3η Συνεδρίαση. Προεδρείο: Νάτσιος Δημήτριος Γαλάνης Χρίστος ΕΙΣΗΓΗΤΕΣ - ΘΕΜΑΤΑ

Transcript

1 3η Συνεδρίαση Προεδρείο: Νάτσιος Δημήτριος Γαλάνης Χρίστος ΕΙΣΗΓΗΤΕΣ - ΘΕΜΑΤΑ Ζαμπεθάνης Βάιος «Η αξιολόγηση των εκπ/κών της Φθιώτιδας στη 10ετία του Συγχρονική και διαχρονική προσέγγιση». Κουτσολέλος Δημήτριος «Μνήμη Ιωάννη Γ. Βορτσέλα ( ). Μία προσέγγιση της ζωής και του έργου του. Γαλλής Κώστας «Τα «Λαμιακά» του Ένα αντιπειθαρχικό κίνημα της φρουράς της Λαμίας και οι συνέπειές του». Σπανός Βασίλειος «Υπομνήματα Επισκόπου του Θαυμακού ( )». Σπανός Κωνσταντίνος «Πέντε υπομνήματα εκλογής επισκόπου Ζητουνίου (Μάρτιος )». Σταυρόπουλος Γεώργιος «Η άνθηση της ασημουργίας στη Λαμία. (Τέλη 19ου αρχές 20ου αι.)». Σωτήριος Χούπας «Θεατρικά Εργαστήρια και θεατρικές ομάδες: Μέσα Εκπ/σης & Επικοινωνίας στη Λαμία ( ). Ερωτήσεις απαντήσεις απόψεις επί των εισηγήσεων της 3ης Συνεδρίασης

2 ΕΙΣΗΓΗΤΗΣ Δρ. Βάιος Ζαμπεθάνης Περιφερειακός Διευθυντής Πρωτοβάθμιας & Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης Στερεάς Ελλάδας ΘΕΜΑ Η αξιολόγηση των εκπαιδευτικών της Φθιώτιδας στην 10 ετία του 1960 Σύγχρονη και διαχρονική προσέγγιση Ητοπική ιστορία δεν περιορίζεται μόνο στην καταγραφή στοιχείων που αναφέρονται στα επαγγέλματα, τους πόρους, την οικονομική ζωή, τα ήθη και τα έθιμα, τις παραδόσεις, το λαογραφικό υλικό και τα ιστορικά γεγονότα τοπικής εμβέλειας. Είναι δυνατό να επεκταθεί και σε άλλους τομείς της ανθρώπινης δράσης και της κοινωνικής ζωής. Η εκπαίδευση είναι ο τομέας, ο οποίος μπορεί να καταστεί αντικείμενο εστιασμού και ιστορικής μελέτης. Η χώρα μας είναι η μοναδική, ίσως, περίπτωση στην παγκόσμια ιστορία που δεν έχει σταθερό πλαίσιο αξιολόγησης των εκπαιδευτικών και του έργου τους. Θεωρώ ότι είναι σημαντικό να αναζητήσουμε το υπόστρωμα πάνω στο οποίο πακτώθηκε η αντίληψη πως η αξιολόγηση των εκπαιδευτικών υπήρξε προϊόν αναχρονιστικής προσέγγισης ή αυθαίρετης κι ατεκμηρίωτης συμπεριφοράς. Θα επιχειρήσω, στον ελάχιστο χρόνο, να προσεγγίσω την αξιολόγηση των εκπαιδευτικών της Φθιώτιδας κατά τη δεκαετία του Ειδικότερα από το σχολικό έτος Για το λόγο αυτό μελέτησα τα στοιχεία: 118 εκθέσεων επιθεώρησης του σχολικού έτους , 169 εκθέσεων του έτους και 175 εκθέσεων του έτους Παράλληλα, θα σας διαβάσω ενδεικτικά αποσπάσματα 16 εκθέσεων, που επιτρέπουν την προσέγγιση της διδακτικής μεθοδολογίας των δασκάλων κατά τα έτη , και και την αντίστοιχη βαθμολόγηση/ αξιολόγηση της. Οι εκθέσεις είχαν ένα κοινό χαρακτηριστικό, δεν υπερέβαιναν τις δύο σελίδες και η αποτίμηση της ποιότητας και της διδακτικής επάρκειας δεν υπερέβαινε σε κάθε αντικείμενο κρίσης τις πέντε ή έξι το πολύ λέξεις. Η πρώτη παρατήρηση που προκύπτει είναι πως υπήρχε διάθεση για μια γενικόλογη αξιολόγηση της προσωπικότητας του κάθε έργου. Αυτή, όμως, προέκυπτε από την περιγραφή η οποία και εκείνη ήταν γενικόλογη, αλλά όμως προσπαθούσε με κάθε τρόπο να αιτιολογήσει τον τελικό χαρακτηρισμό. Η δεύτερη παρατήρηση που προκύπτει αφορά στους επιθεωρητές οι οποίοι είχαν τραγικά δύσκολο έργο, όταν επρόκειτο να αποτιμήσουν τη συμπεριφορά. Για το λόγο αυτό, οι χαρακτηρισμοί που χρησιμοποιούσαν περιορίστηκαν στο «εξαιρετικός», «αξιοπρεπής», «κάθετα αξιοπρεπής».

