Μπορείτε να το ζητήσετε :

Transcript

1 Το περιοδικό ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΟΙ ΣΤΑΛΑΚΤΙΤΕΣ κυκλοφορεί κάθε εξάμηνο εδώ και 14 χρόνια. Το εκδίδει η εταιρεία ΡΑΔΙΟ ΜΑΚΡΑΚΗ και το MICRO HOME και προσφέρεται ΔΩΡΕΑΝ σε κάθε ενδιαφερόμενο. Τα θεματα του περιοδικού είναι : κοινωνικά, παιδαγωγικά, επιστημονικά, πολιτιστικά, ιστορικά κτλ. Το περιοδικό έχει βραβευθεί απο την εταιρεία Ελλήνων λογοτεχνών το Μπορείτε να το ζητήσετε : - από το κατάστημα MICRO HOME στην Έβανς 77 - από το βιβλιοπωλείο ΚΥΡΙΑΚΑΚΗ ΜΑΝΟΛΗ στην Έβανς 87 - από το βιβλιοπωλείο ΚΟΥΝΑΛΑΚΗ ΔΗΜΗΤΡΗ στην Έβανς 88 - από το βιβλιοπωλείο ΦΩΤΟΔΕΝΔΡΟ στην Κοραή 21

2 ΕΞΑΜΗΝΙΑΙΑ ΠΕΡΙΟΔΙΚΗ ΕΚΔΟΣΗ IΟΥΛΙΟΣ - ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ ο ΤΕΥΧΟΣ ΕΚΔΙΔΕΤΑΙ ΑΠΟ ΤΟ ΡΑΔΙΟ ΜΑΚΡΑΚΗ ΚΑΙ ΠΡΟΣΦΕΡΕΤΑΙ ΔΩΡΕΑΝ ΓΙΩΡΓΟΣ ΙΑΚΩΒΙΔΗΣ ( , ΧΥΔΗΡΑ ΛΕΣΒΟΥ) Ο χαϊδεμένος (παππούς με το εγγόνι) Ένα παιδάκι καθισμένο στα γόνατα του παππού του περιεργάζεται με προσήλωση την πίπα του παππού του. Εκείνος χαμογελαστός το παρατηρεί, χωρίς καθόλου να δυσανασχετεί. Με ένταση στην αντίθεση φωτός και σκιάς, πλάθει το σκαμμένο πρόσωπο και τα δουλεμένα χέρια του παππού. Αντίθετα λεία, καλοδουλεμένη και με ελαφρά τονικά περάσματα αποδίδεται η σάρκα του παιδιού. Στη σύνθεση αυτή το φώς έρχεται απο κάποιο άνοιγμα, ίσως παράθυρο, που δέν διακρίνεται όμως καθαρά. 1

3 Eπιλεκτικά (Επίκαιρα και Ανεπίκαιρα) ΕΝ ΜΕΓΑΛΗ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΑΠΟΙΚΙΑ 200 π.χ. ΚΑΒΑΦΗΣ Ότι τα πράγματα δεν βγαίνουν κατ ευχήν στην Αποικία Δεν μέν η ελαχίστη αμφιβολία, Και μ όλο που οπωσούν τραβούμ εμπρός, Ίσως, καθώς νομίζουν ούκ ολίγοι, να έφθασε ο καιρός Να φέρουμε Πολιτικό Αναμορφωτή. Όμως το πρόσκομμα κ η δυσκολία Είναι πού κάμνουνε μια ιστορία Μεγάλη κάθε πράγμα οι Αναμορφωταί Αυτοί. (Ευτύχημα θα ήταν αν ποτέ δεν τους χρειάζονταν κανείς). Για κάθε τι, για το παραμικρό ρωτούνε κ εξετάζουν, κ ευθύς στον νού τους ριζικές μεταρρυθμίσεις βάζουν, με την απαίτησι να εκτελεσθούν άνευ αναβολής. Έχουνε και μια κλίσι στες θεσίες. ΠΑΡΑΙΤΗΘΕΙΤΕ ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΤΗΣΙΝ ΣΑΣ ΕΚΕΙΝΗ Η ΚΑΤΟΧΗ ΣΑΣ ΕΙΝ ΕΠΙΣΦΑΛΗΣ: Η ΤΕΤΟΙΕΣ ΚΤΗΣΕΙΣ ΑΚΡΙΒΩΣ ΒΛΑΠΤΟΥΝ ΤΕΣ ΑΠΟΙΚΙΕΣ. ΠΑΡΑΙΤΗΘΕΙΤΕ ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΡΟΣΟΔΟΝ ΑΥΤΗ, ΚΙ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΛΛΗΝΑ ΤΗΝ ΣΥΝΑΦΗ, ΚΙ ΑΠΟ ΤΗΝ ΤΡΙΤΗ ΤΟΥΤΗΝ: ΩΣ ΣΥΝΕΠΕΙΑ ΦΥΣΙΚΗ ΕΙΝΑΙ ΜΕΝ ΟΥΣΙΩΔΕΙΣ, ΑΛΛΑ ΤΙ ΘΑ ΓΙΝΕΙ; ΣΑΣ ΔΗΜΙΟΥΡΓΟΥΝ ΜΙΑ ΕΠΙΒΛΑΒΗ ΕΥΘΥΝΗ. Κι όσο στον έλεγχό τους προχωρούνε, Βρίσκουν και βρίσκουν περιττά, και να παυθούν ζητούνε Πράγματα που όμως δύσκολα τα καταργεί κανείς. Κι όταν, με το καλό, τελειώσουνε την εργασία, Κι ορίσαντες και περικόψαντες το πάν λεπτομερώς, Απέλθουν, παίρνοντας και την δικαία μισθοδοσία, Να δούμε τι απομένει πιά, μετά Τόση δεινότητα χειρουργική.- Ίσως δεν έφθασεν ακόμη ο καιρός. Να μη βιαζόμεθα είν επικίνδυνον πράγμα η βία. Τα πρόωρα μέτρα φέρνουν μεταμέλεια. Έχει άτοπα πολλά, βεβαίως και δυστυχώς, η Αποικία. Όμως υπάρχει τι το ανθρώπινον χωρίς ατέλεια; Και τέλος πάντων, να τραβούμ εμπρός. ΕΜΕΙΣ ΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ Του Γιώργου Πατσώτη ΦΑΣΟΥΛΗΣ ΟΜΟΙΟΤΗΤΕΣ ΔΥΟ ΕΠΟΧΩΝ (Πρίν 100 χρόνια) Πέρασ εκείνος ο καιρός, όπου καθένα σπίτι εις τα καλά καθούμενα δεν σήκωνε τη μύτη. Πέρασ εκείνος ο καιρός, που καθεμιά μητέρα με τα παιδιά της μοναχά έζουσε νύκτα μέρα. Πέρασ εκείνος ο καιρός, που κάθε μουσαφίρης στο ξένο σπίτι εύκολα δεν ήταν νοικοκύρης. Πέρασ εκείνος ο καιρός, που ήσυχα εζούσαν και μοναχά τη γλώσσα τους οι άνθρωποι μιλούσαν που δανεικά δεν έτρωγαν κοτόπουλα και γάλους και δανεικά δεν έκαναν καθ εβδομάδα μπάλους, δανεικά στά θέατρα δεν ή σαν κάθε βράδι, πού δανεικά δεν ψούνιζαν ακόμη καί τό λάδι, πού δανεικά δεν έκαναν ταξίδια στην Εύρώπη, όπου δεν ήσαν δανεικά φερσίματα και τρόποι, που δανεικά δεν πήγαιναν ποτέ τους καροτσάδα, που δεν φορούσαν δανεική οι τζέντλεμαν βελάδα Εμείς οι ΕΛΛΗΝΕΣ έναντι ευτελών υλικών ανταλλαγμάτων ρίξαμε χάμω τις ασπίδες κι εγκαταλείψαμε τις θέσεις μας και γίναμε χαλιά και άμμος να μας πατούν λερές πατούσες τυμβωρύχων, παράταιρων κι υποκριτών. Εμείς οι ΕΛΛΗΝΕΣ επιτρέψαμε οι μνήμες μας να ξεθωριάσουν η όραση μας να κοντύνει η ακοή μας σε κάλπικα κελεύσματα να ξελογιαστεί. Εμείς οι ΕΛΛΗΝΕΣ των ηλιογέννητων μας τα οστά αμαχητί τα παραδώσαμε σε βρωμερούς καπηλευτές και πρόστυχες παράτες. 2 Εμείς οι ΕΛΛΗΝΕΣ τους τάφους των ηρώων μας παραχωρήσαμε στις κυρίες με τις γόβες στιλέτο πράντα και τις σανέλ τουαλέτες και στους κυρίους με τα σινιέ κουστούμια και τις πολύχρωμες γραβάτες που ασμένως προστρέχουν σε μνημόσυνα υποκρισίας και επικλήσεις αμνησίας. Εμείς οι ΕΛΛΗΝΕΣ το πνεύμα των προγόνων μας το αίμα των ηρώων μας τα ιερά και όσιά μας μαζί με τα παιδιά και τα εγγόνια μας σαν μια πραμάτεια εσχάτης διαλογής τα ξεπουλήσαμε φτηνά στης γης τα διάφορα παζάρια. Εμείς οι ΕΛΛΗΝΕΣ τα χώματα μας τ άγια που μέσα στους αιώνες αδιάκοπα γεννοβολούσαν τους πιο γλυκούς καρπούς της οικουμένης τα παρατήσαμε έρμα κι αφρόντιστα δίχως ανάσες μονιασμένες να τα χαϊδολογούν, δίχως ιδρώτα, δίχως αίμα και θύμωσαν και χέρσωσαν και πέτρωσαν και βράχωσαν και τώρα τιμωρούν και όλα θα μας τιμωρούν μέχρι εμείς οι ΕΛΛΗΝΕΣ να τα λατρέψουμε ξανά καθώς τους πρέπει.

4 Περιεχόμενα ΑΝΤΙ ΠΡΟΛΟΓΟΥ Έτος γυνάικας (σελ. 2) Έτος γυνάικας, γυναίκα, είσαι ζωή (σελ.3-4) ΜΕΛΕΤΕΣ Κωστής Παλαμάς (σελ. 5-6) Δύο λόγια για το κρασί (σελ. 6-8) Έθνος-Κράτος-Πατρίδα-Πολιτεία-Πολιτική (σελ. 8) Για το συγγραφέα Σταύρο Αβδούλο (σελ.9) Από την αναισθησία στη υπερευαισθησία (σελ.12-13) Δημιουργώντας ελπίδα και όραμα (σελ.13) Ο άνθρωπος για τον συνάνθρωπό του (σελ.13) Επτά Άν (σελ.14) Ο τρώσας και ιάσεται (σελ ) ΙΣΤΟΡΙΑ Τέτοιοι είναι όλοι τους (σελ. 15) Ο αρχηγός ανατολικής Κρήτης... (σελ.16) Ούντρα (σελ.17) Οι διώξεις και θάνατοι των διασήμων προγόνων (σελ.17) ΕΜΥ... (σελ.18) Σκέψεις για τη δημοκρατία (σελ.18-19) Η Ελλάδα είναι γιορτή (σελ.19-20) Οι προαιώνιες σχέσεις Μακεδονίας... (σελ.20-21) ΠΟΙΗΣΗ Η τρελή γιορτή (σελ.22) Πατέρα (σελ.22) Διάλογος (σελ.22) Πρός πάσαν κατεύθυνσιν (σελ.22) Γύρισε (σελ.23) Κραυγή (σελ.23) Μονογραφία (σελ.23) Για θυμήσου (σελ.23) Διαμαντένιο μου αστέρι (σελ.23) Ουδέν κρυπτόν (σελ.24) Σοφίας Μακράκη (σελ.24) Όμορφη πόλη (σελ.25) Ποίηση είναι (σελ.25) Κρήτη (σελ.25) Χρυσή πατρίδα (σελ.25) Τάδε έφη (σελ.26) Ψωμί ζυμωτό (σελ.26) Μόνη και στερνή δέηση (σελ.26) Γιώργου Περρή (σελ.26) Γιά θυμήσου (σελ.27) Πόνος-Χαρά (σελ.27) Χρόνος πανδαμάτωρ (σελ.27) Μπορεί να πέθανε το σώμα (σελ.27) Σε καιρούς ταραχής (σελ.28) Η διαθήκη μου (σελ.28) Πρίν (σελ.28) Μαζί σου (σελ.28) Η γέννηση (σελ.28) ΕΙΠΑΝ ΚΑΙ ΕΓΡΑΨΑΝ Πλεονεκτήματα του να μη θυμώνουμε (σελ.30) Πολιτική άποψη (σελ.30) Στη δημοκρατία οι άνθρωποι... (σελ.30) Πιστεύω (σελ.31) Προσπάθησε... (σελ.31) Φόροι (σελ. 32) Οι 24 έμμετρες παροιμίες (σελ.32) Χαρές ζωής (σελ.34) Παύλου Νερούντα (σελ.34) Μυστικά ενός άγνωστου σοφύ... (σελ.34) Προϋποθέσεις επιτυχίας (σελ.34) Εμπόδια ευτυχίας (σελ.34) Συνταγή κατά της πλήξης (σελ.35) Αυτοί που ζούνε, είναι αυτοί...(σελ.35) Είπαν (σελ.35) Είπαν (σελ.36) Συνταγές (σελ.36) 4 κλειδιά της διαλεκτικής τέχνης (σελ.36) Έκλειψη της πτώσης (σελ.36) Η Ελλάδα είναι η πιό όμορφη χώρα αλλά...(σελ.36) Google (σελ.36) ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΑ - ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΑ Όταν οι Θραψανιώτες έκτισαν... (σελ.38) ΤΕΧΝΗ-ΕΠΙΣΤΗΜΗ-ΜΟΥΣΙΚΗ...Κάτι για να μας ανεβάσει!!! (σελ.39-40) Επιφυλλίδες (σελ.40) Η εξουσία της οικονομίας (σελ.41) Ο Είς και οι Πολλοί (σελ.41-42) Οι κληρονόμοι του πνεύματος... (σελ.42-43) Η θέληση του χάρισε πτυχίο ΑΕΙ...(σελ.43) ΛΑΟΓΡΑΦΙΑ-ΠΑΡΑΔΟΣΗ Μιά ιστορία απο την γερμανική κατοχή (σελ.44-45) Το καφενείο (σελ.45-48) Τα οχτώ θανάσιμα αμαρτήματα...(σελ. 48) Ο ανωγειανός (σελ.50) Με αφορμή μία φωτογραφία (σελ.50-51) Ο χειμώνας και το συκώτι (σελ.51-52) Προπολεμική αυλή (σελ.52) Παιδικές αναμνήσεις...(σελ.54-55) KOINΩΝΙΚΑ Ο παλαιός μητροπολιτικός ναός του Αγίου Μηνά (σελ.55) Το ιστορική της διόρυξης του Ισθμού της Κορίνθου (σελ.56) Εποχές αγάπης (σελ.56-57) Ζήτω η Ελλάς! (σελ.57-58) Οι δραγάτες...(σελ.58-60) Στη μάνα (σελ.60-61) Ωφελεί η άσκηση μεσίληκων (σελ.61-62) Τι κάνουν τα φυτά για μάς (σελ.62-63) Συγνώμη γι αυτά που ζείτε χωρίς να... (σελ.64) Καμία ελπίδα για το καλό...(σελ.64) Η αφθονία με έκανε φτωχό (σελ.65) Χαιρετήσματα απο το Στάλιν (σελ.65) Παγκρήτιο ωδείο (σελ.65) Να θυμάστε που και που τη γιαγιά και τον παππού (σελ.66) Ο λατερνατζής (σελ.66) Το ξεκούρδιστο βιολί (σελ.68) Η κουρελού (σελ.68) Μαρία-Ντανιέλα-Μαρούδα (σελ.68) ΒΙΒΛΙΟΚΡΙΣΙΑ Κ.Π. Καβάφης (σελ.70) Μανώλη Μακράκη (σελ.70) Γιάννη Τσερεβελάκη (σελ.70) Βιβλιοπαρουσιάσεις και βιβλιοκριτικές (σελ.70-71) Η εκτέλεση των 62 μαρτύρων στο γάζι... (σελ.71) Ο παλαιός μητροπολιτικός ναός του Αγίου Μηνά (σελ.72) Νικολάου Ανδρουλιδάκη (σελ72) Γεωργίου Πευκιανάκη (σελ72) Ηρακλή Βουλγαράκη (σελ.72) Ναταλία Ταμιωλάκη (σελ.72) Μαρίας-Πετράκη-Μηλάκη (σελ.74) Ευάγγελου Α. Πετράκη (σελ.74) Κώστας Καρτσάκης (σελ.74) Μιχάλη Τζανάκη (σελ.74) Αριστοφάνη Χουρδάκη (σελ.74) ΜΝΗΜΕΣ Τσερεβελάκη (σελ.75) Μαρούδας (σελ.75) Μακράκη Μιχάλη (σελ.75) Δηλαβεράκης Κων/νος (σελ.75) Παπαδοκωστάκη Μανώλη (σελ.75) Βασίλης Ζαραφωνίτης (σελ.76) Ταχατάκης Μιχάλης (σελ.76) Μακράκη Μιχάλη (σελ.76) Γιώργου Μαρνελάκη (σελ.76) Νικολάου Γαλυφιανάκη (σελ.76) Βουρβαχάκη Δημήτρη-Κελλαράκη Βαγγέλη (σελ.76) Γιώργος Κυδωνάκης (σελ.76) Γρύλλος Αντώνης (σελ.76) ΔΙΑΦΟΡΑ Προτροπή (σελ.78) Κνωσσός το στολίδι της γής (σελ.78-79) Το ραδιόφωνο (σελ.79-80) Το εγώ στην υπηρεσία του εμείς (σελ.82) Είπαν (σελ.82) Γνωρίζετε την αξία της Ελλάδας; (σελ.82-83) Το ρόπτρο (σελ.83-84) Ο επισκέτπης (σελ.84) ΕΚΔΟΤΗΣ-ΙΔΙΟΚΤΗΤΗΣ ΡΑΔΙΟ ΜΑΚΡΑΚΗ Έβανς 77, Ηράκλειο Τηλ Fax ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΥΛΗΣ & ΣΥΝΤΑΞΗΣ ΣΤΡΑΤΑΚΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΚΑΣΤΕΛΙ ΠΕΔΙΑΔΟΣ ΤΗΛ ΜΑΝΩΛΗΣ ΜΑΚΡΑΚΗΣ ΤΗΛ ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΙΚΗ ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΓΟΥΡΝΙΕΖΑΚΗ ΑΦΡΟΔΙΤΗ 4COLOURS Τηλ

