Παντελής Γεωργογιάννης Η αξιολόγηση του εκπαιδευτικού έργου των εκπαιδευτικών Α /βάθμιας και Β /βάθμιας Εκπαίδευσης.

Transcript

1 Παντελής Γεωργογιάννης Η αξιολόγηση του εκπαιδευτικού έργου των εκπαιδευτικών Α /βάθμιας και Β /βάθμιας Εκπαίδευσης. Ένα εναλλακτικό σχέδιο. Πάτρα,

2 Περιεχόμενα Η αξιολόγηση του εκπαιδευτικού έργου των εκπαιδευτικών Α /βάθμιας και Β /βάθμιας Εκπαίδευσης. Ένα εναλλακτικό σχέδιο. 1 Η αξιολόγηση του εκπαιδευτικού έργου των εκπαιδευτικών Α /βάθμιας και Β /βάθμιας Εκπαίδευσης. Ένα εναλλακτικό σχέδιο Ερωτήματα αναφορικά με την αξιολόγηση του εκπαιδευτικού έργου των εκπαιδευτικών Εισαγωγικά Γιατί χρειάζεται η αξιολόγηση; Ποιος θέλει την αξιολόγηση; Τι πρέπει να αξιολογηθεί στην ελληνική εκπαίδευση; Ποιος θα πραγματοποιήσει την αξιολόγηση; 5 2. Η αξιολόγηση και το πολιτικό της υπόβαθρο Αξιοκρατία ή νεποτισμός; Η πολιτική διάσταση της αξιολόγησης Ποιος ωφελείται από την αξιολόγηση; 7 3. Ένα εναλλακτικό σχέδιο αξιολόγησης του εκπαιδευτικού έργου των εκπαιδευτικών Α /βάθμιας και Β /βάθμιας εκπαίδευσης Τομείς αξιολόγησης του εκπαιδευτικού έργου των εκπαιδευτικών Είδη, εργαλεία και διαδικασία της αξιολόγησης Είδη αξιολόγησης Αυτοαξιολόγηση Ετεροαξιολόγηση Κριτήρια αξιολογητών Κριτήρια υποψήφιων Διευθυντών Σχολικών Μονάδων Κριτήρια υποψήφιων Σχολικών Συμβούλων Εργαλεία αυτοαξιολόγησης και ετεροαξιολόγησης Διαδικασία ετεροαξιολόγησης Η αξιολόγηση από το Διευθυντή της σχολικής μονάδας Αξιολόγηση από το Σχολικό Σύμβουλο Η αξιολόγηση από τον Ειδικό Αξιολογητή Ο ρόλος του Συνηγόρου του εκπαιδευτικού στη διαδικασία αξιολόγησης Διαβούλευση των αξιολογητών με τον αξιολογούμενο εκπαιδευτικό Προσδοκώμενα αποτελέσματα από την εφαρμογή του εναλλακτικού σχεδίου αξιολόγησης 12 Παράρτημα 13 2

3 Η αξιολόγηση του εκπαιδευτικού έργου των εκπαιδευτικών Α /βάθμιας και Β /βάθμιας Εκπαίδευσης. Ένα εναλλακτικό σχέδιο. Γεωργογιάννης Παντελής, Καθηγητής ΠΤΔΕ Πανεπιστημίου Πατρών 1. Ερωτήματα αναφορικά με την αξιολόγηση του εκπαιδευτικού έργου των εκπαιδευτικών 1.1. Εισαγωγικά Από την κατάργηση του θεσμού του σχολικού επιθεωρητή και την καθιέρωση του θεσμού του Σχολικού Συμβούλου με το νόμο 1304/1982 ( , Φ.Ε.Κ. 144/ ) μέχρι σήμερα έχουν παρέλθει 31 χρόνια. Τα χρόνια αυτά έχουν γίνει πολλές συζητήσεις για την αξιολόγηση του εκπαιδευτικού έργου των εκπαιδευτικών, οι οποίες όμως μας οδήγησαν σε ένα νέο γόρδιο δεσμό, όπως πολλούς άλλους στην ελληνική ιστορία. Η Ελλάδα ως ευρωπαϊκή χώρα οφείλει να έχει ένα επίπεδο εκπαίδευσης ισάξιο με τις υπόλοιπες ευρωπαϊκές χώρες, αν όχι υψηλότερο λόγω του πολιτισμού και της ιστορίας της. Αν η χώρα μας διαθέτει ισότιμα με αυτά της Ευρωπαϊκής Ένωσης σχολεία στην Α /βάθμια και Β /βάθμια εκπαίδευση, Α.Τ.Ε.Ι. και Πανεπιστήμια, όπως ορισμένοι, κυρίως της κεντρικής εκπαιδευτικής εξουσίας, διατείνονται, τότε θα πρέπει να υπάρχει ένας τρόπος ώστε αυτό να αποδειχθεί. Αν αυτό δεν μπορεί να γίνει, θα πρέπει να οφείλεται σε δύο λόγους: 1. Ή δεν έχει πραγματικά τα καλύτερα ή ισότιμα εκπαιδευτικά ιδρύματα, οπότε δεν υπάρχει λόγος να αποδειχθεί, αλλά απλώς να λέγεται. 2. Ή έχει πραγματικά τα καλύτερα ή ισότιμα εκπαιδευτικά ιδρύματα και είναι αδικία να μην αποδεικνύεται. Στην πρώτη περίπτωση, θα πρέπει η χώρα μας να αναζητήσει τους τρόπους για τη βελτίωσή τους, ώστε να γίνουν ισάξια τουλάχιστον ή ανώτερα από τα εκπαιδευτικά ιδρύματα των άλλων ευρωπαϊκών χωρών. Γιατί, αν δεν το κάνει, είναι σαν η ίδια η χώρα και οι εκπαιδευτικοί της να τα υποβαθμίζουν συστηματικά, έτσι ώστε σε εύλογο χρόνο να οδηγηθούμε στην κατάργηση της δημόσιας εκπαίδευσης. Στη δεύτερη περίπτωση, και εφόσον αποδειχθεί το αξιόλογο επίπεδό της, είναι αυτονόητο ότι θα ισχυροποιηθεί η δημόσια εκπαίδευση και δε θα υπάρχουν επιχειρήματα για ιδιωτικοποίησή της. Κοινή πεποίθηση είναι ότι η εκπαίδευση, επειδή είναι κοινωνικό αγαθό, θα πρέπει να διατηρήσει πάση θυσία το δημόσιο χαρακτήρα της. Πώς όμως θα αποδειχθεί το επίπεδο της ελληνικής εκπαίδευσης χωρίς να γίνει αντικείμενο αξιολόγησης; Για να μπορέσει να γίνει η εκπαίδευσή μας αντικείμενο αξιολόγησης, θα πρέπει να απαντήσουμε στα παρακάτω ερωτήματα, που αποτελούν αντικείμενο αντιπαράθεσης των τελευταίων 30 χρόνων: 1. Γιατί χρειάζεται η αξιολόγηση; 2. Ποιος θέλει την αξιολόγηση στην ελληνική εκπαίδευση; 3. Τι πρέπει να αξιολογηθεί; 4. Ποιος θα πραγματοποιήσει την αξιολόγηση; 5. Με ποια διαδικασία θα γίνει η αξιολόγηση; 1.2. Γιατί χρειάζεται η αξιολόγηση; Η αξιολόγηση του εκπαιδευτικού έργου των εκπαιδευτικών συνδέεται άμεσα με την αναβάθμιση της εκπαίδευσης και χωρίς αυτήν, μεταξύ πολλών άλλων που στερείται, δεν είναι δυνατόν να έρθει η πολυπόθητη αναβάθμισή της. Η αξιολόγηση θεωρείται από όλους τους εμπλεκόμενους στην εκπαίδευση, και όχι μόνο, αυτονόητη και αναγκαία, όμως η εικόνα που δημιουργείται από την πλευρά των εκπαιδευτικών είναι ότι ο καθένας χωριστά θεωρεί ότι θα ήταν καλύτερα να εφαρμοστεί για τον άλλον και πολύ καλύτερα να μη φτάσει ποτέ στον ίδιο. Ποιοι λόγοι οδηγούν τους εκπαιδευτικούς σε αυτή τη στάση; Πώς εξηγείται το γεγονός ότι οι εκπαιδευτικοί της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ένα ποσοστό των Ελλήνων εκπαιδευτικών που εργάζονται 3

