Σε ώρα δύσκολη και σκοτεινή για τον

Transcript

1 agiathimiotika nea_layout 1 23/12/ :56 πμ Page 1 Γραφεία: Aριστογείτονος 11-13, Αθήνα Τ.Κ Τηλ.: blog.agiathimia.com agiathimia@yahoo.gr admin@agiathimia.com ΠΕΡΙΟΔΟΣ Β ΕΤΟΣ 23ο ΑΡ. ΦΥΛΛΟΥ 91 ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ - ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ - ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2013 Χριστούγεννα Σκέψεις των ημερών > Του Γεωργίου Δ. Αναγνωστοπούλου Σε ώρα δύσκολη και σκοτεινή για τον κόσμο ολόκληρο άνοιξαν τα Ουράνια, όταν ο Άγγελος Κυρίου έφερε στην ταραγμένη Γη το βραχύλογο μα τόσο χαρμόσυνο και συνταρακτικό για το ανθρώπινο γένος μήνυμα «Ετέχθη υμίν σήμερον Σωτήρ». Περίμενε από χρόνια πολλά πριν η καρδιά της Οικουμένης, Εκείνον, που θα οδηγούσε τον πλανεμένο άνθρωπο, τον διψασμένο για λίγη θαλπωρή. Περίμενε με αγωνία τον Γιό του Θεού του Και ξαφνικά το φως του Ουρανού πλημμύρισε τον κόσμο. Και Άγγελοι Κυρίου απίθωσαν στ άχυρα της ταπεινής φάτνης το Θείο Βρέφος. Απροσμέτρητης αγάπης θαύμα, η σάρκωση του Κυρίου, η ενανθρώπισή Του. Κατέβαινε να δώσει ο Ίδιος το μεγάλο παράδειγμα της Αγάπης, της αδελφοσύνης, να εξισωθεί με τα πλάσματά Του. Δροσίστηκε με μιας η διψασμένη, η έρημη ανθρωπότητα και άνθισε σαν ένα μαγευτικό λουλούδι η Αγάπη, η ελπίδα ζέστανε τις καρδιές των ανθρώπων, ο άνθρωπος ξαναγεννήθηκε. Από τότε, με την έλευση του Ποθητού των Εθνών, συμφιλιώθηκε η Γη με τον Ουρανό. Οι βουβές γλώσσες ελευθερώθηκαν και άρχισαν να μιλούν και να προφέρουν τις ηχηρές λέξεις Αγάπη, Καλοσύνη, Ειρήνη, Δικαιοσύνη. Οι ψυχές συγκλονίστηκαν και ένιωσαν μέσα στη θεία έκσταση συγκινησιακούς κραδασμούς για να ψάλουν μαζί με τους Αγγέλους το «Δόξα εν υψίστοις θεώ και επί γης Ειρήνη, εν ανθρώποις ευδοκία». Αυτήν την χειμωνιάτικη νύχτα, την νύχτα της Αγάπης και της Ελπίδας, γιορτάζοντες την ανάμνηση του Θείου Μεγαλείου της Γέννησης του Θεανθρώπου, ας σταθούμε κι εμείς δίπλα στη Φάτνη, ταπεινοί προσκυνητές κι ας ανοίξουμε ακόμα μια φορά τα μάτια της ψυχής μας να ιδούν τις πονεμένες υπάρξεις, τις πληγωμένες αφόρητα, που ζουν γύρω μας, πολύπολύ κοντά μας. Είναι οι συνάνθρωποί μας που βρίσκονται στο λυκόφως της ζωής και υποφέρουν από μοναξιά, από οικονομική ανέχεια ή ξεχασμένοι στα παγερά γηροκομεία. Είναι τα δυστυχισμένα ορφανά, τα κακόμοιρα παιδιά των φαναριών, οι πολυμελείς οικογένειες, με άρρωστους ή απολυμένους και άνεργους γονείς, είναι άπειροι οι θλιμμένοι και ξεχασμένοι απ όλους μας. Όλοι αυτοί οι συνάνθρωποί μας, δεν θέλουν τον οίκτο μας. Θέλουν την συμπαράστασή μας, ζητούν την αγάπη μας, την προστασία. Την θέλουν σε καθημερινή βάση, όχι μόνον τις γιορτάσιμες μέρες. Ζητούν λύση στο μαρτύριό τους από την Πολιτεία, το Κράτος, απ όλους εμάς που αποτελούμε το κοινωνικό σύνολο. Ο άνθρωπος για τον άνθρωπο. Όλοι έχουν δικαίωμα στη ζωή, στη χαρά, στην ευτυχία. Με την ευκαιρία της γιορταστικής ατμόσφαιρας που μας περιβάλλει, ας ανοίξουμε διάπλατα τα μάτια μας, ας κάνουμε μια ενδοσκόπηση για να ιδούμε πως στα κατάβαθα του «Είναι» μας φωλιάζει μια βαθύτερη έκφραση αγάπης που θέλει να μετατραπεί σε δράση, σε πράξεις αλληλεγγύης, ανθρωπιάς, συμπαράστασης Όλοι έχουμε μέσα μας μεγάλα αποθέματα αγάπης, καλοσύνης και ανθρωπιάς. Απλά αμελούμε να τα παρουσιάσουμε. Ο «σπινθήρας» αγάπης που φωλιάζει μέσα μας θέλει να εξελιχθεί σε φλόγα που ζεσταίνει τις καρδιές μας για να συμπαραστέκεται ασταμάτητα σ εκείνους που έχουν την ανάγκη μας. Ερήμην όλων αυτών των καθημερινών, «Χριστός γεννάται σήμερον». Δυστυχώς όχι για όλους. Η ομορφιά δεν βρίσκει όλες τις ψυχές «ανοιχτές». Ο κόσμος εξακολουθεί να πορεύεται με λιγότερη ανθρωπιά, με λιγότερη έγνοια για τον διπλανό, με ελάχιστη έως ανύπαρκτη κατανόηση για τα προβλήματα των άλλων. Ο Χριστός έρχεται και ξανάρχεται με απλές ανθρώπινες μορφές, για να μας θυμίζει το πραγματικό νόημα της ζωής. Οι άνθρωποι, όμως, επιμένουν να προσπερνούν αδιάφοροι, να αγνοούν το μήνυμα, να μην βλέπουν. Κι όλοι μας σίγουρα θέλουμε να λέμε πως είμαστε «πολιτισμένοι» Να ξεχνάμε αυτό που υπογραμμίζει ο Ραούλ Φαλερώ ότι «Πολιτισμός σημαίνει ΑΓΑΠΗ». Αυτές τις μέρες που γεννιέται ο Θεός της Αγάπης και της Καλοσύνης και όλα είναι γιορταστικά, γεμάτα φως και χαρά και όμως πλάι μας βρίσκονται και άνθρωποι που υποφέρουν, ας αφήσουμε λίγο χώρο στ αφτιά μας ώστε μαζί με τους χαρμόσυνους ήχους της γιορταστικής καμπάνας ν ακούσουμε και τις κραυγές πόνου και δυστυχίας συνανθρώπων μας που μας τριγυρίζουν. ΕΚΔΡΟΜΗ ΠΡΟΣΚΥΝΗΜΑ ΣΤΟ ΧΩΡΙΟ Το Σάββατο 18 Ιανουαρίου 2014 θα πραγματοποιηθεί η καθιερωμένη εκδρομή-προσκύνημα στο χωριό μας, για τον εορτασμό του Αγίου Ευθυμίου. Η διαδρομή που θα ακολουθήσει το λεωφορείο, προκειμένου να εξυπηρετηθούν όσο το δυνατόν περισσότεροι συγχωριανοί και φίλοι, είναι: Πειραιάς-Καλλιθέα-Σύνταγμα-Ομόνοια- Πατησίων. Η αφετηρία θα είναι στον σταθμό του ηλεκτρικού στον Πειραιά, στις 8.00 π.μ. Επόμενες στάσεις θα είναι στην εκκλησία του Αγίου Νικολάου στην Καλλιθέα, στον Άγνωστο Στρατιώτη στο Σύνταγμα κι όπου αλλού υπάρχουν άτομα προς επιβίβαση, σύμφωνα με την προαναφερθείσα διαδρομή. Η επιστροφή από το χωριό θα γίνει τη Δευτέρα 20 Ιανουαρίου και ώρα 3μ.μ. Δηλαδή η εκδρομή θα είναι τριήμερη. Η δαπάνη για τη μίσθωση του λεωφορείου θα καλυφθεί από τον Σύλλογό μας. Συνεπώς, όσοι προτιμήσουν το λεωφορείο του Συλλόγου για την μετάβασή τους στην Αγία Ευθυμία δεν θα έχουν καμία επιβάρυνση. Όμως, για να πραγματοποιηθεί αυτή η εκδρομή πρέπει να συγκεντρωθούν τουλάχιστον 20 άτομα μέχρι την Πέμπτη 16 Ιανουαρίου διότι μπορεί η δαπάνη για το λεωφορείο να καλύπτεται, αλλά δεν είναι σωστό αυτό να πάει με λίγους επιβάτες. Γι αυτό δηλώστε έγκαιρα συμμετοχή. ΕΟΡΤΑΣΜΟΣ ΑΓΙΟΥ ΕΥΘΥΜΙΟΥ ΣΤΗΝ ΑΘΗΝΑ ΚΟΠΗ ΠΙΤΤΑΣ ΒΡΑΒΕΥΣΕΙΣ ΦΟΙΤΗΤΩΝ Την Κυριακή 26 Ιανουαρίου 2014 θα πραγματοποιηθεί εορτασμός του Αγίου Ευθυμίου στην Αθήνα και από ώρα 9.00π.μ. στην Παναγία Μυρτιδιώτισσα στο Ν. Φάληρο δίπλα στο Στάδιο Ειρήνης και Φιλίας (Σταθμός ηλεκτρικού: Φάληρο, υπάρχει και στάση του τραμ). Μετά την Λειτουργία με αρτοκλασία θα επακολουθήσει, σε διπλανή αίθουσα, εκδήλωση κατά τη διάρκεια της οποίας θα κοπεί η πίττα του Συλλόγου και θα προσφερθούν διάφορα μεζεδάκια. Στην ίδια τελετή θα βραβευτούν όσοι μαθητές, φοιτητές πλέον, πέτυχαν την εισαγωγή τους σε κάποιο ΑΕΙ ή ΤΕΙ κατά τις τελευταίες πανελλαδικές εξετάσεις και έχουν καταγωγή από την Αγία Ευθυμία. Το Διοικητικό Συμβούλιο του Συλλόγου σας προσκαλεί να το τιμήσετε με την παρουσία σας συμμετέχοντας στο σύνολο των εκδηλώσεων.

2 agiathimiotika nea_layout 1 23/12/ :56 πμ Page 2 2 ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ - ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ - ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2013 ΛΟΓΙΑ ΤΟΥ ΘΡΑΝΙΟΥ (Πρώτη Τάξη) > Γράφει η Έφη Κοκκίνη-Τσισκάκη Τις πρώτες του Σεπτέμβρη γυρίσαμε από τα μπάνια στο Ξεροπήγαδο. Το καλοκαίρι που έφευγε πήρε μαζί του τις φωτεινές μέρες, τον ολόχρυσο ήλιο και τις ώρες της ξεγνοιασιάς. Ένα απόγευμα άφησα το παιχνίδι και γύρισα στο σπίτι μόνο όταν είχα λαλακιάσει για νερό. Άνοιξα το πηγάδι, έβγαλα ένα χαρανί νερό, ήπια όσο μπορούσα κι ύστερα έβρεξα ένα καψμάδι, το πασπάλισα με λίγη ζάχαρη και αφού το έφαγα βάλθηκα να φτιάξω ένα γιορντάνι με ανθάκια που έκοψα από το νυχτολούλουδο της Γιαννούλας. Στην αυλή στο κεφαλόσκαλο η μάνα έγνεθε και είχε πιάσει το γεροντοκούβεντο με τη Γιαννούλα και άλλες γειτόνισσες. Κάποια στιγμή μου παράγγειλε να τυλιγαδιάσω το νήμα για να αδειάσει το αδράχτι αλλά έκαμα πως δεν άκουσα και συνέχισα να μαδάω το νυχτολούλουδο. Σα σουρούπωσε γύρισαν οι άντρες από την αγορά κι οι γυναίκες καληνυχτίστηκαν και μαζεύτηκε κάθε μια στο κονάκι της. Την ώρα του βραδινού η μάνα ανασύνταξε στο νου της όλη την πληροφόρηση που είχε από τη ρούγα και έδωσε εντολές στον πατέρα - Ήρθε δάσκαλος στο σχολείο, να πας να ρωτήσεις μήπως το πάρουνε το κορίτσι. - Μικρό είναι ακόμα, την καθησύχασε εκείνος. - Έχει εφτά παπάδων γνώση, και θα μαζευτεί από καμόσα σοκάκια. Ο πατέρας δεν υποσχέθηκε τίποτα αλλά όταν επέστρεψε την επομένη από το σχολείο έδειχνε ικανοποιημένος. - Αν και είναι πενταμισαράκι, θα το γράψουνε. Αν και δεν ήξερα τι πάει να πει πενταμισαράκι αφού γελούσαν οι άλλοι γελούσα κι εγώ. Λίγο μόνο χαμηλοφτερούγιασα όταν ο αδελφός μου που θα πήγαινε στην τρίτη με προειδοποίησε: - Άσε να πας και θα ειδείς τον κωλομάλιαρο! Άρχισα να αμφιβάλω, τι θα συναντούσα άραγε; Ένα αδύναμο κλαράκι ήμουνα και την πρώτη μέρα σα χτύπησε το κουδούνι έτρεξα να αντλήσω παρηγοριά κάτω από τις φτερούγες του αδελφού μου, όμως στάθηκε αδύνατο. Καθένας έπρεπε να πάει στην τάξη του. Ο αδελφός μου θα έκανε μάθημα στο πάνω κτίριο ενώ οι δύο πρώτες τάξεις θα έμεναν στο κάτω σχολείο, το παλιό. Τα θρανία ήταν βαριά από χειροποίητο ξύλο για δύο μαθητές, ενωμένο το κάθισμα με το γραφείο. Ήμουνα τόσο μικροκαμωμένη που για να καθίσω σχεδόν σκαρφάλωσα. Δασκάλα μας θα ήταν η κ. Αφροδίτη. Η μάνα αποβραδίς με είχε δασκαλέψει να πω ότι δεν βλέπω καλά για να με βάλουν στο πρώτο θρανίο, αφού νόμιζε ότι πρωτιά στο θρανίο σήμαινε και πρωτιά στην επίδοση, αλλά ποτέ δεν έτυχα αυτής της τιμής. - Μην είσαι ντροπιάρα, να σηκώνεις το χέρι σου, να σε πάρει με καλό μάτι, μου τόνιζε μέρες τώρα και εγώ το σήκωσα, αλλά μόνο καλά κρυμμένο πίσω από την πλάτη της μπροστινής. Η πρώτη μέρα τέλειωσε νωρίς κι αν ήταν όλες έτσι η σχολική ζωή θα ήταν όνειρο. Την επομένη ξεκίνησε και το συσσίτιο. Πρωί πρωί πήραμε από ένα πλαστικό κύπελλο, αχνογάλαζο ή ξεθωριασμένο ροζ, μπήκαμε στην αράδα και περάσαμε μπροστά από το καζάνι και η μαγείρισσα μας έριξε με την κουτάλα γάλα. Γάλα ήταν αυτό; αυτό ήταν σαν το κάτουρο της γμάρας μας! Είπα πως πονούσε ο λαιμός μου και δεν μπορώ να το καταπιώ, αλλά κανείς δεν μου έδωσε σημασία. Για αυτό κι εγώ έκανα ό,τι έκαναν όλοι. Πότισα τις αγκαΐλες στις άκρες του προαυλίου. Μα ήταν τόσο πηχτό που ούτε η γη το κατάπινε, κι εκείνη δεν είχε λαιμό για να πονάει! - Κουράγιο, μου σφύριξε ο Χαράλαμπος, την Παρασκευή έχει τσάι και αυτό δεν είναι παχύρευστο, και ευτυχώς είναι τόσο μαύρο που γίνεται ένα με το χώμα. Κι ύστερα μέσα στην τάξη η μέρα πήρε νόημα. Η πρώτη εξοικείωση με τη γραφή ήταν όμορφη. Το μόνο που είχα να κάνω ήταν να κεντήσω σε ένα κομμάτι χαρτόνι ένα κίτρινο αχλάδι για να στρώσει το χέρι μου να γράφει τις κουλούρες, ένα κόκκινο μήλο για να πετυχαίνει τα μπαστουνάκια και ένα άσπρο καράβι με γαλανό πανί για να συνηθίσει τις ευθείες. Βέβαια από τα πολλά ράβε-ξήλωνε το χαρτόνι μαλάκωσε και τόπους-τόπους σκίστηκε και από τα πολλά τρυπήματα θύμιζε σουρωτήρι αλλά ευτυχώς δεν κράτησε πολύ αυτή η διδακτική διαδικασία. Διαφορετικά μέχρι τα Χριστούγεννα θα είχα κεντήσει μια προίκα! Δεν μπορώ να πω ότι έγινα καλλιγράφος, αλλά στην κεντηστική έγινα ξεφτέρι. - Μην έχει ο πισινός σου βαρίδια, πρέπει να βρέξεις κώλο, για να φας ψάρια, μου έλεγε από μια φορά η μάνα όταν με έβλεπε να δυσκολεύομαι. Τις πρώτες μέρες η δασκάλα για επιβράβευση μας έδινε καραμελίτσες, πράσινες με γεύση μέντας και ροζ με άρωμα τριαντάφυλλου. Όχι ότι έφαγα πολλές, αλλά κι εκείνες τις λίγες δεν τις χάρηκα γιατί με το κατοχικό σύνδρομο που με κατείχε και το δωριανό θέλει σταθμό για να προοδέψεις, έλεγε η μάνα - τις φύλαγα για αργότερα και εκείνες από το πολύ σφίξιμο μέσα στη μουτζουρωμένη χούφτα μου αναλίγωναν και γίνονταν μια σιχαμερή μάζα. Όμως εγώ λαχταρούσα το έξω, τον ήλιο, τον αέρα, την ξεγνοιασιά. Ήθελα να αλωνίζω τα σοκάκια, να αρπάζω ένα ξεροκόμματο και να δίνω στα πόδια, να τραγουδάω με τα πουλιά και να κυνηγάω τις πεταλούδες, να γίνομαι ένα με τη γη, έτσι χωρίς όρια, χωρίς κανόνες. Όσο ο καιρός βαστούσε καλός χάζευα από το παράθυρο τα χελιδόνια που έφευγαν για τόπους μακρινούς και παρατηρούσα τα φύλλα που στροβιλίζονταν στον άνεμο και ονειρευόμουν ότι έφευγα κι εγώ μαζί τους. Σαν πιάσανε τα πρωτοβρόχια η ορατότητα από το παράθυρο μειώθηκε και όταν ανάψαμε τη σόμπα κάπνιζε, κάπνιζε τόσο πολύ που η αίθουσα έγινε ακόμα πιο σκοτεινή κι η διάθεσή μου να ταξιδέψω έφυγε και χάθηκε μαζί με τις στάλες της βροχής. Κι ύστερα ήρθε το πρώτο αναγνωστικό με τη Λόλα και την Άννα και το Μίμη και την Έλλη και το τόπι και το μήλο με φωτογραφίες τόσο ζωντανές και οικείες κι ήταν σαν να άνοιξε ένα παράθυρο στον ήλιο. Τα δύσκολα άρχισαν όταν περάσαμε στα γραφτά. Την εξάσκηση την έκανα με το κοντύλι πάνω στην πλάκα, απομεινάρι από την εποχή των γονιών μου. Μα τα δάχτυλά μου δεν είχαν στρώσει ακόμα και τα γράμματα βγαίναν σαν γκαμήλια. Για να γράψω μια λέξη πού να φτάσει μια πλάκα; ήθελαν ολόκληρο τον Θεσσαλικό κάμπο να τον οργώσουν! Ευτυχώς ήταν εύθραυστη και πολυκαιρισμένη κι ένα τυχαίο ατύχημα την έκαμε χίλια κομμάτια. Τότε η μάνα μου μού έδωσε το τεφτέρι και πήγα στον μπακάλη να αγοράσω τετράδιο. - Μπάρμπα, δω μου ένα τετράδιο και είπε η μάνα μου να το γράψεις. - Αφού είναι το πρώτο, σου το κάνω δώρο, μου απάντησε εκείνος και μου έδωσε και το τετράδιο και το τεφτέρι που ήταν χρεωμένο με μισή οκά ρύζι, μια ρέγκα, ένα χαρτί μακαρόνια, δυο πήχες λάστιχο και μια πλάκα σαπούνι. Τέλος του μήνα που θα ερχόταν το μηναίο του πατέρα θα πήγαινε να τα σβήσει. Την ώρα της αριθμητικής τη διαχειριζόμουν πιο εύκολα, ευτυχώς υπήρχαν τα δάχτυλα των χεριών και κάτω από το θρανίο έκανα τους υπολογισμούς, μα ήταν μόνο δέκα και κρίμα που δεν έφτανα να χωθώ κάτω από το θρανίο και να χρησιμοποιήσω και των ποδιών! Και από την άλλη δεκάδες φορές είχα ακούσει το δωδεκάλογο του στοιχειού. Ο πατέρας μολογούσε ότι το στοιχειό φύλαγε το χωριό και έλεγχε όποιον ήθελε να μπει σαν φίλος ή σαν εχθρός. Είχε κεφάλι ανθρώπου και σώμα ζώου και από το στόμα του έβγαζε φωτιές. Καθόταν πάνω σε ένα στρίποδο, στις αμπολές, στην Εκατράχη ή στην Κατωράχη και για να επιτρέψει την είσοδο έπρεπε να του πεις το σύνθημα στον αντίστοιχο αριθμό 1 - ένας είναι ο Θεός 2 - δύο κέρατα το βόδι 3 - τρία πόδια η ντιροστιά 4 - τέσσερα βυζιά η αγελάδα 5 - πέντε δάχτυλα το χέρι 6 - εξαμίλητος χορός 7 - εφτά αστέρια σέρνει η πούλια 8 - οχτώ πόδια το χταπόδι 9 - εννιά μήνες στην κοιλιά 10 - δέκα είναι οι εντολές 11 - να περπατάς λεβέντικα 12 - δώδεκα μήνες έχει ο χρόνος 13 - δεκατρίξ και ξερίξ και να σκάσεις να περάσω! Όταν περάσαμε στην προπαίδεια με μαθηματική ακρίβεια κατάφερνα να είμαι ή πρώτη ή πέμπτη ή τελευταία. Έτσι και ο δάσκαλος ήταν ευχαριστημένος και η αξιοπρέπειά μου αλώβητη. Άλλωστε ήμουν μόνο ένα πενταμισαράκι! Εκείνο που πραγματικά με δυσκόλεψε ήταν το συσσίτιο. Τη Δευτέρα ξεκινήσαμε με πλιγούρι. - Φάτε παιδιά μου, είναι θρεπτικό και υγιεινό επέμενε η κυρία Αφροδίτη. Την Τρίτη συνεχίσαμε με μπακαλιάρο που κολυμπούσε σε μπόλικο ζουμάκι με μερικές πατάτες. Μετάνοιες έκανα πάνω από το τσίγκινο πιάτο μπας και λιγοστέψει και με τα τόσα δάκρυα που τον έρανα ο μπακαλιάρος ματάγινε παστός. Με την φασολάδα τα πήγα λίγο καλύτερα. Έτριψα μέσα μπόλικο ψωμί, έφτιαξα τριψάνα και το διανόμισα άλλο στο πάτωμα κι άλλο κάτω από το τουράκι. Όταν αποφάγαμε, περισσότερο φαγητό ήταν κάτω από όσο είχε μπει στα πιάτα. Δεν είχα καλά-καλά συνηθίσει την ιδέα της σάκας και της πειθαρχίας και να σου εμφανίστηκαν στο προαύλιο δυο κυρίες με άσπρες ρόμπες και καπελάκια σαν αναποδογυρισμένες βαρκούλες. Έβλεπα που κρατούσαν κοπίδια και βελόνες μα δεν πονηρεύτηκα, τι κακό μπορούσαν να μας κάνουν δυο χάρτινες βαρκούλες; - Εμβόλιο! Εμβόλιο! Ζητωκραύγαζαν οι μεγαλύτεροι μαθητές και στάθηκαν στην άκρη να