5 Αντί Προλόγου... 4 ETOΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣ (Στην ανώνυμη ηρωίδα της Κοινωνίας, στην ρομαντική κοπέλα, στην αφοσιωμένη σύζυγο, στην στοργική μάνα-νοικοκυρά, στην σεβάσμια γερόντισσα-γιαγιά) «Ο Θεός έκαμε στον άνδρα ένα θρόνο για τη γυναίκα ένα βωμό. Ο θρόνος εκθειάζει, ο βωμός αγιάζει. Στο πόστο που μ έβαλες, Κύριε, δεν υπάρχουν βάρδιες κι οχτάωρα_ δεν είν ευγενικό να Σου γκρινιάζω, μα διάλεξες... δύσκολη θέση για μένα!.. Όχι για τα σχοινιά, π απ τα ρούχα στενάζουν και το πανέρι που ξεχείλισε κάλτσες... δε λέω για το φαΐ, που του ρίχνω μπαχαρικά απ την ψυχή να νοστιμίσει (μη και κάνει τους γιους μου να τρέξουνε με λαχτάρα γρηγορότερα σπίτι) μήτε για τα παπούτσια, π αραδιάστηκαν λασπωμένα στα σκαλιά και με ζητάνε... Όμως... θα πρέπει να στα πω γρήγορα, Κύριε, για να προλάβω το γάλα που φουσκώνει και το νηστίσιμο γλυκό να φτιάξω να τους λαφρύνω το σαρακοστιανό τραπέζι... Έχει τόσα ΠΡΕΠΕΙ το σήμερα, π αναρωτιέμαι, πως έχω δυό χέρια, μια και χρειάζομαι δέκα κι άλλα τόσα πόδια και μάτια; Μεγάλο τ έργο π όρισες να υπηρετώ. Μα τα εργαλεία μου λειψά κι αδύναμα! Τριγύρω μου σωροί τ αλεύρια... ΠΡΕΠΕΙ να ζυμωθούν και να φουσκώσουν! Τα μάτια άγρυπνα _ να βρίσκουν τον καημό στ απέναντι το πρόσωπο... τ αυτιά, τον ψίθυρο του στεναγμού να πιάνουν... κι η μύτη να οσμίζεται -σαν το πουλί- τη μπόρα πριν φτάαει... Καρδιά θέλει εδώ, παν απ όλα - απλόχωρο σάκο και τράχηλο... που ξέρει να σκύβει! Γι αυτά θέλω να πω, πως με κυρτώνουν, Κύριε... Σ αυτό το πόστο, κάποτε με ρώτησαν: -επάγγελμα; -οικιακά... -α... δε δουλεύετε... μένετε σπίτι!!: Ας μ έκανες τουλάχιστο ζωγράφο ή ποιήτρια... ναβλεπα τις ματιές -ξετρελαμένες μέλισσες - να κάθονται και να ρουφούν το έργο μου... μα τώρα, ποιος τα μάτια να σηκώσει για τον άνεμο, που μπαινοβγαίνει με ποδιά κι ανασκουμπωμένα μανίκια!.. ΥΜΝΟΣ-ΠΡΟΣΕΥΧΗ ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣ Στο πόστο που μ έβαλες, Κύριε, δεν ευκαιρώ να σκουπίσω τα δάκρυά μου. Ν ακούσω τις μικροεπιθυμιές μου... ν ακουμπήοω το μέτωπο στο τζάμι για να ταξιδέψω με τα σύννεφα της δύσης... να χαϊδέψω στο περβόλι τα χρυσάνθεμα, που βγήκαν και καλωσορίζουν τον Οχτώβρη να πιάσω κουβέντα μαζί Σου για ένα κομπολόι, απ ακριβά μου ονόματα.. * Έβαλες έν ανήμπορο πλάσμα σε μια τόσο καίρια, θέση! Βόηθα.. μη λύσω τον κόμπο της ποδιάς μου. Απόψε ο δρόμος της υποταγής μοιάζει αδιάβατος Κύριε!..

6 ΕΤΟΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣ Γυναίκα, είσαι η ζωή... Του Γιάννη Γ. Τσερεβελάκη, Θεολόγου-Φιλολόγου Σύμφωνα με τη βιβλική αφήγηση για τη δημιουργία των πρωτοπλάστων, το εβραϊκό όνομα της πρώτης γυναίκας είναι Εύα, που στα ελληνικά σημαίνει «ζωή». Πράγματι, δεν υπάρχει λέξη που να αποδίδει καλύτερα αυτό που είναι η γυναίκα. Γιατί η γυναίκα, σε όλη τη μακραίωνη ιστορική πορεία της ανθρωπότητας, πάνω από όλα υπηρέτησε τη ζωή, υπήρξεν η ίδια πηγή και τροφοδότρα του μεγάλου θαύματος της ζωής. Στα σπλάγχνα της ιερουργείται το μυστήριο της δημιουργίας μιας νέας ζωής, έτσι που η γυναίκα σε όλους τους παγκόσμιους μύθους να συνδέεται με τις κρυφές και μυστηριώδεις, αλλά συγχρόνως σαγηνευτικές, ζωικές δυνάμεις. Παράδειγμα αποτελεί η αρχαιοελληνική θεά Δήμητρα (η γη-μήτηρ), από τα σπλάχνα της οποίας τρεφόταν, σύμφωνα με το μύθο, η ανθρωπότητα. Ωστόσο, πλάι σ αυτήν ακριβώς τη θεϊκή, δηλαδή μυστηριώδη και θαυμαστή, ιδιότητα της γυναίκας να «τίκτει» και να φέρνει στο φως τη νέα ζωή, εμφανίζεται και μια άλλη πλευρά, αρνητική αυτή τη φορά, την οποία, πάντα σε συμβολικό επίπεδο, ενσαρκώνει ως ένα βαθμό η Εύα στην αφήγηση της Βίβλου και κυρίως η Πανδώρα της αρχαίας ελληνικής μυθολογίας. Έτσι στο συλλογικό ασυνείδητο της ανθρωπότητας η γυναίκα συνδέθηκε με την αμαρτία, τους πειρασμούς, την αδυναμία, την καταστροφή. Οι ιδιότητες που της αποδίδονται αφορούν μια οντότητα σκοτεινή, ματαιόδοξη, ζηλόφθονη, εκδικητική, πανούργα, φιλάρεσκη, ψεύτρα, που χρησιμοποιεί την απάτη, τις δολοπλοκίες και τα θέλγητρά της, προκειμένου να επιτύχει τους σκοπούς της, που κινείται κυρίως με το συναίσθημα και όχι με τη λογική. Είναι όμως έτσι από τη «φύση»της η γυναίκα ή μήπως όλα αυτά είναι επιγενόμενα μιας κοινωνίας πατριαρχικής και ανδροκρατούμενης, η οποία δημιούργησε και επέβαλε, για ευνόητους λόγους, τα κοινωνικά για εκείνη στερεότυπα; Σίγουρα, οι βιολογικές λειτουργίες της γυναίκας-μάνας λειτούργησαν ως ένας φυσικός καταναγκασμός, που επέβαλε τον επιμερισμό της εργασίας, αφού η γυναίκα, εν αντιθέσει προς τον άντρα, κουβαλούσε στους ώμους της το βαρύ φορτίο της διαιώνισης του είδους, με όλες τις δυσκολίες και τους περιορισμούς που αυτό επιβάλλει. Συνέπεια ήταν να κρατήσει ο άντρας για τον εαυτό του το ρόλο του κυνηγού, δηλαδή τη δράση στο χώρο εκτός της εστίας, και να μείνει στη γυναίκα ο ρόλος της εστιάδας, δηλαδή η δράση στο χώρο εντός του σπιτιού (η διάκριση αυτή περιγράφεται με τον πιο χαρακτηριστικό τρόπο στον «Οικονομικό»του Ξενοφώντα). Στο πλαίσιο του οίκου και αποκλεισμένη από την εκτός σπιτιού (πολιτική)δράση η γυναίκα, ήταν υποχρεωμένη να προσδιορίσει τον εαυτό της σύμφωνα με τους κανόνες που οι άντρες είχαν θεσπίσει για εκείνην, αφού κι αυτή όφειλε να ενσωματωθεί κοινωνικά στο σύστημα όπου ανήκε, για τη συνέχεια του οποίου, εκούσα-άκουσα, φρόντιζε και η ίδια. Όλα τώρα εξαρτιόνταν από τον τρόπο με τον οποίο ρυθμιζόταν τόσο η πατρότητα όσο και η μητρότητα στο πλαίσιο της συγκεκριμένης κοινωνικής οργάνωσης, η οποία έτσι αποτελούσε το ρυθμιστικό παράγοντα για τις μεταξύ άντρα και γυναίκας σχέσεις αλλά και για τη θέση του κάθε φύλου στην κοινωνική ιεραρχία. Από εδώ ξεκινούν οι διακρίσεις μεταξύ άντρα και γυναίκας, διακρίσεις οι οποίες θα ακολουθήσουν τη γυναίκα σε όλη την ιστορική διαδρομή των κοινωνιών και θα δημιουργήσουν ένα σωρό κλισέ και στερεότυπα, από τα οποία θα προσπαθήσει η γυναίκα να απαλλαγεί, κυρίως κατά τους τρεις τελευταίους αιώνες. Πράγματι, αν κάνει κανείς ένα flash back στην ιστορία, εύκολα θα συμπεράνει πως, κατά κανόνα, η θέση της γυναίκας στις διάφορες κοινωνίες ήταν πολύ χαμηλά στην κοινωνική πυραμίδα. Ας πάρουμε ως παράδειγμα τη θέση της γυναίκας στον ελληνικό χώρο, από την αρχαιότητα έως και τα νεότερα χρόνια. Αν εξαιρέσει κανείς τη μινωίτισσα γυναίκα, η οποία, ζώντας σε μια κοινωνία από όπου απουσίαζαν η αντρική βία και τα έργα του πολέμου, είχε ένα είδος χειραφέτησης, γεγονός που της έδινε το δικαίωμα να λαμβάνει μέρος στις δημόσιες εκδηλώσεις (ταυροκαθάψια, κυνήγι, πομπές, πανηγύρια, χορούς κλπ), στην υπόλοιπη Ελλάδα τα πράγματα δεν ήταν καθόλου ρόδινα για τη γυναίκα. Στην Αθήνα, παρόλο που ήταν μια δημοκρατική πόληκράτος, με πολίτες που αγαπούσαν το ωραίο και φρόντιζαν για την πνευματική καλλιέργεια, η θέση των γυναικών δεν ήταν καθόλου αξιοζήλευτη (δεν αναφερόμαστε στις δούλες ή στις ξένες που ζούσαν στην Αθήνα, αλλά μόνο στις Αθηναίες «πολίτιδες»). Αθηναία ήταν η κόρη ή η σύζυγος Αθηναίου πολίτη. Έτσι, αν θέλαμε να προσδιορίσουμε νομικά τη θέση της, ο όρος που θα χρησιμοποιούσαμε θα ήταν αυτός της «ανήλικης», αφού η Αθηναία έπρεπε σε όλη της τη ζωή να έχει «έναν κηδεμόνα, έναν κύριο, τον πατέρα της πρώτα, έπειτα τον σύζυγό της, κι αν αυτός πεθάνει πρώτος, το γιο της ή, σε απουσία του γιου της, τον πιο κοντινό συγγενή. Η ιδέα μιας ανύπαντρης γυναίκας, ανεξάρτητης, που διαχειρίζεται την προσωπική της περιουσία, είναι αδιανόητη» (Claude Mosse, Η Γυναίκα στην Αρχαία Ελλάδα, σ. 56). Η νόμιμη σύζυγος έπρεπε να αποδεχτεί πως ο ρόλος της ήταν να γεννά παιδιά και να έχει τη φροντίδα του σπιτιού, αφήνοντας τις ηδονές του πνεύματος στις εταίρες και του σώματος στις παλλακίδες. Αλλά και στην άλλη μεγάλη πόλη κράτος της αρχαίας Ελλάδας, τη Σπάρτη, παρόλο που η ζωή της γυναίκας ήταν διαφορετική από αυτήν των γυναικών άλλων ελληνικών πόλεων(η Σπαρτιάτισσα ζει μια ζωή έξω από το σπίτι η οποία ουδόλως διακρίνεται από αυτήν των ανδρών), ο πρωταρχικός ρόλος της είναι η αναπαραγωγή. Σύμφωνα με τη «Λακεδαιμονίων Πολιτεία»του Ξενοφώντα (Βιβλ. Ι, 3-4) «ο Λυκούργος, επειδή θεωρούσε ότι και οι δούλες είναι ικανές να υφαίνουν, ενώ για τις ελεύθερες γυναίκες ότι το σπουδαιότερο έργο είναι η τεκνοποίηση, γι αυτό πρώτα όρισε να γυμνάζονται τα κορίτσια εξίσου με τα αγόρια». Βέβαια, θα πρέπει να πούμε ότι η Σπάρτη ήταν η μοναδική αρχαία πόλη όπου η γυναίκα κατάφερε να ξεφύγει από την πατρική ή συζυγική κηδεμονία και να έχει πολιτικό ρόλο. 5

