Κέντρο ημέρας για την πρόληψη της αυτοκτονίας

Transcript

1 Αθήνα 08/ 09 / 2012 Γραμμή Παρέμβασης για την αυτοκτονία Κέντρο ημέρας για την πρόληψη της αυτοκτονίας Το κέντρο ημέρας για την πρόληψη της αυτοκτονίας είναι μια συλλογική προσπάθεια επιστημόνων της ψυχικής υγείας τόσο για την άμεση παρέμβαση στη κρίση της αυτοκτονίας όσο και για το σχεδιασμό και διαμόρφωση εθνικής στρατηγικής πρόληψης. Α Ανακοίνωση 3 ου Επιστημονικού Συμποσίου για την Πρόληψη της Αυτοκτονίας Στις 2 Νοεμβρίου 2012 η ΚΛΙΜΑΚΑ πρόκειται να πραγματοποιήσει το 3ο Επιστημονικό Συμπόσιο για την Πρόληψης της Αυτοκτονίας με προσκεκλημένο ομιλητή τον Dr. Lanny Berman, Πρόεδρο της Διεθνούς Ένωσης για την Πρόληψη της Αυτοκτονίας (IASP ) & Executive Director American Association of Suicidology. Το εν λόγω συμπόσιο αναμένεται να αποτελέσει ένα βήμα για την περαιτέρω ανάπτυξη στρατηγικών πρόληψης της αυτοκτονίας. Περισσότερες πληροφορίες σύντομα: Η αυτοκτονία θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως μία από τις δραματικότερες εκφράσεις της κοινωνικής αναταραχής. Υπ αυτό το πρίσμα, τα περιστατικά αυτοκτονίας στην Ελλάδα της οικονομικής κρίσης λαμβάνουν μεγέθη ευθέως ανάλογα της συνολικότερης ταραχής της κοινω- νίας. Η επιθετικότητα και η βία που γεννάται από τη δυσχέρεια των συνθηκών ζωής, αποτυπώνεται άμεσα στην ψυχική υγεία του ελληνικού πληθυσμού επιθετικότητα και βία, η οποία δε στρέφεται αποκλειστικά ενάντια στον άλλο αλλά και ενάντια στον εαυτό. Η υλική ή/και συναισθηματική αποστέρηση οδηγεί σε αδιέξοδες, ακραίες ιδέες και πράξεις. Πράγματι, η κρίση έχει αποδειχθεί ότι λειτουργεί ως ένας πυροδοτικός μηχανισμός, ο οποίος τις περισσότερες φορές κινητοποιεί ευάλωτα άτομα προς ακραίες κατευθύνσεις.

2 Σελίδα 2 Συνέχεια από τη σελίδα 1 Η αυτοκτονία είναι ένα μείζον πρόβλημα της δημόσιας υγείας. Δυνητικά αφορά τον καθένα, ανεξαρτήτως φύλου, φυλής ή κοινωνικοοικονομικής τάξης. Ωστόσο υπάρχουν κάποια χαρακτηριστικά που αυξάνουν την «ευαλωτότητα» ενός ατόμου και άρα την πιθανότητα να αυτοκτονήσει. Τέτοια χαρακτηριστικά έχουν να κάνουν με την προσωπικότητα του ανθρώπου, την ψυχική του υγεία, τις συνθήκες της ζωής του και την υποστήριξη που έχει, ακόμα και με την ιστορία της οικογένειάς του (αν κάποιο μέλος της οικογένειας έχει αυτοκτονήσει ή έχει αποπειραθεί να το κάνει ο κίνδυνος αυξάνει). Η οικονομική κρίση και η σχετική πολιτική ανταπόκριση σε αυτήν αποτελούν σημαντικό παράγοντα επίδρασης στη δημόσια υγεία γενικότερα, και στον άξονα των αυτοκαταστροφικών συμπεριφορών και της αυτοκτονίας ειδικότερα. Σύμφωνα με μελέτη σε 26 χώρες κράτη -μέλη της Ε.Ε. κατά την περίοδο , 1% αύξηση του δείκτη α- νεργίας σχετίζεται με 0,79% αύξηση του δείκτη αυτοκτονιών στις ηλικίες κάτω των 65 ετών. Επιπρόσθετα, μία αύξηση μεγαλύτερη του 3% στο δείκτη ανεργίας επιφέρει αύξηση της τάξης του 4,45 % στις αυτοκτονίες μίας χώρας, με τον αντίκτυπο να είναι ισχυρότερος στις καθαρά παραγωγικές ηλικίες (30-44 ετών) του ανδρικού πληθυσμού. Αντιστοίχως, κάθε επένδυση 10$ σε ενεργητικές εργασιακές πολιτικές δύναται να ε- πιφέρει μείωση κατά 0,038% του δείκτη αυτοκτονίας. Το άτομο χωρίς εργασία είναι 2-3 φορές πιθανότερο να αυτοκτονήσει απ ότι ένας εργαζόμενος. Τα ερευνητικά αποτελέσματα καταδεικνύουν ότι άτομα με μεγάλα χρέη κινδυνεύουν 2-3 φορές περισσότερο να εκδηλώσουν μείζονα κατάθλιψη, συγκριτικά με το γενικό πληθυσμό, ενώ η αδυναμία αποπληρωμής των χρεών είναι πιθανό να οδηγήσει σε αυτοκτονικό ιδεασμό. Η υπερχρέωση παράλληλα αποτελεί προβλεπτικό παράγοντα για την αυτοκτονία. Σε γενική θεώρηση, υπολογίζεται ότι το 48% των θανάτων από αυτοκτονία σχετίζονται με την υπερχρέωση. Το πρόβλημα όμως δεν περιορίζεται μόνο στους ανέργους και τους υπερχρεωμένους πολίτες. Ο φόβος απώλειας της εργασίας, ειδικά σε ένα κοινωνικό περιβάλλον με υψηλά ποσοστά ανεργίας, ε- πηρεάζει αρνητικά την ψυχική υγεία αποτελώντας ένα σημαντικό παράγοντα για την ανάπτυξη αγχωδών και καταθλιπτικόμορφων διαταραχών. Συγκεκριμένα η εργασιακή ανασφάλεια που βιώνει ο σύγχρονος εργαζόμενος αυξάνει κατά 33% την πιθανότητα εμφάνισης κάποιας ψυχικής διαταραχής.