4 εκεί καθώς και οι Έλληνες εκπαιδευτικοί που εργάζονται στον ιδιωτικό τομέα στην Ελλάδα θεωρούν αυτονόητη την αξιολόγηση και την αποδέχονται ως αυτοβελτίωσή τους, ενώ οι εκπαιδευτικοί της δημόσιας εκπαίδευσης στην Ελλάδα, όπως εκφράζεται από τους συνδικαλιστές τους, δεν τη θεωρούν απαραίτητη και την αρνούνται διαχρονικά; Η αναζήτηση των αιτιών για την άρνηση της αξιολόγησης από τους εκπαιδευτικούς δημιουργεί νέα ερωτήματα αναφορικά με τους λόγους για τους οποίους το Υπουργείο προωθεί την αξιολόγηση, όπως: 1. Για να μπορεί το Υπουργείο να ελέγχει τους εκπαιδευτικούς; 2. Για να τη χρησιμοποιεί το Υπουργείο για δίωξη των εκπαιδευτικών; 3. Για να συνδεθεί η αξιολόγηση με το μισθολογικό καθεστώς των εκπαιδευτικών; 4. Για να χρησιμοποιηθεί από τους εκπαιδευτικούς ως προσόν στο βιογραφικό τους; 5. Για τη βελτίωση του ίδιου του εκπαιδευτικού και επομένως του εκπαιδευτικού του έργου; Αλλά ακόμα και αν απαντούσαμε στα ερωτήματα αυτά, προκύπτει ένα νέο ερώτημα: Ποιος θέλει την αξιολόγηση της εκπαίδευσης; 1.3. Ποιος θέλει την αξιολόγηση; Αν λοιπόν αναζητήσουμε μια απάντηση στο ερώτημα αν το Υπουργείο Παιδείας θέλει την αξιολόγηση της εκπαίδευσης, όπως διατείνεται, δεν έχουμε παρά να συλλογιστούμε πως η οποιαδήποτε εκπαιδευτική εξουσία όλων των κυβερνήσεων, από την εποχή που καταργήθηκε ο θεσμός του επιθεωρητή μέχρι σήμερα, θα μπορούσε να είχε διαμορφώσει ένα πρόγραμμα αξιολόγησης της εκπαίδευσης. Ο απλός πολίτης δεν μπορεί να κατανοήσει πώς ένα Υπουργείο Παιδείας που έχει στη διάθεσή του το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο, το Κέντρο Εκπαιδευτικής Έρευνας και τα Ανώτατα Εκπαιδευτικά Ιδρύματα της χώρας δεν έχει να παρουσιάσει ένα ολοκληρωμένο σχέδιο αξιολόγησης της εκπαίδευσης. Το γεγονός ότι η εκάστοτε πολιτική εξουσία των 30 τελευταίων ετών, παρ ότι είχε όλα τα απαραίτητα μέσα στη διάθεσή της, δεν έχει καταφέρει να παρουσιάσει ένα σχέδιο αξιολόγησης μας οδηγεί στην υποψία και μας παρακινεί να συμπεράνουμε ότι δεν επιθυμούν την αξιολόγηση στην εκπαίδευση. Και δεν αναφερόμαστε μόνο στην αξιολόγηση του εκπαιδευτικού έργου των εκπαιδευτικών, αλλά και στην αξιολόγηση των σχολικών μονάδων, των μαθητών, των στελεχών εκπαίδευσης αλλά και όλων των βαθμίδων της εκπαίδευσης συνολικά. Γιατί πώς είναι δυνατό η κυβερνητική εξουσία να μπορεί να μειώσει το μισθό του εκπαιδευτικού κατά 50% χωρίς τη συγκατάθεσή του, ενώ δεν μπορεί να δημιουργήσει ένα σχέδιο αξιολόγησης και να ζητήσει την εφαρμογή του από τους εκπαιδευτικούς; Φαίνεται δηλαδή ότι το Υπουργείο Παιδείας, ως πολιτική εξουσία, μπορεί να επιβάλει ό,τι θέλει, αν πράγματι το θέλει. Επομένως, καταλήγουμε στο συμπέρασμα ότι το ίδιο το Υπουργείο Παιδείας δε θέλει την αξιολόγηση. Αν επεκτείνουμε αυτή τη σκέψη και την υποψία και στη δραστηριότητα των άλλων υπουργείων της χώρας, τα οποία δεν εφαρμόζουν σχέδια αξιολόγησης στους δικούς τους τομείς, τότε η υποψία γίνεται απτή απόδειξη ότι επιδίωξη των πολιτικών ηγεσιών της χώρας είναι να δημιουργηθούν χαοτικές καταστάσεις στο πολιτικό σύστημα ώστε να μην υπάρξει κανενός είδους αξιολόγηση σε κανέναν τομέα της πολιτικής, οικονομικής και κοινωνικής ζωής της χώρας με απώτερο στόχο τον καλύτερο έλεγχο των πολιτών από τις κομματικές εξουσίες. Εξετάζοντας το θέμα από την πλευρά των συνδικαλιστικών οργάνων των εκπαιδευτικών, διαπιστώνουμε ότι, σε αντίθεση με το Υπουργείο Παιδείας το οποίο διατείνεται ότι επιθυμεί την αξιολόγηση χωρίς να έχει κάνει κάτι γι αυτή (π.χ. κατάθεση ενός σχεδίου αξιολόγησης), υπάρχει διαρκώς και διαχρονικά μια σθεναρή αντίσταση των συνδικαλιστών εκπαιδευτικών σε οποιαδήποτε συζήτηση περί αξιολόγησης του εκπαιδευτικού έργου των εκπαιδευτικών. Οι εκπαιδευτικοί Α /βάθμιας και Β /βάθμιας εκπαίδευσης διαθέτουν τα δικά τους ερευνητικά ινστιτούτα, και θα μπορούσαν να καταθέσουν μια δική τους πρόταση, ένα δικό τους σχέδιο αξιολόγησης του εκπαιδευτικού έργου των εκπαιδευτικών. Το σχέδιο αυτό θα ήταν αποτέλεσμα των διεργασιών των ίδιων των εκπαιδευτικών, που θα κατέληγε σε μια αξιολόγηση όπως τη χρειάζεται και τη θέλει το σημερινό σχολείο και οι μαθητές του. Παρ όλα αυτά κάτι τέτοιο δεν έχει συμβεί. Από τα παραπάνω γίνεται σαφές ότι από τη μια πλευρά η πολιτική εξουσία διατείνεται ότι θέλει την αξιολόγηση του εκπαιδευτικού έργου των εκπαιδευτικών αλλά στην πραγματικότητα αποδεικνύεται ότι δεν την επιδιώκει κι αυτό για να μην καταρρεύσει το σύστημα πελατειακών σχέσεων που έχει αναπτύξει. Από την άλλη πλευρά, ο κομματικά προσδιορισμένος εκπαιδευτικός 4

5 συνδικαλισμός, μετατρέπεται σε υπηρέτη της κομματικής εξουσίας και αρνείται κάθε είδους αξιολόγηση για λογαριασμό της κομματικής εξουσίας με την οποία συντάσσεται. Με τον τρόπο αυτό εξυπηρετεί τα συμφέροντα τόσο της κομματικής εξουσίας όσο και τα δικά του, διαιωνίζοντας το κατεστημένο σύστημα πελατειακών σχέσεων, μέρος του οποίου είναι και ο εκπαιδευτικός συνδικαλισμός. Οι εκπαιδευτικοί που δεν πρόσκεινται σε κάποιο συνδικαλιστικό φορέα, δεν ψηφίζουν στις συνδικαλιστικές εκλογές και αποτελούν την πλειοψηφία των εκπαιδευτικών, σε μεγάλο βαθμό σίγουρα θα ήθελαν κάποια αξιολόγηση αν αυτή είχε ως στόχο να βοηθήσει τους ίδιους στο εκπαιδευτικό τους έργο προς όφελος των μαθητών. Όμως δεν εκδηλώνονται επί του θέματος, καθώς δε γνωρίζουν ενδεχομένως πού αποσκοπούν οι συμπεριφορές των συνδικαλιστικών οργάνων και της εκάστοτε εκπαιδευτικής εξουσίας. Οι γονείς, από την άλλη πλευρά, έχουν την απαίτηση το ελληνικό σχολείο να παρέχει υψηλού επιπέδου εκπαίδευση στα παιδιά τους και έτσι έμμεσα επιθυμούν την αξιολόγηση του εκπαιδευτικού έργου των εκπαιδευτικών, αφού μέσω αυτής διασφαλίζεται το υψηλό επίπεδο της εκπαίδευσης. Αν, λοιπόν, συμφωνούσαμε στο ότι η αξιολόγηση είναι απαραίτητη και συμφωνούσαν σε αυτό όλοι οι εμπλεκόμενοι φορείς, τότε προκύπτει έναν νέο ερώτημα: τι πρέπει να αξιολογηθεί στην ελληνική εκπαίδευση; 1.4. Τι πρέπει να αξιολογηθεί στην ελληνική εκπαίδευση; Για να διαπιστωθεί το επίπεδο της ελληνικής εκπαίδευσης χρειάζεται ουσιαστικά να αξιολογηθούν τα πάντα. Οπωσδήποτε αυτά που αναφέρονται παρακάτω, και ίσως πολύ περισσότερα ακόμη, που για λόγους οικονομίας δε συμπεριλαμβάνονται στον κατάλογο αυτό. Χρειάζεται καταρχήν να γίνει λόγος για αξιολόγηση της εκπαίδευσης στους εξής τομείς: 1. στις σχολικές μονάδες, που σημαίνει αξιολόγηση της υλικής επάρκειας και ποιότητας των σχολικών μονάδων, 2. στα στελέχη εκπαίδευσης, την αξιολόγηση δηλαδή της επάρκειας και ετοιμότητας των Σχολικών Συμβούλων, των Περιφερειακών Διευθυντών Εκπαίδευσης, των Διευθυντών Εκπαίδευσης και των Διευθυντών Σχολικών Μονάδων, ανάλογα με τη θέση που κατέχουν 3. στο εκπαιδευτικό προσωπικό, επικεντρώνοντας στην εκπαιδευτική επάρκεια και ετοιμότητά του στο εκπαιδευτικό του έργο. Το επίπεδο της ελληνικής εκπαίδευσης, λοιπόν, οφείλει να πιστοποιείται, εκτός από την αξιολόγηση του εκπαιδευτικού έργου των εκπαιδευτικών για την οποία κάνει λόγο το Υπουργείο Παιδείας, και από την αξιολόγηση των ίδιων των σχολικών μονάδων και των στελεχών εκπαίδευσης. Αν, λοιπόν, συμφωνούσαμε σε όλα τα παραπάνω, τότε πρέπει να απαντήσουμε στο ερώτημα: Ποιος θα πραγματοποιήσει την αξιολόγηση των σχολικών μονάδων, των στελεχών εκπαίδευσης και του εκπαιδευτικού έργου των εκπαιδευτικών; 1.5. Ποιος θα πραγματοποιήσει την αξιολόγηση; Το ποιος θα πραγματοποιήσει την αξιολόγηση της ελληνικής εκπαίδευσης, είναι ένα τεράστιο θέμα, το οποίο υπερβαίνει το πλαίσιο της παρούσας εργασίας. Για το λόγο αυτό θα περιοριστούμε μόνο στο ποιος θα πραγματοποιήσει την αξιολόγηση του εκπαιδευτικού έργου των εκπαιδευτικών. Ποιος φορέας, λοιπόν, θα αναλάβει την αξιολόγηση του εκπαιδευτικού έργου των εκπαιδευτικών; 1. Το Υπουργείο Παιδείας; 2. Ο Περιφερειακός Διευθυντής Εκπαίδευσης; 3. Ο Διευθυντής Εκπαίδευσης; 4. Ο Σχολικός Σύμβουλος; 5. Ο Διευθυντής της Σχολικής Μονάδας; 6. Οι γονείς των μαθητών; 7. Ο Σύλλογος Γονέων και Κηδεμόνων; 8. Η τοπική κοινωνία; 9. Η Επιτροπή Παιδείας του Δήμου; Για να απαντήσουμε στο παραπάνω ερώτημα, θα πρέπει πρώτα να διευκρινίσουμε το πολιτικό υπόβαθρο της αξιολόγησης. 5