7 Αντί Προλόγου... Αλλά και αργότερα, στα ελληνιστικά χρόνια και τα χρόνια του Βυζαντίου, η θέση της γυναίκας παρέμεινε ο γυναικωνίτης και το κύριο έργο της ήταν η τεκνοποιία και οι οικιακές εργασίες, παρά το γεγονός ότι ο Χριστιανισμός, δια στόματος του αποστόλου Παύλου, είχε διακηρύξει το «ουκ ένι άρσεν και θήλυ»και θεωρούσε πως οι άντρες οφείλουν να αγαπούν τις γυναίκες τους «ως τα εαυτών σώματα». Στα νεότερα χρόνια, στις παραδοσιακέςαγροτοκτηνοτροφικές κοινωνίες, ο ρόλος της γυναίκας δεν άλλαξε πολύ, αφού και πάλι η αποκλειστικά δική της εργασία ήταν «τα του οίκου». Ωστόσο, θα πρέπει να πούμε ότι η κοινότητα, μέσα στην οποία ζούσε η παραδοσιακή γυναίκα, την περιέβαλλε με σεβασμό και εκτίμηση. Μπορεί, δηλαδή, η ίδια να στερούσε τον εαυτό της από υλικές απολαύσεις, όμως αύξανε τις ψυχολογικές και κοινωνικές απολαβές της. Τη δύναμή της την αντλούσε μέσα από την προσφορά στην οικογένειά της, της οποίας ζητούσε την αποδοχή (Η καλύτερη περιγραφή για την προσφορά της γυναίκας είναι αυτή του Παπαδιαμάντη, ο οποίος στη «Φόνισσα»γράφει για την κεντρική ηρωίδα: «Εις τους λογισμούς της, συγκεφαλαιούσα όλην την ζωήν της, έβλεπε ότι ποτέ δεν είχε κάμει άλλο τίποτε, ειμή να υπηρετεί τους άλλους. Όταν ήτο παιδίσκη, υπηρέτει τους γονείς της. Όταν υπανδρεύθη, έγινε σκλάβα του συζύγου της όταν απέκτησε τέκνα, έγινε δούλα των τέκνων της. Όταν τα τέκνα της απέκτησαν τέκνα, έγινε πάλιν δουλεύτρια των εγγόνων της.). Αυτή η αναζήτηση της αποδοχής από την οικογένεια και την κοινότητα ήταν άμεσα συνδεδεμένη με τη δική της αυτοεκτίμηση, γεγονός που της έδινε τη δύναμη να αγωνιστεί μέσα σε αντίξοες γι αυτήν συνθήκες. Όντας μια καλή σύζυγος και μητέρα, δικαιώνονταν οι κόποι της και κέρδιζε την εκτίμηση της κοινότητας. Με τον τρόπο αυτό η γυναίκα αποκτούσε κοινωνική επιρροή, χωρίς, βέβαια, να πάψει εκπρόσωπος της οικογένειας να παραμένει πάντοτε ο πατέρας. Σε άλλες περιοχές του κόσμου, ωστόσο, τα πράγματα ήταν (και σε πολλές περιπτώσεις εξακολουθούν να είναι) ακόμη δυσκολότερα για τις γυναίκες. Στις Ινδίες π.χ. η μειονεκτικότητα της γυναίκας σε σχέση με τον άντρα ήταν ολοφάνερη στο βάρβαρο έθιμο να καίγεται ζωντανή μαζί με τη σορό του άντρα της. Παρόμοια έθιμα υπήρχαν και στη Μεσοποταμία, ενώ και σήμερα η γυναίκα σε πολλές μουσουλμανικές χώρες αποτελεί ιδιοκτησία του άντρα και στερείται βασικών ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Όλη η ιστορία της γυναίκας, λοιπόν, είναι ιστορία ενός όντος υποταγμένου στον άντρα, παρόλο που υπήρξαν και φωτεινές εξαιρέσεις κάποιων κοινωνιών ή μεμονωμένες φωνές που μίλησαν για την ισότητα των φύλων. Η θέση της γυναίκας άλλαξε από το 19ο αιώνα κι εντεύθεν. Οι παράγοντες που συνέβαλαν σ αυτήν την αναβάθμιση της θέσης των γυναικών ήταν α)η βιομηχανική επανάσταση (18ος-19ος αι.), η οποία οδήγησε στην αμφισβήτηση και αναθεώρηση πολλών οικογενειακών θεσμών και ιδεών και άνοιξε το δρόμο για την έξοδο της (αστής)γυναίκας στον εργασιακό χώρο, και β)το φεμινιστικό κίνημα της δεκαετίας του 70, που επεδίωξε και πέτυχε τη νομική ισότητα των δύο φύλων, τη δυνατότητα για ίσες ευκαιρίες με τους άντρες και την οικονομική ανεξαρτησία των γυναικών. Επιπλέον, οι απαιτήσεις της σημερινής κοινωνίας και οι αυξημένες οικονομικές δυσκολίες που αντιμετωπίζει η οικογένεια, επέβαλαν την εργασία και στη μητέρα, με αποτέλεσμα οι σύζυγοι πλέον να μοιράζονται τις οικιακές εργασίες και την ανατροφή των παιδιών. Σήμερα, η θέση της γυναίκας έχει αλλάξει άρδην, τουλάχιστον στο δυτικό κόσμο. Τα αρνητικά στερεότυπα για τη γυναίκα, αυτά που γέννησαν οι αιώνες της ανδροκρατίας, έχουν σε πολύ μεγάλο βαθμό καταργηθεί και η θέση της στην κοινωνική, εργασιακή και πολιτική ζωή έχει αναβαθμιστεί. Οι γυναίκες διαπρέπουν και διακρίνονται σε όλους τους τομείς, δείχνοντας ότι μπορούν να τα καταφέρουν ισάξια με τους άντρες. Δεν έχει επιτευχθεί, ωστόσο, η πολυπόθητη ισότητα σε όλα τα μέρη του κόσμου, ακόμη και στο λεγόμενο πολιτισμένο δυτικό κόσμο, αφού, παρ όλη την πρόοδο, θύλακοι ανισότητας ανάμεσα στα φύλα εξακολουθούν να υφίστανται. Επομένως, πολλά θα πρέπει να γίνουν προς την κατεύθυνση της καταπολέμησης του φανερού ή υποβόσκοντος ρατσισμού που έχει θύμα τη γυναίκα, αλλά και του σεβασμού προς το φύλο της, στη βάση των αρχών του ανθρωπισμού. Γιατί ο κάθε άνθρωπος, ανεξάρτητα από το φύλο του, δεν παύει να είναι πρόσωπο, να είναι δηλαδή φορέας της θείας εικόνας. Πέραν αυτού, ο καθένας από εμάς ας μην ξεχνά ότι, αν βρίσκεται στη ζωή, αυτό το οφείλει σε μια γυναίκα: στη μάνα του. Ας ανταποδώσουμε, λοιπόν, τον οφειλόμενο σεβασμό σ εκείνην που υπηρετεί το μέγα θαύμα της ζωής! 6

8 Μελέτες ΚΩΣΤΗΣ ΠΑΛΑΜΑΣ ΕΒΔΟΜΗΝΤΑ ΧΡΟΝΙΑ ΜΕΤΑ Της Κλεάνθης Κυπριωτάκη Δε χάνομαι στα Τάρταρα Μονάχα ξαποσταίνω Στη ζωή ξαναφαίνομαι Και λαούς ανασταίνω. Γεμάτος από συγκίνηση και εθνική περηφάνια για τη χώρα του, ο μεγάλος Κ. Παλαμάς εξυμνεί και δοξολογεί τη δόξα και τους ήρωές της. Πονεί όταν βλέπει τον ξεπεσμό της. Αισθάνεται βαθιά το δράμα της, μοιρολογεί τις συμφορές της, τα εθνικά παθήματα, την τυραννία και την δουλειά της. «Ακουμπά το αυτί του στα στήθια της πονεμένης γης του και ακούει άλλες φορές το καρδιοχτύπι του θανάτου της και άλλοτε τον παλμό της νέας ζωής που ανθίζει στα σπλάχνα της», όπως γράφει ο κριτικός και αναλυτής της αισθητικής αξίας του Παλαμικού έργου, Κ. Τσάτσος. Πιστεύει στο ρόλο της Πατρίδας του μέσα στην πανανθρώπινη ροή των ιστορικών γεγονότων. Πιστεύει ότι δεν πρόκειται να χαθεί, παρά τις συμφορές της, όπως λέει στους «Ίαμβους και Ανάπαιστους», όπου λιτά κι επιγραμματικά εκφράζει τις συγκινήσεις που του προσφέρει ο κόσμος της Ιστορίας και της ζωής. Υπήρξε η επιβλητικότερη ποιητική μορφή της νεότερης Ελλάδας. Μια πολυσύνθετη διάνοια, μια μεγάλη ποιητική φυσιογνωμία. Ο μεγάλος στοχαστικός ήρωας ο μεγάλος διανοητής της πατρίδας μας, ο μεγάλος πνευματικός οδηγός μας. Μεγάλος και πολύπλευρος. Πολυμερής προσωπικότητα. Μούσα πολύτροπη. Με δυναμικό και συγκλονιστικό στοχασμό, απέραντη και δημιουργική φαντασία, πνεύμα ανήσυχο, θετικό και πολυσύνθετο. Μεγάλος ιεροφάντης και κτίστης του πεζού και του έμμετρου λόγου. Επικός, λυρικός και δραματικός ποιητής, διηγηματογράφος, ηθογράφος, θεατρικός συγγραφέας και κριτικός, άφθαστος με πλούσια μέσα έμπνευσης, στίχου μορφής και γλώσσας. Περισσότερο από μισόν αιώνα κυριάρχησε στην πνευματική ζωή του Έθνους. Μισός αιώνας πνευματικής ζωής ακτινοβολεί από το έργο του. Έργο πολύμορφο και πολύηχο, απέραντο και πολυστόχαστο, που υμνήθηκε από Έλληνες και ξένους και θεμελίωσε την αναγέννηση του πνεύματος στον τόπο μας. Φώτισε τη γενιά του επί μισού αιώνα. Την ποδηγέτησε, την εδίδαξε, την ύψωσε. Έγινε η ποιητική συνείδηση της φυλής του, ο μεγάλος εθνικός βάρδος, ο ιεροφάντης που μύησε τη γενιά του στα μυστήρια της ζωής και της τέχνης. Σε όλη του τη ζωή την Ελλάδα έψαλλε και πέθανε ψάλλοντας την Ελλάδα. Με τις αθάνατες επικές συνθέσεις του «Η ασάλευτη ζωή», «Ο Δωδεκάλογος του Γύφτου», και «Η φλογέρα του Βασιλιά», ψάλλει τα κατορθώματα του Βυζαντίου και του Εικοσιένα, υμνεί το Μεσολόγγι, τραγουδά τους εθνικούς και λαϊκούς πόθους, τις αρετές και τις λαχτάρες, τις ελπίδες και τους πόνους του λαού μας. Οι τελευταίοι του στίχοι, η έμμετρη παρακαταθήκη του προς τα ελληνικά νιάτα, το ξημέρωμα της 28ης Οκτωβρίου 1940, που μεταδόθηκαν από το ραδιοφωνικό σταθμό και τις εφημερίδες της ιστορικής εκείνης ημέρας, ήταν: «Αυτό το λόγο θα σας πώ, δεν έχω άλλο κανένα. Μεθύστε με τ αθάνατο κρασί του Εικοσιένα». Δεν ήταν απλά πατριδολάτρης στον καιρό του ο Παλαμάς. Ήταν σε ανώτερη βαθύτερη και διαρκέστερη έννοια Ελληνολάτρης Πατριώτης, που τιθασεύει το πατριωτικό ιδανικό, το καθιστά «φιλικό στην ψυχή», όπως λέει ο Α. Χουρμούζιος. Το φέρνει σ επαφή με την πραγματικότητα, αναπλάθει μέσα του όλες τις αξίες του αρχαίου και του νεότερου Ελληνισμού και τις προβάλλει σαν αιώνια σύμβολα για το έθνος και την ανθρωπότητα. Ονειρεύεται και θέλει την πατρίδα του μεγάλη, ξακουστή και προκομμένη κι ας είναι δυσδιάκριτη στον παγκόσμιο γεωγραφικό Άτλαντα και διακηρύσσει: H μεγαλοσύνη στα Έθνη δε μετριέται με το στρέμμα. Με της καρδιάς το πύρωμα μετριέται και με αίμα». Βαθύτατα χριστιανός αγωνίζεται να συνταιριάσει, να συμφιλιώσει τις δύο μεγάλες δυνάμεις της ψυχής του. Την κλασική ομορφιά και τη χριστιανική καλοσύνη. Την ομορφιά που ανοίγει διάπλατα τις πόρτες των αισθήσεων προς όλες τις χαρές και τις βαθιές συγκινήσεις και τη χριστιανική καλοσύνη, που αναχαιτίζει τις έντονες εξάρσεις του διονυσιακού πνεύματος με την πραότητα του απολλώνιου στοιχείου της. Αισθάνεται έτσι ζευγαρωμένα τα ιδεώδη που έθρεψαν δυο μεγάλους κόσμους και αποτέλεσαν τη σύνθεση του Ελληνοχριστιανικού πολιτισμού, που αποτελεί τον άξονα της ζωής μας. Το μεγάλο του όνειρο ήταν να τρέξουν μέσα στις φλέβες του Έλληνα «της αρχαίας υγείας το γάλα και το αίμα της χριστιανικής θυσίας». Ο Παλαμάς υπήρξε ο μεγάλος φίλος των νέων. Διακαής πόθος του ήταν να υψωθούν οι νέοι πιο ψηλά απ αυτόν, να συνεχίσουν με ακατάβλητη βούληση τον αγώνα του καλού. Σ αυτούς κυρίως απευθύνεται. Στους νέους κληροδότες, ως ιερή παρακαταθήκη, το μεγάλο, πολύπλευρο αι δημιουργικό έργο του. Τους νουθετεί τους 7

