Regional Studies, 7, 1 pp Public Policy, 7(5) ππ

Transcript

1 Το δηµοσιονοµικό σύστηµα της Ευρωπαϊκής Ένωσης: Βασικές διαστάσεις και πτυχές της λειτουργίας του γενικού προϋπολογισµού της ΕΕ Του Νικόλαου Γ. Λαζαρίδη* Προλεγόµενα-Εισαγωγικές παρατηρήσεις Η ακαδηµαϊκή βιβλιογραφία για τα δηµόσια οικονοµικά της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ) και ειδικότερα για τον προϋπολογισµό της έχει γνωρίσει, τουλάχιστον στο ευρωπαϊκό επίπεδο, µια αξιοσηµείωτη πρόοδο από τα τέλη του 1980 έως σήµερα, η οποία συµπίπτει µε τη θέσπιση των δηµοσιονοµικών προοπτικών (το 1988) και τη µεταρρύθµιση στις κύριες, από πλευράς τουλάχιστον δηµοσιονοµικών επιπτώσεων, αλλαγών στην περιφερειακή πολιτική και στην Κοινή Αγροτική Πολιτική. Η διαδικασία αυτή των µεταρρυθµίσεων συνεχίζεται έκτοτε έως σήµερα µε το ενδιαφέρον πλέον να επικεντρώνεται στις προβαλλόµενες αναγκαίες αλλαγές και ρυθµίσεις στη δοµή, στις δαπάνες και στα έσοδα του προϋπολογισµού της ΕΕ, µε ορόσηµο την ρήτρα επανεξέτασης του προϋπολογισµού που περιέλαβε το Ευρ. Συµβούλιο του εκεµβρίου 2005 στα πλαίσια της συµφωνίας του για το δηµοσιονοµικό πλαίσιο της περιόδου Σύµφωνα µε το µέρος ΙΙΙ του τελικού κειµένου 1 για τις δηµοσιονοµικές προοπτικές της περιόδου , το Ευρωπαϊκό Συµβούλιο συµφωνεί ότι η ΕΕ θα πρέπει να προβεί σε συνολική επανεκτίµηση του δηµοσιονοµικού πλαισίου, που καλύπτει αφενός τα έσοδα και αφετέρου τις δαπάνες, προκειµένου να διατηρήσει και να εντείνει τον εκσυγχρονισµό, σε συνεχή βάση. Κατά συνέπεια, σύµφωνα µε το τελευταίο σηµείο, αριθ. 80 του κειµένου, «το Ευρωπαϊκό Συµβούλιο καλεί την Επιτροπή να προβεί σε πλήρη, ευρείας κλίµακας επανεξέταση, που θα καλύπτει όλες τις πτυχές των δαπανών της ΕΕ, συµπεριλαµβανοµένης της ΚΓΠ, και των πόρων, συµπεριλαµβανοµένης της µείωσης υπέρ του Ηνωµένου Βασιλείου, προκειµένου να υποβάλλει έκθεση το 2008/9. Βάσει της επανεξέτασης αυτής, το Ευρ. Συµβούλιο µπορεί να λάβει αποφάσεις σχετικά µε όλα τα θέµατα που καλύπτονται από την επανεξέταση. Η επανεξέταση θα ληφθεί επίσης υπόψη στις προπαρασκευαστικές εργασίες για τις επόµενες ηµοσιονοµικές Προοπτικές». Η θέσπιση του δηµοσιονοµικού πλαισίου για την περίοδο και οι προτάσεις για τη µεταρρύθµιση του κοινοτικού προϋπολογισµού είχαν ως συνέπεια τη µεγαλύτερη ενασχόληση της ακαδηµαϊκής κοινότητας µε το ζήτηµα του προϋπολογισµού της ΕΕ. Μάλιστα η ενασχόληση αυτή δεν περιορίζεται µόνο στις πτυχές της κατανοµής των πόρων και της σύνδεσης τους µε την οικονοµία, τις πολιτικές και τις ανάγκες της ΕΕ αλλά αναδεικνύει και τις θεσµικές διαστάσεις που αφορούν στις σχέσεις και στην εξουσία των θεσµικών οργάνων που εµπλέκονται στη διαδικασία λήψης των αποφάσεων για τον κοινοτικό προϋπολογισµό, ζητήµατα διαφάνειας και χρηστής διαχείρισης των πόρων, εγκαθίδρυσης συστηµάτων ελέγχου * Το άρθρο αυτό δηµοσιεύθηκε στην τριµηνιαία πολιτική και οικονοµική επιθεώρηση, ιεθνής και Ευρωπαϊκή Πολιτική, τεύχος 16, εκδ. Παπαζήση, Οκτώβριος- εκέµβριος 2009, σελ Κατά συνέπεια, το άρθρο αυτό δεν περιλαµβάνει τις δηµοσιονοµικές διατάξεις της Συνθήκης της Λισσαβόνας και την εφαρµογή τους που πραγµατοποιήθηκε για πρώτη φορά στη διαδικασία κατάρτισης του προϋπολογισµού για το επόµενο οικ. έτος Αυτή η καταγραφή και ανάλυση είναι υπό επεξεργασία (από τον υπογράφοντα το άρθρο) και θα αναρτηθεί στον διαδικτυακό τόπο του ECEFIL εντός του Έγγραφο του Συµβουλίου της ΕΕ, αριθ /05, Βρυξέλλες 19 εκεµβρίου

2 και παρακολούθησης των δαπανών σε κοινοτικό αλλά κυρίως σε εθνικό επίπεδο, κ.άλλ. Η ενασχόληση αυτή και το αυξηµένο ενδιαφέρον της ακαδηµαϊκής κοινότητας και σε µικρότερο βαθµό είναι αλήθεια των πολιτών, δεν πρέπει να µας εκπλήσσει. Όπως παρατηρεί ο Begg, ο προϋπολογισµός της Ευρωπαϊκής Ένωσης που χρηµατοδοτεί όλες τις πολιτικές της, µε βάση τις εκάστοτε δηµοσιονοµικές προοπτικές, έχει µια ιστορία παράλληλη µε την εξέλιξη της Ε.Ε 2. Είναι άρρηκτα συνδεδεµένος µε την εξελικτική της πορεία, τα σηµεία σταθµούς στην ιστορική διαδροµή της ολοκλήρωσής της, τόσο αναφορικά µε τις αλλεπάλληλες διευρύνσεις της όσο και µε τις θεσµικές αλλαγές στην αρχιτεκτονική της και στις σχέσεις µεταξύ των θεσµικών οργάνων της και κυρίως µε τις επιδιώξεις τους, τη θέση και το ρόλο τους στην κοινοτική πολιτική διαδικασία λήψεως των αποφάσεων. Μάλιστα όπως παρατηρεί ο Laffan, οι διαπραγµατεύσεις για τον προϋπολογισµό και το δηµοσιονοµικό πλαίσιο της Ε.Ε. υποδηλώνουν και υπογραµµίζουν τη σταθερή φύση της Ένωσης ως ένα σύστηµα όπου οι διαπραγµατεύσεις κυριαρχούν 3. Για να κατανοήσει ωστόσο κανείς τα µεγάλα, πράγµατι προβλήµατα, που ανακύπτουν στο πλαίσιο της συζήτησης για τη µεταρρύθµιση του προϋπολογισµού είναι αναγκαίο προηγουµένως να γνωρίζει βασικές διαστάσεις και πτυχές της λειτουργίας του. Η απαίτηση αυτή προβάλει εντονότερη εάν αναλογιστεί κανείς ότι οι σχετικές συνεισφορές στην ελληνική βιβλιογραφία είναι µάλλον πενιχρές και κυρίως το γεγονός ότι υφίσταται άγνοια από τους πολίτες της Ελλάδας, σύµφωνα τουλάχιστον µε τα πορίσµατα έρευνας του Ευρωβαρόµετρου 4, για τον κοινοτικό προϋπολογισµό. Έτσι, λαµβάνοντας υπόψη τα ανωτέρω, το κείµενο που ακολουθεί εστιάζει στις βασικές αρχές που διέπουν τον προϋπολογισµό, το δηµοσιονοµικό πλαίσιο το οποίο αποτελεί το πλαίσιο αναφοράς για την κατάρτιση των ετήσιων π/υ, στα έσοδα του κοινοτικού π/υ και στις δαπάνες που χρηµατοδοτεί, µε έµφαση στις δαπάνες του Προσχεδίου Προϋπολογισµού για το οικ. έτος Το Θεσµικό πλαίσιο και οι θεµελιώδεις αρχές του κοινοτικού προϋπολογισµού. Ο Προϋπολογισµός της Ευρωπαϊκής Ένωσης, διέπεται α) από τις δηµοσιονοµικές διατάξεις των Συνθηκών (άρθρα της Συνθήκης των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων), και β) από: το ηµοσιονοµικό Κανονισµό που καθορίζει τις λεπτοµέρειες που αφορούν την κατάρτιση και εκτέλεση του προϋπολογισµού. την απόφαση των Ιδίων Πόρων που καθορίζει τα έσοδα του προϋπολογισµού και τους σχετικούς εκτελεστικούς κανονισµούς. 2 I. Begg (2000), Reshaping the EU budget-yet another missed opportunity?, European Urban and Regional Studies, 7, 1 pp Laffan, B. (2000), The big budgetary bargains:from negotiation to authority, Journal of European Public Policy, 7(5) ππ Σύµφωνα µε το Ευρωβαρόµετρο αριθ. 70 και την εθνική ανάλυση που αφορά την Ελλάδα, 43% των ελλήνων πολιτών (το υψηλότερο αρνητικό της έρευνας που διεξήχθη το φθινόπωρο του 2008) δηλώνει ότι δεν έχει ακούσει ποτέ γι αυτόν, ενώ 39% του ελληνικού δείγµατος (1000 πολίτες) φαίνεται να έχει ακούσει σχετικά αλλά δεν γνωρίζει περί τίνος πρόκειται (ΕΕ27:33% και 51% αντίστοιχα). Λίγοι είναι οι έλληνες και λιγότεροι οι ευρωπαίοι πολίτες που δηλώνουν ότι γνωρίζουν την ύπαρξη του προϋπολογισµού της ΕΕ και γενικότερα για το ευρύ φάσµα διαφορετικών δραστηριοτήτων και επενδύσεων που καλύπτει (Ελλάδα: 17%, ΕΕ27 κµ: 10%). 2