6 2. Η αξιολόγηση και το πολιτικό της υπόβαθρο 2.1. Αξιοκρατία ή νεποτισμός; Η ανάλυση των εννοιών «αξιοκρατία» και «νεποτισμός» μας οδηγεί στη διαπίστωση ότι πρόκειται για την αντιπροσώπευση δύο διαφορετικών πολιτικών φιλοσοφιών. Στην περίπτωση της αξιοκρατίας έχουμε ένα κοινωνικό σύστημα με ιδέες, αντιλήψεις και κανόνες στο οποίο επικρατούν οι άξιοι και ικανοί σε όλες τις εκφάνσεις της πολιτικής, οικονομικής και κοινωνικής ζωής. Αντίθετα, στην περίπτωση του νεποτισμού το πολιτικό, οικονομικό και κοινωνικό σύστημα διακατέχεται από την τάση των πελατειακών σχέσεων, όπου τοποθετούνται στις ανώτερες θέσεις και αξιώματα συγγενείς, φίλοι, ευνοούμενοι των ισχυρών προσώπων της δημόσιας ζωής ή πολιτικά προσκείμενοι στον πολιτικό φορέα που κατέχει την εξουσία, αντί των άξιων και ικανών. Άρα, λοιπόν, το δίλημμα «αξιοκρατία ή νεποτισμός» σημαίνει ότι ως πολίτες οφείλουμε να επιλέξουμε μια φιλοσοφία ζωής την οποία είναι επιβεβλημένο να ακολουθήσουμε. Αν αποφασίσουμε ότι επιδίωξή μας και κατ επέκταση επιδίωξη του εκπαιδευτικού συστήματος είναι οι πελατειακές σχέσεις και ο νεποτισμός, τότε δε χρειαζόμαστε αξιοκρατία και συνεπώς δε χρειαζόμαστε αξιολόγηση. Στην περίπτωση, όμως, που επιλέγουμε ως φιλοσοφία ζωής την αξιοκρατία, αυτό σημαίνει ότι δεχόμαστε την ανάδειξη των άξιων και ικανών μέσω μιας αξιολογικής διαδικασίας με συγκεκριμένα κριτήρια και προδιαγραφές, η οποία είναι στάση ζωής που ξεπερνά το προσωπικό συμφέρον. Η αξιολόγηση, λοιπόν, έχει σχέση με το είδος του πολιτικού, οικονομικού και κοινωνικού συστήματος που επιδιώκουμε. Όσοι συνειδητά ή ασυνείδητα εναντιώνονται στην αξιολόγηση είναι αυτονόητο ότι τοποθετούν τον εαυτό τους στο στρατόπεδο της αναξιοκρατίας, των πελατειακών σχέσεων και του νεποτισμού. Για το λόγο ότι θεωρώ πως οι Έλληνες εκπαιδευτικοί αλλά και γενικότερα οι Έλληνες πολίτες δεν επιλέγουν και δεν επιδιώκουν ως φιλοσοφία ζωής το νεποτισμό, αλλά την αξιοκρατία, είναι αυτονόητο ότι επιλέγουν και την αξιολόγηση, επειδή αξιοκρατία χωρίς αξιολόγηση δεν υφίσταται Η πολιτική διάσταση της αξιολόγησης Με όσα λέχθηκαν στην προηγούμενη ενότητα, γίνεται σαφές ότι η φιλοσοφία ζωής που ως Έλληνες πολίτες οφείλουμε να ακολουθούμε δεν είναι ο νεποτισμός αλλά η αξιοκρατία. Και επειδή αξιοκρατία δεν υφίσταται χωρίς αξιολόγηση, θα επιδιώξουμε στη συνέχεια να διατυπώσουμε τις απόψεις μας αναφορικά με το είδος της αξιολόγησης που πρέπει να εφαρμοστεί. Η αξιολόγηση, λοιπόν, στο πολιτικό πλαίσιο πραγματοποίησής της λαμβάνει και πολιτικό περιεχόμενο και ανάλογα με αυτό διακρίνεται σε δύο τύπους: 1. εξουσιοκεντρική αξιολόγηση, με ολιγαρχικό-συγκεντρωτικό προσανατολισμό 2. μαθητοκεντρική αξιολόγηση, με δημοκρατικό-αποκεντρωτικό προσανατολισμό Στην πρώτη περίπτωση η αξιολόγηση οργανώνεται και πραγματοποιείται από το κέντρο εκπαιδευτικής εξουσίας με στόχο πρωτίστως τον έλεγχο των εκπαιδευτικών, την ενδεχόμενη δίωξή τους, τη σύνδεση της αξιολόγησης με το μισθολογικό τους καθεστώς, κυρίως όμως την προώθηση των «ημετέρων» σε συγκεκριμένες θέσεις-κλειδιά, π.χ. Διευθυντές Εκπαίδευσης, Διευθυντές Σχολικών Μονάδων κ.λπ., μέσα από τους οποίους μπορεί να ελέγχει τις εκπαιδευτικές διαδικασίες. Σε καμία περίπτωση η εξουσιοκεντρική αξιολόγηση δεν αποσκοπεί στη βοήθεια των εκπαιδευτικών στην άσκηση των καθηκόντων τους και δεν εξυπηρετεί το μαθητοκεντρισμό. Παρατηρούμε, δηλαδή, ότι η εξουσιοκεντρική αξιολόγηση κινείται σε ολιγαρχική-συγκεντρωτική κατεύθυνση με στόχο τον πλήρη έλεγχο των εκπαιδευτικών διαδικασιών και της διαδικασίας λήψης αποφάσεων καθώς και την εξάρτηση των εκπαιδευτικών από το εκάστοτε κέντρο εκπαιδευτικής εξουσίας. Σε αντίθεση, λοιπόν, με την επιδίωξη πλήρους ελέγχου των εκπαιδευτικών και των εκπαιδευτικών διαδικασιών που επιδιώκει η εξουσιοκεντρική αξιολόγηση, η μαθητοκεντρική αξιολόγηση, που κινείται σε δημοκρατική-αποκεντρωτική κατεύθυνση, οργανώνεται και πραγματοποιείται από το κέντρο εκπαιδευτικής εξουσίας σε συνεργασία με τους εκπαιδευτικούς. Κυρίαρχος στόχος της μαθητοκεντρικής αξιολόγησης είναι πρωτίστως ο ίδιος ο μαθητής και σε δεύτερο βαθμό ο εκπαιδευτικός, αφού η αξιολόγηση έχει ως μοναδικό και αποκλειστικό στόχο τη βελτίωση της 6

