Bυζάντιο - Aναγέννηση

Μέγεθος: px
Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "Bυζάντιο - Aναγέννηση"

Transcript

1 Bυζάντιο - Aναγέννηση Mια σύγκριση της βυζαντινής και της αναγεννησιακής έκφρασης Παντελής Παντελεάκης Aρχιτέκτων H επιλογή στα δύο έργα που θα συγκριθούν έγινε έτσι, ώστε πέρα από τη μεγάλη τους σημασία να έχουν και το ίδιο θέμα, με σκοπό να βοηθηθεί περισσότερο η σύγκριση. Kαι στις δύο περιπτώσεις, πρόκειται για τη ζωγραφική απεικόνιση της Δευτέρας Παρουσίας. Tο πρώτο έργο βρίσκεται στο παρεκκλήσι της Mονής της Xώρας στην Πόλη, που είναι πιο γνωστή ως Kαχριέ Tζαμί. Eίναι έργο ανώνυμου ζωγράφου του 14ου αιώνα (π. 1320). Ωστόσο η ανωνυμία του ζωγράφου ήταν συνήθεια της εποχής, χωρίς να σημαίνει αναγκαστικά, όπως θα συνέβαινε σήμερα, πως ο ζωγράφος ήταν ασήμαντος. Tο δεύτερο έργο, καθώς και ο δημιουργός του, είναι πασίγνωστοι. Eίναι η «Δευτέρα Παρουσία» του Mιχαηλάγγελου στην Kαπέλα Σιξτίνα της Pώμης, καμωμένη τον 16ο αιώνα (περί το 1540). 1. H Δευτέρα Παρουσία APXAIOΛOΓIA & TEXNEΣ τχ

2 Α πό την αρχή θα πρέπει να δηλώσω ότι θεωρώ και τα δύο έργα εξίσου σημαντικά. Πιστεύω πως και τα δύο υπήρξαν σταθμοί για την εποχή τους, μα και για την τέχνη γενικότερα. Θα πρέπει όμως και να ομολογήσω ότι η προσωπική μου προτίμηση γέρνει προς το μέρος της Mονής της Xώρας. Kαι ας μη θεωρηθεί αυτή η προτίμηση ούτε ως βλασφημία στην αναγνωρισμένη προσφορά του έργου του Mιχαηλάγγελου, ούτε ως εκδήλωση κάποιου σοβινισμού. Αναγνωρίζω, τιμώ και θαυμάζω τον Mιχαηλάγγελο και το έργο του. Mα η προτίμησή μου δεν στηρίζεται μονάχα σε κάποιες εκλεκτικές και φυλετικές συγγένειες, που είναι φυσικές για την ελληνική τέχνη, αλλά, κυρίως, σε καθαρά και αυστηρά και όσο το δυνατόν περισσότερο αντικειμενικά αισθητικά κριτήρια. Kι αυτά οδηγούν στο συμπέρασμα πως η βυζαντινή τέχνη ως σύνολο, αν δεν είναι καλύτερη, είναι τουλάχιστον ισότιμη με το αντίστοιχό της σύνολο, που είναι η Aναγέννηση. Bέβαια, ξέρω ότι είναι λίγο αφελές να μετράς ή να συγκρίνεις, όπως κάνουμε για τα φυσικά μεγέθη, είτε την τέχνη, είτε τις εποχές μεταξύ τους. Aυτό όμως δεν μας αφαιρεί το δικαίωμα να αποτιμήσουμε γενικότερα μια εποχή. Kαι να πούμε, για παράδειγμα, ότι η κλασική εποχή έφτασε σε πιο σημαντικά αποτελέσματα απ' ό,τι η εποχή του μπαρόκ ή του ροκοκό. Eκείνο που θα ήθελα να τονίσω ιδιαίτερα είναι ότι υπάρχει και μια ουσιαστική άγνοια σε παγκόσμια κλίμακα, μα και μια γενικότερη υποτιμητική, ή έστω συγκαταβατική στάση απέναντι στη βυζαντινή τέχνη σε σχέση με τις δυτικές. Ιδιαίτερα βέβαια με την Aναγέννηση, αλλά ακόμα και με τη ρομαντική και με τη γοτθική περίοδο. Mια στάση και μια αντίληψη που θα έπρεπε να αναθεωρηθεί σε όφελος, όπως πιστεύω εγώ, της βυζαντινής τέχνης. Bέβαια μπορούμε να βρούμε πολλές εξηγήσεις και δικαιολογίες αυτής της ουσιαστικής αδικίας. Ίσως η πιο σοβαρή να είναι οι ιστορικές συγκυρίες. Όλοι σήμερα πια γνωρίζουν ότι στο Bυζάντιο από τον 12ο αιώνα αρχίζει να διαγράφεται μια τάση που στην ουσία θα έπρεπε να θεωρηθεί σαν Aναγέννηση. Όμως η πτώση της Πόλης το 1453 τη σταμάτησε απότομα, χωρίς να μπορέσει να ολοκληρωθεί και να καρποφορήσει. Aυτή η διακοπή της ζωής μιας παγκόσμιας, τότε, δύναμης σταμάτησε ξαφνικά και την επιρροή της, την πολιτική και την πολιτιστική, που ασκούσε μέχρι και τις τελευταίες της στιγμές. H απειλή μαζί με την επεκτατική 2. Η Δευτέρα Παρουσία: Δέηση 3. Η Δευτέρα Παρουσία: Άγγελος με το στερέωμα του ουρανού διάθεση της πανίσχυρης Oθωμανικής Aυτοκρατορίας διέκοψε απότομα την πυκνή επικοινωνία των Δυτικών με τον βυζαντινό πολιτισμό. Bέβαια κάποιοι λόγιοι κατέφυγαν στη Δύση και βοήθησαν με τα φώτα τους το αναγεννησιακό πνεύμα, που είχε αρχίσει να ωριμάζει εκεί. H προσφορά τους όμως περιορίστηκε κυρίως στα θέματα ελληνικής γραμματείας και φιλοσοφίας. Δογματικά θέματα και την εφαρμογή τους στην τέχνη οι Δυτικοί τα έβλεπαν με καχυποψία, γιατί έρχονταν σε αντίθεση με τις αντιλήψεις τους, ιδιαίτερα όμως με τις αντιλήψεις της πανίσχυρης παπικής εκκλησίας. Παράλληλα, όμως, και τα θρησκευτικά θέματα βρίσκονταν σε υποχώρηση. Tο ενδιαφέρον των Δυτικών επικεντρωνόταν στον κλασικό πολιτισμό. Tο ίδιο το πνεύμα της Aναγέννησης ήταν αντίθετο σε ό,τι είχε σχέση με τον Mεσαίωνα και τις αξίες του. Περιφρονούσαν και αντιπαθούσαν ό,τι είχε σχέση με αυτόν, είτε ήταν δυτικό, είτε ανατολικό. Tο έβλεπαν σαν κάτι υποδεέστερο. Tότε ήταν που κατηγορήθηκε ο Mεσαίωνας για σκοτεινότητα, σχολαστικότητα, για επανάληψη και για τυποποίηση των μορφών. Kι αυτές οι κατηγορίες έμειναν σαν κοινός τόπος για πολλούς 104 τχ. 100 APXAIOΛOΓIA & TEXNEΣ

3 αιώνες. O απόηχός τους έχει απομείνει μέχρι και σήμερα ακόμα, που κάποιοι εξακολουθούν να μιλάνε για τους «σκοτεινούς χρόνους» όταν αναφέρονται στον Mεσαίωνα. Mε τον ερχομό του Pομαντισμού, του οποίου παρακλάδι ήταν και ο Nεοκλασικισμός, η Δύση άρχισε να αναγνωρίζει τις αξίες του Mεσαίωνα. H ρομανική και η γοτθική τέχνη αρχίζουν να γίνονται αντικείμενο μελέτης. H αντίληψη για σκοταδισμούς κ.λπ. αναθεωρείται. Όσοι Δυτικοί όμως επισκέφτηκαν την Eλλάδα δεν είχαν μάτια παρά μονάχα για τις κλασικές αρχαιότητες. Ό,τι είχε σχέση με το Bυζάντιο αγνοήθηκε σαν κατώτερο. Mονάχα από τα τέλη του 19ου αιώνα φανερώθηκε στη Δύση κάποιο ενδιαφέρον για το Bυζάντιο, κυρίως ιστορικό ή αρχαιολογικό. Όμως το ενδιαφέρον αυτό δεν μπόρεσε να γενικευτεί. Παρέμεινε υπόθεση κλειστή, ανάμεσα σε ειδικούς, ιστορικούς ή αρχαιολόγους, χωρίς γενικότερη απήχηση και, το κυριότερο, χωρίς ιδιαίτερη αποτίμηση της θαυμαστής αξίας της βυζαντινής τέχνης και της μεγάλης ποικιλίας της. Περιορίστηκε κυρίως στη μεγάλη εποχή του Iουστινιανού και στα ψηφιδωτά της, αγνοώντας ουσιαστικά τις άλλες μεγάλες σχολές της τοιχογραφίας κ.λπ. Eπομένως, δεν πρέπει να μας φαίνεται παράξενο, αν έπειτα από τέτοια συρροή συγκυριών, τελικά η βυζαντινή ζωγραφική έμεινε και εξακολουθεί να μένει ακόμα μια «άγνωστη γη» για τον περισσότερο κόσμο. Όμως αυτό είναι μεγάλο λάθος. Kαι γιατί δεν είναι δικαιολογημένη από τα πράγματα αυτή η άγνοια και, κυρίως, γιατί στερεί όσους δεν την ξέρουν από μιαν απόλαυση αισθητική πάμπολλων έργων θαυμαστών και αριστουργηματικών. Mιαν απόλαυση πραγματικά έξοχης ποιότητας. H Aναγέννηση, αντίθετα, για πολλούς αιώνες θεωρήθηκε ως ένα πρότυπο απαρασάλευτο. Έστω κι αν τα τελευταία χρόνια άρχισαν να διατυπώνονται κάποιες αντιρρήσεις, ό,τι βρίσκεται να έχει κάποιες ομοιότητες APXAIOΛOΓIA & TEXNEΣ τχ Η Δευτέρα Παρουσία: O ποταμός και η λίμνη του πυρός μαζί της εξακολουθεί να είναι για τους πολλούς καταξιωμένο, μονάχα γι' αυτό, και να θαυμάζεται. Περισσότερο σαν μια «κεκτημένη συνήθεια», παρά γιατί δικαιολογείται από κάποια αντικειμενικά στοιχεία. Bέβαια δεν υπάρχει αμφιβολία ότι στην Aναγέννηση δημιουργήθηκαν αρκετά αξιόλογα έργα. Όμως υπάρχει και μια πληθωρική παραγωγή από έργα μέτρια και κατώτερης ποιότητας. Kαι αυτό είναι κάτι που αγνοείται «τεχνηέντως». Kαιρός όμως να ασχοληθούμε με τα δύο συγκεκριμένα έργα που επιλέξαμε. Kαι στα δύο, ακολουθούνται οι ίδιες περίπου συνθετικές αρχές. Mια διάταξη σε σειρές παράλληλες, με το ενδιαφέρον επικεντρωμένο στη μορφή του Xριστού. Kαι στις δύο συνθέσεις, ο χώρος που διατίθεται για τη σκηνή της Δευτέρας Παρουσίας είναι μεγάλος. Στην Kαπέλα Σιξτίνα, καταλαμβάνεται ολόκληρος ο ανατολικός τοίχος. Στο παρεκκλήσι της Mονής της Xώρας ολόκληρος ο τρουλοειδής θόλος προς τα ανατολικά του τρούλου, τα τέσσερα λοφία του, το βορινό τύμπανο και το μισό νότιο τύμπανο. O Xριστός στη Mονή της Xώρας παριστάνεται σαν ένας ήμερος, νέος θεός, θα 'λεγες, απόλυτα βεβαιωμένος για τη θεότητά του, μα και για τη σημασία της ιδιαίτερα σημαδιακής ώρας που ζει. Παρουσιάζεται καθισμένος σ' ένα θρόνο που ταυτόχρονα είναι και «δόξα», ντυμένος απέριττα, μα και βασιλικά. H έκφραση του προσώπου του είναι σοβαρή, ανάλογη με τη στιγμή, όμως απόκοσμη και ήρεμη. Mοναδικό εκφραστικό στοιχείο κάποιας συγκίνησης παραμένουν τα δυο του χέρια. Mαζί με τις επιγραφές κάτω από τη μορφή του, σηματοδοτούν τη στιγμή της Kρίσης με πολλή συγκράτηση, αλλά και με σαφήνεια. Tο δεξί του χέρι, με την παλάμη ανοιχτή και ορατή, υποδέχεται, σαν να καλεί στη βασιλεία του, τους εκλεκτούς του. «Δεύτε οι ευλογημένοι του πατρός μου, κληρονομήσατε την αναμενομένην υμίν βασιλείαν από καταβολής κόσμου» (Mατθ ). Tο αριστερό του χέρι είναι στραμμένο προς τα κάτω, εμφανίζοντας την ανάστροφη της παλάμης με μια σύσπαση, δείχνοντας την Kόλαση σε όσους δεν τήρησαν τις εντολές του και τη διδασκαλία του. «Πορεύεσθε απ' εμού, οι κατηραμένοι, εις το πυρ το αιώνιον, το ητοιμασμένον τω διαβόλω και τοις αγγέλοις αυτού» (Mατθ ). Kαι τα δυο του χέρια έχουν πάνω τους καθαρά ορατές τις πληγές από τη Σταύρωση. Tελικά είναι μια μορφή απέριττη εξωτερικά, που όμως εμπεριέχει πολύ και βαθύ συμβολισμό που υποβάλ- 105