3 τη ιοργανική Συµφωνία που ρυθµίζει τις σχέσεις των τριών οργάνων (Συµβουλίου, Κοινοβουλίου, Επιτροπής), στον τοµέα του προϋπολογισµού. τις ηµοσιονοµικές Προοπτικές οι οποίες θέτουν τα διάφορα ανώτατα όρια των προβλεπόµενων δαπανών της Κοινότητας για µια συγκεκριµένη πολυετή χρονική περίοδο. Από το 2007 και έπειτα η ορολογία «δηµοσιονοµικές προοπτικές» έχει αντικατασταθεί από τον όρο «δηµοσιονοµικό πλαίσιο» το οποίο προσαρτάται στη διοργανική συµφωνία µεταξύ του Ευρ. Κοινοβουλίου, του Συµβουλίου και της Επιτροπής για δηµοσιονοµική πειθαρχία και χρηστή δηµοσιονοµική διαχείριση. 1) Το δηµοσιονοµικό πλαίσιο και οι δαπάνες του προϋπολογισµού της Ε.Ε. Από τη µεταρρύθµιση του 1988 και έπειτα, η διαδικασία του προϋπολογισµού εντάσσεται σε ένα δηµοσιονοµικό πλαίσιο για µια περίοδο µέσης διάρκειας. Το πλαίσιο αυτό προέκυψε ως ανάγκη µεσοπρόθεσµου προγραµµατισµού των δαπανών, θέτοντας όρια στις δαπάνες άρα και στα έσοδα του π/υ, διασφαλίζοντας µε τον τρόπο αυτό και τη δηµοσιονοµική πειθαρχία, στοιχείο το οποίο προβάλλεται έκτοτε και σε κάθε πολυετή προγραµµατική περίοδο ως αναπόσπαστο τµήµα της διοργανικής συµφωνίας αλλά και της αξίωσης εκείνων των κρατών µελών (κυρίως Γερµανίας, Σουηδίας, Ολλανδίας, Ην. Βασίλειου) που αποτελούν τους αποκαλούµενους «καθαρούς συνεισφορείς» (net contributors) του π/υ. Ο «όρος» καθαροί συνεισφορείς σηµαίνει - µε βάση τη λογιστική αποτίµηση - ότι ορισµένα κράτη µέλη συνεισφέρουν, σε απόλυτα ποσά, περισσότερους πόρους στον π/υ από όσους «εισπράττουν 5» κατά τη διάρκεια ενός οικ. έτους. Είναι προφανές όµως ότι η ανωτέρω αποτίµηση που βασίζεται σε µια παρά πολύ απλή λογιστική πράξη που ορισµένες φορές θα µπορούσε να είναι και παραπλανητική 6 δε λαµβάνει υπόψη τα πλεονεκτήµατα και οφέλη που προκύπτουν από τη συµµετοχή των κµ στην ΕΕ και ειδικότερα από την λειτουργία της εσωτερικής αγοράς. Πέραν αυτών έχει επίσης αποδειχθεί ότι ένα µεγάλο µέρος των πόρων του κοινοτικού π/υ που κατευθύνεται στα κµ «καθαρούς απολήπτες» για τη χρηµατοδότηση των διαρθρωτικών δράσεων, στα πλαίσια τουλάχιστον του Γ ΚΠΣ (για την περίοδο ) «επιστέφει» στις χώρες «καθαρούς συνεισφορείς» δια µέσω των αγορών των πρώτων για κεφαλαιουχικό εξοπλισµό, αγαθά και υπηρεσίες από τις δεύτερες 7. 5 Με την έννοια της κατανοµής των δαπανών του π/υ σε ένα κµ για τη χρηµατοδότηση των διαρθρωτικών δράσεων, την καταβολή των άµεσων ενισχύσεων στα πλαίσια της ΚΑΠ, τη συµµετοχή ερευνητών και ερευνητικών κέντρων του κράτους σε προγράµµατα χρηµατοδοτούµενα από τον κοινοτικό π/υ, κ.ο.κ. 6 Για παράδειγµα εάν κανείς υπολογίσει τις συνεισφορές των κµ ως ποσοστό επί του Ακαθάριστου Εθνικού Εισοδήµατός τους, τότε η εικόνα αλλάζει δραστικά, αφού στην πραγµατικότητα συνεισφέρουν αναλογικά λιγότερο σε σχέση µε τα υπόλοιπα κµ αν ληφθεί υπόψη το κριτήριο της σχετικής τους ευηµερίας, όπως αυτό εκφράζεται από το δείκτη της κατά κεφαλήν συνεισφοράς ως προς το κατά κεφαλήν ΑΕΕ τους. Έτσι για παράδειγµα, µε βάση επεξεργασία των στοιχείων του κοινοτικού π/υ, η συνεισφορά της Ελλάδας σε σχέση µε το ΑΕΕ της στον π/υ του 2009 (έτσι όπως αυτός αρχικά εγκρίθηκε) είναι συγκριτικά µεγαλύτερη σε σχέση µε τη συνεισφορά της Γερµανίας ως προ το δικό της ΑΕΕ. Συγκεκριµένα η συνεισφορά της Ελλάδας διαµορφώνεται στο 0,85% του ΑΕΕ της, ενώ αυτή της Γερµανίας (που εντάσσεται στα κµ που αποκαλούνται καθαροί συνεισφορείς) ανέρχεται στο 0,70%. 3

4 Το δηµοσιονοµικό πλαίσιο σε συνδυασµό µε την απόφαση για τους ίδιους πόρους της Κοινότητας που περιλαµβάνει τις ρυθµίσεις για τη χρηµατοδότηση των δαπανών του π/υ αντιπροσωπεύει έτσι ένα όριο στο µέγεθος, σε οικονοµικούς όρους, του προϋπολογισµού της Κοινότητας και εγγύηση ότι η Κοινότητα θα έχει στη διάθεση της σύνολο χρηµατοδοτικών µέσων σε συνάρτηση µε την εξέλιξη του επιπέδου της οικονοµικής δραστηριότητας του συνόλου των κρατών µελών. Στο πλαίσιο της τήρησης του ανώτατου ορίου των ιδίων πόρων (το οποίο έχει τεθεί στο 1,24% του κοινοτικού ΑΕΕ), το δηµοσιονοµικό πλαίσιο καθορίζει µε τη σειρά του τα όρια αύξησης των δαπανών, για όλες τις βασικές κατηγορίες πιστώσεων υποχρεώσεων και σε συνολικό επίπεδο πιστώσεων πληρωµών. Ο πίνακας του δηµοσιονοµικού πλαισίου περιέχει κατανοµή των δηµοσιονοµικών παρεµβάσεων της Κοινότητας σε τοµείς και κατηγορίες δαπανών. Στο υφιστάµενο δηµοσιονοµικό πλαίσιο οι κατηγορίες (headings) δαπανών είναι έξι: Πίνακας 1: ηµοσιονοµικό πλαίσιο (εκατ. ευρώ-τιµές 2004) Π.α.υ./Κατηγορίες δαπανών Σύνολο Βιώσιµη ανάπτυξη α Ανταγωνιστικότητα για την ανάπτυξη και απασχόληση β Συνοχή για την ανάπτυξη και απασχόληση 2. Προστασία και διαχείριση των φυσικών πόρων εκ των οποίων δαπάνες και άµεσες πληρωµές σχετικές µε την αγορά 3.Ιθαγένεια, ελευθερία, ασφάλεια και δικαιοσύνη 3α. Ελευθερία, ασφάλεια, δικαιοσύνη β. Ιθαγένεια Η ΕΕ ως παγκόσµιος παράγων ιοίκηση Αντισταθµίσεις Σύνολο των π.α.υ ως ποσοστό του ΑΕΕ Σύνολο πιστώσεων πληρωµών ως ποσοστό του ΑΕΕ 1,10% ,06% 1,04% ,00% 1,01% ,94% 1,048% ,00% ιαθέσιµο περιθώριο Ανώτατο όριο ιδίων πόρων ως ποσοστό του ΑΕΕ 0,18% 1,24% 0,24% 1,24% 0,30% 1,24% 0,24% 1,24% Το συνολικό ανώτατο όριο των πιστώσεων υποχρεώσεων (π.α.υ.) λαµβάνεται µε πρόσθεση των διαφόρων ανώτατων ορίων ανά κατηγορία/τοµέα δαπάνης. 4

5 Βάσει της εκτίµησης των σχέσεων µεταξύ των πληρωµών και των αναλήψεων υποχρεώσεων, καθορίζεται ετησίως ένα ανώτατο όριο των πιστώσεων πληρωµών. Αυτό το ανώτατο όριο είναι συνολικό και δε χωρίζεται ανά τοµέα. Βάσει της προβλεπόµενης εξέλιξης του ΑΕΠ της Κοινότητας, είναι δυνατό να εκφρασθεί το ανώτατο όριο των πιστώσεων πληρωµών σε ποσοστό του εκτιµώµενου ΑΕΠ. Με τον τρόπο αυτό επαληθεύεται η συµβατότητα, εκ των προτέρων, ανάµεσα στις δαπάνες της Κοινότητας και τους ίδιους πόρους, οι οποίοι επίσης είναι εκφρασµένοι σε ποσοστό του ΑΕΠ. εν είναι δυνατό να γίνει υπέρβαση αυτού του ανώτατου ορίου των ιδίων πόρων. Εντούτοις, ανάµεσα στο ανώτατο όριο των ίδιων πόρων και στο ανώτατο όριο των πιστώσεων πληρωµών παρεµβάλλεται ένα περιθώριο για «απρόβλεπτες δαπάνες» που έχει διπλό ρόλο: α) επιτρέπει την αναθεώρηση των δηµοσιονοµικών προοπτικών, σε περίπτωση ανάγκης, για να αντιµετωπισθούν δαπάνες που δεν είχαν αρχικά προβλεφθεί και β) συµβάλλει στην απορρόφηση των επιπτώσεων µιας µικρότερης από την προβλεπόµενη οικονοµικής ανάπτυξης. Το δηµοσιονοµικό πλαίσιο εκφράζει σε δηµοσιονοµικούς όρους τις προτεραιότητες που έχουν τεθεί για τις πολιτικές της Ένωσης, ενώ παράλληλα αποτελεί όργανο δηµοσιονοµικής πειθαρχίας και προγραµµατισµού και προσδιορίζει τα όρια για τη χρηµατοδότηση του προϋπολογισµού της ΕΕ. Ο κύριος στόχος συνεπώς όπως δηλώθηκε και παραπάνω είναι η δηµοσιονοµική πειθαρχία, δηλαδή η διασφάλιση του ελέγχου της εξέλιξης των δαπανών του προϋπολογισµού. Η έµφαση ωστόσο που δίδεται στη δηµοσιονοµική πειθαρχία σε συνδυασµό µε τις δύσκολες και επίπονες διαδικασίες αναθεώρησης του δπ που έχουν προβλεφθεί, είναι φανερό ότι υπονοµεύουν αρκετές φορές κυρίως την ικανότητα αντιµετώπισης των προκλήσεων που κάθε φορά τίθενται και τη συνακόλουθη ικανότητα ανταπόκρισης της ΕΕ στις νέες ανάγκες που προκύπτουν. Άλλος στόχος του δπ είναι επίσης η καλύτερη συνεργασία µεταξύ των οργάνων κατά τη διάρκεια της ετήσιας διαδικασίας του προϋπολογισµού. Η διαδικασία θέσπισης του δηµοσιονοµικού πλαισίου (δπ) Επί του παρόντος το δπ δεν προβλέπεται στη Συνθήκη της Ευρωπαϊκής Κοινότητας. ιατυπώνεται σε µια ιδιότυπη διοργανική συµφωνία µεταξύ του Κοινοβουλίου, του Συµβουλίου και της Επιτροπής που αντικατοπτρίζει συναίνεση µεταξύ αυτών και µε τον τρόπο αυτό προσδίδει νοµιµότητα στο µηχανισµό. Η τελική απόφαση έγκειται στη συµφωνία Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και Συµβουλίου οι οποίοι εκφράζουν την κοινή τους βούληση για δηµοσιονοµική πειθαρχία στη διοργανική συµφωνία. Το Ευρωπαϊκό Συµβούλιο (αρχηγοί κρατών και κυβερνήσεων των κρατών µελών της ΕΕ) αποφασίζει οµόφωνα σχετικά µε τα ποσά, βάσει προτάσεως της Επιτροπής. Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο πρέπει να γνωµοδοτήσει θετικά µε την έγκριση του κειµένου από την πλειοψηφία των µελών που το αποτελούν. Το Κοινοβούλιο δύναται να εγκρίνει ή να απορρίψει το κείµενο αλλά δεν µπορεί να το τροποποιήσει. Αυτό που πρέπει να σηµειωθεί σε σχέση µε τη διαδικασία και τη διαπραγµάτευση που οδηγεί τελικά στην απόφαση για το επόµενο δπ, είναι η έµφαση που δίδεται από τα κµ στο ζήτηµα των καθαρών υπολοίπων τους (net balances) που οδηγεί σε πολυποίκιλα αιτήµατα και ρυθµίσεις που µονοπωλούν εντέλει τη διαπραγµατευτική διαδικασία. Η επικέντρωση έτσι στο ζήτηµα της δίκαιης επιστροφής (juste retour) που προκύπτει έπειτα από τον υπολογισµό των καθαρών υπολοίπων κυρίως εκ µέρους των κµ που θεωρούνται καθαροί συνεισφορές έχει ως αποτέλεσµα την 5

