ιόρθωση πιθανής ανεπάρκειας ή υπερπρόσληψης θρεπτικών συστατικών

Transcript

1 Παρουσίαση των µεθόδων καταγραφής της διαιτητικής πρόσληψης ( ιάλεξη 2) 1

2 Πού πότε και γιατί γίνεται µέτρηση της διαιτητικής πρόσληψης? Στο άτοµο ιόρθωση πιθανής ανεπάρκειας ή υπερπρόσληψης θρεπτικών συστατικών Στον πληθυσµό (επιδηµιολογικές µελέτες) Αξιολόγηση της επάρκειας τροφής και πρόσληψης θρεπτικών συστατικών ιαµόρφωση και αξιολόγηση της κυβερνητικής πολιτικής σε θέµατα υγείας και γεωργίας Εµπορικοί λόγοι

3 «Ένα από τα δυσκολότερα σηµεία στην επιστήµη της διατροφής είναι η µέτρηση της συνήθους ή της πραγµατικής πρόσληψης τροφίµων και θρεπτικών συστατικών στο άτοµο ή στην οµάδα» (National Research Council, 1989)

4 Μέθοδοι ιατροφικής Αξιολόγησης HH Budget Survey Chemical analysis of dietary duplicate Dietary History FFQ HH Food Intake Survey Estimated food record 24 hour recall Weighed food record

5 HH Budget Survey HH Food Intake Survey Retrospective estimates Current estimates Dietary History FFQ 24- h recall Record estimated weights of foods as served Record weight of foods as served plus recipe book Record precise weight of raw food ingredients Chemical analysis of dietary duplicate + Precision -Systematic error -Compliance -Representability -Expediency + Cost Το θετικό σύµβολο + δείχνει µια αυξανόµενη τιµή του χαρακτηριστικού από τα αριστερά στα δεξιά µεταξύ των µεθόδων, ενώ το αρνητικό σύµβολο - δείχνει το αντίθετο.

6 HH Budget Survey HH Food Intake Survey Retrospective estimates Current estimates Dietary History FFQ 24- h recall Record estimated weights of foods as served Record weight of foods as served plus recipe book Record precise weight of raw food ingredients Chemical analysis of dietary duplicate + Precision -Systematic error -Compliance -Representability -Expediency + Cost Το θετικό σύµβολο + δείχνει µια αυξανόµενη τιµή του χαρακτηριστικού από τα αριστερά στα δεξιά µεταξύ των µεθόδων, ενώ το αρνητικό σύµβολο - δείχνει το αντίθετο.

7 Μέθοδοι ιατροφικής Αξιολόγησης Ποσοτικοί Μέθοδοι Ανάκληση 24ώρου Ηµερολόγιο Καταγραφής Τροφίµων

8 Μέθοδοι ιατροφικής Αξιολόγησης Ποσοτικοί Μέθοδοι Ανάκληση 24ώρου Ηµερολόγιο Καταγραφής Τροφίµων

9 Μέθοδοι ιατροφικής Αξιολόγησης Ποιοτικοί Μέθοδοι Ερωτηµατολόγιο Συχνότητας Τροφίµων

10 Μέθοδοι ιατροφικής Αξιολόγησης Ποιοτικοί Μέθοδοι Ερωτηµατολόγιο Συχνότητας Τροφίµων

11 Είδη µεθόδων καταγραφής της διαιτητικής πρόσληψης Ποσοτικές µέθοδοι Ποιοτικές µέθοδοι Ανάκληση 24 ώρου Ηµερολόγιο καταγραφής τροφίµων Ερωτηµατολόγιο συχνότητας κατανάλωσης τροφίµων ιαιτολογικό ιστορικό (Gibson, 1990)

12 Ποσοτικές µέθοδοι εκτίµησης κατανάλωσης τροφίµων: (Ανάκληση 24ώρου & Ηµερολόγιο καταγραφής) Εκτιµούν την ποσότητα του κάθε καταναλισκόµενου τροφίµου (για µια ηµέρα) Μπορούν να δώσουν πληροφορίες για θρεπτικά στοιχεία Αύξηση των ηµερών καταγραφής πιο πλήρη εικόνα σηµαντικά όταν αναζητούνται συσχετισµοί µε βιολογικούς δείκτες (π.χ. Αιµατολογικοί, σωµατοµετρικοί)