3 agiathimiotika nea_layout 1 23/12/ :56 πμ Page 3 ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ - ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ - ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ κάνουν χάζι. Πρωτάκι εγώ και άβγαλτο μπήκα πρώτη στο χορό και φώναζα μαζί με τους άλλους. Όμως σαν μου έμπηξαν την ένεση με τσάκισε του χάρου ο ιδρώτας. Και η δοκιμασία δεν είχε ολοκληρωθεί! Έπρεπε να κάνουμε ένα ακόμα εμβόλιο, με πένα αυτή τη φορά. Τα αγόρια σήκωσαν το μανίκι και τους το έκαναν στο μπράτσο, μα σε μας τα κορίτσια που θα φαινόταν άσχημη η ουλή όταν θα φορούσαμε ζαπονέ μας πρόσταξαν να ανασκουμπώσουμε τη φούστα για να μας το κάνουν στο πόδι, που αυτό λέει δεν το δείχναμε. Πώς πιάστηκα κορόιδο και στάθηκα να με χαρακώσουν ακόμα μετανιώνω. Και είχα απόλυτο δίκιο. Εκείνη η χαραγματιά στο πόδι μου μολύνθηκε. Η πληγή βάθυνε και άπλωσε και ανάβλυζε αίμα και πύον. Τέλος μετά από σχολαστική περιποίηση με οξυζενέ και σουλφαμίδα η πληγή έγιανε. - Στα ξύλα, στα λιθάρια, μου εύχονταν οι συγγενείς που έρχονταν για επίσκεψη, όμως αυτοί τι καΐλα είχαν; δεν τους έκαναν εμβόλιο! Μέρες έκανα να πάω σχολείο και ποτέ δεν θα ξεχάσω, αφού η βατσίνα στο πόδι μου είναι αδιάψευστος μάρτυρας. Πάνω που ανάρρωνα από το εμβόλιο άρχισε το μπροστινό δόντι μου να κουνιέται, γιατί είχε κατεβεί από μέσα το καινούργιο και το έσπρωχνε πεισματικά. - Τράβα το να βγει, με διέταζε η μάνα, θα σου πετάξει προς τα έξω το νέο και θα είσαι καπροδόντα! Το έβγαλα κι ήταν τόσο μικρό, τόσο μαργαριταρένιο! Για να μην το δρασκελήσει κανείς το πέταξα στα κεραμίδια της σκεπής και για καλό κατευόδιο του τραγούδησα πάρε κουρούνα κόκαλο και δως μου σιδερένιο Κάθε απόγευμα για να ξαναπάμε στο σχολείο χτυπούσε η καμπάνα, όμως εκείνο το απόγευμα έκανα πως δεν άκουσα και κωλομόνιαζα γιατί η μάνα έκοβε κουρδέλια και ήθελα να ξεκλέψω κανένα ρουμπί για την κούκλα. Όμως εκείνη δε μου χάρισε. - Ματσούκουστω και δράμα, με αποπήρε, θα τα βρεις μέσα τα παιδιά είδα κι απόειδα και έφυγα για το σχολείο όμως στην τάξη ήταν μόνο οι μαθητές. Σε λίγο εμφανίστηκε ανατζαφαλιασμένη και η κ. Αφροδίτη. - Παιδιά μου, μας είπε, έπεσα μέσα στον απόπατο και εννοούσε το παλιό αποχωρητήριο που ήταν στον κήπο πίσω από τις πάνω αίθουσες. Λίγο πριν τα Χριστούγεννα αρχίσαμε την ορθογραφία και εδώ δυσκολεύτηκα λιγάκι. Βλέπεις ήθελε άλλη διάταξη, άλλη μαεστρία. Αλλού κοίταζε η ψιλή κι αλλού η δασεία και άντε να διαλέξεις πού να κοπανίσεις την οξεία και πού να κυματίσεις την περισπωμένη. Όμως πλησίαζαν οι Άγιες μέρες και η δασκάλα για να μας βάλει στο πνεύμα μας έδωσε χαρτόνια που τα διπλώσαμε στα τέσσερα, χαράξαμε στην κάθε πλευρά ένα αστεράκι και το αφαιρέσαμε και στο άνοιγμα κολλήσαμε κόκκινη ζελατίνα. Τέλος ενώσαμε τις άκρες και τα φαναράκια ήταν έτοιμα. Με ένα αναμμένο κεράκι μέσα θα δημιουργούσε μια Χριστουγεννιάτικη ατμόσφαιρα αλλά η μάνα δεν με άφησε να το ανάψω για να μη βάλω φώκο στο σπίτι. Τα αστεράκια που περίσσεψαν τα κολλήσαμε στα παράθυρα για να καλωσορίσουν τη Γέννηση του Χριστού. Η πρώτη Δημοτικού βάδιζε κατ ευχήν. Χανιά 22/11/2013 Χριστούγεννα Στο Ιερό Σπήλαιο των Ποιμένων Ας πάμε ως εκεί... > Γράφει o: Γεώργιος Δ. Αναγνωστόπουλος mionitis@gmail.com Στην ησυχία της κατάστερης νύχτας, σε μια γωνιά της Ιουδαϊκής γης, τα κοπάδια ησυχάζουν και οι βοσκοί ξαποσταίνουν. Εδώ, στον ίδιο τόπο, αιώνες πριν, ποίμαινε τα πρόβατά του κι ο Βασιλιάς τους, ο Προφήτης Δαβίδ. Κι αυτοί έχουν στο νου και στα χείλη τις προσευχές Του και τις επαναλαμβάνουν με την καρδιά τους στον άναρχο Θεό. Στην ησυχία της κατάστερης νύχτας, μένει ανύσταχτη η λαχτάρα η παλιά, να ρθει ο Μεσσίας που προσμένουν, να λυτρωθούν από τα δεινά. Ανέγγιχτοι από την υποκρισία των δασκάλων του έθνους τους, απλοί, ταπεινοί αυτοί, έχουν μάθει να υπομένουν κοντά στα κοπάδια τους, να μένουν βαθιά πιστοί στην Παράδοση του Θεοσκέπαστου λαού τους. Μα την αγρύπνια τους την ξαφνιάζει, την ησυχία την διακόπτει μια μελωδική φωνή. Ανοίγουν τ αφτιά και τα μάτια τους και το μήνυμα του ουράνιου αγγελιοφόρου ποτίζει τις ψυχές τους. Η χαρά, απαλή, ζωογόνα ζεσταίνει τις καρδιές τους: «Ετέχθη υμίν σήμερον Σωτήρ» ήταν το βραχύλογο μα τόσο χαρμόσυνο μήνυμα που έφερε ο Άγγελος Κυρίου στην ταραγμένη γη στα χρόνια του Καίσαρα Αυγούστου. Και αναμφίβολα ήταν το πιο συνταρακτικό άγγελμα που έφτασε ποτέ στο ανθρώπινο γένος. Η ενσάρκωση του Υιού του Θεού, η Γέννησή Του στην ταπεινή Φάτνη της Βηθλεέμ, δεν μπορούσε να μην είναι καθοριστική για τους ανθρώπους όλων των εποχών. Όλοι περίμεναν τον Λυτρωτή. Περίμεναν Εκείνον, που θα οδηγούσε τον πλανεμένο άνθρωπο, τον διψασμένο για λίγη θαλπωρή. Περίμεναν με αγωνία τον Υιό του Θεού. Οι ποιμένες του Ιερού Σπηλαίου είναι οι πρώτοι άνθρωποι που πληροφορούνται την πραγματοποίηση του Θεϊκού σχεδίου της πανανθρώπινης σωτηρίας. Σ αυτόν τον Άγιο Τόπο, στο Σπήλαιο των Ποιμένων, στον τόπο που ακούστηκε το Μήνυμα της Αγάπης του Θεού το μέγα, μπορεί σήμερα ο προσκυνητής να φτάσει όταν, βγαίνοντας από την Βηθλεέμ, διανύσει ένα χιλιόμετρο προς την Ανατολή. Το χωριό λέγεται Μπέτ Σαχούρ (Χωριό των Ποιμένων). Είναι από τα αρχαιότερα χριστιανικά προσκυνήματα των Αγίων Τόπων. Αρχικά το προσκύνημα ήταν μια μεγάλη φυσική σπηλιά, που το δάπεδό της ήταν διακοσμημένο με μωσαϊκό. Μέσα σ αυτή υπήρχε και ο τάφος των ποιμένων. Είναι βεβαιωμένο ήδη, ότι η ισαπόστολος Αγία Ελένη έκτισε πάνω από την σπηλιά μια μεγάλη καμαρωτή εκκλησία. Στις αρχές του 6 ου αιώνα, για να επαρκεί ο τόπος για τους προσκυνητές, κτίστηκε στον ίδιο χώρο μια μεγαλόπρεπη βασιλική. Ιστορικές πηγές της εποχής μάς πληροφορούν ότι ο εορτασμός των Χριστουγέννων άρχιζε την παραμονή στο «Ποιμανείο» (χωριό των ποιμένων) και από κει, κλήρος και λαός, όδευαν σε ιερή πομπή προς τον ναό της Γέννησης του Χριστού, στη Βηθλεέμ, για να γιορτάσουν την μεγάλη μέρα. Μετά την κατάκτηση του τόπου από τους Άραβες, ο χώρος μετατράπηκε σε Μοναστήρι. Τον 10 ον αιώνα όλα εγκαταλείφθηκαν. Οι λίγοι προσκυνητές επισκέπτονταν μόνο την σπηλιά. Το 1972, το Πατριαρχείο Ιεροσολύμων ξεκίνησε εργασίες για την ανέγερση νέου ναού, παράπλευρα από το σπήλαιο, αφήνοντας έτσι ελεύθερο τον χώρο για αρχαιολογικές ανασκαφές, οι οποίες έφεραν στο φως εντυπωσιακά ευρήματα του προσκυνήματος. Έκτοτε η χάρη που σκεπάζει τον Ιερό Τόπο-Μετόχι της Ιεράς Λαύρας του Αγίου Σάββα- παρέχει στους πολλούς προσκυνητές ιερές στιγμές, πολλές φορές δε και μαρτυρημένα θαύματα. Η περιοχή του ιερού προσκυνήματος περιέρχεται από τον Δαβίδ ως τους προπάτορες Ιωακείμ και Άννα, ως ιδιοκτησία τους. Στο Ιερό προσκύνημα των Ποιμένων είναι εκεί που ακούγεται ακατάπαυστα ο ουράνιος ύμνος της καταλλαγής και της λύτρωσης: «Δόξα εν υψίστοις Θεώ και επί γης ειρήνη, εν ανθρώποις ευδοκία». Τον ακούνε όσοι επισκέπτονται τον Τόπο αισθητά. Τον ακούνε, κυρίως, όσοι μιμούνται τους ποιμένες στην ταπείνωση, στην ησυχία, στην αφοσίωση στο Θεό, όσοι προσκυνάνε με πίστη τον τεχθέντα Βασιλέα, τον Υιόν του Θεού.

4 agiathimiotika nea_layout 1 23/12/ :56 πμ Page 4 4 ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ - ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ - ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2013 ΣΤΗΝ ΑΓΙΑ-ΕΥΘΥΜΙΑ ΧΤΥΠΑΝ ΑΚΟΜΑ ΟΙ ΚΑΜΠΑΝΕΣ! ΟΨΕΙΣ της ΦΩΚΙΔΑΣ κατά τα ΤΕΛΗ του ΕΜΦΥΛΙΟΥ από την «ΠΥΡΑΜΙΔΑ 67» του ΡΕΝΟΥ ΑΠΟΣΤΟΛΙΔΗ Ένα ευχάριστο αθηναϊκό βράδυ των αρχών της δεκαετίας του 80, προχωρημένη άνοιξη, στις πνευματικού περιεχομένου περιπατητικές συζητήσεις απ τα Εξάρχεια, τη λεωφ. Αλεξάνδρας, ως την Πατησίων, ψηλά, ο Τ. Παυλοστάθης συνάντησε έναν παλιό συμφοιτητή φίλο του που πήγαινε κείνη την ώρα «στο Ρένο». Επέμενε να τον επισκεφθούμε κι εμείς, παρ ότι η δική τους συνάντηση είχε κάποιον πρακτικό του βίου σκοπό. Έτσι μετά από λίγο γνώρισα κι από κοντά στο διαμέρισμά του, τότε στην οδό Μηθύμνης (Πλ. Αμερικής) τον Ρένο Αποστολίδη, χειμαρρώδη κι εκρηκτικό στο γραφείο του, συναρπαστικό συνομιλητή κι έξοχο στις αναγνώσεις κειμένων, που αβίαστα σ αυτά έφερνε η κουβέντα. Ο Ρένος Αποστολίδης ( ) συγγραφέας, κριτικός και μεταφραστής, μα πάνω από όλα, μαχητικός διανοούμενος στην υπεράσπιση της βιοθεωρίας του απολύτου αυτοπροσδιορισμού του ελεύθερου ανθρώπου, με έντονην απέχθεια έναντι κάθε μορφής αγελαίας συμπεριφοράς, είχε από νωρίς διαμορφώσει μιαν από τις πιο ευδιάκριτες συγγραφικές ταυτότητες της μεταπολεμικής νεοελληνικής λογοτεχνίας. Με το έργο, την προσωπική του δράση κι ανάμιξη άσκησε ιδιαίτερην επίδραση προς πολλές κατευθύνσεις και σε πολλούς αποδέκτες 1. Δυο φορές στην πολυκύμαντη ζωή του, τούτος ο τόπος αποτέλεσε σταθμό του, με τις άκρως ενδιαφέρουσες αποτυπώσεις στο έργο του, που τον έκαναν ήδη γνωστό στον υποσημειούντα, απ τα μαθητικά νεανικά χρόνια, κι επαναλαμβανόμενα συζητούμενο πολύ πριν από την απρόσμενη και ξαφνικήν εκείνη επίσκεψη στο σπίτι του. Η γενιά του Ρένου σημαδεύτηκε απ τον Β Παγκ. Πόλεμο και τον επακολουθήσαντα οδυνηρόν Εμφύλιο ( ). Ο συγγραφέας έλαβε αναπόφευκτα μέρος στον Εμφύλιο, απλός στρατιώτης στις τάξεις του εθνικού στρατού, 23 χρονών, στις καθοριστικές για την έκβασή του επιχειρήσεις σε Ρούμελη Άγραφα, Γράμμο και Βίτσι ( ) και Πελοπόννησο Δυτ. Μακεδονία (1949). Παρά τη στράτευσή του και την εμπλοκή δεκάδες φορές «στη φωτιά», δεν υποχώρησε συνειδησιακά, αρνούμενος να βλάψει άλλον άνθρωπο, ακόμη κι αυτούς που βρίσκονταν απέναντι. Υπείκοντας στις ανθρωπιστικές πεποιθήσεις του δεν έρριξε ούτε μια σφαίρα, παρ οιαδήποτε απειλή και κίνδυνο της ζωής του. Τον άφηναν αδιάφορο, τόσον οι εθνικόφρονες αντιλήψεις, όσο και το ιδεολογικό όραμα της Αριστεράς, απ το οποίον εμφορούνταν οι αντάρτες. Οι συγκλονιστικές εμπειρίες ενός τέτοιου πολέμου, δεν επηρέασαν μόνο τη ζωή, στον εσώτατο πυρήνα του ανθρώπου, αλλά έγιναν και βιβλίο. Ένα μυθιστόρημα που μοιάζει ημερολογιακής μορφής, στο οποίον εξομολογητικά ο Ρένος εξιστορεί τις εσωτερικές του προεχόντως περιπέτειες, τους αντικτύπους των ασύλληπτων εφιαλτικών συχνά, γεγονότων που ζούσε. Αναπλάθει, με μοναδικήν ικανότητα στην ατμοσφαιρικήν αναπαράσταση, βιώματα των επιχειρήσεων της σκληρής αδελφοκτόνας συμφοράς σε κοφτερή νευρώδη γλώσσα με πυκνό συνειρμικό ύφος. Η «Πυραμίδα 67» εκδόθηκε το 1950, όταν οι πλείστοι ήθελαν να ξεχάσουν τις νωπές ακόμη μνήμες και η κρατούσα ιδεολογικοπολιτική τάση δεν επέτρεπε διαφοροποιήσεις απ την επίσημην ιστορικήν άποψη. Το αντιηρωικό πνεύμα του βιβλίου «μαρτυρία αίματος και θανάτου», παρά και τις όποιες επισημανθείσες από την κριτική αδυναμίες, «περιέχει μερικές απ τις καλύτερες σελίδες της μεταπολεμικής μας λογοτεχνίας» (Ι. Μ. Χατζηφώτης), προβάλλοντας την αξία της άμεσης, δηλ. της ζωής που κερδίζεται απ του χάρου τα δόντια κάθε στιγμή, τοῖς ἑαυτοῦ ἰδίων ρήμασι πειθομένη. Το τάγμα του κυβερνητικού στρατού στον οποίον υπηρετούσε ο αφηγητής, διεξάγει τις επιχειρήσεις του στη Δυτική Στερεά Ελλάδα, μετακινούμενο Ανατολικά προς τη Δωρίδα Παρνασσίδα με πολύωρες, κοπιαστικώτατες κι εξοντωτικές πορείες που έφταναν τους άνδρες στα όριά τους. Υπάρχει συγχρόνως και εκτέλεση ανεξήγητων και κάποτε ακατανόητων στους απλούς στρατιώτες διαταγών, υπό τις πλέον αντίξοες συν- 1 Η φράση «Με τους Ουέλφους είμαι Γιβελίνος και με τους Γιβελίνους είμαι Ουέλφος», ηχούσε έξαφνα σαν το σωκρατικό δαιμόνιο, εν όψει σκέψεως για κάποια πολιτική ένταξη στα χρόνια των έντονων φοιτητικών ζυμώσεων από τις αρχές δε της δεκαετίας του 80, με τα «Στοιχεία προσωπικής φιλοσοφίας/ για να πορεύωνται κάπως μ αυτά οι μόνοι/ στο νέο Μεσαίωνα που έχει κιόλας μπει/ και τραβάει» (ΚΑΙΓΕ, 1982, σ. 199), ο Ρένος πολύ έγκαιρα προμηνούσε και προϊδέαζε για πολλά των τωρινών

5 agiathimiotika nea_layout 1 23/12/ :56 πμ Page 5 ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ - ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ - ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ θήκες, αν και ήταν μέσα ανοίξεως. Η βροχή να πέφτει ασταμάτητα, η πορεία των μετακινούμενων σπάνια να γίνεται σε ασφαλτοστρωμένο δρόμο, πάνω σε δύσβατες περιοχές των Βαρδουσιών και της Γκιώνας. Όχι τακτική και κακή η σίτιση του στρατού και διανυκτέρευση στο ύπαιθρο και υπό βροχή, χωρίς στα τρία κρίσιμα κεφάλαια να φαίνεται πουθενά ο εχθρός. Η αγωνία και ο φόβος, η εσωτερική εστίαση του συγγραφέα, ο σκληρός αγώνας να κρατηθούν οι στρατευμένοι ζωντανοί, ελάχιστα περιθώρια αφήνουν να φανεί το εξαίσιο ρουμελιώτικο τοπίο στην καλλίτερην εποχιακά ώρα του. Μισοθαμπωμένο, απόμακρο décor, φόντο στην αφήγηση τα κατεστραμμένα και μισοερειπωμένα χωριά της Φωκίδας. Χωριά που έσφυζαν προπολεμικά από ζωή με δεκάδες και περισσότερους μαθητές στα Δημοτικά Σχολεία, σε αντίθεση με τους γειτονικούς νομούς, υπέστησαν το αποδεκάτισμα του πληθυσμού τους, αφού σήκωσαν τα βάρη της αντίστασης και τη μήνη, την απάνθρωπην ωμή βία κι εκδικητικότητα των κατακτητών κι αμέσως μετά αποτέλεσαν και το θέρετρο του Εμφυλίου. Η παρουσία κι η πεζοπορία στη Φωκίδα του εθνικού στρατού, παρά το μη εννοήσιμο στο έργο, εφαρμοζόμενο επιτελικό σχέδιο, βρίσκει έτσι τη δικαιολόγησή της. Η επικέντρωση για τις ανάγκες αυτού του σημειώματος γίνεται στα κεφ. 16 ο (Δώρο της νύχτας) (Α ), 17 ο (Τόποι και θάνατοι) (Β ) και 18 ο (Στη Χαράδρα της Ρεκά) (Γ ). (Α ) Ο αναγνώστης λοιπόν παρακολουθεί το τάγμα που υπηρετεί ο αφηγητής στη νοτιοδυτική κατεύθυνση πορείας απ τα βουνά της Αιτωλίας, άσκοπη ορεινή περιπλάνηση, για τον απρόθυμο και ιδεολογικά ουδέτερο στρατευμένο, κάθε μέρα «40 χιλιόμετρα πάνω στα Βαρδούσια», κακοπαθημένοι και νηστικοί «στην καρδιά της Ρούμελης», «πεινάμε άγρια», πατούν πευκοβελόνες, «περπατάν κάνα μήνα στα Βαρδούσια». Βρέχει, μούσκεψαν ως και τα γράμματα στην τσέπη, «12 ώρες πορεία! Κι όλο κουμαριές-χορτάσαμε!», ξεμύτισμα στην τελευταία ραχούλα. Στο δημόσιο δρόμο (που τον έβλεπαν με τη χαρά του διψασμένου μπρος σ ένα ποτήρι νερό) υπήρχαν περί τα 20 σταματημένα στρατιωτικά οχήματα τζέεμς στο χωριό «Λιμνίτσα» Αιτωλίας «όμορφα σπίτια, μ ολοκόκκινες στέγες, και με τα φουγάρα τους να καπνίζουν ήσυχα ήσυχα, ξένοιαστα!..». Ανεφοδιασμός «και ψωμί, και φαΐ και ταχυδρομείο!». Μάταιη η ελπίδα της έστω για λίγο ανάπαυσης. Ξανά σε ανηφορική πορεία με το λοχαγό έφιππο στο πλάι. Στόχος προορισμός: «η πιο ψηλή κορφή, τρεις ώρες ανήφορος το λιγώτερο». Είσοδος στη Φωκίδα και πάνω μαύρος ουρανός. Ο αφηγητής σωριάστηκε στη ρίζα ενός ρουπακιού. Βροχή και χαλάζι. Παρά την πολύ εξοντωτική καταπόνηση, μια σωτήρια πεισματώδης αποφασιστικότητα «να μην τους περάσει! Να ζήσης στο πείσμα όλων τους ν αντέξης!». Με το πάθος της ζωής και την ορμή της νιότης ξαμολιέται, προσπερνά τους πάντες, τους αφήνει πίσω του και φθάνει πρώτος στην κορυφή, μισή ώρα πριν τους άλλους «γύριζα ακόμα μες στο δρολάπι και το χαλάζι, δίχως πουθενά να κουρνιάζω!.. Μάζευα ξύλα, έσπαγα κλαδιά, σώριαζα στοίβες, ναρθή ο Κωστής μου, ο άρρωστος, να βρη ν ανάψη!..». Η δυνατή φωτιά, παρά τη βροχή και ζέσταινε και στέγνωνε. Απαίτηση των φαντάρων να μη μείνουν εκεί, αλλά να περάσουν τη νύχτα κάτω στο χωριό, μέσα σε σπίτια. Ο λοχαγός, ύστερα από συνεννόηση, μέσω ασυρμάτου, με τον διοικητή, κάνει τελικά δεκτό το αίτημα. Κατηφόρισαν έτσι με το λυκόφως στο Κουπάκι, «χωριό μες στη γούβα του βουνού». Εννέα άτομα σ ένα δωμάτιο κάποιου σπιτιού, στέγνωμα και ύπνος, «μήτε σκοπιές κείνη τη νύχτα, μήτε τίποτα». Όλο το πρωί, που η βροχή συνεχιζόταν, το πέρασαν στο Κουπάκι. Το απομεσήμερο ήρθε διαταγή στην ομάδα να παραδώσουν τον χαλασμένον ασύρματο, φορτωμένο σε μουλάρι, στην ταξιαρχία και, πριν νυχτώσει, νάχουν επιστρέψει με τον καινούργιο. Ασταμάτητη βροχή στο δρόμο, μεγάλες δυσκολίες διάβασης χαραδρών «που κατέβαζαν χειμάρρους και κοτρώνια ολάκερα, κι όλο το έδαφος υποχωρούσε». Άνθρωποι και ζώα κολλάνε στη λάσπη. Περιγραφή του βάρβαρου, αλλ αποτελεσματικού τελικά τρόπου που μεταχειρίστηκαν για να ξεκολλήσει το μουλάρι που κουβαλούσε τον αποχαλασμένον ασύρματο. Διέλευση απ το Ζοριάνο «Οι Ζοριάνοι κι αυτοί παρατημένοι! Όλα αφημένα, παντέρημα ψυχή! Μες σ ένα άλλοτε μπακάλικο, κιμωλίες μονάχα! (Μυστήριο πράμα όλο κιμωλίες! Είναι φαίνεται είδος που τόχαν σε πολλήν εκτίμηση!.. Κάτι ολόασπρες κιμωλίες σα λουκούμια!)». Ακόμη μια ώρα δρόμο ως το Αλποχώρι. Εκεί «Δώσαμε το ζώο στο διαβιβαστή κ εμείς ανοίξαμε την πόρτα ενός σπιτιού και χωθήκαμε μέσα, να μη βρεχόμαστε /Πήραμε το δρόμο του γυρισμού Η κούραση πια ήταν αβάσταγη. Σουρνόμασταν, σαν ετοιμοθάνατοι /Στη διασταύρωση για το Κουπάκι φτάσαμε νύχτα». Η μονάδα είχε αναχωρήσει και μ ένα βέλος σχηματισμένο με πέτρες, που τυχαία εντόπισε ένας της ομάδας στο σκοτάδι και τη βροχή, το ακολούθησαν με την απογοήτευση απ τη διάψευση της ελπίδας για λίγη ξεκούραση, στέγνωμα και ύπνο «Πήραμε το καινούργιο μονοπάτι, σα νεκροί!.. Βαδίζαμε, βαδίζαμε-δεν ξέραμε πια τι ώρα νάταν. Μήτε βλέπαμε τίποτα. Βάλαμε μπροστά το ζώο και βαδίζαμε ξωπίσω του!.. /Μετά τα μεσάνυχτα μπήκαμε στο Κροκύλι. Κι αυτό έρημο. Στο τέρμα του πάλι ένα βέλος! πάει, δε θα τους φτάναμε ποτέ!..». Στο πλάτωμα εκεί της δωρικής γης και τα λημέρια της νεανικής ζωής του Μακρυγιάννη, στη δημοσιά, έπεσαν πάνω σε όλο τα τάγμα, «χάμω, σκόρπια, δίχως αντίσκηνα, μες στο βούρκο και τη βροχή, κορμιά στρωμένα στον ύπνο!..». Ό,τι ελάχιστο απέμενε για να ξαποστάσουν στη νύχτα, τη βροχή, γιατί στις 6.00 π.μ. «Η διαταγή ήταν να βαδίσουμε πάλι». Οι μνήμες της πορείας εκείνης στο δρόμο, επανέρχονται 15 χρόνια αργότερα. Η εθνική οδός που έλαβε επί Επταετίας τη σημερινή της μορφή, και στις αρχές της δεκαετίας του 60 ακόμη δεν είχε τη γνωστή ιδιαίτερη κίνηση. Ήταν ο «Γαλλικός» δρόμος της Δωρίδας (Ναύπακτο Άμφισσα) «που τον συναντάγαμε εμείς άξαφνα, στρατιώτες του Εμφυλίου, μες στ αγριοτόπια πανέρμο, τέλεια απίθανο και σχεδόν υπερβατικό, να μην ενώνει τίποτε μήτε λαγούμι αλεπούς με λυκοφωλιά, παρά ερμιές μ ερμιές κι αγριάδες μ αγριάδες!.. Και κοιμόμασταν κατάκοποι πάνω στο δρόμο αυτό, τάγματα ολόκληρα της απελπισίας, βέβαιοι και σωστά βέβαιοι πως τίποτα δεν ήταν να διαβή από κει, ούτε μέρα ούτε νύχτα, αφού άλλωστε και τίποτα δεν διάβαινε και δεν διαβαίνει ακόμα (τα μέρη είναι νεκρά) από δεκαετίες 2». (Β ) Το πιο υποφερτό βάδισμα του τάγματος σε δημόσιο δρόμο, κράτησε εννέα ώρες, ενώ ψύχραινε ο καιρός γιατί, όχι ασυνήθιστα χιόνισε (ανοιξιάτικα) στα γύρω βουνά. Παρηγοριά τα ανά χιλιόμετρο τοποθετημένα «μαρμαρένια κολλονάκια τα μετράν απ την Άμφισσα μια πόλη οπωσδήποτε» πέτρινα με εσώγλυφη την ένδειξη της από 2 Ρένος Ηρ. Αποστολίδης, Κριτική του Μεταπολέμου, Τα Νέα Ελληνικά, β έκδ., 1970, σ. 52.

