα αυτό είναι εμφανείς τρεις περιοχές ενδιαφέροντος: η πρώτη είναι γύρω από την τιμή των 9,80 ευρώ, η δεύτερη γύρω από την τιμή των 12,5 ευρώ και η τελευταία είναι το εύρος τιμών πάνω από τα 20 ευρώ. Οι τιμές αυτές είναι χαρακτηριστικές γιατί συμπεριλαμβάνουν όλο το εύρος τιμών που έχουν συστήσει εγχώριοι και ξένοι επενδυτικοί οίκοι 13 για τη μετοχή της Εθνικής Τράπεζας, ιδιαίτερα στο εύρος τιμών 9 με 15 ευρώ. Επιπλέον, παρατηρούμε ότι -δεδομένων των υψηλών τιμών που έχουμε ήδη δει στο παρελθόν για τη μετοχή- κινήσεις της μετοχής μέχρι περίπου τα 11,5 ευρώ θα ωθούν την τιμή να «περιπλανηθεί» κοντά στη συγκέντρωση χρόνου παραμονής των 9,8 ευρώ, ενώ κινήσεις της μετοχής πάνω από τα 16,5 ευρώ μπορεί να ωθήσουν την τιμή σε «περιπλάνηση» κοντά στη συγκέντρωση χρόνου παραμονής των 20 ευρώ. Είναι πάντως ενδιαφέρον να παρατηρήσουμε και τη μικρή αλλά ευκρινή κορυφή στα 7 ευρώ, τιμή κοντά στα σημερινά επίπεδα - θα μπορούσαμε να πούμε ότι αναμένεται μια «περιπλάνηση» γύρω από αυτήν την κορυφή μέχρι η τιμή της μετοχής να «σπάσει» το επίπεδο των 9 ευρώ. Είναι, τέλος, χαρακτηριστικό ότι η συνάρτηση κινδύνου γίνεται σταθερή μετά την τιμή των περίπου 25 ευρώ. Διάγραμμα 5 Ημερήσιες τιμές και αποδόσεις για την Εθνική Τράπεζα National Bank of Greece /01 01/02 01/03 01/04 01/05 01/06 01/07 01/08 01/09 01/10 National Bank of Greece, log scale 01/01 01/02 01/03 01/04 01/05 01/06 01/07 01/08 01/09 01/10 Daily returns of National Bank of Greece 01/02 01/03 01/04 01/05 01/06 01/07 01/08 01/09 01/10 12 Δείτε και τη μικρή κορυφή στα αριστερά με κέντρο κοντά στα 5 ευρώ, τη μέση τιμή της μετοχής για την περίοδο που τώρα διανύουμε. 13 Κατά την ημερομηνία της πρώτης συγγραφής του άρθρου. Έκτοτε η τιμή της μετοχής διολίσθησε και κάτω από τα 5 ευρώ αλλά, όπως σημειώσαμε και στην προηγούμενη υποσημείωση, η χωρική κατανομή περιλαμβάνει χρόνο παραμονής και γύρω από την τιμή αυτή. 511
10 ENOΤΗΤΑ ΣΤ: ΚΡΙΣΗ ΚΑΙ Η ΤΙΜΟΛΟΓΗΣΗ ΣΤΙΣ ΑΓΟΡΕΣ Διάγραμμα 6 Χωρική κατανομή χρόνου παραμονής για την Εθνική Τράπεζα Spatial density of National Bank of Greece Sojourn time 95% confidence bands Sojourn time Διάγραμμα 7 Συνάρτηση κινδύνου για την Εθνική Τράπεζα Hazard function of National Bank of Greece Hazard Hazard standard error
11 Δημήτριος Θωμάκος Χωρικές κατανομές, χρόνος παραμονής και η κρίση Χρυσός Η πρόσφατη φρενίτιδα για τον χρυσό οδήγησε την τιμή του στα υψηλότερα ιστορικά του επίπεδα. Είναι, λοιπόν, ενδιαφέρον να κάνουμε μια ανάλυση για την ιστορική συμπεριφορά του χρυσού με βάση τη μεθοδολογία που παρουσιάσαμε. Χρησιμοποιούμε μηνιαία δεδομένα από τον 5/1973 έως και τον 8/2010. Στο Διάγραμμα 8 παρουσιάζουμε την ιστορική εξέλιξη των τιμών και τις αντίστοιχες μηνιαίες αποδόσεις. Οι οριζόντιες γραμμές στα Διαγράμματα των τιμών αντιστοιχούν στα δολάρια, τιμή την οποία έχει πλέον ξεπεράσει ο χρυσός. Από το ίδιο Διάγραμμα παρατηρούμε ότι η τιμή του χρυσού από τις αρχές της δεκαετίας του 1980 μέχρι και περίπου το κινείτο γύρω από τα 400 δολάρια, ενώ μετά άρχισε η ανοδική πορεία της. Η χρονοσειρά αυτή δεν παρουσιάζει τόσες «περιπλανήσεις» όσο οι δύο προηγούμενες σειρές που εξετάσαμε, αλλά μάλλον μια ιδιαίτερης μορφής τάση, είναι όμως ενδιαφέρον να δούμε τι διαφορές μπορεί να παρουσιάζει η χωρική κατανομή των τιμών της. Στο Διάγραμμα 9 παρουσιάζουμε τη χωρική κατανομή του χρόνου παραμονής, όπου και η παραπάνω παρατήρηση αποτυπώνεται ξεκάθαρα, καθώς μπορούμε να δούμε μία κυριαρχούσα «κορυφή» γύρω από την τιμή των 380 δολαρίων. Στο Διάγραμμα υπάρχουν άλλες τρεις κορυφές γύρω από τις τιμές των 144, 643 και 917 δολαρίων και, ενδιαφέρον είναι ότι, μπορούμε να δούμε και τον πιθανό σχηματισμό μιας τέταρτης συγκέντρωσης χρόνου παραμονής γύρω από τα δολάρια - προφανώς μια τέτοια συγκέντρωση αντανακλά την πρόσφατη και ταχύτατη άνοδο των τιμών του χρυσού. Ο μέσος χρόνος παραμονής για όλο το δείγμα είναι περίπου 6 μήνες, ενώ ο μέσος χρόνος παραμονής για τις ανωτέρω 4 τιμές με τη μεγαλύτερη συγκέντρωση είναι 160 μήνες (13 χρόνια). Όπως και στις προηγούμενες χρονοσειρές που εξετάσαμε, το Διάγραμμα 10 με τη συνάρτηση κινδύνου μας παρουσιάζει μια διαφορετική οπτική για τη χωρική κατανομή του χρόνου παραμονής. Η συγκέντρωση γύρω από την τιμή των 400 δολαρίων είναι και εδώ εμφανής, με τη διαφορά ότι αποκαλύπτεται μια διπλή «κορυφή», γύρω από τις τιμές των 338 και 442 δολαρίων. Η δεύτερη «κορυφή» είναι γύρω από την τιμή των 643 δολαρίων, ενώ οι τιμές πάνω από τα 900 δολάρια οδηγούν σε σταθερή συνάρτηση κινδύνου με τη μέγιστη τιμή της. Με βάση την ιστορική πληροφόρηση από το δείγμα αυτό, θα μπορούσαμε να πούμε ότι πιθανές υποχωρήσεις της τιμής του χρυσού μέχρι και τα δολάρια θα εξακολουθήσουν να οδηγούν σε «περιπλανήσεις» με συγκέντρωση του χρόνου παραμονής γύρω από τα δολάρια - μια διόρθωση του χρυσού από τα σημερινά του επίπεδα, πάνω από τα δολάρια, είναι πιθανό ότι θα οδηγούσε (σε πρώτη φάση) σε συγκέντρωση χρόνου παραμονής γύρω από αυτή την τιμή των δολαρίων. 513
12 ENOΤΗΤΑ ΣΤ: ΚΡΙΣΗ ΚΑΙ Η ΤΙΜΟΛΟΓΗΣΗ ΣΤΙΣ ΑΓΟΡΕΣ Διάγραμμα 8 Μηνιαίες τιμές και αποδόσεις για τον χρυσό Gold - end of month /73 05/76 05/79 05/82 05/85 05/88 05/91 05/94 05/97 05/00 05/03 05/06 05/09 Gold - end of month, log scale /73 05/76 05/79 05/82 05/85 05/88 05/91 05/94 05/97 05/00 05/03 05/06 05/09 Monthly returns for Gold 05/74 05/77 05/80 05/83 05/86 05/89 05/92 05/95 05/98 05/01 05/04 05/07 05/10 Διάγραμμα 9 Χωρική κατανομή του χρόνου παραμονής για τον χρυσό Spatial density of Gold Sojourn time Sojourn time 95% confidence bands
