Η ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΤΗΣ ΕΛΛΑ ΑΣ

Transcript

1 ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙ ΕΙΑΣ, ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ, ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗ ΙΕΥΘΥΝΣΗ Π.Ε. ΚΑΙ.Ε. ΗΠΕΙΡΟΥ ΙΕΥΘΥΝΣΗ ΕΥΤΕΡΟΒΑΘΜΙΑΣ ΕΚΠΑΙ ΕΥΣΗΣ Ν. ΆΡΤΑΣ ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΝΕΟΧΩΡΙΟΥ ΑΡΤΑΣ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ Β ΤΕΤΡΑΜΗΝΟΥ ΣΧΟΛΙΚΟΥ ΕΤΟΥΣ ΤΟΥ ΠΡΩΤΟΥ ΤΜΗΜΑΤΟΣ ΤΗΣ ΠΡΩΤΗΣ ΤΑΞΗΣ ΜΕ ΤΙΤΛΟ : ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΡΙΣΗ ΚΑΙ ΠΛΗΘΩΡΙΣΜΟΣ : Η ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΤΗΣ ΕΛΛΑ ΑΣ ΥΠΕΥΘΥΝΟΙ ΚΑΘΗΓΗΤΕΣ : ΜΕΓΑΠΑΝΟΣ ΗΜΗΤΡΙΟΣ, ΟΙΚΟΝΟΜΟΛΟΓΟΣ Π.Ε. 09 ΠΑΠΠΑΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ, ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΟΣ ΠΕ19 ΝΕΟΧΩΡΙ, ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2013

2 ΟΜΑ ΕΣ ΠΟΥ ΣΥΜΜΕΤΕΙΧΑΝ ΣΤΗΝ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗ ΤΟΥ PROJECT ΟΜΑ Α 1 η 1. Νάτσιος ιονύσιος 2. Παππά Ευσταθία 3. Τσιγάρας ηµήτριος 4. Χαλκιά Παναγιώτα ΟΜΑ Α 2 η 1. Αλουσάι Μαρινέλα 2. Μήτσιου Βασιλική 3. Πάτσο Αλέξανδρος 4. Ρόκοµα Ευσταθία ΟΜΑ Α 3 η 1. ήµου Αναστασία 2. Κοστρένι Χαµήτε 3. Μπούλα Χαρά ΟΜΑ Α 4 η 1. Αντωνίου Ελένη 2. Κωστακιώτη Βασιλική 3. Παπαϊωάννου Αλεξάνδρα

3 Η έννοια του πληθωρισµού. ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΡΙΣΗ ΚΑΙ ΠΛΗΘΩΡΙΣΜΟΣ Πληθωρισµός: είναι η διαρκής και συνεχιζόµενη τάση αύξησης του γενικού επιπέδου των τιµών. Εποµένως, δεν πρόκειται για µια στατική κατάσταση µε υψηλό επίπεδο τιµών, αλλά για µια δυναµική διαδικασία, στην οποία το επίπεδο των τιµών αυξάνει συνεχώς. Ακόµη και στην περίπτωση που το επίπεδο των τιµών παραµένει σταθερό αλλά υφίσταται µια προσωρινά συγκαλυµµένη και αφανή τάση ανόδου, πάλι θεωρούµε ότι υπάρχει πληθωρισµός. Ο πληθωρισµός παρουσιάζει τις ακόλουθες διακρίσεις: 1) Ανάλογα µε τη διάρκεια 2) Ανάλογα µε την ένταση των πληθωριστικών φαινοµένων 3) Ανάλογα µε τη φάση της οικονοµικής συγκυρίας 4) Ανάλογα µε τη δυνατότητα ή µη ελέγχου 5) Ανάλογα µε την αιτία 6) Ανάλογα µε τη δυνατότητα πρόβλεψης 7) Λοιπά είδη πληθωρισµού Σε µια οικονοµία της αγοράς, οι τιµές των αγαθών και των υπηρεσιών µπορούν πάντα να µεταβληθούν. Κάποιες τιµές αυξάνονται, κάποιες άλλες µειώνονται. Μπορούµε να µιλήσουµε για πληθωρισµό όταν παρατηρείται γενική αύξηση τιµών των αγαθών και των υπηρεσιών και όχι µόνο ορισµένων προϊόντων. Εποµένως, µε 1 ευρώ µπορούµε να αγοράσουµε λιγότερα πράγµατα ή, µε άλλα λόγια, η αξία του ευρώ µειώνεται. Όταν υπολογίζεται η µέση αύξηση των τιµών, δίδεται µεγαλύτερη βαρύτητα στις τιµές των προϊόντων για τα οποία δαπανώνται περισσότερα χρήµατα - όπως το ηλεκτρικό ρεύµα - σε σχέση µε τις τιµές των προϊόντων για τα οποία ξοδεύονται λιγότερα - π.χ. ζάχαρη ή γραµµατόσηµα. Κάθε νοικοκυριό έχει διαφορετικές καταναλωτικές συνήθειες: ορισµένοι έχουν αυτοκίνητο και τρώνε κρέας, άλλοι µετακινούνται µόνο µε τα µέσα µαζικής µεταφοράς ή είναι χορτοφάγοι. Οι µέσες καταναλωτικές συνήθειες του συνόλου των νοικοκυριών καθορίζουν τη βαρύτητα που λαµβάνουν τα διάφορα προϊόντα και υπηρεσίες κατά τη µέτρηση του πληθωρισµού. Για τη µέτρηση του πληθωρισµού, λαµβάνονται υπόψη όλα τα αγαθά και οι υπηρεσίες που καταναλώνουν τα νοικοκυριά, όπως: είδη καθηµερινής χρήσης (π.χ. τρόφιµα, εφηµερίδες και βενζίνη) διαρκή αγαθά (π.χ. είδη ένδυσης, ηλεκτρονικοί υπολογιστές και πλυντήρια) υπηρεσίες (π.χ. κοµµωτήρια, ασφάλειες και ενοικιαζόµενες κατοικίες)