6 μιας διμοιρίας του 44 ου Ιταλικού Συντάγματος εκεί, στις Στα τέλη του επόμενου μήνα τα στρατεύματα κατοχής έκαψαν το χωριό, τη Σεγδίτσα. Δυο ομάδες αρχικά, κι όλη η μονάδα του αφηγητή την επομένη διατάχτηκαν κι επιδόθηκαν σε «εφτάωρη εξερεύνηagiathimiotika nea_layout 1 23/12/ :56 πμ Page 6 6 ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ - ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ - ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2013 Αθηνών αποστάσεως, κάποια έχουν ξεμείνει ως τις μέρες μας. Πέρασμα κάποιας γέφυρας «με φριχτό μπουγάζι» (:ρεύμα αέρα που φυσά σε στενό πέρασμα - του Μόρνου;) και κατόπιν πορεία εκτός δρόμου «στα καταράχια». Μετά από λίγο ξεπρόβαλε μπροστά τους «ένα χωριό και πάνω από τις στέγες του, πελώριο κι ολοκάθετο ένα βουνό». Το χωριό ήταν η Λεύκα, όπου βρήκαν λίγους ηλικιωμένους που πωλούσαν τυρί φέτα, φρεσκότατη κι ανάλατη, αλλά ακριβή. Οι θεονήστικοι στρατιώτες πλήρωσαν όσα όσα αδειάζοντας εννέα βαρέλια στη λιγόλεπτη στάση. Έφαγαν τυρί με τις χούφτες, ψωμί δεν υπήρχε, πήραν και για μετά. Το μετά όμως ήταν οδυνηρό και συγκλονιστικό. «στα 1627 κατακόρυφα μέτρα του βουνού της Λεύκας, δε θα το ξεχάσω ποτέ! Κάθε βήμα κ ένας θάνατος, ένα σώριασμα χάμω! Κι όλο βράχια, όλο αγκύλια και πυκνές βαθιές χαραγιές!..». Σκηνές εφιαλτικά αλησμόνητες, μα και συγγραφικά ανέκφραστες. Οι αποσιωπήσεις σταματούν με το τέλος της πορείας, το μοίρασμα συσσιτίου και νερού και την αδυναμία απροθυμία, μετά από όσα είχαν συμβεί, του αφηγητού να συμμετάσχει. Χιόνιζε κει πάνω κι έπρεπε αποδεκατισμένοι κι αποκαμωμένοι να κοιμηθούν. Αντίσκηνο δεν στηνόταν. Στα αγκύλια (μυτερά αγκάθια) αδύνατο τα κατάκοπα σώματα να ξαπλώσουν. Ο αφηγητής βρήκε ένα πελώριο πουρνάρι και τυλιγμένος με χλαίνη και κουβέρτα, χώθηκε μέσα του, όπου «τ αγκάθια του ήταν οπωσδήποτε πιο υποφερτά απ τ αγκύλια». Το χιόνι τη νύχτα τον σκέπασε, κι αυτόν και το συστρατιώτη του Αυτά, αν έχομε υπολογίσει σωστά, λάμβαναν χώρα τη Μεγάλη Τρίτη του 48. Την επομένη, κάθοδος απ το ύψωμα ως το δρόμο και πορεία αριστερά, όπου συνάντησαν το Μαλανδρίνο. Την άλλη μέρα έφθασαν στη Βουνιχώρα, που απέχει τρεις ώρες με τα πόδια απ την Άμφισσα. Εκεί, πάνω απ το χωριό, δόθηκε διαταγή να καταυλιστεί το τάγμα μες σε κάτι βράχια που δεν επέτρεπαν ξανά το στήσιμο αντισκήνων. Δυνατή βροχή τη νύχτα τους μούσκεψε. Βρεγμένον ως το κόκκαλο τον βρήκε το πρωί. Ενώ ήταν έτοιμοι για αναχώρηση, άλλαξε η διαταγή. Παραμονή εκεί και στήσιμο αντισκήνων, πράγμα αδύνατο στα βράχια, ή τη δημοσιά. Ο λοχαγός πέρασε τη νύχτα του σε κάποιο σπίτι στο χωριό. Ξημέρωσε Πάσχα και η καινούργια πορεία άρχισε στις 10 η ώρα το πρωί και συνεχιζόταν ως τις 2 το απομεσήμερο. Την έβγαλαν με ένα τρίτο του αυγού ο καθένας, συμβολικά για εορτασμό. Επόμενος σταθμός ήταν η Αγ. Ευθυμία. Τους προλαβαίνει ο εφοδιασμός μοιράζοντας στους λόχους, «αντίς για ψωμί και φαΐ, ζάχαρη και τσάι». Στην Αγ. Ευθυμία, που είχε δεχτεί στις την πυρπόληση αφανισμό απ τα ιταλικά στρατεύματα κατοχής, φαίνεται ότι η ζωή είχε ξαναγυρίσει υποτυπωδώς. Ο αφηγητής δεν κάνει κάποιο άλλο σχόλιο περιγραφή, παρά σημειώνει ότι «χτυπάν ακόμα οι καμπάνες», του εσπερινού της Αγάπης προφανώς. Παίρνει αφορμή, από ανάμνηση δική του, ή από κάτι που είδε εκεί, για να οικτίρει υπό τις συνθήκες πολέμου, το δυναμίτισμα των παιδικών αναμνήσεων, τις πασχαλιάτικες μνήμες των παιδικών χρόνων, σε μια παρένθεση 4-5 αράδων. Η πασχαλινή πορεία έχει τώρα κατεύθυνση προς το «δασωμένο διάσελο Καρούτια» (τις Καρούτες), όπου καταλήγουν το σούρουπο. Η καταφυγή για ξεδίψασμα σε ένα πηγάδι μισή ώρα έξω απ το χωριό, προσκρούει στην απαγόρευση του λοχαγού, «γιατί στην Κατοχή έχουν ρίξει μέσα πέντε σκοτωμένους Γερμανούς», αφορμή εν τέλει να υπαινιχτεί ο αφηγητής την αξιοσημείωτη μάχη της Καρούτας, όταν εκεί στις , η 5 η αντάρτικη Ταξιαρχία του ΕΛΑΣ πολέμησε με το 3 ο τάγμα του 18 ου Συντάγματος των Γερμανών, καταφέρνοντας ένα σημαντικό πλήγμα στις δυνάμεις του κατακτητή. Ο λόχος ζητεί επίμονα να πιεί τσάι. Στις 9 η ώρα το βράδυ, πάλι με βροχή, γίνεται επιτέλους δεκτό το αίτημα και μεσάνυχτα πια οι στρατιώτες απολαμβάνουν ένα πασχαλινό τσάι με νερό «απ το πηγάδι των πέντε Γερμανών». Μετά ο αφηγητής φυλάει σκοπιά 1-3 η ώρα υπό βροχή και δίψα, που πασχίζει να τη σβήσει πίνοντας το βροχόνερο που μάζευε η χλαίνη του. Την επίσης, για κάποιους, γιορτινή επομένη, παραμένουν στις Καρούτες. Κι ένα γράμμα με σκέψεις του αποστολέα φίλου του για τη Μοντέρνα Τέχνη, κάποτε προσφιλές αντικείμενο συζήτησής τους, τώρα ανυπόφορο, το αρνείται. (Γ ) Το πιο οικείο από παλιά, πολύ πριν πατήσει το πόδι στη Ρεκά (το επιβλητικό φαράγγι της περιοχής, κι αυτό βαριά τραυματισμένο απ τις εξορυκτικές τού μεταλλεύματος δραστηριότητες) και το εκτενέστερο των τριών κεφάλαιο της «Πυραμίδας 67», ξεκινά με τον αφηγητή να φυλάει σκοπιά 4-6 η ώρα ξημερώματα, λίγες μέρες μετά. Ο καιρός εξακολουθεί βροχερός. Ψιχαλίζει. Η βλάστηση μόλις είναι νάρθει στο φως: σκίνα, χαμομήλια, μαργαρίτες, αγριοάνηθα. Η σκέψη στους αγαπημένους, πίσω στο σπίτι στην προπολεμική ζωή και στο λόγο των Γραφών. Στο συγκλονιστικό εκείνο τοπίο, που από μόνο του υποβάλλει τον άνθρωπο, επιτεινομένου του δέους απ τη μοναξιά και την κρισιμότητα των στιγμών που βρέθηκε ο αφηγητής, εκεί σκοπός και τον λησμόνησαν. Ξεχάστηκε απ τα χαράματα που έληγε η σκοπιά, ως το μεσημέρι και τα επόμενα μεσάνυχτα. Άφαντος «ο Λοχίας της Αλλαγής δεν έσκυβε πια πάνω από τον τόπο της τιμωρίας», με μόνη δύναμη κουράγιου στον λησμονημένο στρατιώτη τη σκέψη της μητέρας και της αγαπημένης. Συνειδητοποιεί πως «Δεν είν ένα το βάσανο! Δεν είν δύο, δεν είν τρία! Όλα μαζί είναι, τα στοιχεία της φύσης και της σκλαβιάς μανιασμένα! Ο κόπος, η πείνα, η δίψα, ο πόνος, η απελπισία, η απόγνωση πέρ από κάθε όριο αντοχής! Το σώμα, η καρδιά, το μυαλό, όλα ράκη!..». Ο λιτός γενικά αφηγητής στις εξωτερικές περιγραφές, στη συνέχεια της εκεί παραμονής της μονάδας του, για επιχειρησιακούς λόγους, αφιερώνει λίγες γραμμές στη «μυστηριώδη εκείνη χαράδρα Τέτοιο απότομο κι άγριο τοπίο, μήτε να το φανταστής: σα νάταν η μπασιά στον Άδη! Πέντε ως δέκα μέτρα φάρδος, με κοίτη στρωμένη ψιλότατη άμμο, και δεξιά κι αριστερά κάθετοι βράχοι, με σπηλιές βαθιές, διακόσια μέτρα ψηλοί, σα σταλαχτίτες! Ξεκινάει από δω, παρακάτω απ το Προσήλιο, και βγαίνει ανηφορίζοντας, δίχως μεγάλη κλίση, στην κορφή της Γκιόνας Έχει κάτι το πολύ υποβλητικό Μια νεκρική σιγή κειμέσα σα να κρατάη την ανάσα του κάτι που μέλλεται!..». Πληροφορημένος τόσο τη ντόπια προφορική παράδοση, «Δυό αιώνες πριν, σ αυτό το μύλο οι Κλέφτες ψήνανε ψωμιά κ οι Τούρκοι δεν εζύγωναν. Τώρα μόνο ερείπια, γιομάτα αράχνες και χελώνες!», όσο και την πολύ πρόσφατη ιστορία, «Στ αντάρτικο, πέθαναν εκεί τριάνταδύο Ιταλοί που πήγαν να βρουν τι γίνονταν στον τούρκικο το μύλο!». Όντως μια ομάδα ανταρτών του ΕΛΑΣ αιφνιδίασε κι εξόντωσε περί τα 30 άτομα

7 agiathimiotika nea_layout 1 23/12/ :56 πμ Page 7 ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ - ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ - ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ Η πορεία της μονάδας του Ρένου Αποστολίδη ση» για τον εντοπισμό ανταρτών. Δυσκολίες βαδίσματος πάνω στην άμμο του φαραγγιού, αίσθηση του μεγάλου κινδύνου, αν ήταν εκεί κρυμμένοι αντάρτες, ακολούθηση μικρομονοπατιού στα δεξιά κι ανέβασμα σ ένα ύψωμα. Εσπευσμένη διαταγή άμεσης επιστροφής με τον ασύρματο στις ομάδες εξερεύνησης, απ το νευρικό κι ανήσυχο ταγματάρχη, μην έπιανε βροχή κι έφερνε κατεβασιά στη Ρεκά! Πείνα και ξεγέλασμά της με ένα είδος αγκαθιών, χαμηλών και πλατύφυλλων, που υπέδειξε ξέροντας ότι τρώγονται, ένας έμπειρος συστρατιώτης, ξεφλουδίζοντάς τα. Παραβγαίνοντας σαν παλαβοί και σε σκληρόν ανταγωνισμό, απ «τη μέρα εκείνη, το είδος αυτό των αγκαθιών έπαψε να ευδοκιμή στη χαράδρα της Ρεκά!..». Στις 4 μέρες παραμονής σ ένα τέτοιο μέρος, υπάρχει χώρος και χρόνος για σκέψεις απλών πραγμάτων, επιβίωσης στο αντίσκηνο, τροφής, γλυκού ψωμιού και της «απόλαυσης» καπνίσματος τσιγάρων απανωτά, που θα λείπουν την επομένη, «κ η ζωή περιωρισμένη σε μιαν ελπίδα: να γυρίσης!..». Κάπου ξεμυτάει κι η ιδιαιτερότητα του αφηγητή, «κ η ζωή περιεσταλμένη στα όσα δεν ενδιαφέρουν τους άλλους. Συγκινήσου αν θες». Απ τη Ρεκά ανέβασμα στο Προσήλιο. Δεν τη γράφει Σεγδίτσα. «Κάθομαι στο κατώφλι κάποιου χωριάτικου σπιτιού Το κατώφλι ξύλινο, κ η στιγμή σαν άπλωμα λαδιού σε πληγή από κάψιμο!../ Μας ξαναφέραν στη Ρεκά», ύπνος στο αντίσκηνο με προσκεφάλι μια χειροβομβίδα στο γυλιό. Σκέψεις σαιξπηρικές υπό παροδική βροχή. Σ ένα ακρινό σπιτάκι του Προσηλίου βρήκε τη νύχτα ένα κοινό φανάρι «σαν εκείνα που κρεμάν τα βράδια μπρος στα έργα των δρόμων, για να δείχνουν κίνδυνο. Τόνα τζάμι του είναι σπασμένο, το καντήλι του χαλασμένο». Η στιγμή εκείνη του αφηγητή δέθηκε τόσο πολύ μαζί του, που αποφάσισε να το στείλει στην αγαπημένη του. Το έβαλε τυλιγμένο πρόχειρα μ ένα χιλιομπαλωμένο κουρέλι ποδιά κάποτε, μέσα σ ένα σκουριασμένο ντενεκέ από γερμανική κονσέρβα, στουμπωμένο με άχυρα και χόρτα και το ταχυδρόμησε. Να το επισκευάσει εκείνη, να το ετοιμάσει και να περιμένει άναμμα από κοινού μόνο με την επιστροφή του, ή σε ενδεχόμενο δυσάρεστο άγγελμα Τους συνειρμούς του ο αφηγητής σε σχέση με το μέλλον να επισκευασθεί φανάρι, που θα περιμένει την επιστροφή του για ν ανάψει, σφραγίζει υπενθυμίζοντας τις «στιγμές άπειρης τραγικότητας και οδύνης» που περνούσαν σ εκείνο τον πόλεμο. Βιώνοντας μιαν έντονα υπαρξιακή κρίση, καταλήγει «μπορεί η μόνη δύναμη σ αυτόν τον κόσμο νάν η αγάπη». Το ξένο κι έρημο ακρινό σπιτάκι του Προσηλίου, με το ξύλινο κατώφλι του, τον έκανε να νιώσει σα να ήταν στο κατώφλι του σπιτιού του. Τις τέσσερεις συν δύο (;) μέρες σε Ρεκά Προσήλιο διαδέχτηκε κάθοδος στην Άμφισσα. Οχτώ ώρες το πηγαινέλα. Παρά τον πόλεμο κι ό,τι βάσανά της είχαν προηγηθεί, την είδε και του έκαμε ιδιαίτερη εντύπωση πνιγμένη «στα τριαντάφυλλα και στις μουσμουλιές! (Τι λουλούδια!.. Να δης, σωροί τα χαμομήλια, ταπέττα οι μαργαρίτες, οι ανεμώνες, οι αγριομενεξέδες, οι σπιρέες,

8 agiathimiotika nea_layout 1 23/12/ :56 πμ Page 8 8 ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ - ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ - ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2013 και χιλιάδες άλλα σ όλα τα χρώματα!..) Χτες πνίγηκα στα χρώματα και στα λουλούδια της Άμφισσας». Λιτά αλλά τρυφερά εξυμνεί, αυτός ο πολύ ταλαιπωρημένος και βαθειά πονεμένος διανοούμενος στρατιώτης, επαναλαμβάνοντας τρεις φορές τη σαγηνευτικήν ανοιξιάτικη ώρα της πόλης με τα λουλούδια και τα χρώματα. Σπρωγμένος από το πάθος της ζωής, όπως μόνον η νιότη των χρόνων, έστω και κλεισμένη στο χακί, ξέρει να υποδαυλίζει, σε μιαν ευκαιρία αστραπή, βούτηξε «στα νερά της Ιτέας» και την επομένη ανέβηκε «στην κορφή της Γκιόνας, μες απ τη χαράδρα της Ρεκά έξι ώρες δρόμος κι άλλες πέντε ο γυρισμός!.. ( ) ήπια ιδρώτα, ξεγδάρθηκα στα βράχια κ έφαγα χιόνι στην κορφή της Γκιόνας!..» 3. Η μονάδα κατέβηκε στην Άμφισσα, που εξακολουθούσε να τον μεθά με τα άνθη και τ αρώματά της. Παραμονή δύο ημερών, και μετά «φεύγουμε πάλι για τ άγνωστο!..». Σε δυο αράδες (που μ αυτές κλείνει το κεφ. 18 ο της «Πυραμίδας 67») η προσωποποίηση της πόλης κι η ηδύτατη διάθεσή του γι αυτή, δε θα βρουν όμοιά του από συγγραφέα στον Αιώνα τον Άπαντα. Στο οδοιπορικό αυτό του ακούσιου πολεμιστή, η χλαίνη, οι σκοπιές, η χειροβομβίδα κι οι πεζοπορίες, μαρτυρούν στρατό. Είναι η τελευταία ιστορική περίοδος που στρατιωτικές μονάδες διασχίζουν ή σταθμεύουν στον τόπο και κάνουν επιχειρήσεις. Διανύομε την 8 η δεκαετία συνεχούς κι αδιατάρακτης ειρήνης κι ο τόπος, που αχνοφαίνεται στην «Πυραμίδα 67», δεν είναι κι αυτός πια ίδιος. Οι άνθρωποι στο μυθιστόρημα, σα να απουσιάζουν. Μόνο στη Λεύκα οι γέροντες που πωλούν φέτα-τυρί, είναι στο προσκήνιο. Εκεί υπάρχουν κι οι αποσιωπημένοι θάνατοι. Καμπάνες αναστάσιμες, του Εσπερινού της Αγάπης σημαίνουν (από ποια χέρια και σε ποιαν εκκλησιά, άραγε;) στην Αγια-Θυμιά και λουλούδια πολύχρωμα κι ευωδιαστά ομορφαίνουν την Άμφισσα, χωρίς μια νύξη σ εκείνα τ ανθρώπινα χέρια που τα περιποιούνται Το σπίτι που κοιμήθηκε, με άλλους 8 συστρατιώτες, ύστερα από γενικήν απαίτηση και πίεση στο Κουπάκι και το άλλο, έρημο κι ακρινό στη Σεγδίτσα, είναι με πολλή δόση αφαίρεσης, ό,τι πρόλαβε η συγγραφική γραφίδα σχετικά με την πονεμένη γενιά των πατέρων, που έχοντας υποστεί καταστροφές και τα πάνδεινα, πάλευε αβοήθητη, κει που αισθανόταν επικείμενο το τέλος του κακού, να ξαναστήσει σπίτια και ζωή απ τα ερείπια. Η ολιγανθρωπία του τόπου, προδρομικά και ρεαλιστικά δοσμένη. Η απομονωμένη συμμετοχή του αφηγητή στα καθέκαστα, του επιτρέπει να εστιάσει στο προσωπικό εσωτερικό δράμα, που αποτυπούμενο, περιέχει και τον γενικό πόνο της εποχής, περιερχόμενων στρατευμένων και ντόπιων. Ο αφηγητής πέρασε από τρία μαρτυρικά χωριά της περιοχής που γνώρισαν τη θηριωδία των κατακτητών με την πυρπόλησή τους τον καιρό της κατοχής. Έμμεσα μόνο για τη Σεγδίτσα και τις δυο αράδες σχετικά με το έρημο ακρινό σπίτι, μπορεί να υποθέσει ο αναγνώστης την προηγηθείσα καταστροφή. Η σιωπή, πλην της αναφοράς του ονόματος κάθε χωριού, σε αντίθεση με τα άλλα πολίσματα που δεν είχαν τέτοια τύχη, είναι ίσως συνειδητή συγγραφική επιλογή αποσιώπησης της απερίγραπτης εικόνας των ερειπίων, όπως γίνεται και με τους θανάτους στη Λεύκα. Το ίδιο και με το φυσικό περιβάλλον, που συνιστά μεν το χαρακτηριστικό ρουμελιώτικο τοπίο, αλλά μόνον ως αναφορά βουνών (Βαρδούσια Γκιώνα) και τις δυσκολίες στις διατεταγμένες πορείες και τον καταυλισμό του τάγματος, κρύες βροχερές νύχτες σε αφιλόξενα βραχώδη εδάφη με αγκύλια, υπάρχει στο έργο. Η επιβλητική Ρεκά είναι μόνο καταγεγραμμένη, όσο χρειάζεται για να υποψιάσει και προϊδεάσει τον αγνοούντα αναγνώστη, στο διατεταγμένο περιδιάβασμα του αφηγητή. Έτσι, οι θαμπές εικόνες του τόπου φαντάσματος που μας άφησε στην «Πυραμίδα 67», στερνοί απόηχοι από μια συνταρακτικήν εποχή της πιο ταραγμένης δεκαετίας του 20 ού αι. προσφέρονται και σήμερα για σκέψεις, συγκρίσεις σε αναφορά προς το όλο μυθιστόρημα, αλλά και για διατύπωση υποθέσεων και προσπάθειαν εξιχνίασης όσων άφησε συγγραφικά ανέγγιχτα, στη σιωπή κι απ έξω ο Ρένος Αποστολίδης. Ίσως οι συμπαγείς ορεινοί όγκοι της περιοχής, με τις υπό δύσκολες συνθήκες, βροχή, χαλάζι, κρύο, ανεβάσματα σε κορυφές, σημεία ελέγχου, έφερναν στον πυρήνα του έργου, όπου όλα τα άλλα μένουν πίσω, αποσιωπώνται, υποβαθμίζονται Διαβάζοντας την «Πυραμίδα 67» κι ειδικά τα τρία πιο πάνω κεφάλαια, έρχονται αυθόρμητα στο νου του αναγνώστη, μνήμες με τις αναλογίες τους απ «Το κιβώτιο» του Άρη Αλεξάνδρου και τις ανεξήγητες πορείες που διατάσσονται να φέρουν σε πέρας κι εκεί στρατευμένοι, παρά την καθαρά διαφορετική συγγραφική στόχευση. Ακόμη μνήμες και γόνιμες συσχετίσεις απ την «Κάθοδο των Εννιά», του Θ. Βαλτινού, με έντονες τις εικόνες του εξωτερικά σκληρού κι απάνθρωπου προσώπου του Εμφυλίου, με φόντο την ορεινή κυρίως ενδοχώρα της Πελοποννήσου, στην απεγνωσμένη προσπάθεια διαφυγής ευάριθμης ομάδας ανταρτών. Ο δεύτερος σημαντικός σταθμός στον τόπο του Ρένου, ήλθε όταν κατά τη διάρκεια της δικτατορίας, άσκησε έντονη κριτική σε μιαν αντιστασιακή συλλογική συγγραφική κίνηση κι αυτή έτυχε γενικής άρνησης δημοσίευσής της από έντυπα κι εκδότες. Προσφέρθηκε και την έφερε στη δημοσιότητα ο Δ. Κραβαρτόγιαννος. Κατόπιν, αφού γνωρίστηκαν με τον Ρένο, προέκυψε το περιοδικό «Τετράμηνα». Ο συγγραφέας της «Πυραμίδας 67» υπήρξε ο υπεύθυνος της ύλης για τα τεύχη 1-15 ( ) και μάρτυρας υπεράσπισης του εκδότη στο Πλημμελειοδικείο της Άμφισσας, σε δίκη για δημοσίευμα του περιοδικού. Σε μιαν εποχή επιχειρούμενης εξασθένισης της ιστορικής συλλογικής μνήμης, η αναδρομή σε καταξιωμένα κείμενα σταθμούς, δεν παρέχει απλά προφανείς ωφέλειες σε ατομικό επίπεδο, αλλ αναθερμαίνει και τους προβληματισμούς αποτίμησης καταστάσεων κι εξελίξεων, ικανούς και για σύντηξη νέων συλλογικοτήτων, ό,τι πιο απαραίτητο για αποτελεσματικήν αντίδραση, επιτέλους, στους δύσκολους καιρούς μας. Η επούλωση των πληγών του Εμφυλίου άργησε να έλθει στην Ελλάδα. Τώρα πια, όταν οι γενιές που αναμίχτηκαν, έχουν συντριπτικά φύγει, η ψύχραιμη μελέτη, η έρευνα κι η αποτίμηση των γεγονότων προχωρεί. Η ανάδειξη του ρόλου του βασανισμένου αυτού τόπου, προσφέρει με τις διδόμενες απαντήσεις στοιχεία φωτισμού και κατανόησης ανεξήγητων (κι απαγορευμένων) για δεκαετίες πραγμάτων. Η ευεργετική τέλος επίδραση της Τέχνης, μέσω ανάγνωσης σελίδων, όπως της «Πυραμίδας 67» επιτρέπει και τη βαθύτερη βιωματικά συνειδητοποίησή τους. Δημήτρης Χρ. Παλούκης 3 Την άνοιξη του 1975 ο συγγραφέας ξαναβρέθηκε στο φαράγγι. «Ξαναπήγα και τη βρήκα αγνώριστη» («Η Ρεκά των Βωξιτών», ΚΑΙΓΕ, σ. 160). Πασίγνωστα τα αίτια κι απερίγραπτες οι παραμορφώσεις του συγκλονιστικού τοπίου