9 Μελέτες εμψυχώνει και τους προτρέπει σε ευγενείς εξάρσεις και ηθικούς αγώνες στην περιοχή κάθε μεγάλης ιδέας, που ταυτίζεται με την έννοια της πατρίδας, τον οικογενειακό θεσμό και τις δυνάμεις που οδηγούν την ανθρωπότητα προς την πρόοδο και τον πολιτισμό. «Γέμισε και δυνάμωσε μ όνειρο ένα, Πώς θα γεννήσεις νέο καιρό, Που ν αρχινά από σένα». Πονεί και αγωνιά για την υστέρηση της Παιδείας μας, το χαμηλό επίπεδο στον τομέα του πνεύματος και της τέχνης. Ονειρεύεται και θέλει μια Παιδεία, που θα παρέχει πολύπλευρη και γόνιμη γνώση, πνευματική και αισθητική καλλιέργεια και θα διαπλάθει νέους με οράματα, δίψα για τη ζωή και δημιουργία, με πίστη στα πανανθρώπινα ιδανικά. Υποστήριξε ότι η ποίηση είναι παράγων Εθνικής αγωγής. Η εθνική αγωγή επιτυγχάνεται με την αισθητική καλλιέργεια. Με την αισθητική αγωγή ο άνθρωπος παύει να γίνεται έρμαιο κατώτερων αισθήσεων και ορμών. Γνωρίζει και αναζητά την ανώτερη απόλαυση του ωραίου. Η ποίηση με το ρυθμό και την αρμονία, με το τραγούδι, τις εικόνες και τις ψυχικές δονήσεις που προκαλεί, διοχετεύει ρεύμα ενθουσιασμού και αγάπης στον άνθρωπο για έφεση ωραίων και υψηλών ιδανικών. Γίνεται παράγων αγωγής, γιατί βάζει σε τάξη τα συναισθήματα και εξυγιαίνει από τα κατώτερα πάθη την ανθρώπινη ψυχή. Και η ποίηση του Παλαμά είναι κατ εξοχήν παιδευτική της ψυχής και του πνεύματος. Εμπνέει, φωτίζει, και τρέφει την ψυχή με τους τόνους της κλασικής αρμονίας και τις χαρές του αληθινά ωραίου. Γι αυτό παραμένει διαχρονική και αποτελεί ακένωτη πηγή αισθητικής απόλαυσης και πνευματικής ανάτασης. Αποτελεί το διάφανο φίλτρο που αποκαθαίρει και εξαγνίζει την ψυχή από τις ψυχοφόρες επιδράσεις των καιρών μας. Σήμερα, εβδομήντα χρόνια μετά το θάνατό του, όλες οι αρχές και οι αξίες, όλα τα μεγάλα ιδανικά και τα οράματα, που αναβλύζουν από τις κρυστάλλινες πηγές της Μούσας του, φαντάζουν ισοπεδωμένα, απαξιωμένα, ανύπαρκτα. Το τρίπτυχο Πατρίδα-Θρησκεία-Οικογένεια, που αποτέλεσε την ακένωτη πηγή της έμπνευσης και της δημιουργίας του, ποινικοποιήθηκε, αμαυρώθηκε και διασύρθηκε, με κατευθυνόμενους συνειρμούς και συσχετισμούς με σκοτεινές εποχές κατάλυσης της Δημοκρατίας μας, από τους νεότευκτους «σταυροφόρους», που λεηλάτησαν και σύλησαν τα ιερά και τα όσια του τόπου μας. Η πατρίδα, που λάτρεψε και ύμνησε και δόξασε, προδομένη, τραυματισμένη, ημιθανής κι αιμορραγούσα, στενάζει δέσμια στον απύθμενο Καιάδα της ένδειας και της απαξίωσης. Και ο λαός της όμηρος μιας ιδιότυπης δουλείας, με πληγωμένη την αξιοπρέπεια και την εθνική περηφάνια του, αναζητώντας απεγνωσμένα μιαν αχτίδα φωτός, ένα ψήγμα ελπίδας, αφουγκράζεται τον απόηχο της προφητικής λύρας του εθνικού μας βάρδου: «. Στη ζωή ξαναφαίνομαι Και λαούς ανασταίνω». Θα προλάβει να φτάσει το ευοίωνο μήνυμα, που θα επουλώσει τις χαίνουσες πληγές και θ αναστήσει τη χαμένη ελπίδα; Ή θα προσπεράσει ο Πυθικός χρησμός: «Μηκέτι Φοίβος έχει καλύβην Απέσβετο γαρ και λάλον ύδωρ»;. Δεν υποφέρεται η φτώχεια, είπε ο φτωχός και άδειασε το ποτήρι του, ως τον πάτο. Τι να κάμω τα πλούτη, είπε ο πλούσιος, όταν δεν μπορώ να πιώ; ΔΥΟ ΛΟΓΙΑ ΓΙΑ ΤΟ ΚΡΑΣΙ Toυ Θωμά Κοροβίνη Ποιοί είναι οι λόγοι αραγε για να μεθάει ο άνθρωπος; Υπάρχουν κάποιοι πού γεννιούνται με τέτοια φυσική διάθεση, θαρρείς και οι γονείς τους μεθυσμένοι τους συνέλαβαν και τους γέννησαν, με εκείνη την ωραία αίσθηση της μέθης, στο τσακίρ-κέφι, που λέμε, γι αυτό και τα παιδιά τους από μικρά κινούνται άνάμεσά μας με τη σφραγίδα του χαροκόπου και του γενναίου λάτρη της ζωής. Αυτοί είναι τυχεροί. Κάποιες δυνάμεις μέσα στην ψυχή τους είναι που τους βοηθούν να ζήσουν με αύτάρκεια τη χαρά της μέθης που λέγε ται ζωή. Αυτοί ούτε κρασί χρειάζονται ούτε πιόμα. Αν και καμιά φορά τό χουν κι αυτό ανάγκη σε ελαφρές δόσεις για να ενισχύσει το πάθος τους. Ομως οι άλλοι; Εκείνοι που δέν έχουν τη δύναμη ν αντέξουν κι έκείνοι που οι συμφο ρές πέσαν επάνω τους με τα μούτρα και τα θεμέλια της καρδιάς τους τρίζουν πάνω από τα χαλάσματα της τραγωδίας τους, τα φαντάσματα του παρελθό ντος, η απάτη του παρόντος και ο φόβος του μέλλοντος με την ευλογία του Άγιου Διόνυσου, με το κρασάκι που ρουφάνε, βρίσκεται ένας τρόπος λιγάκι να ξεγελαστούν. Εξάλλου το κρασάκι το εύλόγησε με τα ίδια 8 του τα χέρια ο Χριστός, τη βραδιά του Μυστικού Δείπνου προσκαλώντας τους άγαπημένους μαθητές του να το γευθούν. «Πίετε εξ αύτού πάντες, τούτο εστί τό αίμα μου» ανακοίνωσε στην παρέα του, σύμφωνα με το Ευαγγέλιο, δίνοντας έτσι μιά ακόμη άξια στο κρασί, την αξία της θείας ευλογίας για να γίνει το κρασί από τότε το βασικό στοιχείο της θείας μετάληψης των χριστιανών. Είναι αλήθεια πως το δυνατό κρασί θολώνει το μυαλό. Ο πολυμήχανος Οδυσσέας του Ομήρου, που σ όλα τα τραπέζια και τα συμπόσια αφήνει το κρασί να κυλάει άφθονο, με δόλο κέρασε και ξανακέρασε γλυκό απατηλό κρασί τον Κύκλωπα Πολύφημο για να τον τυφλώσει. Στην τραγωδία του Ευριπίδη Βάκχες η βασιλομήτωρ Αγαύη βακχεύουσα, δηλαδή άγρια μεθυσμένη και βγάζοντας αφρούς από το στόμα της, σαλεμένη απ τη λατρευτική παραφο ρά της προς τον Διόνυσο κατασπαράζει τον ακριβό της γιό. Σε νεότερα δρά ματα που πέρασαν στα πρωτοσέλιδα ή στα ψιλά των εφημερίδων, σε παγκό σμια κλίμακα, μεθυσμένοι, ξέφρενοι, σφάξαν τα παιδιά, τους γονείς, τις γυναί κες τους ή επιτέθηκαν σε αγνώστους για

10 να τους εκβιάσουν, να τους βιάσουν ή να τους κλέψουν.το κρασί λειτουργεί σ αυτές τις περιπτώσεις με μιά δύνα μη εξωανθρώπινη και οπλίζει τη γροθιά με την τρέλα του μυαλού. Χιλιάδες χρόνια πρίν ο έξαρχος των προσωκρατικών Ηράκλειτος έγραφε: «Άνήρ όκόχαν μεθυσθή, άγεται υπό παιδός άνήβου σφαλλόμενος, ούκ επαϊων όκη βαίνει, υγρήν την ψυχήν έχων».τι να σημαίνει άραγες υγρή ψυχή;υγρή ψυχή σημαίνει ψυχή μουσκεμένη από υγρά αισθήματα, απλωμένα σ όλη την έκτασή της που η ψυχή τα μυρίζει, τα γεύεται, ύστερα την τρελαίνουν και την οδηγούν στην παραφορά. Η υγρασία της ψυχής επιτυγχάνεται μ εκείνο το είδος της μέθης για το οποίο η ψυχή έχει από καιρό στα μυχιά της προετοιμασθεί για να κοινωνήσει. Ο υποψήφιος μεθυσμένος αυτού του είδους είναι ο άνθρωπος του πάθους, που πασχίζει να αναστατώσει τα νεοα της ψυχής του με την επιθυμητή τρικυμία των συγκινήσεων που τον εκστασιάζουν. Ο μεγάλος Ρώσος συγγραφέας Ντοστονιέφσκι, μεθυσμενος κι ο ίδιος απ τήν αποφορά της σαπισμένης πληγής που έχουν στη θέση της καρδιάς οι άνθρωποι της χαμοζωής, γέμισε τα βιβλία του με ήρωες εξαθλιωμένους μέθυσους. Εδώ το μεθύσι συνδυάζεται με την ευτέλεια, την αυτοταπείνωση, τη διάλυση του πνεύματος, τον ηθικό μαρασμό και πάντοτε βέβαια με την πείνα και τη φτώχεια. Ο δικός μας άγιος των γραμμάτων, ο Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης, ανέλυσε σε βάθος πολλούς λαϊκούς χαρακτήρες που συνδυάζαν τα βαριά τους πάθη με την άκρατη μέθη. Ο Παπαδιαμάντης είχε τα μάτια της ψυχής του στραμμένα πρός τα κάτω. Ήταν στο φυσικό του να αγαπάει τους άθλιους της ζωής. Συνομιλώντας με τα πάθη των περιφρονημένων ανακάλυπτε το πρόσωπο του Θεού επί γής. Εξάλλου ο σεμνός Σκιαθίτης ήταν κι αυτός ένας άνθρωπος της ταβέρνας. Ο έλληνικός λαός είδε το ποτό σαν ένα γνήσιο συμπαραστάτη και βοηθό της ελληνικής βαλκανομεσογειακής ψυχοσύνθεσης στην προσπάθειά της να εκφράσει την τραγωδία ή την ευτυχία της. Το κρασί αλλά και το ούζο και η ρακή, τα παραδοσιακά αλκοολούχα ποτά, που σιγάσιγά άποκτησαν τη φήμη εθνικών ελληνικών προϊόντων, είναι απαραίτητα στο ελληνικό τραπέζι, του μοναχικού και της συντροφιάς. Πολλές φορές απ τό πρωί. Κάθε πρωί πίνω μιά κούπα με κρασί, λένε μερικές αιωνόβιες γριές, προτείνοντας συνταγές μακροζωίας.το ελληνικό γεύμα συνοδεύεται επίσης με κρασί στο τραπέζι του σπιτιού ή του εστιατορίου, απ τό πιό ξεχασμένο ελληνικό χωριό μέχρι τα κολωνακιώτικα σεράγια και τις Τράπεζες Αγάπης του Άγιου Όρους. Όσο για τη νύχτα, εκεί πιά η οινοποσία συνοδεύεται απ την έξαρση των ιδιαιτέρων παθών, που τόσο καλά ξέρει το σκοτάδι με τους νόμους του να ενεργοποιεί στα έγκατα της ανθρώπινης ψυχής. Απ τήν άλλη πλευρά, η νεοελληνική κοινωνία είδε πόσο κακό έκανε το κρα σί, όταν λειτούργησε σάν ένα είδος αυτοκαταστροφής ή όταν κάποιες φορές υπήρξε κυριολεκτικά η αιτία της καταστροφής ενός πατέρα ιδίως και κατά συνέπεια μιάς ολόκληρης οικογένειας. Οι λέξεις μπεκρής, αλκοολικός, μέθυσος σημαίνουν κάτι το ταπεινό, το πρόστυχο, το ανήθικο, το περιφρονητέο. Ενώ μπεκρού, αυτός πιά ο χαρακτηρισμός για μιά γυναίκα αλκοολική, είναι απ τους χειρότερους. Οι μπεκρήδες έγιναν αντικείμενο σχολιασμού στην πλατιά λαϊκή μαζα, πάντοτε με σχετική συμπάθεια. Αυτό φαίνεται κι άπ τις ωραίες γελοιογραφίες μπεκρήδων στα λαϊκά περιοδικά. Αλλά και με αποστροφή όταν το μεθύσι γίνεται η κατάρα του σπιτιού. Ο αστικός κόσμος βλέπει τους λαϊκούς ανθρώπους, που μεθοκοπούν στα κρασοκαπηλιά και στις ταπεινές ταβέρνες με βαθύτατη περιφρόνηση. Οι άθλιοι της ζωής έχουν το θλιβερό προνόμιο να απολαμβάνουν τη γλύκα της μέθης παρακολουθώντας ταυτόχρονα τη στασιμότητα της μιζέριας τους μαζί με τη σταδιακή τους αυτοκτονία. Οι ποιητές αντιλήφθηκαν την αξία που έχει η μέθη για τη λύτρωση της ψυχής από τα δεινά που τη βαραίνουν. Ο ηδονιστής Μπωντλαίρ έγραψε «για να μήν είστε οι βασανισμένοι σκλάβοι του χρόνου, μεθάτε αδιάκοπα από κρασί, από ποίηση ή από αρετή, όπως προτιμάτε». Ο δικός μας πάλι Κωστής Παλαμάς για ν ανάψει τη φλόγα του πατριωτισμού στους αιφνιδιασμένους Έλληνες του 40, όταν η εποχή απαιτούσε πραγματικό 9