3 Η αξιολόγηση των εκπαιδευτικών της Φθιώτιδας στην 10 ετία Γενική και ειδική μόρφωσις: Διδακτική ικανότης: Διοικητική δεξιότης: Ευσυνειδησία: Συμπεριφορά: Κοινωνική δράσις: 2. Γενική και ειδική μόρφωσις: Διδακτική ικανότης: Διοικητική δεξιότης: Ευσυνειδησία: Συμττεριφορά: Κοινωνική δράσις: 3. Γενική και ειδική μόρφωσις: Διδακτική ικανότης: Διοικητική δεξιότης: Ευσυνειδησία: Συμττεριφορά: Κοινωνική δράσις: 4. Γενική και ειδική μόρφωσις: Διδακτική ικανότης: Διοικητική δεξιότης: Ευσυνειδησία: Συμπεριφορά: Κοινωνική δράσις: 5. Γενική και ειδική μόρφωσις: Διδακτική ικανότης: Διοικητική δεξιότης: Ευσυνειδησία: Συμπεριφορά: Κοινωνική δράσις: 6. Γενική και ειδική μόρφωσις: Διδακτική ικανότης: Διοικητική δεξιότης: Ευσυνειδησία: Συμπεριφορά: Κοινωνική δράσις: 7. Γενική και ειδική μόρφωσις: Διδακτική ικανότης: Διοικητική δεξιότης: Ευσυνειδησία: Είναι ικανός/ λίαν ικανός Είναι ικανός/ άρτιος Είναι λίαν δεξιός Είναι λίαν ευσυνείδητος Είναι εξαίρετος Είναι δραστήριος/ επωφελής Είναι ικανή/ λίαν ικανή έως αρτία Είναι ικανή έως αρτία/ αρτία Είναι λίαν δεξιά Είναι λίαν ευσυνείδητος Είναι εξαίρετος Είναι επωφελής Είναι ικανός / άρτιος Είναι ικανός/ άρτιος Είναι λίαν δεξιός Είναι λίαν ευσυνείδητος Είναι εξαίρετος Είναι επωφελής Είναι ικανός/ λίαν ικανός έως άρτιος Είναι ικανός έως άρτιος/ άρτιος Είναι λίαν δεξιός Είναι λίαν ευσυνείδητος Είναι εξαίρετος Είναι επωφελής Είναι ικανός/ λίαν ικανός έως άρτιος Είναι ικανός/ άρτιος Είναι λίαν δεξιός Είναι λίαν ευσυνείδητος Είναι εξαίρετος Είναι δραστήριος/επωφελής Είναι ικανή/λίαν ικανή Είναι ικανή/ αρτία Είναι δεξιά/ λίαν δεξιά Είναι λίαν ευσυνείδητος Είναι αξιοπρεπής/ εξαίρετος Είναι δραστήρια/ επωφελής Είναι ικανή/ λίαν ικανή Είναι ικανή/ λίαν ικανή Είναι λίαν δεξιά Είναι λίαν ευσυνείδητος

4 188 Συμπεριφορά: Κοινωνική δράσις: Δρ. Βάιος Ζαμπεθάνης Είναι αξιοπρεπής/ εξαίρετος Είναι δραστήρια/ επωφελής 8. Γενική και ειδική μόρφωσις: Διδακτική ικανότης: Διοικητική δεξιότης: Ευσυνειδησία: Συμπεριφορά: Κοινωνική δράσις: 9. Γενική και ειδική μόρφωσις: Διδακτική ικανότης: Διοικητική δεξιότης: Ευσυνειδησία: Συμπεριφορά: Κοινωνική δράσις: 10. Γενική και ειδική μόρφωσις: Διδακτική ικανότης: Διοικητική δεξιότης: Ευσυνειδησία: Συμπεριφορά: Κοινωνική δράσις: 11. Γενική και ειδική μόρφωσις: Διδακτική ικανότης: Διοικητική δεξιότης: Ευσυνειδησία: Συμπεριφορά: Κοινωνική δράσις: 12.Γενική και ειδική μόρφωσις: Διδακτική ικανότης: Διοικητική δεξιότης: Ευσυνειδησία: Συμττεριφορά: Κοινωνική δράσις: 13. Γενική και ειδική μόρφωσις: Διδακτική ικανότης: Διοικητική δεξιότης: Ευσυνειδησία: Συμπεριφορά: Κοινωνική δράσις: Είναι ικανή/ λίαν ικανή Είναι ικανή/ αρτία Είναι λίαν δεξιά Είναι λίαν ευσυνείδητος Είναι εξαίρετος Είναι εργατική/ λίαν δραστήρια Είναι ικανή/λίαν ικανή Είναι ικανή/ λίαν ικανή έως αρτία Είναι λίαν δεξιά Είναι λίαν ευσυνείδητος Είναι εξαίρετος Είναι εργατική/λίαν δραστήρια Είναι ικανός/ λίαν ικανός Είναι ικανός/ λίαν ικανός έως άρτιος Είναι λίαν δεξιός Είναι λίαν ευσυνείδητος Είναι εξαίρετος Είναι δραστήριος/επωφελής Είναι ικανός/λίαν ικανός Είναι ικανός/ λίαν ικανός Είναι λίαν δεξιός Είναι λίαν ευσυνείδητος Είναι εξαίρετος Είναι δραστήριος/λίαν δραστήριος Είναι ικανός/ λίαν ικανός Είναι ικανός/ λίαν ικανός έως άρτιος Είναι λίαν δεξιός Είναι λίαν ευσυνείδητος Είναι εξαίρετος Είναι δραστήριος/ επωφελής Είναι ικανός/ λίαν ικανός Είναι ικανός έως άρτιος/ λίαν ικανός Είναι λίαν δεξιός Είναι λίαν ευσυνείδητος Είναι εξαίρετος Είναι δραστήριος/ επωφελής