4 Πώς καθορίζονται οι τιµές; Οι τιµές συνήθως καθορίζονται µε βάση το είκτη Τιµών Καταναλωτή (.Τ.Κ.). Θα µπορούσαµε να πούµε ότι ο.τ.κ. είναι ένα µεγάλο καλάθι που ένας µέσος καταναλωτής ή µια µέση οικογένεια αγοράζει σε σταθερή βάση (αυτό που µέχρι τώρα ονοµαζόταν καλάθι της νοικοκυράς και τώρα ονοµάζεται καλάθι του καταναλωτή ). Το καλάθι έχει περισσότερα από 700 είδη που ανήκουν στις ακόλουθες κατηγορίες: φαγώσιµα (φαγητό, ποτά), µη φαγώσιµα (ρούχα, έπιπλα, είδη καθαρισµού, είδη προσωπικής φροντίδας) και υπηρεσίες (υγείας, κοινωνικής πρόνοιας, εκπαίδευσης, ψυχαγωγίας, τουρισµού, οικονοµικές κτλ.). Το περιεχόµενο του καλαθιού εναρµονίζεται στην Ευρωπαϊκή Ένωση, πράγµα που σηµαίνει ότι όλα τα κράτη-µέλη χρησιµοποιούν τις ίδιες στατιστικές για να δικαιολογήσουν το.τ.κ. τους. Κάθε µήνα οι στατιστικές υπηρεσίες κάθε χώρας µετρούν το γενικό επίπεδο των τιµών και το συγκρίνουν µε αυτό των προηγούµενων µηνών για να καταλήξουν στο συµπέρασµα αν οι τιµές αυξήθηκαν ή µειώθηκαν. Ποιος χρησιµοποιεί το είκτη Τιµών Καταναλωτή; Το κράτος και οι υπάλληλοι: Ο.Τ.Κ. χρησιµοποιείται για εναρµόνιση των µισθών, των συντάξεων, των κοινωνικών ωφεληµάτων κτλ. Συµβολαιούχοι (αυτοί που διατηρούν συµβόλαια ενοικίασης ή άλλα): Λαµβάνονται µέτρα ώστε να διασφαλιστεί η τροποποίηση του ποσού που αναγράφεται στο συµβόλαιο σύµφωνα µε το ρυθµό πληθωρισµού. Υπάρχουν επίσης άλλοι είκτες Τιµών που χρησιµοποιούνται για διαφορετικούς σκοπούς όπως, για παράδειγµα, ο Βιοµηχανικός είκτης Όγκου και Τιµών Παραγωγής και Γεωργικός είκτης Όγκου και Τιµών Παραγωγής. Τα χρήµατα χάνουν την αξία τους όταν υπάρχει πληθωρισµός Μια διαδροµή µε το δηµόσιο λεωφορείο στοίχιζε 2 πριν τρείς µήνες αλλά η τιµή του πετρελαίου αυξήθηκε και έτσι οι τιµές αυξήθηκαν ανάλογα. Η ίδια διαδροµή µε το λεωφορείο στοιχίζει τώρα 2,20, άρα µιλάµε για 10% πληθωρισµό. Πληθωρισµός σηµαίνει µια γενική αύξηση του επιπέδου των τιµών στην οικονοµία για µια περίοδο. Η λέξη «γενικό» είναι πολύ σηµαντική. εν µιλάµε για πληθωρισµό όταν αυξάνεται η τιµή σε ένα ή δύο προϊόντα, έχουµε πληθωρισµό όταν αυξάνονται οι τιµές όλων των προϊόντων που περιλαµβάνονται στο καλάθι της νοικοκυράς. Πότε αυξάνονται οι τιµές; Οι τιµές αυξάνονται όταν υπάρχει µεγάλη ζήτηση για µερικά προϊόντα. Για παράδειγµα, όταν οι καλλιεργητές σταφυλιών στη Νότια Ευρώπη ανακοινώσουν ότι οι καλλιέργειες τους καταστράφηκαν λόγω τυφώνα οι παραγωγοί κρασιού ξέρουν ότι θα υπάρχει έλλειψη σταφυλιών και έτσι οι τιµές γενικά θα αυξηθούν. Οι τιµές αυξάνονται και όταν αυξηθούν τα έξοδα της παραγωγής. Για παράδειγµα ο τοπικός παροχέας ενέργειας αυξάνει την τιµή του ηλεκτρισµού, ο φούρναρης που

5 χρησιµοποιεί ηλεκτρικούς φούρνους πρέπει να αυξήσει τις τιµές των προϊόντων του γιατί πληρώνει περισσότερα στους λογαριασµούς της ηλεκτρικής. Ποιος υποφέρει από τον πληθωρισµό; Οι καταναλωτές: Είναι δυσκολότερο να συγκρίνουν τιµές και να λαµβάνουν αποφάσεις όταν οι τιµές αλλάζουν. Οι παραγωγοί: εν είναι εύκολο να προγραµµατίζουν επενδύσεις και να υπολογίζουν το κέρδος από συγκεκριµένες κινήσεις τους όταν οι τιµές αλλάζουν απροσδόκητα. Οι καταναλωτές και οι παραγωγοί: Οι αποταµιεύσεις χάνουν την αξία τους όταν υπάρχει πληθωρισµός, γιατί ο πληθωρισµός µειώνει την αξία του χρήµατος. Ποιος επωφελείται από τον πληθωρισµό; Οι οφειλέτες: Ο πληθωρισµός τείνει να µειώνει τους τόκους και αυτό σηµαίνει λιγότερα χρέη για τον οφειλέτη. Είναι γνωστό ότι το σχεδόν µόνιµο πρόβληµα των αναπτυγµένων χωρών µετά, τον Β Παγκόσµιο Πόλεµο είναι το διαρκώς ανερχόµενο επίπεδο των τιµών. Επιπλέον κατά την τελευταία εικοσαετία το φαινόµενο των ανερχόµενων τιµών συνοδεύεται από ανεργία σε ευρεία έκταση. Παρατηρείται, δηλαδή, το φαινόµενο του πληθωρισµού ύφεσης ή στασιµοπληθωρισµού (Stagflation), το οποίο έχει δηµιουργήσει δυσεπίλυτα προβλήµατα στην οικονοµική πολιτική κάθε χώρας. Ο προσδιορισµός της έννοιας του πληθωρισµού είναι εξαιρετικά δύσκολος, γιατί έχει κανείς να επιλέξει µεταξύ πολλών ορισµών που διατυπώνονται συχνά. Ο πληθωρισµός ασκεί επιδράσεις πάνω στο σύστηµα παραγωγής, διαστρεβλώνει τον µηχανισµό των τιµών, αλλοιώνει µε τρόπο ανοµοιόµορφο τα εισοδήµατα και τελικά µπορεί να οδηγήσει σε κοινωνική ένταση και κρίση. ΙΑΦΟΡΟΙ ΣΧΕΤΙΚΟΙ ΟΡΙΣΜΟΙ 1. Πληθωρισµός Με τον όρο αυτό νοείται το φαινόµενο εκείνο στο οποίο παρουσιάζεται συνεχής αύξηση των τιµών των διαφόρων αγαθών και υπηρεσιών µε ρυθµό µεγαλύτερο από εκείνο ο οποίος θα αποτελούσε κίνητρο επιχειρηµατικής δραστηριότητας και οικονοµικής ανάπτυξης. Ο πληθωρισµός εκδηλώνεται µε τη µείωση της αγοραστικής αξίας του χρήµατος. Εκφράζεται µε µία γενική και συνεχή άνοδο των τιµών έτσι που µε την ίδια ποσότητα χρήµατος δεν µπορούµε να αγοράσουµε την ίδια όπως πριν ποσότητα προϊόντων, της ίδιας ποιότητας. «Το χρήµα έχασε την αξία του», για την κοινή γλώσσα σηµαίνει πληθωρισµός.