3 Σελίδα 3 Ωστόσο, η αύξηση των αυτοκτονιών δεν είναι μόνο αποτέλεσμα της κοινωνικοοικονομικής κρίσης που πλήττει τον ελληνικό πληθυσμό. Δεν είναι μόνο αποτέλεσμα μίας ψυχικής ασθένειας που δε ρυθμίστηκε επιτυχώς. Είναι, επίσης, αποτέλεσμα του εφησυχασμού, της ενοχής και του φόβου να αναγνωρίσουμε τι συμβαίνει δίπλα μας. Να αναγνωρίσουμε όλα εκείνα τα προειδοποιητικά σημάδια που «εκπέμπει» ένας άνθρωπος που σκέφτεται να αυτοκτονήσει. Η ενεργοποίηση των οικείων, συγγενών και φίλων του εν δυνάμει αυτόχειρα μπορεί πραγματικά να αποβεί σωτήρια. Σε μία περίοδο κατά την οποία η αυτοκτονία τείνει να καταστεί «κουλτούρα», η γνώση και αναγνώριση των προειδοποιητικών σημείων και συμπτωμάτων μπορεί να σώσει ζωές. Εκτιμάται ότι το φαινόμενο αυτό, της υποκαταγραφής των αυτοκτονιών είναι παγκόσμιο. Η υποκαταγραφή αποδίδεται είτε στη δυσκολία να εξακριβωθεί ότι όντως υπήρχε αυτοκτονική πρόθεση (όπως στην περίπτωση ενός ατυχήματος), είτε σε κοινωνικούς, θρησκευτικούς και άλλους λόγους. Συγκεντρώνοντας τις αυτοκτονίες που καταγράφηκαν στο διαδίκτυο το 2010 (σε ηλεκτρονικές εφημερίδες, blogs) κλπ, εντοπίσαμε αρκετές περιπτώσεις που δεν συμπεριλαμβάνονται στα επίσημα στατιστικά στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ (προφανώς οι θάνατοι αυτοί α- ποδόθηκαν σε άλλη αιτία και όχι σε αυτοκτονία).

4 Σελίδα 4 Γραμμή Παρέμβασης για την Αυτοκτονία 1018 Η ΚΛΙΜΑΚΑ λειτουργεί από το 2007, την εθνική Γραμμή Παρέμβασης για την Αυτοκτονία με το νούμερο 1018 και με την υποστήριξη και εποπτεία του Υπουργείου Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης. Η Γραμμή λειτουργεί σε εικοσιτετράωρη βάση, 7 ημέρες την εβδομάδα και δέχεται κλήσεις από κινητό ή σταθερό τηλέφωνο, από όλες τις περιοχές της Ελλάδας, με αστική χρέωση. Οι κλήσεις είναι ανώνυμες και εμπιστευτικές. Απευθύνεται σε: Ανθρώπους που σκέφτονται να αυτοκτονήσουν Ανθρώπους που έχουν αποπειραθεί να αυτοκτονήσουν στο παρελθόν Η αυτοκτονία είναι σε κάποιο βαθμό μια πράξη μιμητική. Για παράδειγμα έχει διαπιστωθεί ότι τα ποσοστά αυτοκτονιών αυξάνονται μετά από εκτεταμένη, διεξοδική αναφορά των ΜΜΕ στην αυτοκτονία ενός διάσημου προσώπου. Ανθρώπους με αυτοκαταστροφική συμπεριφορά Ανθρώπους που βιώνουν την απώλεια ή ανησυχούν για κάποιο δικό τους άνθρωπο Στόχος της Γραμμής είναι η διαχείριση της αυτοκαταστροφικής κρίσης, έτσι ώστε να αποφευχθεί ο βραχυπρόθεσμος κίνδυνος αλλά και να διασφαλιστεί όσο είναι δυνατό η παροχή ψυχιατρικής και ψυχολογικής στήριξης στον καλούντα και στην οικογένειά του. Για το λόγο αυτό, όπου κρίνεται απαραίτητο, επιδιώκεται η συνέχιση της επικοινωνίας με τους καλούντες και η παρακολούθησή τους από το επιστημονικό προσωπικό του φορέα. Η Γραμμή Παρέμβασης για την αυτοκτονία σε αριθμούς Το 2011 η Γραμμή δέχθηκε 3200 κλήσεις (στον αριθμό αυτό δεν συμπεριλαμβάνονται οι λάθος κλήσεις, οι σιωπηλές κλήσεις καθώς και οι διερευνητικές κλήσεις, με σκοπό την ενημέρωση σχετικά με τη λειτουργία της Γραμμής, που ξεπερνούν τις 4000).