5 Η αξιολόγηση των εκπαιδευτικών της Φθιώτιδας στην 10 ετία Γενική και ειδική μόρφωσις: Διδακτική ικανότης: Διοικητική δεξιότης: Ευσυνειδησία: Συμττεριφορά: Κοινωνική δράσις: 15. Γενική και ειδική μόρφωσις: Διδακτική ικανότης: Διοικητική δεξιότης: Ευσυνειδησία: Συμπεριφορά: Κοινωνική δράσις: 16. Γενική και ειδική μόρφωσις: Διδακτική ικανότης: Διοικητική δεξιότης: Ευσυνειδησία: Συμπεριφορά: Κοινωνική δράσις: Είναι ικανός Είναι ικανός/ λίαν ικανός Είναι λίαν δεξιός Είναι λίαν ευσυνείδητος Είναι αξιοπρεπής/ εξαίρετος Είναι δραστήριος/ λίαν δραστήριος Είναι ικανός/ άρτιος Είναι ικανός/ άρτιος Είναι λίαν δεξιός Είναι λίαν ευσυνείδητος Είναι εξαίρετος Είναι επωφελής Είναι ικανός/ άρτιος Είναι ικανός έως άρτιος/ άρτιος Είναι λίαν δεξιός Είναι λίαν ευσυνείδητος Είναι εξαίρετος Είναι επωφελής Επίσης, θα παραθέσω ενδεικτικά αξιολογικής κρίσης από τις εκθέσεις 7 εκπαιδευτικών οι οποίοι στη δεκαετία του 80 διατέλεσαν στελέχη της εκπαίδευσης. Συμπέρασμα: κρίνεται όθεν ούτος: Επιστημονικώς ΛΙΑΝ ΙΚΑΝΟΣ έως ΑΡΤΙΟΣ, διδακτικώς ΑΡΤΙΟΣ, διοικητικώς ΛΙΑΝ ΔΕΞΙΟΣ, ως προς την εκτέλεσιν των καθηκόντων του ΛΙΑΝ ΕΥΣΥΝΕΙΔΗΤΟΣ, την συμπεριφοράν ΕΞΑΙΡΕΤΟΣ και ΕΠΩΦΕΛΗΣ την δράσιν. Βαθμός: (24,75).- Συμπέρασμα: κρίνεται όθεν ούτος: Επιστημονικώς ΛΙΑΝ ΙΚΑΝΟΣ έως ΑΡΤΙΟΣ, διδακτικώς ΛΙΑΝ ΚΑΛΟΣ ΕΩΣ ΑΡΤΙΟΣ, διοικητικώς ΛΙΑΝ ΔΕΞΙΟΣ, ως προς την εκτέλεσιν των καθηκόντων του ΛΙΑΝ ΕΥΣΥΝΕΙΔΗΤΟΣ, την συμπεριφοράν ΛΙΑΝ ΑΞΙΟΠΡΕΠΗΣ και ΛΙΑΝ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΣ την δράσιν. Βαθμός: (24,00).- Συμπέρασμα: κρίνεται όθεν ούτος: Επιστημονικώς ΛΙΑΝ ΙΚΑΝΟΣ, διδακτικώς ΛΙΑΝ ΙΚΑΝΟΣ, διοικητικώς ΛΙΑΝ ΔΕΞΙΟΣ, ως προς την εκτέλεσιν των καθηκόντων του ΛΙΑΝ ΕΥΣΥΝΕΙΔΗΤΟΣ, την συμπεριφοράν ΕΞΑΙΡΕΤΟΣ και ΕΠΩΦΕΛΗΣ την δράσιν. Βαθμός: (24,00).-

6 190 Δρ. Βάιος Ζαμπεθάνης Συμπέρασμα: κρίνεται όθεν ούτος: Επιστημονικώς ΑΡΤΙΟΣ, διδακτικώς ΑΡΤΙΟΣ, διοικητικώς ΛΙΑΝ ΔΕΞΙΟΣ, ως προς την εκτέλεσιν των καθηκόντων του ΛΙΑΝ ΕΥΣΥΝΕΙΔΗΤΟΣ, την συμπεριφοράν ΕΞΑΙΡΕΤΟΣ και ΕΠΩΦΕΛΗΣ την δράσιν. Βαθμός: (25,00).- Συμπέρασμα: κρίνεται όθεν ούτος: Επιστημονικώς ΙΚΑΝΟΣ, διδακτικώς ΙΚΑΝΟΣ, διοικητικώς ΛΙΑΝ ΔΕΞΙΟΣ, ως προς την εκτέλεσιν των καθηκόντων του ΛΙΑΝ ΕΥΣΥΝΕΙΔΗΤΟΣ, την συμπεριφοράν ΛΙΑΝ ΑΞΙΟΠΡΕΠΗΣ και ΛΙΑΝ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΣ την δράσιν. Βαθμός: (22,50).- Συμπέρασμα: κρίνεται όθεν ούτος: Επιστημονικώς ΛΙΑΝ ΙΚΑΝΟΣ έως ΑΡΤΙΟΣ, διδακτικώς ΑΡΤΙΟΣ, διοικητικώς ΛΙΑΝ ΔΕΞΙΟΣ, ως προς την εκτέλεσιν των καθηκόντων του ΛΙΑΝ ΕΥΣΥΝΕΙΔΗΤΟΣ, την συμπεριφοράν ΕΞΑΙΡΕΤΟΣ και ΕΠΩΦΕΛΗΣ την δράσιν. Βαθμός: (24,75).- Συμπέρασμα: κρίνεται όθεν ούτος: Επιστημονικώς ΛΙΑΝ ΙΚΑΝΟΣ, διδακτικώς ΕΩΣ ΑΡΤΙΟΣ, διοικητικώς ΛΙΑΝ ΔΕΞΙΟΣ, ως προς την εκτέλεσιν των καθηκόντων του ΛΙΑΝ ΕΥΣΥΝΕΙΔΗΤΟΣ, την συμπεριφοράν ΛΙΑΝ ΑΞΙΟΠΡΕΠΗΣ και ΛΙΑΝ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΣ την δράσιν. Βαθμός: (23,75).- Συμπέρασμα: κρίνεται όθεν ούτος: Επιστημονικώς ΙΚΑΝΟΣ, διδακτικώς ΙΚΑΝΟΣ, διοικητικώς ΛΙΑΝ ΔΕΞΙΟΣ, ως προς την εκτέλεσιν των καθηκόντων του ΛΙΑΝ ΕΥΣΥΝΕΙΔΗΤΟΣ, την συμπεριφοράν ΛΙΑΝ ΑΞΙΟΠΡΕΠΗΣ και ΛΙΑΝ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΣ την δράσιν. Βαθμός: (22,50).- Από τις εκθέσεις των δύο τελευταίων ετών θα σας παρουσιάσω στατιστικά στοιχεία, τους δείκτες κεντρικής τάσης: Μέσο όρο. Δεσπόζουσα/ επικρατούσα τιμή. Διάμεσο.