6 υιοθέτηση ρυθµίσεων και µηχανισµών για τη µείωση των δηµοσιονοµικών «ανισορροπιών» ή «επιβαρύνσεων» των κµ που συνεισφέρουν τους περισσότερους πόρους σε απόλυτα ποσά και τη θεώρηση των διαπραγµατεύσεων ως ένα «παιχνίδι µηδενικού αθροίσµατος 8». Στο «παιχνίδι» αυτό κάθε δαπάνη του π/υ που κατανέµεται σε µια συγκεκριµένη χώρα θα πρέπει να περιορίζει τις κατανεµηµένες δαπάνες στην άλλη και συνακόλουθα κάθε επιπρόσθετη χρηµατοδότηση για ένα τοµέα πολιτικής θα πρέπει να καταλήγει στη µείωση των πόρων και της χρηµατοδότησης που προορίζεται για άλλους τοµείς πολιτικής. Σε ένα τέτοιο πλαίσιο είναι φανερό ότι επικρατούν και κυριαρχούν σχεδόν αποκλειστικά τα στενώς εννούµενα εθνικά συµφέροντα και προτιµήσεις των κµ 9, ενώ ως φυσικό αποτέλεσµα προβάλει η αναντιστοιχία διατιθεµένων πόρων και πολιτικών προτεραιοτήτων και αναγκών προς κάλυψη που έχουν καταγραφεί σε πλείστα συµπεράσµατα της (εκάστοτε) Προεδρίας του Ευρωπαϊκού Συµβουλίου. Οι ισχύουσες δηµοσιονοµικές προοπτικές καλύπτουν µια επταετή περίοδο και θεσπίστηκαν µε τη διοργανική συµφωνία της 16 ης Μάιου 2006 (Επίσηµη Εφηµερίδα αριθ. C139 της ). Πρέπει να σηµειωθεί ότι κάθε έτος, η Επιτροπή προβαίνει, µε δική της ευθύνη, στην τεχνική προσαρµογή των δηµοσιονοµικών προοπτικών για το επόµενο έτος. Η τελευταία ανακοίνωση 10 της Ευρ. Επιτροπής για την τεχνική προσαρµογή πραγµατοποιήθηκε το 2009 την 1 ης Απριλίου, για τον προϋπολογισµό του Η αναθεώρηση του δπ Για να δοθεί στην Κοινότητα η δυνατότητα να αντιµετωπίσει απρόβλεπτες εξαρχής καταστάσεις, είναι δυνατό να αναθεωρείται το δπ, στο πλαίσιο τήρησης του ανώτατου ορίου των ιδίων πόρων. Η αναθεώρηση αυτή πραγµατοποιείται µε κοινή απόφαση των δύο σκελών της αρµόδιας για τον προϋπολογισµό αρχής, η οποία λαµβάνεται µε την πλειοψηφία που προβλέπεται στο άρθρο 272 παράγραφος 9 της συνθήκης ΕΚ (µε ειδική πλειοψηφία στο Συµβούλιο για τις αναθεωρήσεις κάτω του 0,03% του κοινοτικού ΑΕΕ και µε οµοφωνία στις υπόλοιπες περιπτώσεις, και µε πλειοψηφία των µελών του και 3/5 των ψήφων στην περίπτωση του Ευρ. Κοινοβουλίου). Βάσει της διοργανικής συµφωνίας η διαδικασία της αναθεώρησης υπόκειται σε ορισµένους όρους. Η δυσκολία και ταυτόχρονα η δυστοκία στην επίτευξη πολιτικής συµφωνίας για την αναθεώρηση του δηµοσιονοµικού πλαισίου κάθε φορά που πράγµατι ανακύπτουν ανάγκες ή όπου οι συνθήκες απαιτούν µια άµεση απάντηση της Ευρ. Ένωσης έχει µνηµονευτεί αρκετές φορές από την Επιτροπή, αλλά και από το Ευρ. Κοινοβούλιο ως απόδειξη της ανάγκης να προβλεφθεί κάποια µεγαλύτερη ευελιξία σε περιπτώσεις όπου κρίνεται αναγκαία η παρέµβασης της ΕΕ. Η τελευταία τροποποίηση της διοργανικής συµφωνίας σε ότι αφορά το πολυετές δηµοσιονοµικό πλαίσιο αφορά την πρόταση 11 για την αύξηση του ανωτάτου ορίου 8 S. Ηagemann, F. Zuleeg, Troubles ahead:can the EU agree a better way of negotiating its budget? 2008, available at the website of European Policy Centre, 9 Αυτό συνέβη άλλωστε και στις διαπραγµατεύσεις που οδήγησαν στη θέσπιση του δηµοσιονοµικού πλαισίου για την περίοδο Βλ. αναλυτικά, M. Mrak, V. Rant, Financial Perspective : Domination of National Interests, 2008, available at 10 Ανακοίνωση της Ευρ. Επιτροπής στο Ευρ. Κοινοβούλιο και στο Συµβούλιο, Τεχνική προσαρµογή του δηµοσιονοµικού πλαισίου για το 2010 σε συνάρτηση µε την εξέλιξη του ΑΕΕ, COM (2009) 148, Βρυξέλλες

7 της κατηγορίας 1α του δπ µε την ταυτόχρονη µείωση κατά το ίδιο ποσό (2 δις ευρώ) του ανωτάτου ορίου της κατηγορίας 2 του δπ για το 2009, έπειτα από την πολιτική συµφωνία 12 για τη χρηµατοδότηση του Ευρωπαϊκού Σχεδίου Οικονοµικής Ανάκαµψης. 13 Οι συνέπειες του δηµοσιονοµικού πλαισίου Η κατάρτιση του µεσοπρόθεσµου δηµοσιονοµικού πλαισίου σηµαίνει ό,τι σε τακτά διαστήµατα αναπτύσσεται διάλογος για τις βασικές δηµοσιονοµικές κατευθύνσεις της Κοινότητας: επιλογή των µεθόδων χρηµατοδότησης, κοινή πολιτική αξιολόγηση των προτεραιοτήτων που πρέπει να επιδιωχθούν. Το γεγονός ό,τι από το 1988 και έπειτα, υπάρχουν δηµοσιονοµικές προοπτικές και κανόνες διαχείρισης του πλαισίου που συµφωνείται σε µια διοργανική συµφωνία, περιόρισε σηµαντικά την εµβέλεια ορισµένων διατάξεων για τη διαδικασία του προϋπολογισµού που προβλέπονται στη Συνθήκη. Η συµφωνία ενισχύσει την πρακτική διοργανικής διαβούλευσης. Προβλέπονται τριµερείς συνεδριάσεις (από τον πρόεδρο του Συµβουλίου «Προϋπολογισµός», τον πρόεδρο της επιτροπής προϋπολογισµών του Κοινοβουλίου και τον αρµόδιο επίτροπο για τον προϋπολογισµό), που συνοδεύονται από διαβουλεύσεις µεταξύ του Συµβουλίου και αντιπροσωπείας του Κοινοβουλίου, µε συµµετοχή της Επιτροπής, σε κάθε ένα βασικό στάδιο της διαδικασίας κατάρτισης του προϋπολογισµού. Η διοργανική συµφωνία του 2006 (όπως και η προηγούµενη του 1999) περιλαµβάνει επίσης και τη διαβούλευση όχι µόνο για τις µη υποχρεωτικές δαπάνες αλλά και για τις υποχρεωτικές δαπάνες του προϋπολογισµού. Η διαβούλευση αυτή διευκολύνεται από την προσθήκη στη συµφωνία ορισµού των «υποχρεωτικών δαπανών» καθώς και καταλόγου που κατατάσσει κάθε κατηγορία ή υποκατηγορία των δπ ως υποχρεωτική ή µη υποχρεωτική δαπάνη. 2). Οι αρχές του κοινοτικού προϋπολογισµού Ο κοινοτικός προϋπολογισµός διέπεται από τις ακόλουθες βασικές αρχές, όπως αυτές ορίζονται ή συνάγονται από τις διατάξεις της Συνθήκης και του ηµοσιονοµικού Κανονισµού 14 : Η αρχή της ενότητας και της αυθεντικότητας που περιλαµβάνεται στο άρθρο 268 της Συνθήκης, προβλέπει ότι όλα τα έσοδα και έξοδα της Κοινότητας πρέπει να καταγράφονται σε ένα και µοναδικό έγγραφο. 11 European Commission, Communication from the Commission to the European Parliament and the Council concerning the revision of the multiannual financial framework ( ), COM (2009) 171, Brussels, Ευρ. Συµβούλιο Βρυξελλών 19/20 Μαρτίου 2009, Συµπεράσµατα της Προεδρίας, έγγραφο 7880/1/09, REV 1, Βρυξέλλες 29 Απριλίου 2009 και συµπεράσµατα του τριλόγου της 2ας Απριλίου Αφορά ενεργειακά έργα για την ενίσχυση της οικονοµικής ανάκαµψης και την ευρυζωνική υποδοµή του διαδικτύου στις αγροτικές περιοχές και τις «νέες προκλήσεις» σχετικά µε το διαγνωστικό έλεγχο της Κοινής Αγροτικής Πολιτικής. Η αρχική πρόταση της Επιτροπής υποβλήθηκε το Νοέµβριο 2008, βλ. Ευρ. Επιτροπή, Ανακοίνωση προς το Ευρ. Συµβούλιο, Ένα ευρωπαϊκό σχέδιο για την ανάκαµψη της οικονοµίας, COM (2008) 800 τελικό, Βρυξέλλες Ο Κανονισµός (ΕΚ, Ευρατόµ) αριθ. 1605/2002 του Συµβουλίου της 25 ης Ιουνίου 2002 για τη θέσπιση του δηµοσιονοµικού κανονισµού που εφαρµόζεται στο γενικό προϋπολογισµό των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων. Η τελευταία αναθεώρηση του Κ πραγµατοποιήθηκε το 2006 (Κανονισµός 1995/2006 του Συµβουλίου L 390 της ) 7

8 Η αρχή της καθολικότητας εµπεριέχει δυο κανόνες: α) τον κανόνα του µη προορισµού, σύµφωνα µε τον οποίο τα έσοδα του προϋπολογισµού δεν πρέπει να καταλογίζονται σε συγκεκριµένες δαπάνες (δηλ. ότι το σύνολο των εσόδων καλύπτει το σύνολο των πιστώσεων πληρωµών), µε την επιφύλαξη ωστόσο ορισµένων εσόδων που καθορίζονται µε περιοριστικό τρόπο και διατίθενται για τη χρηµατοδότηση συγκεκριµένων δαπανών και, β) τον κανόνα της µη συναίρεσης, σύµφωνα µε τον οποίο τα έσοδα και οι δαπάνες πρέπει να εγγράφονται στον προϋπολογισµό µε το ακέραιο ποσό που τους αντιστοιχεί, χωρίς να γίνεται συναίρεση (συµψηφισµός δηλ.) µεταξύ τους. Η αρχή της αυτοτέλειας των χρήσεων (ουσιαστικά της ετήσιας διάρκειας) σηµαίνει ότι όλες οι δηµοσιονοµικές πράξεις συγκεντρώνονται σε ένα οικονοµικό έτος, έτσι ώστε να διευκολύνεται ο έλεγχος των δραστηριοτήτων του εκτελεστικού οργάνου της Κοινότητας. Ωστόσο η Κοινότητα πρέπει να συµβιβάσει την τήρηση της ανωτέρω αρχής µε την ανάγκη διαχείρισης πολυετών προγραµµάτων και ενεργειών, οι οποίες αποκτούν ολοένα και µεγαλύτερη σηµασία στο πλαίσιο του προϋπολογισµού. Για να επιτευχθεί αυτός ο διπλός στόχος χρησιµοποιούνται οι διαχωριζόµενες πιστώσεις. (Βλ., παρακάτω στην ενότητα, οι τύποι των πιστώσεων). Σύµφωνα µε την αρχή της ισοσκέλισης, οι προβλέψεις των εσόδων του οικονοµικού έτους είναι ίσες µε τις πιστώσεις πληρωµών του ιδίου οικονοµικού έτους. Το πλεονάζον υπόλοιπο εγγράφεται στα έσοδα του επόµενου οικονοµικού έτους και κάθε απρόβλεπτη συµπληρωµατική δαπάνη κατά τη διάρκεια του οικονοµικού έτους αποτελεί το αντικείµενο διορθωτικού ή/και συµπληρωµατικού προϋπολογισµού που εξασφαλίζει την χρηµατοδότηση είτε µε επαναδιάθεση των πιστώσεων στα πλαίσια του ψηφισθέντος προϋπολογισµού, είτε µε συµπληρωµατική πρόσκληση καταβολής πόρων. Η αρχή της ειδικότητας των δαπανών σηµαίνει ότι κάθε πίστωση πρέπει να έχει συγκεκριµένο προορισµό και να καταλογίζεται για ειδικό σκοπό. Ο κανόνας αυτός αποσκοπεί στην αποφυγή της σύγχυσης µεταξύ των πιστώσεων κατά την έγκριση και την εκτέλεση τους, επιτρέποντας, αφενός, την απαραίτητη διαφάνεια στον προϋπολογισµό κατά την κατάρτιση του, και αφετέρου, την τήρηση της θέλησης της αρµόδιας για τον προϋπολογισµό αρχής όσον αφορά την εκτέλεση του. Σύµφωνα µε την αρχή της ενιαίας νοµισµατικής µονάδας 15, ο προϋπολογισµός καταρτίζεται, εκτελείται και αποτελεί αντικείµενο απόδοσης λογαριασµών σε ευρώ. Η αρχή της χρηστής δηµοσιονοµικής διαχείρισης 16 καθορίζεται αναφορικά µε τις αρχές της οικονοµίας, της αποτελεσµατικότητας και της αποδοτικότητας. Η αρχή της οικονοµίας σηµαίνει ότι τα µέσα (πιστώσεις/πόροι) που χρησιµοποιούνται από το όργανο για την υλοποίηση των δραστηριοτήτων του καθίστανται εγκαίρως διαθέσιµα, στην ενδεδειγµένη ποσότητα και ποιότητα και στην καλύτερη τιµή. Η αρχή της αποδοτικότητας αφορά την καλύτερη σχέση µεταξύ χρησιµοποιηθέντων µέσων και επιτευχθέντων αποτελεσµάτων. Η αρχή της αποτελεσµατικότητας αφορά την εκπλήρωση των ειδικών στόχων που έχουν ορισθεί και την επίτευξη των αναµενόµενων αποτελεσµάτων. 15 Άρθρο 16 του Κ 16 Άρθρο 274 της ΣυνθΕΚ και άρθρο 27 του ηµοσιονοµικού Κανονισµού. Το άρθρο 274 της ΣυνθΕΚ ορίζει ότι η Επιτροπή εκτελεί τον προϋπολογισµό σύµφωνα µε τις διατάξεις του κανονισµού που εκδίδεται σε εκτέλεση του άρθρου 279 (σηµ.: εννοείται ο ηµοσιονοµικός Κανονισµός), µε δική της ευθύνη και εντός των ορίων των πιστώσεων που εγκρίθηκαν, σύµφωνα µε την αρχή της χρηστής δηµοσιονοµικής διαχείρισης. Τα κµ συνεργάζονται µε την Επιτροπή προκειµένου να διασφαλίσουν ότι οι πιστώσεις χρησιµοποιούνται σύµφωνα µε τις αρχές της χρηστής δηµοσιονοµικής διαχείρισης. 8