11 Μελέτες κουράγιο και λεβεντιά για να την αντέξεις, φώναξε στους συμπατριώτες του «Μεθύστε με τ αθάνατο κρασί του Εικοσιένα», ενώ ό Κ.Π. Καβάφης για να υμνήσει το μεγαλείο του τολμηρού και ακόρεστου ηδονιστή εξομολογήθηκε με τους στίχους: «Κι ήπια από δυνατά κρασιά, καθώς που πίνουν οι ανδρεϊοι της ηδονής». Σε κάθε περί πτωση το άτομο δικαιούται να επιλέξει τον τρόπο που θα μεθύσει. Το κρασί αποκτά στην ποίηση μεταφορική σημασία. Στην περίπτωση του Παλαμά, μεθάς καθώς αναλογίζεσαι τις θυσίες και τον ηρωισμό των προγόνων και την υπερήφανη στάση που κράτησαν. Το κρασί του Εικοσιένα είναι η δόξα που μπορεί να θρέψει την ορμή σου. Στην περίπτωση του Καβάφη το κρασί είναι το ηδύποτο με το οποίο μεθάς όχι παρασυρμένος πιά ασυνείδητα, αλλά σκό πιμα, συνειδητά, με διάθεση αυτοθυσίας στον βωμό της ερωτικής ηδονής. Ο κρασοπότης που πρεσβεύει μιά γνήσια υλιστική βιοθεωρία, χαροκόπος και γλεντζές είναι ο πιό γνήσιος απόγονος του ηδονιστή αρχαίου θεού Βάκχου. Όταν η ηδονή της οινοποσίας φτάσει στο αποκορύφωμα, χωρίς να τσιγκουνεύεται να χαρίσει τον πλούτο της εύφορης και ακμαίας ψυχής του στο κοντινό του περιβάλλον με την ασυγκράτητη χαρά, με το τσάκισμα της φωνής με το τραγούδι της χαρμολύπης με την απελευθέρωση της ψυχής του, επικοινωνεί με τον άλλο κόσμο.το μεθύσι ακολουθείται από την επανάσταση των πόθων και τον ξεσηκωμό των ορέξεων. Ο χρόνος φυλακίζεται σε μιά χρυσή στιγμή, οπότε γίνεται και η μεταμόρφωση του πρώην διατακτικού και ντροπαλού σε γενναίο και παθιασμένο. Σκέψεις δυνατές και απίστευτες έρχο νται στο μυαλό, λόγια τρελά κατεβαίνουν στη γλώσσα. «Μιλάει το κρασί». Η ερωτική επιθυμία, σ αυτή την περίπτωση, βρίσκει βοηθό και στήριγμα για να πάρει τη μορφή λόγου. Πιωμένος γλυκά δε λές «σ αγαπώ», λές «Άγγελέ μου σε προσκυνώ», δε λές «θέλω κάτι να σου πώ», λές «φίλα με, να λιώσω στην αγκαλιά σου», δέ λές «τί θα γίνει μεταξύ μας», αναφωνείς «έλα να σε ταξιδέ ψω στον παράδεισό μου» και ταξιδεύεις γι άλλες σφαίρες πετάς... EΘΝΟΣ-ΚΡΑΤΟΣ-ΠΑΤΡΙΔΑ-ΠΟΛΙΤΕΙΑ-ΠΟΛΙΤΙΚΗ Επιμέλεια Γιάννη Ουσταμανωλάκη ΚΡΑΤΟΣ Στην ελληνική μυθολογία η προσωποποίηση της ωμής εξουσίας. Σύμφωνα με τον Ησίοδο το Κράτος και η Βία ήταν τέκνα της Στυγός και του Πάλλαντα και αυτοί έδεσαν τον Προμηθέα στον Καύκασο. ΚΡΑΤΟΣ η πολιτική οργάνωση μιας χώρας, μιας κοινωνίας, οι θεσμοί και τα όργανα διακυβέρνησής της που αποσκοπούν στην εύρυθμη λειτουργία και την ασφάλειά της, η κρατική εξουσία//κράτος και εκκλησία// έθνος κράτος//πόλη κράτος//κράτος δικαίου//αστυνομικό κράτος//κράτος εν κράτει// κατά κράτος//υπό το κράτος. Η γεωγραφική έκταση την οποία καταλαμβάνει ένα κράτος, η επικράτεια, τα όριά του. ΕΘΝΟΣ Μεγάλη κοινότητα ανθρώπων κατά κανόνα εγκατεστημένων στην ίδια περιοχή, η οποία χαρακτηρίζεται από λιγότερο ή περισσότερο ισχυρή ιστορική γλωσσική, πολιτιστική και οικονομική ενότητα. ΕΘΝΟΤΗΤΑ Η κοινότητα ανθρώπων που έχουν τα χαρακτηριστικά του έθνους και προσβλέπουν στο να συγκροτούν ένα κράτος ή να τους αναγνωριστούν ειδικά δικαιώματα. ΑΡΧΗ ΤΩΝ ΕΘΝΟΤΗΤΩΝ Αρχή που πρεσβεύει το δικαίωμα των κοινοτήτων αυτών να αποτελέσουν ανεξάρτητη κρατική οντότητα. (κηρύχθηκε κατά την Γαλλική επανάσταση). 10 ΛΑΟΣ Σύνολο ανθρώπων που κατοικούν ή όχι στην ίδια περιοχή και συνιστούν μια κοινωνική ενότητα, μια πολιτισμική κοινότητα//σύνολο ανθρώπων που κατοικούν στην ίδια περιοχή, υπόκεινται στους ίδιους νόμους και συνιστούν ένα έθνος//το σύνολο των πολιτικών διακιωμάτων//οι κάτοικοι μιάς πόλης, μιας περιοχής//τα μεσαία και τα κατώτερα λαϊκά στρώματα ως σύνολο σε αντιδιαστολή με την ανώτερη οικονομική-κοινωνική τάξη, με τους φορείς της εξουσίας «παιδί τους λαού» ΠΑΤΡΙΔΑ Η γη των προγόνων, ο τόπος γέννησης ή καταγωγής κάποιου, ιδιαίτερη πατρίδα, δεύτερη απτρίδα, χαμένες πατρίδες!//το έθνος και ότι παραδοσιακά συνδέει όσους ανήκουν σ αυτό (θυσιάζομαι για την πατρίδα, υπηρετώ την πατρίδα, η πατρίδα τίμησε τους ήρωες της!, μεταφορικά γενέτειρα κοιτίδα, η Ελλάδα είναι η πατρίδα της Δημοκρατίας!

12 11

13 Μελέτες ΓΙΑ ΤΟΝ ΣΥΓΓΡΑΦΕΑ ΣΤΑΥΡΟ ΑΒΔΟΥΛΟ Η μαχόμενη πεζογραφία Του Μιχάλη Σταφυλά Ένας συνταξιούχος δικηγόρος και ενεργός συγγραφέας ο Σταύρος Αβδούλος που πρόσφερε πολλά συνεχίζει να προσφέρει και με τα 95 εφηβικά χρόνια του. Είναι υπόδειγμα ανθρώπου που ολοζωής δε σκέφτεται πάρεξ Ελευθερία και Γλώσσα κατά τον εθνικό μας ποιητή. Κι αυτή τη σκέψη την εκφράζει μέσα από βιβλία, δημοσιεύματα και εκδηλώσεις. Διευθυντής του περιοδικού «ΕΑΜ -Αντίσταση» με πολλούς συνεργάτες του αγωνίζεται να ξεκαθαρίσει την Ιστορία της Αντίστασης πέρα από σκοπιμότητες και διαστρεβλώσεις από όποιο χώρο κι αν προέρχονται. Εραστής της Ιστορικής Αλήθειας δεν διστάζει να κάνει αυτοκριτική αλλά και κριτική για όσους παρουσιάζονται ως κτήτορες της Εθνικής Αντίστασης. Πιστεύει πως η Αντίσταση είναι προίκα όλων των Ελλήνων -ακόμα κι αυτών που δε συμμετείχαν. Είναι το Εθνικό μας Μεγαλείο. Μέσα από τα βιβλία του αναδύεται ο ζωντανός λόγος και η αντικειμενική γραφή. Μαζί με τα Λαογραφικά στοιχεία που δεν τον αφήνουν αδιάφορο αγαπώντας τον τόπο που γεννήθηκε κατέγραψε σ έναν τόμο τις «Λαϊκές Παραδόσεις» της Συκιάς Λακωνίας με μνήμες και βιώματα από τη ζωή του χωριού. Και το έκανε πιστεύοντας πως αυτός ο λαϊκός θησαυρός δεν αφορά μόνο τη γενέτειρά του αλλά επεκτείνεται πέρα από τα περιορισμένα τοπικά όριά της. Ο Αβδούλος κατάφερε να «πιάσει» και την παραμικρή λεπτομέρεια της ζωής των χωριανών του. Παροιμίες, τραγούδια, τρόποι καλλιέργειας, μαγειρικές, τέχνες, τα πάντα. Όμως έπρεπε πέρα απ αυτά τα λαογραφικά, να δώσει και τη δική του Ιστορία σε συνδυασμό φυσικά με τα πολεμικά και άλλα γεγονότα όπως ξετυλίγονταν. Σαν έφε δρος αξιωματικός πολέμησε στο Αλβανικό Μέτωπο και τραυματίστηκε στη μάχη για την κατάληψη της Κορυτσάς. Γυρίζοντας από το Μέτωπο, μόλις συνήλθε απο τα τραύματά του, πέρασε στις γραμμές της Εθνικής Αντίστασης και συμμετείχε σ ολες τις συγκρούσεις με τους κα ταχτητές. Ακόμα κι όταν ο λαός διαδήλωνε ενάντια στην Επιστράτευση, στις επετείους των εθνικών γιορτών μπροστά ο Σταύρος. Το Μάη όμως του 1944 πιάστηκε από τους Γερμανούς κι έμεινε στα στρατόπεδο των Ες Ες ως την Απελευθέρωση. Με την Απελευθέρωση όμως τα πράγματα εξελίχτηκαν 12 στον τόπο μας όπως τα είχαν συμφωνήσει οι τρεις Μεγάλοι. Τσώρτσιλ, Στάλιν, Ρούσβελτ. Η Ελλάδα θα έμενε κάτω από την Αγγλική...προστασία. Από λαθεμένες κινήσεις και των δυό πλευρών ο «γλοιώδης βυθός» ανέβηκε στην επιφάνεια, οι δοσίλογοι ονομάστηκαν πατριώτες και οι πατριώτες προδότες. Ο μεγάλος και ηρωικός λαός μας από τα εγκληματικό λάθη των ηγετών του έπεσε στη παγίδα των Άγγλων που μόνο με ένα νέο αντάρτικο θα μπορούσαν να εξοντώσουν τους αγωνιστές της Αντίστασης. Κι εκείνοι πάτησαν την πεπονόφλουδα και μπήκανε στον Εμφύλιο, τον πιο ανόητο και άσκοπο Εμφύλιο και έτσι γύρισαν τα πάνω κάτω. Ο Σταύρος Αβδούλος με το βιβλίο του «Γιατί χάθηκε η νίκη» λέει τα πράγματα με το όνομά τους. Δίνει με ατράνταχτα στοιχεία και με κοινή λογική πως από τον έλεγχο της Εξουσίας φτάσαμε στη συντριβή του μεγαλειώδους ΕΑΜικού κινήματος. Και δεν ήταν η συντριβή ενός εθνικού οράματος (χωρίς εισαγωγικά στο εθνικού). Ήταν ο αγριανθρωπισμός που επικράτησε. Τα στρατοδικεία που καθημερινά έβγαναν θανατικές καταδίκες και στις τρεις μέρες εκτελούνταν. Και ήταν η Μακρόνησος. Το πιο ακραίο και το πιο βάρβαρο πείραμα εκτέλεσης ψυχών και σωμάτων. Ο Σταύρος Αβδούλος βρέθηκε κρατούμενος εκεί γιατί πολύ αγάπησε την Πατρίδα και την Ελευθερία. Στο βιβλίο του «Το φαινόμενο Μακρόνησος» με υπότιτλο «ένα πρωτόγνωρο εγκληματικό πείραμα» λέει τα πράγματα με το όνομά τους. Παρουσιάζει τους φριχτούς τρόπους βασανιστηρίων, τους θανάτους και τις αναπηρίες. Εκεί κρατούνταν τα μεγαλύτερα ονόματα της Λογοτεχνίας, του Θεάτρου, των Εικαστικών Τεχνών, της Επιστήμης. Πού να τους αναφέρουμε τώρα, θα θέλαμε ολόκληρη τη σελίδα. Θα αναφέρουμε μόνο δυό αδέρφια Δεσποτόπουλους. Τον Κώστα τον είχα καθηγητή στη φιλοσοφία του Δικαίου και ήταν ο αγαπημένος όλου του Πανεπιστημίου. Βασανίστηκε σκληρά από αγριανθρώπους, αλλά τελικά όταν ημέρεψε ο τόπος αυτός ο Δεσποτόπουλος υπηρέτησε την Επιστήμη και τη χώρα μας, έγινε Ακαδημαϊκός και Πρόεδρος της Ακαδημίας, Ο Ρίτσος, ο Μίκης Θεοδωράκης, ο Λουντέμης, ο Φωτιάδης, ο Κατράκης, ο Καρούσος, ο Λειβαδίτης. Σχεδόν όλοι οι πρωτοκλασάτοι του Λόγου και της Τέχνης. Καλά, πολύ καλά έκαμε ο Σταύρος Αβδούλος και έδωσε με λεπτομέρεια και με απόλυτη τεκμηρίωση το φαινόμενο Μακρόνησος. Πρόσφερε μια υπηρεσία στον τόπο μας. Και στην Ιστορία. Γιατί αυτά τα κρατικά εγκλήματα δεν πρέπει να ξεχνιού νται, Πρέπει να γίνονται μαθήματα για το μέλλον. Ενώ παράλληλα δείχνουμε και την ευγνωμοσύνη μας για όσους βασανίστηκαν ή πέθαναν για την Ελληνική Ελευθερία, ό,τι κι αν πιστεύουν. Από το περ. Π.Ζ.