4 λει με στοιχεία ελλειπτικά μεν το νόημά της, μα τα στοιχεία είναι καίρια, δίχως τίποτα παραπανίσιο (εικ. 2). Όσο όμως περισσότερο την κοιτάζεις, τόσο νιώθεις και ανακαλύπτεις τη βαθύτατη φρίκη και το τρομακτικό δέος της ώρας που συμβολίζει. Για τον ορθόδοξο χριστιανό της εποχής, με την απόλυτη πίστη και την ακλόνητη βεβαιότητα, ολόκληρο το νόημα της Δευτέρας Παρουσίας συμβολίζεται με αυτή τη μορφή σε όλες του τις αποχρώσεις. Όλο το έλεος του Θεού του «πανάγαθου», μα και όλη η αυστηρότητα της δίκαιης τιμωρίας. Γιατί είναι η ώρα που όλοι, χωρίς εξαίρεση, θα δώσουν λόγο για τα έργα τους, σε μια Kρίση που θα είναι πια τελεσίδικη. Xωρίς επιστροφή και χωρίς μετάνοια. Όλα από δω και πέρα, χωρίς τέλος, στην αιωνιότητα, θα είναι ή η πιο τέλεια ανταμοιβή ή η παντοτινή καταδίκη σε τιμωρία. Γύρω από τον Xριστό βρίσκονται συγκεντρωμένοι αυτοί που μοιράζονται «αυτοδικαίως» τη δόξα και τη βασιλεία του. H Παναγιά, ο Aϊ-Γιάννης ο Πρόδρομος, οι δώδεκα μαθητές του και το πλήθος των Αγγέλων του (εικ. 1). Mε την ομορφιά τους, με τα λαμπερά τους χρώματα, με την παράθεση και με την υπέρθεση, τονίζουν και αναδεικνύουν τη δόξα του, λαμπρύνοντάς την επάξια. H διάταξη της Παναγιάς και του Aϊ- Γιάννη, δεξιο-ζερβά του, αποτελεί και επιτελεί μια τυπική Δέηση που κι εδώ ακόμα κρατάει το νόημα το βαθύτερο της κάθε δέησης που ζωγραφίζεται στο Bυζάντιο. Στοχεύει στη σωτηρία και στη συγχώρεση όσων γίνεται πιο πολλών ανθρώπινων όντων, έστω και στην ύστατη στιγμή. Oι Aπόστολοι κάθονται με αυστηρή σοβαρότητα, μα και με πρόσωπα λάμποντα και ιλαρά, ανά έξι, σε δύο σύνθρονα δεξιά και αριστερά από τον Xριστό, κρατώντας από ένα βιβλίο ανοιχτό στο ένα χέρι. Tο βιβλίο είναι το Eυαγγέλιο, δηλαδή ο Λόγος του, που τον διδάξανε με πίστη και με αφοσίωση, σε ολάκερη την επίγεια 5. Η Δευτέρα Παρουσία: Δίκαιες ψυχές στα δεξιά του Aβραάμ ζωή τους. Και τώρα, βρίσκονται δικαιωμένοι γι' αυτή τους την πίστη, στην πιο αξιοζήλευτη θέση. Tέλος, τη σύνθεση του κέντρου προς τα πάνω, την κλείνουν Άγγελοι και Αρχάγγελοι. Όντα υπερκόσμια που μετέχουν από καταβολής κόσμου στη θεϊκή ουσία κι από τότε στέκουν πάντοτε δίπλα στον Θεό. Yμνώντας τον και παραστέκοντάς του, εκπληρώνοντας και προλαβαίνοντας την κάθε επιθυμία του. Πάνω από τον Xριστό, στη μέση σχεδόν του θόλου (εικ. 3), εικονίζεται ένας Άγγελος που κρατάει το στερέωμα του ουρανού (Aποκάλ. 6.14, Mατθ ). Aυτό το στερέωμα παρουσιάζεται σαν ένας πάπυρος πλατύς, μισοξετυλιγμένος. Στο ανοιχτό του τμήμα εικονίζεται ο ήλιος, το μισοφέγγαρο και τα άστρα του ουρανού. Aυτός ο Άγγελος της Aποκάλυψης είναι ζωγραφισμένος σαν ένα ον αστραφτερό και λάμπον, με έντονα χρώματα, μα ταυτόχρονα χρώματα που κατέχουν μια ποιότητα άφατη. Aλλά και η κίνηση αυτού του όντος του υπερκόσμιου είναι γεμάτη χάρη και μέτρο. Aυτή η εκθαμβωτική ομορφιά, λες και θέλει να μας πει ότι ο μόνος τρόπος που μπορούμε να συλλάβουμε ή και να πλησιάσουμε τη βαθύτερη ουσία της θεότητας είναι η ίδια η ομορφιά. H κίνηση, η στάση, το ένδυμα με την αέρινη πτυχολογία και η τελειότητα της μορφής αυτού του Αγγέλου ανακαλούν στη μνήμη αντιστοιχίες και μορφικές ακόμα αναλογίες παρόμοιων φτερωτών όντων της κλασικής αρχαιότητας. Όπως οι νίκες, οι άνεμοι, οι έρωτες, που δεν περιορίζονται μονάχα σε αντιστοιχίες μορφικές, μα και εννοιολογικές ακόμα. Kάτω από τον Xριστό και τον άγγελο με το στερέωμα, σαν μέσα σε σύννεφα, γονατιστοί και δεόμενοι, προσέρχονται όσοι έχουν ήδη σωθεί από τις πράξεις της ζωής τους. Eίναι διαταγμένοι σε χορούς ιεραρχών, οσίων, γυναικών, μαρτύρων, αποστόλων και προφητών. Όλες οι ομάδες λαμπροφορεμένες, καλοσχεδιασμένες, με ωραία, λαμπερά και συνάμα σεμνά χρώματα. Tο ντύσιμό τους είναι ανάλογο με το είδος που εκπροσωπούν. Όλοι οι εκλεκτοί παρουσιάζονται πάντα στη δεξιά πλευρά του Xριστού. Eνώ αυτοί που κολάζονται και όσοι πρόκειται να τιμωρηθούν στα αριστερά του. Aυτός είναι ένας πάγιος και σταθερός συμβολισμός, σύμφωνος με το λόγο του Xριστού, που υποσχόταν σε όσους σωθούν μια θέση «εκ δεξιών» του, του ίδιου ή του «πατρός του». Aπό το αριστερό πόδι του Xριστού ξεκινάει ο «ποταμός του πυρός», που προχωρεί πλαταίνοντας μέχρι τη «λίμνη του πυρός» (εικ. 4). Ένα ζεστό κόκκινο, που αντιτίθεται έντονα στο σκούρο μπλε με το οποίο είναι βαμμένος ο κάμπος όλης της σύνθεσης, κάνει πιο δραματική τη σημασία του, με τη χρωματική αντίθεση που προκαλείται. Σήμερα το καταπληκτικό αυτό κόκκινο χρώμα έχει υποστεί πολλές φθορές από το χρόνο κι έχει ξεθωριάσει. Mαζί έχουν χαθεί και μισοσβήσει οι διάφορες απεικονίσεις των ψυχών που μέσα του κολάζο- 106 τχ. 100 APXAIOΛOΓIA & TEXNEΣ

5 νται, καθώς και οι διάβολοι και διάφορα τέρατα που τις βασανίζουν. Tο ίδιο θέμα συνεχίζεται, μέχρι και το νοτιοανατολικό λοφίο, με τον «πλούσιο» στις φωτιές της Kόλασης. Tα μαρτύρια της Kόλασης συνεχίζονται και έξω από τον τρουλοειδή θόλο, στο μισό νότιο τύμπανο, σε ό,τι του αφήνει το τρίλοβο παράθυρο. Αυτό το μισό τύμπανο είναι χωρισμένο σε τέσσερα τμήματα. Στο πάνω αριστερό τμήμα, με ένα γενικό ροζ χρώμα, παρουσιάζεται ο «τριγμός των οδόντων», μισοσβησμένος. Στο πάνω δεξί τμήμα, εικονίζεται το «σκότος το εξώτερον». Πάνω σε ένα φόντο σκούρο μπλε, παρουσιάζονται οι κολασμένοι σχεδιασμένοι μονοχρωματικά με μαύρο χρώμα, χωρίς «φώτα». Στο κάτω δεξί τμήμα, παρουσιάζεται το «πυρ το άσβεστον». Oι φιγούρες εδώ είναι πιο καλοσχεδιασμένες, με φώτα, και πιο καλοδιατηρημένες, μέσα σε ένα χρώμα κοκκινωπό. Tέλος, στο κάτω αριστερό τμήμα, φαίνεται το μαρτύριο του «σκώληκα του ακοίμητου». Eδώ, οι ψυχές που βασανίζονται έ- APXAIOΛOΓIA & TEXNEΣ τχ Η Δευτέρα Παρουσία: Xερουβείμ που φυλάει την πύλη του Παραδείσου και ο Γεσδάς χουν μιαν ασάφεια, λες θεληματική, που επιτείνεται από τα πυκνοσχεδιασμένα σκουλήκια, με άσπρες κυματιστές πινελιές. Aυτές οι ακαθόριστες ψυχές ανακαλούν τις σκιές του Άδη, όπως τις περιγράφει ο Όμηρος στη Nέκυια. Σε όλα τα άλλα μέρη, όπου παρουσιάζονται οι ψυχές, είναι σχεδιασμένες με περισσότερη ακρίβεια, θα 'λεγες με περισσότερη επιμέλεια. Oπωσδήποτε όμως, όλες οι ψυχές που παρουσιάζονται στη σύνθεση ακολουθούν έναν πάγιο συμβολισμό. Όλες κατ' αρχήν παριστάνονται σαν μικρά παιδιά. Aκόμα, οι ψυχές των αμαρτωλών παρουσιάζονται γυμνές, ενώ των δικαίων ντυμένες. Έτσι, τις βλέπουμε γυμνές στη σκηνή της ζύγισης των ψυχών κάτω από την ετοιμασία του θρόνου, ή στον Άγγελο που οδηγεί μια ψυχή (βορειοδυτικό λοφίο, εικ. 1). Aντίθετα, ντυμένες με πλούσια ρούχα βλέπουμε την ψυχή του φτωχού Λαζάρου στους κόλπους του Aβραάμ και άλλων γύρω του (βορειοανατολικό λοφίο). Oλόκληρη η μυθολογία της Δευτέρας Παρουσίας, όπως είναι διατυπωμένη στις Γραφές και στην Aποκάλυψη, εμφανίζεται και στη μεγάλη αυτή σύνθεση. Eκτός από όσα αναφέραμε ήδη, υπάρχει η παράσταση που δείχνει τη γη και τη θάλασσα να βγάζουν από μέσα τους τους νεκρούς (εικ. 1 πάνω δεξιά, νοτιοδυτικό λοφίο). Και ακόμα, πάνω από τη «ζύγιση των ψυχών», που είδαμε παραπάνω, υπάρχει ένα θέμα μυστικό, που οι Bυζαντινοί τού δίνουν πάντα ιδιαίτερη σημασία. «H ετοιμασία του θρόνου», πάνω στον οποίο θα καθίσει ο Xριστός μετά την Kρίση. O θρόνος περιμένει έτοιμος. Πάνω του βρίσκονται ακουμπισμένα τα σύμβολα του μαρτυρίου. Στα πόδια του προσκυνούν με δέος και συντριβή ο Aδάμ και η Eύα. Kαι πίσω του δεξιότερα, φυλάνε ακοίμητα δύο Xερουβείμ. Tέλος, το θαυμάσιο αυτό σύνολο, ολοκληρώνεται με μια εξίσου θαυμαστή σύνθεση στο βορινό τύμπανο. H θέση του στ' αριστερά, καθώς βλέπουμε τη σύνθεση κοιτάζοντας προς το ιερό, κρατάει το συμβολισμό που αναφέραμε από την αρχή, για όλη τη Δεύτερη Παρουσία. Bρίσκεται «εκ δεξιών» του Xριστού, θέση τιμής για τους εκλεκτούς. Σύμφωνα με την υπόσχεση του ίδιου του Xριστού. Kαι αυτή ακριβώς η υπόσχεση, που είναι συνάμα κι η πιο ακριβή ελπίδα του κάθε χριστιανού είναι που εικονίζεται εδώ. Tο θέμα της είναι η «Eίσοδος των εκλεκτών στον Παράδεισο». Nιώθω μπροστά της πολύ μικρός και τα λόγια μου πολύ φτωχά, για να περιγράψουν την άφατη ευφροσύνη που αισθάνεται όποιος αξιωθεί να τη δει και να συλλάβει το νόημα της ανεκλάλητης χαράς που εκπέμπει. Γιατί είτε είσαι πιστός είτε άπιστος, η χαρά, η αισθητική τουλάχιστον, παραμένει ίδια και απαράλλαχτη. H σύνθεση είναι χωρισμένη στα δύο. Αριστερά, ο κόσμος ο δικός μας, ο υλικός, ζωγραφισμένος σ' ένα φόντο σκούρο μπλε, όπως ζωγραφίζεται ο κάμπος σε όλη την εκκλησία. Kαι δεξιά, εικονίζεται ο παράδεισος, που ξεχωρίζει μ' έναν άσπρο κάμπο και λίγα απέριττα, μα καλοσχεδιασμένα δέντρα που συμβολίζουν την πλούσια βλάστηση, την παραδεισιακή, όπως μας την παραδίνουν οι περιγραφές στις Γραφές. Στο μέσο της σκηνής υπάρχει μια επιτύμβια στήλη που θέλει να υποδηλώσει την πύλη του Παραδείσου. Στο μέσο αυτής της στήλης είναι ζωγραφισμένο ένα Χερουβείμ με δύο μικρότατα χεράκια. Στο δεξί κρατάει ρομφαία στραμμένη προς τα κάτω. Φύλακας ακοίμητος, που εμποδίζει την είσοδο σε όσους δεν είναι άξιοι. Θα 'πρεπε όμως να σταθούμε και να αναλύσουμε το ιδιαίτερο νόημα που έχουν αυτά τα όντα τα μυστικά (Άγγελοι, Χερουβείμ, Σεραφείμ κ.λπ.), που παρουσιάζονται στην ποίηση, τη θεολογία και τη ζωγραφική των Bυζαντινών. Λέει ο ποιητής για την Παναγιά: Tην τιμιωτέραν των Χερουβείμ / Και ενδοξωτέραν ασυγκρίτως των Σεραφείμ. Tι είναι όμως άραγε αυτή η ενδοξότητα και η τιμιότητα που τα περιβάλ- 107

6 λει; Ποια είναι και τι αντιπροσωπεύουν τα εννέα τάγματα των Aγγέλων, όπως τα αναφέρει ο μοναχός, ο Διονύσιος ο εκ Φουρνά, στην περίφημη Eρμηνεία της Zωγραφικής Tέχνης; Λέει λοιπόν ο μοναχός Διονύσιος ότι τα εννέα αυτά τάγματα των Aγγέλων, σύμφωνα με τον μυστικό Διονύσιο τον Aρεοπαγίτη, είναι με τη σειρά: Θρόνοι, Xερουβείμ, Σεραφείμ, Kυριότητες, Δυνάμεις, Eξουσίες, Aρχές, Άγγελοι και Aρχάγγελοι. Αυτά τα τάγματα των Aγγέλων είναι από τις μυστικές και μυστηριακές μορφές, που εκπορεύονται από τον ίδιο τον Θεό και ερμηνεύουν κάποιες ιδιότητες θεϊκές. H σημασία τους, η δύναμή τους, μα ιδιαίτερα το μυστικό τους νόημα διαγράφεται αόριστα στην Παλαιά Διαθήκη. Στην Kαινή είναι παρόντα συχνά, όμως κι εκεί αόριστα και με σκοτεινή ασάφεια. Tο ίδιο συμβαίνει και στους μυστικούς της Oρθοδοξίας. Yπάρχει πάντα ένα στοιχείο μυστικής ασάφειας, όταν περιγράφονται αυτά τα υπερκόσμια όντα. Ένας από τους σημαντικότερους ποιητές της Δύσης που συχνά παρουσιάζει και στοιχεία μυστικιστικής θρησκευτικότητας, ο Pάινερ Mαρία Pίλκε, δίνει μια ποιητική ερμηνεία των Αγγέλων πολύ πειστική, ίσως και κατατοπιστική, είτε γιατί ασχολήθηκε και διάβασε τους μυστικούς της Oρθοδοξίας, είτε γιατί οι ποιητές διαθέτουν ένα αλάνθαστο ένστικτο, που τους καθοδηγεί σωστά. Aυτός πάντως μπόρεσε να πλησιάσει ποιητικά τη βαθύτερη ουσία των Αγγέλων. Λέει στην πρώτη από τις θαυμαστές «Eλεγείες του Nτουίνο», αρχίζοντας: Ποιος θα μ' άκουγε, αν κραύγαζα, απ' των Aγγέλων τα τάγματα; κι αν κανείς στην καρδιά του αίφνης μ' έσφιγγε: μπρος στην πιο δυνατή υπόστασή του θα χανόμουν. Eπειδή τίποτ' άλλο δεν είναι η Oμορφιά, απ' την αρχή του Tρομερού, που μπορούμε ν' ανθέξουμε ακόμα τη θαυμάζουμε μόνο, τι ατάραχη δεν καταδέχεται να συντρίψει μας καν. Tρομερός ο κάθε Άγγελος. (σ. 9) Kαι στη δεύτερη Eλεγεία συνεχίζει, πάλι απ' την αρχή: Tρομερός ο κάθε Άγγελος. Kι όμως αλί μου, εσάς ψάλλω, πουλιά της ψυχής παρ' ολίγο θανάσιμα αγκαλά και σας ξέρω. Πού παν οι καιροί του Tωβία, όταν στάθηκε στην απλή την οξώπορτα μπρος από τους λαμπρούς ένας, για ταξίδι ντυμένος σχεδόν κι όχι πια φοβερός, (μπροστά σ' έφηβον έφηβος, έξω ως κυττούσε περίεργος). Aν ο Aρχάγγελος πρόβαινε τώρα, επικίνδυνος, πίσω από τ' άστρα πέρα-δώθε μονάχα ένα βήμα: χτυπώντας τα φτερά του, την ίδια καρδιά μας θα σκότωνε. Ποιοι είστε; Eπιτεύγματα πρόωρα, εσείς χαϊδεμένοι της χτίσης κορφοβούνια, αυγινά ροδισμένες ακρώρειες κάθε πλάσης της θεότητας, που άνθισε, γύρη, διαρθρώσεις φωτός, σκάλες, διάδρομοι, θρόνοι, ζωντανά διαστήματα, ασπίδα αγαλλίασης, σαλέματα αισθημάτων σφοδρής γοητείας, και ξάφνου, ένα-ένα καθρέφτες: που την ίδια που εκρέει ομορφιά σας, ξαναντλείτε στην ίδια σας όψη. (σ. 14) (Mετάφραση Δημ. Στ. Δήμου, εκδ. Kωνσταντινίδη, Θεσσαλονίκη 1975) Aυτό είναι πραγματικά μια έξοχη ποιητική ερμηνεία της εσωτερικής ουσίας των Αγγέλων, ενός σπουδαίου ποιητή, που είναι ταυτόχρονα κι ένας σύγχρονος μυστικός. Eνώ οι Γραφές και οι μυστικοί της Oρθοδοξίας μας τους δείχνουν σαν έναν τρόπο που διαλέγει ο ίδιος ο Θεός, όταν νομίζει πως χρειάζεται να εμφανιστεί και να μιλήσει στους ανθρώπους. Γιατί το ξέρει πως κανείς δεν θ' άντεχε την πραγματική, μα και ταυτόχρονα φοβερή μορφή του Aπόλυτου. Aυτή η παρουσία θα συνέτριβε ανεπανόρθωτα οποιονδήποτε άνθρωπο, μονάχα με την ασύλληπτη δύναμή της, ή με την έννοιά της. Eίτε με τον σωματικό θάνατο, είτε με το θάνατο του μυαλού του, που δεν θα άντεχε την τόση υπέρβαση. Γι' αυτό, όταν χρειάζεται να παρουσιαστεί στον Aβραάμ και στη Σάρα, παίρνει τη μορφή τριών πανέμορφων νέων Aγγέλων, συμβολίζοντας μαζί και το τρισυπόστατο της ουσίας του. Kαι στον Mωυσή στο «θεοβάδιστον» όρος Σινά, παίρνει τη μορφή μιας βάτου «φλεγομένης και μη καιομένης»! Oπωσδήποτε, στην ορθόδοξη εικονογραφία υπάρχει, για μερικά τουλάχιστον από αυτά τα όντα, μια σταθερή, συμφωνημένη μορφή, που τα συμβολίζει. Έτσι, οι θρόνοι εμφανίζονται με τη μορφή δύο συμπλεκόμενων τροχίσκων, με φτερά. Tα Χερουβείμ παριστάνονται με κεφάλι Αγγέλου και τέσσερα φτερά. Mπορεί να έχουν και μικρά χεράκια, κρατώντας είτε ρομφαία όπως εδώ, είτε άλλα αντικείμενα, είτε ακόμα και τίποτα. Tα φτερά καμιά φορά μπορεί να καταλήγουν στα σύμβολα των τεσσάρων Eυαγγελιστών: ανθρώπινη κεφαλή και κεφαλές βοδιού, αετού, ή λέοντα. Tα Σεραφείμ παρουσιάζονται σαν εξαπτέρυγα. Δηλαδή όπως τα Xερουβείμ, αλλά με έξι φτερά. Oι Άγγελοι σαν νέοι φτερωτοί ντυμένοι ενδύματα αρχαϊκά. Ενώ οι Αρχάγγελοι άλλοτε είναι ντυμένοι σαν πολεμικοί άγιοι, με θώρακα, με σπαθί ή κοντάρι και σκουτάρι κι άλλοτε σαν πλουσιοντυμένοι άρχοντες. Eξάλλου συχνά και στις ίδιες τις επιγραφές δεν αναφέρεται ο τίτλος του Aρχάγγελου, αλλά ο τίτλος «ο Άρχων», Mιχαήλ ή Γαβριήλ. Yπάρχουν ακόμα και τα «πολυόμματα», όντα και αυτά φανταστικά, που παριστάνονται χωρίς κεφάλι, με συμπλέγματα φτερών, όπως του παγονιού. Όμως αντί για τις «πούλιες» του παγονιού, εδώ υπάρχουν μάτια ανθρώπινα που κοιτάζουν ορθάνοιχτα. Στα πολυόμματα δεν μπορεί να γίνει με βεβαιότητα ταύτιση, να ειπωθεί δηλαδή με ποια από τις δυνάμεις των 108 τχ. 100 APXAIOΛOΓIA & TEXNEΣ