5 Το 54% των καλούντων ήταν γυναίκες και το 46% άντρες ενώ το συχνότερο ηλικιακό φάσμα ήταν τα έτη (56%). Το 63% των κλήσεων έγινε από την Αττική και ακολουθούν η Κρήτη (16% των κλήσεων) και η Κεντρική Μακεδονία (8% των κλήσεων). Σελίδα 5 Η πλειοψηφία των καλούντων κάλεσε τη Γραμμή για προσωπικό τους θέμα (59% των καλούντων), ενώ το 41% απευθύνθηκε στη Γραμμή ζητώ- ντας βοήθεια για οικείο πρόσωπο (συγγενή, φίλο ή συνάδελφο) που είχε ήδη κάνει απόπειρα ή για το οποίο υπήρχε ο φόβος ότι θα αυτοκτονήσει. Για το σύνολο των κλήσεων, στο 61% διαπιστώθηκε ενεργός αυτοκτονικός ιδεασμός (με ή χωρίς σχέδιο), το 18% είχε κάνει κάποια απόπειρα αυτοκτονίας στο παρελθόν, ενώ το 28% ανέφερε τα οικονομικά προβλήματα ως κύριο ψυχοπιεστικό παράγοντα. Καταγεγραμμένες αυτοκτονίες στην Ελλάδα για το 2010 Το 2010 καταγράφηκαν 377 αυτοκτονίες στην Ελλάδα, από τις οποίες οι 336 (89%) αφορούσαν άντρες και οι 41 γυναίκες (11%). Η πλειοψηφία των αντρών που αυτοκτόνησαν ήταν ετών (13%), έγγαμοι (53%) και οικονομικά ανενεργοί (26%). Από τους οικονομικά ενεργούς οι περισσότεροι ασχολούνταν με τη γεωργία, την κτηνοτροφία ή την αλιεία (21%). Αντίστοιχα, οι περισσότερες γυναίκες που αυτοκτόνησαν ήταν ετών (15%), έγγαμες (37%)και οικονομικά ανενεργές (51%). Από τις οικονομικά ενεργές οι περισσότερες ασχολούνταν με τη γεωργία, την κτηνοτροφία ή την αλιεία (17%). Σχετικά με την οικογενειακή κατάσταση αξίζει να σημειωθεί ότι συνολικά οι γυναίκες που α- νήκαν στις κατηγορίες άγαμη, χήρα και διαζευγμένη αφορούν το 63% των αυτοχείρων. Η πλειοψηφία των αυτοχείρων και των δύο φύλων απαγχονίστηκαν (62% των αντρών και 71% των γυναικών). Η δεύτερη σε συχνότητα μέθοδος για τους άντρες είναι η χρήση πυροβόλου όπλου και για τις γυναίκες η δηλητηρίαση. Διαχρονικά, εκτιμάται ότι οι αυτοκτονίες στην πραγματικότητα είναι πολύ περισσότερες από αυτές που καταγράφονται. Ο θάνατος λόγω αυτοκτονίας συχνά αποδίδεται σε άλλη αιτία ιδίως όταν είναι δύσκολο να εξακριβωθεί αν υπήρχε ή όχι πρόθεση αυτοκαταστροφής (π.χ. πτώσεις, τροχαία ατυχήματα, πνιγμοί κλπ.). Σε αυτές τις περιπτώσεις οι αυτοκτονίες μπορεί να καταγραφούν ως ατυχήματα ή δηλητηριάσεις αφενός λόγω της αμφιβολίας σχετικά με τις συνθήκες θανάτου, αφετέρου λόγω του στίγματος που συνοδεύει τον αυτόχειρα και την οικογένεια του.