7 εκπαιδευτικής και διδακτικής επάρκειας και ετοιμότητάς του. Αποσκοπεί, δηλαδή, στην αναβάθμιση της ποιότητας της παρεχόμενης εκπαίδευσης μέσω της βελτίωσης της εκπαιδευτικής αποτελεσματικότητας του εκπαιδευτικού, η οποία έχει άμεσο αντίκτυπο στην ποιότητα της μαθησιακής διαδικασίας και κατ επέκταση στους μαθητές Ποιος ωφελείται από την αξιολόγηση; Απ όσα λέχθηκαν μέχρι τώρα γίνεται φανερό ότι στην περίπτωση εφαρμογής μιας πολιτικής ολιγαρχικήςσυγκεντρωτικής αξιολόγησης αυτό που ουσιαστικά βελτιώνεται είναι αφενός οι διαδικασίες ελέγχου, εξάρτησης και ενδεχόμενα εκφοβισμού των εκπαιδευτικών και αφετέρου η δυνατότητα εξυπηρέτησης των πελατειακών σχέσεων των κομματικών μηχανισμών. Ουσιαστικά αυτός που πρωτίστως ωφελείται από μια τέτοια πολιτική αξιολόγησης είναι η εκάστοτε πολιτική ηγεσία και η προσκείμενη σε αυτούς κομματική πελατεία, η οποία κάθε φορά και με την εκλογή κάθε κόμματος εξυπηρετείται. Στην περίπτωση εφαρμογής της μαθητοκεντρικής αξιολόγησης, που έχει δημοκρατικόαποκεντρωτικό προσανατολισμό, κυρίαρχο όφελος έχει ο μαθητής, γιατί από τη στιγμή που βελτιώνεται η επάρκεια και η ετοιμότητα του εκπαιδευτικού βελτιώνονται και οι επιδόσεις του στην εκπαιδευτική διαδικασία. Από αυτού του τύπου την αξιολόγηση ωφελείται επίσης ο ίδιος εκπαιδευτικός γιατί διευκολύνεται στη διεκπεραίωση και την αποτελεσματικότητα των εκπαιδευτικών του διαδικασιών. Γιατί σε κάθε αξιολόγηση ο εκπαιδευτικός καλείται να αιτιολογήσει τον τρόπο με τον οποίο δίδαξε, αλλά παράλληλα παρέχονται από τους αξιολογητές και προτάσεις που μπορούν να κάνουν το διδακτικό του έργο αποτελεσματικότερο. Στο πνεύμα της μαθητοκεντρικής αξιολόγησης κινείται το εναλλακτικό σχέδιο αξιολόγησης του εκπαιδευτικού έργου των εκπαιδευτικών Α /βάθμιας και Β /βάθμιας εκπαίδευσης που θα παρουσιάσουμε στη συνέχεια. 3. Ένα εναλλακτικό σχέδιο αξιολόγησης του εκπαιδευτικού έργου των εκπαιδευτικών Α /βάθμιας και Β /βάθμιας εκπαίδευσης 3.1. Τομείς αξιολόγησης του εκπαιδευτικού έργου των εκπαιδευτικών Είναι φυσικό ότι, αν προσπαθούσε κανείς να αξιολογήσει συνολικά το εκπαιδευτικό έργο του εκπαιδευτικού, ίσως θα κατέληγε στην άποψη ότι η αξιολόγηση δεν είναι δυνατό να πραγματοποιηθεί. Για το λόγο αυτό θεωρούμε ότι η αξιολόγηση του εκπαιδευτικού έργου θα πρέπει να επικεντρώνεται στους ακόλουθους τομείς των δραστηριοτήτων του: 1. στο διοικητικό, 2. στον παιδαγωγικό, 3. στο διδακτικό. Η αξιολόγηση χρειάζεται να κινηθεί αποκλειστικά στην κατεύθυνση βελτίωσης των παιδαγωγικών και εκπαιδευτικών ικανοτήτων του εκπαιδευτικού, έτσι ώστε ο εκπαιδευτικός να γίνει πιο αποτελεσματικός, προς όφελος των μαθητών του και της εκπαίδευσης γενικότερα, βελτιώνοντας τον εαυτό του, τις εκπαιδευτικές διαδικασίες και την παιδαγωγική επικοινωνία με τους μαθητές του. Στόχος της αξιολόγησης πρέπει να είναι όσον αφορά τον εκπαιδευτικό μία ευκαιρία βελτίωσής του Είδη, εργαλεία και διαδικασία της αξιολόγησης Είδη αξιολόγησης Η αξιολόγηση των εκπαιδευτικών είναι απαραίτητο να αποτελείται από δύο μέρη: 1. από την αυτοαξιολόγηση και 2. από την ετεροαξιολόγηση, όπως θα δούμε στη συνέχεια. 7

8 Αυτοαξιολόγηση Η αυτοαξιολόγηση θα πραγματοποιείται από τους ίδιους τους εκπαιδευτικούς, οι οποίοι θα αξιολογούν τον εαυτό τους συμπληρώνοντας για το σκοπό αυτό ειδικό ερωτηματολόγιο Ετεροαξιολόγηση Η ετεροαξιολόγηση θα πραγματοποιείται από το Διευθυντή της σχολικής μονάδας, το Σχολικό Σύμβουλο και τον Ειδικό Αξιολογητή, οι οποίοι ο καθένας χωριστά θα συμπληρώνει ένα μέρος του ίδιου ερωτηματολογίου που συμπληρώνεται από τον εκπαιδευτικό στη φάση της αυτοαξιολόγησης. Στη διαδικασία ετεροαξιολόγησης θα συμμετέχει και ο Συνήγορος του Εκπαιδευτικού Κριτήρια αξιολογητών Κριτήρια υποψήφιων Διευθυντών Σχολικών Μονάδων Ποσοστό Κριτήριο συμμετοχής στην επιλογή 1. Πτυχίο του τμήματος που έδωσε στον υποψήφιο τη δυνατότητα διορισμού του στη δημόσια εκπαίδευση Πιστοποίηση διοικητικής επάρκειας Πιστοποίηση διοικητικής ετοιμότητας χρόνια τουλάχιστον υπηρεσίας (διδακτικά) Ξένη γλώσσα, τουλάχιστον βασικού επιπέδου Συγγραφικό έργο (σχετικό με τα αντικείμενα που συνιστούν τη διοικητική επάρκεια και ετοιμότητα των εκπαιδευτικών) Ερευνητικό έργο δημοσιευμένο σε πρακτικά συνεδρίων με επιστημονική επιτροπή ή σε περιοδικά με κριτές (σχετικό με τα αντικείμενα που συνιστούν τη διοικητική 10 επάρκεια και ετοιμότητα των εκπαιδευτικών). 8. Συνέντευξη με βάση το φάκελο του υποψηφίου. 5 Σύνολο Κριτήρια υποψήφιων Σχολικών Συμβούλων Ποσοστό Κριτήριο συμμετοχής στην επιλογή 1. Πτυχίο του τμήματος που έδωσε στον υποψήφιο τη δυνατότητα διορισμού του στη δημόσια εκπαίδευση Μεταπτυχιακό Τίτλο Ειδίκευσης ή Διδακτορικό Δίπλωμα ή και τα δυο σε ένα από τα αντικείμενα της επάρκειάς τους Πιστοποίηση επάρκειας στην παιδαγωγική και συμβουλευτική αξιολόγηση 22,5 4. Πιστοποίηση ετοιμότητας στην παιδαγωγική και συμβουλευτική αξιολόγηση 22, χρόνια υπηρεσίας (διδακτικά) Ξένη γλώσσα, σε ανώτατο επίπεδο Συγγραφικό έργο (σχετικό με τα αντικείμενα που συνιστούν τη συμβουλευτική επάρκεια και ετοιμότητά τους) Ερευνητικό έργο δημοσιευμένο σε πρακτικά συνεδρίων με επιστημονική επιτροπή ή σε περιοδικά με κριτές (σχετικό με τα αντικείμενα που συνιστούν τη συμβουλευτική επάρκεια 10 και ετοιμότητά τους). 9. Συνέντευξη με βάση το φάκελο του υποψήφιου. 5 Σύνολο 100 8