7 Η αξιολόγηση των εκπαιδευτικών της Φθιώτιδας στην 10 ετία 191

8 192 Δρ. Βάιος Ζαμπεθάνης

9 Η αξιολόγηση των εκπαιδευτικών της Φθιώτιδας στην 10 ετία 193 Σημαντικό είναι το γεγονός της προφορικής δήλωσης δύο μαθητριών και ενός μαθητή, οι οποίοι σήμερα, μετά την παρέλευση 46 περίπου χρόνων, με λαγαρό βλέμμα αξιολογούν/ κρίνουν το δάσκαλο τους. «Ήταν καλός δάσκαλος, αλλά έδερνε». «Κρατούσε βέργα, αν και ήταν καλός δάσκαλος». «Έδερνε με πολύ μεγάλη βέργα... Ήταν καλός δάσκαλος». Θεώρησα χρέος μου, επειδή διέθετα τα στοιχεία αυτά, να σας παρουσιάσω σήμερα αυτό το σύντομο πόνημα. Ένας πολιτικός που έζησε έδρασε και σημάδεψε με τη ζωή και το έργο του τον περασμένο αιώνα διατύπωσε τη βαθυστόχαστη σκέψη: «Η Ιστορία μας διδάσκει ότι δε μας διδάσκει τίποτε». ΣΤΟ κατώφλι της νέας χιλιετίας, ας μάθουμε να διδασκόμαστε απ' όλα και κυρίως από τα λάθη μας. H ανακοίνωσή μου αφιερώνεται στη μνήμη των: Βασιλείου Στ. Παπαστεφάνου, Γενικού Επιθεωριτού Δημοτικής Εκπαίδευσης Κωνσταντίνιυ Αθαν. Πολύζου, Επιθεωριτού Δημοτικής Εκπαίδευσης, ως ελάχιστο δείγμα σεβασμού στο έργου τους. Σας ευχαριστώ Βιβλιογραφία: 1. Εκθέσεις Επιθεωρήσεως Σχολείων και Διδασκάλων, Σχολικού Έτους Β Περιφέρειας Φθιώτιδας. 2. Βιβλίον Εκθέσεων Επιθεωρήσεως Σχολείων και Διδακτικού Προσωπικού, Σχολικού Έτους , τόμοι δύο (2). Εκπαιδευτική Περιφέρεια Β Φθιώτιδας. 3. Βιβλίον Εκθέσεων Επιθεωρήσεως Σχολείων και Διδακτικού Προσωπικού, Σχολικού Έτους , τόμοι δύο (2). Εκπαιδευτική Περιφέρεια Β Φθιώτιδας. 4. Χέλμουντ Βεκ. Αξιολόγηση και βαθμολογία, τέταρτη έκδοση, Σύγχρονη Εποχή, Αθήνα 1989.

10 ΕΙΣΗΓΗΤΗΣ Δημήτριος Κ. Κουτσολέλος Επίτιμος Επόπτης Δημοτικής Εκπ/σεως ΘΕΜΑ Μνήμη Ιωάννη Γ. Βορτσέλα ( ) Μια προσέγγιση της ζωής και του έργου του «Ανδρών έργω γενομένων αγαθών, έργω και δηλούσθαι τας τιμάς.» ΠΕΡΙΚΛΗΣ «Αν τα παρεληλυθότα μνημονεύης, άμεινον περί των μελλόντων βουλεύσει.» ΙΣΟΚΡΑΤΗΣ Α Σ υμπληρώνονται εφέτος 164 χρόνια από τη γέννηση και 92 από τον θάνατο του αείμνηστου ΙΩΑΝΝΗ Γ. ΒΟΡΤΣΕΛΑ, μιας εξέχουσας και ρωμαλέας μορφής των Ελληνικών Γραμμάτων. Όσο παρέρχεται ο χρόνος, τιμούμε, όλο και περισσότερο συνειδητά, ολόψυχα και ομόψυχα, την ιερή μνήμη του και την ύψιστη προσφορά του. Είναι, νομίζω, αρκετό το διάστημα που πέρασε από τότε για να επιχειρήσουμε μια προσέγγιση στο πνεύμα του, να αξιολογήσουμε το έργο του και να προσαρμόσουμε την πορεία μας στο δικό του παράδειγμα. Είναι δύσκολο εγχείρημα η αποτίμηση της προσωπικότητάς του. Η εισήγησή μου δεν αποτελεί ούτε πλήρη, ούτε συνολική σκιαγραφία του έξοχου Φθιώτη πνευματικού ηγέτη. Είναι μια ελάχιστη προσφορά φόρου τιμής, σεβασμού και ευγνωμοσύνης στη μνήμη του πατριδολάτρη και ακούραστου εργάτη του ελληνικού πνεύματος. Β Η Φθιώτιδα, όπως είναι γνωστό, εκτός απ την πλουσιότατη θρησκευτική, πνευματική και καλλιτεχνική εισφορά της, από την αρχαιότητα, που προκάλεσε και προκαλεί, στη διαδρομή του χρόνου, τον παγκόσμιο θαυμασμό για την τελείωση του απαράμιλλου ελληνικού πολιτισμού, έδωσε την ευρύχωρη κοιλάδα της για τη διεξαγωγή τιτάνιων αγώνων και τη συγκρότηση κοσμοϊστορικών μαχών, οι οποίες έσωσαν την τιμή της πατρίδας μας, εξασφάλισαν την ελεύθερη ζωή των Ελλήνων και μπορούν να περιληφθούν στις τιμιότερες και αγιότερες θυσίες της ανθρωπότητας. Υπήρξε η καρδιά και η Ακρόπολη τη Ρούμελης, «μήτηρ θεών και θνητών». Οι Θερμοπύλες, ο Σπερχειός, η Αλαμάνα, τα Βασιλικά και ο Γοργοπόταμος μας ιστορούν τρόπαια θριάμβου και κεφάλαια ανθρωπιάς.