9 Ο προϋπολογισµός καταρτίζεται µε την τήρηση της αρχής της διαφάνειας 17 και διασφαλίζει την ορθή ενηµέρωση για την εκτέλεση του προϋπολογισµού και την λογιστική. Προκειµένου να ενισχυθεί η διαφάνεια της διαχείρισης του π/υ σε συνάρτηση µε τους στόχους της χρηστής δηµοσιονοµικής διαχείρισης, και ιδίως της αποτελεσµατικότητας και της αποδοτικότητας, ο π/υ παρουσιάζεται ανά προορισµό των πιστώσεων και των πόρων, δηλ. µε βάση τις δραστηριότητες (κατάρτιση του π/υ βάσει δραστηριοτήτων-πβ ). Τύποι των πιστώσεων του κοινοτικού προϋπολογισµού Οι πιστώσεις που εγγράφονται στον κοινοτικό προϋπολογισµό, διακρίνονται: α) σε διαχωριζόµενες πιστώσεις οι οποίες κατανέµονται σε πιστώσεις αναλήψεων υποχρεώσεων (ΠΑΥ) και σε πιστώσεις πληρωµών (ΠΠ), και β) σε µη-διαχωριζόµενες πιστώσεις, οι οποίες προορίζονται για τη χρηµατοδότηση ετήσιων σχεδίων δράσεως και καλύπτουν τόσο τις αναλήψεις υποχρεώσεων όσο και τις πληρωµές για το συγκεκριµένο οικονοµικό έτος. Οι πιστώσεις αναλήψεων υποχρεώσεων καλύπτουν κατά τη διάρκεια του οικονοµικού έτους, το συνολικό εγκεκριµένο κόστος των νοµικών υποχρεώσεων που αναλήφθηκαν στο πλαίσιο ενεργειών, των οποίων η υλοποίηση απαιτεί περισσότερα του ενός οικονοµικά έτη. Οι πιστώσεις πληρωµών καλύπτουν, εντός του ορίου του ποσού που είναι εγγεγραµµένο στον προϋπολογισµό, τις δαπάνες που απορρέουν από την εκτέλεση των υποχρεώσεων που είχαν αναληφθεί κατά τη διάρκεια του ή των προηγούµενων οικονοµικών ετών. Οι µη διαχωριζόµενες πιστώσεις, αντίθετα από τις διαχωριζόµενες πιστώσεις, προορίζονται για την κάλυψη ενεργειών των οποίων η εκτέλεση πρέπει κατά κανόνα να ολοκληρώνεται πλήρως (τόσο όσον αφορά τις πιστώσεις αναλήψεων υποχρεώσεων όσο και τις πιστώσεις πληρωµών) κατά τη διάρκεια ενός µόνο οικονοµικού έτους. Οι εκφράσεις «πιστώσεις για αναλήψεις υποχρεώσεων» και «πιστώσεις για πληρωµές» καλύπτουν τη συγχώνευση των πιστώσεων αναλήψεων υποχρεώσεων και των πιστώσεων πληρωµών που αντιστοιχούν συγχρόνως στις διαχωριζόµενες πιστώσεις και στις µη διαχωριζόµενες πιστώσεις. Στην πράξη, αποφασίστηκε ότι από το 1991 και µετά όλες οι πιστώσεις εκτός από ευθύνες που θα αφορούν γεωργικές και διοικητικές δαπάνες θα αποτελούν στο εξής διαχωριζόµενες πιστώσεις. 3. Τα έσοδα του προϋπολογισµού της Ε.Ε. Με την απόφαση του Συµβουλίου της 21ης Απριλίου 1970 αντικαταστάθηκε το σύστηµα των εθνικών συνεισφορών µε το σύστηµα των ιδίων πόρων για την χρηµατοδότηση των δαπανών της Κοινότητας. Η απόφαση αυτή καθιέρωνε τους ιδίους πόρους ως πηγές ειδικών εσόδων για την Κοινότητα. Όπως όρισε η νέα διατύπωση του άρθρου 201 της Συνθήκης για την Ευρωπαϊκή Ένωση (νυν άρθρο 269 της Συνθήκης για την Ευρ. Κοινότητα), οι διατάξεις σχετικά µε τους ίδιους πόρους θεσπίζονται οµόφωνα από το Συµβούλιο µετά από πρόταση της Επιτροπής και µετά από διαβούλευση µε το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Οι διατάξεις αυτές πρέπει επίσης να εγκριθούν από τα κράτη µέλη σύµφωνα µε τους αντίστοιχους συνταγµατικούς τους κανόνες 18. Κατά συνέπεια, οι βασικές αποφάσεις που 17 Άρθρα 29 και 30 του Κ 18 Στην Ελλάδα και σε ότι αφορά την απόφαση 2007/436 του Συµβουλίου για το σύστηµα των ιδίων πόρων των ΕΚ, ο Ν. 3690/ , τ. πρώτο, αρ. φ. 165, στο πρώτο άρθρο διαλαµβάνει ότι η κύρωση της Αποφάσεως έχει την ισχύ που ορίζει το άρθρο 28 παρ. 1 του Συντάγµατος. 9

10 λαµβάνονται για τους ίδιους πόρους έχουν, από νοµική άποψη, τα ίδια χαρακτηριστικά µε µια «ηµι-συνθήκη». Από το 1988 η απόφαση αυτή όπως λέχθηκε και ανωτέρω δεν προσδιορίζει µόνο τη φύση και τους τρόπους εφαρµογής των διάφορων ιδίων πόρων, αλλά καθορίζει επίσης ένα συνολικό ετήσιο ανώτατο όριο για το σύνολο του ποσού των εν λόγω πόρων. Το ανώτατο αυτό όριο, που για την περίοδο έχει καθορισθεί στο 1,24% του κοινοτικού ΑΕΠ εκφράζεται σε ποσοστό του ακαθάριστου εθνικού εισοδήµατος (ΑΕΕ) του συνόλου της Κοινότητας χωρίς να λαµβάνονται υπόψη ούτε η σύνθεση των πόρων ούτε η κατανοµή τους µεταξύ των κρατών µελών, οι οποίες προκύπτουν από τρόπους υπολογισµού που καθορίζονται για κάθε κατηγορία πόρων. Το σύστηµα των ιδίων πόρων περιλαµβάνει : Τους Παραδοσιακούς Ίδιους Πόρους (ΠΙΠ) οι οποίοι αποτελούνται από τους δασµούς και από τις συνεισφορές ζάχαρης και ισογλυκόζης. Αναλυτικότερα: 1. Συνεισφορές ζάχαρης και ισογλυκόζης. Οι συνεισφορές ζάχαρης και ισογλυκόζης προβλέπονται στο πλαίσιο της κοινής οργάνωσης αγοράς στον τοµέα της ζάχαρης και καλύπτουν: -τις συνεισφορές στην παραγωγή µε τις οποίες συµµετέχουν οι παραγωγοί στις δαπάνες στήριξης της αγοράς. -τις συνεισφορές στην αποθεµατοποίηση που χρηµατοδοτούν το σύστηµα ίσης κατανοµής των εξόδων αποθεµατοποίησης, ώστε να εξασφαλίζεται η κανονική διάθεση της ζάχαρης. Οι συνεισφορές στην παραγωγή ισογλυκόζης και ινουλίνης εξοµοιώνονται προς τις συνεισφορές στην παραγωγή ζάχαρης. 2.Τους δασµούς: προέρχονται από την εφαρµογή του κοινού δασµολογίου επί της αξίας στο τελωνείο των εµπορευµάτων που εισάγονται από τρίτες χώρες. Η νέα απόφαση των ιδίων πόρων (2007/436/ΕΚ, Ευρατόµ 19 ) έχει καταργήσει τη διάκριση µεταξύ δασµών και γεωργικών εισφορών που ίσχυε έως και το 2007, συµπεριλαµβάνοντας τους γεωργικούς δασµούς πλέον στην γενικότερη κατηγορία των δασµών, και τούτο διότι µετά τις συµφωνίες που υπεγράφησαν στα πλαίσια της ΓΣ Ε, οι γεωργικές εισφορές έχουν αντικατασταθεί πλέον από δασµούς. 3. Τον πόρο ΦΠΑ: προέρχεται από την εφαρµογή οµοιόµορφου συντελεστή στη βάση υπολογισµού του ΦΠΑ κάθε κράτους µέλους, που έχει εναρµονισθεί σύµφωνα µε κοινοτικούς κανόνες. H βάση που λαµβάνεται υπόψη για την εφαρµογή του ενιαίου συντελεστή ΦΠΑ δεν είναι δυνατό να υπερβαίνει ένα συγκεκριµένο ποσοστό του ΑΕΠ των κρατών µελών που από το 1995 και έπειτα έχει καθοριστεί στο 50% του ΑΕΠ. Επιπλέον το ανώτατο ποσοστό (οµοιόµορφος συντελεστής) που εφαρµόζεται στην ενιαία βάση ΦΠΑ έχει µειωθεί σταδιακά από 1,4% το 1988 στο 0,50% στην περίοδο Σύµφωνα µε τη νέα απόφαση των Ιδίων Πόρων που εφαρµόζεται από το 2007 ορίζεται ενιαίος συντελεστής ΦΠΑ για όλα τα κµ στην εναρµονισµένη βάση ΦΠΑ, η οποία καθορίζεται σύµφωνα µε τους κοινοτικούς κανόνες, στο 0,30%. Επιπλέον και µόνο για την περίοδο , ο συντελεστής αυτός για την Αυστρία καθορίζεται σε 0,225%, για τη Γερµανία σε 0,15% και για τις Κάτω Χώρες και τη Σουηδία σε 0,10%. Ο κυρίαρχος ρόλος του ΦΠΑ (έως το 2000) ήταν, µε την κατανοµή της γεωργικής δαπάνης, η αιτία των ανισορροπιών του προϋπολογισµού που διαπιστώθηκαν σε βάρος του Ην. Βασιλείου, λόγω της σχετικής σηµασίας της βάσης ΦΠΑ στο κράτος αυτό. Οι διαδοχικές ωστόσο ρυθµίσεις από το 1995 και έπειτα οδήγησαν στη µείωση της επιβάρυνσης από τον πόρο ΦΠΑ στο σύνολο των ιδίων πόρων που είναι απαραίτητοι για τη 19 ΕΕΕΕ L 163 της