9 Εργαλεία αυτοαξιολόγησης και ετεροαξιολόγησης Για να πραγματοποιηθεί η αυτοαξιολόγηση και η ετεροαξιολόγηση του εκπαιδευτικού με τη διαδικασία που αναφέρθηκε, θα συμπληρώνεται το Δελτίο Αυτοαξιολόγησης και Αξιολόγησης 1,2, το οποίο αποτελείται από τρία επιμέρους δελτία: 1. το Δελτίο 1 που συμπληρώνεται από τον εκπαιδευτικό και το Διευθυντή της σχολικής μονάδας, που περιλαμβάνει τις εξής κατηγορίες ερωτημάτων: Σχέση του εκπαιδευτικού με το σχολείο (13 ερωτήματα) Ο ρόλος του εκπαιδευτικού στη συνέλευση του διδακτικού προσωπικού της σχολικής μονάδας (5 ερωτήματα) Σχέση του εκπαιδευτικού με τους μαθητές (14 ερωτήματα) Σχέση του εκπαιδευτικού με τους συναδέλφους της σχολικής μονάδας (4 ερωτήματα) Επιμόρφωση του εκπαιδευτικού (4 ερωτήματα) Σχέση του εκπαιδευτικού με τους γονείς και κηδεμόνες των μαθητών (10 ερωτήματα) 2. το Δελτίο 2 που συμπληρώνεται από τον εκπαιδευτικό και το Σχολικό Σύμβουλο, που περιλαμβάνει τις εξής κατηγορίες ερωτημάτων: Γενικά Στοιχεία Αξιολόγησης του εκπαιδευτικού (5 ερωτήματα) Διδακτική ικανότητα του εκπαιδευτικού (9 ερωτήματα) Τεχνικές διδασκαλίας που χρησιμοποιεί ο εκπαιδευτικός για τη διδακτική διαδικασία (16 ερωτήματα) Οργάνωση και Διοίκηση τάξης από τον εκπαιδευτικό (8 ερωτήματα) Μαθησιακό Κλίμα Επικοινωνία του εκπαιδευτικού με τους μαθητές (4 ερωτήματα) Συμπεριφορά του εκπαιδευτικού προς τους μαθητές στην τάξη (8 ερωτήματα) 3. το Δελτίο 3 που συμπληρώνεται από τον εκπαιδευτικό και τον Ειδικό Αξιολογητή, που περιλαμβάνει τις εξής κατηγορίες ερωτημάτων: Προετοιμασία διδακτικής ενότητας από τον εκπαιδευτικό στο αξιολογούμενο γνωστικό αντικείμενο (8 ερωτήματα) Πορεία διδασκαλίας και παρουσίαση της ύλης του αξιολογούμενου γνωστικού αντικειμένου από τον εκπαιδευτικό (12 ερωτήματα) Μεθοδολογία διδασκαλίας του αξιολογούμενου γνωστικού αντικειμένου (24 ερωτήματα) Κατάρτιση επιμόρφωση του εκπαιδευτικού στο αξιολογούμενο γνωστικό αντικείμενο (6 ερωτήματα) Καθένα από τα Δελτία Αξιολόγησης αποτελείται από 50 κριτήρια, χωρισμένα σε κατηγορίες σύμφωνα με τους απαιτούμενους τομείς αξιολόγησης, όπως είδαμε παραπάνω. Οι κατηγορίες αξιολόγησης αυτού του δελτίου εμφανίζονται στον αυτοαξιολογούμενο εκπαιδευτικό και στον αξιολογητή (Διευθυντή της σχολικής μονάδας, Σχολικό Σύμβουλο ή Ειδικό Αξιολογητή) στην ακόλουθη διαβάθμιση: Άριστα = 6 μονάδες Πάρα Πολύ = 5 μονάδες Πολύ = 4 μονάδες Αρκετά = 3 μονάδες Λίγο = 2 μονάδες Καθόλου = 1 μονάδα. Ο αυτοαξιολογούμενος και ο αξιολογητής καταχωρούν στα μέρη του Δελτίου διαβαθμισμένης αξιολόγησης από το 6 μέχρι το 1 το βαθμό ανταπόκρισης του αξιολογούμενου στοιχείου. 1 Γεωργιάδη, Β. Α., Ερωτοκρίτου-Σταύρου, Θ., Συρίμη-Σκίτσα, Χ., Χάμπα-Μιχαηλίδου, Κ. (2005), Νέο ολοκληρωμένο Σχέδιο Αξιολόγησης του Διδακτικού Έργου των εκπαιδευτικών. Στο: Η αξιολόγηση του διδακτικού έργου των εκπαιδευτικών. Από τη θεωρία στην πράξη, επιμ. Π. Πασιαρδής, Ι. Σαββίδης, Α. Τσιάκκιρος. Αθήνα: Έλλην, σ. 111 κ.ε. 2 Καρατζιά-Σταυλιώτη, Ε., Λαμπρόπουλος, Χ. (2006), Αξιολόγηση, αποτελεσματικότητα και ποιότητα στην εκπαίδευση. Εκπαιδευτικός σχεδιασμός και οικονομία. Αθήνα: Gutenberg, σ. 311 κ.ε. 9

10 Στόχος των Δελτίων Αξιολόγησης είναι οι εκπαιδευτικοί αξιολογώντας τον εαυτό τους να διαπιστώσουν οι ίδιοι τα αδύνατά τους σημεία, να τα συγκρίνουν με τις απόψεις της επιτροπής αξιολόγησης και να τα συζητούν στη διαβούλευση, όπως θα δούμε στη συνέχεια. Το Δελτίο Αυτοαξιολόγησης και Αξιολόγησης που θα συμπληρώνεται από τον εκπαιδευτικό θα επισυνάπτεται στα Δελτία Αυτοαξιολόγησης και Αξιολόγησης που θα συμπληρώνονται από τα μέλη της επιτροπής αξιολόγησης. Ο δε Συνήγορος του εκπαιδευτικού θα έχει τη δυνατότητα παρέμβασης όταν οι αποκλίσεις μεταξύ των δηλώσεων του εκπαιδευτικού στο Δελτίο Αυτοαξιολόγησης και Αξιολόγησης και των δηλώσεων της επιτροπής αξιολόγησης είναι μεγάλες. Γίνεται λοιπόν σαφές ότι η αυτοαξιολόγηση και η ετεροαξιολόγηση δεν έχουν ως στόχο τη βαθμολόγηση του εκπαιδευτικού, αλλά μέσα από μια συνολική προσπάθεια του εκπαιδευτικού, της επιτροπής αξιολόγησης και του Συνηγόρου του εκπαιδευτικού να διαπιστωθεί το προφίλ του κάθε εκπαιδευτικού και με τη δική του συμμετοχή, μέσω της αυτοαξιολόγησης, αφού κάθε Δελτίο Αξιολόγησης αποτελεί και Δελτίο Αυτοαξιολόγησης του εκπαιδευτικού Διαδικασία ετεροαξιολόγησης Όπως προαναφέραμε, την αυτοαξιολόγηση θα την πραγματοποιεί ο ίδιος ο εκπαιδευτικός συμπληρώνοντας ολόκληρο το Δελτίο Αυτοαξιολόγησης και Αξιολόγησης που θα του παρέχεται μία ημέρα πριν την ετεροαξιολόγηση που θα πραγματοποιεί η επιτροπή αξιολόγησης, την οποία θα απαρτίζουν τα εξής μέλη: 1. ο Διευθυντής της σχολικής μονάδας, με πιστοποιημένη διοικητική επάρκεια και ετοιμότητα, ο οποίος θα συμπληρώνει το Δελτίο Αξιολόγησης 1 και θα αξιολογεί την παρουσία και τη δράση του εκπαιδευτικού στη σχολική μονάδα, 2. ο Σχολικός Σύμβουλος, με πιστοποιημένη συμβουλευτική επάρκεια και ετοιμότητα, ο οποίος θα συμπληρώνει το Δελτίο Αξιολόγησης 2, ο οποίος θα αξιολογεί την παιδαγωγική πλευρά της εκπαιδευτικής διαδικασίας στην τάξη, 3. ο Ειδικός Αξιολογητής, με πιστοποιημένη διδακτική επάρκεια και ετοιμότητα σε συγκεκριμένο γνωστικό αντικείμενο (γλώσσα, μαθηματικά, ιστορία κ.λπ.), ο οποίος θα συμπληρώνει το Δελτίο Αξιολόγησης 3 και θα αξιολογεί τη διδακτική πλευρά της εκπαιδευτικής διαδικασίας στο συγκεκριμένο γνωστικό αντικείμενο που δίδαξε ο εκπαιδευτικός στην τάξη, 4. ο Συνήγορος του εκπαιδευτικού, ο οποίος θα επιβλέπει τη διαδικασία ώστε να διαφυλάξει τα συμφέροντα του εκπαιδευτικού. Όταν θα πραγματοποιείται η ετεροαξιολόγηση στην τάξη με την παρακολούθηση μιας διδακτικής ώρας, δηλαδή 45 λεπτών, στην τάξη θα παρευρίσκονται εκτός από τους μαθητές και το δάσκαλο στο πίσω μέρος της αίθουσας ο Διευθυντής της σχολικής μονάδας, ο Σχολικός Σύμβουλος, ο Ειδικός Αξιολογητής και ο Συνήγορος του εκπαιδευτικού. Στη συνέχεια θα αναφερθούμε στο ρόλο του κάθε μέλους στην επιτροπή αξιολόγησης Η αξιολόγηση από το Διευθυντή της σχολικής μονάδας Ο ρόλος του Διευθυντή της σχολικής μονάδας στην αξιολόγηση του εκπαιδευτικού είναι να σκιαγραφήσει τη λειτουργία του εκπαιδευτικού στο πλαίσιο της σχολικής μονάδας. Για να μπορεί ο Διευθυντής της σχολικής μονάδας να ανταποκριθεί στο συγκεκριμένο έργο, θα πρέπει: 1. να πληροί τις προϋποθέσεις της διοικητικής επάρκειας και διοικητικής ετοιμότητας, όπως αναφέρθηκε σε προηγούμενη ενότητα, και 2. να του παρέχονται τα σχετικά έντυπα διοικητικής αξιολόγησης του εκπαιδευτικού. Έργο του Διευθυντή της σχολικής μονάδας θα είναι να συμπεριλάβει στο έντυπο μόνο το διοικητικό μέρος, δηλαδή το βαθμό ανταπόκρισης του εκπαιδευτικού στα διοικητικά και άλλα καθήκοντά του στο πλαίσιο της σχολικής μονάδας. 10