11 Μνήμη Ιωάννη Γ. Βορτσέλα ( ) 195 Εκφράζουν μια τέλεια στιγμή και μια πλήρωση. Μια τίμια ζωή και έναν άξιο θάνατο. Μια αποθέωση και μια αθάνατη μνήμη. «Η Φθιώτιδα είναι σημειώνει ο Ι. Μ. Παναγιωτόπουλος-ένα τοπίο τρισυπόστατο: αισθηματικό, δραματικό και ηρωϊκό. Οι θάλασσες και τα ακρογιάλια της είναι το αίσθημα, οι Θερμοπύλες, τα ψηλά βουνά και τα μεγάλα ποτάμια της είναι το ηρωϊκό εκείνο πρόσωπο, που όνομα άλλο δεν έχει, παρά τούτο μονάχα: Λεβεντιά!» Απλωμένη στο κέντρο της χώρας, ανάμεσα σ αγέρωχα βουνά με γόνιμους κάμπους, με την προστασία των μαρτύρων και των ηρώων της, πλημμυρισμένη από φως, γαλήνη και φωτεινούς στοχασμούς, πόσα έχει να μας διηγηθεί απ τα περασμένα: τα δίσεχτα χρόνια, τους οργισμένους καιρούς και τις λαμπρές δόξες! Απολησμονημένη μέσα στα βάθη των αιώνων, με τους αρχαίους ανθρώπους, με τα βαθύριζα και πολύκλαδα δέντρα και τα πυκνά συνταρακτικά γεγονότα, πλημμυρισμένη από στεναγμούς, αγωνίες και αγώνες και καταπληγωμένη από βάρβαρους λαούς, που πάτησαν την ιερή γή της, προβάλλει σήμερα περήφανη και θαυμαστή, ζωντανή και δημιουργική, ωραία και ιδανική. Αυτήν την αγιοτόκο, ηρωοτόκο και «εριβώλακα Φθία» παρουσίασε, πριν από 98 χρόνια, στο περισπούδαστο και έξοχο έργο του, κατά τρόπο υποδειγματικό και άρτιο, ο αείμνηστος Ιωάννης Γ. Βορτσέλας, πρώτος Φθιώτης ιστοριογράφος, που αναδείχτηκε μια εξέχουσα και ρωμαλέα μορφή των Ελληνικών Γραμμάτων. Γ Προερχόμενος από πολυμελή και φτωχική οικογένεια, κατατρεγμένη από τους Τούρκους, γεννήθηκε στο χωριό Παλιόκαστρο-Τυμφρηστού, το έτος Ο πατέρας του, Γεώργιος Βορτσέλας, πέθανε πρόωρα, αφήνοντας τέσσερα αγόρια και μια θυγατέρα. Έχουν περάσει είκοσι χρόνια από το μεγαλείο του Εικοσιένα και την υπέρτατη θυσία του Διάκου, νέου Διγενή και ημίθεου, στο δαφνοσπαρμένο τόπο της Αλαμάνας, σύμβολο του χρέους και της Πατρίδας, άριστο δίδαγμα για τις ελληνικές γενιές. Η Φθιώτιδα, όπως και ολόκληρη η Ελλάδα, αναδυόταν μέσα από μια θάλασσα αιμάτων και στεναγμών, πόνων και δακρύων, θλίψεων και δοκιμασιών μιας μακρόχρονης και πικρής δουλείας. Η ψυχή των Φθιωτών είναι ακόμη ματωμένη. Δεν έχει απομείνει τίποτα όρθιο, εκτός από τις στήλες τους καπνού, επάνω από το ολοκαύτωμα και τα αποκαΐδια. Έμειναν κλεισμένοι μέσα στο γκρεμισμένο και άπαρτο κάστρο της καρδιάς τους. Επάνω από τα ιερά χαλάσματα, άρχισαν να ξαναφυτεύουν τα καμένα δάση της ελιάς και της δάφνης και να σηκώνουν, κάτω απ τον αρχαίο ουρανό μας, πέτρα με πέτρα, τα γκρεμισμένα καλύβια τους. Με πολλές στερήσεις και τη φροντίδα των αδελφών του, τελείωσε το Γυμνάσιο Λαμίας που τον βράβευσε για το ήθος και την επιμέλειά του

12 196 Δημήτριος Κ. Κουτσολέλος (Εφημ. Λαμίας «Φθιώτις», φ. 40, ). Πήρε, στη συνέχεια, το πτυχίο του φιλόλογου καθηγητή από το Πανεπιστήμιο Αθηνών. Προικισμένος με αγαθή μνήμη, με κρίση εξαίρετη και ακαταπόνητη επιμέλεια, έθρεψε, με πλουσιότατη πνευματική τροφή, τη διψασμένη για μάθηση αγνή ψυχή του. Μελετώντας, σπουδάζοντας και πάντοτε αριστεύοντας, ξάστερο μυαλό, σαν τους ορίζοντες των βουνών της γενέτειράς του, διατήρησε, σε όλη τη ζωή του, το ορεινό ήθος της αυστηρής παραδόσεως και της ακατάβλητης αγωνιστικότητας. Ως Καθηγητής και Γυμνασιάρχης στη Λαμία, στην Αμφισσα και στην Αθήνα, ενέπνευσε την ψυχή των μαθητών του και των εκπαιδευτικών λειτουργών και αντίκρυσε με στοργή, εμελέτησε με πίστη τα εκπαιδευτικά προβλήματα και συνέβαλε, με όλες τις δυνάμεις του, στην ορθή λύση τους. Το Νοέμβριο του 1889, διορίστηκε Καθηγητής των Ελληνικών στο Σχολείο των Βιομηχανικών Τεχνών (το σημερινό Πολυτεχνείο), όπου δίδαξε μέχρι το Δεκέμβριο του Λίγο πριν, ( ), είχε διορισθεί μέλος Επιτροπής «προς δοκιμασίαν επί προβιβασμώ βοηθών Ελληνικών Σχολείων και Ελληνοδιδασκάλων» (Φ.Ε.Κ. 202/ τ. Α ). Ως συνταξιούχος, διορίστηκε Γραμματέας του Εθνικού Πανεπιστημίου Αθηνών και στη συνέχεια, για πολλά χρόνια, Τμηματάρχης Εκκλησιαστικών στο Υπουργείο Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων. Αργότερα, τοποθετήθηκε Βασιλικός Επίτροπος της Ιεράς Συνόδου της Εκκλησίας της Ελλάδος. Για την όλη πολυσήμαντη και πολύτιμη προσφορά του, τιμήθηκε από την Πολιτεία με το Μεγαλόσταυρο του Σωτήρος. Πέθανε στην Αθήνα, το έτος 1913, σε ηλικία 72 χρόνων και τάφηκε στο Α Κοιμητήριο Αθηνών. Το σπίτι του, Αγίου Κωνσταντίνου 3, άφησε στα άρρενα παιδιά των τριών αδελφών του, που είχαν μοχθήσει για να τον σπουδάσουν. Μέρος της περιουσίας του άφησε στην Εκκλησία και στο Σχολείο του χωριού του. Τη βιβλιοθήκη του με τους Έλληνες και Λατίνους συγγραφείς, δώρισε στο Γυμνάσιο Λαμίας, που, δυστυχώς, κάηκε, με άλλα πολλά βιβλία, το 1941, από Γερμανική βόμβα. Δ Ο Ιωάννης Γ. Βορτσέλας, γαλουχημένος με το πνεύμα του πόνου και το φως της Φθιωτικής γης, με τη ζωτικότητα της όρθιας ψυχής και της δημιουργικής παρουσίας, υπήρξε μια ολοκληρωμένη προσωπικότητα, ένας αληθινός και άρτιος άνθρωπος, μια φλογερή ρουμελιώτικη ψυχή, ακαταπόνητος και σοφός παιδαγωγός, έντιμος και γενναίος, βαθύς γνώστης της ελληνικής πραγματικότητας και οξυδερκής παρατηρητής των κοινωνικών εξελίξεων. Η πνευματική ακτινοβολία και η γνήσια ρωμαλεότητά του, το υψηλό υπόδειγμα ήθους, ευθύνης και αρετής, η ευπρέπεια και η ελληνική ορθοφροσύνη αποτελούν τη ζωντανή σκέψη και τον παλλόμενο λόγο.