7 APXAIOΛOΓIA & TEXNEΣ τχ H Δευτέρα Παρουσία (Καπέλα Σιξτίνα). ταγμάτων των Αγγέλων ταιριάζουν. Tα άλλα τάγματα των Αγγέλων, οι Kυριότητες, οι Δυνάμεις, οι Eξουσίες, οι Aρχές, δεν παρουσιάζονται με καμιά συγκεκριμένη μορφή. Eίναι πια έννοιες μονάχα μυστικές, που δεν μπορεί να τις συλλάβει νους ανθρώπινος και να τις εικονίσει. Eίναι οι αόρατες δυνάμεις του Θεού, τελείως αποπνευματοποιημένες και απερίγραπτες. Παραστέκουν σαν όντα ακαθόριστα, της φαντασίας και της ενόρασης μονάχα, τον Θεό στο έργο του, υμνώντας τον αέναα, ευλογώντας τον και εκτελώντας την κάθε στιγμή τις όποιες επιθυμίες του. Mια τέτοια λοιπόν μορφή Xερουβείμ, με όσες σημασίες και προεκτάσεις του δώσαμε παραπάνω, φαίνεται να φυλάει τη θύρα του Παραδείσου. Mορφή πανέμορφη, μα και τρομακτική συνάμα στο συμβολισμό της και στο νόημά της το μυστικό και το «αποτρόπαιο». Aριστερά, μια ομάδα εκλεγέντων βαδίζει βιαστικά, συμπαγής και με δέος που φανερώνεται στα πρόσωπα μα και στη στάση τους ακόμα. Oι μορφές αυτές οδεύουν ακουμπώντας σφιχτά η μια στην άλλη, προσκλίνουσες και οδηγημένες από τον Άγιο Πέτρο. Εκείνος δείχνει ήρεμος και ετοιμάζεται να βάλει τα κλειδιά για να ανοίξει τη θύρα. Μέσα από την Πύλη περιμένει ημίγυμνος ο Kαλός Ληστής, ο Γεσδάς, κρατώντας με το δεξί του χέρι το σταυρό του μαρτυρίου του (εικ. 6). Mε το αριστερό κάνει μια πλατιά κίνηση υποδοχής, δείχνοντας ταυτόχρονα και μέσα στον Παράδεισο και προς την Ένθρονη Παναγία, που την παραστέκουν δύο Άγγελοι. Στέκουν δεξιά και αριστερά της σε στάση σεβασμού, έτοιμοι να την υπηρετήσουν στην κάθε επιθυμία της. H Παναγιά για τους Bυζαντινούς παρέμεινε πάντα ένα από τα πιο τρυφερά πρόσωπα της χριστιανικής μυθολογίας. Ίσως μάλιστα και το πιο αγαπημένο μετά τον Xριστό. Γιατί είναι αυτή που πάντοτε μεσολαβεί. Eίναι και η τρυφερή ενσάρκωση της Mάνας, μα και της ύστατης ελπίδας, της καταφυγής και της σίγουρης σκέπης. Eδώ, μας παρουσιάζεται ένθρονη, στο α- πόγειο της δόξας της, έτοιμη να υποδεχτεί τους εκλεκτούς και να μεσολαβήσει κι εδώ ακόμα ανάμεσα στους ανθρώπους και στον Θεό. Όλα τούτα, που προσπάθησα να περιγράψω με τα φτωχά μου λόγια, γίνονται ακόμα πιο φανερά, σε όλη τους την εκθαμβωτική λαμπρότητα, σε όποιον αντικρίζει αυτή την τέλεια σύνθεση επί τόπου. Σχέδιο άρτιο, σύμβολα μυστικά, διάθεση χαρούμενη, συγκράτηση, μέτρο και λιτότητα μέσων, χρώματα λαμπερά, σε ά- ψογους συνδυασμούς, που κόβουν την ανάσα. Διατύπωση μοναδική, με τα πιο αποπνευματοποιημένα μέσα και συνάμα πασίχαρη, της τέλειας ανταμοιβής, που προεικάζει ζωγραφίζοντάς τα με τόνους και σύμβολα χαράς, την ευτυχία που περιμένει τους τρισόλβιους χριστιανούς, που πραγμάτωσαν στη ζωή τους τη γήινη τις εντολές του Xριστού. Και τώρα αμείβονται πλουσιοπάροχα. Mονάχα για τούτο το κομμάτι της σύνθεσης, η Δεύτερη Παρουσία θα υπογραφόταν με ιδιαίτερη περηφάνια από τους πιο μεγάλους ζωγράφους της κάθε εποχής. Όσο σπουδαίοι κι αν ήταν είτε οι ζωγράφοι είτε οι εποχές. Όμως και ολόκληρη η σύνθεση, όπως και η εκκλησιά στο σύνολό της με τις εξαίσιες τοιχογραφίες και τα ψηφιδωτά, τα εξίσου θαυμαστά, είναι ένα έργο πολύ μεγάλο, η σημασία του οποίου δεν έχει εκτιμηθεί όσο θα έπρεπε. Eίναι ένα έργο πρωτοποριακό για την εποχή του, μα και για όλες τις εποχές. Πράγμα που συμβαίνει για όλα τα εξέχοντα έργα, που δεν χάνουν ποτέ την επικαιρότητά τους. Έργο που ήταν ταυτόχρονα προάγγελος νέων κατευθύνσεων που επηρέασαν βαθιά τα κατοπινά έργα, στα μικρότερα κέντρα, όπως στον Μυστρά, την Καστοριά, το Άγιον Όρος κ.λπ. H απαρχή μιας καινούργιας αντίληψης ελευθερίας ποιητικής 109

8 και ποιοτικής, σημάδι ολοφάνερο μιας αναγέννησης βυζαντινής, που είχε αρχίσει ήδη από τον 12ο αιώνα. Όλα αυτά δεν έχουν ούτε αναλυθεί, ούτε εξηγηθεί, ούτε μελετηθεί επαρκώς. Kαι είναι κρίμα. Υπάρχει βέβαια το έργο του Άντεργουντ (P.A. Underwood, The Kariye Djami, Pantheon Books, N.Y. 1966) που αποκάλυψε ουσιαστικά το έργο, το συντήρησε και το δημοσίευσε. Όμως εξακολουθώ να πιστεύω ότι η προσφορά των μεγάλων αυτών ζωγράφων της Mονής της Xώρας (αναφέρομαι και στις νωπογραφίες και στα ψηφιδωτά) είναι τόσο σημαντική, που ακόμα δεν έχει βρεθεί ο άξιος τεχνοκριτικός που θα τοποθετήσει στην παγκόσμια συνείδηση αυτό το άφθαστο έργο, στη θέση που του αξίζει πραγματικά. Aυτά μου τα λόγια και η ανεπαρκής μου περιγραφή ας θεωρηθούν σαν ένα αγριολούλουδο που καταθέτω με άπειρο σεβασμό και δέος στον τάφο των εξαίσιων αυτών μαστόρων. Σαν μια κίνηση αυθόρμητη αγάπης και θαυμασμού και ευγνωμοσύνης συνάμα, για την τόση χαρά που μου χάρισαν και για την άφατη απόλαυση. Όποιος αξιώθηκε τη μεγάλη χάρη να δει με τα μάτια του έργα άφθαστα σαν την Aγια-Σοφιά, τη Mονή της Xώρας, τον Παρθενώνα κ.λπ., μπορεί να είναι βέβαιος ότι δεν πέρασε μάταια από τούτο τον κόσμο. Aς έρθουμε τώρα στο άλλο, εξίσου σημαντικό έργο, με το ίδιο θέμα: στη Δευτέρα Παρουσία του Mιχαηλάγγελου. Tόσο ο ίδιος ο Mιχαηλάγγελος όσο και το συνολικό του έργο είναι γνωστό και καταξιωμένο από όλους και το αρχιτεκτονικό και το γλυπτικό και το ζωγραφικό, ακόμα και το ποιητικό του έργο. Όλα έκφραση μιας φύσης ανήσυχης και εκρηκτικής, που κατεχόταν από ένας πάθος αδηφάγο. Πάθος ασίγαστο, που κατάκαιγε τα σωθικά του, όλες τις ώρες της μακρότατης και δημιουργικότατης ζωής του. Φύση καθώς ήταν πληθωρική, δεν μπορούσε να ικανοποιηθεί με έναν μονάχα τρόπο έκφρασης. Ίσως ο ίδιος 8. Η Δευτέρα Παρουσία: O Xριστός και η Παναγία (Καπέλα Σιξτίνα). να ένιωθε περισσότερο γλύπτης από κάθε τι άλλο. Όμως με ό,τι και αν καταπιανόταν, ήταν τόση η εκρηκτικότητα που τον κατέκλυζε, που τελικά έφτιαχνε αριστουργήματα. Πάντοτε βάζοντας στα έργα του τη σφραγίδα της προσωπικότητάς του, που χάραζε ταυτόχρονα καινούριους δρόμους. O Mιχαηλάγγελος είναι ένα σπάνιο, μα και διδακτικό συνάμα παράδειγμα της εξαίρεσης που επιβεβαιώνει τον κανόνα. H Ιστορία μάς έχει μάθει ότι όλα τα «στιλ» κορυφώνονται στο τέλος της περιόδου τους. Aντίθετα ο Mιχαηλάγγελος ήταν ο προάγγελος του μπαρόκ, όμως ταυτόχρονα ήταν και η πιο ευτυχισμένη στιγμή του το απόγειο του μπαρόκ. Oι επίγονοι, όσοι δοκίμασαν να τον αντιγράψουν εξωτερικά στο δυναμισμό του, παρασύρθηκαν στην υπερβολή, στο φόρτο, στη μεγαλοστομία χωρίς να έχουν και το πρεπούμενο αντίκρισμα στο περιεχόμενο. H εκρηκτική φύση και η δεξιοτεχνία του Mιχαηλάγγελου, μαζί με τις θαυμαστές του ικανότητες, μπορεί να έφταναν ακόμα και στην ακρότητα, ποτέ όμως δεν έχαναν την απαιτούμενη ισορροπία ανάμεσα στο περιεχόμενο και στην έκφραση. Στο κρίσιμο σημείο ήξερε πού να σταματήσει. Στη Δευτέρα Παρουσία του Mιχαηλάγγελου, βρισκόμαστε σε ένα κλίμα εντελώς διαφορετικό από εκείνο που είδαμε στη Mονή της Xώρας. Kι ας πραγματεύονται το ίδιο ακριβώς θέμα. Eκεί είχαμε να κάνουμε με τα σύμβολα και μαζί με τον ιδεαλισμό που χαρακτηρίζουν όλη την ελληνική τέχνη. Eδώ, βρισκόμαστε στην περιοχή της χειροπιαστής, θα έλεγα, καταγραφής των ανθρώπινων και των γήινων συναισθημάτων. Eδώ βλέπουμε την οργή εκφρασμένη με διαφορετικούς τρόπους και αποχρώσεις, τον Xριστό και τους Αγγέλους του. Tαυτόχρονα βλέπουμε και τον τρόμο να κατέχει τις ψυχές όλων των άλλων, αμαρτωλών και δικαίων, τις διαβαθμίσεις του, από τον πιο έντονο μέχρι εκείνον που μας φανερώνει το έσχατο όριο της απελπισίας. Tέλος, στο έργο διαγράφεται και μια τρίτη κατηγορία συναισθημάτων, αυτών που μαρτύρησαν για την πίστη τους στον Xριστό. Kι εδώ δεν έ- χουμε να κάνουμε με τους ταπεινούς και του δεόμενους, σε στάση προσκύνησης και υποταγής εκλεκτούς, όπως στη Mονή της Xώρας. Eδώ έ- χουμε να κάνουμε με μάρτυρες που επιδεικτικά απαιτούν τη δικαίωσή τους από τον Xριστό, σείοντας και 110 τχ. 100 APXAIOΛOΓIA & TEXNEΣ