6 2. Αντιπληθωρισµός Με τον όρο αυτό νοείται περίοδος γενικής µείωσης τιµών. Ενώ ο πληθωρισµός ευνοεί τους οφειλέτες και αυτούς που αντλούν εισοδήµατα από κέρδη σε βάρος των δανειστών και των προσώπων σταθερού εισοδήµατος, οι επιδράσεις του αντιπληθωρισµού είναι αντίθετες. Ας υποτεθεί ότι ένας πιστωτής δανείζει σήµερα ένα ποσό το οποίο πρόκειται να του επιστραφεί µετά από ένα έτος. Αν στο µεταξύ οι τιµές έχουν διπλασιαστεί, θα λάβει ποσό το οποίο αντιστοιχεί στο µισό της πραγµατικής αγοραστικής δύναµης η οποία έπρεπε να του επιστραφεί. 3. Στασιµοπληθωρισµός (Πληθωρισµός Ύφεσης) Με τον στασιµοπληθωρισµό συνεχίζεται µεν η ύψωση των τιµών των αγαθών και των αµοιβών των συντελεστών της παραγωγής, αλλά διακόπτεται ή περιορίζεται στο ελάχιστο η αύξηση των άλλων οικονοµικών µεγεθών. Ο στασιµοπληθωρισµός είχε σηµειωθεί και στο παρελθόν, αλλά απέκτησε µεγάλη σηµασία και έγινε αντικείµενο εντατικής µελέτης στο τέλος του 1973 µετά από την εµφάνιση ανεργίας σε µεγάλη έκταση. 4. Συµπιεσµένος Πληθωρισµός Είναι η περίπτωση εκείνη που οι τιµές παραµένουν σταθερές διότι επεµβαίνει το Κράτος στη διαµόρφωση των τιµών, µε σκοπό να συγκρατήσει τις τιµές σε επίπεδο χαµηλότερο από εκείνο στο οποίο θα διαµορφώνονται σύµφωνα µε το νόµο προσφοράς και ζήτησης (Αστυνόµευση της Οικονοµίας). 5. Έρπων Πληθωρισµός Είναι µορφή του πληθωρισµού µικρής έντασης που η αύξηση των τιµών δεν είναι µεγαλύτερη από 4,5% το χρόνο. 6. Καλπάζων Πληθωρισµός (Υπερπληθωρισµός) Είναι ο πληθωρισµός που τον χαρακτηρίζει συνεχής και απότοµη αύξηση των τιµών, η οποία αποτελεί το σύνθηµα για αύξηση των αµοιβών και του κόστους στην παραγωγή, η οποία πάλι προκαλεί νέα και µεγαλύτερη ύψωση των τιµών. Είναι φαινόµενο που χαρακτηρίζεται από αδιάκοπο κυνηγητό µισθών τιµών κερδών και έχει σαν συνέπεια την τέλεια πτώση της αξίας του χρήµατος και δηµιουργεί την τάση της απαλλαγής από αυτό, µε αντάλλαγµα οποιοδήποτε αγαθό. Στην περίπτωση του καλπάζοντος πληθωρισµού, συµβαίνει αποδιοργάνωση της παραγωγής και της κοινωνικής ακόµη τάξης. Με την πτώση της αξίας του χρήµατος ο πλούτος µεγάλων οµάδων του πληθυσµού εξαφανίζεται τελείως. Οι οφειλέτες καταδιώκουν τους δανειστές των για την εξόφληση των χρεών των µε χρήµα χωρίς αξία. Οι κερδοσκόποι αποκτούν µεγάλα κέρδη. Οι νοικοκυρές τρέχουν να δαπανήσουν τις αποδοχές των συζύγων τους προτού να υψωθούν οι τιµές ακόµη περισσότερο. Όπως χαρακτηριστικά αναφέρεται πριν από τον πληθωρισµό «πηγαίναµε στα καταστήµατα µε λεφτά στις τσέπες και γυρίζαµε µε τρόφιµα στα καλάθια. Τώρα πάµε µε λεφτά στα καλάθια και γυρίζουµε µε τρόφιµα στις τσέπες»

7 7.Εισαγόµενος πληθωρισµός Εισαγόµενος πληθωρισµός υπάρχει στην περίπτωση αύξησης πρώτων υλών ή των τιµών των αύξησης της ζήτησης των εγχώριων προϊόντων από το εξωτερικό. 8.Κατευθυνόµενος πληθωρισµός. Κατευθυνόµενος πληθωρισµός υπάρχει όταν οι νοµισµατικές αρχές αυξάνουν την προσφορά χρήµατος (έκδοση νέου χρήµατος). 9. Πληθωρισµός αδράνειας Πληθωρισµός αδράνειας ονοµάζεται ο πληθωρισµός, ο ρυθµός αύξησης του οποίου είναι σταθερός. ιαφέρει από τον στασιµοπληθωρισµό που συναντάται όταν υπάρχει ταυτόχρονα πληθωρισµός κι ανεργία (ύφεση). 10. Αφανής πληθωρισµός Αφανής είναι ο πληθωρισµός όταν υπάρχουν πληθωριστικές πιέσεις αλλά εξουδετερώνονται µε συνέπεια να µην αυξάνονται οι τιµές. Μορφές και Αίτια Πληθωρισµού Ο πληθωρισµός παρουσιάζεται µε δύο µορφές, τον πληθωρισµό ζητήσεως και τον πληθωρισµό κόστους. 1. Πληθωρισµός Ζητήσεως Με τον όρο αυτό χαρακτηρίζονται οι µηχανισµοί του πληθωρισµού όταν επενεργούν µε συσσωρευτικό τρόπο. Σύµφωνα µε την θεωρία του πληθωρισµού ζητήσεως, οι τιµές ανέρχονται, διότι γενικά η ζήτηση είναι µεγαλύτερη από την προσφορά των παραγόµενων αγαθών και των προσφερόµενων υπηρεσιών. Η άνοδος των τιµών παρακινεί τους εργαζόµενους να ζητήσουν αύξηση του µισθού των για να µπορέσουν να αντιµετωπίσουν την ακρίβεια της ζωής. Οι επιχειρηµατίες όταν δώσουν αύξηση στους µισθούς των εργαζοµένων για να διατηρήσουν η και ν αυξήσουν τα κέρδη τους αυξάνουν τις τιµές των προϊόντων τους. Με την αύξηση της τιµής των προϊόντων, αυξάνει και πάλι το κόστος ζωής. Οι εργαζόµενοι ζητούν και πάλι αύξηση των µισθών τους και έτσι ο ίδιος κύκλος τιµές µισθοί συνεχίζεται και δηµιουργείται το πληθωριστικό σπιράλ ή ο υπερπληθωρισµός. Για να συµβεί το παραπάνω φαινόµενο θα πρέπει να υπάρχουν δύο βασικές προϋποθέσεις: 1) Η ζήτηση να είναι λίγο ή σχεδόν καθόλου ελαστική, δηλαδή να µεταβάλλεται ελάχιστα µε την µεταβολή των τιµών. Το φαινόµενο αυτό της ανελαστικής ζήτησης συµβαίνει σε προϊόντα πρώτης ανάγκης, όπου δεν υπάρχουν άλλα να τα αντικαταστήσουν. Σε διαφορετική περίπτωση, αν δηλαδή η αύξηση των τιµών µείωνε την ζήτηση, οι τιµές, σύµφωνα µε το νόµο προσφοράς και ζήτησης θα έπεφταν και πάλι για να µπορέσουν να πουληθούν τα προϊόντα.