6 Σελίδα 6 Κέντρο Ημέρας για την Πρόληψη της Αυτοκτονίας Οι άνθρωποι που εμφανίζουν μείζονα κατάθλιψη είναι πιθανό να σκέφτονται κατά διαστήματα ότι η ζωή δεν έχει νόημα κι ότι καλύτερα να μην ξυπνούσαν την επόμενη ημέρα. Αυτό δεν είναι τόσο μια ξεκάθαρη αυτοκτονική ιδέα, όσο μια ευχή για το θάνατο, τη λήθη, μια κατάσταση όπου δεν θα υπέφεραν πια από άσχημα συναισθήματα. Οι σκέψεις για διάπραξη αυτοκτονίας είναι πιο σπάνιες. Οι σκέψεις αυτές επιστημονικά αναφέρονται ως «αυτοκτονικός ιδεασμός» και μπορεί να κυμαίνονται από φευγαλέες έως πολύ επίμονες και οργανωμένες, όπου το άτομο έχει σχεδιάσει προσεκτικά πως, πότε και που θα δώσει τέλος στη ζωή του. Η Γραμμή Παρέμβασης για την Αυτοκτονία εντάσσεται από τον Απρίλιο του 2012 στο πλαίσιο του Κέντρου Ημέρας για την Πρόληψη της Αυτοκτονίας, το οποίο λειτουργεί από την ΚΛΙΜΑΚΑ, συγχρηματοδοτούμενο από το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο και τις εθνικές αρχές. Κατά το τρίμηνο Απριλίου Ιουνίου 2012 παρακολουθούνται από το εν λόγω εξειδικευμένο Κέντρο 320 άτομα, παραπεμπόμενα από το 1018, φορείς πρωτοβάθμιας φροντίδας υγείας, νοσοκομεία, ιερείς κ.λπ., το 70% περίπου των οποίων ανήκουν σε παραγωγικές ηλικίες (25-54 ετών). Στο Κέντρο Ημέρας για την Πρόληψης της Αυτοκτονίας, ειδικά εκπαιδευμένοι, επαγγελματίες ψυχικής υγείας αναλαμβάνουν την θεραπευτική αντιμετώπιση ατόμων που έχουν εκδηλώσει αυτοκτονική συμπεριφορά, ενώ, αναλόγως της περίπτωσης, η θεραπεία μπορεί να αφορά βραχεία ψυχοθεραπευτική παρέμβαση για την αντιμετώπιση ψυχολογικής κρίσης που παρουσιάστηκε σε ένα άτομο λόγω δυσμενών γεγονότων ζωής ή μακρόχρονη θεραπευτική αντιμετώπιση σε άτομα που εκτιμάται ότι παρουσιάζουν συγκεκριμένες ψυχικές διαταραχές. Ειδικότερα, παρέχονται οι κάτωθι υπηρεσίες: Ψυχιατρική και Ψυχοκοινωνική αξιολόγηση Διάγνωση και θεραπευτική προσέγγιση Ατομικές ψυχοθεραπευτικές προσεγγίσεις Ομαδικές ψυχοθεραπευτικές προσεγγίσεις Παρέμβαση σε περίπτωση επείγοντος περιστατικού και διαχείριση κρίσης Συνταγογράφηση φαρμακευτικής αγωγής Ψυχολογική Αυτοψία Ψυχοεκπαίδευση Survivors groups

7 Σελίδα 7 Επιπρόσθετα, στο πλαίσιο του ανωτέρω έργου η ΚΛΙΜΑΚΑ α- ναπτύσσει ένα σύνολο δράσεων εκπαίδευσης, ενημέρωσης ευαισθητοποίησης καθώς και ερευνητικό έργο, ενώ συμμετέχει, ως οργανωτικό μέλος, στη Διεθνή Ένωση για την Πρόληψη της Αυτοκτονίας (International Association for Suicide Prevention - IASP), φορέας ο ο- ποίος αποτελεί το ανώτερο όργανο για την κατάρτιση στρατηγικών στον τομέα της πρόληψης αλλά και των ερευνητικών διαδικασιών, σε καθεστώς συνηγορίας με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας. Εθνικό πρόγραμμα για την Πρόληψη της αυτοκτονίας Βασικός άξονας του έργου που αναπτύσσεται από το φορέα στο πεδίο της αυτοκαταστροφικότητας και της αυτοκτονίας, αποτελεί η ανταπόκριση στις άμεσες ανάγκες του αυτοκαταστροφικού ασθενούς (δυνατότητα εικοσιτετράωρης επικοινωνίας με τον ειδικό, τακτική παρακολούθηση, βραχυπρόθεσμη και μακροπρόθεσμη στήριξη του ασθενούς και των οικείων του). Οι ανάγκες αυτές δυστυχώς δεν καλύπτονται πάντα από τη λειτουργία του εθνικού συστήματος υγείας. Ωστόσο, μέσω της ανάπτυξης εξειδικευμένων δράσεων ενημέρωσης και κατάρτισης στο πεδίο αναμένεται η επίτευξη ενός πιο λειτουργικού συστήματος δημόσιας υγείας, το οποίο θα δύναται να ανταποκριθεί άμεσα και αποτελεσματικά στο πεδίο της πρόληψης της αυτοκτονίας. Υπ αυτό το πρίσμα, η ΚΛΙΜΑΚΑ έχει σχεδιάσει ένα Εθνικό Πρόγραμμα για την Πρόληψη της Αυτοκτονίας, το οποίο υιοθετήθηκε από το Υπουργείο Υγείας & Κοινωνικής Αλληλεγγύης και αναμένεται να αρχίσει να υλοποιείται σε εθνικό επίπεδο. Βασικοί άξονες του Εθνικού Προγράμματος για την Πρόληψη της Αυτοκτονίας είναι: η ανάπτυξη εξειδικευμένων περιφερειακών παραρτημάτων του Κέντρου Ημέρας για την Πρόληψη της Αυτοκτονίας, η διασύνδεση αυτών και η λειτουργική εξειδικευμένη κάλυψη των ατόμων που βρίσκονται σε κίνδυνο σε εθνικό επίπεδο, το ερευνητικό έργο, η εκπαίδευση ειδικών επαγγελματικών ομάδων (επαγγελματίες υγείας, εκπαιδευτικοί, αστυνομικοί, ιερείς κ.λπ.), η ενημέρωση και ευαισθητοποίηση του γενικού πληθυσμού. Όσο πιο οργανωμένος είναι ο ιδεασμός τόσο πιθανότερο είναι να αποπειραθεί κάποιος να αυτοκτονήσει. Έχει αναφερθεί ότι για κάθε μία θανατηφόρα απόπειρα συμβαίνουν άλλες δέκα με είκοσι μη θανατηφόρες απόπειρες. Ο αριθμός των ανθρώπων που σκέφτονται να τερματίσουν τη ζωή τους χωρίς να το πράττουν είναι πολύ μεγαλύτερος.