9 APXAIOΛOΓIA & TEXNEΣ τχ. 100 δείχνοντας, θα 'λεγε κανείς με προπέτεια, τα σύμβολα του μαρτυρίου τους. Όλες οι μορφές της σύνθεσης βρίσκονται σε μια διαρκή αναταραχή, στροβιλίζονται, συστρέφονται γύρω από την κεντρική μορφή του Xριστού, δείχνοντας με έμφαση την οργή, τον τρόμο, ή την απαίτηση. H απεικόνιση όλων των μορφών είναι τέτοια (εικ. 7), που δεν μας επιβάλλεται με την αποπνευμάτωση, την ταπεινότητα, ή την καρτερική απελπισία. Δεν υπάρχει εδώ πνευματικότητα που αποθεώνεται με την εξαΰλωση του σώματος. Aντίθετα, το σώμα είναι που αποθεώνεται, με τη γυμνότητά του και με την προβολή της γήινης, της σαρκικής υπόστασής του. Tο γυμνό κυριαρχεί σφριγηλό και γήινο και ηρωοποιημένο. Tόσο έντονο είναι το στοιχείο του γυμνού και της βιαιότητας που βγαίνει από μέσα του, που δεν σου είναι εύκολο να ξεχωρίσεις με την πρώτη ματιά τους δίκαιους από τους άδικους. Σου μοιάζουν όλοι ίδιοι, λες και όλους τους δικαιώνει η εκρηκτική ομορφιά του κορμιού τους. Kαι τους εξισώνει. Όλα βρίσκονται διατυπωμένα στον υπερθετικό βαθμό. H ρώμη και η αδυναμία, η ομορφιά και η ασχήμια, ο σπαραγμός και ο τρόμος, η οργή και η απαίτηση. O Xριστός ο ίδιος, σε βίαιη κίνηση, προσωποποιεί τον τιμωρό Θεό, που εκδικείται με βιαιότητα, κρίνοντας ανελέητα. Bρίσκεται μέσα σε «δόξα», πατώντας στιβαρά πάνω σε ένα σύννεφο, με την Παναγιά δίπλα του (εικ. 8). Mα η Παναγιά δεν είναι η γνωστή μας γλυκύτατη Mάνα, η Δεομένη. Eίναι μια πανέμορφη νέα, θα 'λεγες νεότερη ή συνομήλικη με τον Xριστό, που στέκει δίπλα του, διπλωμένη από τον τρόμο. Mια Παναγιά που δεν ικετεύει, αλλά στρέφει το βλέμμα μακριά από το γιο της, σε απόγνωση. Σε αντίθεση με τις πιο πολλές φιγούρες, που έχουν τα πρόσωπα και τα μάτια τους καρφωμένα πάνω του. Η σύνθεση όλη είναι διαταγμένη σε τέσσερις οριζόντιες περίπου σειρές, που βρίσκονται όλες σε μια κατάσταση αναβρασμού. Άλλες φιγούρες ανεβαίνουν κι άλλες κατεβαίνουν. Στη δεύτερη από πάνω σειρά, το κέντρο της οποίας κατέχει ο Xριστός, η σύνθεση είναι πιο σφιχτή και λίγο πιο ήρεμη. Ακόμα όμως και εκείνες οι μορφές, που δείχνουν να στέκονται, έχουν μέσα τους έναν εκρηκτικό δυναμισμό, που νιώθεις ότι και αυτές βρίσκονται σε κίνηση, έστω «εν δυνάμει». Oι άγιοι, όσους τουλάχιστον μπορούμε να ταυτίσουμε με βεβαιότητα, παριστάνονται όπως και όλοι οι άλλοι, με μια σωματική διάπλαση και με ένα ζωγραφικό πλάσιμο που θυμίζει έντονα γλυπτά. Στα χέρια τους κρατούν και δείχνουν απαιτητικά και επιδεικτικά τα σύμβολα του μαρτυρίου τους. O Άγιος Bαρθολομαίος κρατάει το δέρμα του σαν σακί, για να θυμίσει ότι τον έγδαραν ζωντανό. H Aγία Aικατερίνη της Aλεξάνδρειας τμήμα από τον τροχό με τα καρφιά, που πάνω του μαρτύρησε. Kι ο Άγιος Σεβαστιανός κρατάει κοιτάζοντάς τα τα βέλη που του τρύπησαν το κορμί. Tο καμάρι τους είναι έκδηλο στο βλέμμα τους, καθώς και η απαίτηση της ανταμοιβής. Oι Άγγελοι (εικ. 7, επάνω σειρά) δεν είναι τα επουράνια όντα που γνωρίσαμε στο Bυζάντιο, αλλά γήινα σώματα, γεμάτα μύες, νεύρα, σφρίγος και με κίνηση οργισμένη. Δεν είναι πια ιδέες υπερβατικές, αποπνευματοποιημένες, αλλά κορμιά γεμάτα δύναμη και ορμητικότητα. H ομορφιά τους κι εδώ εν μέρει υπαρκτή δεν έχει καμιά σχέση με το πνευματικό κάλλος το εξιδανικευμένο, είτε των βυζαντινών αγγέλων, είτε των κλασικών ομόλογών τους. Tο κάλλος τους είναι εξατομικευμένο, θα 'λεγες εξπρεσιονιστικό. Bέβαια ο εξπρεσιονισμός δεν είχε τότε ανακαλυφθεί ακόμα ως όρος αισθητικός. Όμως, όταν δούμε τα παραμορφωμένα από την προσπάθεια να σαλπίσουν πρόσωπα των Αγγέλων στην προτελευταία σειρά, δεν μπορούμε να αποφύγουμε τέτοιες «ετεροχρονισμένες» σκέψεις. Όλα υπάρχουν στο έργο του Mιχαηλάγγελου: τα σύμβολα και η χριστιανική μυθολογία από τις Γραφές. Και είναι βαλμένα με θαυμαστή δεξιοτεχνία μέσα στη σύνθεση. Έτσι καταφέρνουν όχι μονάχα να συγκινήσουν το θεατή, μα και να τον συγκλονίσουν. Kαταφέρνουν να του μεταδώσουν με τρόπο μεγαλειώδη και συναρπαστικό το νόημα του τρόμου που περιμένει τον άνθρωπο, τη φρικτή ώρα της «έσχατης κρίσεως». Tο νόημα που θέλησε να δώσει ο Mιχαηλάγγελος έχει επικεντρωθεί σ' έναν διπλό στόχο. Aπό τη μια μεριά, να δείξει τις μεγάλες στιγμές του τρόμου που θα γνωρίσει ο άνθρωπος. Kαι από την άλλη, ταυτόχρονα, να υμνήσει το γυμνό ανθρώπινο σώμα. Φαίνεται ότι οι πρώτοι θεατές του έργου, όταν πρωτοαποκαλύφθηκε στα μάτια τους, έμειναν κατάπληκτοι, καθώς βρέθηκαν μπροστά σε μια τρομακτική «Nέα Aποκάλυψη». Λένε ακόμα ότι πολλοί σοκαρίστηκαν από τα πολλά γυμνά. Έφτασαν μάλιστα να κατηγορήσουν τον Mιχαηλάγγελο για ασέβεια και να χαρακτηρίσουν το ίδιο το έργο ως άσεμνο. Aυτά βέβαια είναι στην πραγματικότητα κοντόφθαλμες μικρότητες και σεμνοτυφίες αταίριαστες μπροστά στο μέγεθος της σύλληψης και στην τελειότητα της εκτέλεσης του έργου από τον Mιχαηλάγγελο. Aλίμονο αν η ψευδοσεμνοτυφία και η κοντόφθαλμη αντίληψη κατόρθωναν να φιμώνουν την ορμητική φαντασία τέτοιων προικισμένων δημιουργών. O κόσμος θα είχε απομείνει πολύ φτωχότερος, έχοντας χάσει αρκετά τέτοια αριστουργήματα. H πρωτότυπη και εντελώς προσωπική αντίληψη με τις οποίες αντιμετώπισε το θέμα ο Mιχαηλάγγελος δικαιώθηκαν απόλυτα με τη δημιουργία του. Kαι το έργο του αυτό έγινε μια ανθρώπινη κατάκτηση, με σημασία διαχρονική. Γιατί ο Mιχαηλάγγελος κατάφερε να είναι απόλυτα ειλικρινής και με τον καιρό του και με τον εαυτό του. Tο γυμνό, που τόσο αξιοποίησε, ήταν το ιδανικό του καιρού του. Mα και με τον πιο εσωτερικό εαυτό του ήταν συνεπής ο δημιουργός. Σε σχέση με την εκρηκτική του ιδιοσυγκρα- 111

10 σία και το προσωπικό του ύφος ήταν απόλυτα ταιριαστή η έξαρση του τρόμου, της φρίκης, μα και του ηρωικού στοιχείου, που φωλιάζει στην ανθρώπινη ψυχή. Σε όλα έδωσε έναν προσωπικό τόνο, ταιριάζοντας το πάθος που του κατέτρωγε τα σωθικά με τις ακραίες λύσεις, χωρίς όμως να χάσει την υψηλή ποιότητα. Nομίζω όμως ότι πρέπει στο σημείο αυτό να σταθούμε και να συγκρίνουμε τους δύο πνευματικούς άθλους, που αποτελούν τελικά οι δύο απεικονίσεις της Δευτέρας Παρουσίας που προσπαθήσαμε να περιγράψουμε, ώστε να μπορέσουμε να δικαιολογήσουμε αρκετά αυτό που από την αρχή δηλώσαμε. Tην προτίμησή μας δηλαδή στη σύνθεση της Mονής της Xώρας με όλο βέβαια το θαυμασμό που δίκαια ανήκει στο μεγαλειώδες έργο του Mιχαηλάγγελου. Ίσως την πιο σωστή δικαιολογία και την πιο έγκυρη δικαίωση της άποψής μου να τη δίνει η σύγκριση που κάνει ανάμεσα στην ελληνική και στη φράγκικη έκφραση ο δάσκαλός μου ο Πικιώνης, με τρόπο βαθύτατο και επικεντρωμένο στην ουσία, στη μελέτη του «Tο πρόβλημα της μορφής» που δημοσιεύεται στο βιβλίο Kείμενα (εκδ. MIET, 1985, σ. 216). Λέει, λοιπόν, συγκρίνοντας τις δύο εκφράσεις: «Eκφράζει επιβολή και δύναμη... Λαμπρή είναι η πλαστική της διακόσμηση... Όμως για τη ρωμαίικη ψυχή λείπει κάτι. Eίναι σκυθρωπή, σιωπηλή. H γενναιοδωρία της είναι ξένη, η γηθοσύνη εκείνη, η ζέστα της καρδιάς, λες και της λείπει. Eίν' η διαφορά της ράτσας; Mήπως μένουν για πάντα κρυμμένα στον αλλόφυλο τ' άρρητα εκείνα που το νόημά τους ξεσκεπάζεται μόνο στη ράτσα που τα 'πλασε; Ίσως». Kαι συνεχίζει σε υποσημείωση που μπαίνει ακριβώς πάνω στο «ίσως» της παραπάνω φράσης του (σ. 243, σημ. 17): «Mήπως το φυσικό νόημα που το 'δενε με τη φυλή που το 'πλασε είναι πεπρωμένο να μείνει για τον ξένο ένα κρυφό μυστήριο, μ' όση πνευματική οξυδέρκεια και αισθαντική διείσδυση κι αν είναι τούτος προικισμένος; Γιατί, στοχάζεσαι, αναρωτιέσαι, είναι παρ' όλα αυτά τα λουλουδίσματα, απάνθρωπος; Πού είναι η ζέστη της καρδιάς, η ταπεινή και αφιλοκερδής ακτινοβολία του βυζαντινού; Ή το μετρώ με κάποιας αρετής το μέτρο που φθάνει στην ψυχή αυτών των αρχαίων φυλών της Aνατολής και που λείπει απ' τις ανώτερες τούτες ράτσες;» Eρωτηματικά που μένουν αναπάντητα ίσως, όμως καταφάσκουν στην αλλιώτικη σκέψη και στην αλλιώτικη ευαισθησία, ή και σε αλλιώτικα ακόμη κριτήρια, που με τη σειρά τους οδηγούν και σε μιαν αλλιώτικη αποτίμηση. Aν θελήσουμε να παραμείνουμε συνεπείς και με τον εαυτό μας και με την καλώς εννοούμενη «ελληνικότητά» μας, μα και με τα βαθύτερα αισθητικά κριτήρια, που πρέπει να κατευθύνουν τις σκέψεις μας, τότε θα δούμε ότι η ελληνική Δευτέρα Παρουσία δεν εκφράζει μονάχα εκείνα τα στοιχεία, τα δηλωτικά του ελληνικού πνεύματος κατά τον Πικιώνη, τη «γενναιοδωρία και τη γηθοσύνη», απλόχερα εκφρασμένα, μ' έναν τρόπο ιδεογραφικό. Έχει ακόμα μια διατύπωση, που περνάει ολάκερη την κλίμακα εκφράσεων της απελπισίας και του ζόφου της κόλασης. Ακολουθώντας όμως ένα σχήμα, διαισθητικά νομίζω, ομόλογο με εκείνο της τραγωδίας, καταλήγει τελικά στην κάθαρση. Γιατί τελειώνει με κατακλείδα την πιο εξαίσια διατύπωση της ελπίδας. Aυτής της ελπίδας, της βέβαιης για τον πιστό, που παραμένει η υπόσχεση του Παραδείσου για τον άνθρωπο. Aντίθετα, στη δυτική Δευτέρα Παρουσία δεν διαφαίνεται πουθενά μια τέτοια διαφυγή και ελπίδα για τον Παράδεισο, που σ' όλη τη σύνθεση δεν παρουσιάζεται πουθενά. Oύτε καν υποδεικνύεται. Από την αρχή μέχρι το τέλος της σύνθεσης, ζούμε κάποια μεγαλειώδη, είναι αλήθεια, γεγονότα, που μας συγκλονίζουν. Δεν μας ανοίγεται πουθενά ό- μως έστω και η μικρότερη υποψία διαφυγής ή λύτρωσης. Zούμε χαμένοι σ' ένα βασίλειο τρόμου, οργής και ζόφου. Συγκλονιζόμαστε σύσσωμοι, χωρίς να λυτρωνόμαστε. O Mιχαηλάγγελος χάρισε στον κόσμο ένα αριστούργημα αδυσώπητο και ανήλεο, που τον αφήνει στα σκοτάδια μιας υπεράνθρωπης και α- πάνθρωπης απελπισίας, εσαεί. Xωρίς καμιά, έστω και την παραμικρή, λύπηση γι' αυτόν. Byzantium and the Renaissance: Comparing the Byzantine and the Renaissance Expression Pantelis Panteleakis In this article we attempt to compare two important works from different periods but with the same subject matter: the pictorial representation of the Last Judgment. The first, the work of an anonymous painter of the fourteenth century (about 1320), decorates the parecclession of the Chora Monastery in Constantinople, also known as Kariye Djami. The anonymity of the artist was customary in his time and by no way it implies that he was a mediocre painter. The second work is the celebrated Last Judgment in the Sistine Chapel in Rome, executed by Michelangelo in the sixteenth century (about 1540). Through the detailed description of the two masterpieces we highlight their similarities and differences. For example, in both almost the same compositional principles are followed; a similar layout with parallel bands or tiers that enhance the central figure of Christ, the focus of interest, extends over a most spacious surface: in the Sistine Chapel the Last Judgment occupies the entire east wall, in the Chora Monastery it adorns the cupola to the east of the dome and extends over the pendentives, the northern and half of the southern drum of the dome. However, while in the Constantinopolitan work the spectator is imbued with the symbolism and the idealism that the entire Greek art radiates, in the Roman painting he experiences the almost tangible, animated representation of the entire spectrum of human and earthly feelings. 112 τχ. 100 APXAIOΛOΓIA & TEXNEΣ

1 η Θεματική ενότητα- Μπορούν οι άνθρωποι να εικονίζουν το Θεό; 1. Δώστε τον ορισμό της εικόνας.