8 2) Οι εργαζόµενοι να έχουν την δυνατότητα να κερδίσουν τις αυξήσεις των µισθών που ζητούν, αυξήσεις τέτοιες, που σ ένα τουλάχιστον βαθµό, να καλύπτουν την µείωση της αγοραστικής αξίας που προήλθε από την αύξηση των µισθών. Στην πράξη όµως η αύξηση των τιµών είναι πολύ µεγαλύτερη από την αύξηση των µισθών. 2. Πληθωρισµός Κόστους Όταν λέµε πληθωρισµό κόστους, εννοούµε τον πληθωρισµό εκείνο που δηµιουργείται από την αύξηση στο κόστος παραγωγής, των διαφόρων προϊόντων (Ανατίµηση των εισαγόµενων πρώτων υλών, αύξηση του µισθού του εργατικού δυναµικού, επιβολή εµµέσων φόρων κλπ). Η αύξηση του κόστους παραγωγής έχει σαν συνέπεια την αύξηση των τιµών των προϊόντων που παράγονται, δηλαδή αύξηση του κόστους ζωής. Η ύψωση αυτή των τιµών θα παρακινήσει τους εργαζόµενους ν απαιτήσουν αύξηση των µισθών τους. Η αύξηση των µισθών δηµιουργεί µεγαλύτερο κόστος στην παραγωγή, η οποία µε την σειρά της νέα αύξηση στις τιµές και µισθούς και έτσι δηµιουργείται «σπειροειδής αύξηση τιµών µισθών», η οποία κάνει εξαιρετικά δύσκολο να ξεκαθαρίσουµε αν πρόκειται για πληθωρισµό ζητήσεως ή για πληθωρισµό κόστους, ιδιαίτερα όταν και οι δύο µορφές του πληθωρισµού συνυπάρχουν. Αν η αύξηση των µισθών είναι ανάλογη µε την αύξηση της παραγωγής, τότε δεν προκύπτει κανένα σοβαρό πρόβληµα. Αν όµως η αύξηση της αµοιβής της εργασίας είναι µεγαλύτερη από την αύξηση της παραγωγής, τότε το κόστος κατά µονάδα προϊόντος αυξάνει, πράγµα το οποίο θα έχει σαν αποτέλεσµα να δηµιουργηθεί το πληθωριστικό σπιράλ στην διαδικασία της συνεχούς αύξησης των µισθών και των τιµών. Σύγκριση των τιµών του καλαθιού καταναλωτικών αγαθών ανά έτος Όλα τα αγαθά και οι υπηρεσίες που καταναλώνουν τα νοικοκυριά στη διάρκεια ενός έτους αντιπροσωπεύονται από ένα "καλάθι" ειδών. Κάθε προϊόν στο καλάθι αυτό έχει µια τιµή, η οποία µπορεί να µεταβληθεί µε την πάροδο του χρόνου. Ο ετήσιος ρυθµός πληθωρισµού είναι η τιµή του συνολικού καλαθιού ένα συγκεκριµένο µήνα σε σύγκριση µε την τιµή που είχε τον ίδιο µήνα ένα έτος νωρίτερα. Ο δείκτης τιµών καταναλωτή είναι το πιο ευρέως χρησιµοποιούµενο µέτρο του πληθωρισµού και θεωρείται µερικές φορές ως δείκτης για την αποτελεσµατικότητα της οικονοµικής πολιτικής της κυβέρνησης. Παρέχει πληροφορίες σχετικά µε τις µεταβολές των τιµών στην οικονοµία της χώρας, τις επιχειρήσεις, την εργασία και τους ιδιώτες. Χρησιµοποιείται συνήθως από την κυβέρνηση ως οδηγός για τη λήψη οικονοµικών αποφάσεων. Επιπλέον, ο Πρόεδρος, το Κογκρέσο και το Συµβούλιο της Federal Reserve χρησιµοποιούν το ΤΚ για να τους βοηθήσει στη διαµόρφωση της δηµοσιονοµικής και νοµισµατικής πολιτικής. Ο είκτης Τιµών Καταναλωτή είναι η µέση µεταβολή µε το χρόνο στις τιµές που πληρώνουν οι καταναλωτές αστικών περιοχών για ένα "καλάθι" καταναλωτικών

9 αγαθών και υπηρεσιών. Το καλάθι του ΤΚ έχει αναπτυχθεί από λεπτοµερείς πληροφορίες για δαπάνες που παρέχονται από οικογένειες και ιδιώτες για το τι πραγµατικά αγόρασαν. Οι περισσότεροι από τους ειδικούς δείκτες του ΤΚ στις ΗΠΑ έχουν µια βάση αναφοράς Αυτό σηµαίνει ότι το Bureau of Labor Statistics (BLS) καθορίζει το µέσο επίπεδο του δείκτη (που αντιπροσωπεύει το µέσο επίπεδο των τιµών), για την περίοδο 36 µηνών που καλύπτει τα έτη 1982, 1983 και 1984-ίσο µε 100. Το BLS στη συνέχεια µετρά τις µεταβολές σε σύγκριση µε αυτό το νούµερο. Ένας δείκτης στο 110 για παράδειγµα, σηµαίνει ότι υπάρχει µια αύξηση 10% από την περίοδο αναφοράς. Οµοίως, ένας δείκτης στο 90 σηµαίνει 10% µείωση. Για το τρέχον ΤΚ, αυτές οι πληροφορίες συλλέχθηκαν από τις έρευνες Καταναλωτικών απανών για το 2005 και εν είναι µια ακριβή καταγραφή των δαπανών για το κάθε νοικοκυριό µεµονωµένα, αλλά δίνει µια καλή ιδέα για το πώς οι αυξήσεις των τιµών επηρεάζουν τις τυπικές δαπάνες των νοικοκυριών και τη µεταβολή της αγοραστικής δύναµης ενός δολαρίου λόγω του πληθωρισµού. Ο ΤΚ αποτελείται από όλα τα αγαθά και τις υπηρεσίες που αγοράζονται για κατανάλωση από τον πληθυσµό αναφοράς. Οι βασικότερες οµάδες και παραδείγµατα των κάθε κατηγοριών έχουν ως εξής: ΤΡΟΦΙΜΑ ΚΑΙ ΠΟΤΑ (δηµητριακά πρωινού, γάλα, καφές, κοτόπουλο, κρασί, πλήρη γεύµατα,σνακ). ΣΤΕΓΑΣΗ (ενοίκιο της κύριας κατοικίας, ισοδύναµο ενοίκιο ιδιοκτητών, πετρέλαιο, έπιπλα υπνοδωµατίου). ΕΝ ΥΜΑΤΑ (πουκάµισα και πουλόβερ ανδρικά, γυναικεία φορέµατα, κοσµήµατα) ΜΕΤΑΚΙΝΗΣΗ (νέα οχήµατα, ναύλοι αεροπορικών εταιρειών, βενζίνη, ασφάλιση αυτοκινήτων). ΙΑΤΡΙΚΗ ΠΕΡΙΘΑΛΨΗ (συνταγογραφούµενα φάρµακα και ιατρικές προµήθειες, υπηρεσίες ιατρών, γυαλιά ιατρών και φροντίδα των µατιών, νοσοκοµειακές υπηρεσίες). ΑΝΑΨΥΧΗ (τηλεοράσεις, παιχνίδια, κατοικίδια ζώα και προϊόντα για αυτά, αθλητικός εξοπλισµός). ΕΚΠΑΙ ΕΥΣΗ ΚΑΙ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ (δίδακτρα κολεγίου, ταχυδροµικά τέλη, τηλεφωνικές υπηρεσίες, λογισµικό ηλεκτρονικών υπολογιστών και εξαρτηµάτων) ΑΛΛΑ ΑΓΑΘΑ ΚΑΙ ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ (καπνός και προϊόντα καπνίσµατος, κοµµώσεις και άλλες προσωπικές υπηρεσίες, έξοδα κηδείας). Η µεταβολή που φαίνεται σε µηνιαία ή ετήσια βάση από τη σύγκριση των αριθµών του δείκτη εκφράζεται κυρίως ως ποσοστό - για παράδειγµα, "οι τιµές καταναλωτή έχουν αυξηθεί 0.3% από τον προηγούµενο µήνα". Αυτή η ποσοστιαία µεταβολή συχνά αναφέρεται ως το ποσοστό του πληθωρισµού - για παράδειγµα, "το ποσοστό του πληθωρισµού για τους τελευταίους 12 µήνες είναι 2.5%". Αυτό το γραφικό δείχνει την επίδραση του πληθωρισµού στην τιµή ενός καλαθιού αγαθών. Εάν το ετήσιο ποσοστό του πληθωρισµού είναι 2.5%, το ίδιο καλάθι αγαθών που κόστιζε $ µήνες νωρίτερα, κοστίζει τώρα $410.