13 Ποιοτικές µέθοδοι εκτίµησης κατανάλωσης τροφίµων: (FFQ & ιαιτολογικό ιστορικό) Εκτίµηση της συνήθους κατανάλωσης τροφίµων ή οµάδων τροφίµων Με κάποιες τροποποιήσεις µπορούν να δώσουν πληροφορίες για θρεπτικά στοιχεία (π.χ. ηµιποσοτικό FFQ)

14 Περιγραφή: Ανάκληση 24ώρου Μέθοδος καθορισµού της πρόσληψης τροφής κατά τη διάρκεια της προηγούµενης ηµέρας. Προηγούµενη µέρα Προηγούµενο βράδυ Σηµερινή µέρα Απαιτείται εξεταστής Η συνέντευξη διεξάγεται σε 4 στάδια.

15 Φόρµα ανάκλησης 24ώρου Βασικές πληροφορίες (1-4) Προαιρετικές πληροφορίες (5) Ώρα Είδος τροφής (2α) Εµπορική Ποσότητα Τόπος Παράλληλες Συνδαιτη- (1) τρόπος µαγειρέµατος ονοµασία (4) δραστηριό- µόνες (2β) (3) τητες

16 Ανάκληση 24 ώρου: Πρώτο στάδιο (2α στήλη) Βασικές πληροφορίες (1-4) Προαιρετικές πληροφορίες (5) Ώρα Είδος τροφής (2α) Εµπορική Ποσότητα Τόπος Παράλληλες Συνδαιτη- (1) τρόπος µαγειρέµατος ονοµασία (4) δραστηριό- µόνες (2β) (3) τητες Καταγράφονται τρόφιµα και τα ποτά που καταναλώθηκαν την προηγούµενη ηµέρα. Χρησιµοποιούνται «ουδέτερες» ερωτήσεις

17 Ανάκληση 24ώρου: εύτερο στάδιο (1, 2β, 3 & 5 στήλη) Βασικές πληροφορίες (1-4) Προαιρετικές πληροφορίες (5) Ώρα (1) Είδος τροφής (2α) Εµπορική Ποσότητα Τόπος Παράλληλες Συνδαιτη- τρόπος ονοµασία (4) δραστηριό- µόνες µαγειρέµατος (2β) (3) τητες Περιγράφονται τα καταναλισκόµενα τρόφιµα και ποτά µε περισσότερες λεπτοµέρειες Ζητούνται οι συνταγές όταν χρειάζεται Καταγράφεται ο χρόνος (ώρα) κατανάλωσης

18 Ανάκληση 24ώρου: Τρίτο στάδιο (4 στήλη) Βασικές πληροφορίες (1-4) Προαιρετικές πληροφορίες (5) Ώρα Είδος τροφής (2α) Εµπορική Ποσότητα Τόπος Παράλληλες Συνδαιτη- (1) τρόπος µαγειρέµατος ονοµασία (4) δραστηριό- µόνες (2β) (3) τητες Εκτιµάται η ποσότητα των προσλαµβανοµένων τροφίµων και ποτών (µονάδες όγκου ή βάρους) Χρησιµοποιούνται: Προπλάσµατα Βαθµολογηµένα µοντέλα Ποτήρια (π.χ. πλαστικά, κούπες) Κουτάλια Χάρακας

19 Ανάκληση 24ώρου: Τέταρτο στάδιο Ανασκόπηση αυτών που ειπώθηκαν Συµπληρωµατικές ερωτήσεις Λαµβάνετε κάποιο συµπλήρωµα διατροφής; Καταναλώσατε κάποιο τρόφιµο κατά τη διάρκεια της νύχτας;

20 Ανάκληση 24ώρου: Τελικός έλεγχος Ελέγχεται αν κάποια από τις οµάδες τροφίµων έχει τυχόν παραληφθεί. Ελέγχεται αν η συγκεκριµένη µέρα είναι µια τυπική, κανονική ηµέρα