8 Σελίδα 8 Βασικό στόχο του Εθνικού Προγράμματος αποτελεί η ανάπτυξη ενός δικτύου και ενός πλέγματος δράσεων σε εθνικό επίπεδο, στοχευόμενων στην πρόληψη της αυτοκτονίας στην Ελλάδα καθώς και των συνεπειών αυτής σε όλους τους τομείς. Αν και η αυτοκτονία θεωρείται ως ένα από τα πλέον πολυσύνθετα προβλήματα στον τομέα της υγείας, οι διεθνείς πρακτικές καθώς και τα σχετικά ερευνητικά αποτελέσματα αναδεικνύουν ότι μπορεί να επιτευχθεί μία προληπτική προσέγγιση αυτής με εμφανή αποτελέσματα, μέσω συντονισμένων, διεπιστημονικών παρεμβάσεων σε διάφορα επίπεδα της κοινωνικής σφαίρας καθώς και στους τομείς της υγείας και της εκπαίδευσης. Ένας άνθρωπος που νιώθει ότι στη ζωή του έχει ένα σκοπό ή ότι ανήκει κάπου διατρέχει μικρότερο κίνδυνο να αυτοκτονήσει, ακόμα κι αν κάποια στιγμή πάθει κατάθλιψη. Η οικογένεια, οι φίλοι, η πίστη στο Θεό, ένας σκοπός στη ζωή, όπως για παράδειγμα μια εργασία με ουσιαστικό νόημα, προστατεύουν τον άνθρωπο από τον κίνδυνο αυτοκτονίας. Οι αποτελεσματικές πολιτικές και τα προγράμματα με σαφή ανταποκρινόμενα αποτελέσματα στον άξονα της πρόληψης μοιράζονται βασικά κοινά στοιχεία. Αυτά είναι η ολιστική προσέγγιση, ανταποκρινόμενη στο σύνολο των βιο-ψυχο-κοινωνικών όψεων της αυτοκτονίας και η πληρότητα της κάλυψης όλων των σχετικών πεδίων και αξόνων, σε αντίθεση με μία στείρα ανταπόκριση σε ένα κυρίαρχο μοντέλο. Ο βασικός, άλλωστε άξονας του Εθνικού Προγράμματος για την Πρόληψη της Αυτοκτονίας, δεν είναι η απλή ίδρυση ενός συνόλου νέων υπηρεσιών καθαρά απευθυνόμενων στο εν λόγω πρόβλημα δημόσιας υγείας, αλλά ο ουσιαστικός συντονισμός των υπαρχόντων παρόχων υπηρεσιών υγείας αλλά και των άλλων εμπλεκομένων στο ζήτημα επαγγελματικών ομάδων και κοινωνικών μερών. Το Εθνικό Πρόγραμμα για την Πρόληψη της Αυτοκτονίας αποσκοπεί στην ανάπτυξη ενός συνόλου υποέργων και δράσεων και στα τρία επίπεδα πρόληψης που προτείνει ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας και οι πολιτικές για την πρόληψη της αυτοκτονίας σε διεθνές επίπεδο, με βασικές κατευθυντήριες γραμμές: Ειδικά στοχευόμενη πρόληψη: Δράσεις και έργα που έχουν να κάνουν με την ουσιαστική αυτοκτονική διαδικασία, δηλαδή με τα άτομα που πραγματικά είναι αυτοκτονικά, έχουν κάνει απόπειρες στο παρελθόν ή έχουν σοβαρό αυτοκτονικό ιδεασμό. Πρόληψη με βάση συγκεκριμένους παράγοντες κινδύνου και ομάδες κινδύνου: Δράσεις και έργα που αναφέρονται στους παράγοντες που αυξάνουν τον κίνδυνο αυτοκτονικής συμπεριφοράς (για παράδειγμα πρόσβαση σε θανατηφόρα μέσα) και σε πληθυσμιακές ομάδες που χαρακτηρίζονται από αυτού του τύπου τον αυξημένο κίνδυνο.