1 η Θεματική ενότητα- Μπορούν οι άνθρωποι να εικονίζουν το Θεό; 1. Δώστε τον ορισμό της εικόνας. 1 η Θεματική ενότητα- Μπορούν οι άνθρωποι να εικονίζουν το Θεό; 1. Δώστε τον ορισμό της εικόνας. 2. Ποια η έννοια της λέξεως είδωλο στο θρησκευτικό τομέα; 3. Ποιο από τα παρακάτω αποτελούν μορφές σύγχρονης

Διαβάστε περισσότερα

ΤΟ ΟΝΕΙΡΟ ΚΑΙ ΤΟ Σ ΑΓΑΠΑΩ

ΤΟ ΟΝΕΙΡΟ ΚΑΙ ΤΟ Σ ΑΓΑΠΑΩ ΤΟ ΟΝΕΙΡΟ ΚΑΙ ΤΟ Σ ΑΓΑΠΑΩ (Αόρατος) ΑΦΗΓΗΤΗΣ: Κάποτε στη γη γεννήθηκε το Όνειρο. Το όνομά του δεν ήταν έτσι, όμως επειδή συνεχώς ονειρευόταν, όλοι το φώναζαν Όνειρο. Δεν ήταν κάτι το σπουδαίο, ήταν σαν

Διαβάστε περισσότερα

ΘΩΜΑΣ ΑΚΙΝΑΤΗΣ

ΘΩΜΑΣ ΑΚΙΝΑΤΗΣ http://hallofpeople.com/gr/bio/aquinas.php ΘΩΜΑΣ ΑΚΙΝΑΤΗΣ Ο μεγαλύτερος και σπουδαιότερος φιλόσοφος του δευτέρου μισού του Μεσαίωνα ήταν ο Θωμάς ο Ακινάτης, που έζησε από το 1225 ως το 1274. Υπήρξε ο σημαντικότερος

Διαβάστε περισσότερα

6. '' Καταλαβαίνεις οτι κάτι έχει αξία, όταν το έχεις στερηθεί και το αναζητάς. ''

6. '' Καταλαβαίνεις οτι κάτι έχει αξία, όταν το έχεις στερηθεί και το αναζητάς. '' 1. '' Τίποτα δεν είναι δεδομένο. '' 2. '' Η μουσική είναι η τροφή της ψυχής. '' 3. '' Να κάνεις οτι έχει νόημα για σένα, χωρίς όμως να παραβιάζεις την ελευθερία του άλλου. '' 4. '' Την πραγματική μόρφωση

Διαβάστε περισσότερα

Εντυπώσεις μαθητών σεμιναρίου Σώμα - Συναίσθημα - Νούς

Εντυπώσεις μαθητών σεμιναρίου Σώμα - Συναίσθημα - Νούς Εντυπώσεις μαθητών σεμιναρίου Σώμα - Συναίσθημα - Νούς A...Τα αισθήματα και η ενεργεία που δημιουργήθηκαν μέσα μου ήταν μοναδικά. Μέσα στο γαλάζιο αυτό αυγό, ένιωσα άτρωτος, γεμάτος χαρά και αυτοπεποίθηση.

Διαβάστε περισσότερα

Οι εικόνες της Ανάστασης στην Ορθόδοξη Βυζαντινή Αγιογραφία

Οι εικόνες της Ανάστασης στην Ορθόδοξη Βυζαντινή Αγιογραφία Οι εικόνες της Ανάστασης στην Ορθόδοξη Βυζαντινή Αγιογραφία Η γιορτή της Ανάστασης του Κυρίου είναι η σημαντικότερη, η λαμπρότερη, η πιο χαρούμενη μέρα μέσα στον εορταστικό κύκλο της Χριστιανοσύνης. Και

Διαβάστε περισσότερα

Προτεινόμενα κείμενα για προσκλητήρια

Προτεινόμενα κείμενα για προσκλητήρια Προτεινόμενα κείμενα για προσκλητήρια ΓΑΜΟΥ 100 Σας προσκαλούμε στο γάμο μας που θα γίνει το & ώρα Θα χαρούμε πολύ να είστε μαζί μας. 101 Η παρουσία σας και οι ευχές σας θα μας δώσουν χαρά στην ομορφότερη

Διαβάστε περισσότερα

ΤΖΑΛΑΛΑΝΤΙΝ ΡΟΥΜΙ. Επιλεγμένα ποιήματα. Μέσα από την Αγάπη. γλυκαίνει καθετί πικρό. το χάλκινο γίνεται χρυσό

ΤΖΑΛΑΛΑΝΤΙΝ ΡΟΥΜΙ. Επιλεγμένα ποιήματα. Μέσα από την Αγάπη.   γλυκαίνει καθετί πικρό. το χάλκινο γίνεται χρυσό http://hallofpeople.com/gr/bio/roumi.php ΤΖΑΛΑΛΑΝΤΙΝ ΡΟΥΜΙ Επιλεγμένα ποιήματα γλυκαίνει καθετί πικρό το χάλκινο γίνεται χρυσό το θολό κρασί γίνεται εκλεκτό ο κάθε πόνος γίνεται γιατρικό οι νεκροί θα αναστηθούν

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΩΤΙΚΑ ΠΟΙΗΜΑΤΑ ΜΑΘΗΤΏΝ ΚΑΙ ΜΑΘΗΤΡΙΩΝ

ΕΡΩΤΙΚΑ ΠΟΙΗΜΑΤΑ ΜΑΘΗΤΏΝ ΚΑΙ ΜΑΘΗΤΡΙΩΝ ΕΡΩΤΙΚΑ ΠΟΙΗΜΑΤΑ ΜΑΘΗΤΏΝ ΚΑΙ ΜΑΘΗΤΡΙΩΝ Στο πλαίσιο του μαθήματος της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας της Γ Γυμνασίου οι μαθητές ήρθαν σε επαφή με ένα δείγμα ερωτικής ποίησης. Συγκεκριμένα διδάχτηκαν το ποίημα

Διαβάστε περισσότερα

Θρησκευτικά Α Λυκείου GI_A_THI_0_8712 Απαντήσεις των θεμάτων ΘΕΜΑ Α1

Θρησκευτικά Α Λυκείου GI_A_THI_0_8712 Απαντήσεις των θεμάτων ΘΕΜΑ Α1 Θρησκευτικά Α Λυκείου GI_A_THI_0_8712 Απαντήσεις των θεμάτων ΘΕΜΑ Α1 α) Να χαρακτηρίσετε τις παρακάτω προτάσεις ως σωστές ή λανθασμένες, σύμφωνα με τη διδασκαλία της Εκκλησίας, γράφοντας δίπλα στον αριθμό

Διαβάστε περισσότερα

Γιώργης Παυλόπουλος. Τι είναι ποίηση...

Γιώργης Παυλόπουλος. Τι είναι ποίηση... Γιώργης Παυλόπουλος Τι είναι ποίηση... "Αν ένα πουλί μπορούσε να πει με ακρίβεια τι τραγουδάει, γιατί τραγουδάει, και τι είναι αυτό που το κάνει να τραγουδάει, δεν θα τραγούδαγε". Κυρίες και Κύριοι Φίλες

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΓΑΣΙΕΣ. Α ομάδα. Αφού επιλέξεις τρία από τα παραπάνω αποσπάσματα που σε άγγιξαν περισσότερο, να καταγράψεις τις δικές σου σκέψεις.

ΕΡΓΑΣΙΕΣ. Α ομάδα. Αφού επιλέξεις τρία από τα παραπάνω αποσπάσματα που σε άγγιξαν περισσότερο, να καταγράψεις τις δικές σου σκέψεις. Α ομάδα ΕΡΓΑΣΙΕΣ 1. Η συγγραφέας του βιβλίου μοιράζεται μαζί μας πτυχές της ζωής κάποιων παιδιών, άλλοτε ευχάριστες και άλλοτε δυσάρεστες. α) Ποια πιστεύεις ότι είναι τα μηνύματα που θέλει να περάσει μέσα

Διαβάστε περισσότερα

Προς το Ναϊσκο του Θεού. τη μεγάλη Ιερή Πομπή. ο Άγιος Πατέρας οδηγεί. Πλαισιωμένος. Από Κληρικούς. όλων των βαθμίδων. Από Εκπροσώπους.

Προς το Ναϊσκο του Θεού. τη μεγάλη Ιερή Πομπή. ο Άγιος Πατέρας οδηγεί. Πλαισιωμένος. Από Κληρικούς. όλων των βαθμίδων. Από Εκπροσώπους. Προς το Ναϊσκο του Θεού τη μεγάλη Ιερή Πομπή ο Άγιος Πατέρας οδηγεί Πλαισιωμένος Από Κληρικούς όλων των βαθμίδων Από Εκπροσώπους της Πολιτείας Από Αντιπροσωπείες 1 / 16 Ιδρυμάτων και Φορέων Ακολουθούν

Διαβάστε περισσότερα

Η Βίβλος για Παιδιά παρουσιάζει. ΟΟυρανός, το Υπέροχο Σπίτι του Θεού

Η Βίβλος για Παιδιά παρουσιάζει. ΟΟυρανός, το Υπέροχο Σπίτι του Θεού Η Βίβλος για Παιδιά παρουσιάζει ΟΟυρανός, το Υπέροχο Σπίτι του Θεού Συγγραφέας: Edward Hughes Εικονογράφηση:Lazarus Διασκευή:SarahS. Μετάφραση: Evangelia Zyngiri Παραγωγός: Bible for Children www.m1914.org

Διαβάστε περισσότερα

Eπιμέλεια κειμένου: Xριστίνα Λαλιώτου Μακέτα εξωφύλλου - Σελιδοποίηση: Ευθύµης Δηµουλάς Διορθώσεις: Νέστορας Χούνος

Eπιμέλεια κειμένου: Xριστίνα Λαλιώτου Μακέτα εξωφύλλου - Σελιδοποίηση: Ευθύµης Δηµουλάς Διορθώσεις: Νέστορας Χούνος ...... H Κόκκινη Χώρα Eπιμέλεια κειμένου: Xριστίνα Λαλιώτου Μακέτα εξωφύλλου - Σελιδοποίηση: Ευθύµης Δηµουλάς Διορθώσεις: Νέστορας Χούνος 2009 Ίδρυμα ΣΟΦΙΑ & EKΔOΣEIΣ «AΓKYPA» Δ.A. ΠAΠAΔHMHTPIOY A.B.E.E.

Διαβάστε περισσότερα

Η Βίβλος για Παιδιά παρουσιάζει. ΟΟυρανός, το Υπέροχο Σπίτι του Θεού

Η Βίβλος για Παιδιά παρουσιάζει. ΟΟυρανός, το Υπέροχο Σπίτι του Θεού Η Βίβλος για Παιδιά παρουσιάζει ΟΟυρανός, το Υπέροχο Σπίτι του Θεού Συγγραφέας: Edward Hughes Εικονογράφηση:Lazarus Διασκευή:SarahS. Μετάφραση: Evangelia Zyngiri Παραγωγός: Bible for Children www.m1914.org

Διαβάστε περισσότερα

Χάρτινη Αγκαλιά Συγγραφέας: Ιφιγένεια Μαστρογιάννη

Χάρτινη Αγκαλιά Συγγραφέας: Ιφιγένεια Μαστρογιάννη Χάρτινη Αγκαλιά Συγγραφέας: Ιφιγένεια Μαστρογιάννη Επιμέλεια εργασίας: Παναγιώτης Γιαννόπουλος Περιεχόμενα Ερώτηση 1 η : σελ. 3-6 Ερώτηση 2 η : σελ. 7-9 Παναγιώτης Γιαννόπουλος Σελίδα 2 Ερώτηση 1 η Η συγγραφέας

Διαβάστε περισσότερα

β) Αν είχες τη δυνατότητα να «φτιάξεις» εσύ έναν ιδανικό κόσμο, πώς θα ήταν αυτός;

β) Αν είχες τη δυνατότητα να «φτιάξεις» εσύ έναν ιδανικό κόσμο, πώς θα ήταν αυτός; 1 α) H πραγματική ζωή κρύβει χαρά, αγάπη, στόχους, όνειρα, έρωτα, αλλά και πόνο, απογοήτευση, πίκρες, αγώνα. αν λείπουν όλα αυτά τα συναισθήματα και οι ανατροπές, αν χαθεί η καρδιά και η ψυχή, η ελευθερία,

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΩΤΙΚΑ ΠΟΙΗΜΑΤΑ ΜΑΘΗΤΏΝ ΚΑΙ ΜΑΘΗΤΡΙΩΝ

ΕΡΩΤΙΚΑ ΠΟΙΗΜΑΤΑ ΜΑΘΗΤΏΝ ΚΑΙ ΜΑΘΗΤΡΙΩΝ ΕΡΩΤΙΚΑ ΠΟΙΗΜΑΤΑ ΜΑΘΗΤΏΝ ΚΑΙ ΜΑΘΗΤΡΙΩΝ Στο πλαίσιο του μαθήματος της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας της Γ Γυμνασίου οι μαθητές ήρθαν σε επαφή με ένα δείγμα ερωτικής ποίησης. Συγκεκριμένα διδάχτηκαν το ποίημα

Διαβάστε περισσότερα

«Ο Αϊούλαχλης και ο αετός»

«Ο Αϊούλαχλης και ο αετός» ΠΑΡΑΜΥΘΙ #25 «Ο Αϊούλαχλης και ο αετός» (Φλώρινα - Μακεδονία Καύκασος) Διαγωνισμός παραδοσιακού παραμυθιού ebooks4greeks.gr ΠΑΡΑΜΥΘΙ #25 Ψηφίστε το παραμύθι που σας άρεσε περισσότερο εδώ μέχρι 30/09/2011

Διαβάστε περισσότερα

Χάρτινη αγκαλιά. Σχολή Ι.Μ.Παναγιωτόπουλου, Β Γυμνασίου

Χάρτινη αγκαλιά. Σχολή Ι.Μ.Παναγιωτόπουλου, Β Γυμνασίου Χάρτινη αγκαλιά Σχολή Ι.Μ.Παναγιωτόπουλου, Β Γυμνασίου Εργασίες 1 α ) Κατά τη γνώμη μου, το βιβλίο που διαβάσαμε κρύβει στις σελίδες του βαθιά και πολύ σημαντικά μηνύματα, που η συγγραφέας θέλει να μεταδώσει

Διαβάστε περισσότερα

Masaccio, ο πρόωρα χαμένος ιδρυτής της Αναγέννησης

Masaccio, ο πρόωρα χαμένος ιδρυτής της Αναγέννησης Masaccio, ο πρόωρα χαμένος ιδρυτής της Αναγέννησης Εικόνα 1: Η πληρωμή του φόρου, παρεκκλήσιο Brancacci, Φλωρεντία Εικόνα 2: Η εκδίωξη από τον παράδεισο, παρεκκλήσιο Brancacci. Πριν και μετά την αποκατάσταση

Διαβάστε περισσότερα

Η Γκουέρνικα του Πικάσο Η απανθρωπιά, η βιαιότητα και η απόγνωση του πολέµου

Η Γκουέρνικα του Πικάσο Η απανθρωπιά, η βιαιότητα και η απόγνωση του πολέµου Η Γκουέρνικα του Πικάσο Η απανθρωπιά, η βιαιότητα και η απόγνωση του πολέµου Η Γκουέρνικα είναι µια έντονη διαµαρτυρία εναντίον του πολέµου και της καταστροφής που αυτός σπέρνει. Τα µήνυµα που θέλει να

Διαβάστε περισσότερα

(Εξήγηση του τίτλου και της εικόνας που επέλεξα για το ιστολόγιό μου)

(Εξήγηση του τίτλου και της εικόνας που επέλεξα για το ιστολόγιό μου) Εν αρχή ην ο Λόγος. (Εξήγηση του τίτλου και της εικόνας που επέλεξα για το ιστολόγιό μου) Στις νωπογραφίες της οροφής της Καπέλα Σιξτίνα φαίνεται να απεικονίζονται μέρη του ανθρώπινου σώματος, όπως ο εγκέφαλος,

Διαβάστε περισσότερα

Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος: Να λες στη γυναίκα. σου ότι την αγαπάς και να της το δείχνεις.

Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος: Να λες στη γυναίκα. σου ότι την αγαπάς και να της το δείχνεις. Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος: Να λες στη γυναίκα σου ότι την αγαπάς και να της το δείχνεις. Επιμέλεια: Βασιλική Σωτηριάδη Θεού πλάσμα είναι η γυναίκα. Με την αποστροφή σου δεν προσβάλλεις εκείνην, αλλά

Διαβάστε περισσότερα

Κείμενο. Με αγάπη Λότη Πέτροβιτς-Ανδρουτσοπούλου

Κείμενο. Με αγάπη Λότη Πέτροβιτς-Ανδρουτσοπούλου Κείμενο Αγαπητό μου παιδί Θέλω να σου μιλήσω για ένα φίλο που τρώγεται! Ένα φίλο που, όσο παράξενο κι αν σου φανεί, τον λένε βιβλίο. «Αυτός είναι σωστός βιβλιοφάγος» δε λέμε για όποιον διαβάζει πολλά βιβλία;

Διαβάστε περισσότερα

ΤΡΙΤΗ ΑΝΑΦΟΡΑ. Ας υψώσουμε τις καρδιές μας. Είναι στραμμένες προς τον Κύριο. Ας ευχαριστήσουμε τον Κύριο τον Θεό μας. Άξιο και δίκαιο.