14 13

15 Μελέτες Από την αναισθησία στη υπερευαισθησία Του Λευτέρη Ζούρου, καθηγητή βιολογίας Ακαδημαϊκού προέδρου του Σ.Ι. του Τ.Ε.Ι. Κρήτης Από ποιους έχετε ταλαιπωρηθεί περισσότερο στη ζωή σας; Από τους αναίσθητους ή τους υπερευαίσθητους; Θα μπω αμέσως στο θέμα χρησιμοποιώντας μια αναλογία απ την ιατρική. Όλοι έχουμε ένα ανοσοποιητικό σύστημα. Είναι η άμυνα του οργανισμού μας σε «ξένα» σώματα που μπαίνουν στο σώμα μας και μπορούν να το βλάψουν: ιοί, βακτήρια, και ουσίες διαφόρων τύπων. Το ανοσοποιητικό μας σύστημα τις αναγνωρίζει, τις απομονώνει και τις καταστρέφει με αποτέλεσμα η ταλαιπωρία στην υγεία μας να είναι σχετικά μικρή. Το πιο εντυπωσιακό είναι ότι το ανοσοποιητικό σύστημα έχει μνήμη. Θυμάται την ξένη ουσία με την οποία ήρθε σε επαφή πρώτη φορά και αν η ουσία ξαναμπεί στον οργανισμό η αντίδραση είναι άμεση. Λέμε τότε ότι έχουμε αποκτήσει ανοσία. Υπάρχουν άνθρωποι που το ανοσοποιητικό τους σύστημα δεν έχει ευαισθησία στις ξένες ουσίες. Αυτά τα άτομα δεν μπορούν να αποκτήσουν ανοσία. Αρρωσταίνουν με το παραμικρό, έχουν μια μίζερη ζωή. Αυτοί βρίσκονται στο ένα άκρο της κλίμακας του ανοσοποιητικού συστήματος, το αδρανές. Υπάρχουν πάλι άτομα που το ανοσοποιητικό τους σύστημα είναι υπερευαίσθητο. Ένας κόκκος γύρης δεν μπορεί να προκαλέσει τίποτε το σοβαρό αν καθίσει στο δέρμα μας. Κανονικά ο οργανισμός μας δεν χρειάζεται να αντιδράσει. Όμως υπάρχουν άτομα που υποφέρουν από αυτό το αθώο άγγιγμα. Πρόκειται για τις γνωστές μας αλλεργίες, που δεν είναι τίποτε άλλο από μια κατάσταση υπερευαισθησίας του ανοσοποιητικού συστήματος. Η χειρότερη όμως κατάσταση υπερευαισθησίας του ανοσοποιητικού συστήματος είναι η αυτο-ανοσία. Σ αυτές τις περιπτώσεις, που δυστυχώς δεν είναι τόσο σπάνιες, το ανοσοποιητικό σύστημα αναγνωρίζει ως «ξένες» τις ουσίες που παράγει ο ίδιος ο οργανισμός. Πρόκειται δηλαδή για ένα πόλεμο του οργανισμού κατά του εαυτού του. Το αποτέλεσμα είναι οδυνηρό. Αυτοί βρίσκονται στο άλλο άκρο της κλίμακας του ανοσοποιητικού συστήματος, το υπερ-δραστήριο. Και στις δυο περιπτώσεις πρόκειται για πολύ άσχημες καταστάσεις. Ας περάσουμε τώρα από την ιατρική στις κοινωνικές σχέσεις. Αναίσθητος είναι αυτός που δεν έχει κοινωνικές ευαισθησίες. Είναι αυτός που κοινώς ονομάζουμε «γαϊδούρι». Μας είναι γνωστός. Πρόκειται γι αυτόν που κολλάει από πίσω μας στην εθνική οδό για να μας προσπεράσει, που ξεσηκώνει την πολυκατοικία στις 2 το πρωί με τη μουσική του στη διαπασών. Χρησιμοποιώντας την ιατρική αναλογία, μπορούμε να πούμε ότι πρόκειται για ένα άτομο που το ανοσοποιητικό του σύστημα δεν αντιδρά στα κοινωνικά ερεθίσματα. Αντίθετα, υπερευαίσθητος είναι αυτός που αντιδρά βίαια στο παραμικρό, ο ευέξαπτος. Πρόκειται για ένα άτομο που το ανοσοποιητικό του σύστημα υπερ-αντιδρά, με αποτέλεσμα να είναι πάντοτε σε τριβή 14 με το περιβάλλον του. Όχι από γαϊδουριά, αλλά από ένα αρρωστημένο «μη μου άπτου». Όπως η επιδερμίδα ενός αλλεργικού ερεθίζεται από τη γύρι ενός άνθους έτσι και ο κοινωνικά υπερευαίσθητος παρεξηγείται ακόμα και με το πιο καλοπροαίρετο φέρσιμο του άλλου. Τώρα που γνωρίσαμε και τους δυο τύπους, καθίστε και αναλογιστείτε από ποιόν άραγε έχετε υποφέρει περισσότερο στη ζωή σας; Από τον αναίσθητο (το γαϊδούρι) ή από τον υπερευαίσθητο (αυτόν που ψοφά για παρεξήγηση); Προσωπικά, έχω κάνει τον λογαριασμό μου και βγαίνει ότι έχω πιο πολύ υποφέρει από τους δεύτερους. Έχεις μπροστά σου την Κλεομένη και θέλεις να της πεις ότι πρέπει να διορθώσει ένα τυπογραφικό λάθος στο γράμμα που της έδωσες να δακτυλογραφήσει. Το σκέφτεσαι και το ξανασκέφτεσαι πως θα της το φέρεις. «Ξέρεις, Κλεομένη, σου ξέφυγε αυτό το λαθάκι». Μάταιος κόπος. Η Κλεομένη παίρνει αυτό το «ξέφυγε» σαν προσβολή. «Δηλαδή θέλετε να πείτε ότι δεν ξέρω τη δουλειά μου;» έρχεται η οργίλη απάντηση. Ώσπου κάποια στιγμή χάνεις και εσύ την υπομονή σου «όχι, Κλεομένη, δεν το έκανες εσύ το λάθος, το έκανε η μηχανή. Εσύ πάτησες το σωστό κουμπί, αλλά η μηχανή έβαλε το λάθος γράμμα. Φοβάμαι ότι κάποιοι συνάδελφοί σου έχουν προγραμματίσει τον υπολογιστή σου να κάνει τυπογραφικά λάθη». Αρχίζει τώρα η Κλεομένη να βλέπει συνωμοσίες γύρω της, όλοι είναι εναντίον της, από ζήλεια ή οτιδήποτε κατεβάσει η φαντασία της. Γιατί από φαντασιώσεις, τίποτε άλλο η Κλεομένη. Όλα μπορεί να τα σκεφτεί. Εκτός του να φταίει η ίδια. Δηλητηριάζει τη ζωή της, δηλητηριάζει και τη ζωή των άλλων. Έχω την εντύπωση ότι κατά μέσο όρο εμείς οι έλληνες είμαστε πολύ πιο ευαίσθητοι απ ό,τι χρειάζεται, τουλάχιστον κάτω από τις σημερινές συνθήκες. Δηλαδή ρέπουμε προς το άκρο της υπερευαισθησίας - για να θυμηθούμε την αναλογία με το ανοσοποιητικό σύστημα. Σίγουρα υπάρχουν εξηγήσεις, εξηγήσεις για τις οποίες πρέπει να ανατρέξουμε στο παρελθόν μας. Το ζητούμενο είναι να αναγνωρίσουμε ότι αποτελούν αναχρονισμούς για τους οποίους κάτι πρέπει να κάνουμε. Αναλογιστείτε την βεντέτα, σαν μια ακραία περίπτωση. Δεν πρόκειται για μια κοινωνική αρρώστια με όλα τα χαρακτηριστικά του υπερευαίσθητου ανοσοποιητικού συστήματος; Ένα χωριό όπου η βεντέτα αποτελεί απαράβατο κανόνα, δεν σας θυμίζει μια κοινωνία σε εμπόλεμη κατάσταση με τον εαυτό της; Φύγετε τώρα από την ακραία περίπτωση της βεντέτας και πάτε σε ηπιότερες μορφές αρρωστημένης ευαισθησίας. Τι θα λέγατε για την ζήλεια ή για τις «παραγγελιές» στα μπουζουξίδικα; Κατά τη γνώμη μου, κάποιες μορφές «φιλότιμου» αποτελούν επίσης περιπτώσεις υπερτροφικής κοινωνικής συμπεριφοράς. Πρόκειται, δηλαδή, για ένα «υπερτροφικό φιλότιμο». Πού δεν είναι απλώς ενοχλητικό, είναι και επικίνδυνο. Θα κλείσω με μια επισήμανση: ότι αυτές οι υπερευαισθησίες γίνονται συχνά αντικείμενο εκμετάλλευσης, έστω ακόμα και αν η εκμετάλλευση προέρχεται από ένα «πιστεύω». Στα προδικτατορικά χρόνια κάποια κόμματα βάφτιζαν του οπαδούς τους «εθνικόφρονες», θέλοντας να

16 υποδηλώσουν ότι «οι άλλοι» δεν είχαν εθνική συνείδηση. Στα μεταδικτατορικά χρόνια κάποιες πόλεις και κάποια χωριά αυτοπροβαλλόταν ως «δημοκρατικά». Να υποθέσουμε δηλαδή ότι οι πόλεις και τα χωριά, που είχαν την σεμνότητα να μην αυτο-επαινούνται ως δημοκρατικά, ήταν λιγότερο δημοκρατικά; Έχουμε δυστυχώς τη μανία να μεταπηδούμε από το ένα άκρο στο άλλο και να νομίζουμε ότι έτσι αλλάζουμε. Στην ουσία μένουμε ίδιοι. Αυτό που χρειάζεται είναι να μειώσουμε τις ευαισθησίες μας. Να βρούμε τον πολυπόθητο μέσον όρο που τόσο μας λείπει. Δεν χρειάζεται να περάσουμε στο άλλο άκρο, το άκρο της κοινωνικής αναισθησίας. Δεν χρειάζεται και ούτε πρέπει να γίνουν «παχύδερμα». Όμως υπάρχουν περιπτώσεις όπου θα ήταν λογικότερο και ωφελιμότερο για όλους αν είχαμε κάπως πιο ενισχυμένη επιδερμίδα. Ούτε μπορούμε να κατηγορούμε τους συνανθρώπους μας από άλλες χώρες ότι δεν έχουν ευαισθησίες, επειδή συμβαίνει να μη συμμερίζονται τις δικές μας. Δεν μπορούμε να ζούμε στο μαρτύριο της υπερευαισθησίας. Μας αρκεί η δημοκρατία, δεν μας χρειάζεται η δημοκρατικοφάνεια. Μας αρκεί να τιμούμε την παράδοσή μας, δεν μας χρειάζεται ο σωβινισμός. Αυτό μπορεί να μη συμφέρει κάποιους πολιτικούς και κάποια κόμματα, κάποια μέσα μαζικής ενημέρωσης και άλλα συναφή σινάφια που τρέφονται από την υπερβολή. Συμφέρει όμως όλους εμάς σαν σύνολο και τον καθένα μας σαν άτομο. Αν αμφιβάλλετε. Συμβουλευθείτε τον γιατρό σας. ΔΗΜΙΟΥΡΓΩΝΤΑΣ ΕΛΠΙΔΑ ΚΑΙ ΟΡΑΜΑ (Το καθήκον των πνευματικών ανθρώπων) Της Ζαχαρούλας Γαϊτανάκη Δεν υπάρχει καμία αμφιβολία ότι τα πράγματα στην πατρίδα μας δεν πάνε καλά. Μετά από χρόνια ύφεσης και αδράνειας, χρόνια μέσα στη διαφθορά, στην αναξιοπιστία του πολιτικού συστήματος, στην απαξίωση των πάντων, άνθρωποι και καταστάσεις δεν έχουν μείνει ανεπηρέαστα από όσα συμβαίνουν και όσα αποφασίζονται συχνά ερήμην τους. Τι μπορεί να γίνει για να αλλάξει το κλίμα και να πάμε καλύτερα; Μπορεί να γίνει κάτι ή είναι όλα μάταια; Είναι δυνατό να συνεχιστεί αυτός ο κατήφορος; Ίσως η απάντηση δεν είναι τόσο εύκολη όσο νομίζουμε. Ή μπορεί να μην υπάρχει μόνο μία απάντηση σ αυτό το ερώτημα. Εκείνο που όλοι ξέρουμε είναι ότι αυτή η κατάσταση δεν μπορεί να συνεχιστεί άλλο, γιατί οδηγεί τους πολίτες της χώρας σε εξαθλίωση. Θα αντιμετωπίσει η Ελλάδα ανθρωπιστική κρίση αν επιβάλλονται συνέχεια φόροι και μέτρα, δεν υπάρχει ανάπτυξη: φουντώνει η ανεργία και κυριαρχεί η ανασφάλεια. Χωρίς γιατρούς, φάρμακα, τρόφιμα, σχολεία και τα στοιχειώδη μέσα, οι άνθρωποι δεν θα μπορέσουν να επιβιώσουν. Είναι ανάγκη, λοιπόν, να υπάρχει άμεσα μία ανατροπή, να γίνει κάτι που θα δώσει ελπίδα και όραμα στον κόσμο, ν αγωνιστεί για να βγει από τα αδιέξοδα. Ας μην κολλήσουμε στο ποιος έφταιξε αλλά ας δούμε πώς, με ποιο τρόπο και σε πόσο σύντομο χρονικό διάστημα είναι εφικτή η έξοδος από την κρίση και την ύφεση. Οι πνευματικοί άνθρωποι της Ελλάδας, έχουν χρέος να πάρουν θέση και να βοηθήσουν στην αναγέννηση της χώρας μας και στην ψυχική ανάταση του λαού μας. Η ηχηρή σιωπή τους στέλνει ένα αρνητικό μήνυμα και η αισθητή απουσία τους, τους απομακρύνει από τους απλούς ανθρώπους, οι οποίοι θα ήθελαν κοντά τους στις δύσκολες ώρες τους, τους ποιητές μας., τους λογοτέχνες μας, τους Ακαδημαϊκούς μας, τους καλλιτέχνες μας, τους εκπροσώπους δηλ. των Γραμμάτων, των Τεχνών και της Επιστήμης. Ο αγώνας είναι κοινός και μπορεί να κερδηθεί αν όλοι μαζί προσπαθήσουν, παλέψουν, δημιουργήσουν και πιστέψουν... Απο το περ. Π.Ζ. Ο άνθρωπος για τον συνάνθρωπό του Η επιβεβαίωση της ζωής είναι μια πνευματική πράξη, χάρη στην οποία ο άνθρωπος παύει να ζει απλώς και αρχίζει να αφοσιώνεται στη ζωή του με κάποιο σεβασμό, για να της δώσει την πραγματική της αξία. Η επιβεβαίωση της ζωής, σημαίνει να αποκτήσει περισσότερο βάθος, περισσότερη εσωτερικότητα και έξαρση της θέλησης της ζωής. Ο άνθρωπος που σκέπτεται νιώθει την ανάγκη να εκδηλώσει τον ίδιο σεβασμό της ζωής προς κάθε άλλη θέληση ζωής σαν τη δική του. Θεωρείσαν καλά να διατηρήσει τη ζωή και να ανυψώσει όσο μπορεί ψηλότερα κάθε ζωή επιδεκτική εξελίξεως. Θεωρεί ότι είναι κακό να καταστρέψει τη ζωή, να τη βλάψει ή να εμποδίσει την ανάπτυξη της όταν έιναι ικανή. Αυτή είναι η απόλυτη και βασική αρχή της ηθικής και το βασικό αξίωμα της σκέψης. Η ηθική του σεβασμού της ζωής, περιλαμβάνει με σα στην έννοιά της κάθε τι που μπορεί αν εκδηλωθεί σαν αγάπη, αυταπάρνηση, συμπόνια στη δυστυχία, συμμετοχή στη χαρά και κοινή προσπάθεια. 15