21 Ανάκληση 24ώρου: Πλεονεκτήµατα & Μειονεκτήµατα Πλεονεκτήµατα Μειονεκτήµατα Εύκολη. Γρήγορη (15-20 λεπτά). Χαµηλό κόστος. Ανεξάρτητη µόρφωσης εξεταζοµένου. εν επηρεάζει συνήθη δίαιτα. Χρήσιµη σε κλινικό περιβάλλον. Επαναλαµβανόµενες ανακλήσεις είναι πιο αντιπροσωπευτικές από µία ανάκληση. Απαιτείται εξεταστής (σχετικά υψηλό κόστος) Μια ανάκληση µη αντιπροσωπευτικές πληροφορίες για συνήθη πρόσληψη εξεταζοµένου. Εξαρτάται από τη µνήµη του ερωτώµενου. Υπερκαταγραφή και υποκαταγραφή

22 Επαναλαµβανόµενες ανακλήσεις 24ώρου Για το άτοµο ή την οµάδα Επαναλήψεις στην διάρκεια του έτους Ο αριθµός των επαναλήψεων εξαρτάται από: την απαιτούµενη ακρίβεια, το θρεπτικό στοιχείο που εξετάζεται, τον πληθυσµό H U.S. Committee on Food Consumption Patterns προτείνει 4 ανακλήσεις (24ώρου) µέσα στο ίδιο έτος.

23 Ανάκληση 24ώρου: Ενδεδειγµένη χρήση Άτοµο Οµάδα Ποσοτικά δεδοµένα. Μπορεί να δώσει και ποιοτικές πληροφορίες Επαναλαµβανόµενες ανακλήσεις αξιολόγηση συνήθους πρόσληψης ατόµου. 1 ανάκληση/άτοµο και επαναλαµβανόµενες σε ένα υποσύνολο αξιολόγηση συνήθους πρόσληψης πληθυσµού.

24 Ανάκληση 24ώρου: Νέες εξελίξεις Τηλεφωνική ανάκληση 24ώρου Αυτοµατοποιηµένη ανάκληση 24ώρου

25

26 Ανάκληση 24ώρου: Εφαρµογές 1) Μελέτη NHANES Ενέργεια Άνδρες Ενέργεια Γυναίκες Υδατάνθρακες Λίπη Πρωτεΐνες Ηλικία σε έτη Ηλικία σε έτη 1 ανάκληση 24ώρου από τον εξεταστή ational Center for Health Statistics, 1994

27 Βοηθήµατα που χρησιµοποιήθηκαν για τον προσδιορισµό της ποσότητας στη µελέτη NHANES

28 Ανάκληση 24ώρου: Εφαρµογές 2) Μελέτη ΕΠΙΚ 1 ανάκληση 24ώρου από τον εξεταστή

29 Ηµερολόγιο Καταγραφής 3-7 ηµερών (ζυγισµένο & µη) Λεπτοµερής καταγραφή όλων των τροφίµων/ποτών σε µία δεδοµένη χρονική περίοδο (συνήθως 3-7 ηµέρες) Τουλάχιστον 2 καθηµερινές και 1 Σαββατοκύριακο Χρησιµοποιούνται οικιακά µέσα (π.χ. κούπες, κουτάλια, χάρακας) ή ζυγαριά τροφίµων Ακριβέστερη µέθοδος: ζύγιση

30 Ζύγιση τροφίµων

31 Ζύγιση τροφίµων

32 Ηµερολόγιο καταγραφής τροφίµων (3-7 ηµερών) Ηµέρα: Ηµ/νία Βασικές πληροφορίες Προαιρετικές πληροφορίες Ώρα Είδος τροφής Εµπορική Ποσότητα Τόπος Παράλληλες Συνδαιτη- τρόπος µαγειρέµατος ονοµασία δραστηριό- τητες µόνες

33 Σύγκριση απλού και ζυγισµένου ηµερολογίου καταγραφής τροφίµων Απλό (χωρίς ζύγιση) Ζυγισµένο Εκτίµηση ποσότητας Εγκυρότητα Εφαρµογή Απαιτούµενη προσπάθεια από τον εξεταζόµενο Κόστος

34 Σύγκριση απλού και ζυγισµένου ηµερολογίου καταγραφής τροφίµων Απλό (χωρίς ζύγιση) Οικιακά Μέτρα Ζυγισµένο Ζύγιση Εγκυρότητα Εφαρµογή Απαιτούµενη προσπάθεια από τον εξεταζόµενο Κόστος