13 Δημήτριος Θωμάκος Χωρικές κατανομές, χρόνος παραμονής και η κρίση Διάγραμμα 10 Συνάρτηση κινδύνου για τον χρυσό Hazard function of Gold Hazard Hazard standard error Ευρώ/δολάριο Η διαχρονική πορεία της συναλλαγματικής ισοτιμίας του ευρώ με το δολάριο αποτελεί ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα χρηματοοικονομικής χρονοσειράς που ενδιαφέρει ακαδημαϊκούς και επενδυτές. Η εξέλιξη της ισοτιμίας αυτής, μετά την εισαγωγή του ευρώ το 1999, για τα πρώτα τρία περίπου χρόνια της ύπαρξης του κοινού νομίσματος, ήταν αυτή της υποτίμησης σε σχέση με το δολάριο. Από το 2002 και μετά το ευρώ ακολουθεί ανοδική τάση και εξακολουθεί να βρίσκεται σε επίπεδα αρκετά μεγαλύτερα της μονάδας. Χρησιμοποιούμε ημερήσια δεδομένα από το 1999 έως το 2010 (συγκεκριμένα έως τις ) και στο Διάγραμμα 11 παρουσιάζουμε την ισοτιμία (η οριζόντια γραμμή αντιστοιχεί στη μονάδα) και τις αντίστοιχες ημερήσιες αποδόσεις - η πορεία της ισοτιμίας, με την αρχική υποτίμηση και τη μετέπειτα άνοδο, αποτυπώνεται χαρακτηριστικά στο Διάγραμμα. Η χρονοσειρά αυτή έχει χαρακτηριστικά παρόμοια με αυτά της χρονοσειράς του χρυσού και ίσως έχει «εύκολη» εξέλιξη, καθώς η περίοδος πριν το 2008 μπορεί να εξηγηθεί αρκετά καλά από δύο, σχεδόν γραμμικές, τάσεις. Είναι ενδιαφέρον λοιπόν να δούμε, και να συγκρίνουμε με τις προηγούμενες σειρές, τη χωρική κατανομή του χρόνου παραμονής. Η κατανομή δίνεται στο Διάγραμμα 12 και έχει μορφή παρόμοια, και απλούστερη, με την κατανομή του χρόνου παραμονής του χρυσού. Η μεγαλύτερη συγκέντρωση χρόνου παραμονής βρίσκεται γύρω από τις τιμές 0,9 και 1,27 με 1,30, με μια μικρότερη «κορυφή» να παρουσιάζεται γύρω από την τιμή 1,06. Ο μέσος χρόνος παραμονής για όλο το δείγμα είναι 1 ημέρα και ο μέσος χρόνος παραμονής γύρω στις τιμές με τη μεγαλύτερη συγκέντρωση είναι πρακτικά όλη η χρονική διάρκεια του δείγματος: και τα δύο αποτελέσματα (διαφορετικά από ό,τι έχουμε δει ως τώρα) είναι μάλλον φυσιολογικά δεδομένων των τάσεων που παρουσιάζει η ισοτιμία. Τέλος, στο Διάγραμμα 13 παρουσιάζουμε τη συνάρτηση κινδύνου η οποία, σε αυτή την περίπτωση, απλά απεικονίζει με άλλο τρόπο το προφανές: μετά το «σπάσιμο» της μονάδας η ανατίμηση του ευρώ συνεχίζεται μέχρι σήμερα. Έτσι, η πιθανοφάνεια να παρατηρήσουμε τιμές μικρότερες της μονάδας πέφτει απότομα και η συνάρτηση κινδύνου δεν έχει άλλο πληροφοριακό περιεχόμενο. 515
14 ENOΤΗΤΑ ΣΤ: ΚΡΙΣΗ ΚΑΙ Η ΤΙΜΟΛΟΓΗΣΗ ΣΤΙΣ ΑΓΟΡΕΣ Διάγραμμα 11 Ημερήσιες τιμές και αποδόσεις για την ισοτιμία ευρώ/δολαρίου Euro/USD 01/99 01/00 01/01 01/02 01/03 01/04 01/05 01/06 01/07 01/08 01/09 01/10 Euro/USD, log scale 01/99 01/00 01/01 01/02 01/03 01/04 01/05 01/06 01/07 01/08 01/09 01/10 Daily returns for Euro/USD /00 01/01 01/02 01/03 01/04 01/05 01/06 01/07 01/08 01/09 01/10 Διάγραμμα 12 Χωρική κατανομή του χρόνου παραμονής για την ισοτιμία ευρώ/δολαρίου Spatial density of Euro/USD Sojourn time Sojourn time 95% confidence bands Index value
15 Δημήτριος Θωμάκος Χωρικές κατανομές, χρόνος παραμονής και η κρίση Διάγραμμα 13 Συνάρτηση κινδύνου για την ισοτιμία ευρώ/δολαρίου Hazard function of Euro/USD Hazard Hazard standard error Index value Συμπεράσματα Στην εργασία αυτή αναδεικνύεται μια «πτυχή» των μη-στάσιμων χρονοσειρών διαφορετική από ό,τι συναντάμε στις στάσιμες χρονοσειρές: η χωρική κατανομή του χρόνου παραμονής. Η νέα αυτή έννοια, ο χρόνος παραμονής, είναι πρακτικά χρήσιμη καθώς μας επιτρέπει να περιγράψουμε με σαφήνεια τη σχετική διάρκεια των «περιπλανήσεων» μιας μη-στάσιμης χρονοσειράς γύρω από διαφορετικά επίπεδα τιμών της. Η έννοια αυτή του χρόνου παραμονής γύρω από συγκεκριμένα επίπεδα τιμών είναι καινούργια και ουσιαστικής σημασίας σε περιόδους όπως αυτή που διανύουμε: όλοι θέλουν να έχουν μια, γενική έστω αντίληψη, για το πόσο χρόνο αναμένεται να διαρκέσει η κρίση και (επιπλέον) όσο αυτή διαρκεί σε τι επίπεδα αναμένουμε να κινηθούν οι αγορές. Στην εργασία αυτή δείχνουμε πως μπορούμε να απεικονίσουμε και να ερμηνεύσουμε τη χωρική κατανομή του χρόνου παραμονής και να εκτιμήσουμε τον μέσο χρόνο παραμονής στις διαφορετικές χωρικές τιμές της χρονοσειράς. Με τη χρήση της κατανομής αυτής έχουμε μια άμεση, σαφή και πλήρη άποψη για τις «κρίσιμες» εκείνες τιμές της χρονοσειράς, γύρω από τις οποίες παρουσιάζεται η μεγαλύτερη συγκέντρωση χρόνου παραμονής. Επίσης, μπορούμε να υπολογίσουμε και να απεικονίσουμε τη «συνάρτηση κινδύνου» της χρονοσειράς, μιας συνάρτησης της χωρικής κατανομής που μας προσφέρει μια εναλλακτική εικόνα για τον χρόνο παραμονής και την (υπό συνθήκη) πιθανοφάνεια να παρατηρήσουμε διαφορετικές τιμές της χρονοσειράς. Η χρηστικότητα της μεθοδολογίας αυτής τόσο σε ομαλές περιόδους όσο και σε περιόδους οικονομικής κρίσης είναι προφανής και σημαντική, καθώς μας προσφέρει απάντηση στο σημαντικό ερώτημα «πόσο χρόνο θα παραμείνουμε, κατά μέσο όρο, σε αυτά τα επίπεδα;». Η απάντηση δε αυτή δίνεται από τα δυναμικά χαρακτηριστικά της ίδιας της χρονοσειράς που αναλύουμε, χωρίς τη χρήση σεναρίων και προβλέψεων, και είναι η απλούστερη δυνατή επαγωγή που μπορούμε να έχουμε για το θέμα του μέσου χρόνου παραμονής αλλά και της διαχείρισης κρίσεων. 517
16 ENOΤΗΤΑ ΣΤ: ΚΡΙΣΗ ΚΑΙ Η ΤΙΜΟΛΟΓΗΣΗ ΣΤΙΣ ΑΓΟΡΕΣ Βιβλιογραφία Phillips, P. C. B. (2001), Descriptive Econometrics for Non-Stationary Time Series with Empirical Illustrations, Journal of Applied Econometrics, vol. 16, pp Phillips, P. C. B. and Sun, Y. (2004), Understanding the Fisher Equation, Journal of Applied Econometrics, vol. 19, pp Phillips, P. C. B. (2005), Econometric Analysis of the Fisher Equation, American Journal of Economics and Sociology, vol. 61, pp
Εισόδημα Κατανάλωση 1500 500 1600 600 1300 450 1100 400 600 250 700 275 900 300 800 352 850 400 1100 500
Εισόδημα Κατανάλωση 1500 500 1600 600 1300 450 1100 400 600 250 700 275 900 300 800 352 850 400 1100 500 Πληθυσμός Δείγμα Δείγμα Δείγμα Ο ρόλος της Οικονομετρίας Οικονομική Θεωρία Διατύπωση της
Διαβάστε περισσότεραΣΧΟΛΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΤΜΗΜΑ ΟΡΓΑΝΩΣΗΣ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΔΙΔΑΣΚΩΝ: ΘΑΝΑΣΗΣ ΚΑΖΑΝΑΣ. Οικονομετρία
ΣΧΟΛΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΤΜΗΜΑ ΟΡΓΑΝΩΣΗΣ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΔΙΔΑΣΚΩΝ: ΘΑΝΑΣΗΣ ΚΑΖΑΝΑΣ Οικονομετρία I.1 Τι Είναι η Οικονομετρία; Η κυριολεκτική ερμηνεία της λέξης, οικονομετρία είναι «οικονομική
Διαβάστε περισσότεραΕργαστήριο Οικονομετρίας Προαιρετική Εργασία 2016 Χειμερινό Εξάμηνο