17 Μελέτες 16 Επτά Αν (αλλά όχι του Κίπλινγκ) Του Γιώργη Μαρκάκη, Ιατρού (εμπνευσμένο απο το κείμενο του Χαλίλ Γκιμπράν) Είπε ο πικραμένος: «Ένα σκοτάδι σκέτο είναι η ζωή ένα βάσανο χωρίς τέλος» Και η ηχώ πήρε τον λόγο τον πικρό στα φτερά της, του έκανε μια βόλτα στον γκρίζο ουρανό και τον γύρισε πίσω κι αυτός βρήκε άλλων πολλών πικραμένων «ευήκοα ώτα» για να χωθεί, κι εκεί να καρπίσει. Του είπα: «Θα συμφωνούσα μαζί σου αν τη ζωή δεν τη φώτιζε το φως της αγάπης κι όχι μόνο τη ζωή μας αλλά ακόμα και τη δουλειά που κάνουμε που κι αυτή θα ήταν ένα σκέτο βάσανο για όποιον την κάνει χωρίς αγάπη». Σήκωσε το σκυμμένο κεφάλι. «Και τι στο διάβολο μπορεί να σημαίνει δουλεύω με αγάπη;» μου πέταξε αυθάδικα, κοιτάζοντάς με με μία αβάσταχτη σκληράδα στο βλέμμα. «Αν χτίζω» του απάντησα «σημαίνει, ότι χτίζω σα να πρόκειται μέσα σ αυτούς τους τοίχους να στεγάσω τα παιδιά μου. Αν υφαίνω, πως τραβώ κλωστή από την καρδιά μου, για να φτιάξωτο ύφασμα, που θα φορέσει ρούχο ένα αγαπημένο μου πρόσωπο για να μην κρυώνει το χειμώνα. Αν σπέρνω, ότι την ώρα που ο σπόρος φεύγει από τη χούφτα μου, μού ρχεται στο ρουθούνι η ζεστή άχνα Σα μου δωσες τη μαχαιριά, δος μου και το βοτάνι δώσε μου τ αχειλάκι σου να το φιλά να γιάνει. «Ο τρώσας και ιάσεται»: Εκείνος ο οποίος (σε) πλήγωσε, σε τραυμάτισε, εκείνος είναι σε θέση και να (σε) θεραπεύσει. «Λόγος γαρ βιωφελής η παροιμία», αποτελεί λαϊκό δημιούργημα με διαχρονική αξία που παίρνουμε σοβαρά υπόψη μας. Αρχαίες ή νέες έχουν πάντοτε κάτι να πούν, με τη λοξή ματιά τους στα ανθρώπινα και χαρακτηρίζουν πολλές εκφάνσεις της ζωής. Η παροιμία «ο τρώσας και ιάσεται» είναι παμπάλαιη. Την μικροϊστορία της, όπως αναφέρει ο Παντελής Μπουκάλας, συνοψίζει ο λογιότατος Ευστάθιος, επίσκοπος Θεσσαλονίκης τον 12ο αιώνα, στις «Παρεκβολές του εις την Ομήρου Ιλιάδα». Η φράση φέρεται ως χρησμός του Μαντείου των Δελφών προς τον Τήλεφο, γιο του Ηρακλή και της Αυγής, που βασίλευε στη Μυσία (ΒΔ της Μικράς Ασίας). Οι Έλληνες στην πρώτη τους εκστρατεία κατά των Τρώων βγήκαν κατά λάθος στο βασίλειό του και ο Τήλεφος αντιστάθηκε. Τον κυνήγησε όμως ο Αχιλλέας, βασιλιάς των Μυρμηδόνων, και τον τραυμάτισε με το δόρυ στον μηρό. Όταν μετά από οκτώ χρόνια ξανασυγκεντρώθηκαν στην Αυλίδα για νέα εκστρατεία, χρειάζονταν τη συνδρομή του Τήλεφου για να εκπληρωθεί η προφητεία του Απόλλωνα (ο τρώσας και ιάσεται) ο Αχιλλέας τη γιάτρεψε με λίγη Μπορεί να γιάνει την πληγή αυτή που σε πληγώνει όπως το κρυοπάγημα το τρίβεις με το χιόνι του φρεσκοκομμένου ψωμιού που κρστά στο χέρι ένα αγαπημένο μου πλάσμα. Κι όταν ανάβω το φούρνο, αν τον ανάβω με μισή καρδιά ξέρω πως το ψωμί που θα ψήσω είναι άγευστο, μπορεί και πικρό και δε χορταίνει παρά τη μισή μου μόνο πείνα. Αν στο πατητήρι πατώ τα σταφύλια μου μπαϊλντισμένος και αγανακτισμένος, ξέρω πως το κρασί που θα πάρω θα ξινίσει μόλις μπει στο βαρέλι. Κι ακόμα πως φίλε μου αν ο Θεός σου έδωσε φωνή αηδονιού, αλλά εσύ δεν αγαπάς το τραγούδι, το μόνο που θα καταφέρεις τραγουδώντος είναι να κάνεις όλα τ αηδόνια του κόσμου να μην ξανατραγουδήσουν νύχτα. Αν...» Δεν πρόλαβα να συνεχίσω και ένοιωσα το χέρι του να μου φράζει απλά το στόμα. Γύρισα και τον κοίταξα στα μάτια. Ήταν πάντα εκεί μπροστά μου. Μόνο η σκληράδα είχε φύγει από το βλέμμα του. «Τώρα φίλε μου», του είπα «μπορείς να τραγουδάς όσο θέλεις μαζί με τ αηδόνια τη νύχτα. Χωρίς φάλτσο. Και να δουλεύεις δίπλα την ημέρα. Χωρίς κούραση». Ο τρώσας και ιάσεται Του Γιάννη Χλουβεράκη, φαρμακοποιούου Με φίλησες κι αρρώστησα, φίλιε με για να γιάνω και πάλι ξαναφίλιε με μην πέσω κι αποθάνω σκουριά από το δόρυ του. Κι έπειτα όλα πήραν το δρόμο του Ομήρου. Κι εμείς εδώ, τώρα, είμαστε στον δρόμο των ομήρων. Όμηροι ατελέσφορων καταναγκαστικών μέτρων όμηροι του πλεατειακού και φαύλου παρελθόντος του πολιτικού μας συστήματος. Και η μέθοδος του Αχιλλέα δεν φαίνεται να βοηθά Η φράση σήμερα χρησιμοποιείται μεταφορικώς. Επιβιώνει στη λαϊκή θεραπευτική: Η σκόνη από την πέτρα με την οποία τραυματίστηκε κανείς θεωρείται άριστο φάρμακο για να κλείσει το τράυμα, αναφέρει ο φίλος λαογράφος Γιώργος Αίκατερινίδης. Και ο Γεράσιμος Ρηγάτος: ο σκορπιός που δάγκωσε τοποθετείται κοπανισμένος πάνω στη δαγκωματιά για να μην κακοφορμίσει. Αντιστοίχως ο μόνος γιατρός που μπορεί να θεραπεύσει με επιτυχία άρρωστο από έρωτα, είναι εκείνη που τον κτύπησε κατακέφαλα και τον αρρώστησε: Μη με ρωτάς γιάντα πονώ, εσύ μ έχεις πληγώσει Και τη γιατρειά μου δε μπορεί άλλη να μου τη δώσει. Και Αδύνατο ναι οι γιατροί να βγούνε κερδισμένοι και να γιατρέψουν μια καρδιά ερωντοχτυπημένη. Στην έννοια του «ο τρώσας και ιάσεται» εμπίπτει και η «έμπρακτος μετάνοια»: η αποκατάσταση ζημιάς ή ηθικής βλάβης-με ανάκληση συκοφαντικού δημοσιέυματος δια

18 Ιστορία καταχωρίσεως στην ίδια εφημερίδα επανορθωτικής δήλωσης, αδαπάνως για τον θιγόμενο. Σχετική με την επανόρθωση ηθικής βλάβης θεωρείται και η αρχαία «παλινωδία» με την κυριολεκτική της σημασίαανάκληση όσων ειπώθηκαν προηγουμένως. Ως δείγμα αναφέρεται η παλινωδία του περίφημου λυρικού ποιητή της αρχαιότητας Στησιχόρου ( π.χ.), ο οποίος σατίρισε την ωραία Ελένη (του Μενελάου) και τυφλώθηκε. Κατόπιν δια νέας εγκωμιαστικής ωδής ανέκτησε την όρασή του. Εξού και η παροιμία «παλινωδίαν άδειν». Τέλος, η παροιμία «ο τρώσας και ιάσεται» μπορεί να θεωρηθεί ως πρόδρομη ομοιοπαθητική θεραπεία- «SIMILIA SIMILIBUS CURENTUR (τα όμοια δια τοις ομοίοις ιώνται)-όπως τα κρυοπαγήματα π.χ. δια της εντιβής με χιόνι. Tέτοιοι είναι όλοι τους Ενώ η ανεργία μαστίζει κυρίως τους νέους, αλλά και τους ώριμους, ενώ οικογενειάρχες πένονται κυριολεκτικά, οι πολιτκοί μας ακολουθούν σταθερά το παράδειγμα παλαιότερων συναδέλφων τους. Ο Παπαδιαμάντης, ο Σκιαθίτης συγγραφέας με την καθόλου υμνητική του πολιτικότητα, αλλά την καυστική, σαρκαστική και συχνά μαστιγωτική, όπως παρατηρεί ο Σ.Ι. Καργάκος αναφέρει το παράδειγμα ενός βουλευτή των ημερών του, του Γεροντιάδη, και διηγείται: Όταν εξελέγη βουλευτής, «κατά την Ά Σύνοδον της Βουλής, εφρόντισε να διορίση εις μικράς ή μεγάλας θέσεις όλους τους ανεψιούς του, επτά τον αριθμόν, καθώς και δύο εξαδέλφους του, και τρείς δευτέρους εξαδέλφους του, ως και δύο κουμπάρους, και τον υιόν της κουμπάρας του, και τον αδελφόν της υπηρετριάς του, και άλλους «Κατά την Β Σύνοδον κατόρθωσε να ακυρώση δικαστικώς όλα τα ενοικιαστήρια των οικίων των αντιπάλων του, ως δημοσίων γραφείων, και να ενοικιάση την μίαν οικίαν του ως επαρχείον, την άλλην ως ελληνικόν σχολείον, καθώς και της τρίτης παραθαλασσίου οικίας του, το μέν άνω πάτωμα ως εφορίαν, το δε κάτω πάτωμα ως λιμεναρχείον. Έμενεν ακόμη το ταμείον, το τελωνείον και το ειρηνοδικείον, αλλά δυστυχώς δεν είχεν άλλα οικίας ιδικάς του προς ενοικίασιν». «Κατά την Γ Σύνοδον επρόφθασε κι έβαλε δύο εκ των υιών του υποτρόφους δύο διαφόρων κληροδοτημάτων ( ). Όσον δια την κόρην του, αυτήν την εισήγαγε ( ) είς το «Σκολείο της Αμαλίας», ως ασφαλέστερον. Και άλλα θα κατώρθωνε, διότι η Βουλή εκείνη παρδόξως εφαίνετο έχουσα «μέρες απ το Θεό» διά να ζήση. Δυστυχώς, και παρ ελπίδα, διελύθη, τέταρτον μήνα της Γ Συνόδου άγουσα». (Αλεξ. Παπαδιαμάντη, Οι Χαλασοχώρηδες, Άπαντα Τομ. Β, κριτική έκδοση Ν.Δ. Τριανταφυλλόπουλος, εκδ. Δόμος, σελ. 412). Και ο καυστικός Παπαδιαμάντης βάζει στο στόμα του Λάμπρου, που αφηγείτο τους πιο πάνω άθλους του Γεροντιάδη, τούτο: «Τέτοιοι είναι όλοι τους! Ύστερα δώσε τους ψήφο. Δεν πάω ούτε να ψηφοφορήσω να μου λένε πώς μ αγόρασαν» Ο αναγνώστης μπορέι να κάνει τις όποιες συγκρίσεις και τους όποιους συνειρμούς θέλει με σύγχρονους πολιτικούς μας. Υπενθυμίζουμε μόνο ότι τότε δεν υπήρχαν offstore εταιρείες, ευκαιρίες για μεγάλες μίζες, διαθνείς τράπεζες κ.τ.ο. Οι τότε πολιτκοί βολεύονταν, και άριστα μάλιστα, όπως φανερώνει η πολιτεία του Γεροντιάδη, εκ των ενόντων. Σήμερα οι πολιτικοί μας κάνουν άλλα ανοίγματα, μεγαλύτερα, πιο κερδοφόρα. Και κάνουν διορισμούς συγγενών σε πιο καίριες και ασφαλείς θέσεις. Είμαστε άξιοι απόγονοι υπεραξιών προγόνων. 17