10 Η εξουδετέρωση αυτή µπορεί να επιτευχθεί µε κρατική παρέµβαση, δηλαδή επιδότηση της τιµής ενός προϊόντος ή υποτονική προσφορά ενός προϊόντος που κατανέµεται στους καταναλωτές µε αγορανοµικό δελτίο Η δηµοσιονοµική, συνεπώς, παρέµβαση εξαρτάται από το είδος του πληθωρισµού και από τις κοινωνικές οµάδες που συµβάλλουν στις πληθωριστικές πιέσεις. Είναι πολύ σηµαντικό να εντοπισθεί η µορφή του πληθωρισµού, γιατί στην αντίθετη περίπτωση τα επιλεγέντα µέτρα µπορεί να οδηγήσουν σε αντίθετα αποτελέσµατα. Παράδειγµα: Εάν ο πληθωρισµός είναι ζήτησης και τα µέτρα σκοπεύουν πληθωρισµό κόστους, τότε µια µείωση των έµµεσων φόρων θα ενισχύσουν την ενεργό ζήτηση, µε συνέπεια την επιδείνωση των πληθωριστικών πιέσεων.

11 Συνέπειες του πληθωρισµού Ο πληθωρισµός είναι ένα φαινόµενο που διαταράσσει την οµαλή λειτουργία του οικονοµικού συστήµατος και ασκεί σηµαντικές επιδράσεις σε όλους τους τοµείς της οικονοµίας. Θα αναφερθούµε στις δυσµενείς επιπτώσεις που έχει ο πληθωρισµός στη διανοµή του εισοδήµατος. Το πραγµατικό εισόδηµα ενός ατόµου ή µιας οικονοµίας εξαρτάται από το ονοµαστικό, δηλαδή το χρηµατικό εισόδηµα, και από το επίπεδο των τιµών, επειδή : Πραγµατικό εισόδηµα = Όταν αυξάνεται το επίπεδο των τιµών, το πραγµατικό εισόδηµα µειώνεται και αντίστροφα. 1) Σταθερά χρηµατικά εισοδήµατα Είναι φανερό ότι ο πληθωρισµός πλήττει όλα τα άτοµα που το χρηµατικό του εισόδηµα είναι σταθερό ή αυξάνεται µε ρυθµό µικρότερο από το ρυθµό του πληθωρισµού, γιατί σε αυτήν την περίπτωση µειώνεται το πραγµατικό τους εισόδηµα και, κατά συνέπεια, το βιοτικό τους επίπεδο. Τα άτοµα αυτά είναι συνταξιούχοι, οι µισθωτοί και γενικά οι υπάλληλοι, που ο µισθός τους δεν αναπροσαρµόζεται συχνά. Αντίθετα, ο πληθωρισµός ευνοεί, ή τουλάχιστον δεν πλήττει, τα άτοµα που το εισόδηµα τους προέρχεται από κέρδη, γιατί τα κέρδη συνήθως αυξάνονται µαζί µε τον πληθωρισµό. Αξίζει να σηµειώσουµε ότι πολλές κατηγορίες µισθωτών µπορεί να προφυλάσσονται από τον πληθωρισµό µε ρήτορες για αυτόµατη τιµαριθµική αναπροσαρµογή (ΑΤΑ). Αυτό σηµαίνει ότι το συµβόλαιο εργασίας περιλαµβάνει και έναν όρο (ρήτρα) για αυτόµατη αύξηση των αποδοχών ίση µε το ρυθµό πληθωρισµού. Σε αυτήν την περίπτωση δεν επέρχεται µείωση της αγοραστικής δύναµης. 2) Αποταµιευτές Ο πληθωρισµός µειώνει την αξία των αποταµιευτών. Τα άτοµα που πλήττονται περισσότερο είναι οι µικροί αποταµιευτές που δεν έχουν δυνατότητα έγκαιρης και