Εργαστήριο Οικονομετρίας Προαιρετική Εργασία 2016 Χειμερινό Εξάμηνο Χρήσιμες Οδηγίες Με την βοήθεια του λογισμικού E-views να απαντήσετε στα ερωτήματα των επόμενων σελίδων, (οι απαντήσεις πρέπει να περαστούν
Διαβάστε περισσότεραΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑΚΑ ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑ ΚΟΛΛΙΝΤΖΑ. Ερωτήσεις πολλαπλής επιλογής. Συντάκτης: Δημήτριος Κρέτσης
ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑΚΑ ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑ ΚΟΛΛΙΝΤΖΑ Ερωτήσεις πολλαπλής επιλογής Συντάκτης: Δημήτριος Κρέτσης 1. Ο κλάδος της περιγραφικής Στατιστικής: α. Ασχολείται με την επεξεργασία των δεδομένων και την ανάλυση
Διαβάστε περισσότεραΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ ΠΟΛΥΤΕΧΝΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΤΜΗΜΑ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗ
ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ ΠΟΛΥΤΕΧΝΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΤΜΗΜΑ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗ Ακαδ. Έτος 07-08 Διδάσκων: Βασίλης ΚΟΥΤΡΑΣ Επικ. Καθηγητής v.koutras@fme.aegea.gr Τηλ: 7035468 Θα μελετήσουμε
Διαβάστε περισσότεραΈλεγχος υποθέσεων και διαστήματα εμπιστοσύνης
1 Έλεγχος υποθέσεων και διαστήματα εμπιστοσύνης Όπως γνωρίζουμε από προηγούμενα κεφάλαια, στόχος των περισσότερων στατιστικών αναλύσεων, είναι η έγκυρη γενίκευση των συμπερασμάτων, που προέρχονται από
Διαβάστε περισσότεραΠεριεχόμενα. Πρόλογος... 15
Περιεχόμενα Πρόλογος... 15 Κεφάλαιο 1 ΘΕΩΡΗΤΙΚΑ ΚΑΙ ΦΙΛΟΣΟΦΙΚΑ ΟΝΤΟΛΟΓΙΚΑ ΚΑΙ ΕΠΙΣΤΗΜΟΛΟΓΙΚΑ ΖΗΤΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑΣ ΕΡΕΥΝΑΣ ΤΟΥ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΥ ΚΟΣΜΟΥ... 17 Το θεμελιώδες πρόβλημα των κοινωνικών επιστημών...
Διαβάστε περισσότεραΧρονικές σειρές 2 Ο μάθημα: Εισαγωγή στις χρονοσειρές
Χρονικές σειρές 2 Ο μάθημα: Εισαγωγή στις χρονοσειρές Εαρινό εξάμηνο 2018-2019 μήμα Μαθηματικών ΑΠΘ Διδάσκουσα: Αγγελική Παπάνα Μεταδιδακτορική Ερευνήτρια Πολυτεχνική σχολή, Α.Π.Θ. & Οικονομικό μήμα, Πανεπιστήμιο
Διαβάστε περισσότεραiii ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Πρόλογος
iii ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Πρόλογος xi 1 Αντικείμενα των Πιθανοτήτων και της Στατιστικής 1 1.1 Πιθανοτικά Πρότυπα και Αντικείμενο των Πιθανοτήτων, 1 1.2 Αντικείμενο της Στατιστικής, 3 1.3 Ο Ρόλος των Πιθανοτήτων
Διαβάστε περισσότεραΕισαγωγή στην Εκτιμητική
Εισαγωγή στην Εκτιμητική Πληθυσμός Εκτίμηση παραμέτρου πληθυσμού μ, σ 2, σ, p Δείγμα Υπολογισμός στατιστικού Ερώτηματα: Πόσο κοντά στην πραγματική τιμή της παραμέτρου του πληθυσμού βρίσκεται η εκτίμηση
Διαβάστε περισσότεραΕλλιπή δεδομένα. Εδώ έχουμε 1275. Στον πίνακα που ακολουθεί δίνεται η κατά ηλικία κατανομή 1275 ατόμων
Ελλιπή δεδομένα Στον πίνακα που ακολουθεί δίνεται η κατά ηλικία κατανομή 75 ατόμων Εδώ έχουμε δ 75,0 75 5 Ηλικία Συχνότητες f 5-4 70 5-34 50 35-44 30 45-54 465 55-64 335 Δεν δήλωσαν 5 Σύνολο 75 Μπορεί
Διαβάστε περισσότεραΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΗΣ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΤΜΗΜΑ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗ
ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΗΣ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΤΜΗΜΑ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗ Ακαδ. Έτος 06-07 Διδάσκων: Βασίλης ΚΟΥΤΡΑΣ Επικ. Καθηγητής v.koutra@fme.aegea.gr Τηλ: 7035468 Θα μελετήσουμε
Διαβάστε περισσότεραΣτατιστική είναι το σύνολο των μεθόδων και θεωριών που εφαρμόζονται σε αριθμητικά δεδομένα προκειμένου να ληφθεί κάποια απόφαση σε συνθήκες
Ορισμός Στατιστική είναι το σύνολο των μεθόδων και θεωριών που εφαρμόζονται σε αριθμητικά δεδομένα προκειμένου να ληφθεί κάποια απόφαση σε συνθήκες αβεβαιότητας. Βασικές έννοιες Η μελέτη ενός πληθυσμού
Διαβάστε περισσότεραΟΙΚΟΝΟΜΕΤΡΙΑ. Παπάνα Αγγελική
ΟΙΚΟΝΟΜΕΤΡΙΑ Ενότητα 3: Ανάλυση γραμμικού υποδείγματος Απλή παλινδρόμηση (2 ο μέρος) Παπάνα Αγγελική Μεταδιδακτορική ερευνήτρια, ΑΠΘ E-mail: angeliki.papana@gmail.com, agpapana@auth.gr Webpage: http://users.auth.gr/agpapana
Διαβάστε περισσότεραΕίδη Μεταβλητών Κλίμακα Μέτρησης Οι τεχνικές της Περιγραφικής στατιστικής ανάλογα με την κλίμακα μέτρησης Οι τελεστές Π και Σ
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 Εισαγωγικές Έννοιες 19 1.1 1.2 1.3 1.4 1.5 1.6 1.7 Η Μεταβλητότητα Η Στατιστική Ανάλυση Η Στατιστική και οι Εφαρμοσμένες Επιστήμες Στατιστικός Πληθυσμός και Δείγμα Το στατιστικό
Διαβάστε περισσότεραΤμήμα Διοίκησης Επιχειρήσεων (Γρεβενά) Μάθημα: Στατιστική II Διάλεξη 1 η : Εισαγωγή-Επανάληψη βασικών εννοιών Εβδομάδα 1 η : ,
Τμήμα Διοίκησης Επιχειρήσεων (Γρεβενά) Μάθημα: Στατιστική II Διάλεξη 1 η : Εισαγωγή-Επανάληψη βασικών εννοιών Εβδομάδα 1 η :1-0-017, 3-0-017 Διδάσκουσα: Κοντογιάννη Αριστούλα Σκοπός του μαθήματος Η παρουσίαση
Διαβάστε περισσότεραΣτασιμότητα χρονοσειρών Νόθα αποτελέσματα-spurious regression Ο έλεγχος στασιμότητας είναι απαραίτητος ώστε η στοχαστική ανάλυση να οδηγεί σε ασφαλή
Χρονικές σειρές 12 Ο μάθημα: Έλεγχοι στασιμότητας ΑΝΑΚΕΦΑΛΑΙΩΣΗ: Εκτίμηση παραμέτρων γραμμικών μοντέλων Συνάρτηση μερικής αυτοσυσχέτισης Εαρινό εξάμηνο 2018-2019 Τμήμα Μαθηματικών ΑΠΘ Διδάσκουσα: Αγγελική
Διαβάστε περισσότεραΑΠΟ ΤΟ ΔΕΙΓΜΑ ΣΤΟΝ ΠΛΗΘΥΣΜΟ
ΑΠΟ ΤΟ ΔΕΙΓΜΑ ΣΤΟΝ ΠΛΗΘΥΣΜΟ Το ενδιαφέρον επικεντρώνεται πάντα στον πληθυσμό Το δείγμα χρησιμεύει για εξαγωγή συμπερασμάτων για τον πληθυσμό π.χ. το ετήσιο εισόδημα των κατοίκων μιας περιοχής Τα στατιστικά
Διαβάστε περισσότεραΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΚΑΙ ΑΝΑΛΥΣΗ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ
ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΚΑΙ ΑΝΑΛΥΣΗ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ Είδη μεταβλητών Ποσοτικά δεδομένα (π.χ. ηλικία, ύψος, αιμοσφαιρίνη) Ποιοτικά δεδομένα (π.χ. άνδρας/γυναίκα, ναι/όχι) Διατεταγμένα (π.χ. καλό/μέτριο/κακό) 2 Περιγραφή ποσοτικών
Διαβάστε περισσότεραΣκοπός του κεφαλαίου είναι η κατανόηση των βασικών στοιχείων μιας στατιστικής έρευνας.