9 agiathimiotika nea_layout 1 23/12/ :56 πμ Page 9 ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ - ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ - ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ Χριστουγεννιάτικο διήγημα O ξένος των Χριστουγέννων Με τα παιδιάτικα μάτια μου, έβλεπα πίσω από το τζάμι, τη σημαία του Παλαμηδιού, του κάστρου τ Αναπλιού ψηλά και το σκοπό τυλιγμένο στο μανδύα του, να πηγαινοέρχεται στην τάπια με το τουφέκι στον ώμο. Στο φόντο του ουρανού η σιλουέτα του γραφόταν τεράστια, επιβλητική. Κάμποσες οριές πιο κάτω σάλευαν χαμόκλαδα, φραγκοσυκιές πρασίνιζαν κρεμασμένες στο βάραθρο. Εκείνη η μέρα, η γκρίζα η βουβή, ήταν τα Χριστούγεννα. Τα καρτερούσαμε με τόσον πόθο μικροί και μεγάλοι. Εμείς για να λευτερωθούμε από τα θρανία του σχολείου κι εκείνοι από τη μονοτονία της δουλειάς, να γιορτάσουμε στη λιακάδα, στο ξέφωτο, που κάποιες φορές γιομίζει θάματα τον κάμπο μας, με μυρουδιές από άγρια ζαμπάκια και με τις πορτοκαλιές φορτωμένες μικρούς ήλιους. Μα να που ο χειμώνας μας έκλεισε μέσα και περιόρισε σε σπιτιάτικο το γιορτάσι. Ήταν ευτυχισμένα τα χρόνια εκείνα τα ειρηνικά. Τα σπίτια μας πλήρη πάσης αγαθότητος ευωδίαζαν από τα φρεσκοψημένα χριστόψωμα, αντηχούσαν από κάλαντα και μουσικά όργανα. Θυμούμαι πως το μεσημέρι καθίσαμε στο τραπέζι πιο πολλοί από 12 νομάτοι. Μα για να καθίσουμε έπρεπε να περιμένουμε τον παππού που ερχόταν από το Άργος. Και ο παππούς άργησε κομμάτι κ ήρθε χτυπημένες δώδεκα γιατί το τρένο είχε καθυστέρηση. Ήρθε ο παππούς και με όλα του τα γεράματα, ανέβηκε σα πουλί την ξυλένια σκάλα και η βράκα του η μεταξωτή έτριζε φρου φρου ανεβαίνοντας. Στο άνοιγμα της πόρτας, η λεβέντικη κορμοστασιά του μας φανερώθηκε σαν άγγελος παρουσίας, πατριαρχική. Στραβά, το κόκκινο φέσι με τη γαλάζια φούντα ανάρριχτη στον ώμο, φρεσκοξυρισμένος πασίχαρος. «Γεια χαρά σας!» «Καλώς τον παππού!» «Χρόνια πολλά! Καλά και τιμημένα!» «Αμήν παππού!» Καθίσαμε στο τραπέζι. Στην κορφή ο παππούς. Βγάζοντας το φέσι του, το ριξε στο μεντέρι. Έπειτα σήκωσε τις παλάμες και χάιδεψε τα άσπρα του μαλλιά που φούντωναν γύρω στο κεφάλι σαν αγιοστέφανο. Πήρανε γύρω θέσεις ο μπαρμπάδες, οι θειάδες, τα πρωτοξαδέρφια, ολάκερο το σόι. Η αδελφούλα μας, η Αγγελικούλα η ωραιοκάμωτη, βοηθούσε τη μητέρα στο συγύρισμα του τραπεζιού. Σα δώρο βασιλικό πάνω σε ασπίδα γυαλιστερή, πρόβαλε ο ψητός διάνος, παραγεμισμένος με κάστανα και κουκουνάρια και μπαχαρικά. Ένα μεγάλο χριστόψωμο κόπηκε φέτες. Η μυρουδιά των ψητών κεντούσε τα ρουθούνια. Στο παλιό τζάκι, τρίζανε τα ξύλα. Ο παππούς, σήκωσε το χέρι και τον μιμηθήκαμε όλοι. Οι άνθρωποι στις επαρχίες τρώνε. Δηλαδή το κάνουνε δουλειά το φαγοπότι. Κι ένα χριστουγεννιάτικο τραπέζι γίνεται σωστή λειτουργία, για τούτο δεν πρέπει να φανεί παράξενο πως το βασίλεμα του ήλιου, βρήκε τους περισσότερους μας στο τραπέζι ακόμη, φορτωμένο, με πορτοκαλόφλουδες και τσόφλια καρυδιών και ποτήρια, που όσο να αδειάσουν γέμιζαν κοκκινέλι της Περαχώρας και γλυκόπιοτο Αϊγιωργήτικο. Ωστόσο ο καιρός χειροτέρευε. Τα τζάμια της τραπεζαρίας νοτισμένα, δείχνανε πως όξω το κρύο έσφιγγε. Σε μια στιγμή, η ψυχοκόρη μας η Βαγιώ, μπαίνοντας με τη μπουκάλα γεμάτη είπε: «Χιονίζει όξω. Απόψε θα το στρώσει». «Η φωτιά μας κοντεύει να σβήσει» είπε η μητέρα. «Βαγιώ, πήγαινε στο κατώι να φέρεις ξύλα». Το κατώι ήταν κοντά στη σκάλα. Υπόγειο, τούρκικου σπιτιού όπου σωριάζαμε τις σοδειές της χρονιάς, γιομάτο πιθάρια, σκάφες, ξύλα και κάρβουνα. Η Βαγιώ άναψε το λυχνάρι και κατέβηκε. Μα σε λίγο ξαναήρθε, χωρίς ξύλα, αλαφιασμένη και χλωμή. Το σβησμένο λυχνάρι έτρεμε στα χέρια της. «Μπα, τι έχεις Βαγιώ; Τι τρέχει;» «Κυρά, κάποιος είναι. Κάποιος» τσέβδιζε η χωριατοπούλα. «Μίλα καλά! Τι λες;» «Κάποιος είναι λέω κυρά, κάτω από τη σκάλα. Κουβαριασμένος και φοβάμαι η έρημη». «Δημήτρη, άιντε να ειδείς» πρόσταξε ο παππούς έναν από τους θείους μου. Ο Δημήτρης σηκώθηκε και γρήγορα ακούστηκαν οι μπότες του να τρίζουν κατεβαίνοντας τη σκάλα. «Κανέναν καλικάτζαρο θα είδε η Βαγιώ!» γέλασε ο δεύτερος θείος μου, ο Θανάσης, χαράσσοντας κάστανα και χώνοντάς τα στη θράκα. Μα σε λίγο ακούστηκαν πάλι περπατησιές στη σκάλα κι ομιλίες. Η πόρτα άνοιξε και φανερώθηκε πάλι ο Δημήτρης μα όχι μόνος. Ένας άλλος άνθρωπος, άγνωστος, ήταν μαζί του. Θα έλεγε κανείς πως ο θείος μου τον έφερνε με το στανιό. «Έμπα μέσα!» του λέγε. «Μην ντρέπεσαι, χρονιάρα μέρα σήμερα! Έμπα να ζεσταθείς!» Μα εκείνος φαινότανε πως κομπιάζει, ώσπου ο θείος μου τον έσπρωξε αλαφρά από τον ώμο και ο ξένος βρέθηκε στην τραπεζαρία. «Τι ναι τούτος;» ρώτησε ο παππούς. «Δεν τόνε βλέπετε; Ζητιάνος ο φουκαράς. Καθότανε μαζεμένος κάτω από τη σκάλα και τρεμούλιαζε σα ζαγάρι! Και κάνει ένα ξεροβόρι όξω! Μπρρ...» Κοιτάξαμε τον ξένο. Η κακομοιριά έβγαινε απ όλο του το κορμί. Θα τανε πενηντάρης, λιγνός, κίτρινος, τα γένια του ψαρά κι αχτένιστα μοιάζαν με αφάνα. Ούτε κασκέτο φορούσε, ούτε παπούτσια. Ήτανε σκεπασμένος με κάτι κουρέλια που αφήνανε γυμνά εδώ και εκεί τα μέλη του. Μόλις βρέθηκε μέσα, γύρισε τα μάτια του γύρω φοβισμένα σαν αγρίμι και ύστερα κοίταξε και την πόρτα που την έκλεινε η κορμοστασιά του θείου μου, του Δημήτρη. Έκανε μια κίνηση σα να θελε να ξεφύγει, μα ο παππούς μου του χαμογέλασε καλόβολα και του είπε με τη γλυκιά φωνή του: «Γιατί; Κάτσε κει δα στο τζάκι να ζεσταθείς καψερέ!», εκείνος ακόμα δίσταζε. Ο Δημήτρης προχώρησε, και ακουμπώντας το χέρι του απάνω στον ώμο του, τον ησύχασε. «Κάτσε που σου λένε! Εδώ είμαστε όλοι χριστουγεννιάτικοι! Θα το κάψουμε σήμερα!» Ήτανε στο κέφι ο θείος μου. Γιόμισε ένα ποτήρι κρασί ως τα χείλια. Το δωσε στον ξένο και του είπε: «Πιείτο αδερφέ, να πάνε κάτω τα φαρμάκια! Γιοματάρι ξέρεις! Έλα ρούφα το!». Ο άγνωστος πήρε το ποτήρι, καθώς το χέρι του έτρεμε χύθηκε λίγο κρασί στο χαλί. Κοίταξε χάμω. «Με συμπαθάτε» μουρμούρισε βραχνά. «Δεν πειράζει δα! Χρόνια πολλά! Γούρι είναι!» του απάντησαν. > Του Στέφανου Δάφνη Με μια ρουφηξιά άδειασε το ποτήρι του. «Μπράβο σου!» φώναξε ο Δημήτρης. «Τώρα αδερφέ κάθισε εκεί να την τυλώσεις!». Η φωτιά θρεμμένη με νέα κούτσουρα λαμπάδιαζε πρόσχαρα. Ο άνθρωπος καθισμένος σταυροπόδι μπροστά στο τζάκι, κρατούσε ανάμεσα στα γόνατά του το πιάτο με το κρέας που του χε φέρει η Βαγιώ, μασούλιζε λαίμαργα κοιτάζοντας πότε πότε κλεφτά τους άλλους γύρω του. Σε κάποια στιγμή η μητέρα μου τον ερώτησε «Από πού είσαι μπάρμπα;». Ο άνθρωπος δεν μίλησε αμέσως. Σταμάτησε το μάσημα και σήκωσε το πρόσωπο κοιτάζοντάς τηνε. «Ντόπιος;» ξαναρώτησε η μητέρα μου. Με φωνή βαθιά, σα φερμένη από μάκρος, από καμιά σπηλιά, μουρμούρισε: «Όχι. Ξομερίτης είμαι». «Και δεν έχεις φαμελιά; Δεν έχεις σπίτι;» «Ε, Ανθή! Φτάνει!» πρόσταξε ο παππούς. «Ας δίνουμε του φτωχού κι ας μη ρωτάμε». Είχαν επισημότητα τα λόγια εκείνα του παππού, που καθισμένος στην πολυθρόνα του φάνταζε μεγαλόπρεπος σαν ο Δίας ο Ξένιος. «Ας μη ρωτάμε». Βράδιαζε πια. Η Βαγιώ άναψε την κρεμαστή λάμπα και έφερε τους καφέδες. Ο ξένος πάστρευε το πιάτο του. Άξαφνα μέσα στη βραδινή σιγαλιά ακούστηκε μια τουφεκιά και αμέσως δεύτερη και τρίτη και τέταρτη, η μία πάνω στην άλλη. Μαζί ακούστηκαν φωνές φερμένες από πέρα. Άλλες από το κάστρο το Παλαμήδι, φωνές ταραγμένες. Οι άντρες μας πετάχτηκαν όρθιοι. Οι γυναίκες τρομαγμένες. «Κάτι γίνεται στο Παλαμήδι» είπε ο παππούς ο πολύξερος. Άντρες και γυναίκες βγήκανε στο μπαλκόνι χωρίς πια να λογαριάζουμε το κρύο. Στη δυτική τάπια του Παλαμηδιού που είναι κατά την πόλη στραμμένη, φώτα σαλεύανε βιαστικά. Πέσανε ακόμη τρεις τουφεκιές και ύστερα από δυο στιγμές ένα ξαφνικό σάλπισμα ξέσκισε τον παγωμένο αέρα τρεμόσυρτο, σερτό μες στο σκοτάδι. Οι κάμαρες του Ιτς Καλέ αντιλάλησαν τη λαχτάρα του χαλκού. Ένας ξάδερφος μου, ο Κοσμάς, που είχε κάνει και λοχίας στα ειδικά εξήγησε: «Α, το ξέρω γω το σάλπισμα τούτο. Κατάδικος το σκάσε από εκεί πάνω». Μπήκανε όλοι στην τραπεζαρία. Δεν μιλούσε κανένας. Η σιωπή βάραινε απάνω στα πράγματα και οι ματιές των αντρών πέσανε πάνω σε ένα κορμί διπλωμένο μπροστά στο τζάκι. Μια δυνατή πνοή ανέμου άνοιξε την μπαλκονόπορτα και έσβησε τη λάμπα. «Α» έκαναν ξαφνιασμένες οι γυναίκες. Το αντιλάλισμα της φωτιάς έπεφτε κοκκινωπό πάνω στον χριστουγεννιάτικο ξένο μας, τον άγνωστο και φώτιζε τη στεγνή του όψη, τα γκρίζα γένια του. Τώρα και των γυναικών οι ματιές βάραιναν απάνω του. Σα να κατάλαβε την αγωνία μας ο άνθρωπος, σηκώθηκε απότομα και χωρίς να μας καληνυχτίσει, χωρίς να βγάλει άχνα προχώρησε γρήγορα στην πόρτα κολλητά στον τοίχο και χάθηκε σαν φάντασμα. Δεν ακούστηκε ούτε η περπατησιά του στην σκάλα.

10 agiathimiotika nea_layout 1 23/12/ :56 πμ Page ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ - ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ - ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2013 Ιστορίες της Αγοράς Στη Γιορτή της Μνήμης του Αγίου Ευθυμίου «Το Τάμα» > Γράφει o: Γ «Παλιακός» miniotis@gmail.com Φτωχός ο τόπος του Χωριού μας. Τόπος τραχύς, δωρικός, άγονος, λειψό το χώμα της γης του. Μέρος άνυδρο. Και οι άνθρωποί του, οι παλιότεροί μας, σκληραγωγημένοι, στεγνοί, ξερακιανοί, λιπόσαρκοι κι αυτοί. Αγρότες, που πότιζαν την στεγνή γη τους αντί νερό με τον ιδρώτα τους. Εργάτες, ξωμάχοι προβατάρηδες, πάλευαν όλο το χρόνο με την τραχειά και άγονη γη τους χωρίς καμιά απολαυή. Για να συμπληρώσουν της χρονιάς το ψωμί τους κυνήγαγαν το καρβέλι όπου κι αν ήταν βρισκούμενο. Και για να εξοικονομήσουν τα αναγκαία για τα παραπέρα χρειαζούμενα αναζητούσαν δουλειές σ άλλα μέρη, στα Καμποχώρια, στο Μωριά, στις αλωνιστικές μηχανές και όπου αλλού. Και ήταν απαράβγαλτοι δουλευτάδες. Μίσθωναν τα κορμιά τους, τη δύναμή τους, δούλευαν μεροκάματο, ρογιάζονταν με συνθήκες δουλικές. Δεν είχαν όμως άλλη επιλογή μπροστά στη στέρηση και στη φτώχεια. Η φτώχεια, αυτή είναι η πιο δουλική καταπίεση. Τα σταροκρίθια που είχαν σπείρει στον αδύνατο και άνυδρο τόπο μας, πριν καλάκαλά χρυσίσουν τα στάχια τους και ψωμώσουν τα σπυριά τους, ξηραίνονταν πρόωρα και, μπρος πίσω του Αγίου Κωνσταντίνου, ξεκίναγαν για θέρο. Κι αμέσως μετά το αλώνισμα έπαιρναν τους δρόμους για τις αλωνιστικές μηχανές, για το θέρο και το σκάλισμα των βαμπακιών στα καμποχώρια του Μπράλου και της Κωπαΐδας και από εκεί, χωρίς καθόλου αναπαμό, πέρναγαν με πλεούμενα από την Ιτιά στα χωριά του Μωριά για δουλειές στις σταφίδες. Εφοδιασμένοι από τα σπίτια τους με ψωμί σε καψιμάδια για δυο τρεις βδομάδες, κάνα δυο υφαντά μονόκλωνα εσώρουχα, μια πετσέτα και μια κουρελού, συντροφιές-συντροφιές, άντρες και γυναίκες, έβγαιναν στο Αίγιο. Από κει έπαιρναν σβάρνα τα γύρω χωριά, όπου ο καθένας είχε γνωριμίες από άλλες χρονιές και ήλπιζε να βρει δουλειά. Ήξεραν όλα τα κατατόπια σ εκείνα τα μέρη. Στους δρόμους τριγυρνούσαν και στις πλατείες και κοντά στις βρύσες και σε τρεχούμενα νερά λημέριαζαν κι έβρεχαν τα καψιμάδια τους και χόρταιναν με προσφάγι την πείνα τους, μέχρι που να βρεθεί κάποιος να τους πάρει στη δούλεψή του. Δουλειά από σύνταχα μέχρι που σουρούπωνε. Μα πού δουλειά για κάθε μέρα. Μια μέρα δούλευαν και δυο κάθονταν. Στο ύπαιθρο κοιμόνταν. Στο χώρο της δουλειάς, στο «Λινό», το αλώνι που έλιαζαν τις σταφίδες. Για στρώμα είχαν την γη, στέγη τους ο ξάστερος ουρανός και για προσκέφαλο το μπογαλάκι με τα πράματά τους. Κι επέστρεφαν στο χωριό με την πραμάτεια τους, την προκοπή τους, τα καλούδια τους. Μικρό, όμως, το διάφορο, έως τίποτα: Τα ναύλα του γυρισμού τους, δυοτρεις οκάδες μαύρη σταφίδα και κάνα μπαούλο και πάπλωμα, απ όσους είχαν ανύπαντρες αδελφές ή θυγατέρες. Μαζί με τ άλλα έφερναν από το Αίγιο και τα καινούργια ξινάρια της οικογένειας για το σκάψιμο που θ άρχιζε αμέσως με τον γυρισμό τους. Τα παλιά είχαν ραγίσει τα κιλούνια τους από το βάρεμά τους πάνω στις πλάκες. Μια χρονιά, στις αρχές της Δεκαετίας του 30, γύριζε από τον Μωριά με την παρέα του ο Θύμιος Αγαπητός, ο γνωστός με το παρατσούκλι «Κατσάτσος», πατέρας του αείμνηστου Θεόδωρου Αγαπητού, του ξακουστού κλαρινοπαίχτη «Σαμούρη». Σαν βγήκαν όμως από το Αίγιο στην ανοικτή θάλασσα στο μέσο του Κορινθιακού, τους βρήκε θάλασσα. Αύγουστος μήνας ήτανε και σηκώθηκαν μελτέμια. Βουνά τα κύματα. Το καΐκι, παλιό σκαρί της εποχής, άρχισε να μπάζει. Οι χωριανοί μας, στεριανοί και άμαθοι από τέτοια καμώματα της θάλασσας, φοβήθηκαν, λαχτάρησαν. Μα πιο πολύ φοβήθηκαν, όταν ο καπετάνιος, θαλασσοδαρμένος, από μικρό παιδί αναστημένος με τ αλμυρό ψωμί της θάλασσας, που τόσες φορές είχε κάμει το πέρα δώθε του Κορινθιακού, άρχισε να σταυροκοπιέται και να επικαλείται τον προστάτη του Άγιο, τον Αϊ-Νικόλα. Αυτό έλειπε για τους χωριανούς μας. Απελπίστηκαν. Πίστεψαν πως ήρθε το τέλος τους, γιατί όσο έβγαιναν στ ανοιχτά, τόσο τα κύματα δυσκόλευαν το πλεούμενο στη ρότα του. Κι άρχισαν κι αυτοί να κάνουν το σταυρό τους και να επικαλούνται τον δικό τους Άγιο, τον Προστάτη τους, τον Άγιο Ευθύμιο. Και όπως συμβαίνει σε τέτοιες περιπτώσεις, όταν βρισκόμαστε σε κάποια δύσκολη περίπτωση ή αντιμετωπίζουμε σοβαρό κίνδυνο, υποσχόμαστε στους Αγίους και τους τάζουμε ό,τι έχουμε και δεν έχουμε για να εισακουσθούν οι παρακλήσεις μας και να μας βοηθήσουν. Έτσι έγινε κι εδώ. Ο«Κατσάτσος» έταξε. Τον άκουσαν οι άλλοι της παρέας να λέει: «Αϊ-Θύμνιου μ, κάμε το θάμα σου και θα σου φέρω στη μνήμη σου έναν Ποσειδώνα». Και φυσικά δεν εννοούσε τον θεό της θάλασσας του παλιού καιρού, αλλά το ασημένιο εικοσάδραχμο που στη μια του όψη είχε την μορφή του αρχαίου θεού Ποσειδώνα. Δεν ξέρουμε ποιανού οι παρακλήσεις έπιασαν και ποιος άγιος «έβαλε το χέρι του», ο Αϊ-Θύμιος ή ο Αϊ-Νικόλας, πάντως, όσο το καΐκι άφηνε την ανοικτή θάλασσα και πλησίαζε στην απέναντι στεριά, η θάλασσα κάλμαρε και βγήκαν σώοι. Πέρασε καιρός από τότε, μήνες, πέρασε και η γιορτή του Αγίου Ευθυμίου. Ένας από την παρέα εκείνου του ταξιδιού, όταν συνάντησε τον «Κατσάτσο» θυμήθηκε το Τάμα και τον ρώτησε: «Δεν μου λες ρε Θύμνιο, τι έγινε μ εκείνο το Τάμα, τον έδωσες τον Ποσειδώνα στον Αϊ Θύμνιο;». Και πήρε την απάντηση: «Τώωωραα; Πού το θυμήθηκες! Τόσος καιρός πέρασε από τότε, γεροντάκι είναι, λες να το θυμάται ακόμα;». Δεν πρέπει να μας εκπλήσσει και να μας τρομάζει αυτή η απάντηση του «Κατσάτσου». Δεν πρέπει να την αποδώσουμε σε ασέβεια, σε περιφρόνηση ή σε διάθεση διακωμώδησης του Αγίου μας. Αντίθετα μάλιστα. Αυτή και άλλες τέτοιες εκφράσεις για τον Άγιο Ευθύμιο, όπως εκείνη του «Γεροκορδέλη», οφείλονται στην εξοικείωση των χωριανών μας προς τον Άγιό τους, επειδή τον θεωρούν καταδικό τους και υπολανθάνει μέσα τους η γνώμη ότι μπορούν να συμπεριφέρονται προς Εκείνον σαν έναν από τους ίδιους. Όλα κι όλα όμως, μην τους πεις κουβέντα για τον Άγιό μας. Απεριόριστη είναι η αγάπη τους και η εκτίμησή τους γι Αυτόν και με απεριόριστο σεβασμό αναφέρουν τ Όνομά Του. Το πρώτο τους παιδί το τάζουν στον Άγιό μας και του δίνουν το Όνομά Του. Όλες οι οικογένειες έχουν παιδί με τ όνομά Του και στη Γιορτή της Χάρης Του, όπου κι αν βρίσκονται μαζεύονται στο χωριό μας για να τιμήσουν την Μνήμη Του με την παρουσία τους, να ασπασθούν την χαριτόβρυτη εικόνα Του και ν αποθέσουν στα πόδια του τις ελπίδες τους, εκζητώντας τις μεσιτείες Του προς τον Μεγαλοδύναμο Θεό.