11 χρηµατοδότηση του προϋπολογισµού, µε αντιστάθµισµα την αύξηση του «τέταρτου πόρου». 4.«τον τέταρτο πόρο»: από το 1988, έχει δηµιουργηθεί µια νέα κατηγορία εσόδων, πρόκειται για έναν νέο πόρο που βασίζεται στο ΑΕΠ και ο οποίος προέρχεται από την εφαρµογή ενός ποσοστού επί του συνόλου των ΑΕΠ όλων των κρατών µελών. Το ποσοστό αυτό, που αποτελεί πηγή εξισορρόπησης του προϋπολογισµού, καθορίζεται στο πλαίσιο της διαδικασίας του προϋπολογισµού αφού ληφθούν υπόψη όλα τα άλλα έσοδα του προϋπολογισµού. Για το λόγο αυτό χαρακτηρίζεται ως συµπληρωµατικός πόρος. Ο πόρος αυτός ωστόσο αποτελεί σήµερα τον σηµαντικότερο πόρο του κοινοτικού προϋπολογισµού. Σήµερα ο πόρος του Ακαθάριστου Εθνικού Εισοδήµατος (ΑΕΕ) αντιπροσωπεύει το 67% περίπου των κοινοτικών δαπανών ετησίως (στοιχεία 2007 και 2008). Ο παρακάτω πίνακας δείχνει την εξέλιξη, από το 2000, της ποσοστιαίας συµµετοχής του κάθε πόρου στο σύστηµα των ιδίων πόρων συνολικά του προϋπολογισµού: % του συνόλου ΠΙΠ* ΦΠΑ Ίδιοι Πόροι ανά Κατηγορία ** 17% 18% 12% 13% 13% 14% 15% 15% 15% 17% 40% 39% 29% 26% 15% 16% 17% 18% 17% 17% ΑΕΠ/ΑΕΕ 43% 43% 59% 61% 72% 70% 69% 67% 67% 77% Πηγή: Ευρωπαϊκή Επιτροπή, 2009 *ΠΙΠ: Παραδοσιακοί Ίδιοι Πόροι, **2009:Η αναδροµική επίπτωση της εφαρµογής της νέας απόφασης (2007/436) για τα έτη 2007 και 2008 καταγράφηκε στον προϋπολογισµό του 2009 Όπως γίνεται φανερό από τα όσα εκτίθενται ανωτέρω οι µόνοι ουσιαστικά ίδιοι πόροι της Κοινότητας για τη χρηµατοδότηση του γενικού προϋπολογισµού της Ένωσης προέρχονται από τους Παραδοσιακούς Ίδιους Πόρους (ΠΙΠ), οι οποίοι προκύπτουν ως συνέπεια της υιοθέτησης και λειτουργίας από πολύ νωρίς ενός Κοινού Εξωτερικού ασµολογίου στα πλαίσια µιας Κοινής Εµπορικής Πολιτικής. Το µερίδιο ωστόσο των ΠΙΠ στο σύνολο των ιδίων πόρων δεν υπερβαίνει το 12% περίπου σε ετήσια βάση µε φθίνουσα µάλιστα τάση, εξαιτίας της απελευθέρωσης του παγκοσµίου εµπορίου. Οι υπόλοιποι ίδιοι πόροι και κυρίως ο πόρος ΑΕΕ που συνεισφέρει τα περισσότερα στη χρηµατοδότηση των δαπανών του π/υ, αποτελούν ουσιαστικά εθνικές συνεισφορές από τους προϋπολογισµούς των κµ, θέτοντας έτσι το ζήτηµα της αυτονοµίας του π/υ ή ακόµη και της επάρκειας των πόρων που διατίθενται στην Κοινότητα, ιδιαίτερα σε περιόδους παρατεταµένης οικονοµικής ύφεσης. Το ζήτηµα της αυτονοµίας αποτελεί το σηµαντικότερο στοιχείο στις προτάσεις που υποβάλλει από το 1994 η Επιτροπή και οι οποίες προβλέπουν κάθε φορά την υιοθέτηση αυτόνοµων φορολογικών πόρων που θα διατίθενται υπέρ της Κοινότητας, ωστόσο σε όλες τις διαπραγµατεύσεις, µέχρι σήµερα, η βούληση της συντριπτικής πλειοψηφία των κµ υπήρξε διαφορετική. Η βούληση αυτή έχει ως συνέπεια τη διατήρηση του υπάρχοντος συστήµατος εθνικών συνεισφορών που συνοδεύεται από διορθώσεις, ειδικές ρυθµίσεις και εκπτώσεις για τον περιορισµό του δηµοσιονοµικού βάρους ορισµένων κµ, που απορρέουν από τη λογική των καθαρών υπολοίπων που αναπτύξαµε παραπάνω. 4) Τα στάδια και η διαδικασία κατάρτισης του προϋπολογισµού της Ε.Ε. 11

12 4.1) Το θεσµικό πεδίο και το χρονοδιάγραµµα της διαδικασίας του προϋπολογισµού. Η συνθήκη της Ευρ. Κοινότητας(άρθρο 272) καθορίζει τα διαδοχικά στάδια της διαδικασίας του προϋπολογισµού. Καθορίζει τις αρµοδιότητες που αντιστοιχούν σε κάθε ένα από τα δυο σκέλη της αρµόδιας για τον προϋπολογισµό αρχής (το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συµβούλιο) και στην Ευρ. Επιτροπή κατά την εξέλιξη της διαδικασίας αυτής. Στο χρονοδιάγραµµα ωστόσο που καθορίζει το άρθρο 272 εισήχθησαν το 1986 ορισµένα στοιχεία ελαστικότητας. Το νέο αυτό «ρεαλιστικό» χρονοδιάγραµµα επιτρέπει την επίσπευση των επίσηµων προθεσµιών, µέσω της ανεπίσηµης διαβίβασης των εγγράφων σε κάθε ενδιαφερόµενο όργανο, πριν να λήξουν οι προβλεπόµενες από το άρθρο 272 προθεσµίες. Επίσης η διοργανική συµφωνία του 1988, η οποία ανανεώθηκε το 1993 στη συνέχεια το 1999, και τελευταία το 2006, τροποποίησε σηµαντικά το περιεχόµενο και την εξέλιξη της διαδικασίας του προϋπολογισµού. Εκτός από το γεγονός ότι ο ετήσιος διάλογος για τον προϋπολογισµό πρέπει να εντάσσεται πλέον στο δηµοσιονοµικό πλαίσιο που καθορίζουν οι δηµοσιονοµικές προοπτικές, θεσπίσθηκαν διαδοχικά νέα στοιχεία όσον αφορά τη συνεννόηση ανάµεσα στα δυο σκέλη της αρµόδιας για τον προϋπολογισµό αρχής κατά τη διαδικασία του προϋπολογισµού, έτσι ώστε να υπάρχει καλύτερη διαβούλευση µεταξύ των δυο σκελών (Ευρ. Κοινοβουλίου και Συµβουλίου) της αρµόδιας για τον προϋπολογισµό αρχής. 4.2).Η κατάρτιση του προσχεδίου προϋπολογισµού (ΠΣΠ) από την Επιτροπή Σύµφωνα µε το άρθρο 272 παράγραφος 2 της Συνθήκης ΕΚ αλλά και µε βάση το άρθρο 31 του δηµοσιονοµικού κανονισµού κάθε όργανο καταρτίζει «κατάσταση των προβλεποµένων εσόδων και εξόδων» του. Η Επιτροπή συγκεντρώνει τις διάφορες «καταστάσεις» σε ένα προσχέδιο προϋπολογισµού, το οποίο αποτελεί τη συνολική πρόβλεψη των εσόδων και δαπανών ενός οικονοµικού έτους. Με την εφαρµογή του «ρεαλιστικού» χρονοδιαγράµµατος οι διαδικασίες αυτές έχουν ολοκληρωθεί µέχρι την 1η Μαΐου. Πρέπει να σηµειωθεί ότι από το 2002 και έπειτα η κατάρτιση του προσχεδίου προϋπολογισµού εντάσσεται στο πλαίσιο του κύκλου προγραµµατισµού και στρατηγικού σχεδιασµού. Ο κύκλος αυτός έχει κυρίως στόχο να δοθεί στην Επιτροπή η δυνατότητα να καθορίζει κάθε έτος έναν περιορισµένο αριθµό προτεραιοτήτων στις οποίες προτίθεται να δώσει ιδιαίτερη προσοχή. Βασικό στοιχείο του ανωτέρω κύκλου είναι η έκδοση από την Επιτροπή της ετήσιας πολιτικής στρατηγικής (ΕΠΣ) τον Φεβρουάριο του έτους ν 1 η οποία καθορίζει την επιλογή των προτεραιοτήτων και τους πόρους που θα διατεθούν σε αυτές. Η απόφαση αυτή διέπει τη διαδικασία κατάρτισης του προϋπολογισµού και, παράλληλα, τον προγραµµατισµό των εργασιών της Επιτροπής για το έτος ν. Τα δυο σκέλη επίσης της αρµόδιας για τον προϋπολογισµό αρχής συζητούν τον Φεβρουάριο το Ευρ. Κοινοβούλιο και στις αρχές Μαρτίου το Συµβούλιο του έτους ν 1 τις προτεραιότητες και τις κατευθύνσεις κατά τη διαδικασία του προϋπολογισµού. Τον Απρίλιο πραγµατοποιείται τριµερής (µεταξύ των τριών οργάνων που εµπλέκονται στη διαδικασία του π/υ, δηλ. της Επιτροπής, του κοινοβουλίου και του Συµβουλίου) διάσκεψη («τρίλογος») για τις δηµοσιονοµικές προτεραιότητες. Το στάδιο αυτό θεσπίσθηκε µε τη διοργανική συµφωνία του 1993 και διατηρήθηκε το 1999 και το Αποτελεί το πρώτο στάδιο της νέας διαδικασίας συνεργασίας η οποία θεσπίσθηκε µε το παράρτηµα ΙΙΙ της διοργανικής συµφωνίας. Αυτή η τριµερής διάσκεψη µεταξύ αντιπροσώπων του Κοινοβουλίου, του Συµβουλίου και της Επιτροπής πρέπει να πραγµατοποιείται µετά την τεχνική προσαρµογή και πριν την κατάρτιση του ΠΣΠ από την Επιτροπή ώστε να συζητούνται οι προβλεπόµενες προτεραιότητες για τον προϋπολογισµό του επόµενου οικονοµικού έτους. 12

13 Το Μάιο επίσης του έτους ν 1 πραγµατοποιείται η συνεδρίαση της ΣΕΙΠ Συµβουλευτικής Επιτροπής Ιδίων Πόρων-Υποοµάδα «εκτιµήσεις» (Advisory Committee on Own Resources, ACOR-Fforecasts ) όπου διαµορφώνονται οι προβλέψεις των ιδίων πόρων ενόψει της κατάρτισης του προϋπολογισµού του επόµενου οικ. έτους. Στο σηµείο αυτό θα πρέπει να τονισθεί ότι ο κοινοτικός προϋπολογισµός είναι «προϋπολογισµός δαπανών» υπό την έννοια ότι η εκτίµηση των δαπανών πραγµατοποιείται πριν από τον υπολογισµό των εσόδων που θα χρειασθούν για τη χρηµατοδότηση τους. Η ισοσκέλιση του προϋπολογισµού πραγµατοποιείται πάντοτε εκ των προτέρων. Στη συνεδρίαση της ΣΕΙΠ τα κράτη µέλη και η Επιτροπή συµφωνούν ως προς τις προβλέψεις των ιδίων πόρων για το επόµενο οικ. έτος καθώς επίσης και για τις αναθεωρηµένες προβλέψεις των βάσεων ΦΠΑ και ΑΕΠ για το έτος το οποίο εκτελείται ο προϋπολογισµός. Η προσφυγή στις διάφορες πηγές εσόδων πραγµατοποιείται διαδοχικά, δηλαδή µέσω του υπολογισµού µιας σειράς διαδοχικών υπολοίπων. Καταρχήν, το αναµενόµενο προϊόν των λοιπών εσόδων (εισφορές και κοινοτικά τέλη, έσοδα από διοικητική λειτουργία των οργάνων, από εισφορές τρίτων από τόκους υπερηµερίας, και διάφορα έσοδα) καθώς και τα εκτιµώµενα πλεονάσµατα του προηγούµενου οικ. έτους αφαιρούνται από το σύνολο των προβλεπόµενων δαπανών. Το υπόλοιπο των δαπανών χρηµατοδοτείται από τους ίδιους πόρους. Εντός της κατηγορίας των ίδιων πόρων, αφαιρείται κατ αρχήν το εκτιµώµενο ποσό των εσόδων που προέρχεται από τους παραδοσιακούς ίδιους πόρους. Το επόµενο στάδιο συνίσταται στην αφαίρεση του ποσού του πόρου ΦΠΑ µε τον ενιαίο συντελεστή (που επηρεάζεται από το ποσό της διόρθωσης υπέρ του Ηνωµένου Βασιλείου). Το υπόλοιπο προς χρηµατοδότηση δαπανών χρηµατοδοτείται µέσω του ενιαίου συντελεστή καταβολής του πόρου ΑΕΠ. Ο πόρος ΑΕΠ είναι ο µεταβλητός πόρος ο οποίος εξασφαλίζει τα έσοδα που είναι απαραίτητα για την κάλυψη των δαπανών οι οποίες υπερβαίνουν το σύνολο όλων των δαπανών. Στις αρχές Μαΐου η Επιτροπή ως σώµα εγκρίνει το προσχέδιο προϋπολογισµού, το υποβάλλει στο ΕCOFIN ενώ τον Ιούνιο ξεκινά η επίσηµη επεξεργασία από την οµάδα εργασίας του Συµβουλίου, την επιτροπή προϋπολογισµού. Επισηµαίνεται ότι πλέον το σύνολο των εγγράφων του προσχεδίου προϋπολογισµού είναι σύµφωνο µε τη µέθοδο κατάρτισης του προϋπολογισµού µε βάση τις δραστηριότητες. 4.3) Η υιοθέτηση σε α ανάγνωση του Σχεδίου από το Συµβούλιο Οι αποφάσεις του Συµβουλίου ετοιµάζονται από την επιτροπή προϋπολογισµού και στη συνέχεια από την Coreper ΙΙ, δηλ. την Επιτροπή των Μονίµων Αντιπροσώπων (ΕΜΑ ΙΙ).Στο πλαίσιο της διαδικασίας επεξεργασίας του ΠΣΠ από την επιτροπή προϋπολογισµού οι χώρες µέλη εκτός από τις διευκρινίσεις και αποσαφηνίσεις που ζητούν, εκφράζουν τις θέσεις και προτάσεις τους για το ύψος των δαπανών στις επιµέρους πολιτικές του προϋπολογισµού, θέσεις τις οποίες η προεδρία στόχο έχει να συµβιβάσει µε την υιοθέτηση και έγκριση συµβιβαστικών προτάσεων, οι οποίες στη συνέχεια αφού εγκριθούν µε βάση τον κανόνα της ειδικής πλειοψηφίας παραπέµπονται στο επόµενο επίπεδο της διαπραγµάτευσης που είναι η ΕΜΑ ΙΙ. Σύµφωνα µε τις διατάξεις της διοργανικής συµφωνίας του 2006, το Συµβούλιο, πριν λάβει απόφαση, οφείλει να πραγµατοποιήσει συνεννοήσεις µε το Ευρ. Κοινοβούλιο. Η συνεννόηση αυτή αποτελεί το δεύτερο µέρος της προβλεπόµενης από τη συµφωνία θεσµικής συνεργασίας. Η συνεννόηση η οποία γίνεται στις αρχές Ιουλίου περιλαµβάνει δυο φάσεις: α) την τριµερή διάσκεψη (τρίλογος) στην οποία συµµετέχουν ο πρόεδρος του Συµβουλίου «προϋπολογισµός» που ασκεί την προεδρία του Συµβουλίου, ο 13