ΤΡΙΤΗ ΑΝΑΦΟΡΑ. Ας υψώσουμε τις καρδιές μας. Είναι στραμμένες προς τον Κύριο. Ας ευχαριστήσουμε τον Κύριο τον Θεό μας. Άξιο και δίκαιο. 107. Ο Κύριος να είναι μαζί σας. Και με το πνεύμα σου. ΤΡΙΤΗ ΑΝΑΦΟΡΑ Ας υψώσουμε τις καρδιές μας. Είναι στραμμένες προς τον Κύριο. Ας ευχαριστήσουμε τον Κύριο τον Θεό μας. Άξιο και δίκαιο. Ακολουθεί το

Διαβάστε περισσότερα

Στην ζωή πρέπει να ξέρεις θα σε κάνουν να υποφέρεις. Μην λυγίσεις να σταθείς ψηλά! Εκεί που δεν θα μπορούν να σε φτάσουν.

Στην ζωή πρέπει να ξέρεις θα σε κάνουν να υποφέρεις. Μην λυγίσεις να σταθείς ψηλά! Εκεί που δεν θα μπορούν να σε φτάσουν. Αποστόλη Λαμπρινή (brines39@ymail.com) ΔΥΝΑΜΗ ΨΥΧΗΣ Στην ζωή πρέπει να ξέρεις θα σε κάνουν να υποφέρεις Μην λυγίσεις να σταθείς ψηλά! Εκεί που δεν θα μπορούν να σε φτάσουν. Θα σε χτυπάνε, θα σε πονάνε,

Διαβάστε περισσότερα

Τα παιδιά της Πρωτοβουλίας και η Δώρα Νιώπα γράφουν ένα παραμύθι - αντίδωρο

Τα παιδιά της Πρωτοβουλίας και η Δώρα Νιώπα γράφουν ένα παραμύθι - αντίδωρο Τα παιδιά της Πρωτοβουλίας και η Δώρα Νιώπα γράφουν ένα παραμύθι - αντίδωρο Ο Ηλίας ανεβαίνει Ψηλά Ψηλότερα Κάθε Μάρτιο, σε μια Χώρα Κοντινή, γινόταν μια Γιορτή! Η Γιορτή των Χαρταετών. Για πρώτη φορά,

Διαβάστε περισσότερα

Victoria is back! Της Μαριάννας Τ ιρά η

Victoria is back! Της Μαριάννας Τ ιρά η Victoria is back! Της Μαριάννας Τ ιρά η Victoria is back! Με αφορμή την επίσκεψη της Βικτώριας Χίσλοπ στο Ρέθυμνο της Κρήτης για την παρουσίαση του καινούριου της βιβλίου Ανατολή, άρπαξα την ευκαιρία να

Διαβάστε περισσότερα

ΕΥΧΕΣ ΑΠΟΛΥΣΗΣ ΣΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΗΣ ΘΕΙΑΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ ΚΑΙ ΔΕΗΣΕΙΣ ΕΠΙ ΤΟΥ ΛΑΟΥ. Α. Στις Ακολουθίες Περιόδου

ΕΥΧΕΣ ΑΠΟΛΥΣΗΣ ΣΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΗΣ ΘΕΙΑΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ ΚΑΙ ΔΕΗΣΕΙΣ ΕΠΙ ΤΟΥ ΛΑΟΥ. Α. Στις Ακολουθίες Περιόδου ΕΥΧΕΣ ΑΠΟΛΥΣΗΣ ΣΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΗΣ ΘΕΙΑΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ ΚΑΙ ΔΕΗΣΕΙΣ ΕΠΙ ΤΟΥ ΛΑΟΥ ΕΠΙΣΗΜΕΣ ΕΥΧΕΣ ΑΠΟΛΥΣΗΣ Τις παρακάτω ευχές ο λειτουργός δύναται, ελεύθερα, να τις χρησιμοποιήσει στο τέλος της θείας Λειτουργίας

Διαβάστε περισσότερα

ΛΙΓΑ ΛΟΓΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΓΙΑ ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΗ:

ΛΙΓΑ ΛΟΓΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΓΙΑ ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΗ: ΛΙΓΑ ΛΟΓΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΓΙΑ ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΗ: Η ΜΟΡΦΩΣΗ ΤΗΣ: Η Αικατερίνη είχε κάλλος και ομορφιά ασύγκριτη. Η μητέρα της και οι συγγενείς της την πίεζαν συνεχώς να παντρευτεί, για να μην φύγουν από τα χέρια τους

Διαβάστε περισσότερα

Ένα γόνιμο μέλλον. στο παρόν και πνευματικές ιδιότητες που εκδηλώνουν οι Έλληνες όταν κάνουν τα καλά τους έργα

Ένα γόνιμο μέλλον. στο παρόν και πνευματικές ιδιότητες που εκδηλώνουν οι Έλληνες όταν κάνουν τα καλά τους έργα 1 Ένα γόνιμο μέλλον Ένα γόνιμο μέλλον χρειάζεται μια καλή συνείδηση στο παρόν και πνευματικές ιδιότητες που εκδηλώνουν οι Έλληνες όταν κάνουν τα καλά τους έργα Χρειαζόμαστε οι Έλληνες να συνδεθούμε πάλι

Διαβάστε περισσότερα

5 Μαρτίου Το μυστήριο της ζωής. Θρησκεία / Θεολογία. Άγιος Ιουστίνος Πόποβιτς ( 1979)

5 Μαρτίου Το μυστήριο της ζωής. Θρησκεία / Θεολογία. Άγιος Ιουστίνος Πόποβιτς ( 1979) 5 Μαρτίου 2019 Το μυστήριο της ζωής Θρησκεία / Θεολογία Άγιος Ιουστίνος Πόποβιτς ( 1979) Η ζωή πάνω στη γη έλκει την καταγωγή της από τον ουρανό η ζωή του ανθρώπου έλκει την καταγωγή της από τον Θεό. Τα

Διαβάστε περισσότερα

γραπτα, έγιναν μια ύπαρξη ζωντανή γεμάτη κίνηση και αρμονία.

γραπτα, έγιναν μια ύπαρξη ζωντανή γεμάτη κίνηση και αρμονία. Ένας κόσμος ενεργειών και δυνάμεων ξετυλίχτηκε μπροστά μου και με διαπέρασε ολόκληρη. Ένας κόσμος άγνωστος, ασύλληπτος, μαγευτικός. Κι εγώ τον αγκάλιασα, αφημένη μέσα στην απέραντη αγκαλιά του... Κι αναρωτιόμουν

Διαβάστε περισσότερα

Χριστουγεννιάτικη εορτή Κατηχητικών Σχολείων στα Τρίκαλα

Χριστουγεννιάτικη εορτή Κατηχητικών Σχολείων στα Τρίκαλα 18/12/2018 Χριστουγεννιάτικη εορτή Κατηχητικών Σχολείων στα Τρίκαλα Μητροπολιτικό Έργο / Ι.Μ. Τρίκκης και Σταγών Η Χριστουγεννιάτικη εορτή των Κατηχητικών Σχολείων της Ιεράς Μητροπόλεως Τρίκκης και Σταγών

Διαβάστε περισσότερα

Αυτό το βιβλίo είναι μέρος μιας δραστηριότητας του Προγράμματος Comenius

Αυτό το βιβλίo είναι μέρος μιας δραστηριότητας του Προγράμματος Comenius Μάρτιος 2011 Αυτό το βιβλίo είναι μέρος μιας δραστηριότητας του Προγράμματος Comenius Ο ΘΡΥΛΟΣ ΤΟΥ ΜΑΣΤΡΟ-ΜΑΝΩΛΗ Πολύ παλιά, αιώνες πριν, ο Negru Voda, ο κυβερνήτης της Ρουμανίας, ήθελε να χτίσει ένα μοναστήρι

Διαβάστε περισσότερα

Έχετε δει ή έχετε ακούσει κάτι για τον πίνακα αυτό του Πικάσο;

Έχετε δει ή έχετε ακούσει κάτι για τον πίνακα αυτό του Πικάσο; Έχετε δει ή έχετε ακούσει κάτι για τον πίνακα αυτό του Πικάσο; Πάμπλο Πικάσο (25 Οκτωβρίου, 1881-8 Απριλίου, 1973) ήταν και είναι ένας από τους κυριότερους Ισπανούς εκπροσώπους της τέχνης του 20ου αιώνα,

Διαβάστε περισσότερα

ΣΟΡΕΝ ΚΙΡΚΕΓΚΩΡ

ΣΟΡΕΝ ΚΙΡΚΕΓΚΩΡ http://hallofpeople.com/gr.php?user=κίρκεγκωρ ΣΟΡΕΝ ΚΙΡΚΕΓΚΩΡ Απόσπασμα από Το κεντρί της ύπαρξης, μετάφραση: Κώστας Νησιώτης «Μια φορά ζούμε», λέει ένας, και θέλει να πάει στο Παρίσι πριν πεθάνει. «Μια

Διαβάστε περισσότερα

Τηλ./Fax: 210.62.19.712, Τηλ: 210.6218.894 www.apolito.gr e-mail:info@apolito.gr Λεωφόρος Μαραθώνος &Χρυσοστόµου Σµύρνης 3,

Τηλ./Fax: 210.62.19.712, Τηλ: 210.6218.894 www.apolito.gr e-mail:info@apolito.gr Λεωφόρος Μαραθώνος &Χρυσοστόµου Σµύρνης 3, «...Πλαστήκαµε για να µην είµαστε µονάχοι. Για τούτο η καρδιά µας ασταµάτητα διψά για τους άλλους. Χωρίς το διάλογο των υπάρξεων µας η ζωή φαίνεται αδειανή, ερηµωµένη, αδικαιολόγητη. Ζούµε και πλησιάζουµε

Διαβάστε περισσότερα

Μια νύχτα. Μπαίνω στ αμάξι με το κορίτσι μου και γέρνει γλυκά στο πλάϊ μου και το φεγγάρι λες και περπατάει ίσως θέλει κάπου να μας πάει

Μια νύχτα. Μπαίνω στ αμάξι με το κορίτσι μου και γέρνει γλυκά στο πλάϊ μου και το φεγγάρι λες και περπατάει ίσως θέλει κάπου να μας πάει Μια νύχτα Μπαίνω στ αμάξι με το κορίτσι μου και γέρνει γλυκά στο πλάϊ μου και το φεγγάρι λες και περπατάει ίσως θέλει κάπου να μας πάει Μια νύχτα σαν κι αυτή μια νύχτα σαν κι αυτή θέλω να σου πω πόσο σ

Διαβάστε περισσότερα

Η συγγραφέας Πένυ Παπαδάκη και το «ΦΩΣ ΣΤΙΣ ΣΚΙΕΣ» Σάββατο, 21 Νοεμβρίου :20

Η συγγραφέας Πένυ Παπαδάκη και το «ΦΩΣ ΣΤΙΣ ΣΚΙΕΣ» Σάββατο, 21 Νοεμβρίου :20 Η συγγραφέας Πένυ Παπαδάκη και το «ΦΩΣ ΣΤΙΣ ΣΚΙΕΣ» Σάββατο, 21 Νοεμβρίου 2015-22:20 Από τη Μαίρη Γκαζιάνη «Μέσω της μυθοπλασίας, αποδίδω τη δικαιοσύνη που θα ήθελα να υπάρχει» μας αποκαλύπτει η συγγραφέας

Διαβάστε περισσότερα

Είμαι ξεχωριστός. Είσαι ξεχωριστή. Εγώ είμαι εγώ και εσύ είσαι εσύ.

Είμαι ξεχωριστός. Είσαι ξεχωριστή. Εγώ είμαι εγώ και εσύ είσαι εσύ. Πολυξένη Ένα βιβλίο που αξίζει την προσοχή μας. 22/09/2014 Είμαι ξεχωριστός. Είσαι ξεχωριστή. Εγώ είμαι εγώ και εσύ είσαι εσύ. Κάπως έτσι θα μπορούσε να ξεκινήσει και αυτό το βιβλίο. Κάθε ένας από εμάς

Διαβάστε περισσότερα

Ποιος φταίει; (Κυριακή του Τυφλού)

Ποιος φταίει; (Κυριακή του Τυφλού) 1 Ιουνίου 2019 Ποιος φταίει; (Κυριακή του Τυφλού) Θρησκεία / Ιερός Άμβων Άγιος Νικόλαος Βελιμίροβιτς «Και τον ρώτησαν οι μαθητές του: Διδάσκαλε, ποιος αμάρτησε, αυτός ή οι γονείς του, για να γεννηθεί τυφλός;»

Διαβάστε περισσότερα

Κείμενο Εκκλησίας του Τιμίου Σταυρού στο Πελέντρι. Ελληνικά

Κείμενο Εκκλησίας του Τιμίου Σταυρού στο Πελέντρι. Ελληνικά 1 Κείμενο Εκκλησίας του Τιμίου Σταυρού στο Πελέντρι Ελληνικά 2 ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΤΟΥ ΤΙΜΙΟΥ ΣΤΑΥΡΟΥ ΣΤΟ ΠΕΛΕΝΤΡΙ Η εκκλησία του Τιμίου Σταυρού στο Πελέντρι φαίνεται να χτίστηκε λίγο μετά τα μέσα του 12 ου αιώνα

Διαβάστε περισσότερα

Με τα λόγια του Ι. Θ. Κακριδή, πριν από σαράντα χρόνια, τα αρχαία ελληνικά ενδιαφέρουν για τρεις λόγους:

Με τα λόγια του Ι. Θ. Κακριδή, πριν από σαράντα χρόνια, τα αρχαία ελληνικά ενδιαφέρουν για τρεις λόγους: Με τα λόγια του Ι. Θ. Κακριδή, πριν από σαράντα χρόνια, τα αρχαία ελληνικά ενδιαφέρουν για τρεις λόγους: «Πρώτ? απ? όλα γιατί είμαστε Έλληνες: από τον καιρό του Ομήρου ως σήμερα έχουν περάσει 2700 χρόνια.

Διαβάστε περισσότερα

Και τώρα τι κάνω; Σημαντικότερο απ όλα είναι να διαβάσεις και να ευχαριστηθείς την ιστορία και τις πληροφορίες για τον κόσμο των χρωμάτων

Και τώρα τι κάνω; Σημαντικότερο απ όλα είναι να διαβάσεις και να ευχαριστηθείς την ιστορία και τις πληροφορίες για τον κόσμο των χρωμάτων Και τώρα τι κάνω; Σημαντικότερο απ όλα είναι να διαβάσεις και να ευχαριστηθείς την ιστορία και τις πληροφορίες για τον κόσμο των χρωμάτων Να ποια είναι τα υλικά που θα χρειαστείς: γκρι χαρτόνι (100 γραμμαρίων)

Διαβάστε περισσότερα

Πανήγυρη Αγίου Γεωργίου 2016

Πανήγυρη Αγίου Γεωργίου 2016 1 Πανήγυρη Αγίου Γεωργίου 2016 Αγαπητοί μου Αδελφοί, λίγες ημέρες μετά από τη λαμπρή πανήγυρη της Ανάστασης του Κυρίου, πλημμυρισμένοι από πνευματική χαρά εορτάζουμε σήμερα τον Μεγαλομάρτυρα Άγιο Γεώργιο,

Διαβάστε περισσότερα

Μου έκαναν ιδιαίτερη εντύπωση τα ψηφιδωτά που βρίσκονταν στην αψίδα του ναού της Παναγίας της Κανακαριάς στη Λυθράγκωμη.

Μου έκαναν ιδιαίτερη εντύπωση τα ψηφιδωτά που βρίσκονταν στην αψίδα του ναού της Παναγίας της Κανακαριάς στη Λυθράγκωμη. Μου έκαναν ιδιαίτερη εντύπωση τα ψηφιδωτά που βρίσκονταν στην αψίδα του ναού της Παναγίας της Κανακαριάς στη Λυθράγκωμη. Ο Χριστός. Ψηφιδωτό Παναγίας της Κανακαριάς. Λυθράγκωμη- Καρπασίας Τα ψηφιδωτά αυτά

Διαβάστε περισσότερα

Χάνς Κρίστιαν Άντερσεν

Χάνς Κρίστιαν Άντερσεν http://hallofpeople.com/gr/bio/andersen.php Χάνς Κρίστιαν Άντερσεν Τα καινούργια ρούχα του αυτοκράτορα Μια φορά κι έναν καιρό, σε μια μακρινή χώρα, ζούσε ένας γκρινιάρης βασιλιάς. Κάθε μέρα ζητούσε από

Διαβάστε περισσότερα

Η δικη μου μαργαριτα 1

Η δικη μου μαργαριτα 1 Η δική μου Μαργαρίτα 1 Παναγιώτης Μπραουδάκης 2 Η δική μου Μαργαρίτα Η δική μου Μαργαρίτα 3 Παναγιώτης Μπραουδάκης Εκδόσεις Λευκή Σελίδα ΠΟΙΗΣΗ Παναγιώτης Μπραουδάκης Η δική μου Μαργαρίτα Διορθώσεις: Ελένη

Διαβάστε περισσότερα

...Μια αληθινή ιστορία...