13 Μνήμη Ιωάννη Γ. Βορτσέλα ( ) 197 Προερχόταν από τη γενιά των ηρωϊκών ανθρώπων, που η πορεία τους είναι επική και δραματική με μοναδικό γέρας την απόλυτη συνέπεια στο επίμονο χρέος. Η ζωή του ολόκληρη υπήρξε ένας συνεχής μόχθος ψυχικής αυτοτελείωσης. Μοιάζει με φωτεινό μετέωρο, που έλαμψε και άφησε βαθειά τα φωτεινά του ίχνη. Βαθύτατα θρησκευτική είναι η ουσία και το νόημα των εθνικών και ηθικών αγώνων του, που έκαμε με τόλμη, πίστη και παρρησία. Ανηφορικός και τραχύς υπήρξε ο δρόμος του. Τον εβάδισε με συνέπεια, αποστολική διάθεση και την ιερή φλόγα του μύστη. Διακρίθηκε για την ευρύτητα του πνεύματος, τη μεθοδικότητα, την έρευνα και την ακατάβλητη, μέχρι τέλους της ζωής του, εργατικότητά του. Αντιπροσωπεύει έναν ολόκληρο, γενναίο και υπέροχο κόσμο και ακτινοβολεί ένα εσωτερικό φως, που δημιουργεί ευφρόσυνο αναρρίγημα. Ολόκληρη η ζωή του αναλώθηκε στην ακάματη και ευγενική δραστηριότητά του για μια καλύτερη παιδεία, πλουσιότερη πνευματική ζωή και ωραιότερη Φθιώτιδα, Ρούμελη και Πατρίδα. Σώμα του και αίμα του η αγάπη στην ιστορική Φθιώτιδα και στην αιώνια Ελλάδα μας. Ε Το έτος 1907, σε ηλικία 66 χρόνων, μέσα στη φωτιά του Μακεδονικού Αγώνα ( ), μοναδικού στην ιστορία του Ελληνισμού γεγονότος, γράφει και εκδίδει, κατά τρόπο υποδειγματικό και άρτιο, το περισπούδαστο και μνημειώδες βιβλίο του με τίτλο: «ΦΘΙΩΤΙΣ, η προς νότον της Όθρυος, ήτοι: απάνθισμα ιστορικών και γεωγραφικών ειδήσεων από αρχαιοτάτων χρόνων μέχρι των καθ ημάς» (Αθήνα, 1907, σελ. 518), αφιερωμένο στον γυναικάδελφό του Ανάργυρο Σιμόπουλο από την Άμφισσα, τότε Υπουργό των Οικονομικών. Τυπώθηκε, σε λίγα αντίτυπα, με προεγγραφές και εισφορές συνδρομητών. Φυσικό ήταν να εξαντληθεί πολύ γρήγορα και, συνεπώς, παρέμεινε άγνωστο, χωρίς να εκπληρώσει τον προορισμό του, όπως επιθυμούσε ο δημιουργός του. Το έργο περιέχει χωρογραφικό πίνακα και διαιρείται σε τρία μέρη: Α Στη Φυσική Γεωγραφία της Φθιώτιδας, που περιλαμβάνει τέσσερα κεφάλαια, στα οποία εξετάζονται: τα γεωγραφικά όρια, ο Μαλιακός κόλπος, οι οροστοιχίες, ο Σπερχειός και οι παραπόταμοί του, οι θεομηνίες (κατακλυσμός-σεισμοί), ο μεταλλικός πλούτος, τα ιαματικά νερά, τα φυτικά προϊόντα και ο ζωϊκός πλούτος της περιοχής. Β Στην Ιστορία της Φθιώτιδας «και της άλλης Θεσσαλίας, καθόσον αναφέρεται προς αυτήν», από τους αρχαιότατους χρόνους μέχρι το Περιέχει δώδεκα κεφάλαια με λεπτομερειακή εξέταση των γεγονότων. Και Γ Στη Φθιώτιδα ελεύθερη από την Τουρική τυραννία, που περιέχει δύο κεφάλαια. Στο πρώτο, εξετάζονται η διοικητική διαίρεση, η εκκλησιστική διοίκηση και ο σχηματισμός των Δήμων. Στο δεύτερο, εξε-