9 Σελίδα 9 Ευρεία Πρόληψη: Διάφορες υποστηρικτικές δράσεις ψυχικής, εκπαιδευτικής και κοινωνικής φύσης που αποσκοπούν στην αναβάθμιση της ζωής των ανθρώπων και της ικανότητάς τους να έχουν διατηρούν τον έλεγχο σε αυτή. Παράλληλα, ο άξονας της γενικής πρόληψης α- ναφέρεται στο σύνολο των δράσεων που στοχεύουν στην επαναδιαμόρφωση των στάσεων των ατόμων, της κοινωνίας αλλά και των κρατικών αρχών απέναντι στην αυτοκτονική συμπεριφορά και το στίγμα της αυτοκτονίας. Η ανάπτυξη του Εθνικού Προγράμματος σύμφωνα με τις ανωτέρω κατευθυντήριες γραμμές θα συντελέσει στη διαμόρφωση των παρακάτω αποτελεσμάτων, με απώτερο σκοπό τη μείωση των αυτοκτονιών και των συνεπειών αυτών σε διαχρονικό πλαίσιο: Η διασφάλιση της αναγνώρισης των αυτοκαταστροφικών ατόμων Η παροχή εξειδικευμένης φροντίδας στα άτομα σε κίνδυνο αυτοκτονίας Η ενίσχυση της αποτελεσματικότητας και των επαγγελματικών δεξιοτήτων των σχετικών επαγγελματικών ομάδων, που εμπλέκονται στο ζήτημα της αυτοκαταστροφικότητας και της αυτοκτονίας Η ενίσχυση των τοπικών κοινοτήτων και επαγγελματικών ομάδων προκειμένου να λειτουργήσουν πολλαπλασιαστικά στην α- νάπτυξη ενός συνόλου δράσεων στοχευόμενων στην πρόληψη της αυτοκτονίας Η προώθηση της ερευνητικής διαδικασίας στο πεδίο της αυτοκτονίας στην Ελλάδα Η αξιολόγηση του έργου και των δράσεων προκειμένου να καταρτιστεί μία στρατηγική για την πρόληψη της αυτοκτονίας σε εθνικό επίπεδο.

10 Σελίδα 10 Κέντρο ημέρας για την πρόληψη της αυτοκτονίας για την πρόληψη της αυτοκτονίας Το έργο της Διεθνούς Ένωσης για την πρόληψη της αυτοκτονίας (IASP) επικεντρώνεται: στην πρόληψη της αυτοκτονικής συμπεριφοράς, το μετριασμό των επιπτώσεών της, και την παροχή ενός φόρουμ για τους ακαδημαϊκούς, επαγγελματίες ψυχικής υγείας, εθελοντές και επιζώντες αυτοκτονίας. Ιδρύθηκε από τον αείμνηστο καθηγητή Erwin Ringel και τον Δρ Norman Farberow το Αν στους επίσημα καταγεγραμμένους θανάτους από αυτοκτονία, συμπεριλαμβάναμε κι εκείνους που πεθαίνουν με τη θέλησή τους, αλλά με τρόπο που δεν υποδηλώνει την πρόθεσή τους (όπως συμβαίνει για παράδειγμα στην περίπτωση ενός πνιγμού ή ενός τροχαίου ατυχήματος), τότε ο αριθμός των αυτοκτονιών θα ήταν μεγαλύτερος. Σήμερα, η IASP περιλαμβάνει επαγγελματίες και εθελοντές από περισσότερες από πενήντα διαφορετικές χώρες. IΗ ASP είναι μια Μη Κυβερνητική Οργάνωση η οποία συνεργάζεται επίσημα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ) σε θεματα που αφορούν την πρόληψη των αυτοκτονιών. Η Κλίμακα είναι επίσημο μέλος και συνεργάτης της IASP σε θέματα παρέμβασης και πρόληψης για την αυτοκτονία από το IASP και 10η παγκόσμια ημέρα για την πρόληψη της αυτοκτονίας με θέμα: "Η πρόληψη των αυτοκτονιών σε όλη την υδρόγειο: ενισχύοντας τους προστατευτικούς μηχανισμούς και μεταδίδοντας την Ελπίδα" Η 10 Σεπτεμβρίου του 2012 σηματοδοτεί την 10η επέτειο της Παγκόσμιας Ημέρας Πρόληψης Αυτοκτονίας : δέκα χρόνια έρευνας, δέκα χρόνια από την πρόληψη, δέκα χρόνια από την εκπαίδευση και τη διάδοση των πληροφοριών.