11 Αξιολόγηση από το Σχολικό Σύμβουλο Ο ρόλος του Σχολικού Συμβούλου στην αξιολόγηση του εκπαιδευτικού είναι κυρίως να σκιαγραφήσει την παιδαγωγική πλευρά του εκπαιδευτικού κατά τη διαδικασία αξιολόγησης. Για να μπορεί όμως ο Σχολικός Σύμβουλος να ανταποκριθεί σε αυτό το έργο, θα πρέπει: 1. να πληροί όλες τις προϋποθέσεις απόκτησης της συμβουλευτικής επάρκειας και ετοιμότητας και να έχει επιλεγεί με βάση αυτά τα κριτήρια, 2. να του παρέχονται τα σχετικά έντυπα με τα βασικά κριτήρια αξιολόγησης. Ο ρόλος του θα είναι να διαπιστώσει την ύπαρξη ή μη αυτών των κριτηρίων και το βαθμό κατοχής τους από τον εκπαιδευτικό κατά τη διάρκεια της εκπαιδευτικής διαδικασίας Η αξιολόγηση από τον Ειδικό Αξιολογητή Ο ρόλος του Ειδικού Αξιολογητή στην αξιολόγηση του εκπαιδευτικού είναι να σκιαγραφήσει τις διδακτικές ικανότητες του εκπαιδευτικού κατά τη διαδικασία αξιολόγησης. Για να μπορεί ο Ειδικός Αξιολογητής να ανταποκριθεί στο συγκεκριμένο έργο, θα πρέπει: 1. να ανήκει στο διδακτικό προσωπικό των Κέντρων Ασκούμενων Εκπαιδευτικών και συγκεκριμένα να έχει ειδίκευση στο μάθημα που αξιολογείται ο εκπαιδευτικός (π.χ. ειδική διδακτική γλώσσας, ειδική διδακτική μαθηματικών, ειδική διδακτική ιστορίας κ.λπ.), όπως αναφέρεται σε επόμενο κεφάλαιο, και 2. να του παρέχονται τα σχετικά έντυπα με τα βασικά κριτήρια αξιολόγησης ως προς τη διδακτική του συγκεκριμένου γνωστικού αντικειμένου. Ο ρόλος του Ειδικού Αξιολογητή θα είναι να διαπιστώσει αν ο εκπαιδευτικός κατά τη διάρκεια της εκπαιδευτικής διαδικασίας εμφάνισε και σε ποιο βαθμό τις αναμενόμενες διδακτικές πρακτικές Ο ρόλος του Συνηγόρου του εκπαιδευτικού στη διαδικασία αξιολόγησης Ο ρόλος του Συνηγόρου του εκπαιδευτικού στη διαδικασία αξιολόγησης είναι να παρακολουθεί από την έναρξη μέχρι τη λήξη της τη διαδικασία αξιολόγησης και να παρεμβαίνει σε σημεία που κρίνει ότι αδικείται ο αξιολογούμενος, διασφαλίζοντας με τον τρόπο αυτό τη διαδικασία αξιολόγησης. Ο Συνήγορος του αξιολογούμενου εκπαιδευτικού θα εκπροσωπεί τα συμφέροντα του κρινόμενου και για το λόγο αυτό θα είναι έμπειρος εκπαιδευτικός και θα επιλέγεται από τον ίδιο Διαβούλευση των αξιολογητών με τον αξιολογούμενο εκπαιδευτικό Με το τέλος της παρακολούθησης της διδακτικής ώρας, δηλαδή των 45 λεπτών, ο αξιολογούμενος και οι αξιολογητές, και αφού έχουν συμπληρωθεί και παραδοθεί όλα τα Δελτία Αξιολόγησης απ όλους τους εμπλεκόμενους, χρειάζεται να διαβουλεύονται με θέμα συζήτησης την συγκεκριμένη εκπαιδευτική διαδικασία που παρουσίασε ο εκπαιδευτικός και παρακολούθησαν οι αξιολογητές. Στόχος αυτής της διαβούλευσης δεν πρέπει να είναι να διαπιστώσουν και να αποκαλύψουν οι αξιολογητές τα τυχόν σφάλματα του εκπαιδευτικού, αλλά να επιχειρηματολογήσει ο εκπαιδευτικός στις ερωτήσεις των αξιολογητών για τους λόγους που εφάρμοσε την α ή τη β πρακτική και ενδεχομένως αυτοί να του προσφέρουν και άλλες εναλλακτικές λύσεις, που κατά πάσα πιθανότητα ο εκπαιδευτικός μπορεί να γνώριζε και δεν εφάρμοσε ή δε γνώριζε και είναι αποστολή των αξιολογητών να τις παρουσιάσουν για να διευρύνουν τις δυνατότητες του εκπαιδευτικού να λειτουργεί στην τάξη. Μετά το τέλος της διαδικασίας παρακολούθησης από τους αξιολογητές στην τάξη και την ολοκλήρωση της διαδικασίας αξιολόγησης με τη διαβούλευση, και εφόσον όλοι συμφωνούν, υπογράφουν όλοι οι αξιολογητές, ο Συνήγορος και ο αξιολογούμενος την Έκθεση Αξιολόγησης και τα Δελτία Αξιολόγησης. 11

12 4. Προσδοκώμενα αποτελέσματα από την εφαρμογή του εναλλακτικού σχεδίου αξιολόγησης Η Έκθεση Αξιολόγησης δεν προωθείται στις αρμόδιες υπηρεσίες αλλά παραμένει στα αρχεία της σχολικής μονάδας, έτσι ώστε ο εκπαιδευτικός να είναι σε θέση να παρακολουθεί την εξέλιξή του και να αυτοβελτιώνεται, αλλά και ο εκάστοτε Διευθυντής της σχολικής μονάδας να είναι σε θέση να γνωρίζει ανά πάσα στιγμή το προφίλ κάθε εκπαιδευτικού και την εξέλιξή του και να μπορεί και ο ίδιος να συμβάλει στην περαιτέρω εξέλιξη του εκπαιδευτικού. Πέρα, όμως, από την αξιολόγηση που πραγματοποιείται όπως την περιγράψαμε, ο κάθε εκπαιδευτικός, με δική του πρωτοβουλία, μπορεί να παρακολουθεί τον εαυτό του σε τακτά χρονικά διαστήματα συμπληρώνοντας τα δελτία αυτοαξιολόγησης και ανάλογα με τις αδυναμίες που ο ίδιος διαπιστώνει να αναζητά λύσεις αλλά κυρίως να προτείνει στη Γενική Συνέλευση της σχολικής μονάδας, μαζί και με άλλους εκπαιδευτικούς ενδεχομένως, τη διοργάνωση επιμορφωτικών σεμιναρίων ενδοσχολικής επιμόρφωσης. Τα αρχεία της αυτοαξιολόγησης και ετεροαξιολόγησης του εκπαιδευτικού, πέραν των άμεσα ενδιαφερομένων, δηλαδή του Διευθυντή και του αξιολογούμενου εκπαιδευτικού, θα είναι διαθέσιμα μόνο σε ερευνητές, οι οποίοι θα πρέπει να προσκομίζουν έγγραφη πρόταση από το ίδρυμα που διεξάγει την έρευνα και θα επακολουθεί απόφαση της γενικής συνέλευσης της σχολικής μονάδας, ώστε να κάνουν χρήση των Δελτίων Αξιολόγησης για ερευνητικούς σκοπούς και σε ανώνυμη βάση. Εκτός αυτού, οι ίδιοι οι εκπαιδευτικοί μπορούν να χρησιμοποιούν τις αξιολογήσεις τους στο βιογραφικό τους για κάθε χρήση και όταν διεκδικούν μια θέση σε οποιαδήποτε βαθμίδα της εκπαίδευσης. Αν, δηλαδή, αντιληφθεί ο εκπαιδευτικός πως η αξιολόγηση έχει ως κύριο στόχο τη δική του αναβάθμιση και τη διευκόλυνση του εκπαιδευτικού του έργου, έχει πολλούς λόγους να συμβάλει και ο ίδιος στην εφαρμογή της και να την επιζητήσει. Γίνεται, λοιπόν, φανερό ότι με εφαρμογή του εναλλακτικού σχεδίου αξιολόγησης, όπως παρουσιάστηκε, η αξιολόγηση του εκπαιδευτικού έργου των εκπαιδευτικών μπορεί να μεταβληθεί σε μια γόνιμη διαδικασία που θα είναι σίγουρα πολύ χρήσιμη, πρωτίστως για το μαθητή και σίγουρα για τον εκπαιδευτικό, κάτι που δε διαφαίνεται μέχρι σήμερα σε κανένα νομοθετικό πλαίσιο και σε καμία πρόταση. 12