14 198 Δημήτριος Κ. Κουτσολέλος τάζεται η σύγχρονη κατάσταση της Φθιώτιδας, ως τις αρχές, δηλαδή, του περασμένου αιώνα. Στο τέλος ακολουθεί «Επίμετρον», στο οποίο αναφέρονται «γλωσσικά τινά εν Φθιώτιδι λείψανα βαρβαρικών επιδρομών» (σλαβικά, αλβανικά και ρουμανικά). Ο συγγραφέας παραθέτει πλουσιότατη σχετική βιβλιογραφία, ελληνική και ξένη. Με βαθειά συναίσθηση του χρέους του, τονίζει χαρακτηριστικά στον πρόλογό του: «Καίτοι δε καλώς γιγνώσκω το του Ξενοφώντος (Απομν. 11, 8,5) «χαλεπόν ούτω ποιήσαι, ώστε μηδέν αμαρτείν, χαλεπόν δε και αναμαρτήτως τι ποιήσαι μη αγνώμονι κριτή περιτυχείν», δεν εδίστασα, όμως να προβώ εις την εκτύπωσιν του έργου, το μεν φρονών, κατά τον αυτόν συγγραφέα, ότι «ου παν ράδιον εστίν ευρείν έργον, εφ ω ουκ αν τις αιτίαν έχοι», το δε πεποιθώς, ότι, υπό των επαϊόντων, καταδειχθήσονται τα, τυχόν, ημαρτημένα ή ελλιπώς έχοντα, ότε το κέρδος έσται μέγα, διότι το βιβλίον δύναται, εν προσεχεί μέλλοντι να εκδοθή επηνωρθωμένον και ως οίον τε πληρέστερον» (σελ. γ, δ ). Ύστερα από την παράθεση της διαδρομής της ιστορικής Φθίας, γράφει στην εισαγωγή του: «Ότε δε, θεία συνάρσει, δια του πρωτοκόλλου της 10/22 Νοεμβρίου 1832, ανεγνωρίσθη υπό των Δυνάμεων, το Βασίλειον της Ελλάδος, ανεγνωρίσθη δε και υπό του Σουλτάνου, τότε η υπό της Ν. Όθρυος παραχωρηθείσα τη Ελλάδι, χώρα, η αποτελέσασα το Ελληνικόν Βασίλειον, δια νόμου της 3/15 Απριλίου 1833, διηρέθη εις δέκα Νομούς, ων της Λοκρίδος και της Φωκίδος διηρείτο εις τέσσαρας επαρχίας, την της Φθιώτιδος, της Λοκρίδος, της Παρνασσίδος και της Δωρίδος, η δε επαρχία της Φθιώτιδος συνεστάθη εκ των, επί Τουρκοκρατίας, επαρχιών Ζητουνίου και Πατρατσικίου, πρωτεύουσαν έχουσα το Ζητούνιον (Λαμία)» (σελ. 8). Αναφερόμενος στο θρυλικό και δοξασμένο ποτάμι, τον Σπερχειό, με το οποίο η ρουμελιώτική ψυχή έχει, στη διαδρομή του χρόνου, συνδεθεί, σημειώνει: «Επί Φραγκοκρατίας ωνομάζετο ο ποταμός Ελλάδα... Το όνομα τούτο, Ελλάς, Ελλάδα, εν παραδόξω περιπλανήσει, από μικρών αρχών ορμώμενον και κατ ολίγον την λαμπηδόνα της δόξης αυτού εις ευρυτάτην έκτασιν χώρας εκτείναν, εν τοις χρόνοις ζοφεράς βαρβαρότητος και φοβερών καταιγίδων, ότε εκινδύνευσε αύτη να καταποντισθή, εστηρίχθη, ούτως ειπείν, εις την τελευταίαν ταύτην και απροσδόκητον μαρτυρίαν, την δηλούσαν, ότι αι χώραι αύται ήσαν ποτε το κύριον λίκνον των Ελλήνων. Μετά δε της νέας εξεγέρσεως του Έθνους, εξηγέρθησαν και πάλιν τα αρχαία ονόματα Ελλάς και Σπερχειός και έλαβον την προσήκουσαν αυτώ θέσιν. Ως δε αι Θερμοπύλαι αναμιμνήσκουσιν ημάς τον Λεωνίδαν, ούτω και ο Σπερχειός αναμιμνήσκει ημάς τον Νικηφόρον Ουρανόν, όστις ανεδείχθη είς των σωτήρων του Ελληνισμού, κατατροπώσας, επί των οχθών του ποταμού τούτου, τω 995 μ.χ., τον Βασιλέα των Βουλγάρων Σαμουήλ, ως εν τω οικείω τόπω ρηθήσεται.

15 Μνήμη Ιωάννη Γ. Βορτσέλα ( ) 199 Αναμιμνήσκει έτι ημάς τους νέους Εθνομάρτυρας Ησαΐαν, των Σαλώνων Αρχιερέα και τον Αθανάσιον Διάκον, στήσαντας αυτόθι, τω 1821, αθάνατα μνημεία ηρωϊσμού και μαρτυρίου.» (σελ. 26) Και εύλογα ερωτά: «Πότε άραγε όμοιον τω Αθανασίω Διάκω μνημείον ανεγερθήσεται εις αίδιον μνήμην του, τω 995 μ.χ., κατά κράτος, επί των οχθών του Σπερχειού, κατατροπώσαντος τους Βουλγάρους, Νικηφόρου Ουρανού και δια της νίκης αυτού γενομένου σωτήρος του Ελληνισμού» (σελ. 408) Στο σημείο αυτό, παρέχεται η ευκαιρία να τονισθεί, ότι η ανέγερση επιβλητικού Παμφθιωτικού Ιστορικού Μνημείου και Μουσείου στην εθνική οδό Θερμοπυλών-Αλαμάνας, είναι δικαιότατο αίτημα του Φθιωτικού λαού. Είναι εκπλήρωση ιερού και εθνικού χρέους σε ανάμνηση περίλαμπρων μαχών: Θερμοπυλών (480 π.χ.), Σπερχειού (995μ.Χ.), Βασιλικών (1821), Αλαμάνας (1824) και Γοργοποτάμου (1942). Θα εκπροσωπούν όλες τις ιστορικές περιόδους, θα συμπυκνώνουν όλα τα ιστορικά γεγονότα της Φθιώτιδας και θα διαιωνίζουν το υψηλό νόημα των αγώνων του Έθνουςγια την απόκτηση και διατήρηση της πολυπόθητης ελευθερίας του. Πλημμυρισμένος από απέραντη συγκίνηση για την υπέρτατη θυσία του Διάκου στην Αλαμάνα, Διγενή και ημίθεου του Εικοσιένα, μάρτυρα της θρησκείας και ήρωα της πατρίδας, ο Ι. Βορτσέλας υπογραμμίζει: «Ο πρόωρος και σκληρός θάνατος του Διάκου ετραυμάτισε καιρίως τα σπλάγχνα της Ελλάδος, άπαντες οι Έλληνες βαρυαλγώς επένθησαν την στέρησιν του ενδόξου αρχηγού της Λεβαδείας και η δημοτική ποίησις, πιστός διερμηνεύς της εθνικής ευγνωμοσύνης, εξύμνησε τον ηρωϊσμόν του Διάκου, δια διαφόρων ασμάτων, καθ όλην σχεδόν την Ελλάδα, αδομένων εν τοις κυκλικοίς χοροίς και ταις πανηγύρεσι μέχρι σήμερον.» (σελ. 408). Εξυμνώντας την αντίσταση του λαού μας και πιστεύοντας στη μελλοντική ανύψωσή του, γράφει: «Κατά ταύτα, αι τεσσαράκοντα περίπου επιδρομαί των βαρβάρων και ο Παπισμός, όστις έθεσεν εις ενέργειαν τας πολλάς σταυροφορίας, ων κυριώτατος σκοπός ήτο η εξασθένησις του Βυζαντινού Κράτους, προς επέκτασιν της παπικής δυνάμεως και αι, επί δισχίλια έτη, δοκιμασίαι των Ελλήνων δεν ηδυνήθησαν να εξοντώσωσι το εθνικόν αυτών αίσθημα και να επισκοτίσωσι τας ενδόξους παραδόσεις του Ελληνισμού, εξ ων είθε να αντλή νέον ενθουσιασμόν και νέας δυνάμεις προς νέαν ζωήν και νέα έργα.» (σελ. 454) ΣΤ Όλα τα κείμενα του βιβλίου, πρoϊόντα αγάπης και στοχασμού, πίστεως και ευαισθησίας, υψηλής αυτογνωσίας και ευθύνης, καρποί έγκυρου μόχθου και δυνατών συγκινήσεων, αποστάζουν πνευματικό άρωμα και κρατούν μια διαύγεια και μια λάμψη, πολύτιμες αρετές για την κυριαρχία