7 ο ΜΑΘΗΜΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗ Σκοπός Σκοπός του κεφαλαίου είναι η κατανόηση των βασικών στοιχείων μιας στατιστικής έρευνας. Προσδοκώμενα αποτελέσματα Όταν θα έχετε ολοκληρώσει τη μελέτη αυτού του κεφαλαίου
Διαβάστε περισσότεραΔιάλεξη 2. Εργαλεία θετικής ανάλυσης Ή Γιατί είναι τόσο δύσκολο να πούμε τι συμβαίνει; Ράπανος-Καπλάνογλου 2016/7
Διάλεξη 2 Εργαλεία θετικής ανάλυσης Ή Γιατί είναι τόσο δύσκολο να πούμε τι συμβαίνει; 1 Ράπανος-Καπλάνογλου 2016/7 Θετική και δεοντολογική προσέγγιση Η θετική ανάλυση εξετάζει τι υπάρχει και ποιες οι συνέπειες
Διαβάστε περισσότεραΕΛΛΗΝΙΚΟ ΑΝΟΙΚΤΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ Πρόγραµµα Σπουδών: ΤΡΑΠΕΖΙΚΗ Θεµατική Ενότητα: ΤΡΑ-61 Στρατηγική Τραπεζών Ακαδηµαϊκό Έτος: 2012-2013
ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΑΝΟΙΚΤΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ Πρόγραµµα Σπουδών: ΤΡΑΠΕΖΙΚΗ Θεµατική Ενότητα: ΤΡΑ-61 Στρατηγική Τραπεζών Ακαδηµαϊκό Έτος: 2012-2013 Τρίτη Γραπτή Εργασία Γενικές οδηγίες για την εργασία Όλες οι ερωτήσεις
Διαβάστε περισσότεραΕΙΔΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΚΙΝΔΥΝΟΥ. Credit Value at Risk
ΕΙΔΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΚΙΝΔΥΝΟΥ Credit Value at Risk Credit Value at Risk: Εισαγωγή To Credit Value at Risk είναι μία βασική μέτρηση για τον καθορισμό των εποπτικών κεφαλαίων και των κεφαλαίων που η
Διαβάστε περισσότεραΗ ΙΣΧΥΣ ΕΝΟΣ ΕΛΕΓΧΟΥ. (Power of a Test) ΚΕΦΑΛΑΙΟ 21
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 21 Η ΙΣΧΥΣ ΕΝΟΣ ΕΛΕΓΧΟΥ (Power of a Test) Όπως είδαμε προηγουμένως, στον Στατιστικό Έλεγχο Υποθέσεων, ορίζουμε δύο είδη πιθανών λαθών (κινδύνων) που μπορεί να συμβούν όταν παίρνουμε αποφάσεις
Διαβάστε περισσότεραΑΝΑΛΥΣΗ ΔΙΑΚΥΜΑΝΣΗΣ. Επικ. Καθ. Στέλιος Ζήμερας. Τμήμα Μαθηματικών Κατεύθυνση Στατιστικής και Αναλογιστικά Χρηματοοικονομικά Μαθηματικά
ΑΝΑΛΥΣΗ ΔΙΑΚΥΜΑΝΣΗΣ Επικ. Καθ. Στέλιος Ζήμερας Τμήμα Μαθηματικών Κατεύθυνση Στατιστικής και Αναλογιστικά Χρηματοοικονομικά Μαθηματικά 2015 Πληθυσμός: Εισαγωγή Ονομάζεται το σύνολο των χαρακτηριστικών που
Διαβάστε περισσότεραΜπακαλάκος Ευάγγελος
Μπακαλάκος Ευάγγελος Σχεση πραγματικής και χρηματιστηριακής οικονομίας 2003-2012 Δυο περιόδοι προ και κατά διάρκεια της κρίσης 4 μεταβλητές 5 στατιστικά υποδείγματα Χρηματοπιστωτικής-τραπεζικής κρίσης
Διαβάστε περισσότεραΣυναλλαγματικές ισοτιμίες και αγορά συναλλάγματος
Συναλλαγματικές ισοτιμίες και αγορά συναλλάγματος 1. Οι συναλλαγματικές ισοτιμίες και οι τιμές των αγαθών 2. Περιγραφή της αγοράς συναλλάγματος 3. Η ζήτηση νομισμάτων ως ζήτηση περιουσιακών στοιχείων 4.
Διαβάστε περισσότεραΔρ. Χάϊδω Δριτσάκη. MSc Τραπεζική & Χρηματοοικονομική
Ποσοτικές Μέθοδοι Δρ. Χάϊδω Δριτσάκη MSc Τραπεζική & Χρηματοοικονομική Τεχνολογικό Εκπαιδευτικό Ίδρυμα Δυτικής Μακεδονίας Western Macedonia University of Applied Sciences Κοίλα Κοζάνης 50100 Kozani GR
Διαβάστε περισσότεραΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΩΝ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ
ο Κεφάλαιο: Στατιστική ΒΑΣΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ ΚΑΙ ΟΡΙΣΜΟΙ ΣΤΗ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗ ΒΑΣΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ Πληθυσμός: Λέγεται ένα σύνολο στοιχείων που θέλουμε να εξετάσουμε με ένα ή περισσότερα χαρακτηριστικά. Μεταβλητές X: Ονομάζονται
Διαβάστε περισσότεραΤΜΗΜΑ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ & ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΚΩΝ ΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ
ΤΜΗΜΑ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ & ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΚΩΝ ΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ ΟΙΚΟΝΟΜΕΤΡΙΚΑ ΠΡΟΤΥΠΑ ΜΑΘΗΜΑ ΠΡΩΤΟ ΘΕΩΡΙΑΣ-ΑΠΛΟ ΓΡΑΜΜΙΚΟ ΥΠΟΔΕΙΓΜΑ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ PASW 18 Δρ. Κουνετάς Η Κωνσταντίνος Ακαδημαϊκό Έτος 2011 2012 ΕΠΙΧ
Διαβάστε περισσότεραΕναλλακτικά του πειράματος
Θετική και δεοντολογική προσέγγιση Διάλεξη 2 Εργαλεία θετικής ανάλυσης Ή Γιατί είναι τόσο δύσκολο να πούμε τι συμβαίνει; Η θετική ανάλυση εξετάζει τι υπάρχει και ποιες οι συνέπειες μιας πολιτικής, χωρίς
Διαβάστε περισσότερα1. Ξένα Χρηματιστήρια Dow Jones 12 months Wall Street Journal
Ελεγχόμενη από την Ελληνική Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς. Αριθμός Αδείας: 3/73/7.5.1996 Κλεισόβης 8, Αθήναι, Tηλ. 210-3899400, Fax. 210-3216574 Τεύχος 811 14/02/2011 ΤΗΣ ΑΓΟΡΑΣ 1. Ξένα Χρηματιστήρια Dow Jones
Διαβάστε περισσότεραΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ Τμήμα Μαθηματικών Κατεύθυνση Στατιστικής και Αναλογιστικών Χρηματοοικονομικών Μαθηματικών ΧΡΟΝΟΣΕΙΡΕΣ
ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ Τμήμα Μαθηματικών Κατεύθυνση Στατιστικής και Αναλογιστικών Χρηματοοικονομικών Μαθηματικών ΧΡΟΝΟΣΕΙΡΕΣ Σημειώσεις Πανεπιστημιακών Παραδόσεων ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΜΗΛΙΏΝΗΣ ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 205 ΚΕΦΑΛΑΙΟ
Διαβάστε περισσότεραΚαταναλωτική Εμπιστοσύνη και Εθνικές Εκλογές
Καταναλωτική Εμπιστοσύνη και Εθνικές Εκλογές του Γκίκα Α. Χαρδούβελη Καθηγητή Χρηματοοικονομικής Πανεπιστημίου Πειραιώς και Οικονομικού Συμβούλου του Ομίλου της EFG-Eurobank Η πορεία του δείκτη καταναλωτικής
Διαβάστε περισσότεραΟικονομετρία. Απλή Παλινδρόμηση Βασικές έννοιες και τυχαίο σφάλμα. Τμήμα: Αγροτικής Οικονομίας & Ανάπτυξης. Διδάσκων: Λαζαρίδης Παναγιώτης
Οικονομετρία Απλή Παλινδρόμηση Βασικές έννοιες και τυχαίο σφάλμα Τμήμα: Αγροτικής Οικονομίας & Ανάπτυξης Διδάσκων: Λαζαρίδης Παναγιώτης Μαθησιακοί Στόχοι Γνώση και κατανόηση των εισαγωγικών εννοιών που
Διαβάστε περισσότεραΣ ΤΑΤ Ι Σ Τ Ι Κ Η. Statisticum collegium iv
Σ ΤΑΤ Ι Σ Τ Ι Κ Η i Statisticum collegium iv Στατιστική Συμπερασματολογία Ι Σημειακές Εκτιμήσεις Διαστήματα Εμπιστοσύνης Στατιστική Συμπερασματολογία (Statistical Inference) Το πεδίο της Στατιστικής Συμπερασματολογία,
Διαβάστε περισσότεραΧΡΟΝΙΚΕΣ ΣΕΙΡΕΣ. Παπάνα Αγγελική
ΧΡΟΝΙΚΕΣ ΣΕΙΡΕΣ 7o Μάθημα: Απλή παλινδρόμηση (ΕΠΑΝΑΛΗΨΗ) Παπάνα Αγγελική Μεταδιδακτορική ερευνήτρια, ΑΠΘ & ΠΑΜΑΚ E-mail: angeliki.papana@gmail.com, agpapana@auth.gr Webpage: http://users.auth.gr/agpapana
Διαβάστε περισσότεραΜΑΘΗΜΑ 3ο. Βασικές έννοιες
ΜΑΘΗΜΑ 3ο Βασικές έννοιες Εισαγωγή Βασικές έννοιες Ένας από τους βασικότερους σκοπούς της ανάλυσης των χρονικών σειρών είναι η διενέργεια των προβλέψεων. Στα υποδείγματα αυτά η τρέχουσα τιμή μιας οικονομικής
Διαβάστε περισσότεραΣΤΑΤΙΣΤΙΚΟΙ ΠΙΝΑΚΕΣ. ΓΕΝΙΚΟΙ (περιέχουν όλες τις πληροφορίες που προκύπτουν από μια στατιστική έρευνα) ΕΙΔΙΚΟΙ ( είναι συνοπτικοί και σαφείς )
Πληθυσμός (populaton) ονομάζεται ένα σύνολο, τα στοιχεία του οποίου εξετάζουμε ως προς τα χαρακτηριστικά τους. Μεταβλητές (varables ) ονομάζονται τα χαρακτηριστικά ως προς τα οποία εξετάζουμε έναν πληθυσμό.
Διαβάστε περισσότεραΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΕΙΔΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ. Κεφάλαιο 10. Εισαγωγή στην εκτιμητική
ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΔΥΤΙΚΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ ΤΜΗΜΑ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΠΑΤΡΑΣ Εργαστήριο Λήψης Αποφάσεων & Επιχειρησιακού Προγραμματισμού Καθηγητής Ι. Μητρόπουλος ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΕΙΔΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ
Διαβάστε περισσότεραΣυσχέτιση μεταξύ δύο συνόλων δεδομένων
Διαγράμματα διασποράς (scattergrams) Συσχέτιση μεταξύ δύο συνόλων δεδομένων Η οπτική απεικόνιση δύο συνόλων δεδομένων μπορεί να αποκαλύψει με παραστατικό τρόπο πιθανές τάσεις και μεταξύ τους συσχετίσεις,
Διαβάστε περισσότεραΠεριγραφική Στατιστική. Ακαδ. Έτος 2012-2013 1 ο εξάμηνο. Κ. Πολίτης
Περιγραφική Στατιστική Ακαδ. Έτος 2012-2013 1 ο εξάμηνο Κ. Πολίτης 1 2 Η στατιστική ασχολείται με τη συλλογή, οργάνωση, παρουσίαση και ανάλυση πληροφοριών. Οι πληροφορίες αυτές, πολύ συχνά αριθμητικές,
Διαβάστε περισσότερα6 ο ΜΑΘΗΜΑ Έλεγχοι Υποθέσεων
6 ο ΜΑΘΗΜΑ Έλεγχοι Υποθέσεων 6.1 Το Πρόβλημα του Ελέγχου Υποθέσεων Ενός υποθέσουμε ότι μία φαρμακευτική εταιρεία πειραματίζεται πάνω σε ένα νέο φάρμακο για κάποια ασθένεια έχοντας ως στόχο, τα πρώτα θετικά
Διαβάστε περισσότεραΟΙΚΟΝΟΜΕΤΡΙΑ. Β μέρος: Ετεροσκεδαστικότητα. Παπάνα Αγγελική
ΟΙΚΟΝΟΜΕΤΡΙΑ Ενότητα 10: Οικονομετρικά προβλήματα: Παραβίαση των υποθέσεων Β μέρος: Ετεροσκεδαστικότητα Παπάνα Αγγελική Μεταδιδακτορική ερευνήτρια, ΑΠΘ E-mail: angeliki.papana@gmail.com, agpapana@auth.gr
Διαβάστε περισσότεραΣύγκριση μέσου όρου πληθυσμού με τιμή ελέγχου. One-Sample t-test
1 Σύγκριση μέσου όρου πληθυσμού με τιμή ελέγχου One-Sample t-test 2 Μια σύντομη αναδρομή Στα τέλη του 19 ου αιώνα μια μεγάλη αλλαγή για την επιστήμη ζυμώνονταν στην ζυθοποιία Guinness. Ο William Gosset
Διαβάστε περισσότεραΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ. Πρόλογος... 13
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ / 7 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Πρόλογος... 13 Κεφάλαιο 1: Περιγραφική Στατιστική... 15 1.1 Περιγραφική και Συμπερασματική Στατιστική... 15 1.2 Μεταβλητές - Τιμές - Παρατηρήσεις... 19 1.3 Είδη μεταβλητών...
Διαβάστε περισσότεραΣτατιστικές Έννοιες (Υπολογισμός Χρηματοοικονομικού κινδύνου και απόδοσης, διαχρονική αξία του Χρήματος)
Στατιστικές Έννοιες (Υπολογισμός Χρηματοοικονομικού κινδύνου και απόδοσης, διαχρονική αξία του Χρήματος) 1 γ Ποιος είναι ο αριθμητικός μέσος όρος ενός δείγματος ετησίων αποδόσεων μιας μετοχής, της οποίας
Διαβάστε περισσότεραΜια από τις σημαντικότερες δυσκολίες που συναντά ο φυσικός στη διάρκεια ενός πειράματος, είναι τα σφάλματα.