13 Παράρτημα 13

14 Δελτίο Αυτοαξιολόγησης και Αξιολόγησης του εκπαιδευτικού έργου των εκπαιδευτικών α/βάθμιας και β/βάθμιας εκπαίδευσης Δελτίο 1 Αυτοαξιολόγηση του εκπαιδευτικού και Αξιολόγησή του από το Διευθυντή της σχολικής μονάδας Δελτίο 2 Αυτοαξιολόγηση του εκπαιδευτικού και Αξιολόγησή του από το Σχολικό Σύμβουλο Δελτίο 3 Αυτοαξιολόγηση του εκπαιδευτικού και Αξιολόγησή του από τον Ειδικό Αξιολογητή Τα δελτία αυτοαξιολόγησης του εκπαιδευτικού και αξιολόγησής του από το σχολικό σύμβουλο και τον ειδικό αξιολογητή (δηλαδή Δελτίο 2 και Δελτίο 3) αντιστοιχούν σε όλα τα αξιολογούμενα γνωστικά αντικείμενα που διδάσκουν οι εκπαιδευτικοί Α/βάθμιας και Β/βάθμιας εκπαίδευσης και αξιολογείται κάθε φορά ένα από αυτά. Τα αξιολογούμενα γνωστικά αντικείμενα παρουσιάζονται στον πίνακα 1 στη σελίδα 16 του παρόντος Δελτίου Αυτοαξιολόγησης και Αξιολόγησης. 14

15 Αυτοαξιολόγηση των εκπαιδευτικών α/βάθμιας και β/βάθμιας εκπαίδευσης και αξιολόγησή τους από το Διευθυντή της Σχολικής Μονάδας, το Σχολικό Σύμβουλο και τον Ειδικό Αξιολογητή Σήμερα όσο ποτέ άλλοτε είναι αναγκαία η αξιολόγηση των εκπαιδευτικών, κάτι που και οι ίδιοι οι εκπαιδευτικοί σε ποσοστό 60% και άνω θεωρούν αναγκαίο, αφού φυσικά προηγηθεί αξιολόγηση της σχολικής μονάδας, η οποία είναι ο φυσικός χώρος όπου πραγματοποιείται το έργο των εκπαιδευτικών, γιατί δυσλειτουργίες ή ελλείψεις της έχουν αντίκτυπο στο έργο τους. Το θέμα είναι πώς θα πραγματοποιηθεί αυτή η αξιολόγηση. Στη συνέχεια παραθέτουμε τρία δελτία αυτοαξιολόγησης των εκπαιδευτικών και αξιολόγησης του εκπαιδευτικού τους έργου, τα οποία θα συμπληρώνονται ως εξής: Από τον ίδιο τον εκπαιδευτικό θα συμπληρώνονται και τα τρία δελτία αυτοαξιολόγησης. Όσον αφορά το διοικητικό μέρος των υποχρεώσεων του εκπαιδευτικού, θα συμπληρώνεται το πρώτο δελτίο αξιολόγησης από το Διευθυντή της σχολικής μονάδας. Όσον αφορά το παιδαγωγικό-καθοδηγητικό μέρος του έργου του εκπαιδευτικού, θα συμπληρώνεται το δεύτερο δελτίο αξιολόγησης από το Σχολικό Σύμβουλο. Όσον αφορά τη διδακτική μαθημάτων, θα συμπληρώνεται το τρίτο δελτίο αξιολόγησης από τον Ειδικό Αξιολογητή της διδακτικής του εκάστοτε μαθήματος. Πρέπει να σημειώσουμε ότι θεωρούμε την αξιολόγηση ως μέσο βελτίωσης του εκπαιδευτικού έργου των εκπαιδευτικών και μόνο. Η αξιολόγηση πρέπει να γίνεται με πλήρη διαφάνεια αλλά και αυτοαξιολόγηση εκ μέρους του εκπαιδευτικού. Για τους λόγους αυτούς, θεωρούμε τη συμμετοχή σας στη συμπλήρωση αυτών των δελτίων απαραίτητη. Οι ερωτήσεις που ακολουθούν αντικατοπτρίζουν έναν εκπαιδευτικό ευρωπαϊκού επιπέδου, όπως, κατά τη γνώμη μας, θα έπρεπε να είναι. Εσείς καλείστε να σημειώσετε τις απαντήσεις που αντιστοιχούν στο πρόσωπό σας. Δημογραφικά Στοιχεία Ονοματεπώνυμο* Σχολείο που υπηρετείτε Πόλη/Νομός * Η καταχώρηση του ονόματος και του επωνύμου είναι προαιρετική 1. Ηλικία: Φύλο: α) Άρρεν β) Θήλυ 3. Είστε: Εκπαιδευτικός α/βάθμιας εκπ/σης Ναι Όχι Εκπαιδευτικός β/βάθμιας εκπ/σης Ναι Όχι Ειδικότητα: 4. Είστε κάτοχος: α) Μεταπτυχιακού Τίτλου Σπουδών Ναι Όχι Ειδίκευση: β) Διδακτορικού Τίτλου Σπουδών Ναι Όχι Ειδίκευση: 5. Συνολική υπηρεσία ως εκπαιδευτικός: έτη 6. Τύπος σχολείου που υπηρετείτε: 1/θέσιο 2/θέσιο 3/θέσιο 4/θέσιο 5/θέσιο 6/θέσιο 12/θέσιο και άνω 15

16 Δελτίο 1 Αυτοαξιολόγηση του εκπαιδευτικού και Αξιολόγησή του από το Διευθυντή της σχολικής μονάδας Οι κατηγορίες αξιολόγησης αυτού του δελτίου εμφανίζονται στον αυτοαξιολογούμενο εκπαιδευτικό και στον αξιολογητή Διευθυντή της σχολικής μονάδας στην ακόλουθη διαβάθμιση: Ο αυτοαξιολογούμενος και ο αξιολογητής καταχωρούν στα μέρη του δελτίου διαβαθμισμένης αξιολόγησης από το 5 μέχρι το 0 το βαθμό ανταπόκρισης του αξιολογούμενου στοιχείου. Άριστα Πάρα πολύ Πολύ Αρκετά Λίγο Καθόλου = 5 μονάδες = 4 μονάδες = 3 μονάδες = 2 μονάδες = 1 μονάδα = 0 μονάδες Κατηγορία 1: Σχέση του εκπαιδευτικού με το σχολείο 1. Τήρηση του ωραρίου προσέλευσης (τουλάχιστον 15 λεπτά πριν την έναρξη του μαθήματος) 2. Τήρηση του ωραρίου αποχώρησης (αποχώρηση από το σχολείο τουλάχιστον 10 λεπτά μετά τη λήξη του ημερήσιου προγράμματος μαθημάτων) 3. Τήρηση του ωραρίου προσέλευσης σε περίπτωση επιτήρησης των μαθητών στον προαύλιο χώρο (παρουσία στην αυλή του σχολείου τουλάχιστον 30 λεπτά πριν την έναρξη του μαθήματος) 4. Συμμετοχή στην οργάνωση σχολικών εκδηλώσεων 5. Παρουσία στις σχολικές εκδηλώσεις 6. Συμμετοχή στην οργάνωση σχολικών εκδρομών 7. Συμμετοχή και εποπτεία των μαθητών στις σχολικές εκδρομές 8. Τήρηση του σχολικού προγράμματος και εφαρμογή των σχολικών κανονισμών 9. Συνέπεια όσον αφορά το χρόνο διανομής των βιβλίων κατά την έναρξη της σχολικής χρονιάς στους μαθητές της τάξης 10. Συνέπεια όσον αφορά θέματα που άπτονται της συμμετοχής στη διοίκηση της σχολικής μονάδας 11. Λήψη πρωτοβουλιών σε σχέση με τη βελτίωση της αποδοτικότητας της σχολικής μονάδας 12. Λήψη πρωτοβουλιών σε σχέση με τη βελτίωση της αποδοτικότητας της τάξης 13. Φροντίδα ώστε η αίθουσα διδασκαλίας να διαθέτει όλα τα απαιτούμενα εποπτικά μέσα κ.λπ. για την εκάστοτε διδακτική μαθησιακή ενότητα Μέγιστος αριθμός μονάδων κατηγορίας 1 65 Σύνολο μονάδων αξιολόγησης κατηγορίας 1 Αντιστοιχία μονάδων αξιολόγησης κατηγορίας 1 σε % 16