35 Σύγκριση απλού και ζυγισµένου ηµερολογίου καταγραφής τροφίµων Απλό (χωρίς ζύγιση) Οικιακά Μέτρα Ζυγισµένο Ζύγιση Χαµηλότερη εγκυρότητα Εφαρµογή Υψηλότερη εγκυρότητα (gold method) Απαιτούµενη προσπάθεια από τον εξεταζόµενο Κόστος

36 Σύγκριση απλού και ζυγισµένου ηµερολογίου καταγραφής τροφίµων Απλό (χωρίς ζύγιση) Οικιακά Μέτρα Ζυγισµένο Ζύγιση Χαµηλότερη εγκυρότητα Οµάδες ατόµων (ευκολία) Υψηλότερη εγκυρότητα (gold method) Συνήθως για αξιολόγηση ενός ατόµου Απαιτούµενη προσπάθεια από τον εξεταζόµενο Κόστος

37 Σύγκριση απλού και ζυγισµένου ηµερολογίου καταγραφής τροφίµων Απλό (χωρίς ζύγιση) Οικιακά Μέτρα Ζυγισµένο Ζύγιση Χαµηλότερη εγκυρότητα Οµάδες ατόµων (ευκολία) Λιγότερη προσπάθεια (µεγαλύτερη διάθεση συνεργασίας) Κόστος Υψηλότερη εγκυρότητα (gold method) Συνήθως για αξιολόγηση ενός ατόµου Περισσότερη προσπάθεια (πιθανές αλλαγές στις διατροφικές συνήθειες)

38 Σύγκριση απλού και ζυγισµένου ηµερολογίου καταγραφής τροφίµων Απλό (χωρίς ζύγιση) Οικιακά Μέτρα Χαµηλότερη εγκυρότητα Οµάδες ατόµων (ευκολία) Λιγότερη προσπάθεια (µεγαλύτερη διάθεση συνεργασίας) Χαµηλό Ζυγισµένο Ζύγιση Υψηλότερη εγκυρότητα (gold method) Συνήθως για αξιολόγηση ενός ατόµου Περισσότερη προσπάθεια (πιθανές αλλαγές στις διατροφικές συνήθειες) Υψηλό

39 Ηµερολόγιο καταγραφής 3-7 ηµερών: Πλεονεκτήµατα & Μειονεκτήµατα Πλεονεκτήµατα Μειονεκτήµατα εν εξαρτάται από τη µνήµη. Υψηλή εγκυρότητα (gold standard). εδοµένα για την πραγµατική πρόσληψη (3-4 ηµέρες) Συνειδητοποίηση πρόσληψης. Χρονοβόρα µέθοδος. Επηρεάζει τις διαιτητικές συνήθειες. Στοιχειώδης µόρφωση Για πάνω από 3-4 ηµέρες χαµηλή ανταπόκριση. Υπερκαταγραφή και υποκαταγραφή.

40 Ηµερολόγιο καταγραφής 3-7 ηµερών: Ενδεικνυόµενη χρήση Άτοµο Οµάδα Πραγµατική πρόσληψη θρεπτικών στοιχείων. Συνήθης πρόσληψη θρεπτικών στοιχείων από 3-4 αντιπροσωπευτικές ηµέρες. Ποιοτικές πληροφορίες για τη διαιτητική πρόσληψη. Αλληλεπιδράσεις φαρµάκων διατροφής (κλινικό περιβάλλον) Χρήση για τον έλεγχο της σχετικής εγκυρότητας άλλων µεθόδων.

41 Ηµερολόγιο καταγραφής τροφίµων: Νέες εξελίξεις Φωτογράφηση τροφίµων Βιντεοσκόπηση Χρήση Bar-Codes Χρήση ειδικών συσκευών (µαγνητόφωνα ζυγαριές)

42 Ηµερολόγιο καταγραφής τροφίµων: Εφαρµογές Συνολική ηµερήσια πρόσληψη ενέργειας και θρεπτικών συστατικών σε δείγµα Γάλλων φοιτητών ανδρών και γυναικών. (Bellisle et al., 1999)

43 Ερωτηµατολόγια Συχνότητας Κατανάλωσης Τροφίµων (FFQ) Περιγραφή: Α) στήλη τροφίµων Β) Κατηγορίες συχνότητας κατανάλωσης Β Α