...Μια αληθινή ιστορία... ...Μια αληθινή ιστορία... Στην αρχή ήταν μια άδεια σελίδα. Την είχε ο Καλός Ζωγράφος, που ήταν γνωστός για την ικανότητά του να ζωγραφίζει τέλειες εικόνες. Μια μέρα ο Ζωγράφος άρχισε να ζωγραφίζει αυτή

Διαβάστε περισσότερα

Ελάτε να ζήσουμε τα Χριστούγεννα όπως πραγματικά έγιναν όπως τα γιορτάζει η εκκλησία μας όπως τα νιώθουν τα μικρά παιδιά

Ελάτε να ζήσουμε τα Χριστούγεννα όπως πραγματικά έγιναν όπως τα γιορτάζει η εκκλησία μας όπως τα νιώθουν τα μικρά παιδιά Ελάτε να ζήσουμε τα Χριστούγεννα όπως πραγματικά έγιναν όπως τα γιορτάζει η εκκλησία μας όπως τα νιώθουν τα μικρά παιδιά Πριν πολλά χρόνια, ζούσε σε μια πόλη της Ναζαρέτ μια νέα και καλή γυναίκα που την

Διαβάστε περισσότερα

Χριστούγεννα. Ελάτε να ζήσουμε τα. όπως πραγματικά έγιναν όπως τα γιορτάζει η εκκλησία μας όπως τα νιώθουν τα μικρά παιδιά

Χριστούγεννα. Ελάτε να ζήσουμε τα. όπως πραγματικά έγιναν όπως τα γιορτάζει η εκκλησία μας όπως τα νιώθουν τα μικρά παιδιά Ελάτε να ζήσουμε τα όπως πραγματικά έγιναν όπως τα γιορτάζει η εκκλησία μας όπως τα νιώθουν τα μικρά παιδιά Χριστούγεννα (μέσα από ιστορίες και χριστουγεννιάτικα παιχνίδια) 1 Στόχοι: Μέσα από διάφορες

Διαβάστε περισσότερα

Πώς να μελετάμε τη Βίβλο

Πώς να μελετάμε τη Βίβλο Πώς να μελετάμε τη Βίβλο του David Batty Οδηγός Μελέτης Έκδοση 5 Πώς να μελετάμε τη Βίβλο Οδηγός Μελέτης 5η έκδοση του David Batty Σημείωση: Τα εδάφια της Βίβλου όπου αυτά αναφέρονται, είναι από τη νεοελληνική

Διαβάστε περισσότερα

Σαράντα από τις φράσεις που αποθησαυρίστηκαν μέσα από το έργο του Καζαντζάκη επίκαιρες κάθε φορά που τις διαβάζουμε:

Σαράντα από τις φράσεις που αποθησαυρίστηκαν μέσα από το έργο του Καζαντζάκη επίκαιρες κάθε φορά που τις διαβάζουμε: Σαράντα από τις φράσεις που αποθησαυρίστηκαν μέσα από το έργο του Καζαντζάκη επίκαιρες κάθε φορά που τις διαβάζουμε: 1. «Είπα στη μυγδαλιά: «Αδερφή, μίλησέ μου για το Θεό». Κι η μυγδαλιά άνθισε» 2. «Μια

Διαβάστε περισσότερα

Ελένη Γαληνού: Τους ήρωες μου ποτέ δεν τους ξεχνώ

Ελένη Γαληνού: Τους ήρωες μου ποτέ δεν τους ξεχνώ Ημερομηνία 22/11/2016 Μέσο Συντάκτης Link lionnews.gr Τίνα Πανωρίου https://lionnews.gr/%ce%b5%ce%bb%ce%ad%ce%bd%ce%b7- %ce%b3%ce%b1%ce%bb%ce%b7%ce%bd%ce%bf%cf%8d- %cf%84%ce%bf%cf%85%cf%82-%ce%ae%cf%81%cf%89%ce%b5%cf%82-

Διαβάστε περισσότερα

«Ο ΥΠΕΡΡΕΑΛΙΣΜΟΣ ΣΤΙΣ ΕΙΚΑΣΤΙΚΕΣ ΤΕΧΝΕΣ & ΤΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ» ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ Β ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ Υπ. Καθηγήτριες: Ουρανία Φραγκουλίδου & Έλενα Κελεσίδου

«Ο ΥΠΕΡΡΕΑΛΙΣΜΟΣ ΣΤΙΣ ΕΙΚΑΣΤΙΚΕΣ ΤΕΧΝΕΣ & ΤΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ» ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ Β ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ Υπ. Καθηγήτριες: Ουρανία Φραγκουλίδου & Έλενα Κελεσίδου «Ο ΥΠΕΡΡΕΑΛΙΣΜΟΣ ΣΤΙΣ ΕΙΚΑΣΤΙΚΕΣ ΤΕΧΝΕΣ & ΤΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ» ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ Β ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ Υπ. Καθηγήτριες: Ουρανία Φραγκουλίδου & Έλενα Κελεσίδου Ένα μικρό κομμάτι της δουλειάς των μαθητών-τριών που συμμετέχουν Δώσαμε

Διαβάστε περισσότερα

ΗΡΑΚΛΕΙΤΟΣ

ΗΡΑΚΛΕΙΤΟΣ http://hallofpeople.com/gr/bio/ηράκλειτος.php ΗΡΑΚΛΕΙΤΟΣ ΑΠΟΣΠΑΣΜΑΤΑ ΑΠΟ ΤΟ «ΠΕΡΙ ΦΥΣΕΩΣ» Ι. Ενώ ο λόγος αυτός υπάρχει πάντα, ωστόσο οι άνθρωποι δεν τον κατανοούν ούτε προτού τον ακούσουν ούτε όταν τον

Διαβάστε περισσότερα

Λογοτεχνικό Εξωσχολικό Ανάγνωσμα. Εργασία Χριστίνας Λιγνού Α 1

Λογοτεχνικό Εξωσχολικό Ανάγνωσμα. Εργασία Χριστίνας Λιγνού Α 1 1 Λογοτεχνικό Εξωσχολικό Ανάγνωσμα Εργασία Χριστίνας Λιγνού Α 1 2 1.Στο βιβλίο παρουσιάζονται δύο διαφορετικοί κόσμοι. Ο πραγματικός κόσμος της Ρόζας, στη νέα της γειτονιά, και ο πλασματικός κόσμος, στον

Διαβάστε περισσότερα

Λένα Μαντά: «Δεν επιτρέπω στον εαυτό μου να νιώσει τίποτα αρνητικό»

Λένα Μαντά: «Δεν επιτρέπω στον εαυτό μου να νιώσει τίποτα αρνητικό» GOOD LIFE20.05.2016 Λένα Μαντά: «Δεν επιτρέπω στον εαυτό μου να νιώσει τίποτα αρνητικό» Η συγγραφέας που έχει πουλήσει περισσότερα από 1,5 εκατομμύριο αντίτυπα, αριθμός ρεκόρ για τα ελληνικά δεδομένα,

Διαβάστε περισσότερα

Ερωτηματολόγιο Προγράμματος "Ασφαλώς Κυκλοφορώ" (αρχικό ερωτηματολόγιο) Για μαθητές Β - Γ Δημοτικού

Ερωτηματολόγιο Προγράμματος Ασφαλώς Κυκλοφορώ (αρχικό ερωτηματολόγιο) Για μαθητές Β - Γ Δημοτικού Ερωτηματολόγιο Προγράμματος "Ασφαλώς Κυκλοφορώ" (αρχικό ερωτηματολόγιο) Για μαθητές Β - Γ Δημοτικού Tάξη & Τμήμα:... Σχολείο:... Ημερομηνία:.../.../200... Όνομα:... Ερωτηματολόγιο Προγράμματος "Ασφαλώς

Διαβάστε περισσότερα

Η ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΤΟΥ ΕΚ ΓΕΝΕΤΗΣ ΤΥΦΛΟΥ (Ιω. 9, 1-38)

Η ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΤΟΥ ΕΚ ΓΕΝΕΤΗΣ ΤΥΦΛΟΥ (Ιω. 9, 1-38) Η ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΤΟΥ ΕΚ ΓΕΝΕΤΗΣ ΤΥΦΛΟΥ (Ιω. 9, 1-38) ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΟΥ ΝΙΚΟΠΟΛΕΩΣ ΜΕΛΕΤΙΟΥ (Διασκευή ομιλίας στον Γυμνότοπο την 1/6/2003) 1. Το δράμα του σκοταδιού Σήμερα το Ευαγγέλιο μας μίλησε για έναν «τυφλό εκ

Διαβάστε περισσότερα

Μαριέττα Κόντου ΦΤΟΥ ΞΕΛΥΠΗ. Εικόνες: Στάθης Πετρόπουλος

Μαριέττα Κόντου ΦΤΟΥ ΞΕΛΥΠΗ. Εικόνες: Στάθης Πετρόπουλος Ιστορίες που ζεις δυνατά Μαριέττα Κόντου ΦΤΟΥ ΞΕΛΥΠΗ Εικόνες: Στάθης Πετρόπουλος Στο τώρα Έχω δώσει τόσες υποσχέσεις που νομίζω ότι έχω χάσει το μέτρημα. Δεν είναι που λέω ψέματα όταν δεν τις τηρώ, είναι

Διαβάστε περισσότερα

Α ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ -ΟΡΘΟΔΟΞΗ ΠΙΣΤΗ ΚΑΙ ΛΑΤΡΕΙΑ

Α ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ -ΟΡΘΟΔΟΞΗ ΠΙΣΤΗ ΚΑΙ ΛΑΤΡΕΙΑ Α ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ -ΟΡΘΟΔΟΞΗ ΠΙΣΤΗ ΚΑΙ ΛΑΤΡΕΙΑ Δ.Ε. 13: «Τι μπορεί να μάθει ο άνθρωπος για το Θεό. Προσέγγιση της γιορτής της Μεταμόρφωσης» (σελίδες εγχειριδίου 69-76) Δ.Ε. 19: «Η μνήμη των Αγίων, αφορμή για

Διαβάστε περισσότερα

Τράντα Βασιλική Β εξάμηνο Ειδικής Αγωγής

Τράντα Βασιλική Β εξάμηνο Ειδικής Αγωγής Τράντα Βασιλική Β εξάμηνο Ειδικής Αγωγής Ο Μικρός Πρίγκιπας έφτασε στη γη. Εκεί είδε μπροστά του την αλεπού. - Καλημέρα, - Καλημέρα, απάντησε ο μικρός πρίγκιπας, ενώ έψαχνε να βρει από πού ακουγόταν η

Διαβάστε περισσότερα

Φερδινάνδο Πεσσόα. Ποιήματα

Φερδινάνδο Πεσσόα. Ποιήματα Φερδινάνδο Πεσσόα Ποιήματα ALVARO DE CAMPOS Απόσπασμα από την ποιητική σύνθεση του Φερνάντο Πεσσόα: Θαλασσινή ωδή του Άλβαρο ντε Κάμπος, μτφρ.-επιμ.: Μαρία Παπαδήμα, Εκδόσεις Νεφέλη 2012... Πόσες εθνικότητες

Διαβάστε περισσότερα

ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ. Όμορφος κόσμος

ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ. Όμορφος κόσμος ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ Όμορφος κόσμος Φροντίζουμε όλα τα πλάσματα Η Αγία Μελανγκέλ: η προστάτιδα του περιβάλλοντος Εξακόσια χρόνια μετά τη γέννηση του Χριστού, γεννήθηκε στα καταπράσινα δάση της Ιρλανδίας μια

Διαβάστε περισσότερα

Αϊνστάιν. Η ζωή και το έργο του από τη γέννησή του έως το τέλος της ζωής του ΦΙΛΟΜΗΛΑ ΒΑΚΑΛΗ-ΣΥΡΟΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΥ. Εικόνες: Νίκος Μαρουλάκης

Αϊνστάιν. Η ζωή και το έργο του από τη γέννησή του έως το τέλος της ζωής του ΦΙΛΟΜΗΛΑ ΒΑΚΑΛΗ-ΣΥΡΟΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΥ. Εικόνες: Νίκος Μαρουλάκης ΜΕΓΑΛΟΙ ΕΦΕΥΡΕΤΕΣ - ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΕΣ ΦΙΛΟΜΗΛΑ ΒΑΚΑΛΗ-ΣΥΡΟΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΥ Αϊνστάιν Η ζωή και το έργο του από τη γέννησή του έως το τέλος της ζωής του Εικόνες: Νίκος Μαρουλάκης Περιεχόµενα Κεφάλαιο 1:...3 Κεφάλαιο

Διαβάστε περισσότερα

ΥΠΑΡΧΕΙ ΜΟΝΟ ΕΝΑΣ ΘΕΟΣ!

ΥΠΑΡΧΕΙ ΜΟΝΟ ΕΝΑΣ ΘΕΟΣ! ΥΠΑΡΧΕΙ ΜΟΝΟ ΕΝΑΣ ΘΕΟΣ! (There is only one God) Πού μπορείς να πάς ώστε να απομακρυνθείς από το Θεό; Ο Θεός γεμίζει κάθετόπο και χρόνο. Δεν υπάρχει τόπος χωρίς να είναι εκεί ο Θεός. Ο Θεός μίλησε μέσα

Διαβάστε περισσότερα

ΓΟΥΙΛΙΑΜ ΜΠΛΕΗΚ (William Blake)

ΓΟΥΙΛΙΑΜ ΜΠΛΕΗΚ (William Blake) http://hallofpeople.com/gr/bio/ουίλιαμ-μπλέηκ.php ΓΟΥΙΛΙΑΜ ΜΠΛΕΗΚ (William Blake) ΟΙ ΠΑΡΟΙΜΙΕΣΤΗΣ ΚΟΛΑΣΗΣ (επιλεγμένες) Οι Γάμοι του Ουρανού και της Κόλασης (The Marriage of Heaven and Hell, 1793), έργο

Διαβάστε περισσότερα

Επιλέγω τα συναισθήματα που βιώνω, και αποφασίζω για τον στόχο που θέλω να πετύχω.

Επιλέγω τα συναισθήματα που βιώνω, και αποφασίζω για τον στόχο που θέλω να πετύχω. Η ΕΥΘΥΝΗ ΓΙΑ ΤΟ ΤΙ ΒΛΕΠΕΙΣ - Από το Κεφάλαιο 21, II. THE RESPONSIBILITY FOR SIGHT - 1. Έχουμε πει επανειλημμένα το πόσα λίγα σου ζητούνται για να μάθεις αυτά τα μαθήματα. Είναι η ίδια μικρή προθυμία που

Διαβάστε περισσότερα

Αναστασία Μπούτρου. Εργασία για το βιβλίο «Παπούτσια με φτερά»

Αναστασία Μπούτρου. Εργασία για το βιβλίο «Παπούτσια με φτερά» Αναστασία Μπούτρου Εργασία για το βιβλίο «Παπούτσια με φτερά» α) Αν κάποιος έχει φαντασία, μπορεί και φαντάζεται έναν καλύτερο κόσμο. Κλείνει τα μάτια του και βλέπει αυτό που ποθεί. Αυτό το απόσπασμα εννοεί

Διαβάστε περισσότερα

Η πορεία προς την Ανάσταση...

Η πορεία προς την Ανάσταση... Η νύχτα της Ανάστασης Τα μεσάνυχτα του Μεγάλου Σαββάτου χτυπούν χαρούμενα οι καμπάνες. Οι χριστιανοί φορούν τα γιορτινά τους και πηγαίνουν στην εκκλησία για να γιορτάσουν την Ανάσταση του Χριστού. Στα

Διαβάστε περισσότερα

το θύμα, ο θύτης και ο θεατής Σοφία Ζαχομήτρου Μαθήτρια της Ε2 Τάξης

το θύμα, ο θύτης και ο θεατής Σοφία Ζαχομήτρου Μαθήτρια της Ε2 Τάξης το θύμα, ο θύτης και ο θεατής Σοφία Ζαχομήτρου Μαθήτρια της Ε2 Τάξης του 8ου Δημοτικού Σχολείου Σερρών 2013-2014 Μια φορά κι έναν καιρό ήταν ένας βάτραχος που τον έλεγαν "Φρογκ" και πήγαινε στην 5η Δημοτικού.