14 πρόεδρος της επιτροπής προϋπολογισµού του Κοινοβουλίου και το αρµόδιο για τον προϋπολογισµό µέλος της Επιτροπής. β) τη συνεδρίαση της συνεννόησης η οποία πραγµατοποιείται κατά την παραδοσιακή συνάντηση που λαµβάνει χώρα µεταξύ των ίδιων συµµετεχόντων την ηµέρα που είχε καθορίσει το Συµβούλιο για την κατάρτιση του σχεδίου προϋπολογισµού. Κατά τη διαδικασία αυτή, τα όργανα οφείλουν να επιβεβαιώσουν τα αποτελέσµατα της τριµερούς διάσκεψης ή, σε αντίθετη περίπτωση, να συνεχίσουν τις προσπάθειες τους για την επίτευξη συµφωνίας σχετικά µε το ποσό των υποχρεωτικών δαπανών και των δαπανών για την Κοινή εξωτερική Πολιτική και Πολιτική Ασφαλείας (ΚΕΠΠΑ). Το Συµβούλιο στη συνεδρίαση του στα µέσα (περίπου) του Ιουλίου υιοθετεί το σχέδιο προϋπολογισµού τα οποίο καταθέτει στο Ευρ. Κοινοβούλιο το αργότερο έως τις 5 Οκτωβρίου του έτους ν 1. Σύµφωνα µε το άρθρο 35 του δηµοσιονοµικού κανονισµού, το Συµβούλιο επισυνάπτει αιτιολογική έκθεση προσδιορίζοντας τους λόγους για τους οποίους παρέκκλινε από το προσχέδιο προϋπολογισµού. 4.4) Η συνέχιση της διαδικασίας από το Ευρ. Κοινοβούλιο τον Οκτώβριο εως τη τελική έγκριση του π/υ στα µέσα εκεµβρίου Η α ανάγνωση από το Κοινοβούλιο πραγµατοποιείται, έπειτα από την εσωτερική διαδικασία που διεξάγεται στην κοινοβουλευτική επιτροπή προϋπολογισµού του, στα τέλη Οκτωβρίου. Σ αυτή τη σύνοδο ολοµέλειας του Κοινοβουλίου, το όργανο συζητά κυρίως τις προτάσεις τροπολογιών (οι οποίες αφορούν τις υποχρεωτικές δαπάνες) καθώς και τις τροποποιήσεις (οι οποίες αφορούν στις µη υποχρεωτικές δαπάνες) που έχουν εγκριθεί από την επιτροπή προϋπολογισµού του. Το σχέδιο προϋπολογισµού έτσι όπως έχει εγκριθεί από το Κοινοβούλιο σε α ανάγνωση αποστέλλεται στο Συµβούλιο για την β ανάγνωση του στις αρχές Νοεµβρίου. Πρέπει να σηµειωθεί ότι η Επιτροπή µπορεί, µε δική της πρωτοβουλία να καταθέσει, µε διορθωτική επιστολή, προτάσσεις τροποποίησης του προσχεδίου του προϋπολογισµού βάσει νέων στοιχείων τα οποία δεν ήταν γνωστά κατά τη στιγµή της κατάρτισης του. Οι διορθωτικές επιστολές αποσκοπούν στην προσαρµογή των προβλέψεων ανάλογα µε τις διάφορες σηµαντικές µεταβολές που προκύπτουν µεταξύ της κατάρτισης του ΠΣΠ και της α ανάγνωσης του σχεδίου προϋπολογισµού από το Ευρ. Κοινοβούλιο. Η διοργανική συµφωνία προβλέπει και αυτό σύµφωνα µε την πρακτική πάντοτε συµβαίνει τη δυνατότητα της Επιτροπής να υποβάλει διορθωτική επιστολή για την ενηµέρωση και επικαιροποίηση των στοιχείων των γεωργικών δαπανών η ο ποία διαβιβάζεται στην αρµόδια για τον προϋπολογισµό αρχή πριν από τα τέλη Οκτωβρίου. Η διαδικασία δεύτερης ανάγνωσης του Συµβουλίου παρουσιάζει µεγάλες οµοιότητες µε την πρώτη ανάγνωση. Το Συµβούλιο «Προϋπολογισµός» πραγµατοποιεί τη δεύτερη ανάγνωση κατά την τρίτη εβδοµάδα του Νοεµβρίου, µετά από τριµερή διάλογο και συνεννόηση µε αντιπροσωπεία του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου. Το σχέδιο προϋπολογισµού τροποποιείται σύµφωνα µε τις προτάσεις τροπολογιών που έγιναν δεκτές από το Συµβούλιο. Τα αποτελέσµατα των συσκέψεων του Συµβουλίου κατά τη δεύτερη ανάγνωση σχετικά µε τις υποχρεωτικές δαπάνες οδηγούν συνήθως στον καθορισµό των οριστικών ποσών. Στην ουσία, το Συµβούλιο έχει την «τελευταία λέξη» σχετικά µε αυτή την κατηγορία δαπανών, εκτός βέβαια αν στη συνέχεια το σύνολο του προϋπολογισµού απορριφθεί από το Κοινοβούλιο. Οι εσωτερικές εργασίες του Κοινοβουλίου κατά τη β ανάγνωση του σχεδίου προϋπολογισµού είναι παρόµοιες µε εκείνες της πρώτης ανάγνωσης. Ωστόσο δεδοµένου ότι το Συµβούλιο έχει ήδη πει την τελευταία του λέξη σχετικά µε τις Υ (Υποχρεωτικές απάνες κατά τη δεύτερη ανάγνωση του, οι εργασίες αυτές αφορούν 14

15 κυρίως τις ΜΥ, για τις οποίες το Κοινοβούλιο µπορεί να δεχθεί ή να απορρίψει τις προτάσεις του Συµβουλίου. Το Κοινοβούλιο προβαίνει, κατ αρχήν, στη δεύτερη ανάγνωση τη δεύτερη εβδοµάδα του εκεµβρίου. Εντός προθεσµίας 15 ηµερών από τη γνωστοποίηση του Σχεδίου προϋπολογισµού, το Κοινοβούλιο µπορεί, µε πλειοψηφία των µελών του και των τριών πέµπτων των ψηφισάντων, να τροποποιήσει ή να απορρίψει τις µεταβολές που επέφερε το Συµβούλιο στις τροποποιήσεις του (ΜΥ ) και, κατά συνέπεια, να εγκρίνει τον προϋπολογισµό. Το άρθρο 272 παράγραφος 7 ορίζει ότι, όταν περατωθεί η διαδικασία του προϋπολογισµού, ο πρόεδρος του Κοινοβουλίου διαπιστώνει ότι ο προϋπολογισµός έχει οριστικώς εγκριθεί. Η διαπίστωση της έγκρισης του προϋπολογισµού υποχρεώνει κάθε κράτος µέλος να θέσει στη διάθεση της Επιτροπής τα οφειλόµενα ποσά έτσι ώστε να καταστεί δυνατή η εκτέλεση του προϋπολογισµού. 5) Το δηµοσιονοµικό σύστηµα της ΕΕ και ο γενικός προϋπολογισµός της ΕΕ: Το Προσχέδιο Προϋπολογισµού για το οικ. έτος Ο προϋπολογισµός της ΕΕ δεν έχει χαρακτηριστικά ενός οµοσπονδιακού προϋπολογισµού ούτε και ασκεί τη σταθεροποιητική λειτουργία που επιτελούν οι εθνικοί προϋπολογισµοί. Ωστόσο επιδρά στα δηµόσια οικονοµικά των κµ και στις σχετικές πολιτικές που αυτά εφαρµόζουν δια µέσω των µεταβιβάσεων πόρων για τη χρηµατοδότηση των πολιτικών της ΕΕ που υλοποιούνται στα κµ. Άλλωστε σύµφωνα και µε το δηµόσιο λογιστικό της Ελλάδας (άρθρα ) οι εισροές από κοινοτικούς πόρους και οι απολήψεις από την ΕΕ αποτελούν έσοδα του κρατικού π/υ (Υπενθυµίζεται ότι ο π/υ αποτελεί το κύριο όργανο άσκησης δηµοσιονοµικής πολιτικής ). Τα ποσά που κατανέµονται σε κάθε χώρα αποφασίζονται κατόπιν διαπραγµατεύσεων και την εκπλήρωση κριτηρίων που τίθενται σε ενωσιακό επίπεδο. Οι διαπραγµατεύσεις αυτές διεξάγονται για µια πολυετή προγραµµατική περίοδο και «οδηγούν», όπως αναλύσαµε, στη θέσπιση του δηµοσιονοµικού πλαισίου το οποίο αποτελεί και τη βάση αναφοράς για την κατάρτιση του ετήσιου γενικού π/υ της ΕΕ. Το Προσχέδιο Προϋπολογισµού (ΠΣΠ) για το οικ. έτος 2010 εγκρίθηκε από το την Ευρ. Επιτροπή (κολλέγιο των Επιτρόπων) στις 29/04/2009 και παρουσιάσθηκε στο Συµβούλιο ECOFIN στις 5 Μαΐου 2009, σηµατοδοτώντας µε αυτόν τον τρόπο την έναρξη της τεχνικής διαδικασίας κατάρτισης του προϋπολογισµού για το επόµενο έτος το 2010, µε πρώτο στάδιο της επεξεργασίας την επιτροπή προϋπολογισµού του Συµβουλίου. Το ΠΣΠ για το έτος 2010 περιλαµβάνει ,5 εκατ. ευρώ σε πιστώσεις αναλήψεως υποχρεώσεων, ποσό που αντιστοιχεί στο 1,18% του ΑΕΕ της ΕΕ, εµφανίζοντας αύξηση 1,5% σε σχέση µε τις αντίστοιχες πιστώσεις έτους Το περιθώριο κάτω από το ανώτατο όριο δαπανών που θέτει το δπ για το 2010 ανέρχεται στο ποσό των 1.754,3 εκατ. ευρώ. Οι υποχρεωτικές δαπάνες διαµορφώνονται σε ,5 εκατ. ευρώ και οι Μη Υποχρεωτικές απάνες στο ποσό εκατ. ευρώ σε π.α.υ. Οι πιστώσεις πληρωµών (π.π.) ανέρχονται στο ποσό των ,2 εκατ. ευρώ, αντιπροσωπεύοντας το 1,04% του συνολικού ΑΕΕ της ΕΕ, παρουσιάζοντας αύξηση 5,3% σε σχέση µε τις αντίστοιχες πιστώσεις έτους Το περιθώριο κάτω από το ανώτατο όριο πληρωµών για το 2010 διαµορφώνεται στο ποσό των ,7 εκατ. ευρώ. 15