11 Σελίδα 11 Οι προσπάθειες αυτής της δεκαετίας στηρίζονται σε στοιχεία της έρευνας που μπορούν να αποτρέψουν την αυτοκτονία. Πράγματι, ο πιο σημαντικός στόχος της πρωτοβουλίας αυτής, που οργανώθηκε από τη Διεθνή Ένωση για την πρόληψη της αυτοκτονίας (IASP) σε συνεργασία με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ), είναι η αύξηση της ευαισθητοποίησης μεταξύ της επιστημονικής κοινότητας και του γενικού πληθυσμού στη βεβαιότητα ότι η αυτοκτονία μπορεί να προληφθεί. Ως εκ τούτου θα πρέπει όλοι να συμβάλλουμε στη μείωση του στίγματος και την αποσιώπηση, ως στοιχεία που χαρακτηρίζουν ακόμα την αυτοκτονία. Το θέμα της Παγκόσμιας Ημέρας Πρόληψης της Αυτοκτονίας για το 2012 είναι: «η πρόληψη των αυτοκτονιών σε όλη την υδρόγειο: ενίσχυση των προστατευτικών παραγόντων και η Μετάδοση της Ελπίδας". Η ευαισθητοποίηση του κοινού για την ψυχική υγεία και οι εκπαιδευτικές εκστρατείες έχουν συχνά επικεντρωθεί στο ρόλο των παραγόντων κινδύνου για την ανάπτυξη της αυτοκτονικής συμπεριφοράς. Προκειμένου να αυξηθεί η αποτελεσματικότητα στην πρόληψη των αυτοκτονιών προτείνεται η κατεύθυνση και η στόχευση των προσπαθειών, όχι μόνο για τη μείωση των παραγόντων κινδύνου, αλλά και προς την ενίσχυση των προστατευτικών παραγόντων, με σκοπό την πρόληψη της ευπάθειας στην αυτοκτονία και την ενίσχυση της ψυχικής αντοχής των ανθρώπων. Το μέγεθος του προβλήματος της αυτοκτονίας Η Αυτοκτονική συμπεριφορά έχει καταστεί μείζον πρόβλημα δημόσιας υγείας σε όλο τον κόσμο. Πρόκειται για ένα σύνθετο φαινόμενο που συνήθως εμφανίζεται να ακολουθεί γραμμικά πρότυπα συγκεκριμένων σκέψεων (αυτοκτονικός ιδεασμός, σχεδιασμός, κλπ) και πράξεων (απόπειρες, αυτοχειρία). Ανεξάρτητα από τη συναισθηματική διάσταση του φαινομένου ουσιαστικά πρόκειται για μια νοσηρή διαδικασία που εξελικτικά οδηγεί σε ένα τελικό τραγικό αποτέλεσμα. Δεδομένα από τον ΠΟΥ δείχνουν ότι περίπου ένα εκατομμύριο άνθρωποι σε όλο τον κόσμο πεθαίνουν από αυτοκτονία κάθε χρόνο. Αυτό αντιστοιχεί σε ένα θάνατο από αυτοκτονία κάθε 40 δευτερόλεπτα. Ο αριθμός των ζωών που χάνονται κάθε χρόνο από αυτοκτονία υ- περβαίνει τον αριθμό των θανάτων που οφείλονται σε ανθρωποκτονία ή ακόμα και σε πόλεμο. Οι απόπειρες αυτοκτονίας και ο αυτοκτονικός ιδεασμός είναι πολύ πιο συχνές καταστάσεις. Για παράδειγμα, ο αριθμός των αποπειρών αυτοκτονίας μπορεί να είναι έως και 20 φορές πολλαπλάσιος του αριθμό των θανάτων από αυτοκτονία. Εκτιμάται ότι περίπου το 5% των ατόμων παγκοσμίως πραγματοποιεί μια τουλάχιστον απόπειρα αυτοκτονίας στη ζωή του. Επίσης, η επικράτηση του αυτοκτονικού ιδεασμού στο γενικό πληθυσμό είναι μεταξύ 10 και 14%.