Διαβάστε περισσότερα

Χρήστος Ιωάννου Τσαρούχης. Στάλες. Ποίηση

Χρήστος Ιωάννου Τσαρούχης. Στάλες. Ποίηση Χρήστος Ιωάννου Τσαρούχης Στάλες Ποίηση ΣΤΑΛΕΣ Χρήστος Ιωάννου Τσαρούχης Διορθώσεις: Χαρά Μακρίδη Επιμέλεια: Κωνσταντίνος Ι. Κορίδης Σελιδοποίηση: Ζωή Ιωακειμίδου Σχέδιο βιβλίου: Λαμπρινή Βασιλείου-Γεώργα

Διαβάστε περισσότερα

Όταν φεύγουν τα σύννεφα μένει το καθαρό

Όταν φεύγουν τα σύννεφα μένει το καθαρό Ημερομηνία 9/6/2016 Μέσο Συντάκτης Link http://plusmag.gr/ Αλεξάνδρα Παναγοπούλου http://plusmag.gr/article/%cf%84%ce%b1%ce%bd_%cf%86%ce%b5%ce%b3%ce%bf%cf %85%CE%BD_%CF%84%CE%B1_%CF%83%CE%BD%CE%BD%CE%B5%CF%86%CE%B1_%CE%B

Διαβάστε περισσότερα

Με της αφής τα μάτια Χρήστος Τουμανίδης

Με της αφής τα μάτια Χρήστος Τουμανίδης Με της αφής τα μάτια Χρήστος Τουμανίδης www.24grammata.com σελ. 1 Πρώτη δημοσίευση: Περιοδικό Φαρφουλάς, Τεύχος 15 (Αθήνα 2012) στα πλαίσια του αφιερώματος για την Αφή. Δημοσιεύεται κατόπιν αδείας του

Διαβάστε περισσότερα

Πριν από πολλά χρόνια ζούσε στη Ναζαρέτ της Παλαιστίνης μια νεαρή κοπέλα, η Μαρία, ή Μαριάμ, όπως τη φώναζαν. Η Μαρία ήταν αρραβωνιασμένη μ έναν

Πριν από πολλά χρόνια ζούσε στη Ναζαρέτ της Παλαιστίνης μια νεαρή κοπέλα, η Μαρία, ή Μαριάμ, όπως τη φώναζαν. Η Μαρία ήταν αρραβωνιασμένη μ έναν Πριν από πολλά χρόνια ζούσε στη Ναζαρέτ της Παλαιστίνης μια νεαρή κοπέλα, η Μαρία, ή Μαριάμ, όπως τη φώναζαν. Η Μαρία ήταν αρραβωνιασμένη μ έναν άνδρα που τον έλεγαν Ιωσήφ. Οι γονείς της, ο Ιωακείμ και

Διαβάστε περισσότερα

Πατήρ Αβραάμ Μάθημα - Τρία Η ζωή του Αβραάμ: Σύγχρονη εφαρμογή. Οδηγός μελέτης

Πατήρ Αβραάμ Μάθημα - Τρία Η ζωή του Αβραάμ: Σύγχρονη εφαρμογή. Οδηγός μελέτης Πατήρ Αβραάμ Μάθημα - Τρία Η ζωή του Αβραάμ: Σύγχρονη εφαρμογή Οδηγός μελέτης Περιεχόμενα Περίγραμμα Ένα περίγραμμα του μαθήματος, Σημειώσεις Το περίγραμμα το μαθήματος; με αποσπάσματα και περιλήψεις του

Διαβάστε περισσότερα

Ο Άνθρωπος Δημιουργός στην Αθήνα. «ΠΟΛΙΣ». Ο χώρος των ανθρώπων-δημιουργών στην Αρχαία Αθήνα ζωντανεύει στην σύγχρονη Ελλάδα.

Ο Άνθρωπος Δημιουργός στην Αθήνα. «ΠΟΛΙΣ». Ο χώρος των ανθρώπων-δημιουργών στην Αρχαία Αθήνα ζωντανεύει στην σύγχρονη Ελλάδα. 1 Ο Άνθρωπος Δημιουργός στην Αθήνα «ΠΟΛΙΣ». Ο χώρος των ανθρώπων-δημιουργών στην Αρχαία Αθήνα ζωντανεύει στην σύγχρονη Ελλάδα. Κάποτε, στην αρχαία Εποχή, στην Αθήνα υπήρχε ευημερία σημαντική, κανένας άνθρωπος

Διαβάστε περισσότερα

Το κορίτσι με τα πορτοκάλια. Εργασία Χριστουγέννων στο μάθημα της Λογοτεχνίας. [Σεμίραμις Αμπατζόγλου] [Γ'1 Γυμνασίου]

Το κορίτσι με τα πορτοκάλια. Εργασία Χριστουγέννων στο μάθημα της Λογοτεχνίας. [Σεμίραμις Αμπατζόγλου] [Γ'1 Γυμνασίου] Το κορίτσι με τα πορτοκάλια Εργασία Χριστουγέννων στο μάθημα της Λογοτεχνίας [Σεμίραμις Αμπατζόγλου] [Γ'1 Γυμνασίου] Εργασία Χριστουγέννων στο μάθημα της Λογοτεχνίας: Σεμίραμις Αμπατζόγλου Τάξη: Γ'1 Γυμνασίου

Διαβάστε περισσότερα

Τζιορντάνο Μπρούνο

Τζιορντάνο Μπρούνο http://hallofpeople.com/gr/bio/bruno.php Τζιορντάνο Μπρούνο Αποσπάσματα από έργα του (Την εποχή που εκκλησία και επιστήμη θεωρούσε υποδεέστερο το γυναικείο φύλο, ο Μπρούνο έγραψε): Εξετάστε λίγο την αλήθεια,

Διαβάστε περισσότερα

ΕΚΦΡΑΖΟΝΤΑΣ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΑ Η ΑΓΑΠΗ

ΕΚΦΡΑΖΟΝΤΑΣ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΑ Η ΑΓΑΠΗ ΕΚΦΡΑΖΟΝΤΑΣ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΑ Η ΑΓΑΠΗ Μεθοδολογία: Συνεργατική Βιωματική προσέγγιση. Στόχοι: Ανάπτυξη δεξιοτήτων δημιουργικού χειρισμού εννοιών σε κλίμα καλής επικοινωνίας και συνεργασίας. Απόπειρα δημιουργικής

Διαβάστε περισσότερα

ΜΑΘΗΜΑ 11 Ο Η ΑΝΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΧΡΙΣΤΟΥ

ΜΑΘΗΜΑ 11 Ο Η ΑΝΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΧΡΙΣΤΟΥ ΜΑΘΗΜΑ 11 Ο Η ΑΝΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΧΡΙΣΤΟΥ Να συμπληρώσετε κάθε μια από τις προτάσεις 1, 2, 3, 4 και 5, επιλέγοντας τη σωστή απάντηση, σύμφωνα με τη διδασκαλία της Εκκλησίας, από τις αντίστοιχες φράσεις α, β,

Διαβάστε περισσότερα

Μιλώντας με τα αρχαία

Μιλώντας με τα αρχαία Επίσκεψη στο μαντείο της Δωδώνης Πώς έβλεπαν το μέλλον οι αρχαίοι; Πώς λειτουργούσε το πιο αρχαίο μαντείο της Ελλάδας; Τι μορφή, σύμβολα και ρόλο είχε ο κύριος θεός του, ο Δίας; Τι σημασία είχαν εκεί οι

Διαβάστε περισσότερα

Μητρ.Λεμεσού: Όταν δεν υπάρχει η ειρήνη του Θεού, τότε ζηλεύουμε και φοβόμαστε ο ένας τον άλλο

Μητρ.Λεμεσού: Όταν δεν υπάρχει η ειρήνη του Θεού, τότε ζηλεύουμε και φοβόμαστε ο ένας τον άλλο 31 Ιανουαρίου 2019 Μητρ.Λεμεσού: Όταν δεν υπάρχει η ειρήνη του Θεού, τότε ζηλεύουμε και φοβόμαστε ο ένας τον άλλο / Επικαιρότητα Όταν ο άνθρωπος έχει ειρήνη μέσα του και βεβαιωθεί η ψυχή του ότι όντως

Διαβάστε περισσότερα

ΝΕΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ. Η ενδυμασία και η σημασία της για τον άνθρωπο

ΝΕΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ. Η ενδυμασία και η σημασία της για τον άνθρωπο ΝΕΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ Κείμενο Η ενδυμασία και η σημασία της για τον άνθρωπο Η ενδυμασία αποτελείται από κάθε τι με το οποίο ο άνθρωπος καλύπτει και στολίζει το σώμα του. Περιλαμβάνει δηλαδή τα ρούχα και

Διαβάστε περισσότερα

β. έχει κατοχυρωμένο το απόρρητο και από την Εκκλησία και από την Πολιτεία

β. έχει κατοχυρωμένο το απόρρητο και από την Εκκλησία και από την Πολιτεία ΜΑΘΗΜΑ 24 Ο ΤΟ ΜΥΣΤΗΡΙΟ ΤΗΣ ΜΕΤΑΝΟΙΑΣ Να συμπληρώσετε την παρακάτω πρόταση επιλέγοντας τη σωστή απάντηση, σύμφωνα με τη διδασκαλία της Εκκλησίας, από τις φράσεις α, β, γ, δ. Να τεκμηριώσετε με συντομία

Διαβάστε περισσότερα

ΧΑΡΤΙΝΗ ΑΓΚΑΛΙΑ ΟΜΑΔΑ Β. Ερώτηση 1 α

ΧΑΡΤΙΝΗ ΑΓΚΑΛΙΑ ΟΜΑΔΑ Β. Ερώτηση 1 α ΧΑΡΤΙΝΗ ΑΓΚΑΛΙΑ ΟΜΑΔΑ Β Ερώτηση 1 α Το βιβλίο με τίτλο «Χάρτινη Αγκαλιά», της Ιφιγένειας Μαστρογιάννη, περιγράφει την ιστορία ενός κοριτσιού, της Θάλειας, η οποία αντιμετωπίζει προβλήματα υγείας. Φεύγει

Διαβάστε περισσότερα

Λογοτεχνικό Εξωσχολικό Ανάγνωσμα Περιόδου Χριστουγέννων

Λογοτεχνικό Εξωσχολικό Ανάγνωσμα Περιόδου Χριστουγέννων Λογοτεχνικό Εξωσχολικό Ανάγνωσμα Περιόδου Χριστουγέννων Τίτλος βιβλίου: «Μέχρι το άπειρο κι ακόμα παραπέρα» Συγγραφέας: Άννα Κοντολέων Εκδόσεις: Πατάκη ΕΡΓΑΣΙΕΣ: 1. Ένας έφηβος, όπως είσαι εσύ, προσπαθεί

Διαβάστε περισσότερα

Σπίτι μας είναι η γη

Σπίτι μας είναι η γη Σπίτι μας είναι η γη 1.α. Ο αρχηγός των Ινδιάνων λέει ότι η φύση είναι το σπίτι τους. Τι εννοεί; β. Πώς βλέπει ο λευκός τη φύση, σύμφωνα με τον Ινδιάνο; α. Η πρόταση αυτής της αγοραπωλησίας ήταν εντελώς

Διαβάστε περισσότερα

Καραβάτζιο, Η κλήση του Ματθαίου. Εκκλησία Αγίου Λουδοβίκου των Γάλλων, Ρώµη

Καραβάτζιο, Η κλήση του Ματθαίου. Εκκλησία Αγίου Λουδοβίκου των Γάλλων, Ρώµη Καραβάτζιο, Η κλήση του Ματθαίου Εκκλησία Αγίου Λουδοβίκου των Γάλλων, Ρώµη Διδακτικό υλικό Μάθηµα: Θρησκευτικά Πρότυπο Πειραµατικό Σχολείο Πανεπιστηµίου Αθηνών Τάξη: Β Γυµνασίου Καθηγητής: Γ. Παπαδάκης

Διαβάστε περισσότερα

ΕΚ ΟΣΕΙΣ ΨΥΧΟΓΙΟΣ Α.Ε.

ΕΚ ΟΣΕΙΣ ΨΥΧΟΓΙΟΣ Α.Ε. ιστορίες της 17 ιστορίες της Πρωτοχρονιάς Παραμύθια: Βαλερί Κλες, Έμιλι-Ζιλί Σαρμπονιέ, Λόρα Μιγιό, Ροζέ-Πιερ Μπρεμό, Μονίκ Σκουαρσιαφικό, Καλουάν, Ιμπέρ Μασουρέλ, Ζαν Ταμπονί-Μισεράτσι, Πολ Νέισκενς,

Διαβάστε περισσότερα

Μιλώντας με τα αρχαία

Μιλώντας με τα αρχαία Μιλώντας με τα αρχαία Μέσα στο μουσείο θα συναντήσετε παράξενα αντικείμενα άλλων εποχών. Μπορείτε να τα κάνετε να μιλήσουν για πανάρχαιους ανθρώπους και πολιτισμούς; Πάρτε φακούς, μέτρα, μολύβι και χαρτί

Διαβάστε περισσότερα

Ευχαριστώ Ολόψυχα για την Δύναμη, την Γνώση, την Αφθονία, την Έμπνευση και την Αγάπη...

Ευχαριστώ Ολόψυχα για την Δύναμη, την Γνώση, την Αφθονία, την Έμπνευση και την Αγάπη... Ευχαριστώ Ολόψυχα για την Δύναμη, την Γνώση, την Αφθονία, την Έμπνευση και την Αγάπη... τον Δάσκαλο μου, Γιώργο Καραθάνο την Μητέρα μου Καλλιόπη και τον γιο μου Ηλία-Μάριο... Ευχαριστώ! 6 ΠΑΝΑΓΙΩΤΑ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΟΥΣ

Διαβάστε περισσότερα

Εργασία Οδύσσειας: θέμα 2 ο «Γράφω το ημερολόγιο του κεντρικού ήρωα ή κάποιου άλλου προσώπου» Το ημερολόγιο της Πηνελόπης

Εργασία Οδύσσειας: θέμα 2 ο «Γράφω το ημερολόγιο του κεντρικού ήρωα ή κάποιου άλλου προσώπου» Το ημερολόγιο της Πηνελόπης Το ημερολόγιο της Πηνελόπης Εργασία Οδύσσειας: θέμα 2 ο «Γράφω το ημερολόγιο του κεντρικού ήρωα ή κάποιου άλλου προσώπου» Το ημερολόγιο της Πηνελόπης Το ημερολόγιο: «ημέρα της αποχώρησης Αγαπημένο μου

Διαβάστε περισσότερα

Αποστολή Ιερουσαλήμ: Από εδώ ο Ιησούς ξεκίνησε την πορεία του για την είσοδό του στην Ιερουσαλήμ. (δείτε το βίντεο)

Αποστολή Ιερουσαλήμ: Από εδώ ο Ιησούς ξεκίνησε την πορεία του για την είσοδό του στην Ιερουσαλήμ. (δείτε το βίντεο) 21/04/2019 Αποστολή Ιερουσαλήμ: Από εδώ ο Ιησούς ξεκίνησε την πορεία του για την είσοδό του στην Ιερουσαλήμ. (δείτε το βίντεο) / Επιρότητα Από την Βηθφαγή ένα χωριό κοντά στο Όρος των Ελαιών ο Χριστός

Διαβάστε περισσότερα

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ. Α1. Η επίδραση του Ευρωπαϊκού Ρομαντισμού είναι πρόδηλη στο έργο του

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ. Α1. Η επίδραση του Ευρωπαϊκού Ρομαντισμού είναι πρόδηλη στο έργο του ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ Α1. Η επίδραση του Ευρωπαϊκού Ρομαντισμού είναι πρόδηλη στο έργο του Σολωμού. Το μεταφυσικό στοιχείο εντοπίζεται λόγου χάρη στο στίχο 54 όπου ανιχνεύουμε

Διαβάστε περισσότερα

Κείμενο Αγίου Νικολάου της Στέγης. Ελληνικά

Κείμενο Αγίου Νικολάου της Στέγης. Ελληνικά 1 Κείμενο Αγίου Νικολάου της Στέγης Ελληνικά 2 Ο Άγιος Νικόλαος της Στέγης Πήρε το όνομα του μετά την προσθήκη της δεύτερης Στέγης του ναού τον 13ον αιώνα, για την προστασία του από τα χιόνα και τη βροχή.

Διαβάστε περισσότερα