16 Ο παρακάτω πίνακας αποτυπώνει τα κύρια µεγέθη του ΠΣΠ για το 2010 και τις διαφορές σε σχέση µε το Κατηγορίες δαπανών 1. Βιώσιµη ανάπτυξη Π/Υ 2009 ηµ. Πλαίσιο 2010 Π/Υ 2010 ιαφορά 2010/2009 Π.α.υ. Π.π. Π.α.υ. Π.α.υ. Π.π. Π.α.υ. Π.π , , , ,7-0,1% 2,8% 1α Ανταγωνιστικότητα για την ανάπτυξη και απασχόληση , , , ,3-7,3% -1,1% 1β Συνοχή για την ανάπτυξη και απασχόληση 2. Προστασία και διαχείριση των φυσικών πόρων εκ των οποίων δαπάνες και άµεσες πληρωµές σχετικές µε την αγορά 3.Ιθαγένεια, ελευθερία, ασφάλεια και δικαιοσύνη , , , , , , , , , , , , , , , ,7 2,0% 4,0% 6,4% 6,7% 4,1% 10,5% 6,2% 3,9% 3α. Ελευθερία, ασφάλεια, δικαιοσύνη 863,9 617, ,2 720,0 13,5% 16,6% 3β. Ιθαγένεια 662,7 690, ,3 639,7-2,0% -7,4% 4. Η ΕΕ ως παγκόσµιος , , ,6-2,3% -7,9% παράγων 5. ιοίκηση 7 694, , , ,2 2,1% 2,1% 6. Αντισταθµίσεις 209,1 209, ,0% -100,0% Σύνολο , , , ,2 1,5% 5,3 ως ποσοστό του ΑΕΕ 1,18% 1,00% 1,19% 1,14% 1,18% 1,04% Οι κύριες πολιτικές που χρηµατοδοτεί ο κοινοτικός π/υ µε βάση το ΠΣΠ για το 2010 είναι: α) η πολιτική για την ανταγωνιστικότητα, τη συνοχή και την ανάπτυξη (45% του συνόλου των δαπανών, ή 62,2 δις. ευρώ σε πιστώσεις αναλήψεων υποχρεώσεων στο ΠΣΠ 2010). Περισσότερο συγκεκριµένα, η κατηγορία αυτή δαπανών του δπ που φέρει τον τίτλο «Βιώσιµη ανάπτυξη», περιλαµβάνει την υποκατηγορία 1α «Ανταγωνιστικότητα για την ανάπτυξη και απασχόληση» η οποία αφορά στις κύριες πολιτικές για την επίτευξη της στρατηγικής της Λισσαβόνας. Οι συνολικές πιστώσεις αναλήψεως υποχρεώσεων (π.α.υ) της υποκατηγορίας ανέρχονται στο ποσό των ,4 εκατ. ευρώ, µειωµένες κατά 7,3% 20, σε σχέση µε τις αντίστοιχες πιστώσεις έτους 2009, ενώ οι πιστώσεις πληρωµών (π.π.) διαµορφώνονται στο επίπεδο των ,3 εκατ. ευρώ, µειωµένες κατά 1,1% 21. Ο τοµέας της ενέργειας (που υπάγεται στα πλαίσια της υποκατηγορίας) αποτελεί προτεραιότητα για την ΕΕ 20 Με τη συµπερίληψη (και για το 2010 και για το 2009) του Ευρωπαϊκού Σχεδίου Οικονοµικής Ανάκαµψης (ΕΣΟΑ). Εάν δεν συµπεριληφθούν οι πιστώσεις για το ΕΣΟΑ για το 2010, τότε το σύνολο των π.α.υ για το 2010 εµφανίζει αύξηση 8,4%, σε σχέση µε τις αντίστοιχες πιστώσεις έτους Με τη συµπερίληψη του ΕΣΟΑ. Εάν εξαιρεθεί το ΕΣΟΑ, τότε η µείωση των π.π. το 2010, σε σχέση µε το 2009 αυξάνεται και ανέρχεται σε 6,3%, σε σχέση µε το

17 και για το λόγο αυτό το Ευρωπαϊκό Σχέδιο για την Οικονοµική Ανάκαµψη που συµφωνήθηκε το Μάρτιο του 2009 χρηµατοδοτεί κατά το µεγαλύτερο µέρος του ενεργειακά σχέδια. Ποσό ύψους 3, εκατ. ευρώ έχει συµφωνηθεί να διατεθεί για ενεργειακά σχέδια εντός της υποκατηγορίας 1 α, εκ των οποίων 2 δις ευρώ το 2009 και 1,980 εκατ. ευρώ το Η χρηµατοδότηση του ποσού για το 2010 θα διασφαλιστεί διαµέσω ενός αντισταθµιστικού µηχανισµού ο οποίος θα αποφασισθεί κατά τη διάρκεια της συνεδρίασης συνδιαλλαγής (conciliation meeting) για τον προϋπολογισµό του 2010, στα τέλη Νοεµβρίου Στην υποκατηγορία 1α υπάγεται και το Ευρωπαϊκό Ταµείο Προσαρµογής στην Παγκοσµιοποίηση (ΕΤΠ) µια θεσµική καινοτοµία του νέου πλαισίου της περιόδου που κινητοποιείται µε ειδικό τρόπο και µηχανισµό και αποσκοπεί στην απάλυνση (σε ένα βαθµό) των επιπτώσεων της παγκοσµιοποίησης 23. Παρά τις εξαγγελίες για τη σηµασία των δράσεων που υπόκεινται την υποκατηγορία 1α στην επίτευξη της στρατηγικής της Λισσαβόνας αυτό που µπορεί να παρατηρήσει κανείς είναι η µείωση ουσιαστικά των πιστώσεων που διατίθενται, σε αναντιστοιχία µε την ρητορική επαγγελία αλλά και τα συµπεράσµατα, κατά καιρούς των διαφόρων Ευρ. Συµβουλίων. Η µείωση των διατιθεµένων πιστώσεων είναι απόρροια της δηµοσιονοµικής πειθαρχίας που εφαρµόζεται και της ανάγκης για ύπαρξη επαρκών περιθωρίων ( σε συµφωνία µε τις διατάξεις της διοργανικής συµφωνίας αλλά και µε τις κατευθύνσεις του Συµβουλίου ) κάτω από το ανώτατο όριο της κατηγοριών του δπ, το οποίο ούτως άλλως θέτει ασφυκτικά και περιορισµένα πλαίσια για την εξέλιξη των πιστώσεων του ετήσιου κάθε φορά προϋπολογισµού. β) Εκτός από την υποκατηγορία 1α, η κατηγορία 1 του δπ περιλαµβάνει και την υποκατηγορία 1β «Συνοχή για την ανάπτυξη και απασχόληση» η οποία αφορά στις δράσεις των διαρθρωτικών Ταµείων. Οι προτεινόµενες π.α.υ. ανέρχονται στο ποσό των εκατ. ευρώ, αυξηµένες κατά2,0% σε σχέση µε τις πιστώσεις έτους 2009, ενώ οι π.π. διαµορφώνονται στο ποσό των εκατ. ευρώ, σηµειώνοντας αύξηση της τάξης του 4,1%, σε σύγκριση µε τον π/υ έτους Από το σύνολο των π.α.υ. ποσό εκατ. ευρώ προορίζεται για τα διαρθρωτικά Ταµεία, ενώ το υπόλοιπο ποσό των εκατ. ευρώ για το Ταµείο Συνοχής. Για τον στόχο 1 «Σύγκλιση» των διαρθρωτικών Ταµείων διατίθεται το 61,3% των πιστώσεων ή ποσό εκατ. ευρώ για τον στόχο 2, «Περιφερειακή ανταγωνιστικότητα και απασχόληση» το 15,4%, ή εκατ. ευρώ και για τον στόχο 3, «Ευρωπαϊκή εδαφική συνεργασία», το 2,5% ή εκατ. ευρώ. Για τα προγράµµατα της περιόδου οι πιστώσεις πληρωµών των διαρθρωτικών Ταµείων ανέρχονται σε ,2 εκατ. ευρώ σηµειώνοντας αύξηση 38,5% σε σχέση µε τον π/υ 2009, οφειλόµενη στην αναµενόµενη επιτάχυνση της υλοποίησης των επιχειρησιακών προγραµµάτων της περιόδου και στη συνακόλουθη ιδιαίτερα µεγάλη καταβολή ενδιάµεσων πληρωµών στα κµ. γ) Οι προτεινόµενες πιστώσεις αναλήψεως υποχρεώσεων (π.α.υ) για την κατηγορία 2, («ιατήρηση και διαχείριση των φυσικών πόρων») ανέρχονται στο ποσό των εκατ. ευρώ, σηµειώνοντας αύξηση 4,0% σε σχέση µε τις αντίστοιχες πιστώσεις έτους Οι πιστώσεις για το 2010 αφήνουν περιθώριο κάτω από το ανώτατο όριο του δπ για την κατηγορία 2, ύψους 1,109 εκατ. ευρώ. Οι πιστώσεις πληρωµών (π.π.) για το 2010 διαµορφώνονται σε εκατ. ευρώ παρουσιάζοντας αύξηση 10,5%. Από το σύνολο των προβλεπόµενων πιστώσεων (σε π.α.υ.) για το 2010, ποσό ύψους εκατ. ευρώ προορίζεται για τις δαπάνες στήριξης των αγορών και τις 22 Σε σύνολο 5 δις ευρώ, ποσό το οποίο αποτελεί την επιπλέον (πέρα από τα συµφωνηθέντα στο δηµοσιονοµικό πλαίσιο της περιόδου ) συνεισφορά του κοινοτικού προϋπολογισµού για την αντιµετώπιση των συνεπειών της οικονοµικής κρίσης. 23 Για τον τρόπο λειτουργίας και τις περιπτώσεις στις οποίες κινητοποιείται το ΕΤΠ, βλ., αναλυτικά, Λαζαρίδης Γ. Ν. (2007), Παγκοσµιοποίηση και Ευρωπαϊκή Ένωση. Οι προκλήσεις και η διαχείριση των αλλαγών: Το παράδειγµα της σύστασης του Ευρωπαϊκού Ταµείου Προσαρµογής στην Παγκοσµιοποίηση, Αγορά χωρίς σύνορα, τόµος 13, τεύχος 2, σελ

18 άµεσες ενισχύσεις, παρουσιάζοντας µια αύξηση (ή +6,3) εκατ. ευρώ, σε σχέση µε τις πιστώσεις του έτους Η εξέλιξη αυτή οφείλεται κυρίως στη συνεχιζόµενη σταδιακή αύξηση (phasing-in) των άµεσων ενισχύσεων (direct aids) προς τα 12 νέα κράτη µέλη έως το 2013, σύµφωνα µε τις ρυθµίσεις που έχουν αποφασιστεί κατά την προσχώρησή τους. Οι δαπάνες για την αγροτική ανάπτυξη ανέρχονται στο ποσό των εκατ. ευρώ, (σε π.α.υ.) παρουσιάζοντας αύξηση 2,4%, σε σύγκριση µε το Οι π.π. για την αγροτική ανάπτυξη εµφανίζουν ιδιαίτερα σηµαντική αύξηση της τάξης του 28,4% σε σχέση µε το 2009, ανερχόµενες στο ποσό των εκατ. ευρώ. Η αύξηση αυτή οφείλεται στο γεγονός ότι το 2010 αναµένεται επιτάχυνση της υλοποίησης των προγραµµάτων αγροτικής ανάπτυξη της περιόδου δ) Σε ότι αφορά την κατηγορία 3 του δηµοσιονοµικού πλαισίου (δπ) «Ιθαγένεια, Ελευθερία, Ασφάλεια και ικαιοσύνη», η Επιτροπή προτείνει συνολικά το ποσό των 1.629,5 εκατ. ευρώ σε πιστώσεις αναλήψεως υποχρεώσεων (π.α.υ), οι οποίες εµφανίζουν αύξηση 6,7%, σε σχέση µε τον π/υ έτους 2009 και ποσό 1.359,7 εκατ. ευρώ σε πιστώσεις πληρωµών (π.π.), οι οποίες είναι αυξηµένες κατά 3,9%, σε σύγκριση µε τις αντίστοιχες πιστώσεις έτους Λαµβάνοντας υπόψη ότι η κατηγορία 3 του δπ, διαρθρώνεται σε δυο επιµέρους υποκατηγορίες δαπανών, η υποκατηγορία 3α «Ελευθερία, ασφάλεια και δικαιοσύνη» περιλαµβάνει πιστώσεις ύψους 980,2 εκατ. ευρώ, σε π.α.υ. σηµειώνοντας αύξηση 13,5% σε σχέση µε το 2009 και 720 εκατ. ευρώ σε π.π., παρουσιάζοντας αύξηση 16,6%, σε σχέση µε το Σηµειώνεται ότι οι δράσεις της κατηγορίας αυτής ενδιαφέρουν περιλαµβάνουν τις πιστώσεις για τη µετανάστευση και ειδικότερα το πρόγραµµα «Αλληλεγγύη και διαχείριση των µεταναστευτικών ροών», το οποίο περικλείει τέσσερα ξεχωριστά χρηµατοδοτικά µέσα, µεταξύ των οποίων και το Ταµείο Εξωτερικών Συνόρων (άρθρο του π/υ), οι πιστώσεις του οποίου για το 2010 σηµειώνουν αύξηση κατά 12%, σε σχέση µε το 2009, ανερχόµενες στο ποσό των 208 εκατ. ευρώ. Συνολικά οι πιστώσεις που προτείνονται για το πρόγραµµα της Αλληλεγγύης και διαχείρισης της µετανάστευσης αντιπροσωπεύουν το 50,7% του συνόλου των πιστώσεων της υποκατηγορίας. ε) Σε ό,τι αφορά την κατηγορία 4 του δπ, «Η ΕΕ ως παγκόσµιος παράγων» οι προτεινόµενες π.α.υ. ανέρχονται στο ποσό των 7.921,1 εκατ. ευρώ µειωµένες κατά 2,3% σε σχέση µε τις αντίστοιχες πιστώσεις έτους Η µείωση οφείλεται στο γεγονός της χρηµατοδότησης του «Μέσου ιευκόλυνσης» ( Food Facility ), κατά το µεγαλύτερο µέρος από τον προϋπολογισµό 2009, ενώ αποµένουν µόνο 170 εκατ. ευρώ (από το σύνολο του 1 δις ευρώ που αποφασίστηκε), που εγγράφονται στο προσχέδιο προϋπολογισµού για το οικ. έτος Οι πιστώσεις πληρωµών (π.π.) ανέρχονται σε 7.664,6 εκατ. ευρώ, µειωµένες κατά 7,9%, σε σύγκριση µε τις αντίστοιχες πιστώσεις έτους Η µείωση, σύµφωνα µε την Επιτροπή οφείλεται στη σηµαντική µείωση των εκκρεµών (προς εκτέλεση) υποχρεώσεων (RAL) στα πλαίσια της κατηγορίας 4. Οι πιστώσεις για την Κοινή Εξωτερική Πολιτική και Πολιτική Ασφαλείας (ΚΕΠΠΑ) ανέρχονται σε 281 εκατ. ευρώ, αυξηµένες κατά 39 εκατ. ευρώ περίπου (ή 15,7%) σε σχέση µε τις πιστώσεις έτους Το µεγαλύτερο µέρος των πιστώσεων προορίζεται για τη χρηµατοδότηση της αποστολής EULEX στο Κόσσοβο. στ) Οι προτεινόµενες π.α.υ. της κατηγορίας 5 «ιοίκηση» που περιλαµβάνει τα έξοδα διοίκησης και δαπανών λειτουργίας όλων των οργάνων ανέρχονται έπειτα από την υποβολή διορθωτικού Προσχεδίου για τον τοµέα αυτό των δαπανών σε 7.811,8 18