12 ασφαλούς επένδυσης των χρηµάτων τους. Είναι φανερό ότι ο πληθωρισµός αποτελεί αντικίνητρο για αποταµίευση. Έτσι, σε περιόδους έντονου πληθωρισµού αυξάνεται η κατανάλωση και µειώνεται η αποταµίευση. 3) ανειστές και χρεώστες Ο πληθωρισµός τείνει να ευνοεί αυτούς που δανείζονται και να ζηµιώνει αυτούς που δανείζουν. Παράδειγµα : Έστω ένας δανείζεται 100 ΕΥΡΩ για ένα χρόνο µε επιτόκιο 10%. Αν στο τέλος του έτους που θα πρέπει να εξοφληθεί το δάνειο το επίπεδο των τιµών έχει αυξηθεί κατά 25%, τότε η πραγµατική αξία των 100 ΕΥΡΩ που επιστρέφονται θα είναι (100/1.25) =80 ΕΥΡΩ. Αν λάβουµε υπόψη µας και τον τόκο είναι ( (110/1.25)= 88 ΕΥΡΩ). Στην ουσία έχει γίνει µεταβίβαση αγοραστικής δύναµης από τον πιστωτή στο χρεώστη, ποσού 22 ΕΥΡΩ (110-88). Θα πρέπει να σηµειώσουµε ότι η παραπάνω µεταβίβαση αγοραστικής δύναµης από τους πιστωτές στους χρεώστες πραγµατοποιείται µόνο, αν δεν αναµένεται ή δεν προβλέπεται πληθωρισµός. Αν, όµως, ο πληθωρισµός είναι αναµενόµενος, που είναι και συνήθης περίπτωση, τότε µπορεί να ληφθεί υπόψη στον καθορισµό του επιτοκίου. Έτσι, αν στο παράδειγµά µας το επιτόκιο αυξηθεί κατά το ρυθµό του πληθωρισµού, δηλαδή γίνει 35%, ο πιστωτής στο τέλος του έτους θα πάρει 135 ευρώ των οποίων η πραγµατική αξία θα 108 ευρώ. Άρα το επιτόκιο καλύπτει τουλάχιστον το ρυθµό πληθωρισµού. Αν ο δανειστής ήθελε να πάρει στο τέλος του χρόνου 110 ευρώ σε σταθερές τιµές, τότε το επιτόκιο πρέπει να γίνει 37,5% Ώστε Οι συνέπειες του πληθωρισµού είναι όλες αρνητικές µε εξαίρεση εκείνες που αφορούν τους κατόχους περιουσιακών στοιχείων, εκείνους που οφείλουν σταθερά ποσά δανείων (σε βάρος των δανειστών) και το κράτος το οποίο εισπράττει περισσοτέρους φόρους λόγω της διόγκωσης των τιµών (έµµεσοι φόροι) και της ονοµαστικής αύξησης των εισοδηµάτων (άµεσοι φόροι). Αντίθετα, τα σταθερά εισοδήµατα (π.χ. οµολογίες µε σταθερά τοκοµερίδια) και τα εισοδήµατα εκείνα τα οποία δεν προσαρµόζονται έγκαιρα και πλήρως στις αυξήσεις των τιµών υφίστανται µεγάλη απώλεια εξαιτίας της πληθωριστικής διαδικασίας. Οι κυριότερες αρνητικές επιπτώσεις του πληθωρισµού είναι η µείωση:

13 α) της ανταγωνιστικότητας των εγχωρίων προϊόντων µε αποτέλεσµα τη µείωση των εξαγωγών κι αύξηση εισαγωγών αγαθών και υπηρεσιών, δηλαδή χειροτέρευση του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών. Όταν χειροτερεύσει το ισοζύγιο πληρωµών το πιθανότερο είναι να ακολουθήσει υποτίµηση του νοµίσµατος. β) της αγοραστικής δύναµης του χρήµατος και του πραγµατικού εισοδήµατος των εργαζοµένων και της αγοραστικής δύναµης των καταναλωτών, αφού στην πράξη η αύξηση τιµών δεν συνεπάγεται πάντα και αύξηση αµοιβών. γ) της ροπής για αποταµίευση γιατί ο πληθωρισµός µειώνει µε την πάροδο του χρόνου την πραγµατική της αξία, ενώ παράλληλα συµβάλλει στη διατήρηση των επιτοκίων σε υψηλά επίπεδα, µε συνέπεια την επιβάρυνση του κόστους κεφαλαίου και την εξασθένιση της ροπής για επενδυτική δραστηριότητα. Ο πληθωρισµός επίσης συνεπάγεται και ανακατανοµή εισοδηµάτων (εφόσον τιµές / εισοδήµατα δεν αυξάνονται µε τον ίδιο τρόπο), η οποία είναι συνήθως σε βάρος των χαµηλών και προς όφελος των υψηλών εισοδηµατιών. Πιο συγκεκριµένα η ανακατανοµή επιδεινώνεται από την πληθωριστική αύξηση των εισοδηµάτων η οποία διογκώνει το φορολογικό βάρος όσων δεν φοροδιαφεύγουν και όσων το φορολογητέο εισόδηµα είναι στα χαµηλά εισοδηµατικά κλιµάκια της κλίµακας φορολογίας εισοδήµατος φυσικών προσώπων. Το τελευταίο συµβαίνει γιατί το εύρος χαµηλών εισοδηµατικών κλιµακίων είναι «µικρό» και µια µικρή αύξηση του εισοδήµατος µετακινεί τον φορολογούµενο στο επόµενο κλιµάκιο στο οποίο όµως αντιστοιχεί υψηλότερος οριακός φορολογικός συντελεστής. Αυτό έχει ως συνέπεια την αφαίρεση εισοδήµατος και µείωση του πραγµατικού εισοδήµατος των χαµηλών εισοδηµατιών. Επιπλέον, είναι ένας έµµεσος τρόπος µεταφοράς πόρων από τον ιδιωτικό στο δηµόσιο τοµέα.

14

15 Τα αίτια του πληθωρισµού Οι οικονοµολόγοι διακρίνουν διάφορα είδη πληθωρισµού που αντιστοιχούν σε διαφορετικές απόψεις για τα αίτια που τον προκαλούν. Θα δώσουµε τα βασικά σηµεία των δύο πιο σηµαντικών απόψεων που αναφέρονται στον πληθωρισµό ζήτησης και στον πληθωρισµό κόστους. Πληθωρισµός ζήτησης Κατά την άποψη αυτή ο πληθωρισµός είναι αποτέλεσµα υπερβάλλουσας ζήτησης. Όπως αναφέραµε προηγουµένως, καθώς η οικονοµία πλησιάζει το επίπεδο της πλήρους απασχόλησης, αρχίζουν να δηµιουργούνται στενότητες στην αγορά ορισµένων παραγωγικών συντελεστών, µε συνέπεια την αύξηση της τιµής τους. Η αύξηση της τιµής των παραγωγικών συντελεστών προκαλεί αύξηση του κόστους παραγωγής και, εποµένως, αύξηση της τιµής των προϊόντων. Όταν η οικονοµία φτάσει στο επίπεδο της πλήρους απασχόλησης, παραπέρα αύξηση της συνολικής ζήτησης είναι εξ ορισµού πληθωριστική, εφόσον δεν αυξάνεται η παραγωγή. Πληθωρισµός κόστους Η άποψη ότι ο πληθωρισµός είναι αποτέλεσµα υπερβάλλουσας ζήτησης δεν εξηγεί γιατί υπάρχει πληθωρισµός και σε περιόδους χαµηλής σχετικά ζήτησης, δηλαδή σε περιόδους ανεργίας και µείωσης εισοδήµατος. Ο πληθωρισµός κόστους τονίζει το ρόλο των εργατικών σωµατείων και τη δύναµη ολιγοπωλίων. Σύµφωνα µε τη θεωρία αυτή, τα εργατικά σωµατεία ή ορισµένα από αυτά έχουν αρκετή δύναµη, ώστε να µπορούν να πετυχαίνουν αυξήσεις των µισθών και των ηµεροµισθίων, ακόµα και όταν υπάρχει ανεργία. Από την µεριά τους τα µεγάλα µονοπώλια και ολιγοπώλια έχουν αρκετή δύναµη στην αγορά, ώστε να µεταβιβάζουν τις αυξήσεις του κόστους, που προκαλούνται από την αύξηση των εργατικών µισθών, στους αγοραστές αυξάνοντας την τιµή του προϊόντος. Πολλά, όµως, από τα προϊόντα αυτά αποτελούν πρώτη ύλη για την παραγωγή άλλων αγαθών, που σηµαίνει αύξηση του κόστους και της τιµής τους. Κατααυτόν τον τρόπο η αρχική αύξηση του κόστους σε ορισµένους κλάδους διαχέεται σε ολόκληρη την οικονοµία, µε αποτέλεσµα, την αύξηση του γενικού επιπέδου των τιµών. Είναι φανερό ότι η παραπάνω διαδικασία µπορεί να ξεκινήσει τόσο από τα εργατικά σωµατεία όσο (αύξηση µισθών) όσο και από τις επιχειρήσεις (αύξηση κερδών). Στον πληθωρισµό κόστους ανήκει φυσικά και η περίπτωση που η αύξηση του κόστους