12 Σελίδα 12 Η αυτοκτονία είναι μία από τις κύριες αιτίες θανάτου στον κόσμο και τα τελευταία χρόνια τα ποσοστά έχουν αυξηθεί κατά 60% σε ο- ρισμένες χώρες. Επιπλέον, οι στατιστικές αυτοκτονίας μπορεί να μην είναι πάντα ακριβής. Πολλές αυτοκτονίες κρύβονται μεταξύ άλλων αιτιών θανάτου, όπως τροχαία ατυχήματα, απροσεξία, αμαρτύρητοι πνιγμοί και άλλους απροσδιόριστους θανάτους. Επιπλέον, η αυτοκτονία εκτιμάται ότι θα αναφερθεί ή θα χαρακτηριστεί ως πράξη σύμφωνα με το ευρύτερο κοινωνικό, πολιτιστικό, θρησκευτικό και οικονομικό περιβάλλον γεγονός που σχεδόν πάντα αποδυναμώνει τους μηχανισμούς παρέμβασης και αποπροσανατολίζει τις δομές πρόληψης. Η ψυχολογική και κοινωνική επίδραση της αυτοκτονίας στην οικογένεια και την κοινότητα είναι επίσης πολύ σημαντική. Η αυτοκτονία είναι μία από τις κύριες αιτίες θανάτου στον κόσμο και τα τελευταία χρόνια τα ποσοστά έχουν αυξηθεί κατά 60% σε ορισμένες χώρες. Περισσότεροι από τους μισούς ασθενείς που πεθαίνουν από αυτοκτονία έχουν δει κάποιο γιατρό πρωτοβάθμιας φροντίδας εντός του μηνός πριν από το θάνατό τους. Τέλος, οι οικονομικές δαπάνες που σχετίζονται με αυτοτραυματισμούς ή θανάσιμους τραυματισμούς εκτιμάται ότι είναι δισεκατομμύρια δολάρια κάθε χρόνο. Αυτοκτονία. Η πρόληψη είναι δυνατή. Η αυτοκτονία είναι ένα πολυπαραγοντικό φαινόμενο που εκδηλώνεται σε ένα πλαίσιο πολύπλοκων ψυχοβιολογικών διεργασιών οι οποίες αλληλεπιδρούν με κοινωνικούς, ψυχολογικούς και περιβαλλοντικούς παράγοντες τόσο κινδύνου όσο και προστασίας. Παρά την πολυπλοκότητα αυτού του φαινομένου, η αυτοκτονία μπορεί να προληφθεί Πρωτοβάθμια Δευτεροβάθμια Τριτοβάθμια

13 Σελίδα 13 Η Πρωτογενής πρόληψη της αυτοκτονίας απαιτεί σημαντικές αλλαγές στις κοινωνικές, οικονομικές και βιολογικές συνθήκες για την πρόληψη των μελών ενός πληθυσμού από την αυτοχειρία και την αυτοκτονία Η πρωτογενής πρόληψη περιλαμβάνει δράσεις παρέμβασης για ευάλωτες ομάδες του πληθυσμού, αντί να εστιάζει στο άτομο που βρίσκεται σε κίνδυνο. Οι Πρωτοβάθμιες προληπτικές παρεμβάσεις περιλαμβάνουν τον περιορισμό της πρόσβασης σε θανατηφόρες μεθόδους, την προώθηση της σωματικής υγείας και της θετικής ψυχικής υγείας, την προώθηση μιας υπεύθυνης αναφοράς της αυτοκτονίας στην κοινωνία και τα μέσα ενημέρωσης, προσπαθούν να μειώσουν το στιγματισμό της ψυχικής ασθένειας και της αυτοκτονίας και να ενθαρρύνουν τη πρόσκληση για βοήθεια από τους ειδικούς σε όλα τα άτομα που αναζητούν διέξοδο, μέσω της ευαισθητοποίησης του κοινού και τις εκστρατείες εκπαίδευσης. Η δευτερογενής πρόληψη έχει ως στόχο την ελαχιστοποίηση του κινδύνου αυτοκτονίας στους πληθυσμούς υψηλού κινδύνου. Με αυτή την έννοια, αναφέρεται στον έγκαιρο εντοπισμό των ατόμων που διατρέχουν κίνδυνο αυτοκτονίας, ακριβή διάγνωση και αποτελεσματική θεραπεία των προβλημάτων ψυχικής υγείας και ειδικά διαταραχές της διάθεσης που επιβαρύνουν την πρόγνωση. Περισσότεροι από τους μισούς ασθενείς που πεθαίνουν από αυτοκτονία έχουν δει κάποιο γιατρό πρωτοβάθμιας φροντίδας εντός του μηνός πριν από το θάνατό τους. Ως εκ τούτου, η βελτίωση της αναγνώρισης από γιατρούς πρωτοβάθμιας περίθαλψης των ψυχιατρικών συμπτωμάτων και των διαταραχών, η αξιολόγηση του κινδύνου αυτοκτονίας, οι θεραπευτικές παρεμβάσεις και οι δεξιότητες παραπομπής αποτελούν βασικά συστατικά για την πρόληψη των αυτοκτονιών. Επίσης, η παροχή εκπαιδευτικών προγραμμάτων για «φύλακες» (οι άνθρωποι που έρχονται τακτικά σε επαφή με άτομα ή οικογένειες που βρίσκονται σε κίνδυνο, όπως κληρικοί, φαρμακοποιοί, εκπαιδευτικοί, αστυνομία, κλπ) μπορεί να βελτιώσει την αναγνώριση του κινδύνου της αυτοκτονίας και του αυτοτραυματισμού και να διευκολύνουν την παραπομπή των ευάλωτων ατόμων στην κατάλληλη ομάδα επαγγελματιών της ψυχικής υγείας για αξιολόγηση και θεραπεία. Τέλος, η τριτογενής πρόληψη έχει ως στόχο την πρόληψη των υποτροπών της αυτοκτονικής συμπεριφοράς μετά από μια απόπειρα αυτοκτονίας. Περιλαμβάνει επίσης το κριτικό έργο του postvention - φροντίδα, υποστήριξη και θεραπεία εκείνων που έχουν πληγεί καθώς και εκείνων που έχουν επιβιώσει από αυτοκτονία.

14