Εισαγωγή Μετρήσεις-Σφάλματα Πολλές φορές θα έχει τύχει να ακούσουμε τη λέξη πείραμα, είτε στο μάθημα είτε σε κάποια είδηση που αφορά τη Φυσική, τη Χημεία ή τη Βιολογία. Είναι όμως γενικώς παραδεκτό ότι
Διαβάστε περισσότεραΛίγα λόγια για τους συγγραφείς 16 Πρόλογος 17
Περιεχόμενα Λίγα λόγια για τους συγγραφείς 16 Πρόλογος 17 1 Εισαγωγή 21 1.1 Γιατί χρησιμοποιούμε τη στατιστική; 21 1.2 Τι είναι η στατιστική; 22 1.3 Περισσότερα για την επαγωγική στατιστική 23 1.4 Τρεις
Διαβάστε περισσότεραΣτατιστικές Έννοιες (Υπολογισμός Χρηματοοικονομικού κινδύνου και απόδοσης, διαχρονική αξία του Χρήματος)
Στατιστικές Έννοιες (Υπολογισμός Χρηματοοικονομικού κινδύνου και απόδοσης, διαχρονική αξία του Χρήματος) 1. Ποιος είναι ο αριθμητικός μέσος όρος ενός δείγματος ετησίων αποδόσεων μιας μετοχής, της οποίας
Διαβάστε περισσότεραΔύο κύριοι τρόποι παρουσίασης δεδομένων. Παράδειγμα
Δύο κύριοι τρόποι παρουσίασης δεδομένων Παράδειγμα Με πίνακες Με διαγράμματα Ονομαστικά δεδομένα Εδώ τα περιγραφικά μέτρα (μέσος, διάμεσος κλπ ) δεν έχουν νόημα Πήραμε ένα δείγμα από 25 άτομα και τα ρωτήσαμε
Διαβάστε περισσότεραΚεφάλαιο 9. Έλεγχοι υποθέσεων
Κεφάλαιο 9 Έλεγχοι υποθέσεων 9.1 Εισαγωγή Όταν παίρνουμε ένα ή περισσότερα τυχαία δείγμα από κανονικούς πληθυσμούς έχουμε τη δυνατότητα να υπολογίζουμε στατιστικά, όπως μέσους όρους, δειγματικές διασπορές
Διαβάστε περισσότεραΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 ΔΕΣΜΕΥΜΕΝΗ ΠΙΘΑΝΟΤΗΤΑ, ΟΛΙΚΗ ΠΙΘΑΝΟΤΗΤΑ ΘΕΩΡΗΜΑ BAYES, ΑΝΕΞΑΡΤΗΣΙΑ ΚΑΙ ΣΥΝΑΦΕΙΣ ΕΝΝΟΙΕΣ 71
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ ΠΙΘΑΝΟΤΗΤΕΣ 11 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ 13 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 ΒΑΣΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ ΠΙΘΑΝΟΤΗΤΑΣ 19 2.1 Αβεβαιότητα, Τυχαία Διαδικασία, και Συναφείς Έννοιες 21 2.1.1 Αβεβαιότητα και Τυχαίο Πείραμα
Διαβάστε περισσότεραΒραχυχρόνιες προβλέψεις του πραγματικού ΑΕΠ χρησιμοποιώντας δυναμικά υποδείγματα παραγόντων
Βραχυχρόνιες προβλέψεις του πραγματικού ΑΕΠ χρησιμοποιώντας δυναμικά υποδείγματα παραγόντων 1. Εισαγωγή Αθανάσιος Καζάνας και Ευθύμιος Τσιώνας Τα υποδείγματα παραγόντων χρησιμοποιούνται ευρέως στη διαδικασία
Διαβάστε περισσότεραΣΧΟΛΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΤΜΗΜΑ ΟΡΓΑΝΩΣΗΣ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΔΙΔΑΣΚΩΝ: ΘΑΝΑΣΗΣ ΚΑΖΑΝΑΣ. Οικονομετρία
ΣΧΟΛΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΤΜΗΜΑ ΟΡΓΑΝΩΣΗΣ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΔΙΔΑΣΚΩΝ: ΘΑΝΑΣΗΣ ΚΑΖΑΝΑΣ Οικονομετρία 6.1 Ετεροσκεδαστικότητα: Εισαγωγή Συχνά, η υπόθεση της σταθερής διακύμανσης των όρων σφάλματος,
Διαβάστε περισσότεραΟΙΚΟΝΟΜΕΤΡΙΑ. Βιολέττα Δάλλα. Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήµιο Αθηνών
ΟΙΚΟΝΟΜΕΤΡΙΑ Βιολέττα Δάλλα Τµήµα Οικονοµικών Επιστηµών Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήµιο Αθηνών 1 Εισαγωγή Οικονοµετρία (Econometrics) είναι ο τοµέας της Οικονοµικής επιστήµης που περιγράφει και αναλύει
Διαβάστε περισσότεραΚεφάλαιο 10 Εισαγωγή στην Εκτίμηση
Κεφάλαιο 10 Εισαγωγή στην Εκτίμηση Εκεί που είμαστε Κεφάλαια 7 και 8: Οι διωνυμικές,κανονικές, εκθετικές κατανομές και κατανομές Poisson μας επιτρέπουν να κάνουμε διατυπώσεις πιθανοτήτων γύρω από το Χ
Διαβάστε περισσότεραΟΙΚΟΝΟΜΕΤΡΙΑ. Παπάνα Αγγελική
ΟΙΚΟΝΟΜΕΤΡΙΑ Ενότητα 13: Επανάληψη Παπάνα Αγγελική Μεταδιδακτορική ερευνήτρια, ΑΠΘ E-mail: angeliki.papana@gmail.com, agpapana@auth.gr Webpage: http://users.auth.gr/agpapana 1 Γιατί μελετούμε την Οικονομετρία;
Διαβάστε περισσότεραΜΑΘΗΜΑΤΙΚΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ
ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ Γ. ΛΥΚΕΙΟΥ ΘΕΜΑΤΑ ΕΠΑΝΑΛΗΨΗΣ - ΘΕΜΑ Ο Έστω η συνάρτηση f( ) =, 0 ) Να αποδείξετε ότι f ( ). f( ) =. ) Να υπολογίσετε το όριο lm f ( )+ 4. ) Να βρείτε την εξίσωση της εφαπτομένης
Διαβάστε περισσότεραΑνάλυση διακύμανσης (Μέρος 1 ο ) 17/3/2017
Ανάλυση διακύμανσης (Μέρος 1 ο ) 17/3/2017 2 Γιατί ανάλυση διακύμανσης; (1) Ας θεωρήσουμε k πληθυσμούς με μέσες τιμές μ 1, μ 2,, μ k, αντίστοιχα Πως μπορούμε να συγκρίνουμε τις μέσες τιμές k πληθυσμών
Διαβάστε περισσότεραΤΕΙ ΔΥΤΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ MSc Τραπεζικής & Χρηματοοικονομικής
ΤΕΙ ΔΥΤΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ MSc Τραπεζικής & Χρηματοοικονομικής ΑΥΤΟΣΥΣΧΕΤΙΣΗ Στις βασικές υποθέσεις των γραμμικών υποδειγμάτων (απλών και πολλαπλών), υποθέτουμε ότι δεν υπάρχει αυτοσυσχέτιση (autocorrelation
Διαβάστε περισσότεραΕΙΔΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΚΙΝΔΥΝΟΥ. Συσχέτιση (Correlation) - Copulas
ΕΙΔΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΚΙΝΔΥΝΟΥ Συσχέτιση (Correlation) - Copulas Σημασία της μέτρησης της συσχέτισης Έστω μία εταιρεία που είναι εκτεθειμένη σε δύο μεταβλητές της αγοράς. Πιθανή αύξηση των 2 μεταβλητών
Διαβάστε περισσότερα1. Ποιες είναι οι διαφορές μεταξύ αυτοπαλίνδρομων υποδειγμάτων (AR) και υποδειγμάτων κινητού μέσου (MA);
Ερωτήσεις: 1. Ποιες είναι οι διαφορές μεταξύ αυτοπαλίνδρομων υποδειγμάτων (AR) και υποδειγμάτων κινητού μέσου (MA); Στα αυτοπαλίνδρομα υποδείγματα η τρέχουσα τιμή της y είναι συνάρτηση p υστερήσεων της
Διαβάστε περισσότεραΤεχνικές Προβλέψεων. Προετοιμασία & Ανάλυση Χρονοσειράς
ΕΘΝΙΚΟ ΜΕΤΣΟΒΙΟ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ ΣΧΟΛΗ ΗΛΕΚΤΡΟΛΟΓΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΚΑΙ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΥΠΟΛΟΓΙΣΤΩΝ Μονάδα Προβλέψεων & Στρατηγικής Forecasting & Strategy Unit Τεχνικές Προβλέψεων Προετοιμασία & Ανάλυση Χρονοσειράς http://www.fsu.gr
Διαβάστε περισσότεραΕΛΛΗΝΙΚΟ ΑΝΟΙΚΤΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ. Πρόγραμμα Σπουδών: ΤΡΑΠΕΖΙΚΗ Θεματική Ενότητα: ΤΡΑ-61 Στρατηγική Τραπεζών Ακαδημαϊκό Έτος: 2013-2014
ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΑΝΟΙΚΤΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ Πρόγραμμα Σπουδών: ΤΡΑΠΕΖΙΚΗ Θεματική Ενότητα: ΤΡΑ-61 Στρατηγική Τραπεζών Ακαδημαϊκό Έτος: 2013-2014 Πρώτη Γραπτή Εργασία Γενικές οδηγίες για την εργασία Όλες οι ερωτήσεις
Διαβάστε περισσότεραΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗ
ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗ Μ.Ν. Ντυκέν, Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας Τ.Μ.Χ.Π.Π.Α. Ε. Αναστασίου, Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας Τ.Μ.Χ.Π.Π.Α. ΔΙΑΛΕΞΗ 03 ΠΕΡΙΓΡΑΦΙΚΗ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗ Βόλος, 2016-2017 1 1. Περιγραφική Ανάλυση Παρουσίαση
Διαβάστε περισσότεραΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ: ΠΙΘΑΝΟΤΗΤΕΣ 11 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 ΒΑΣΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ ΠΙΘΑΝΟΤΗΤΑΣ 13