16 προέρχεται από την αύξηση της τιµής ορισµένων βασικών πρώτων υλών και ενέργειες, κυρίως της τιµής του πετρελαίου. Η αύξηση της τιµής που πέτυχαν κατά το 1973 και το 1079 οι χώρες του ΟΠΕΚ (OPEC) είναι χαρακτηριστικό παράδειγµα πληθωρισµού κόστους. Στασιµοπληθωρισµός Σε παλαιότερες περιόδους ο πληθωρισµός και η ανεργία ήταν φαινόµενα που δεν µπορούσαν να παρατηρηθούν ταυτόχρονα. Σε περιόδους αύξησης παρατηρούσαµε αύξηση των τιµών, αλλά ταυτόχρονα οικονοµική ανάπτυξη και µείωση της ανεργίας. Σε περιόδους ύφεσης παρατηρούσαµε κάµψη της οικονοµικής δραστηριότητας και αύξηση της ανεργίας, αλλά ταυτόχρονα πτώση του πληθωρισµού. Με άλλα λόγια ο πληθωρισµός και η ανεργία παρουσιάζουν αντίθετες µεταβολές. Μετά το 1965 οι ανεπτυγµένες οικονοµίες παρουσιάζουν διαφορετική συµπεριφορά. Ανεργία και πληθωρισµός συνυπάρχουν ή ακόµη µπορεί να αυξάνονται ταυτόχρονα. Το φαινόµενο αυτό ονοµάστηκε στασιµοπληθωρισµός, γιατί παρατηρείται πληθωρισµός και ταυτόχρονα η οικονοµία βρίσκεται σε κατάσταση στασιµότητας ή ανεργίας. Αλληλεπίδραση πληθωρισµού και ανεργίας Γενική τοποθέτηση Ο κρίκος που έλειπε από τη θεωρία του Keynes για να συνδέσει τον πραγµατικό τοµέα µε τον πληθωρισµό βρέθηκε µε την καµπύλη Phillips. Ο A. W. Phillips (1958), χρησιµοποιώντας στοιχεία ανεργίας και ρυθµών µεταβολής των ονοµαστικών µισθών για το Ην. Βασίλειο κατά την περίοδο , διετύπωσε µια εµπειρική σχέση µη γραµµική και αρνητική που ονοµάστηκε καµπύλη Phillips. Η αρχικώς εµπειρική αυτή σχέση έλαβε θεωρητικό υπόβαθρο κατά τη δεκαετία του 1960 και διατυπώθηκε ως ένας µηχανισµός προσαρµογής της αγοράς εργασίας όπου ο ρυθµός µεταβολής του ονοµαστικού µισθού είναι το αποτέλεσµα της υπερβάλλουσας προσφοράς ή ζητήσεως εργασίας στην αγορά εργασίας. Η διαφορά µεταξύ προσφερόµενης και απασχολούµενης ποσότητας εργασίας είναι το ποσοστό ανεργίας που συσχετίζεται αρνητικώς µε το ποσοστό µεταβολής του ονοµαστικού µισθού και µας δίνει την καµπύλη Phillips. Οι Κεϋνσιανιστές οικονοµολόγοι πιστεύουν ότι υπάρχουν τριβές στην οικονοµία που µπορούν να προκαλούν πληθωρισµό. Για τους Κεϋνσιανιστές υπάρχει µια αντίστροφη σχέση ανεργίας και πληθωρισµού, ώστε όταν ανεβαίνει το ένα πέφτει το άλλο. Αυτή η σχέση περιγράφεται µε την καµπύλη Phillips. Η απεικόνιση της καµπύλης Phillips δίνεται στο σχήµα 1 όπου ο οριζόντιος άξονας αντιπροσωπεύει το ποσοστό ανεργίας και ο κάθετος το ρυθµό µεταβολής του ονοµαστικού µισθού.

17 Μια παραλλαγή της καµπύλης Phillips απεικονίζει στον κάθετο άξονα του διαγράµµατος το ρυθµό µεταβολής των τιµών (πληθωρισµός). ΣΧΗΜΑ 1 H καµπύλη Phillips είναι συµβατή µόνο σε µια θετική καµπύλη συνολικής προσφοράς, όπου υπάρχει ακαµψία ονοµαστικών µισθών. H καµπύλη όµως αυτή δεν συµβιβάζεται µε τα άλλα υποδείγµατα νεοκλασικής συνθέσεως ή µε το νεοκλασικό υπόδειγµα, διότι σε αυτά η παραγωγή και η απασχόληση είναι ανεξάρτητα των τιµών. H καµπύλη µάς θέτει το δίληµµα: Χαµηλός πληθωρισµός και υψηλό ποσοστό ανεργίας ή υψηλός πληθωρισµός και χαµηλό ποσοστό ανεργίας; Τα γεγονότα της δεκαετίας του 1970 µάς έδειξαν τη συνύπαρξη και των δυο «κακών», δηλ. υψηλό ποσοστό ανεργίας µε υψηλό ποσοστό πληθωρισµού. Αυτό σηµαίνει ότι, η καµπύλη Phillips δεν είναι σταθερή (stable), αλλά µετατοπίζεται συνεχώς, πράγµα που χάνει την αξία της ως θεωρητικό εργαλείο. O Μ. Friedman θεώρησε τη σχέση µεταξύ ανεργίας και ρυθµού µεταβολής του ονοµαστικού µισθού ως προσωρινό φαινόµενο, υποστηρίζοντας ότι οι εργαζόµενοι δεν έχουν αυταπάτη περί το χρήµα και ότι συναρτούν την προσφορά εργασίας µε τον πραγµατικό µισθό, όπως απαιτεί η νεοκλασική θεωρία. Μια παραλλαγή της καµπύλης Phillips, η οποία συχνότερα εµφανίζεται στην µελέτη των προβληµάτων του πληθωρισµού, είναι εκείνη όπου το ποσοστό µεταβολής του ονοµαστικού µισθού (W) αντικαθίσταται µε το ποσοστό µεταβολής των τιµών (P), όπως είπαµε και παραπάνω. Η θεωρητική θεµελίωση της εµπειρικής καµπύλης Phillips Είπαµε παραπάνω ότι, ο ρυθµός µεταβολής του ονοµαστικού µισθού (dw/w) εξαρτάται από την υπερβάλλουσα ζήτηση εργασίας (N D - N S ). H σχέση αυτή µας δίνει θεωρητικώς µια συνάρτηση αντιδράσεως (reaction function), έστω, της παρακάτω µορφής: όπου