17 Κατηγορία 2: Ο ρόλος του εκπαιδευτικού στη συνέλευση του διδακτικού προσωπικού της σχολικής μονάδας 14. Παρουσία στις συνελεύσεις του διδακτικού προσωπικού της σχολικής μονάδας 15. Συμμετοχή με κατάθεση προβλημάτων ή θεμάτων της τάξης στη συνέλευση 16. Συμβολή στη συζήτηση για την επίλυση παρόμοιων προβλημάτων και άλλων συναδέλφων 17. Συμβολή στη διαδικασία λήψης αποφάσεων σε θέματα που αφορούν τη σχολική μονάδα 18. Πρωτοβουλία πρόταση διεξαγωγής έκτακτων γενικών συνελεύσεων στο διευθυντή της σχολικής μονάδας όταν κρίνεται απαραίτητο Μέγιστος αριθμός μονάδων κατηγορίας 2 25 Σύνολο μονάδων αξιολόγησης κατηγορίας 2 Αντιστοιχία μονάδων αξιολόγησης κατηγορίας 2 σε % Κατηγορία 3: Σχέση του εκπαιδευτικού με τους μαθητές 19. Ενδεδειγμένη συμπεριφορά προς τους μαθητές στον προαύλιο χώρο 20. Ενδεδειγμένη συμπεριφορά προς τους μαθητές στην τάξη 21. Αποφυγή αρνητικών και σαρκαστικών συμπεριφορών προς τους μαθητές 22. Ευγενικός προς τους μαθητές και έμπνευση αλληλοσεβασμού και αυτοεκτίμησης 23. Δημιουργία κλίματος εμπιστοσύνης έτσι ώστε οι μαθητές να εκμυστηρεύονται προβλήματά τους 24. Δημιουργία κλίματος εμπιστοσύνης με τους γονείς έτσι ώστε να εκμυστηρεύονται προβλήματα των παιδιών και να αναζητούν μαζί λύσεις 25. Τήρηση αρχείου προόδου των μαθητών της τάξης 26. Τήρηση αρχείου πληροφοριών των μαθητών της τάξης 27. Επιδίωξη, σε συνεργασία με τους γονείς, για αποκόμιση χρήσιμων πληροφοριών για το ιστορικό του κάθε μαθητή της τάξης 28. Προσπάθεια ενθάρρυνσης μαθητών που είναι ντροπαλοί και παρουσιάζουν ειδικά προβλήματα 29. Στοργή προς τους μαθητές και ενδιαφέρον γι αυτούς 30. Αντιμετώπιση καταστάσεων με λόγια και έργα θετικά 31. Επιβράβευση θετικών συμπεριφορών των μαθητών 32. Ενθάρρυνση των μαθητών να αναλαμβάνουν πρωτοβουλίες για τη διοργάνωση διάφορων μαθητικών εκδηλώσεων 17

18 Μέγιστος αριθμός μονάδων κατηγορίας 3 70 Σύνολο μονάδων αξιολόγησης κατηγορίας 3 Αντιστοιχία μονάδων αξιολόγησης κατηγορίας 3 σε % Κατηγορία 4: Σχέση του εκπαιδευτικού με τους συναδέλφους της σχολικής μονάδας 33. Ενδεδειγμένη συμπεριφορά προς τους συναδέλφους 34. Ενδεδειγμένη συμπεριφορά προς το διευθυντή της σχολικής μονάδας 35. Συμβολή στη δημιουργία κλίματος συνεργασίας μεταξύ του εκπαιδευτικού και των εκπαιδευτικών της σχολικής μονάδας 36. Ενδεδειγμένη συμπεριφορά προς τους νεοδιοριζόμενους ή ασκούμενους εκπαιδευτικούς Μέγιστος αριθμός μονάδων κατηγορίας 4 20 Σύνολο μονάδων αξιολόγησης κατηγορίας 4 Αντιστοιχία μονάδων αξιολόγησης κατηγορίας 4 σε % Κατηγορία 5: Επιμόρφωση του εκπαιδευτικού 37. Συμμετοχή σε προγράμματα επιμόρφωσης 38. Συμμετοχή σε σεμινάρια, ημερίδες, συνέδρια 39. Συμμετοχή με εισηγήσεις σε σεμινάρια, ημερίδες, συνέδρια 40. Πρωτοβουλία οργάνωσης ενημερωτικών σεμιναρίων ή ημερίδων Μέγιστος αριθμός μονάδων κατηγορίας 5 20 Σύνολο μονάδων αξιολόγησης κατηγορίας 5 Αντιστοιχία μονάδων αξιολόγησης κατηγορίας 5 σε % Κατηγορία 6: Σχέση του εκπαιδευτικού με τους γονείς και κηδεμόνες των μαθητών 41. Παρουσία σε συνελεύσεις γονέων και κηδεμόνων των μαθητών της τάξης 42. Πρωτοβουλία επικοινωνίας με τους γονείς ή κηδεμόνες των μαθητών της τάξης 43. Συχνότητα επικοινωνίας με τους γονείς ή κηδεμόνες των μαθητών της τάξης 18

19 44. Συμβολή στη δημιουργία κλίματος συνεργασίας με τους γονείς και κηδεμόνες των μαθητών της τάξης 45. Ανάληψη πρωτοβουλίας για γενικές ενημερωτικές ομιλίες με τους γονείς ή κηδεμόνες των μαθητών της τάξης 46. Ανάληψη πρωτοβουλίας για γενικές ενημερωτικές ομιλίες με τους γονείς ή κηδεμόνες των μαθητών της τάξης: Μία φορά το μήνα Μία φορά το δίμηνο Κάθε τρίμηνο Μία φορά το εξάμηνο Μία φορά το χρόνο Ποτέ 47. Ανάληψη πρωτοβουλίας για ειδικές ενημερωτικές συναντήσεις κατ ιδίαν με τους γονείς ή κηδεμόνες των μαθητών της τάξης για την επίλυση συγκεκριμένων προβλημάτων 48. Αποτελεσματικότητα των συναντήσεων με τους γονείς και κηδεμόνες των μαθητών της τάξης 49. Ανάληψη πρωτοβουλίας ενημέρωσης των γονέων ή κηδεμόνων των μαθητών της τάξης για την πρόοδο των μαθητών 50. Ανάληψη πρωτοβουλίας ενημέρωσης των γονέων ή κηδεμόνων των μαθητών της τάξης για την πρόοδο των μαθητών Μία φορά το μήνα Μία φορά το δίμηνο Κάθε τρίμηνο Μία φορά το εξάμηνο Μία φορά το χρόνο Ποτέ 5 μονάδες 4 μονάδες 3 μονάδες 2 μονάδες 1 μονάδα 0 μονάδες 5 μονάδες 4 μονάδες 3 μονάδες 2 μονάδες 1 μονάδα 0 μονάδες Μέγιστος αριθμός μονάδων κατηγορίας 6 50 Σύνολο μονάδων αξιολόγησης κατηγορίας 6 Αντιστοιχία μονάδων αξιολόγησης κατηγορίας 6 σε % Μέγιστος αριθμός μονάδων Δελτίου Αξιολόγησης Σύνολο μονάδων αξιολόγησης Δελτίου Αξιολόγησης 1 Αντιστοιχία μονάδων αξιολόγησης Δελτίου Αξιολόγησης 1 σε % 19

20 Δελτίο 2 Αυτοαξιολόγηση του εκπαιδευτικού και Αξιολόγησή του από το Σχολικό Σύμβουλο Αξιολογούμενο γνωστικό αντικείμενο: Νεοελληνική Γλώσσα Οι κατηγορίες αξιολόγησης αυτού του δελτίου εμφανίζονται στον αυτοαξιολογούμενο εκπαιδευτικό και στον αξιολογητή Σχολικό Σύμβουλο στην ακόλουθη διαβάθμιση: Ο αυτοαξιολογούμενος και ο αξιολογητής καταχωρούν στα μέρη του δελτίου διαβαθμισμένης αξιολόγησης από το 5 μέχρι το 0 το βαθμό ανταπόκρισης του αξιολογούμενου στοιχείου. Άριστα Πάρα πολύ Πολύ Αρκετά Λίγο Καθόλου = 5 μονάδες = 4 μονάδες = 3 μονάδες = 2 μονάδες = 1 μονάδα = 0 μονάδες Κατηγορία 7: Γενικά Στοιχεία Αξιολόγησης του εκπαιδευτικού 51. Συμμετοχή σε επιμορφωτικές ή επαγγελματικές δραστηριότητες που διοργανώνονται από τους σχολικούς συμβούλους 52. Βαθμός ενημέρωσης σε ό,τι αφορά καινοτομίες και εξελίξεις σε θέματα διδακτικής μεθοδολογίας* 53. Χρήση των νέων μεθόδων διδασκαλίας* 54. Συμμετοχή σε επιστημονικούς συλλόγους, εκπαιδευτικές ομάδες δράσης κ.λπ. 55. Κοινωνική παρουσία (εθελοντισμός, πολιτιστικά κ.λπ.) Μέγιστος αριθμός μονάδων κατηγορίας 7 25 Σύνολο μονάδων αξιολόγησης κατηγορίας 7 Αντιστοιχία μονάδων αξιολόγησης κατηγορίας 7 σε % Κατηγορία 8: Διδακτική ικανότητα του εκπαιδευτικού 56. Ικανότητα σαφήνειας στη διδασκαλία 57. Επιδόσεις και αποτελεσματικότητα στο διδακτικό έργο 58. Βαθμός συσχέτισης του μαθήματος με τα ενδιαφέροντα και τις εμπειρίες των μαθητών 20