11 agiathimiotika nea_layout 1 23/12/ :56 πμ Page 11 ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ - ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ - ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ ΠΑΛΙEΣ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ Μια σειρά από παλιές, ενδιαφέρουσες φωτογραφίες μας έδωσε ο Αλέξιος Ιωάν. Αλιζώτης. Θα τις παρουσιάσουμε όλες μέσα από τις στήλες των «Α.Ν.». Σ αυτό το φύλλο ξεκινάμε με μια φωτογραφία του Τότε που ο Αλέξιος Αλιζώτης ήρθε από την Αθήνα στο χωριό για να τελέσει τον γάμο του με την Μαρία Ιωάν. Γλυμή. Στη φωτογραφία, που έχει ως φόντο τα πυρπολημένα από τους Ιταλούς σπίτια, διακρίνονται όρθιοι από αριστερά οι: Γιώργος Ηλ. Αλιζώτης, Αλέξιος Ιωάν. Αλιζώτης (γαμπρός), Μαρία Ιωάν. Γλυμή (νύφη), Σταύρος Αλιζώτης (αδελφός γαμπρού), Ιωάννης και Χαραλαμπία Αλιζώτη (γονείς γαμπρού). Καθιστοί από αριστερά: Αγγελική (αδελφή γαμπρού) και ο σύζυγός της Νώντας Παπαγεωργίου, άγνωστη φιλοξενούμενη με το παιδί της, Θέκλη Παπαδημητρίου (ξαδέλφη του γαμπρού) με τον σύζυγό της Παντελή Φιλίππου (πίσω της), Ευθύμιος Αλιζώτης (αδελφός γαμπρού) και ο οδηγός του λεωφορείου που μετέφερε τον γαμπρό και τους καλεσμένους στο γάμο από την Αθήνα. Ευχαριστούμε τον Αλέξιο Αλιζώτη για την προσφορά της φωτογραφίας. Μια φωτογραφία του 1950 δημοσιεύουμε σ αυτό το φύλλο μας. Διακρίνονται από αριστερά ο τ. Πρόεδρος του Συλλόγου μας Βασίλης Γεωργ. Δεδούσης (εδώ ως έφεδρος ανθυπολοχαγός πυροβολικού), ο γιατρός Τσιρλιάγκος (από το Σερνικάκι) και ο Ευθύμιος Αλεξ. Δρόλαπας (Τυράς). Τόπος συνάντησής τους η Κομοτηνή. Την φωτογραφία μας έστειλε ο Θεόφιλος Ευθ. Δρόλαπας και τον ευχαριστούμε πολύ.

12 agiathimiotika nea_layout 1 23/12/ :56 πμ Page ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ - ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ - ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2013 ΔΗΜΟΣΙΕΥΜΑΤΑ ΓΙΑ ΤΟΝ ΤΟΠΟ ΜΑΣ Η ανοιχτή επιστολή-παρέμβαση του Συλλόγου μας για την χωροθέτηση της εγκατάστασης των ΡΟΜΑ και η συναυλία του Σταμάτη Λαλλά ήταν τα θέματα που απασχόλησαν περισσότερο τα τοπικά ΜΜΕ (έντυπα και ηλεκτρονικά). Αναφερόμαστε φυσικά στα θέματα που αφορούν την Αγία Ευθυμία. Στο αναρτήθηκαν τα παρακάτω θέματα που μας αφορούν: «Διοργάνωση 7 ου Φεστιβάλ Ανεμοπτερισμού στο Δήμο Δελφών» ( ), «Εγκαινιάσθηκε η νέα απογείωση Αλεξιπτώτου πλαγιάς στη θέση «Αγκαθιάς» της Αγίας Ευθυμίας» ( ), «Εφημερίδα «Αγιαθυμιώτικα Νέα» (Φ.90-Σεπτέμβριος 2013)» ( ), «Ποια η πρόταση του Δήμου Δελφών για τη χωροθέτηση της εγκατάστασης των ΡΟΜΑ» ( ), «Ανοιχτή επιστολή του Συλλόγου Αγιοευθυμιωτών προς το Δήμαρχο Δελφών για τον τόπο εγκατάστασης των ΡΟΜΑ» ( ), «Διοργάνωση του Πανελληνίου Πρωταθλήματος MOTOCROSS-SCRAMBLE-ENDURO στην Αγία Ευθυμία από τη ΛΕΜΑΦΩ» ( ), «Συναυλία του Συλλόγου Αγιοευθυμιωτών την Κυριακή 1 Δεκεμβρίου, στο Πνευματικό Κέντρο Ρουμελιωτών στην Αθήνα» ( ), «Γενική Συνέλευση Συλλόγου Αγιοευθυμιωτών» ( ). Στο karteria1.blogspot.gr οι αναρτήσεις που μας αφορούν είναι οι εξής: «ΑΓΙΑ ΕΥΘΥΜΙΑ: Αγανάκτηση για την προσωρινή εγκατάσταση ΡΟΜΑ στην περιοχή. Μεταφέρουν το πρόβλημα στην Αγία Ευθυμία!» ( ), «Διοργάνωση του Πανελληνίου Πρωταθλήματος MO- TOCROSS-SCRAMBLE-ENDURO στην Αγία Ευθυμία από τη ΛΕ- ΜΑΦΩ» ( ), «Από καρδιάς Αγιαθυμιά. Κυριακή 1 Δεκεμβρίου 2013, στον Πνευματικό Κέντρο Ρουμελιωτών» ( ), «ΑΓΙΑ ΕΥΘΥΜΙΑ ΠΑΛΙΑ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ» ( ) (αναδημοσιεύεται η παλιά φωτογραφία από το προηγούμενο φύλλο των «Α.Ν.»), «Γενική Συνέλευση του Συλλόγου Αγιοευθυμιωτών» ( ). Το θέμα της παρέμβασης του Συλλόγου μας για τον χώρο εγκατάστασης των ΡΟΜΑ απασχόλησε ακόμα δύο ιστολόγια (blogs). Πιο συγκεκριμένα στο δημοσιεύθηκε η ανοιχτή επιστολή του Συλλόγου μας με τίτλο «Αναστάτωση στην Αγία Ευθυμία Φωκίδας για τους Ρομά» ( ) και στο κάτω από τον τίτλο «Κύριε Δήμαρχε, αισθανόμαστε τον εμπαιγμό» ( ). Στη συναυλία του Σταμάτη Λαλλά αναφέρθηκαν και τα εξής ιστολόγια: endelfoisonline.gr, vimaiteas.blogspot.gr και Για την Γενική Συνέλευση του Συλλόγου μας υπήρχαν αναρτήσεις και στα: amfissaface.gr, iteanet.blogspot.gr και vimaiteas.blogspot.gr. Στο αναρτήθηκε το κείμενο των «Α.Ν.» για τη Γενική Συνέλευση του Συλλόγου ( ) καθώς και το Φύλλο 90/Σεπτέμβριος 2013 των Αγιαθυμιώτικων Νέων. Όπως έχουμε αναφέρει ξανά, δεν λαμβάνουμε τον τελευταίο χρόνο τα τοπικά έντυπα. Έτσι, μόνο κατά τύχη μπορούμε να πληροφορηθούμε κάποιο δημοσίευμα που μας αφορά. Έτσι, στην εφημερίδα ΦΩΚΙΚΟΙ ΚΑΙΡΟΙ (φύλλο 1117/ ) υπήρχε κείμενο με τίτλο «Εγκαινιάσθηκε η νέα απογείωση Αλεξιπτώτων πλαγιάς στη θέση «Αγκαθιάς» της Αγίας Ευθυμίας». Από τα έντυπα που λαμβάνουμε, στα ΝΕΑ ΤΗΣ ΡΟΥΜΕΛΗΣ (φύλλο 456/Οκτώβριος 2013) υπήρχε διπλό δημοσίευμα για τα φετινά ΣΚΑΡΙΜΠΕΙΑ. Τέλος, ο ιστότοπος του Πνευματικού Κέντρου Ρουμελιωτών, στην Ενότητα Νέα-Εκδηλώσεις (Υποενότητα: Νέα και ενημέρωση από άλλους Ρουμελιώτικους ιστοτόπους) σταθερά καταχωρεί όλα τα θέματα του δικού μας ιστολογίου (blog.agiathimia.com). > Γράφει ο: Σπύρος Κυριάκης ΔΙΑΦΟΡΕΣ ΕΚΔΗΛΩΣΕΙΣ Στις 17 Οκτωβρίου, στην Άμφισσα, η Κινητή Μονάδα Ψυχικής Υγείας Ν. Φωκίδας της Εταιρίας Κοινωνικής Ψυχιατρικής και Ψυχικής Υγείας σε συνεργασία με το Κέντρο Ημέρας Παιδιών, εφήβων και ενηλίκων διοργάνωσαν ημερίδα με θέμα «Ενημέρωση και ευαισθητοποίηση για την άνοια: μια νέα προτεραιότητα». Στις 25 Οκτωβρίου, στο Μουσείον της Πόλεως των Αθηνών, η «Εταιρεία Μελέτης Έργου Ιωάννη Καποδίστρια» και το «Μουσείον της Πόλεως των Αθηνών-Ίδρυμα Βούρου-Ευταξία» διοργάνωσαν διάλεξη με ομιλητή τον φίλο του Συλλόγου μας Ανδρέα Κούκο, Καθηγητή Νεώτερης Ιστορίας Σχολής Εθνικής Αμύνης- Νομικού-Προέδρου της Εταιρείας Μελέτης Έργου Ι. Καποδίστρια, με θέμα «Οι διπλωματικές διαπραγματεύσεις του Ιωάννη Καποδίστρια για τη διεύρυνση των συνόρων του Ελληνικού Κράτους». Η διάλεξη αποτελεί μέρος της σειράς «Σκέψεις για τον Καποδίστρια». Το Κέντρον Ερεύνης της Ελληνικής Λαογραφίας της Ακαδημίας Αθηνών πραγματοποίησε τρεις εκδηλώσεις παρουσίασης εκδόσεών του. Στις 9 Νοεμβρίου, στη Λευκάδα, έγινε παρουσίαση τριών έργων Ιστορίας και Λαογραφίας της Λευκάδας, στις 22 Νοεμβρίου έγινε στην Καλαμάτα παρουσίαση της έκδοσης «Ο Νικόλαος Γ. Πολίτης και το Κέντρον Ερεύνης της Ελληνικής Λαογραφίας, Πρακτικά διεθνούς επιστημονικού συνεδρίου» και στις 27 Νοεμβρίου έγινε στην Αθήνα η παρουσίαση της νέας έκδοσης «Πρακτικά του Διεθνούς Συνεδρίου Λαϊκός Πολιτισμός και έντεχνος λόγος (Ποίηση-Πεζογραφία-Θέατρο)». Στις 14 Νοεμβρίου, στην Ερατεινή, η Κινητή Μονάδα Ψυχικής Υγείας Ν. Φωκίδας της Εταιρίας Κοινωνικής Ψυχιατρικής και Ψυχικής Υγείας σε συνεργασία με το Δημοτικό Σχολείο Ερατεινής, διοργάνωσαν ημερίδα με τίτλο «Ενημέρωση και ευαισθητοποίηση των πολιτών για τις επιπτώσεις της οικονομικής κρίσης στην καθημερινή ζωή της οικογένειας». Στις 15 Νοεμβρίου, στην Άμφισσα, με πρωτοβουλία της Εταιρίας Κοινωνικής Ψυχιατρικής και Ψυχικής Υγείας Ν. Φωκίδας, πραγματοποιήθηκε συνάντηση φορέων και συζητήθηκε το μείζον θέμα των αυτοκτονιών. Στις 30 Νοεμβρίου, στην Άμφισσα, η Κινητή Μονάδα Ψυχικής Υγείας Ν. Φωκίδας σε συνεργασία με το Αθηναϊκό Κέντρο Μελέτης του Ανθρώπου, το Κέντρο Πρόληψης Χρήσης Εξαρτησιογόνων Ουσιών Ν. Φωκίδας, τη Διεύθυνση Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης Ν. Φωκίδας και το Δίκτυο Συνεργαζόμενων Φορέων για την Υγεία «Ακεσώ», πραγματοποίησε ημερίδα για εκπαιδευτικούς, γονείς και εφήβους με τίτλο «Η επικοινωνία ως αντίδοτο στη σχολική βία: η συμβολή της δημιουργικότητας». Στις 13 Δεκεμβρίου, στο Μουσείον της Πόλεως των Αθηνών, πραγματοποιήθηκε διάλεξη με ομιλητή τον Ακαδημαϊκό Κων/νο Δεσποτόπουλο και θέμα «Ο Μέγας Πολιτικός της Ευρώπης και της Ελλάδας Ιωάννης Καποδίστριας: η Πολιτική στην υπηρεσία της Ηθικής». Την εκδήλωση διοργάνωσαν το «Μουσείον της Πόλεως των Αθηνών Ίδρυμα Βούρου-Ευταξία» και η «Εταιρεία Μελέτης Έργου Ι. Καποδίστρια». Στις 14 και 15 Δεκεμβρίου, η Κινητή Μονάδα Ψυχικής Υγείας Ν. Φωκίδας, σε συνεργασία με την Κινηματογραφική Λέσχη Άμφισσας, πραγματοποίησε διημερίδα με τίτλο «Έχεις λόγο» - Ενημέρωση και Ευαισθητοποίηση για τα δικαιώματα των ληπτών υπηρεσιών ψυχικής υγείας.

13 agiathimiotika nea_layout 1 23/12/ :56 πμ Page 13 ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ - ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ - ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ ΑΠΟ ΤΟ «ΧΡΟΝΙΚΟ ΤΟΥ ΓΑΛΑΞΕΙΔΙΟΥ» ΣΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΤΗΣ ΣΤ ΔΗΜΟΤΙΚΟΥ Στο βιβλίο της Ιστορίας της ΣΤ Δημοτικού και συγκεκριμένα στο Κεφάλαιο 2 της Ενότητας Β με τίτλο «Οι συνθήκες ζωής των υποδούλων», ως πηγή και κάτω από τον τίτλο «Βιαιότητες σε βάρος Χριστιανών», δημοσιεύεται απόσπασμα από το «Χρονικό του Γαλαξειδίου» του Ιερομόναχου Ευθυμίου. Το απόσπασμα αναφέρεται στη σφαγή από τους Τούρκους 80 παλικαριών από την περιοχή μας, το 1571, όταν ξεσηκώθηκαν πιστεύοντας τις υποσχέσεις των Φράγκων για βοήθεια που δεν ήρθε ποτέ και τους όρκους των Τούρκων ότι δεν θα τους πειράξουν. Μεταξύ αυτών ήταν και τρεις Αγιαθυμιώτες και ο μόνος που γλίτωσε ήταν ο Λυκοθανάσης από τη Βουνιχώρα. Ευχαριστούμε την μαθήτρια Αγγελική Αγαπητού, κόρη του Γιάννη Ευθ. Αγαπητού, που βρήκε το σχετικό απόσπασμα και μας ενημέρωσε μέσω του πατέρα της και του θείου της. Η ηλεκτρονική σελίδα του βιβλίου είναι: F114/520/338,13623/ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ 2014 Βασισμένο σε φωτογραφίες από την Έκθεση των ΣΚΑΡΙΜΠΕΙΩΝ 2013 κυκλοφόρησε το Ημερολόγιο του 2014 του Συλλόγου μας. Φωτογραφίες που απεικονίζουν κάποιες από τις ομορφιές του τόπου μας, στο πλαίσιο των τελευταίων ιδιαίτερα πετυχημένων ημερολογίων. Ανεξάντλητες είναι οι ομορφιές της Αγίας Ευθυμίας και μπορούν να γεμίσουν άπειρα ημερολόγια. Κάποιες απ αυτές αποτυπώθηκαν στο ημερολόγιο του Είναι σίγουρο ότι κι αυτό θα το αγαπήσετε και θα σας συντροφεύει όλο το έτος. ΒΑΣΙΛΗΣ ΠΑΤΑΚΑΣ, ΕΝΑΣ ΕΞΑΙΡΕΤΙΚΟΣ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΑΣ Ένας νέος Αγιαθυμιώτης γιατρός αποφάσισε να δραστηριοποιηθεί επαγγελματικά στην περιοχή μας. Πρόκειται για τον Βασίλη Πατάκα, γιο του Ευθυμίου Βασ. Πατάκα, για τον οποίο, όλοι όσοι επισκέφθηκαν, τα τελευταία χρόνια, το Νοσοκομείο της Άμφισσας για κάποιο παθολογικό πρόβλημα, έχουν να λένε τα καλύτερα λόγια. Πράγματι οι εντυπώσεις που άφησε ο Βασίλης, τόσο μεταξύ των ασθενών όσο και μεταξύ των συναδέλφων του ιατρών, ήταν οι καλύτερες. Με άριστη επαγγελματική κατάρτιση, οι διαγνώσεις του ήταν πάντα καίριες. Σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα κέρδισε την εκτίμηση όλων και πάντα η γνώμη του ήταν βαρύνουσας σημασίας. Ο Βασίλης αποφάσισε να ανοίξει τα δικά του φτερά. Έτσι, πρόσφατα και αφού ολοκλήρωσε τις υπηρεσίες του στο Νοσοκομείο, άνοιξε ιδιωτικό ιατρείο στην Άμφισσα (Πανουργιά 19, πλησίον 2ου Δημοτικού Σχολείου). Ο Βασίλης Πατάκας (Ειδικός Παθολόγος Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών) τιμάει τον όρκο που έδωσε. Είναι σίγουρο ότι ο κόσμος τον εμπιστεύεται και όσοι αντιμετωπίσουν κάποιο πρόβλημα θα ζητήσουν τις ιατρικές του συμβουλές. Εμείς του ευχόμαστε καλή σταδιοδρομία και στον ιδιωτικό τομέα που επέλεξε. Τα τηλέφωνα του Βασίλη (αχρείαστα να είναι): (ιατρείο) και Ο ΕΟΡΤΑΣΜΟΣ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΕΥΘΥΜΙΟΥ ΣΤΗΝ ΑΘΗΝΑ Ο εορτασμός του Αγίου Ευθυμίου στην Αθήνα θα πραγματοποιηθεί την Κυριακή 26 Ιανουαρίου Τα τελευταία χρόνια έχουμε καταφέρει να περιορίσουμε τα έξοδα αφενός διότι πολλά φαγητά προσφέρονται από κυρίες του Συλλόγου και αφετέρου διότι η εκδήλωση πραγματοποιείται στην παρακείμενη αίθουσα του ιερού ναού κι όχι σε άλλη ακριβά μισθωμένη. Η γενικότερη οικονομική κατάσταση μας υποχρεώνει να κινηθούμε και πάλι συντηρητικά και απευθυνόμενοι στις κυρίες του Συλλόγου να ζητήσουμε και πάλι την βοήθειά τους. Έτσι, παρακαλούμε όσες κυρίες επιθυμούν να συμβάλλουν σ αυτή την εκδήλωση προσφέροντας τους πατροπαράδοτους σαρμάδες, πίττες ή οτιδήποτε άλλο να επικοινωνήσουν μαζί μας προκειμένου να υπολογίσουμε την προσφορά τους στο σχεδιασμό που κάνουμε. ΣΤΟΝ Δ. ΚΟΣΜΟΠΟΥΛΟ ΤΟ ΔΙΕΘΝΕΣ ΒΡΑΒΕΙΟ ΚΑΒΑΦΗ Στην αίθουσα εκδηλώσεων του Κέντρου Τεχνών Ελ Γκεζίρα του Καΐρου απονεμήθηκαν, στις 3 Δεκεμβρίου, τα Διεθνή Βραβεία Καβάφη σε Έλληνες και Αιγυπτίους λογοτέχνες στο πλαίσιο των «Καβαφείων 2013». Από την Ελλάδα βραβεύτηκαν ο πεζογράφος Γιώργος Συμπάρδης και ο ποιητής Δημήτρης Κοσμόπουλος «εκπρόσωπος της νεότερης ποιητικής γενιάς που στους στίχους του συνδυάζει επιτυχώς την παράδοση και τον νεοελληνικό πολιτισμό με στοιχεία υπερρεαλισμού». Την επιτροπή των λογοτεχνικών βραβείων απαρτίζουν οι Έλληνες Δημήτρης Δασκαλόπουλος (βιβλιογράφος και μελετητής), Νάσος Βαγενάς (νεοελληνιστής Καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών και ποιητής) και Αλεξάνδρα Σαμουήλ (αναπληρώτρια Καθηγήτρια Νεοελληνικής Λογοτεχνίας του Πανεπιστημίου Κύπρου) και οι Αιγύπτιοι Sala Fadl (λογοτέχνης και κριτικός), Farouk Shousha (ποιητής) και Youssef Al Kaeed (πεζογράφος και κριτικός). Τον Δημήτρη Κοσμόπουλο τον γνωρίσαμε στα ΣΚΑΡΙΜ- ΠΕΙΑ 2012, στη βραδιά για τον Σκαρίμπα, ως έναν από τους εξαιρετικούς ομιλητές εκείνης της εκδήλωσης. Του εκφράζουμε και μέσα από τα «Α.Ν.» τα θερμά μας συγχαρητήρια για την πολύ σημαντική αυτή βράβευσή του. 40 ΧΡΟΝΙΑ Ε.Φ.Μ. Η Εταιρεία Φωκικών Μελετών (Ε.Φ.Μ.) γιόρτασε με επιτυχία τα 40 της χρόνια, στις 21 Σεπτεμβρίου και παράλληλα τίμησε τον Επίτιμο Πρόεδρό της Γεώργιο Κουτσοκλένη. Στο έργο της Ε.Φ.Μ. αναφέρθηκε ο νυν Πρόεδρός της Ιωάννης Ράμμος και ευχήθηκε ο Δήμος Δελφών να αξιοποιήσει τις πλούσιες συλλογές εκθεμάτων λαϊκής τέχνης με τη λειτουργία Λαογραφικού Μουσείου στην Άμφισσα. Στη συνέχεια αναφέρθηκε στο σπουδαίο έργο και στη συμβολή του Γ. Κουτσοκλένη, ο οποίος ήταν επί 37 χρόνια Πρόεδρος της Ε.Φ.Μ. Στον Γ. Κουτσοκλένη απονεμήθηκε τιμητικό δίπλωμα και πλακέτα. Στον Γ. Κουτσοκλένη και στο έργο του αναφέρθηκαν η Αντιπεριφερειάρχης Φωκίδας Παναγιώτα Γαζή και η Αντιδήμαρχος Δελφών Μάρω Τασσιού-Γουργουρή.