18 l>0 και δείχνει τη διαδικασία προσαρµογής του ονοµαστικού µισθού προς το αντίστοιχο ποσοστό της υπερβάλλουσας ζητήσεως. H καµπύλη αντιδράσεως φαίνεται στο τµήµα (δ) του Σχ. 2. Ας σηµειωθεί όµως ότι, εµπειρική επαλήθευση µιας τέτοιας θεωρητικής σχέσεως είναι δύσκολη, αφού οι συναρτήσεις ζητήσεως και προσφοράς εργασίας δεν είναι παρατηρήσιµες στην αγορά, όπως δεν είναι παρατηρήσιµη κάθε exante καµπύλη που δείχνει προσδοκίες ή προθέσεις. Θεωρητικώς, στην αγορά εργασίας θα υπάρχει είτε ανεργία (υπερβάλλουσα προσφορά), όταν ο εργατικός µισθός είναι πάνω από το µισθό ισορροπίας, είτε διαθέσιµες θέσεις εργασίας (υπερβάλλουσα ζήτηση), όταν ο µισθός είναι κάτω από το µισθό ισορροπίας. Στην πράξη όµως παρατηρούµε το φαινόµενο να υπάρχει ανεργία από τη µια πλευρά και κενές θέσεις εργασίας (vacancies) από την άλλη. Όπως όµως είναι γνωστό, η ύπαρξη τριβών (frictions) δηµιουργεί το φαινόµενο αυτό. ηλαδή ένας αριθµός εργαζοµένων µετακινείται από εργασία σε εργασία (για καλύτερη αµοιβή, για ευνοϊκότερες συνθήκες κ.λπ.) και παρουσιάζεται σε µια δεδοµένη στιγµή ένα ποσοστό ανεργίας τριβής, λόγω αυτής της µετακινήσεως. Έτσι στη δεδοµένη αυτή στιγµή παρουσιάζεται συγχρόνως ανεργία (τριβής) και κενές θέσεις εργασίας. Αυτό όµως σηµαίνει ότι, οι θεωρητικές (µη παρατηρήσιµες) καµπύλες ζητήσεως και προσφοράς, δεν µας δείχνουν την πραγµατική απασχόληση. H πραγµατική απασχόληση σε κάθε επίπεδο µισθού είναι διαφορετική από εκείνη που υποδεικνύει η καµπύλη ζητήσεως (όταν ο µισθός είναι πάνω από το µισθό ισορροπίας), ή η καµπύλη προσφοράς (όταν ο µισθός είναι κάτω από το µισθό ισορροπίας), λόγω ακριβώς της ανεργίας τριβής. Επειδή λοιπόν υπάρχει κάποιο ποσοστό ανεργίας τριβής κάθε στιγµή µέσα στην οικονοµία, µπορούµε να υποθέσουµε ότι υπάρχει κάποια σχέση µεταξύ αυτού του ποσοστού και της υπερβάλλουσας ζητήσεως (θετικής ή αρνητικής) εργασίας. Όσο

19 µεγαλύτερη είναι η υπερβάλλουσα ζήτηση εργασίας, τόσο λιγότερη θα είναι η ανεργία τριβής. Επίσης, η ανεργία τριβής θα είναι µικρότερη, όσο µεγαλύτερος είναι ο αριθµός των ατόµων που ψάχνει για εργασία (υπερβάλλουσα προσφορά). Αυτό είναι αυτονόητο, αφού οι άνεργοι είναι πολλοί και οι εργαζόµενοι λίγοι, τότε αυτοί που αλλάζουν εργασία είναι επίσης λίγοι. H σχέση µεταξύ ποσοστού ανεργίας και υπερβάλλουσας ζητήσεως δείχνεται στο τµήµα (γ) του Σχ. 2 µε την καµπύλη που έχει αρνητική κλίση. Αφού υπάρχει σχέση µεταξύ ανεργίας και υπερβάλλουσας ζητήσεως εργασίας αφ' ενός και σχέση µεταξύ υπερβάλλουσας ζητήσεως και µεταβολής του εργατικού (ονοµαστικού) µισθού αφ' ετέρου, τότε µπορούµε να διατυπώσουµε µια σχέση µεταξύ ανεργίας και ρυθµού µεταβολής του µισθού. Τη σχέση αυτή δείχνει το τµήµα (α) του Σχ. 2 µε τη γνωστή καµπύλη Phillips. Στη σχέση αυτή το επίπεδο εργασίας (U), που είναι παρατηρήσιµη και µετρήσιµη µεταβλητή, αντιπροσωπεύει την υπερβάλλουσα ζήτηση εργασίας, που είναι µη παρατηρήσιµη ποσότητα. Έτσι, διαπιστώνουµε ότι η καµπύλη Phillips είναι µια δευτερεύουσα ή παράγωγη σχέση, η ύπαρξη της οποίας στηρίζεται, τόσο στη θετική σχέση µεταξύ ρυθµού µεταβολής του ονοµαστικού µισθού και του επιπέδου υπερβάλλουσας ζητήσεως, ός0και στην αρνητική σχέση µεταξύ του επιπέδου υπερβάλλουσας ζητήσεως και του επιπέδου ανεργίας.

20 Η Ελλάδα κατέγραψε τον χαµηλότερο πληθωρισµό, ενώ τον υψηλότερο κατέγραψαν η Κύπρος και η Εσθονία... Στο 2,6% σκαρφάλωσε τον Αύγουστο ο πληθωρισµός στην Ευρωζώνη, έναντι 2,4% τον Ιούλιο, σύµφωνα µε στοιχεία που έδωσε σήµερα στη δηµοσιότητα η Ευρωπαϊκή Στατιστική Υπηρεσία. Η Ελλάδα κατέγραψε τον χαµηλότερο πληθωρισµό (1,2%), ενώ τον υψηλότερο κατέγραψαν η Κύπρος (4,5%) και η Εσθονία (4,2%). Σε ό,τι αφορά στο µέσο πληθωρισµό δώδεκα µηνών, η Ελλάδα και η Ιρλανδία κατέγραψαν το χαµηλότερο ποσοστό (1,8%) και τον υψηλότερο η Εσθονία (4,5%) και η Σλοβακία (4,1%). Σύµφωνα µε τα στοιχεία της Eurostat, οι βασικοί παράγοντες για τη διαµόρφωση του πληθωρισµού τον Αύγουστο στην Ευρωζώνη ήταν οι τιµές των µεταφορών (4,8%), των αλκολούχων ποτών και τσιγάρων (4,5%) και των ενοικίων (4,1%). Στην "ΕΕ των 27" ο πληθωρισµός διαµορφώθηκε τον Αύγουστο στο 2,7%, έναντι 2,5% τον Ιούλιο. Αξίζει, τέλος, να σηµειωθεί ότι πρόκειται για τον 21ο κατά σειρά µήνα που ο πληθωρισµός στην Ευρωζώνη ξεπερνά το όριο του 2% που θέτει η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ) για τη σταθερότητα των τιµών.