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ: ΠΙΘΑΝΟΤΗΤΕΣ 11 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 ΒΑΣΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ ΠΙΘΑΝΟΤΗΤΑΣ 13 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 ΒΑΣΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ ΠΙΘΑΝΟΤΗΤΑΣ 20 2.1 Αβεβαιότητα, Τυχαία Διαδικασία, και Συναφείς Έννοιες 20 2.1.1 Αβεβαιότητα
Διαβάστε περισσότεραΣ ΤΑΤ Ι Σ Τ Ι Κ Η ΤΜΗΜΑ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ
Σ ΤΑΤ Ι Σ Τ Ι Κ Η i ΤΜΗΜΑ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ Κατανομή Δειγματοληψίας του Δειγματικού Μέσου Ο Δειγματικός Μέσος X είναι μια Τυχαία Μεταβλητή. Καθώς η επιλογή και χρήση διαφορετικών δειγμάτων από έναν
Διαβάστε περισσότερα1. Ξένα Χρηματιστήρια
Ελεγχόμενη από την Ελληνική Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς. Αριθμός Αδείας: 3/73/7.5.1996 Κλεισόβης 8, Αθήναι, Tηλ. 210-3899400, Fax. 210-3216574 Τεύχος 804 21/12/2010 ΤΗΣ ΑΓΟΡΑΣ 1. Ξένα Χρηματιστήρια Σταθεροποίηση,
Διαβάστε περισσότεραΕίδη Μεταβλητών. κλίµακα µέτρησης
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Κεφάλαιο 1 Εισαγωγικές Έννοιες 19 1.1 1.2 1.3 1.4 1.5 1.6 1.7 Η Μεταβλητότητα Η Στατιστική Ανάλυση Η Στατιστική και οι Εφαρµοσµένες Επιστήµες Στατιστικός Πληθυσµός και Δείγµα Το στατιστικό
Διαβάστε περισσότεραΧρονολογικές Σειρές (Time Series) Lecture notes Φ.Κουντούρη 2008
Χρονολογικές Σειρές (Time Series) Lecture notes Φ.Κουντούρη 2008 1 Τύποι Οικονομικών Δεδομένων Τα οικονομικά δεδομένα που χρησιμοποιούνται για την εξέταση οικονομικών φαινομένων μπορεί να έχουν τις ακόλουθες
Διαβάστε περισσότεραΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗ ΤΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ. Κεφάλαιο 8. Συνεχείς Κατανομές Πιθανοτήτων Η Κανονική Κατανομή
ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΔΥΤΙΚΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ ΤΜΗΜΑ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΠΑΤΡΑΣ Εργαστήριο Λήψης Αποφάσεων & Επιχειρησιακού Προγραμματισμού Καθηγητής Ι. Μητρόπουλος ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗ ΤΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ
Διαβάστε περισσότερα4 Πιθανότητες και Στοιχεία Στατιστικής για Μηχανικούς
Πρόλογος Ο μηχανικός πρέπει να συνεχίσει να βελτιώνει την ποιότητα της δουλειάς του εάν επιθυμεί να είναι ανταγωνιστικός στην αγορά της χώρας του και γενικότερα της Ευρώπης. Μία σημαντική αναλογία σε αυτήν
Διαβάστε περισσότεραΧΡΟΝΙΚΕΣ ΣΕΙΡΕΣ. Παπάνα Αγγελική
ΧΡΟΝΙΚΕΣ ΣΕΙΡΕΣ 7ο μάθημα: Πολυμεταβλητή παλινδρόμηση (ΕΠΑΝΑΛΗΨΗ) Παπάνα Αγγελική Μεταδιδακτορική ερευνήτρια, ΑΠΘ & ΠΑΜΑΚ E-mail: angeliki.papana@gmail.com, agpapana@auth.gr Webpage: http://users.auth.gr/agpapana
Διαβάστε περισσότεραΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗ
ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗ Μ.Ν. Ντυκέν, Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας Τ.Μ.Χ.Π.Π.Α. Ε. Αναστασίου, Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας Τ.Μ.Χ.Π.Π.Α. ΔΙΑΛΕΞΗ 02 ΠΕΡΙΓΡΑΦΙΚΗ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗ Βόλος, 2016-2017 1 ΠΕΡΙΓΡΑΦΙΚΗ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗ (Descriptive)
Διαβάστε περισσότεραΑΣΥΜΜΕΤΡΙΑ Ας υποθέσουμε, ότι κατά την μελέτη της κατανομής δύο μεταβλητών, καταλήγουμε στα παρακάτω ιστογράμματα.
ΑΣΥΜΜΕΤΡΙΑ Ας υποθέσουμε, ότι κατά την μελέτη της κατανομής δύο μεταβλητών, καταλήγουμε στα παρακάτω ιστογράμματα. Στα παραπάνω ιστογράμματα, παρατηρούμε, ότι αν και υπάρχει διαφορά στη διασπορά των τιμών
Διαβάστε περισσότεραΣτατιστική Ι (ΨΥΧ-1202) ιάλεξη 3
(ΨΥΧ-1202) Λεωνίδας Α. Ζαμπετάκης Β.Sc., M.Env.Eng., M.Ind.Eng., D.Eng. Εmail: statisticsuoc@gmail.com ιαλέξεις: ftp://ftp.soc.uoc.gr/psycho/zampetakis/ ιάλεξη 3 ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΡΗΤΗΣ ΤΜΗΜΑ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑΣ Ρέθυμνο,
Διαβάστε περισσότεραΚεφάλαιο 16 Απλή Γραμμική Παλινδρόμηση και Συσχέτιση
Κεφάλαιο 16 Απλή Γραμμική Παλινδρόμηση και Συσχέτιση Copyright 2009 Cengage Learning 16.1 Ανάλυση Παλινδρόμησης Σκοπός του προβλήματος είναι η ανάλυση της σχέσης μεταξύ συνεχών μεταβλητών. Η ανάλυση παλινδρόμησης
Διαβάστε περισσότεραΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗ
ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗ Μ.Ν. Ντυκέν, Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας Τ.Μ.Χ.Π.Π.Α. Ε. Αναστασίου, Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας Τ.Μ.Χ.Π.Π.Α. ΔΙΑΛΕΞΗ 07 & ΔΙΑΛΕΞΗ 08 ΣΗΜΠΕΡΑΣΜΑΤΙΚΗ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗ Βόλος, 016-017 ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ
Διαβάστε περισσότεραGreek Finance Forum* 28/04/15. Καθημερινή Ανάλυση και Σχόλιο για τις αγορές. GFF Athens - London 28/04/2015
28/04/15 - Greek Finance Forum Καθημερινή Ανάλυση και Σχόλιο για τις αγορές Greek Finance Forum* Τα όσα αναγράφονται σε καμία περίπτωση δεν μπορούν να θεωρηθούν ως προτροπή για αγορά, πώληση ή/και διακράτηση
Διαβάστε περισσότεραΜέρος Β /Στατιστική. Μέρος Β. Στατιστική. Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών Εργαστήριο Μαθηματικών&Στατιστικής/Γ. Παπαδόπουλος (www.aua.
Μέρος Β /Στατιστική Μέρος Β Στατιστική Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών Εργαστήριο Μαθηματικών&Στατιστικής/Γ. Παπαδόπουλος (www.aua.gr/gpapadopoulos) Από τις Πιθανότητες στη Στατιστική Στα προηγούμενα, στο
Διαβάστε περισσότεραΣτατιστική Ι. Ενότητα 9: Κατανομή t-έλεγχος Υποθέσεων. Δρ. Γεώργιος Κοντέος Τμήμα Διοίκησης Επιχειρήσεων Γρεβενών
Στατιστική Ι Ενότητα 9: Κατανομή t-έλεγχος Υποθέσεων Δρ. Γεώργιος Κοντέος Τμήμα Διοίκησης Επιχειρήσεων Γρεβενών Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης Creative Commons. Για
Διαβάστε περισσότεραΕφαρμοσμένη Στατιστική: Συντελεστής συσχέτισης. Παλινδρόμηση απλή γραμμική, πολλαπλή γραμμική
ΕΦΑΡΜΟΣΜΕΝΗ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΜΕΡΟΣ B Δημήτρης Κουγιουμτζής e-mal: dkugu@auth.gr Ιστοσελίδα αυτού του τμήματος του μαθήματος: http://uer.auth.gr/~dkugu/teach/cvltraport/dex.html Εφαρμοσμένη Στατιστική:
Διαβάστε περισσότεραΑπλή Γραμμική Παλινδρόμηση I
Απλή Γραμμική Παλινδρόμηση I. Εισαγωγή Έστω ότι θέλουμε να ερευνήσουμε εμπειρικά τη σχέση που υπάρχει ανάμεσα στις δαπάνες κατανάλωσης και στο διαθέσιμο εισόδημα, των οικογενειών. Σύμφωνα με την Κεϋνσιανή
Διαβάστε περισσότεραΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΕΘΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗ. Για την Γ Τάξη Γενικού Λυκείου Μάθημα Επιλογής ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ ΕΚΔΟΣΕΩΣ ΔΙΔΑΚΤΙΚΩΝ ΒΙΒΛΙΩΝ ΑΘΗΝΑ
ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΕΘΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗ Για την Γ Τάξη Γενικού Λυκείου Μάθημα Επιλογής ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ ΕΚΔΟΣΕΩΣ ΔΙΔΑΚΤΙΚΩΝ ΒΙΒΛΙΩΝ ΑΘΗΝΑ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΕΘΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ
Διαβάστε περισσότεραΣ Τ Α Τ Ι Σ Τ Ι Κ Η 2. 1. Β Α Σ Ι Κ Ε Σ Ε Ν Ν Ο Ι Ε Σ.