14 agiathimiotika nea_layout 1 23/12/ :56 πμ Page ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ - ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ - ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2013 Η ΑΓΙΑΘΥΜΙΑ ΤΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗΣ (Ανακεφαλαίωση) Σ εκείνον τον μεγάλο ξεσηκωμό, για την αποτίναξη του τυραννικού ζυγού, η συμμετοχή του τόπου μας ήταν πάνδημη. Εκατοντάδες άνδρες, όλων των ηλικιών, παράτησαν τ αλέτρι ή το τσοπάνικο ραβδί τους και εντάχθηκαν στα Σώματα των πρωτοκαπεταναίων, μ ένα αποκλειστικό σκοπό, που για αιώνες έκαιγε τις καρδιές των ραγιάδων: την πολυπόθητη τη λευτεριά. Οι περισσότεροι από τους ήρωές μας εκείνους θα έμεναν στην αφάνεια αν η φροντίδα άξιων συντοπιτών μας δεν έκανε κάθε προσπάθεια να τους καταγράψει και να τους φέρει στο προσκήνιο. Στα κείμενα αυτά βασίστηκε αυτή η αναφορά, που αποτελεί ανακεφαλαίωση κειμένων που κατά διαστήματα είδαν το φως της δημοσιότητας από τις φιλόξενες στήλες της εφημερίδας μας. Αρκετοί από τους ερευνητές περιορίστηκαν στο να αναφέρουν τους αγωνιστές του 21, που τόπο καταγωγής τους είχαν την ιδιαίτερή τους πατρίδα. Λιγότεροι επεκτάθηκαν σε ευρύτερο κύκλο, που εντοπίζεται στα όρια του νομού Φωκίδας. Στις καταγραφές αυτές, και όχι μόνο, στηριχτήκαμε για να εντοπίσουμε και να παρουσιάσουμε τους αγωνιστές του Ιερού Αγώνα, που είδαν το φως της ζωής στη δική μας μικρή πατρίδα, την Αγία Ευθυμία. Το πρώτο κείμενο, που έχουμε υπόψη μας, είναι το βιβλίο του Κώστα Δ. Αβραάμ «Ρουμελιώτες αγωνιστές του Είκοσι ένα», που είδε το φως της δημοσιότητας το Σ αυτό αναφέρονται πάνω από εξακόσιοι αγωνιστές, απ όλους σχεδόν τους σημερινούς νομούς της Στερεάς Ελλάδας (Αιτωλοακαρνανίας, Βοιωτίας, Ευρυτανίας, Φθιώτιδας και Φωκίδας), μεταξύ των οποίων και 2 από τον τόπο μας. Ο Γιώργος Ε. Καψάλης στα βιβλία του «Ο Θανάσης Μανίκας και οι πολιορκητές του κάστρου των Σαλώνων» και «Στη Φωκίδα του 1851», που εκδόθηκαν το 1973 και 1974 αντίστοιχα, αναφέρει έναν ικανοποιητικό αριθμό αγωνιστών μεταξύ των οποίων και 9 με καταγωγή από το χωριό μας. Το κείμενό του, που περιέχεται στο δεύτερο βιβλίο του και που αναφέρεται στην πατρική μας γη, δημοσιεύθηκε, με σχετικά σχόλια, στο 73 ο φύλλο της εφημερίδας μας (σ. 9). Σπουδαία υπηρεσία στον τομέα αυτόν προσέφερε ο Γιώργος Ι. Παπαϊωάννου με το βιβλίο του «Η Ιστορία του νομού Φωκίδος», που εκδόθηκε το 1991 και περιλαμβάνει αγωνιστές του 1821 που έχουν καταγωγή και καταταγεί κατά χωριά της Παρνασσίδας και της Δωρίδας. Στους καταλόγους αυτού περιλαμβάνονται και 23 συμπατριώτες μας. Το βιβλίο όμως εκείνο που, κατά γενική αναγνώριση, άνοιξε νέους ορίζοντες και σηματοδότησε την όλη προσπάθεια της αναζήτησης και καταγραφής των ξεχασμένων ηρώων, που ανάστησαν το υπόδουλο Γένος, είναι «Η Φωκίδα της Επανάστασης» του Ευθυμίου Ν. Σταθόπουλου, προϊόν δεκαετούς συστηματικής και πολύμοχθης έρευνας, που κυκλοφόρησε το Με τρόπο εύληπτο, κατανοητό και πρωτότυπο, ο ερευνητής, αναζητώντας στοιχεία από την Εθνική Βιβλιοθήκη, τα Γενικά Αρχεία του Κράτους και άλλες πηγές, κατέγραψε όλους εκείνους που προσέφεραν ιδρώτα και αίμα τα χρόνια του Ιερού Αγώνα. Και κάτι ακόμα: Ο τρόπος γραφής και παρουσίασής τους δίνει την δυνατότητα σε νεότερους ερευνητές και ενδιαφερόμενους να ανατρέξουν εύκολα στις πηγές και να αντλήσουν τα στοιχεία εκείνα, που τους είναι χρήσιμα στην παρουσίαση του στόχου εκείνου που τους ενδιαφέρει. Ακόμα, τα αποδεικτικά ντοκουμέντα, που αποτύπωσε και συνέλεξε σε φωτοτυπίες, μπορούν να αποτελέσουν το θεμέλιο για την παρουσίαση των αγωνιστών, με βάση τα προσωπικά τους δεδομένα και πιστοποιητικά, κατά τόπους καταγωγής. Φιλοδοξία κι ευχή του, όπως εκφράστηκε στη σελίδα 11 του Ι ημίτομου, ήταν να πάρουν τη θέση τους στο Ιστορικό Αρχείο της Φωκίδας. Ίσως σήμερα να βρίσκονται εκεί ή στις προθήκες της Δημοτικής Βιβλιοθήκης Ιτέας, στην οποία χάρισε την πλούσια και ανεκτίμητη βιβλιοθήκη του. Ιδού πεδίον δόξης λαμπρόν για τους νεότερους ερευνητές της πατρίδας μας. Ο Θύμιος το αποθησαύρισμα των ερευνητικών του προσπαθειών το χώρισε, στον Ι ημίτομο του έργου του, σε 6 καταλόγους, ως εξής: Κατάλογος 1: Αρχείο Αγωνιστών Περιλαμβάνει άνδρες, από τους οποίους οι 21 έχουν καταγωγή από την Αγία Ευθυμία. Κατάλογος 2: Αριστεία αγώνος Αναφέρεται σε άνδρες, που έλαβαν ή ζήτησαν αριστεία. Οι 112 απ αυτούς είναι συμπατριώτες μας. Κατάλογος 3: Ιερωμένοι και πολίτες Ο κατάλογος αυτός αναγράφει άνδρες, από τους οποίους οι 9 είναι χωριανοί μας. Για τους λόγους που αναφέρονται στη συνέχεια δεν τους συναριθμήσαμε στους αγωνιστές. Κατάλογος 4: Σώματα Οπλαρχηγών Περιέχει άνδρες, που υπηρέτησαν κάτω από διάφορους οπλαρχηγούς. Οι 7 είναι Αη-Θυμιώτες. Κατάλογος 5: Συντάξεις-Προικοδοτήσεις Τα άτομα του καταλόγου αυτού (άνδρες και γυναίκες) είναι 156 και κανείς από τον τόπο μας. Κατάλογος 6: (Γνωστοί) πεσόντες Λίγοι, συγκριτικά με τον πραγματικό αριθμό, 333 άνδρες. Απ αυτούς οι 5 φέρουν ως τόπο γεννήσεώς τους την Αγία Ευθυμία. Συνολικά η όλη εργασία καλύπτει άτομα, από τα οποία τα 145 έχουν ως τόπο καταγωγής τους τη μικρή μας πατρίδα. Στον αριθμό αυτό δεν συμπεριλαμβάνονται τα 9 άτομα του 3 ου καταλόγου, τα οποία «υπό στενήν έννοιαν» δεν μπορούν να θεωρηθούν αγωνιστές. Ο ερευνητής τους αναφέρει ως «συμμετόχους και συμπάσχοντας του Ιερού Αγώνα». Η παρούσα καταγραφή και παρουσίαση βασίστηκε κυρίως στις εγγραφές Σταθόπουλου, αφού από τα 152 άτομα που θα αναφερθούν τα 145 αναφέρονται απ αυτόν και τα 7 από άλλους, χωρίς τη δική του αναφορά, γιατί δεν βρήκε έγγραφα στοιχεία της δράσεώς τους. Πολλά από τα ονόματα που και οι υπόλοιποι ερευνητές αναφέρουν συμπεριλαμβάνονται στους καταλόγους Σταθόπουλου, που δημοσιεύτηκαν στα φύλλα 20 και 21 της εφημερίδας μας. Κατάσταση αγωνιστών του 21 (με 118 εγγραφές) συνέταξε και ο ιστορικός ερευνητής Χρήστος Γκούμας. Την δημοσιεύσαμε στο 77 ο φύλλο μας. Ο εκπαιδευτικός Γεώργιος Ασ. Βακράκης στο βιβλίο του «Το Χάνι της Γραβιάς» (4 η έκδοση, Άμφισσα, 2010) αναφέρει (σελίδες 73-76) τα ονόματα 115 αγωνιστών, που έσυραν το χορό προς το Χάνι και την Αθανασία. Μεταξύ αυτών και 2 Αη-Θυμιώτες. Επίσης την 1 η Νοεμβρίου του 1931, κατά τα αποκαλυπτήρια του Ηρώου των Πεσόντων του χωριού μας, ο γιατρός Δήμος Δασκαλόπουλος ανέφερε, κατά την πανηγυρική ομιλία του, τα 7 ονόματα προεπαναστατικών ή αγωνιστών του κυρίως αγώνα, στις διδαχές των οποίων βασίστηκαν οι μετέπειτα ήρωες των Εθνικών μας αγώνων. Ας μην ξεχάσουμε να αναφέρουμε την προσφορά του Ιωάννη Δ. Παύλου, ο οποίος από τις στήλες της εφημερίδας μας (φύλλα 22-26) παρουσίασε κείμενα που αναφέρονται στη δράση τριών αγωνιστών. Αναλυτικά θα αναφερθούν κάτω από το όνομα καθενός απ αυτούς. Όλα τα στοιχεία που συγκεντρώσαμε παρουσιάζονται στη συνέχεια και συγκρίνονται μ εκείνα και καταλόγους που αργότερα είδαν το φως της δημοσιότητας, ως ακολούθως: Στο φύλλο 31 της εφημερίδας μας δημοσιεύτηκε ο εκλογικός κατάλογος του χωριού μας των ετών , που περιλαμβάνει 295 άνδρες αφού μόνον αυτοί είχαν τότε δικαίωμα ψήφου μεταξύ των οποίων περιλαμβάνονται και 25 από τους αγωνιστές. Στα φύλλα 84 και 85 δημοσιεύτηκε, επίσης, ο εκλογικός κατάλογος του 1865 με 274 άνδρες. Απ αυτούς οι 55 αναφέρονται και στους καταλόγους αγωνιστών και οι 2 στον 3 ο κατάλογο Σταθόπουλου. Τέλος, με την ευγενική φροντίδα του π. Ιωάννη Καραμέρη, που αναζητά τις ρίζες του στον τόπο μας, έχουμε στα χέρια μας κατάσταση 120 ανδρών γεωργών του χωριού μας του έτους Η κατάσταση αυτή δημοσιεύτηκε στο 87 ο φύλλο μας, από τους άνδρες δε αυτούς οι 71 αναφέρονται και στους καταλόγους αγωνιστών. Ο συνολικός αριθμός των 152 αγωνιστών του Ιερού Αγώνα που παρουσιάζουμε ίσως

15 agiathimiotika nea_layout 1 23/12/ :56 πμ Page 15 ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ - ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ - ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ να μην καλύπτει το σύνολο των συμμετόχων εκείνου του αγώνα. Ίσως νεότερες έρευνες να παρουσιάσουν και άλλα ονόματα, που κανένα χέρι μέχρι σήμερα δεν σκόρπισε από πάνω τους τη σκόνη της λησμονιάς. Τα ονόματα δημοσιεύονται σε αλφαβητική σειρά, για το καθένα δε αναφέρονται οι πηγές όπου υπάρχει σχετική καταγραφή: 1. Αγαπητός Γιωργάκης Αποτελεί την αφετηρία των καταγραφών του Σταθόπουλου (Κατάλογος 1, αριθμός 1). Το πιστοποιητικό των αγώνων του, που υπογράφεται από τον Νάκο Πανουργιά και τον Αντ. Κοντοσόπουλο (Γεράντωνο), με ημερομηνία 9 Μαΐου 1846, καλύπτει τη σελίδα 38 του βιβλίου του. Από το πιστοποιητικό αυτό προκύπτει ότι έλαβε μέρος και στη μάχη στο Χάνι της Γραβιάς, δίπλα στον Οδυσσέα Ανδρούτσο. Στην κατάσταση Γκούμα αναφέρεται με αριθμό 1, στην κατάσταση γεωργών του 1856 με αριθμό 1/32 και από Γ.Ε. Καψάλη στη σελ. 26 του βιβλίου του. Έτος γεννήσεώς του, μάλλον, το Αγαπητός Δημήτριος του Αγαπητού Στον κατάλογο 2 του Σταθόπουλου τον συναντάμε με αριθμό 3 και στην κατάσταση Γκούμα με αριθμό 2. Στην κατάσταση γεωργών τον βρίσκουμε με αριθμό 3/77 και στον εκλογικό κατάλογο του 1865 με αριθμό 6/ Αγαπητός Ευθύμιος του Αγαπητού Στον 2 ο κατάλογο Σταθόπουλου τον συναντάμε με αριθμό 4. Στην κατάσταση Γκούμα φέρει αριθμό 3, στην κατάσταση γεωργών του έτους 1856 αριθμό 4/31 και στους εκλογικούς καταλόγους των ετών 1865 και 1879 αριθμούς 8/441 και 6/8 αντίστοιχα. 4. Αγαπητός Παναγιώτης του Αγαπητού Πρέπει να είχε γεννηθεί το Τον συναντάμε στον 2 ο κατάλογο Σταθόπουλου (αρ. 5), στην κατάσταση Γκούμα με αρ. 4, στην κατάσταση γεωργών του 1856 με αριθμ. 6/118 και στους εκλογικούς καταλόγους των ετών 1865 και 1879 με αριθμούς 12/1560 και 14/3 αντίστοιχα. 5. Αγγελής Αναγνώστης του Δημητρίου Αναφέρεται από τον Σταθόπουλο (Κατάλογος 2, αριθμ. 6), από τον Γκούμα (αρ. 5) και αναγράφεται στην κατάσταση γεωργών του 1856 με αρ. 7/ Αγγελής Δημήτριος Ο Σταθόπουλος τον αναφέρει στον 1 ο κατάλογο (αρ. 4) και ο Γκούμας στη σχετική κατάσταση (αρ. 6). Αναγράφεται επίσης από τον Παπαϊωάννου στην σελίδα 144 του βιβλίου του. Το 1836 υπηρετούσε ως εισπράκτορας του Δήμου Μυωνίας. 7. Αγγελής Κων/νος του Δημητρίου Αναφέρεται από τον Σταθόπουλο (Κατάλογος 2, αρ. 7) και το όνομά του αναγράφεται στην κατάσταση γεωργών του 1856 με αριθμό 8/ Αλεξανδρής Γιαννάκης Τον βρίσκουμε στον 2 ο κατάλογο Σταθόπουλου με αριθμό 31 και στην κατάσταση Γκούμα με αριθμό Αλεξανδρής Δημήτριος Απαντάται, μόνο, στον 2 ο κατάλογο Σταθόπουλου με αριθμό Αλιζώτης Ευστάθιος του Παναγιώτη Έτος γεννήσεώς του, μάλλον, το Τον συναντάμε στον 1 ο κατάλογο Σταθόπουλου με αρ. 46 και στην κατάσταση Γκούμα με αρ. 7. Στον εκλογικό κατάλογο του 1865 φέρει αριθμό 20/1415. Αναφέρεται επίσης από τον Παπαϊωάννου (σελ. 144), τον Καψάλη (σελ. 26) και τον Αβραάμ (σελ. 269). 11. Αλιζώτης Νικόλαος του Παναγιώτη Αδελφός του προηγούμενου. Πιθανό έτος γεννήσεώς του το Αναφέρεται στον 2 ο κατάλογο Σταθόπουλου με αρ. 41. Τον συναντάμε, επίσης, στην κατάσταση Γκούμα (αρ. 8), στην κατάσταση γεωργών του 1856 (αριθμ. 13/79) και στους εκλογικούς καταλόγους 1865 και 1879 με αριθμούς 23/1543 και 29/41 αντίστοιχα. 12. Αναγνωστόπουλος Ιωάννης του Αναγνώστη. Έτος γεννήσεώς του, μάλλον, το Τον αναφέρει ο Σταθόπουλος (Κατάλογος 2, αρ. 49) και αναγράφεται στην κατάσταση Γκούμα (αρ. 10), στην κατάσταση γεωργών (αρ. 14/85) και στους εκλογικούς καταλόγους 1865 και 1879 με αριθμούς 25/1490 και 33/16 αντίστοιχα. 13. Αναγνωστόπουλος Χαράλαμπος Φέρει αριθμό 65 στον 1 ο κατάλογο Σταθόπουλου. Τον συναντάμε επίσης στην κατάσταση Γκούμα (αρ. 11) και στην κατάσταση γεωργών του 1856 με αρ. 15/83. Τέλος αναφέρεται από τον Παπαϊωάννου στη σελ. 144 του βιβλίου του. 14. Αναστασίου ή Αναστασόπουλος Παναγιώτης του Αναστασίου Πιθανό έτος γεννήσεώς του το Αναγράφεται από τον Σταθόπουλο (Κατάλογος 2, αρ. 68), τον Γκούμα (αρ. 12), ενώ το όνομά του το συναντάμε στην κατάσταση γεωργών (αρ. 16/101) και στους εκλογικούς καταλόγους 1865 και 1879 με αρ. 27/1566 και 36/36 αντίστοιχα. 15. Αναστασόπουλος Πέτρος Ο Σταθόπουλος τον αναφέρει στον 2 ο κατάλογο με αριθμό 70α. Ο ερευνητής τον συσχετίζει με τον Γλυμή Πέτρο (Κατάλογος 1, αρ. 320), που αναφέρεται παρακάτω με αρ. 36. Μήπως αποτελεί αλλαγή επωνύμου που επιβεβαιώνει τη φήμη για συγγένεια των δύο σογιών; Κατάσταση Γκούμα (αρ. 13). 16. Αντωνίου Ευθύμιος Αναγράφεται από τον Σταθόπουλο (Κατάλογος 2, αρ. 97) και τον Γκούμα (αρ. 14). 17. Αργυρόπουλος Δημήτριος του Αργύρη Μνημονεύεται από τον Σταθόπουλο (Κατάλογος 2, αρ. 124) και τον Γκούμα (αρ. 15), ενώ συναντάμε το όνομά του στην κατάσταση γεωργών (αρ. 17/9) και στον εκλογικό κατάλογο του 1865 (αρ. 33/1377). 18. Αργυρόπουλος Νικόλαος του Ιωάννη Τον συναντάμε στον 2 ο κατάλογο Σταθόπουλου (αρ. 125) και στην κατάσταση γεωργών του 1856 (αρ. 18/8). Το όνομά του αναγράφεται επίσης στους εκλογικούς καταλόγους 1865 και 1879, με αριθμούς 36/1537 και 47/27 αντίστοιχα. 19. Βαρνάβας Γεώργιος του Βαρνάβα Αναφέρεται από τον Σταθόπουλο στον 2 ο κατάλογο (αρ. 146) και τον Γκούμα (αρ. 16). Τον συναντάμε επίσης στην κατάσταση γεωργών με αρ. 19/25 και στον εκλογικό κατάλογο του 1865 με αρ. 37/ Βαρνάβας Γεώργιος Μνημονεύεται από τον Σταθόπουλο (Κατάλογος 4, αριθμ. 125). 21. Βαρνάβας Γεώργιος Έπεσε «στη μάχη Μεσολογγίου». Αναφέρεται από τον Σταθόπουλο στον 6 ο κατάλογο (αριθμ. 25). 22. Βαρνάβας Ευθύμιος του Βαρνάβα Αδελφός του υπ αρ. 19. Το όνομά του το συναντάμε στον κατάλογο 1 (αρ. 169) του Σταθόπουλου, στην κατάσταση Γκούμα (αρ. 17), στην κατάσταση γεωργών (αρ. 20/127) και στον εκλογικό κατάλογο του 1865 (αρ. 38/1405). Μνημονεύεται επίσης από τον Παπαϊωάννου (σελ. 145). 23. Γεωργακόπουλος ή Γεωργίου Κων/νος Τον συναντάμε μόνο στον κατάλογο 2 (αριθμ. 213) του Σταθόπουλου. 24. Γεωργακόπουλος ή Γεωργίου Παναγιώτης Αναφέρεται από τον Σταθόπουλο (Κατάλογος 2, αριθμ. 212) και τον Γκούμα (αρ. 18). 25. Γιαννακόπουλος Ευθύμιος του Ιωάννη Μνημονεύεται από τον Σταθόπουλο (Κατάλογος 2, αρ. 259) και τον Γκούμα (αρ. 19), ενώ τον συναντάμε και στην κατάσταση γεωργών του 1856 (αρ. 22/5). 26. Γιαννακόπουλος ή Γιαννόπουλος Ζαχαρίας Τον συναντάμε στον 2 ο κατάλογο Σταθόπουλου με αριθμό 263α, στην κατάσταση Γκούμα με αριθμό 20 και στην κατάσταση γεωργών του 1856 με αριθμό 23/ Γκομούζας Ανδρέας του Αθανασίου Απαντάται στον 2 ο κατάλογο Σταθόπουλου