19 Ιστορία Ο Αρχηγός ανατολικής Κρήτης Αντώνης Τρυφίτσος -μέσα απο ζωντανές διηγήσεις- Της Ειρήνης Κουτσαντωνάκη, μαθηματικού Ο γενναίος αρχηγός Αντώνης Τρυφίτσος ανήκει στους μεγάλους εκείνους άνδρες, που με τον ηρωισμό τους, το ανυπέρβλητο ήθος, το ατίθασο και ελεύθερο πνεύμα και τη φλόγα τους για τη λευτεριά, από τον τουρκικό ζυγό, έγραψαν την ένδοξη τοπική ιστορία. Εδώ θα διηγηθώ, όσα άκουσα παιδούλα ακόμη από τη γιαγιά μου, που είχε την τύχη να τον γνωρίσει. Από μικρό παιδί στο χωριό μου το Μπιτζαριανό άκουγα από γονείς και συγχωριανούς τις τοποθεσίες: στου Τρυφίτσο τον κήπο, στου Τρυφίτσο το Μύλο, στου Τυφίτσο το σπίτι. Ερώτησα λοιπόν μια μέρα τη μάνα μου: Μα ποιός είναι αυτός ο Τρυφίτσος; Ο Τρυφίτσος παιδί μου ήταν ένας ακούραστος τουρκομάχος, που γεννήθηκε στο χωριό μας από μάνα μπιτζαροπούλα, ήταν η απάντηση. Όμως ρώτησε τη γιαγιά σου-μητέρα της- που θυμάται τον Τρυφίτσο γιατί ήταν στενός φίλος του πατέρα της και πήγαινε συχνά στο πατρικό της. Εκείνη θα σου διηγηθεί και καμιά ιστορία για κείνον. Η χαρά μου βέβαια ήταν ν ακούω τις ιστορίες της γιαγιάς. Και πρέπει να πω εδώ ότι η γιαγιά μου γεννήθηκε στον Άνω Καρουζανό το 1870, και παντρεύτηκε το 1990 στο Μπιτζαριανό τον Μπιτζαρογιάννη, πρώτο ανιψιό της μάνας του Τρυφίτσο και πέθανε σε ηλικία 105 χρονών. Δεν χάνω λοιπόν καιρό και πάω στην γιαγιά μου και τις λέω: Θα μου πεις γιαγιά μια ιστορία για τον Τρυφίτσο; Κι εκείνη μου απάντησε: Μετά χαράς θα σου πω Ρηνιώ μου. Και άρχισε: «Η μάνα του Τρυφίτσο παιδί μου, ήταν η Σοφία θυγατέρα του Μπιτζαρογιώργη, που είχε και άλλα τέσσερα παιδιά, το Μιχάλη, την Ελένη, τον Στελιανό, και τον Κωσταντή τον πεθερό μου. Ο Τρυφίτσος όμως ήταν γκαρδιακός φίλος του πατέρα μου, γι αυτό ερχόταν συχνά στο πατρικό μου, όταν κατέβαινε από το βουνό μετά τη μάχη και τον έκρυβε ο πατέρας μου, καθώς και τα άλογό του. Κι έτσι γνώρισα το Καπεταντώνη. Και τον έκρυβε παιδί μου για να μην τον πιάσουν οι Τούρκοι που κυνηγούσε. Ερχόταν επίσης στο σπίτι μας στον Άνω Καρουζανό και η γυναίκα που από το Καστέλλι η Ειρήνη για να συναντά κρυφά τον άνδρα της. Και όταν ο Καπεταντώνης ερχότανε στο σπίτι μας, ήταν ντυμένος ζητιάνος και κρατούσε τ άρματα του μέσα σ ένα μεγάλο ταγάρι ζητιάνος για να μην τον αναγνωρίζουν πεζός. Γιατί τ άλογο του το άφηνε σε μια σπηλιά έξω από το χωριό. Σαν ερχόταν λοιπόν στο σπίτι μας ο Τρυφίτσος, παρέδιδε τον ντροβά (=ταγάρι) με τ άρματα του στον πατέρα μου. Και εκείνος το κατέβαζε στη γούβα (=καταπακτή), που βρισκόταν κάτω από το σπίτι μας, για να μην τον ανακαλύψουν οι Τούρκοι. Μια μέρα, που μας επισκέφθηκε πάλι ο αρχηγός είπε στον πατέρα μου: Γιώργη θέλω σήμερα οι κοπελιές σου, δηλαδή εγώ και οι δύο αδερφές μου, νάρθουν κοντά μου για να τους δείξω κάτι. Τότε και οι τρείς αδερφές πήγαμε κοντά στον 18 Αρχηγό, που ήταν πολύ κεφάτος και μας λέει: Τώρα θα δείτε κάτι, που έφερα ρίχνοντας κάτω-εννοούσε σκότωσε έναν Τούρκο Αγά. Και βγάζει από το ταγάρι του ένα ολοπλούμιστο με πετράδια μακρύ θηκάρι που κάτι έκρυβε μέσα του. Και χωρίς ένα «σουγγί», δηλαδή ένα τούρκικο γιαταγάνι. Εκείνη τη στιγμή έφθασε και η γυναίκα του Τρυφίτσο από το Καστέλλι. Τότε ο πατέρας μου στρέφεται στην καπετάνισσα και της είπε: Να τον χαίρεσαι κερά- Ρήνη τον αντρειωμένο σου. Νά, τι μας έφερε σήμερα από τη μάχη του και της είπε με πολλή στοργή και αγάπη: Έχω πολύ καιρό να σε δω Ειρηνάκι μου. Μακάρι να μπορούσα να σ έχω κάθε λεπτό κοντά μου. Μα δε γίνεται να σε παίρνω στις μάχες». Τα λόγια αυτά φανερώνουν το φλογερό έρωτα του Τρυφίτσο για τη γυναίκα του, αλλά και την μεγάλη του φιλοπατρία. Γιατί ήταν σα να της έλεγε: «Τώρα πάνω από όλα είναι η πατρίδα». Ο Αρχηγός Αντώνης Τρυφίτσος γεννήθηκε στο χωριό Μπιτζαριανό Πεδιάδος. Εκεί δίπλα στη ρεματιά με το μοναδικό φυσικό κάλλος, όπου δεσπόζει ο βυζαντινός δίκλιτος ναός του ιαματικού Αγίου Παντελεήμονα και τη Ζωοδόχου Πηγής, στην θέση αρχαίου Ασκληπιείου και κοντά στην αρχαία πηγή την «ανεβάλλουσα», όπως την έλεγαν οι ντόπιοι, που τη θεωρούσαν και ιαματική. Στον Μπιτζαριανό, τη γενέθλια γη, τον νανούρισε η μουσική του τρεχάμενου νερού του ποταμού με τους πολλούς νερόμυλους, του Καρούζο, του Μπιτζάρο, του Μπογιατζή, του Κουτσαντώνη. Και πολλές φορές ο Τρυφίτσος εύρισκε καταφύγιο μέσα στο «ζούριο» του μύλου ανεβαίνοντας από τη «φτερωτή» για να αποφύγει την καταδιωκτική μαντία των Τούρκων σύμφωνα με διηγήσεις των γεροντότερων του χωριού. Εκεί ανδρώθηκε ο Αρχηγός δίπλα στην ακροποταμιά, όπου έστηναν χορούς λατρευτικούς οι νεράιδες των θρύλων. Τον νανούρισαν τα κελαδήματα των αηδονιών, που φώλιαζαν στα πανύψηλα δένδρα της ρεματιάς σε ώρες εσπερινού και όρθρου. Σε ένα τέτοιο φυσικό περιβάλλον γέννημα και θρέμμα ο Τρυφίτσος ανέπτυξε πνεύμα ελεύθερο, σώμα αδάμαστο, συνείδηση αδούλωτη γενναιότητα και τόσες άλλες αρετές και ευαισθησίες, όπως περιγράφει ο ιστορικός Στέφανος Ξανθουδίδης. Γράφει λοιπόν ο ιστορικός: «Δαψιλή απένειμεν αυτώ η φύσις τα σωματικά και ψυχικά χαρίσματα σωμα χαλύβδινον, κράσιν σιδηράν, δύναμιν και ρώμην ανδρικήν, γενναότητα υπέροχον, φρόνιμα αδάμαστον, χαρακτήρα ευστάθη και επιβάλλοντα πνεύμα ποικίλον και πολύτροπον, νουν δεξιόν και εφευρετικόν. Τα προσόντα αυτά μετά του πατριωτισμού και της εμφύτου συνέσεως μαλαχθέντα και υπό πολλής περικσέψεως και συντηρητικότητος, διέπλασαν αυτόν πατριώτην τέλειον, αγωνιστήν απαράμμιλον, επαναστάτην και αρχηγόν, όποιον μόνο σπανίως και εν εποχή προγενεστέραν απαντώμεν». Αυτός ήταν ο μεγάλος τουρκομάχος Αρχηγός Ανατολικής Κρήτης Αντώνης Τρυφίτσος. Στη σύγχρονη εποχή του πλανητισμού και της παγκοσμιοποίησης που ο κώδικας των παραδοσιακών αξιών αναμοχλεύεται επικίνδυνα πρέπει να προβάλλονται τέτοια παραδείγματα στους νέους μας, για τη βελτίωση της κοινωνίας με στόχο το μέλλον του τόπου και τη σωτηρία του πολιτισμού μας.

20 Ο πόλεμος του 40 και μετά η Κατοχή στέρησαν τους ανθρώπους από πολλά πράγματα. Η πείνα ήταν το πρώτο και το χειρότερο κακό. Μετά ήταν και η έλλειψη από ρούχα. Τουρτούριζαν από το κρύο, γιατί τα ρούχα από το πολύ φόρεμα και πλύσιμο είχαν γίνει «μισότριβα». Όσες νοικοκυρές είχαν βιλάρια υφαντά στο μπαούλο, έκοβαν και έραβαν για όλη την οικογένεια. Όσες δεν είχανε, μπαλώνανε, μπαλώνανε και όλο μουρμουρίζανε «αποκορωμένε, κοντεύουνε να βγούνε τα κρέατα σου στη λάκα» και δώστου, ό,τι μπάλωμα είχανε, το κολλάγανε επάνω στις τρύπες. Και εκεί που όλοι ήταν απελπισμένοι, άκουσαν οι χωριανοί τη φωνή του ντελάλη να τους ανακοινώνει τα νέα. «Ακούσατε, ακούσατε, αύριο το πρωί θα μοιράσουν ρούχα. Να πάτε όλοι εκεί που είναι η αστυνομία.» Από στόμα σε στόμα το μαθε ολο το χωριό. «Η ΟΥΝΤΡΑ μας στέλνει ρούχα» φώναζαν. «Σωθήκαμε, θα βγάλουμε το χειμώνα». Πρωί - πρωί μαζεύτηκε ο κοσμος και περίμενε. Η επιτροπή έτοιμη και οι πόρτες άνοιξαν. «Ένας - ένας θα περνάει μέσα», είπε ο πρόεδρος. Μέσα στον κόσμο χωμένη ήταν και η Καλλιρρόη. Ήθελε μια ρομπίτοα και μια ζακέτα για το κρύο. Τα ρούχα ήταν ριγμένα ανάκατα στο πάτωμα. Ό,τι ρούχο ήθελες, έβλεπες εκεί. Η Καλλιρρόη πλησίασε και κοιτούσε τα ρούχα ζαλισμένη. Άρπαξαν μια αγκαλιά και της τα δωσαν. Η Καλλιρρόη έφυγε τρέχοντας για το σπίτι και τα άπλωσε να δει τι ρούχα ήταν. Ήτανε μια ρόμπα μακριά, δυο Ούντρα Της Βασιλικής Ρηγοπούλου-Μουρίκη μπλούζες θεόρατες και μια ζακέτα αρκετά μεγάλη. Τα δοκίμασε και είδε πόσο μεγάλα ήταν πάνω της. Δεν κρατήθηκε και άρχισε να βρίζει «Ου να χαθείτε, ζουρλοαμερικάνοι, που φοράτε τέτοια ρούχα! Τι μας τα στείλατε; Μας καζαντήσατε. Ανάγκη που τάχαμε τα σκιάχτρα σας, που κάνουν για τα καλαμπόκια!» Πάνω στην ώρα έφτασε και ο Θανάσης με μια αγκαλιά κι αυτός. «Καλλιρρόη, Καλλιρρόη, πα- παντελόνι» φώναξε ψευδίζοντας να τον ακούοει η Καλλιρρόη. «Φόρα το, φόρα το, Θανάση, να σε δω, να σε καμαρώσω με καινούριο και να σταματήσω να μπαλώνω η δόλια». Αυτά του έλεγε και ξέχασε τα δικά της. «Ναναι καλά οι άνθρωποι, που μας τα στείλανε». Δεν έχασε καιρό ο Θανάσης και φόρεσε το παντελόνι. Τι απογοήτευσή! Το παντελόνι έπλεε πάνω του. Σαν είδε η Καλλιρρόη πόσο μεγάλο ήταν, άρχισε πάλι «Μπα, κακό χρόνο νάχουνε οι παλιοκοιλαράδες! Τι μας τα στείλανε; Μασκαράδες μας περάσανε; Θανάση, βγάλτο και να πας να τους το πετάξεις στα μούτρα». Ο Θανάσης όμως βρήκε την λύση και άρχισε να φωνάζει: «Καλλιρρόη τη - τη τριχιά!». Αρπαξε το σχοινί του κουβά, το έκοψε και έζωσε το παντελόνι. Τι κι αν ήταν μεγάλο, τι κι αν ήταν φαρδύ, ο Θανάσης το φόρεσε για χρόνια, ζωσμένος με την τριχιά. Η ανάγκη έκανε όχι μόνο τον Θανάση αλλά και όλους να τα φορέσουν, όπως ήταν... ΟΙ ΔΙΩΞΕΙΣ ΚΑΙ ΟΙ ΘΑΝΑΤΟΙ ΤΩΝ ΔΙΑΣΗΜΩΝ ΠΡΟΓΟΝΩΝ ΜΑΣ - Πυθαγόρας 500 π.χ. ετών 80 πέθανε στην εξορία από πείνα - Μιλτιάδης 489 π.χ. ετών 65 στην φυλακή - Αριστείδης 468 π.χ. ετών 72 στην εξορία από πείνα - Θεμιστοκλής 461 π.χ. ετών 66 στην εξορία - Αισχύλος 456 π.χ. ετών 69 στην εξορία - Περικλής 429 π.χ. ετών 66 παραιτήθηκε λόγω κατηγορίας - Φειδίας 429 π.χ. ετών 66 στην φυλακή - Αναξαγόρας 428 π.χ. ετών 72 στην εξορία - Ηρόδοτος 426 π.χ. ετών 59 στην εξορία - Ικτίνος 420 π.χ. στην εξορία - Σοφοκλής 406 π.χ. ετών 90 στην εξορία από πείνα - Ευριπίδης 406 π.χ. ετών 74 στην εξορία - Αλκιβιάδης 404 π.χ. ετών 48 στην εξορία - Σωκράτης 399 π.χ. ετών 71 ήπιε το κώνειο στη φυλακή - Θουκυδίδης 396 π.χ. ετών 64 στην εξορία - Αριστοφάνης 385 π.χ. ετών 61 στην εξορία από πείνα - Πλάτων 347 π.χ. ετών 80 στην εξορία - Ισοκράτης 338 π.χ. ετών 99 στην εξορία - Δημοσθένης 322 π.χ. ετών 62 πήρε δηλητήριο. 19