19 εκατ. ευρώ, αφήνοντας περιθώριο 276 εκατ. ευρώ κάτω από το ανώτατο όριο (8.088 εκατ. ευρώ) που ορίζεται για το 2010 στο δπ της περιόδου Σε ότι αφορά τη χρηµατοδότηση των ανωτέρω δαπανών του ΠΣΠ για το 2010, σύµφωνα µε τη γενική δήλωση των εσόδων που υπέβαλε η Επιτροπή, το γενικό σύνολο των εσόδων για το 2010 ανέχεται σε ,20 εκατ.., ποσό δηλ. που αντιστοιχεί στο επίπεδο των προβλεπόµενων δαπανών (σε όρους πιστώσεων πληρωµών). Από το σύνολο των εσόδων για τη χρηµατοδότηση των δαπανών του προϋπολογισµού για το 2010, οι προβλεπόµενοι ίδιοι πόροι ανέρχονται σε ,74 εκατ., ενώ το υπόλοιπο 1.421,47 εκατ., προέρχεται από τα άλλα έσοδα (τίτλοι 3-9 των εσόδων). Το σύνολο των προβλεπόµενων Ιδίων Πόρων ανά πόρο διαµορφώνεται ως εξής: 1) Παραδοσιακοί Ίδιοι Πόροι ,1 εκ. i. Εισφορές ζάχαρης και Ισογλυκόζης 123,4 εκ. ii. Τελωνειακοί δασµοί ,7 εκ. 2) Πόρος βάσει ΦΠΑ ,9 εκ. 3) Πόρος βάσει ΑΕΕ ,7 εκ. Το ποσό της χορηγούµενης διόρθωσης υπέρ Ην. Βασιλείου, σύµφωνα µε τη νέα απόφαση των Ιδίων Πόρων, ανέρχεται σε , ενώ οι ακαθάριστες µειώσεις του πόρου ΑΕΕ που χορηγούνται στις Κάτω Χώρες και τη Σουηδία ανέρχονται σε και αντίστοιχα, για το Οι προτάσεις της Επιτροπής στο ΠΣΠ για το 2010, σύµφωνα µε τη διαδικασία που περιγράψαµε στην ενότητα 4, υπέστησαν επεξεργασία στην επιτροπή προϋπολογισµού το χρονικό διάστηµα από τις 8 Μαΐου έως τις 24 Ιουνίου Το Συµβούλιο ECOFIN-Προϋπολογισµός στις 10 Ιουλίου 2009, έπειτα από τη συνεδρίαση της ΕΜΑ στην οποία εγκρίθηκαν ουσιαστικά οι εργασίες της επιτροπής προϋπολογισµού, υιοθέτησε σε α ανάγνωση το Σχέδιο προϋπολογισµού για το οικ. έτος Οι πιστώσεις πληρωµών, έπειτα από τις περικοπές οι οποίες έγιναν ανέρχονται στο ποσό των εκατ. ευρώ περίπου, αντιπροσωπεύοντας το 1,02% του συνολικού ΑΕΕ της ΕΕ. Η διαδικασία κατάρτισης και έγκρισης θα συνεχισθεί σύµφωνα µε τα όσα αναφέρονται στην ενότητα 4. Θα πρέπει να σηµειωθεί ωστόσο ότι η εκτέλεση του π/υ τα τελευταία έτη (2007, 2008) ανέρχεται σε ποσά που δεν υπερβαίνουν ως ποσοστό το 0,88% του συνολικού ΑΕΕ της ΕΕ. Το ύψος της εκτέλεσης του προϋπολογισµού, ως ποσοστό του συνολικού ΑΕΕ της ΕΕ είναι συνάρτηση των παρακάτω παραγόντων: α) του ορίου και της εξέλιξης των ορίων που θέτει για κάθε έτος το δπ και ταυτόχρονα η πολιτική βούληση για την τήρηση του ορίου αυτού και β) η ικανότητα απορρόφησης και εκτέλεσης των πιστώσεων από τους εµπλεκόµενους (κυρίως κράτη µέλη). Επίλογος-Συµπερασµατικές παρατηρήσεις Ο προϋπολογισµός της ΕΕ είναι πράγµατι η αποτύπωση της εξελικτικής της πορείας αντικατοπτρίζοντας έτσι το επίπεδο ενοποίησης και την ύπαρξη ή µη πολιτικής βούλησης για την αντιµετώπιση των προκλήσεων που αντιµετωπίζει κάθε φορά το κοινό αυτό εγχείρηµα. Η δηµοσιονοµική ωστόσο πειθαρχία και ο σεβασµός των ορίων που έχουν τεθεί, στη συγκεκριµένη περίπτωση, του δπ, φαίνεται να πρυτανεύει τις περισσότερες φορές, έναντι των εκκλήσεων για την εµβάθυνση της ενοποίησης, αλλά και αυτών ακόµη των αποφάσεων του Ευρ. Συµβουλίου, η υλοποίηση των οποίων απαιτεί πόρους οι οποίοι ωστόσο δεν διατίθενται ή µερικώς µόνο καθίστανται διαθέσιµοι, επηρεάζοντας έτσι την αποτελεσµατικότητα ασκούµενων πολιτικών. 19

20 Ο ενωσιακός προϋπολογισµός δεν επιτελεί τις λειτουργίες, ή πλήρως, ή όλες τις λειτουργίες που έχουν συνδεθεί µε τους εθνικούς προϋπολογισµούς κυρίως διότι το ύψος των δαπανών του παραµένει εξαιρετικά χαµηλό. Ως συνέπεια αυτού του µικρού µεγέθους καθώς και του γεγονότος ότι οι δαπάνες που προβλέπονται κατευθύνονται σε απολύτως συγκεκριµένους τοµείς, ο κοινοτικός προϋπολογισµός δεν µπορεί να επιτελέσει τη λειτουργία (του) ως µέσον άσκησης σταθεροποιητικής δηµοσιονοµικής πολιτικής. Επίσης οι πιστώσεις πληρωµών που εκτελούνται σε ετήσια βάση αντιπροσωπεύουν µόλις το 2,0 % περίπου των δηµοσίων δαπανών των κρατών µελών της Ε.Ε. Το µικρό µέγεθος αυτού του ποσοστού είναι σηµαντικό, διότι καταδεικνύει ότι οι ευρωπαϊκοί εθνικοί προϋπολογισµοί, παρά ο κοινοτικός, παραµένουν τα κύρια και κυρίαρχα όργανα και µέσα για την κατανοµή και διανοµή των πόρων. Η δηµοσιονοµική εξουσία (η επιβολή και συγκέντρωση φόρων και η πολιτική δαπανών) άλλωστε, παραµένει πρωτίστως µια εθνική κρατική λειτουργία. Σε σχέση ειδικά µε τη λειτουργία της Οικονοµικής και Νοµισµατικής Ένωσης (ΟΝΕ), θα πρέπει να σηµειωθεί η σηµασία και ο ρόλος που επιτελεί ο προϋπολογισµός σε ένα οµοσπονδιακό σύστηµα, όπως είναι αυτό των ΗΠΑ, στο πλαίσιο της αξιολόγησης της ευρώ και της εξέτασης των προϋποθέσεων για το κατά πόσον η ΕΕ συγκροτεί ή µπορεί να λειτουργήσει ως µια άριστη νοµισµατική περιοχή. Σύµφωνα λοιπόν µε τις εκτιµήσεις αυτές, παρά το γεγονός ότι στο πλαίσιο της ΕΕ «πραγµατοποιούνται κάποιες σχετικά περιορισµένες «διαρθρωτικές» µεταβιβάσεις από τα πλουσιότερα µέλη της Κοινότητας προς τα φτωχότερα, οι κυβερνήσεις της ΕΕ δεν έχουν καταλήξει σε κάποια συµφωνία για ένα δηµοσιονοµικό σχήµα που να µπορεί να συγκριθεί µε το αµερικανικό. Στην πραγµατικότητα, ένα τέτοιο εκτεταµένο σύστηµα κάλυψης έναντι ενδεχόµενων οικονοµικών δυσκολιών δεν θα ήταν προς το παρόν εφικτό στην Ευρώπη, επειδή τα συνολικά έσοδα των κεντρικών οργάνων της ΕΕ αποτελούν ένα µικρό µόνο ποσοστό του συνολικού ΑΕΠ της. Συνεπώς το οµοσπονδιακό δηµοσιονοµικό σύστηµα που συµβάλλει στην επιτυχία της αµερικανικής νοµισµατικής περιοχής, παρά τις οικονοµικές διαφοροποιήσεις των περιφερειών των ΗΠΑ, είναι σχεδόν ανύπαρκτο στην ΕΕ 24». Ουσιαστικά δηλ. η έκταση του υφιστάµενου δηµοσιονοµικού συστήµατος στην ΕΕ είναι πολύ µικρή για να µπορέσει να προστατεύσει τις χώρες µέλη από αρνητικές οικονοµικές εξελίξεις, στο πλαίσιο της ΟΝΕ. Στο ίδιο πλαίσιο έχει κριθεί από πολλές µελέτες και έρευνες ότι ο κοινοτικός προϋπολογισµός Ε βρίσκεται σε πλήρη αναντιστοιχία µε τα καθήκοντα και τις αρµοδιότητες που έχει αναλάβει η ΕΕ 25 και προτείνεται για την ενίσχυση του δηµοσιονοµικού συστήµατος της ΕΕ και την εξάλειψη των ατελειών που έχουν επισηµανθεί, ο προϋπολογισµός της ΕΕ να αυξηθεί σηµαντικά σε ότι αφορά το µέγεθος του και να αποκτήσει τη λειτουργία του σταθεροποιητή µε τη δηµιουργία, µεταξύ άλλων, ενός συστήµατος µεταφοράς φορολογικών πόρων σε ευρωπαϊκό επίπεδο 26. Η πρόσφατη οικονοµική κρίση ανέδειξε µεταξύ άλλων και την έλλειψη ενός ολοκληρωµένου εργαλείου άσκησης οικονοµικής πολιτικής. Ωστόσο - και παρά τις αφαιρέσεις που πρέπει πράγµατι να γίνουν - ο κοινοτικός προϋπολογισµός έχει επιτελέσει µέχρι σήµερα σε ένα σχετικά µάλλον επαρκή βαθµό την αναδιανεµητική λειτουργία, ενώ έχει επιδράσει ευεργετικά και στο ρυθµό 24 P Grugman-M. Obftfeld, ιεθνής Οικονοµική (Θεωρία και Πολιτική), Τόµος Β, Εκδ. κριτική, Αθήνα 2003, σελ Βλ., µεταξύ άλλων, Sapir A., Aghion p., Bertola G., Hellwing M., Pisani_Ferry J., Vinals J., Rosati D., Wallace H., 92004) An Agenda for a growing Europe: The Sapir report, Oxford, Oxford University Press, Επίσης, βλ., Buti, M. and M. Nava (2003), Toward a European Budgetary System, EUI Working Paper, RSC No 2003/08, και O. Hishow, One market-one money;one market-one Budget?, EU-Consent EU- Budget Working Paper No 2, July Covernatori M. (2003), A fiscal federalism perspective of the economic policy framework in the eurozone, Instituto de Estudios Economicos de Galicia, Working paper No 69. Βλ. Επίσης S. Dullien και D. Schwarzer, Integrating the macro-economic dimension into the EU budget: Reasons, instruments and the question of democratic legitimacy, EU-Consent EU-Budget Working Paper No 4, August