Σ Τ Α Τ Ι Σ Τ Ι Κ Η Στατιστική έρευνα : Πρόκειται για ένα σύνολο αρχών και μεθοδολογιών με αντικείμενο : 1) το σχεδιασμό της διαδικασίας συλλογής δεδομένων. Κλάδος της στατιστικής που ασχολείται : Σχεδιασμός
Διαβάστε περισσότεραΑ. Έστω δύο σύνολα Α και Β. Ποιά διαδικασία ονομάζεται συνάρτηση με πεδίο ορισμού το Α και πεδίο τιμών το Β;
σελ 1 από 5 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 Ο Α. Έστω δύο σύνολα Α και Β. Ποιά διαδικασία ονομάζεται συνάρτηση με πεδίο ορισμού το Α και πεδίο τιμών το Β; 1. Σ-Λ Η σχέση με:, είναι συνάρτηση. 2. Σ-Λ Η σχέση είναι συνάρτηση.
Διαβάστε περισσότεραΧρονικές σειρές 10 Ο μάθημα: Μη στάσιμα μοντέλα ARIMA Μεθοδολογία Box-Jenkins Εαρινό εξάμηνο Τμήμα Μαθηματικών ΑΠΘ
Χρονικές σειρές 10 Ο μάθημα: Μη στάσιμα μοντέλα ARIMA Μεθοδολογία Box-Jenkins Εαρινό εξάμηνο 2018-2019 Τμήμα Μαθηματικών ΑΠΘ Διδάσκουσα: Αγγελική Παπάνα Μεταδιδακτορική Ερευνήτρια Πολυτεχνική σχολή, Α.Π.Θ.
Διαβάστε περισσότεραΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗ ΤΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ. Κεφάλαιο 8. Συνεχείς Κατανομές Πιθανοτήτων
ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΔΥΤΙΚΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ ΤΜΗΜΑ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΠΑΤΡΑΣ Εργαστήριο Λήψης Αποφάσεων & Επιχειρησιακού Προγραμματισμού Καθηγητής Ι. Μητρόπουλος ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗ ΤΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ
Διαβάστε περισσότεραΟΙΚΟΝΟΜΕΤΡΙΑ. Οικονομετρία=Προχωρημένη στατιστική+ Οικονομική
ΟΙΚΟΝΟΜΕΤΡΙΑ Οικονομετρία=Προχωρημένη στατιστική+ Οικονομική Η οικονομετρία κάνει ποσοτική ανάλυση και προβλέψεις σε οικονομικά γεγονότα (κυρίως μακροοικονομικά) Δειγματική Μέση τιμή Δειγματική μέση τιμή
Διαβάστε περισσότεραΠΕΡΙΓΡΑΦΙΚΗ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗ Ι
Χειμερινό εξάμηνο 2010-2011 ΠΕΡΙΓΡΑΦΙΚΗ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗ Ι Κ.Μ. 436 Περιγραφική Στατιστική Ι users.sch.gr/abouras abouras@sch.gr sch.gr abouras@uth.gr Μέτρα θέσης Η θέση αντιπροσωπεύει τη θέση της κατανομής
Διαβάστε περισσότεραΗ παρουσίαση των ευρημάτων στην ερευνητική αναφορά ΠΕΤΡΟΣ ΡΟΥΣΣΟΣ
Η παρουσίαση των ευρημάτων στην ερευνητική αναφορά ΠΕΤΡΟΣ ΡΟΥΣΣΟΣ 1 Η ενότητα των Αποτελεσμάτων Στην ενότητα Αποτελέσματα του δοκιμίου μιας πτυχιακής εργασίας παρουσιάζονται τα ευρήματα που προέκυψαν από
Διαβάστε περισσότερα1. Ξένα Χρηματιστήρια Dow Jones 12 months Wall Street Journal
Ελεγχόμενη από την Ελληνική Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς. Αριθμός Αδείας: 3/73/7.5.1996 Αριστείδου 9, Αθήναι, Tηλ. 210-3899400, Fax. 210-3216574 Τεύχος 851 05/12/2011 ΤΗΣ ΑΓΟΡΑΣ 1. Ξένα Χρηματιστήρια Dow Jones
Διαβάστε περισσότεραΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗ ΠΙΘΑΝΟΤΗΤΕΣ
9/10/009 ΤΕΙ ΥΤΙΚΗΣ ΜΑΚΕ ΟΝΙΑΣ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΚΑΣΤΟΡΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗΣ & ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ Η/Υ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗ ΠΙΘΑΝΟΤΗΤΕΣ 3o ΜΑΘΗΜΑ Ι ΑΣΚΩΝ ΒΑΣΙΛΕΙΑ ΗΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ Emal: gasl@math.auth.gr Ιστοσελίδα Μαθήματος: users.auth.gr/gasl
Διαβάστε περισσότεραΕισαγωγή στη Στατιστική
Εισαγωγή στη Στατιστική Μετεκπαιδευτικό Σεμινάριο στην ΨΥΧΟΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΨΥΧΟΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΕΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΕΙΣ Δημήτρης Φουσκάκης, Επίκουρος Καθηγητής, Τομέας Μαθηματικών, Σχολή Εφαρμοσμένων
Διαβάστε περισσότεραΤΕΥΧΟΣ VΙ: ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΣ, ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΚΑΙ ΕΚΜΕΤΑΛΛΕΥΣΗ
ΜΕΤΟΧΙΚΟ ΤΑΜΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΥΠΑΛΛΗΛΩΝ «ΣΥΜΒΑΣΗ ΠΑΡΑΧΩΡΗΣΗΣ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ (MANAGEMENT) ΓΙΑ ΟΡΙΣΜΕΝΟ ΧΡΟΝΟ ΤΟΥ ΔΙΑΤΗΡΗΤΕΟΥ ΚΤΙΡΙΟΥ ΙΔΙΟΚΤΗΣΙΑΣ Μ.Τ.Π.Υ. ΣΤΟΝ ΔΗΜΟ ΑΘΗΝΑΙΩΝ ΕΠΙ ΤΗΣ ΟΔΟΥ ΛΥΚΟΥΡΓΟΥ 10» ΤΕΥΧΟΣ VΙ:
Διαβάστε περισσότεραΒ Γραφικές παραστάσεις - Πρώτο γράφημα Σχεδιάζοντας το μήκος της σανίδας συναρτήσει των φάσεων της σελήνης μπορείτε να δείτε αν υπάρχει κάποιος συσχετισμός μεταξύ των μεγεθών. Ο συνήθης τρόπος γραφικής
Διαβάστε περισσότεραΚεφάλαιο 9. Έλεγχοι υποθέσεων
Κεφάλαιο 9 Έλεγχοι υποθέσεων 9.1 Εισαγωγή Όταν παίρνουμε ένα ή περισσότερα τυχαία δείγμα από κανονικούς πληθυσμούς έχουμε τη δυνατότητα να υπολογίζουμε στατιστικά, όπως μέσους όρους, δειγματικές διασπορές
Διαβάστε περισσότεραΕΛΛΗΝΙΚΟ ΑΝΟΙΚΤΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ Πρόγραμμα Σπουδών: ΤΡΑΠΕΖΙΚΗ Θεματική Ενότητα: ΤΡΑ-61 Στρατηγική Τραπεζών Ακαδημαϊκό Έτος: 2013-2014
ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΑΝΟΙΚΤΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ Πρόγραμμα Σπουδών: ΤΡΑΠΕΖΙΚΗ Θεματική Ενότητα: ΤΡΑ-61 Στρατηγική Τραπεζών Ακαδημαϊκό Έτος: 2013-2014 Γενικές οδηγίες για την εργασία Τέταρτη Γραπτή Εργασία Όλες οι ερωτήσεις
Διαβάστε περισσότεραΕφαρμοσμένη Στατιστική Δημήτριος Μπάγκαβος Τμήμα Μαθηματικών και Εφαρμοσμένων Μαθηματικών Πανεπισ τήμιο Κρήτης 22 Μαΐου /32
Εφαρμοσμένη Στατιστική Δημήτριος Μπάγκαβος Τμήμα Μαθηματικών και Εφαρμοσμένων Μαθηματικών Πανεπιστήμιο Κρήτης 22 Μαΐου 2017 1/32 Εισαγωγή: Τυπικό παράδειγμα στατιστικού ελέγχου υποθέσεων. Ενας νέος τύπος
Διαβάστε περισσότερα