44 Ερωτηµατολόγια Συχνότητας Κατανάλωσης Τροφίµων (FFQ) Περιγραφή: Α) στήλη τροφίµων Β) Κατηγορίες συχνότητας κατανάλωσης Οµάδες τροφίµων Τρόφιµα Τρόφιµα µε περιοδική κατανάλωση Α 5-10 κατηγορίες ( ακρίβειας µε κατηγοριών) Β

45 Μη ποσοτικό FFQ

46 Ηµιποσοτικό FFQ (Α µορφή) (Willett et al., 1985)

47 Ηµιποσοτικό FFQ (B µορφή) Block et al., 1986

48 FFQ ειδικά διαµορφωµένα για ορισµένες ουσίες και θρεπτικά συστατικά. Θρεπτικά συστατικά που βρίσκονται σε µεγάλη περιεκτικότητα σε λίγα τρόφιµα (π.χ. ασβέστιο, σίδηρος). Αξιολόγηση πρόσληψης πρόσθετων τροφίµων, τεχνητών γλυκαντικών υλών, καφεΐνης κλπ.

49 Συστάσεις για το σχεδιασµό και τη χρησιµοποίηση των FFQ Χρησιµοποίηση υπάρχοντος FFQ: Έλεγχος του πληθυσµού που έχει χρησιµοποιηθεί. ηµιουργία ή τροποποίηση FFQ: Οµαδοποίηση ορισµένων τροφίµων «Πληρότητα» της λίστας ανάλογα µε το σκοπό Πιλοτική χορήγηση Προσδιορισµός ποσότητας µε βοηθήµατα Χρήση κλειστών ερωτήσεων Προτείνεται η παρουσία εκπαιδευµένου ατόµου

50 FFQ: Πλεονεκτήµατα & Μειονεκτήµατα Πλεονεκτήµατα Μειονεκτήµατα υνατότητα αυτοσυµπλήρωσης. Αναγνώριση από Η/Υ (scan). Χαµηλό κόστος για µεγάλα δείγµατα. Χαµηλές απαιτήσεις από τον εξεταζόµενο. Αντιπροσωπευτικό της συνήθους πρόσληψης. ιερεύνηση διαιτητικών συνηθειών (food patterns). ιερεύνηση της σχέσης ασθένειαςδιατροφής. Ποσοτικές πληροφορίες για µεµονωµένα συστατικά (π.χ. γλυκαντικές ουσίες, σίδηρος) Μπορεί να µην περιλαµβάνει τα τρόφιµα ή τις ποσότητες που συνήθως καταναλώνονται από τους εξεταζόµενους. Μείωση πληροφοριών µε οµαδοποίηση τροφίµων. Ακατάλληλο για ποσοτικά δεδοµένα πρόσληψης θρεπτικών συστατικών (πλην λίγων εξαιρέσεων). Υποεκτίµηση ή υπερεκτίµηση (< Kcal ή >5000 Kcal δε λαµβάνεται υπόψη).

51 Ενδεδειγµένη χρήση Άτοµο Οµάδα Ποιοτικά δεδοµένα Αξιολόγηση της συχνότητας κατανάλωσης ορισµένων τροφίµων ή οµάδων τροφίµων. ιερεύνηση ορισµένων διατροφικών συνηθειών (food patterns). ιερεύνηση της σχέσης διατροφής -ασθένειας. Ποσοτικές πληροφορίες για µεµονωµένα συστατικά (π.χ. γλυκαντικές ουσίες, σίδηρος).

52 FFQ: Εφαρµογή

53 FFQ: Εφαρµογή Σχέση πρόσληψης δηµητριακών ολικής άλεσης και ισχαιµικού εγκεφαλικού επεισοδίου Σχετικός Κίνδυνος 1,2 1 0,8 0,6 0,4 0,2 1 0,72 0,78 0,60,64 1,11 1,18 1 0,94 0,97 1 0,830,82 0,62 0,79 0 ηµητριακά ολικής άλεσης Επ εξεργασµένα δηµητριακά Συνολική πρόσληψη δηµητριακών Τεταρτηµόρια πρόσληψης δηµητριακών (Liu et al., 2000)