16 agiathimiotika nea_layout 1 23/12/ :56 πμ Page ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ - ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ - ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2013 με αριθμό 300 και στην κατάσταση Γκούμα (αρ. 21). 28. Γκομούζας Ευθύμιος Τον βρίσκουμε στον κατάλογο 2 του Σταθόπουλου με αριθμό 301 και στον εκλογικό κατάλογο του 1865 με αριθμό 42/ Γλυμής (πατέρας) Έπεσε στη μάχη των Πέντε Ορίων τον Μάιο του Είχε γιο με το όνομα Ευθύμιος. Μνημονεύεται από τον Σταθόπουλο στον κατάλογο 6 (αριθμ. 57). 30. Γλυμής (γιος) Έπεσε στη μάχη των Πέντε Ορίων τον Μάιο του 1825 μαζί με τον προηγούμενο πατέρα του. Αναφέρεται το όνομά του στον κατάλογο 6 (αρ. 58) του Σταθόπουλου. 31. Γλυμής Αναγνώστης Το όνομά του το βρίσκουμε στον 1 ο κατάλογο (αρ. 318) Σταθόπουλου, στην κατάσταση Γκούμα (αρ. 22), στην κατάσταση γεωργών (αρ. 24/61) και στον εκλογικό κατάλογο του 1865 (αρ. 47/1333). Μνημονεύεται επίσης από τον Παπαϊωάννου (σελίδα 144 του βιβλίου του). 32. Γλυμής Αναστάσιος Τον βρίσκουμε στον 2 ο κατάλογο Σταθόπουλου (αρ. 305) και στην κατάσταση Γκούμα (αρ. 23). 33. Γλυμής Αργύρης του Γεωργίου Μνημονεύεται μόνο από τον Σταθόπουλο (Κατάλογος 2, αριθμ. 307). 34. Γλυμής Ευθύμιος Αναφέρεται από τον Σταθόπουλο (Κατάλογος 1, αρ. 319) και τον Γκούμα (αρ. 24), ενώ το όνομά του υπάρχει στην κατάσταση γεωργών (αριθμ. 25/105), στον εκλογικό κατάλογο του 1865 (αρ. 49/1419) και από τους Καψάλη (σελ. 27) και Παπαϊωάννου (σελ. 144). 35. Γλυμής Παύλος του Πέτρου Τον συναντάμε στον 2 ο κατάλογο Σταθόπουλου, με αριθμό 306, στην κατάσταση Γκούμα με αριθμό 25 και στον εκλογικό κατάλογο του 1865 με αριθμό 52/ Γλυμής Πέτρος του Αναστασίου Πιθανόν να πρόκειται για τον Αναστασόπουλο Πέτρο (αρ. 15), με αλλαγή του επωνύμου του με βάση το βαφτιστικό όνομα του πατέρα του. Στον 1 ο κατάλογο Σταθόπουλου φέρει αριθμό 320 και στην κατάσταση Γκούμα αριθμό 26. Ο Παπαϊωάννου τον μνημονεύει στην σελ. 144 του βιβλίου του. 37. Γλυμής Σταύρος Αναφέρεται μόνο από τον Σταθόπουλο στον 2 ο κατάλογο (αρ. 308). 38. Γλυμοσταθόπουλος Ηλίας Στον κατάλογο 2 Σταθόπουλου τον βρίσκουμε με αριθμό 309 και στην κατάσταση Γκούμα με αριθμό Δασκαλόπουλος Γεώργιος Εντοπίστηκε στον 2 ο κατάλογο Σταθόπουλου με αριθμό 337 και στην κατάσταση Γκούμα με αριθμό Δεδούσης Αναγνώστης του Δεδούση Από τον Σταθόπουλο είναι καταχωρημένος στον 2 ο κατάλογο με αριθμό 339. Τον βρίσκουμε επίσης στην κατάσταση Γκούμα με αριθμό 29, στην κατάσταση γεωργών με αριθμό 27/57 και στον εκλογικό κατάλογο του 1865 με αριθμό 58/ Δεδούσης Ηλίας Πρέπει να γεννήθηκε το Στον 2 ο κατάλογο Σταθόπουλου υπάρχει εγγραφή γι αυτόν στον αριθμό 343. Στην κατάσταση Γκούμα φέρει αριθμό 30 και στην κατάσταση γεωργών του 1856 τον συναντάμε στον αριθμό 28/59, ενώ στην σελίδα 27 του βιβλίου Καψάλη αναγράφεται το όνομά του. 42. Δεδούσης Κων/νος του Δεδούση Υπάρχει εγγραφή γι αυτόν στον 2 ο κατάλογο Σταθόπουλου (αρ. 340), ενώ τον συναντάμε επίσης στην κατάσταση γεωργών (αρ. 29/58) και στους εκλογικούς καταλόγους των ετών 1865 και 1879 με αριθμούς 62/1528 και 76/86 αντίστοιχα. 43. Δημητρίου Αγαπητός Στον κατάλογο 2 Σταθόπουλου φέρει αριθμό 353 και στην κατάσταση Γκούμα Δημητρίου Αγγελής Καλύπτει τον αριθμό 351 του 2 ου καταλόγου Σταθόπουλου και τον αριθμό 31 στην κατάσταση Γκούμα. 45. Δημητρίου Βασίλειος του Δημητρίου Τον συναντάμε στον 2 ο κατάλογο Σταθόπουλου με αριθμό 354, στην κατάσταση Γκούμα με αριθμό 34 και στην κατάσταση γεωργών με αριθμό 30/ Δημητρίου Ηλίας Αναφέρεται από τον Σταθόπουλο στον 2 ο κατάλογο με αριθμό 355 και στην κατάσταση Γκούμα με αριθμό Δημητρίου Φλώρος Τον βρίσκουμε στις ίδιες πηγές με αριθμούς 352 και 32 αντίστοιχα. 48. Δημητρόπουλος Παναγιώτης Στις αυτές πηγές με αριθμούς 369 και 36 αντίστοιχα. 49. Διαγούρτας (Διαούρτας) Κων/νος του Ευσταθίου Μνημονεύεται στον 2 ο κατάλογο Σταθόπουλου με αριθμό 377, στην κατάσταση Γκούμα με αριθμό 37, στην κατάσταση γεωργών με αριθμό 31/55 και στον εκλογικό κατάλογο του 1865 με αριθμό 69/ Δρόλαπας Γιάννης Στον 2 ο κατάλογο Σταθόπουλου φέρει αριθμό 391, στην κατάσταση Γκούμα αριθμό 38 και στην κατάσταση γεωργών τον 33/ Ζαγκούτας Σίδερης Τον βρίσκουμε στον 2 ο κατάλογο Σταθόπουλου στον αριθμό 415 και στην κατάσταση Γκούμα στον αριθμό Ζαγκούτας Τριαντάφυλλος του Νικολάου Κατέχει τον αριθμό 416 του 2 ου καταλόγου Σταθόπουλου, τον αριθμό 35/15 στην κατάσταση γεωργών του 1856 και τον αριθμό 79/1587 του εκλογικού καταλόγου του Ζαχαριάς Αναγνώστης του Δημητρίου Τον συναντάμε με αριθμό 443 στον 1 ο κατάλογο Σταθόπουλου και στον αριθμό 40 της κατάστασης Γκούμα. 54.Ζαχαριάς Γεώργιος του Δημητρίου Πρέπει να είχε γεννηθεί το 1799 ή το Τον βρίσκουμε στον αριθμό 444 του 1 ου καταλόγου Σταθόπουλου, στον αριθμό 41 της καταστάσεως Γκούμα, στον αριθμό 37/13 της καταστάσεως γεωργών και στους εκλογικούς καταλόγους 1865 και 1879 με αριθμούς 81/1359 και 96/97 αντίστοιχα. Από τον Καψάλη αναφέρεται στη σελ. 27 και από τον Παπαϊωάννου στη σελ. 144 των βιβλίων τους. 55. Ζαχαριάς Δημήτριος Στον 1 ο κατάλογο Σταθόπουλου φέρει αριθμό 445 και στην κατάσταση Γκούμα τον 42. Τον βρίσκουμε επίσης στη σελίδα 144 του βιβλίου Παπαϊωάννου. 56. Ζαχαριάς Θεοχάρης Τον βρίσκουμε στις ίδιες πηγές, στον μεν 2 ο κατάλογο Σταθόπουλου με αριθμό 429, στη δε κατάσταση Γκούμα με αριθμό Ζαχαριάς ή Ζαχαρογιαννόπουλος Σπύρος του Ιωάννη Πιθανό έτος γεννήσεώς του το Στον 2 ο κατάλογο Σταθόπουλου φέρει αριθμό 430, στην κατάσταση Γκούμα τον 44, στην κατάσταση γεωργών τον 41/4 και στους εκλογικούς καταλόγους των ετών 1865 και 1879 τους αριθμούς 93/1583 και 108/106 αντίστοιχα. 58. Ζαχαρογιαννόπουλος ή Ζαχαριάς Ευθύμιος του Ιωάννη Αδελφός του προηγούμενου; Στον 1 ο κατάλογο Σταθόπουλου φέρει αριθμό 448 και στην κατάσταση Γκούμα τον 45. Επίσης στον εκλογικό κατάλογο του 1865 αναφέρεται με αριθμό 86/1409, όπως ομοίως στη σελ. 145 του βιβλίου Παπαϊωάννου. Στοιχεία επίσης γι αυτόν παραθέτει ο Ιωάννης Δ. Παύλου στη σελ. 17 του 25 ου φύλλου της εφημερίδας μας, στη 12 η συνέχεια της ιστορικής του έρευνας για το χωριό μας. 59. Ζαχαρόπουλος Ιωάννης Τον βρίσκουμε στους 1 ο κατάλογο Σταθόπουλου (με αριθμό 450) και 6 ο (με αριθμό 77) και στην κατάσταση Γκούμα με αριθμό 46. Επίσης στη σελ. 145 του βιβλίου Παπαϊωάννου. Έπεσε στη Λιβαδειά. 60. Ηλιόπουλος Ανδρέας Τον συναντάμε στον 1 ο κατάλογο Σταθόπουλου με αριθμό 472 και στην κατάσταση Γκούμα με αριθμό 47. Επίσης στη σελίδα 144 του βιβλίου Παπαϊωάννου και στη σελίδα 74 (αρ. 33) του βιβλίου του Γ.Δ. Βακράκη, όπου μνημονεύεται η συμμετοχή του δίπλα στον Οδυσσέα Ανδρούτσο στη μάχη στο Χάνι της Γραβιάς. Ο Κ. Αβραάμ τον αναφέρει στη σελίδα 296 του βιβλίου του, ενώ μνεία γι αυτόν κάνει και ο Ιωάννης Δ. Παύλου στα 24 ο (σελ. 11) και 25 ο (σελ. 11) φύλλα της εφημερίδας μας. 61. Ηλιόπουλος Ευθύμιος Υπάρχει καταχώρηση στον 2 ο κατάλογο Σταθόπουλου (αρ. 459), στην κατάσταση Γκούμα (αρ. 48) και στην κατάσταση γεωργών (αρ. 42/33). 62. Ηλιόπουλος Παναγιώτης Το όνομά του αναγράφεται στον 2 ο κατάλογο Σταθόπουλου με αριθμό 460, στην κατάσταση Γκούμα με αριθμό 49 και στην κατάσταση γεωργών με αριθμό 43/34. Θα συνεχίσουμε όμως και θα ολοκληρώσουμε τις καταγραφές μας στο επόμενο φύλλο της εφημερίδας μας. Ευθύμιος Κ. Γλυμής

17 agiathimiotika nea_layout 1 23/12/ :56 πμ Page 17 ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ - ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ - ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ «Ο τελευταίος κόμης των Σαλώνων», του Σπυρ. Λάμπρου Ηαποψινή βραδιά έχει συμβολισμούς και σημασίες που η ανάπτυξή τους κρύβει έναν απρόσμενο βαθμό δυσκολίας. 143 χρόνια πριν, στο «Θέατρο Αθηνών», παιζόταν τέτοιες μέρες με ιδιαίτερη επιτυχία το έργο το οποίο αφού αποδόθηκε στην νέα ελληνική, εκδόθηκε πρόσφατα στο βιβλίο που έγινε η αφορμή της αποψινής μας συνάντησης. Τα Σάλωνα εκείνη την εποχή, από ευημερούσα πολιτεία, με το διπλό χτύπημα του Εγκέλαδου, προσπαθούσαν να ανοικοδομηθούν και να ανασυγκροτηθούν. Τα σύνορα του ελληνικού κράτους έφταναν λίγο παραέξω από τη Λαμία και η ληστεία αποτελούσε κοινωνική πληγή και λόγο να πιέζουν και να διασύρουν διεθνώς την Ελλάδα οι ξένοι. Όταν παρουσιάστηκε το έργο, για την καλύτερη πρόσληψη από τους θεατές προηγήθηκε κατατοπιστική ομιλία του φοιτητή-συγγραφέα σε μεγάλο τότε φιλολογικό σύλλογο της Αθήνας. Αφορμή σύνθεσης, στάθηκε το «Χρονικό του Γαλαξιδιού» του ιερομόναχου Ευθύμιου Πενταγιώτη και ο Κων. Σάθας. Η σχέση των δύο νεαρών τότε ανδρών και η εξέλιξη της φιλίας τους που παρουσιάζεται στο βιβλίο, παραπέμπει και στη σχέση επιστήμης και τέχνης, ιστορίας και δραματικής ποίησης, αποκαλύπτοντας τη δυναμική της ιστορίας να εμπνέει και να τροφοδοτεί την καλλιτεχνική δημιουργία με βάση τις επιθυμίες του κοινού/κοινωνίας, τα συγκινησιακά σύστοιχα. Η Ελλάδα εκείνη την περίοδο, εμφορούμενη από τη Μεγάλη Ιδέα επιθυμούσε διακαώς να μεγεθυνθεί συμπεριλαμβάνοντας στην επικράτειά της τους αλύτρωτους αδερφούς. Στο Πανεπιστήμιο Αθηνών η Ιστορία πρόβαλε τα ένδοξα γεγονότα της αρχαίας εποχής και για αντίκρουση των υπονομευτικών θεωριών του Fallmerayer, το τρίσημο σχήμα της ενότητας του Ελληνισμού του Κ. Παπαρρηγόπουλου. Ο φοιτητής συγγραφέας Σπυρίδων Λάμπρος επιχειρεί μια μετατόπιση διευρύνοντας τον ορίζοντα ως προς τα ερευνώμενα ιστορικά αντικείμενα «μπορεί όμως να αποβεί αφετηρία για γενικότερες σκέψεις και βαθύτερες κρίσεις ικανές να διασαφηνίζουν το υπολανθάνον εκείνη τη φαινομενικά άγονη και περίοδο παρακμής αληθινό πνεύμα του Ελληνισμού». Τολμά για την ιστορική αλήθεια να μιλήσει και για σύμπραξη Ελλήνων και Τούρκων, όμως με υπόδειξη της Επιτροπής του Βουτσιναίου Διαγωνισμού, επανέρχεται στην απαρέγκλιτη ιδεολογική γραμμή της εποχής, της μονομέτωπης αντιπαράθεσης προς τους Τούρκους. Για την ποιητική γλώσσα του «Τελευταίου κόμη» ακούστηκαν προηγουμένως ενδιαφέρουσες κι εύστοχες κρίσεις και οι επιμελητές της σημερινής έκδοσης καταγράφουν τις δυσκολίες της αναμέτρησής τους με το πρωτότυπο κείμενο. Ο Σπύρος Ασδραχάς που έχει ιδιαίτερα ασχοληθεί με το εκτεταμένο ιστορικό έργο του Σπ. Λάμπρου, εξέφρασε τη γνώμη ότι ο συγγραφέας έβλεπε αναγκαία την διαφοροποίηση στις χρησιμοποιούμενες μορφές γλώσσας στην Επιστήμη και στην Ποίηση. Η αίσθηση της γλώσσας του Σπ. Λάμπρου, απασχολεί ιδιαίτερα έναν συγγραφέα με δουλεμένο και προσεγμένο ύφος, τον Ρένο Αποστολίδη σημαντικό ιστορικό, ο οποίος στο έργο του Κριτική του μεταπολέμου κάνει συχνές αναφορές στον συγγραφέα του «Τελευταίου κόμη». Το κείμενο διαβάζεται ευχάριστα, όσο κι αν απ την αρχή γίνεται αισθητή η διαφορετική εποχή στην οποία συντέθηκε. Η εξέλιξη αναμένεται μ ενδιαφέρον καθώς προχωρεί η ανάγνωση. Οι χαρακτήρες είναι πειστικά διαμορφωμένοι. Μια πλοκή ενός έργου με ευδιάκριτα πατριωτικό περιεχόμενο εξυφαίνεται με την αντίθεση των γενεών, τις πλεκτάνες της πολιτικής, τον αγνό έρωτα της κακότυχης Αρετής, τον παρορμητισμό του Άγγελου, τη σεβάσμια μορφή του επισκόπου Σεραφείμ, τις μορφές και το συνωμοτικό πνεύμα των αποφασισμένων να εξεγερθούν πατριωτών, της φύσης και των φαινομένων της, τις εναλλαγές και εντάσεις. Μεγαλωμένοι με τις αφηγήσεις των παππούδων για τις ένδοξες στιγμές της απελευθέρωσης του κάστρου τo 21 το βλέπομε να δεσπόζει πάνω από την πόλη και είναι η πρώτη εικόνα κάθε επισκέπτη της Άμφισσας. Ζωντανεύει στην 3 η 4 η πράξη του έργου του Σπ. Λάμπρου, να είναι αρραγές και επιβλητικό, να πολιορκείται από πολεμιστές και όπλα στα μέσα του 14 ου αιώνα και τέλος, ηρωικά να εκπορθείται. Η άνεση στο χειρισμό των γεωγραφικών και χωροταξικών στοιχείων της περιοχής της Άμφισσας από τον Σπ. Λάμπρο, που δεν είναι βέβαιο ότι είχε επισκεφτεί την πόλη, ευχάριστα εκπλήσσουν και το αίσθημα της αμφισσαϊκής περηφάνειας τονώνουν, καθώς τα έχουν εντοπίσει και τα παραθέτουν οι επιμελητές στο σχολιασμό τους. Η αξιοποίηση των ονομάτων των κλεφταρματολών της Τουρκοκρατίας (Σισμάνης, Καβάσιλας, Λυκοθανάσης, Ζαχαριάς, Λαγίνης), πάλι απ τις έρευνες του Σάθα προερχόμενα, για τη διάπλαση των ρόλων των εξεγειρομένων κατά των Καταλανών, δεν ξενίζει με τον τριών αιώνων αναχρονισμό, μα θέλει να δείξει με ευφάνταστο καλλιτεχνικό τρόπο αυτό που αρκετά πρόσφατα διατύπωσε ο Νίκος Σβορώνος, τον αντιστασιακό χαρακτήρα της ελληνικής ιστορίας και του λαού μας. Ξαναδιαβάζοντας ένα θεατρικό έργο του 1870 στην πιο οικεία νεοελληνική μας γλώσσα, ερχόμαστε να αναρτήσομε ή να ξεσκονίσομε στα κάδρα της ιστορίας του τόπου μας, τις μορφές του Σάθα, του Μελισσάρη και του Καλονάρου. Ο πρώτος με τη νεανική ορμή και τον ενθουσιασμό του ερευνητή, αλλά και μια δεξιότητα στον εντοπισμό κρίσιμων στοιχείων απ τις αρχειακές πηγές, είναι ο θεμελιωτής της ιστορίας της Άμφισσας στη σύγχρονη εποχή. Και μάλιστα εμπνέει τον Σπ. Λάμπρο να συνθέσει ένα βραβευμένο θεατρικό έργο. Ο Θεοχάρης Μελισσάρης με το πάθος για τη γενέτειρά του, της προσφέρει σημαντικές δημοσιογραφικές υπηρεσίες με την κυκλοφορία της εβδομαδιαίας εφημερίδας «ΑΜΦΙΣΣΑ» ( ) σημαντική (έμμεση) πηγή σήμερα της ιστορίας της πόλης, και τέλος ο Πέτρος Καλονάρος, μεσαιωνολόγος φερμένος λόγω της εργασίας της συζύγου του στα Σάλωνα, με προσωπική δαπάνη του αείμνηστου δήμαρχου, Δημητρίου Λιανουλοπούλου, συγγράφει την ιστορία της πόλης τη δεκαετία του 50, με πολλές παραπομπές στα ιστορικά έργα του Σπ. Λάμπρου. Αυτή ευτύχησε να εκδοθεί στα τέλη του περασμένου αιώνα και ως συμβαντολογική, γίνεται σαφώς αντιληπτό ότι χρειάζεται αναθεώρηση, με εμπλουτισμό και επανέλεγχο. Ο «Τελευταίος κόμης των Σαλώνων» έγινε ο τρίτος σημαντικός πρεσβευτής της Άμφισσας στο εξωτερικό, μετά τις ελιές και τα δέρματα, περίφημα/ονομαστά προϊόντα του τόπου. Οι αναφορές και τα σχόλια στο λογοτεχνικό περιοδικό «Η φωνή του Montserrat» απ τον Καταλανό βυζαντινολόγο Αντόνι Ρουβιό και η αλληλογραφία του ιδίου με τον Σπ. Λάμπρο (καθηγητή πια και όχι αποκηρύσσοντα το θεατρικό έργο της νεότητάς του) γίνονται αφορμή ανάπτυξης ειλικρινών φιλικών σχέσεων στις αρχές του 20ού αιώνα, με την εξαιρετική φιλική σύνδεση και του εκλεκτού Αμφισσέα της εποχής, γιατρού Αλέξανδρου Στουρνάρα. Η καταλανική περίοδος της Ιστορίας της Άμφισσας και η ανάμνηση της φιλίας Ρουβιό-Σπ. Λάμπρου και «Τελευταίου κόμη των Σαλώνων», συνδέει και στον τρέχοντα αιώνα, Καταλανούς διανοούμενους και ρέκτες της ιστορικής έρευνας Αμφισσείς, σε αμοιβαία επωφελείς ανταλλαγές. Μελετώντας τον «Τελευταίο κόμη των Σαλώνων» το καίριο ιστορικό σημείο του εκούσιου περάσματος από την κυριαρχία των Καταλανών στην Τουρκοκρατία, είναι μια σαφώς αμφισβητούμενη εκ των υστέρων επιλογή προς Ανατολάς που σφραγίζει για αιώνες την πορεία του τόπου. Ο σύγχρονος προβληματισμός ενισχύεται απ τις επ αυτού απόψεις των σχολιαστών, όπως και ο ακόμη σκοτεινός ρόλος της παρεξηγημένης/συκοφαντημένης, σίγουρα τελευταίας κόμισσας των Σαλώνων, της Ελένης Καντακουζηνής. Το σήμερα παρουσιαζόμενο βιβλίο ξεκίνησε ως διδασκαλία-επιλεγμένο θέμα τοπικής ιστορίας το 2 ο τρίμηνο του σχολικού έτους στη Γ Τάξη του Γυμνασίου Άμφισσας. Ο Γιάννης Κολιαβάς γλωσσομαθής/αυτοδίδακτος εν πολλοίς με αναπτυγμένες ιδιαίτερα τις δεξιότητές του στις νέες τεχνολογίες και συγγραφέας/μεταφραστής βιβλίου για τις σχέσεις Ελλήνων και Καταλανών με επίκεντρο τα Σάλωνα, διευθύνει για 10 χρόνια με αξιέπαινο τρόπο το Εσπερινό Γυμνάσιο με Λυκειακές Τάξεις, Άμφισσας. Ο Δημήτρης Παλούκης με τις ρίζες του στην ποίηση, εισήλθε στην Εκπαίδευση κάνοντας μια κρίσιμη στροφή στη ζωή του. Ακολουθώντας τις αρχές του Τάκη Παυλοστάθη για την πνευματική ζωή, έχει αφιερώσει ένα μέρος του εν εξελίξει έργου του στο γενέθλιο τόπο. Συμμερίστηκε τα οράματα του Γιώργου Γάτου για τη Δημοτική Βιβλιοθήκη Άμφισσας και ζει με το βάρος, της μη λειτουργίας ακόμα, του Παραρτήματος της βιβλιοθήκης, που δώρισε ο αξέχαστος συμπατριώτης μας στην πόλη μας. Κολιαβάς και Παλούκης είναι μόνιμοι συνεργάτες της ιδιαίτερα ποιοτικής και πανελλήνια γνωστής τοπικής εφημερίδας «ΑΓΙΑΘΥΜΙΩ- ΤΙΚΑ ΝΕΑ». Η ευτυχής στιγμή της έκδοσης του «Τελευταίου κόμη των Σαλώνων» οφείλεται στην ευγενική χορηγία συμπατριωτών, κυρίως πανεπιστημιακών καθηγητών και καλλιτεχνών παιδιών της Φωκίδας. Η χορηγία τους ελπίζουμε να σημάνει ένα πιο ενεργό και συλλογικό ενδιαφέρον τους για τον τόπο, στον οποίο είναι πάρα πολλά αυτά που θα μπορούσαν να προσφέρουν. Αν ο «κόμης» γνωρίσει και 3 η έκδοση, ο Προηγούμενος της Ιεράς Μονής Αγίου Ιωάννου του Θεολόγου της Πάτμου, πατήρ Αμφιλόχιος, θα έχει ετοιμάσει μια ολοκληρωμένη εικονογράφηση του έργου. Ήδη προβάλλεται με χρώματα το σκίτσο του που κοσμεί το βιβλίο. Με πολλές ευχαριστίες προς όλους τους συντελεστές της έκδοσης και της αποψινής εκδήλωσης. Θα μπορούσαμε να φανταστούμε την παλιά και σύγχρονη πόλη του κόμη, την πατρίδα των περισσοτέρων εδώ απόψε, βαδίζοντας, όπως η προβαλλόμενη εικόνα, σε μια οδό Σπ. Λάμπρου. Ρένα Τσιλομελέτη Σημείωση «Α.Ν.»: Το παραπάνω αποτελεί το κείμενο της ομιλίας της Ρένας Τσιλομελέτη (Πυρηνικός Ιατρός) κατά την παρουσίαση της πρόσφατης έκδοσης του βιβλίου «Ο τελευταίος κόμης των Σαλώνων» του Σπ. Λάμπρου, στις 15 Νοεμβρίου, στην αίθουσα του Ελληνοβρετανικού κολλεγίου στην Αθήνα. Το έμμετρο αυτό δράμα αποδόθηκε στη νέα ελληνική και σχολιάστηκε από τους καθηγητές, φίλους του Συλλόγου μας και συνεργάτες της εφημερίδας μας Γιάννη Κολιαβά και Δημήτρη Παλούκη.

18 agiathimiotika nea_layout 1 23/12/ :56 πμ Page ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ - ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ - ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2013 Θηλασμός και άντληση του μητρικού γάλακτος Γ ια κάθε τελειόμηνο αλλά ακόμα περισσότερο για κάθε πρόωρο βρέφος το μητρικό γάλα είναι η μόνη απαραίτητη τροφή γι αυτό. Μητέρα και μωρό έχουν ανάγκη να είναι μαζί από την πρώτη στιγμή και τουλάχιστον για δύο μήνες προκειμένου να εδραιωθεί μια επαρκής παραγωγή γάλακτος. Ιδανικά, για κάθε βρέφος συστήνεται αποκλειστικός μητρικός θηλασμός για έξι μήνες αλλά και σε διαφορετική περίπτωση η οποιαδήποτε προσφορά μητρικού γάλακτος έχει ανεκτίμητα οφέλη. Η σχέση θηλασμού είναι αμφίδρομη και δεν υπάρχει προκαθορισμένος χρόνος λήξης. Καλό θα είναι να συνεχίζεται και μετά το πρώτο εξάμηνο μέχρι το μωρό να πάψει να την έχει πια ανάγκη. Υπάρχουν περιπτώσεις στις οποίες η συνεχής φυσική επαφή του βρέφους με την μητέρα του δεν είναι εφικτή οπότε και απαιτείται η άντληση του μητρικού γάλακτος. Η συχνότερη αιτία είναι η επιστροφή της μητέρας στην εργασία, μία διαδικασία η οποία προκαλεί αναστάτωση και άγχος. Με την βοήθεια ωστόσο των συσκευών άντλησης ανθρώπινου γάλακτος καθίσταται δυνατή η συνεχής παροχή μητρικού γάλακτος παρά την παροδική απουσία της μητέρας. Μια άλλη αιτία προσωρινής διακοπής της επαφής του βρέφους με την μητέρα του είναι η ανάγκη νοσηλείας σε μονάδα νεογνών. Ειδικά στα πρόωρα βρέφη η χορήγηση μητρικού γάλακτος είναι αναντικατάστατη καθώς βοηθάει στην τόνωση του ανοσοποιητικού και την ορθή ωρίμανση του γαστρεντετρικού συστήματος. Ακόμα όμως και όταν δεν διακόπτεται η επαφή μητέρας-παιδιού, η άντληση του γάλακτος μπορεί να φανεί σωτήρια. Πρόκειται για μητέρες που έχουν ανατομικά προβλήματα στις θηλές ή για μητέρες που θέλουν να επαυξήσουν την παραγωγή γάλακτος εάν αυτή είναι χαμηλή. Αντίστροφα, όταν η παραγωγή γάλακτος είναι πλεονάζουσα και δημιουργεί συμφόρηση στους μαστούς, η άντληση δρα ανακουφιστικά δίνοντας ταυτόχρονα την ευκαιρία για τη δημιουργία μιας ατομικής τράπεζας γάλακτος. Υπάρχουν και περιτπώσεις που το εξαγόμενο γάλα δεν θα πρέπει να χρησιμοποιηθεί για το βρέφος όπως για παράδειγμα συμβαίνει όταν η μητέρα θα πρέπει να λάβει κάποια αγωγή που αντενδείκνυται για τον θηλασμό, οπότε υποχρεωτικά και προκειμένου να μην σταματήσει ο θηλασμός, για ένα χρονικό διάστημα θα πρέπει να γίνεται άντληση του γάλακτος. Τέλος, μια συσκευή άντλησης του μητρικού γάλακτος μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να γίνει διακοπή της γαλουχίας με πιο φυσικό τρόπο από ό,τι η χρήση φαρμακευτικού σκευάσματος. Από τα παραπάνω συμπεραίνουμε ότι η χρήση συσκευής άντλησης μητρικού γάλακτος μπορεί να γίνεται περιστασιακά ή σε τακτική βάση. Σε καμία περίπτωση όμως δεν θα πρέπει να αντικαθιστά τον θηλασμό όταν αυτός είναι εφικτός. Αυτό γίνεται αφενός γιατί η ποσότητα που αντλείται μηχανικά δεν αντιστοιχεί στην ποσότητα που το βρέφος με τις θηλαστικές του κινήσεις μπορεί να αντλήσει, και αφετέρου γιατί ο θηλασμός εξαρτάται από τη σχέση ζήτησης και προσφοράς. Παρακάτω αναφέρονται συμβουλές για επιτυχή συνέχιση του θηλασμού όταν ταυτόχρονα γίνεται χρήση συσκευής άντλησης μητρικού γάλακτος: -Χαλάρωση: απαραίτητο βήμα για εύκολη άντληση του γάλακτος. Εκτός από ένα ήρεμο και χαλαρωτικό περιβάλλον στο οποίο καλό θα είναι να υπάρχει και μια φωτογραφία του μωρού, η χρήση ζεστής κομπρέσας και η μάλαξη των μαστών μπορεί να αποβούν πολύ αποδοτικές μέθοδοι. -Συχνή άντληση: σε περιπτώσεις πολύωρης εργασίας καλό θα είναι η άντληση να γίνεται και από τους δύο μαστούς ταυτόχρονα (διπλή άντληση) για 15 λεπτά ανά τρίωρο περίπου. -Θηλασμός κατ επίκληση του βρέφους: όταν η μητέρα βρίσκεται μαζί με το βρέφος θα πρέπει να το θηλάζει όσο συχνά εκείνο θέλει και για όση ώρα θέλει. Η εργαζόμενη μητέρα καλό θα είναι να εκμεταλευθεί τις απογευματινές ελεύθερες ώρες, τις πρώτες πρωινές ώρες πριν την δουλειά καθώς και τις αργίες. -Αποφυγή χορήγησης συμπληρώματος: κάθε γεύμα συμπληρώματος που καταναλώνει σε βρέφος αντιστοιχεί σε μια δυνητική ποσότητα γάλακτος που θα μπορούσε η μητέρα να είχε παραγάγει. Για τον λόγο αυτό, καλό θα είναι κάθε εργαζόμενη να αντλεί γάλα σε κάθε ευκαιρία προκειμένου να έχει μια ατομική τράπεζα μητρικού γάλακτος. -Λήψη επαρκούς ποσότητας υγρών: υγρά που ενδείκνυνται είναι το νερό, οι χυμοί φρούτων, το γάλα. Συστήνεται αποφυγή ανθρακούχων ροφημάτων καθώς και ροφημάτων που περιέχουν καφεΐνη ή αλκοόλ. -Διακοπή καπνίσματος: το κάπνισμα μπορεί να μειώσει την παραγωγή γάλακτος, μπορεί να αλλοιώσει τη γεύση του και μπορεί να επηρεάσει τον ύπνο του βρέφους. Μελέτες συσχετίζουν το κάπνισμα της μητέρας με το σύνδρομο αιφνιδίου θανάτου των βρεφών (sudden infant death syndrome -SIDS) ενώ είναι πια γνωστό ότι το παθητικό κάπνισμα αυξάνει τον κίνδυνο εκδήλωσης στο παιδί μιας σειράς νοσημάτων όπως βρογχίτιδα, άσθμα, οξεία μέση ωτίτιδα. -Προσωπική φροντίδα: η μητέρα πρέπει να φροντίζει για μια σωστή δίαιτα βασισμένη σε φρούτα, λαχανικά και δημητριακά ολικής άλεσης. Πρέπει επίσης να κοιμάται και να αναπαύεται επαρκώς, οπότε καλό θα είναι να ζητάει βοήθεια όποτε το κρίνει απαραίτητο. Η άντληση του μητρικού γάλακτος μπορεί να γίνει με το χέρι ή με τη βοήθεια συσκευής (ηλεκτρικής ή χειροκίνητης). Η επιλογή της καταλληλότερης μεθόδου γίνεται ως επί το πλείστον με βάση τη συχνότητα και τη διάρκεια χρήσης. Έτσι εάν η άντληση έχει μεγάλη συνχότητα και διάρκεια προτείνεται η χρήση ηλεκτρικής συσκευής ενώ για περιστασιακή χρήση επαρκεί μια χειροκίνητη συσκευή. Υπάρχουν κάποια τεχνικά χαρακτηριστικά τα οποία πρέπει να λάβει η μητέρα υπόψη της για την σωστή επιλογή μιας ηλεκτρικής συσκευής άντλησης. -Η συσκευή θα πρέπει να δίνει τη δυνατότητα ρύθμισης α) της αρνητικής πίεσης (προτεινόμενο εύρος mbar) και β) της συχνότητας αναρρόφησης (προτεινόμενο εύρος κύκλοι/λεπτό) με βάση α) τις προσωπικές ανάγκες κάθε μητέρας και β) την προσομοίωση των θηλαστικών κινήσεων του βρέφους. Αρχικά η υψηλή συχνότητα σε συνδυασμό με χαμηλή αρνητική πίεση μπορούν να επάγουν την ροή του γάλακτος. Εν συνεχεία, όταν το γάλα αρχίσει να ρέει, η μείωση της συχνότητας και η αύξηση της αρνητικής πίεσης μπορεί να κάνει την άντληση του γάλακτος αποτελεσματικότερη. -Η συσκευή θα πρέπει να πληροί τις προϋποθέσεις υγιεινής ώστε να διασφαλίζεται η ασφαλής συλλογή του γάλακτος. -Η συσκευή θα πρέπει να είναι εύκολη στη χρήση. -Τα ανταλλακτικά εξαρτήματα και η τεχνική υποστήριξη θα πρέπει να είναι διαθέσιμα. -Το περίβλημα του στήθους θα πρέπει να έχει το κατάλληλο μέγεθος ώστε να προσαρμόζεται σωστά γύρω από την θηλή και να μην πιέζει τους γαλακτοφόρους αδένες εμποδίζοντας την ομαλή ροή του γάλακτος. Η άντληση γάλακτος ποτέ δεν πρέπει να είναι επώδυνη. Πριν ξεκινήσει η διαδικασία άντλησης του γάλακτος απαραίτητο είναι το καλό πλύσιμο των χεριών με σαπούνι και ζεστό νερό. Ολα τα εξαρτήματα της αντλίας που έρχονται σε επαφή με το μητρικό γάλα καθώς και τα μπουκάλια συλλογής θα πρέπει να έχουν πλυθεί καλά με σαπούνι και ζεστό νερό και εν συνεχεία να έχουν αποστειρωθεί με τον συνήθη τρόπο. Ενδεικτικές μέθοδοι διατήρησης του φρέσκου μητρικού γάλακτος που προορίζεται για υγιή τελειόμηνα βρέφη αναγράφονται στον ακόλουθο πίνακα (για γάλα που προορίζεται για χρήση εντός μονάδας νοσηλείας νεογνών, ακολουθούνται οι οδηγίες που δίνονται από την μονάδα): Καλό θα είναι το γάλα κάθε άντλησης να αποθηκεύεται σε ξεχωριστό δοχείο. Φρέσκο αντλημένο γάλα μπορεί να προστεθεί στο γάλα της ίδιας ημέρας που ήδη φυλάσσεται στο ψυγείο, δεν μπορεί όμως να προστεθεί σε γάλα που έχει καταψυχθεί. Το μητρικό γάλα μπορεί να αποψυχθεί στο ψυγείο ή σε θερμοκρασία δωματίου. Για να ζεσταθεί τοποθετείται σε μπεν-μαρί με ζεστό νερό μέχρι το γάλα να φτάσει τους 37 o C. Δεν πρέπει να γίνεται χρήση φούρνου μικροκυμάτων. Κατά τη διαδικασία απόψυξης μπορεί να γίνει διαχωρισμός των συστατικών του σε δύο στρώσεις, μια υδάτινη και μια λιπαρή. Σε αυτή τη περίπτωση η ομογενοποίηση μπορεί να γίνει με προσεκτική ανακίνηση. Ενας ενδεχόμενος κίτρινος αποχρωματισμός που μπορεί να συμβεί είναι φυσιολογικός. Το μητρικό γάλα που έχει αποψυχθεί πρέπει να χρησιμοποιηθεί μέσα σε 24 ώρες. Τυχόν υπόλειμμα δεν πρέπει να φυλάσσεται περαιτέρω. Ο θηλασμός είναι η κυριότερη μορφή φροντίδας για το βρέφος. Αποτελεί όμως ταυτόχρονα και μια δέσμευση ζωής για την μητέρα. Η επιτυχία του στόχου είναι η καλύτερη επιβράβευση για κάθε μητέρα. Οποιαδήποτε στιγμή για οποιαδήποτε αμφιβολία ή ερώτημα θα πρέπει κάθε μητέρα να αποτείνεται σε έναν σύμβουλο θηλασμού προκειμένου να ξεπεράσει το οποιοδήποτε εμπόδιο μικρό ή μεγάλο. Μάρθα Ρενιέρη-Καρανάσου Παιδίατρος

19 agiathimiotika nea_layout 1 23/12/ :56 πμ Page 19 ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ - ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ - ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ «ΟΤΑΝ ΤΑ ΦΕΡΕΤΡΑ ΕΙΝΑΙ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ ΑΠΟ ΤΙΣ ΠΑΙΔΙΚΕΣ ΚΟΥΝΙΕΣ» του Χαραλάμπου Ν. ΠΑΥΛΟΥ, Διευθυντού Α.Σ.Π.Ε. Γεννητικότητα γονιμότητα είναι η αναλογία του αριθμού των γεννήσεων ανά 1000 κατοίκους και μαζί με τους άλλους δύο δημογραφικούς συντελεστές, τη θνησιμότητα και τη μετανάστευση, εκφράζει την πορεία του δημογραφικού μετασχηματισμού της χώρας, ως προς τη σύνθεση, το μέγεθος και τη γεωγραφική του κατανομή. Στις αρχές του 20 ου αιώνα ήταν απαραίτητα τρία παιδιά ανά γυναίκα αναπαραγωγικής ηλικίας για την ανανέωση των γενεών, ενώ σήμερα αρκούν δύο και κάτι (2,1), εξαιτίας της πολύ χαμηλής θνησιμότητας των νηπίων. Ο δείκτης γήρανσης (η αναλογία του γεροντικού πληθυσμού, άνω των 65 ετών, προς τον ηλικιακά νεότερο πληθυσμό, 0-14 ετών), έχει αυξηθεί σημαντικά. Πριν από 20 χρόνια ήταν στο 73,7 για να φτάσει το 2011 στο 135,4, στοιχεία που δείχνουν ότι οι ηλικιωμένοι αυξάνονται. Είναι χαρακτηριστικό ότι ο δείκτης γονιμότητας το 1975 ήταν 2,33 παιδιά και σήμερα έχει πέσει στο 1,3. Εάν δε υπολογίσει κανείς τις γεννήσεις μόνο από Ελληνίδες, ο δείκτης αυτός συρρικνώθηκε γύρω στο 1. Η πτωτική πορεία του συντελεστή γονιμότητας επιδεινώθηκε περαιτέρω και από μια σημαντική εξίσωση μεταξύ αγροτικού και αστικού πληθυσμού. Από 1,71 που ήταν ο συντελεστής αυτός στις αστικές περιοχές και 3,17 στις αγροτικές το 1951, διαμορφώθηκε σε 1,56 στις αστικές και 1,87 στις αγροτικές το Σήμερα η κατάσταση είναι ακόμα χειρότερη. Η παραπάνω διαφοροποίηση μεταξύ του αγροτικού και αστικού πληθυσμού, σε βάρος του πρώτου, έχει σπουδαία σημασία γιατί παριστάνει ανάγλυφα την αποστέρηση της χώρας από την «τροφοδοτική δεξαμενή», όπως επισημαίνει ο Γ. Τζιαφέτας. Από τη στιγμή κατά την οποία ο δείκτης γεννητικότητας έχει κατέβει κάτω από το όριο των 2,1 παιδιών, ανά γυναίκα αναπαραγωγικής ηλικίας (15 49 ετών), δεν μιλάμε πλέον για γονιμότητα, αλλά για την αρνητική της μορφή, που είναι η υπογεννητικότητα. Μιλάμε δηλαδή για το φαινόμενο εκείνο, κατά το οποίο, οι γεννήσεις, δεν επαρκούν για την ανανέωση των γενεών, οπότε και οδηγούμεθα με μαθηματική ακρίβεια στον αφανισμό. Πρόκειται για σύγχρονο κοινωνικό φαινόμενο, που έχει πολλές και σοβαρές αιτίες μεταξύ των οποίων δεσπόζουσα θέση κατέχει η αλλαγή του οικογενειακού μοντέλου και ο σύγχρονος τρόπος διαβίωσης των ανθρώπων. Το μεταίχμιο της δημογραφικής αδυναμίας για την ανανέωση των γενεών, με την μη επίτευξη έστω του ορίου του 2,1 παιδιά ανά γυναίκα αναπαραγωγικής ηλικίας, αποδίδει παραστατικά η φράση: «Όταν τα φέρετρα είναι περισσότερα από τις παιδικές κούνιες». Και το τραγικό αυτό φαινόμενο παρουσιάστηκε στη χώρα μας πολλές και συνεχόμενες φορές και κατά το κοινώς λεγόμενο, χτύπησε το καμπανάκι στους ιθύνοντες, που έχουν στα χέρια τους την τύχη αυτού του λαού, όμως αυτοί περί άλλα τυρβάζουν. Όπως φαίνεται από τον πίνακα, που παρατίθεται παρακάτω, για μια ολόκληρη σχεδόν δεκαετία, οι θάνατοι υπερτερούν σταθερά των γεννήσεων: Από το έτος 1932, που υπάρχουν στοιχεία για τη φυσική κίνηση του πληθυσμού, για πρώτη φορά οι γεννήσεις μειώθηκαν στις , παρουσιάζοντας μείωση κατά 5,69% σε σχέση με το 2011 που ήταν Από τον αριθμό αυτό, εάν αφαιρέσει κανείς τις γεννήσεις που προήλθαν από αλλοδαπές (ποσοστό 15,46%), η κατάσταση είναι εφιαλτική για την πορεία του τόπου μας. Οι θάνατοι, κατά το 2012, παρουσίασαν αύξηση κατά 5% σε σύγκριση με το έτος 2011 και ανήλθαν στις , έναντι , που ήταν το Επισημαίνεται πως, από το έτος 1932, που είχαμε θανάτους, είναι η πρώτη φορά που οι θάνατοι αυξήθηκαν στις Αλλά και οι γάμοι παρουσίασαν αισθητή μείωση. Το έτος 2012, οι γάμοι κατήλθαν σε , έναντι του έτους 2011, παρουσιάζοντας μείωση 9,8%. Η ηλικιακή σύνθεση του πληθυσμού είναι τραγική, αφού η μέση ηλικία των κατοίκων είναι 41,9 έτη, όταν σε άλλες χώρες είναι κάτω από 35 έτη. Από την απογραφή διαπιστώθηκε πως υπάρχουν παιδιά ηλικίας έως 14 ετών και επιπλέον παιδιά ηλικίας από 15 έως 19 ετών, συνολικά δηλαδή λίγο πάνω από τα Από την άλλη μεριά έχουμε άτομα ηλικίας ετών, άτομα ηλικίας ετών και πάνω από 80 ετών. Συνολικά δηλαδή άτομα επί του συνόλου του πληθυσμού ( ) είναι πάνω από 60 ετών (20%) του πληθυσμού. Τη συρρίκνωση του πληθυσμού έρχεται να επιδεινώσει και η αλλοίωση την οποία αυτός υφίσταται, από το περίπου καταγεγραμμένων αλλοδαπών και του επιπλέον ανεξέλεγκτου αριθμού λαθρομεταναστών. Για τον αριθμό των παράνομων μεταναστών ούτε ξέρει κανείς, ούτε ενδιαφέρεται να μάθει πόσοι είναι!!! Επί του συνόλου του Ελληνικού πληθυσμού, άτομα έχουν Ελληνική υπηκοότητα, άτομα έχουν υπηκοότητα Χωρών της Ε.Ε., άτομα έχουν υπηκοότητα λοιπών Χωρών και άτομα χωρίς υπηκοότητα. Το σύνολο των αλλοδαπών που διέμεναν μόνιμα στην Ελλάδα κατά την απογραφή, όπως και των ατόμων χωρίς ή με αδιευκρίνιστη υπηκοότητα, ανήλθε σε άτομα. Από τον αριθμό αυτό το μεγαλύτερο ποσοστό 52,7% έχουν Αλβανική υπηκοότητα, 8,3% Βουλγαρική, 5,1% Ρουμανική, 3,7% Πακιστανική, 3% Γεωργιανή κ.ά. Το δημογραφικό πρόβλημα της Χώρας μας είναι πολύπλευρο, σύνθετο και πολύπλοκο. Χρειάζεται μια προσέγγιση πολυεπιστημονική για την επίλυσή του, εκτός και αν πιστεύει κανείς αφελώς κάποια θεαματική αντιστροφή της δημογραφικής κατάστασης, έτσι που να γίνει ξαφνικά πραγματικότητα, για χιλιάδες Ελληνίδες, το χαριτωμένο μοντέλο των 6 γενεών, που σημειώθηκε σε μια μικρή πόλη, στις παρυφές της Αίτνας, στη Μπιανκαβίλλα (Εφημ. ΚΑΘΟΛΙΚΗ ), κατά το οποίο: Η μικρή νεογέννητη Ιωάννα είχε μητέρα 18 ετών. Η γιαγιά της είναι 35 ετών. Η μητέρα της γιαγιάς της 51 ετών. Η μητέρα της τελευταίας 69 ετών και η γιαγιά της 88 ετών!!! Οι πολιτικοί μας ταγοί που έχουν στα χέρια τους την τύχη αυτού του τόπου έχουν την αποκλειστική ευθύνη για τη δημογραφική κατάντια, που βρισκόμαστε σήμερα. Και δεν περιμένει κανείς από αυτούς να έχουν την ευαισθησία του ποιητή «να ακούν το μεγάλωμα των δέντρων και τα βήματα των άστρων», ούτε να αφουγκράζονται το λαό για να μαθαίνουν τις ανάγκες τους (αυτές τις έχουν εναποθέσει στους Τροϊκανούς!!!), αλλά να σκέπτονται περισσότερο, όπως υποχρεούνται την Εθνική ωφέλεια και λιγότερο το πολιτικό κόστος ή ακριβέστερα, το κομματικό κόστος, διαφορετικά δεν διαφέρουν από τους πολιτικάντηδες. Και ο Βενιζέλος έλεγε: «Ένας πολιτικάντης σκέπτεται μόνο τις επόμενες εκλογές, ενώ ένας πολιτικός σκέπτεται μόνο τις επόμενες γενεές». Όμως, οι σημερινοί πολιτικάντηδες, που στην πλειονότητά τους είναι επικίνδυνοι για τον τόπο, εξ αιτίας της παντελούς αδιαφορίας που δείχνουν για το δημογραφικό πρόβλημα της χώρας μας, θα πρέπει να συνειδητοποιήσουν, πως νομοτελειακά το ετοιμόρροπο δημογραφικό θα καταρρεύσει και κάτω από τα ερείπιά του θα θάψει και τους ίδιους που ευθύνονται, αλλά και εμάς που τους ψηφίζουμε.

20 agiathimiotika nea_layout 1 23/12/ :56 πμ Page ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ - ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ - ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2013 Κατάλογος Στρατιωτικών αιτούντων αριστεία (1841) > Τoυ Σπύρου Ευστ. Κυριάκη ταλόγου θα δούμε στη συνέχεια αφού πρώτα, με οδηγό τον Θύμιο Σταθόπουλο, πληροφορηθούμε τι είναι τα «αριστεία» και ποια ήταν η τύχη τους διαχρονικά. Σύμφωνα με τον Θύμιο Σταθόπουλο («Η Φωκίδα της Επανάστασης», Ημίτομος πρώτος, σελ.89 κ.ε.): «Τα Αριστεία του Αγώνος θεσπίστηκαν με το Βασιλικό Διάταγμα της 8/20 Ιαν για ν απονέμονταν σε ανταμοιβή των εκδουλεύσεών τους σ όσους είχαν πάρει μέρος εις τας κατά της Τουρκίας και εις την ιστορίαν σημειωθείσας ή γνωστάς μάχας. Οι σχετικές λεπτομέρειες καθορίστηκαν στο Β.Δ. της 18/30 Σεπτ Το αριστείο το αποτελούσαν δυο πράγματα: ένας μικρός μεταλλικός σταυρός με μια γαλάζια ταινία (κορδέλα) για να κρεμιέται στο στήθος του δικαιούχου και ένα επίσημο έγγραφο, το δίπλωμα, με την υπογραφή του ίδιου του Όθωνα, για τους αξιωματικούς, ή του Υπουργού Στρατιωτικών, για τους υπαξιωματικούς και στρατιώτες. Όσοι θάπαιρναν κάποιο αριστείο είχαν το δικαίωμα να φέρουν (όσο ζούσαν) τα όπλα του Αγώνος, είχαν τιμητική θέση στους εορτασμούς και άλλες δευτερεύουσας σημασίας διακρίσεις. Ο μεταλλικός σταυρός του αριστείου ήταν από ασήμι για τους αξιωματικούς (αργυρά αριστεία), από χαλκό για τους υπαξιωματικούς (χαλκά αρ.) και σιδερένιος (σιδηρά) για τους απλούς στρατιώτες του Αγώνα. Στη μια όψη του σταυρού ήταν χαραγμένο: Όθων Α Βασιλεύς της Ελλάδος και στην άλλη, η φράση: Τοις ηρωικοίς προμάχοις της πατρίδος». Πάντα από το βιβλίο του αειμνήστου Θύμιου Σταθόπουλου πληροφορούμαστε ότι «ως την εξέγερση της 3 ης Σεπτεμβρίου 1843 τα αριστεία δεν εγκρίνονταν για όλους τους αγωνιστές ανεξαιρέτως. Η σχετική με τ αριστεία διαδικασία που εφαρμόζονταν ως τότε απόβλεπε στο να κρατούνται σε εκκρεμότητα για όσο το Έχουμε αναφερθεί κατ επανάληψη στον π. Ιωάννη Καραμέρη, τον ιερέα που διαμένει στην Λαμία και ο οποίος, ψάχνοντας τις ρίζες του, έχει βρει και μας έχει αποστείλει πλήθος ιστορικών στοιχείων για τον τόπο μας. Τα στοιχεία αυτά έχει αντλήσει από τα ψηφιοποιημένα Γενικά Αρχεία του Κράτους. Μέχρι τώρα, αξιοποιώντας αυτά τα αρχεία, έχουμε δημοσιεύσει στα «Α.Ν.» τα εξής θέματα: «Εκλογικός Κατάλογος 1865» (φύλλο 84/Μάρτιος 2012), «Αγιαθυμιώτες Αγωνιστές στον εκλογικό κατάλογο του 1865» (φύλλο 85/Ιούνιος 2012), «Γεωργοί της Αγιαθυμιάς το 1856» (φύλλο 87/Δεκέμβριος 2012), «Στελίγκος και Καπετάν Γκρης» (φύλλο 88/Μάρτιος 2013) και «Ίδρυση σχολείου θηλέων το 1909 στην Αγία Ευθυμία» (φύλλο 89/Ιούνιος 2013). Τα στοιχεία, όμως, που μας έχει στείλει ο π. Ιωάννης δεν σταματούν εδώ. Σ αυτό το φύλλο θα σας παρουσιάσουμε έναν «Κατάλογο Στρατιωτικών αιτούντων αριστεία» για τους αγώνες τους κατά την Επανάσταση του Το περιεχόμενο αυτού του Κα- Πιστοποιητικό Κωνσταντίνου Κοκκίνη