16 200 Δημήτριος Κ. Κουτσολέλος του λόγου. Γραμμένα με μεστό στοχασμό, πυκνότητα και απόλυτη πληρότητα, νουθετούν, διδάσκουν και κατευθύνουν το Λαό μας, του οποίου η ιστορική μνήμη είναι θησαυρός αιματηρός, περηφάνεια και ευθύνη. Το εξαίρετο και λαμπρό, πολύτροπο και πολυδύναμο αυτό έργο, απόλυτα τεκμηριωμένο, αποτελεί συμπυκνωμένο πνευματικό θησαυρό, που έχει ταξινομηθεί με σοβαρότητα και ήθος, με αξιοζήλευτη ερευνητική υπομονή και αταλάντευτη πίστη, με ικανή πρωτοτυπία και αξιέπαινη αυτοσυνειδησία, με ιστορική συνέπεια και μοναδική υπευθυνότηα. Διακρίνεται για το βάρος, το βάθος, το εύρος, την πλήρη ενημερότητα, την επιτυχή εκλογή της ύλης και τη συστηματική διάρθρωση. Είναι καρπός αυστηρής επιστημονικής και εθνικής προσφοράς και έχει πλουτίσει την ελληνική βιβλιογραφία.η έκδοση χαιρετίστηκε με ευμενείς κριτικές από δικούς μας και ξένους επιστήμονες. Το «Δελτίον της Χριστιανικής και Αρχαιολογικής Εταιρείας γράφει: «Μακρού χρόνου ενδελεχής μελέτη, τιμώσα τον συγγραφέα. Εάν οι νεώτεροι λάβωσι υπόδειγμα το ακάματον του συγγραφέως και την αγάπην του προς την Ιστορίαν της ιδίας Πατρίδος, η Ελλάς έχει ταχέως την μεγάλην αυτής Ιστορίαν, τέως άγνωστον εν ταις λεπτομερείαις αυτής» (1908, τόμος 8, σελ. 91). «Παρέχει ημίν περισπούδαστον συγγραφήν περί Φθιώτιδος-σημειώνει ο Εμμ. Γαλάνης, ανάμεσα στα άλλα-ην εξετάζει ου μόνον τοπογραφικώς, αλλά και υπό μυθολογικήν και ιστορικήν έποψιν, από των αρχαιοτάτων χρόνων μέχρι τούδε, παρουσιάζων ημίν πλήρη εικόνα και της σημερινής καταστάσεως...εν τέλει, οφείλομεν τω μεν συγγραφει να συγχαρώμεν επί τω αρίστω αυτώ έργω, τους δε Δήμους να προτρέψωμεν, όπως έλθωσιν αρωγοί εις σύγγραμμα, όπερ διαλευκάνει, τόσον εξόχως, την ιστορίαν των και παρέχει αρίστην συμβολήν εις την μελέτην ενός ενδόξου μέρους της καθόλου Ελληνικής χώρας.» (Εφημ. «Σκρίπ», Αθήνα, , σελ. 3). Οι καθηγητές του Πανεπιστημίου Αθηνών: Ν. Βέης, Κ. Άμαντος, Μ. Βολονάκης, Γ. Κόλλιας κά. εκτιμούσαν πολύ τη «Φθιώτιδα» και τη θεωρούσαν πολύτιμη. «Η «Φθιώτις»-γράφει ο συγγενής και συγχωριανός του, άξιος παιδαγωγός και εμπνευσμένος λογοτέχνης και συγγραφέας Απόστολος Ζορμπάς-στάθηκε η πλουσιότερη πνευματική τροφή στα παιδικά μας χρόνια, μας πότισε με την αγάπη και την περηφάνεια για τον τόπο μας και μας εμφύσησε το σεβασμό στο σοφό πρόγονό μας και το χρέος να ακολουθήσουμε τα βήματά του.» Ο έξοχος λογοτέχνης, εκδότης και συγγραφέας Χαρίλαος Μηχιώτης, από το Νεοχώρι-Τυμφρηστού, που αναστήλωσε το έργο του Ιωάννη Βορτσέλα, εκδίδοντάς το, με φωτογραφική ανατύπωση του αρχετύπου (1973, Εκδοτικός οίκος «Κασταλία»), ανάμεσα στα άλλα, γράφει: «Όταν εκδόθηκε, το 1907, ήταν ο πρώτος και θεμέλιος λίθος για τη μελέτη και την

17 Μνήμη Ιωάννη Γ. Βορτσέλα ( ) 201 προβολή αυτής της ιστορικής γωνιάς του ελληνικού χώρου, που υπήρξε προαιώνια εθνική κοιτίδα, μήτρα του Ελληνισμού και μεγάλο, μοναδικό σταυροδρόμι στη μακρόχρονη ελληνική ιστορική πορεία. Τόπος, με τέτοια ιστορικά προσόντα, η Φθιώτιδα δέχτηκε, για πρώτη φορά, με το ομώνυμο βιβλίο, τις φεγγοβόλες δέσμες από πνευματικές αχτίδες, που φώτισαν, για πρώτη φορά, την ιστορική της φυσιογνωμία. Καρπός υποδειγματικά, ευσυνείδητης προσπάθειας, με τη σφραγίδα της ειλικρίνειας στις προθέσεις, με φανερό τον χαρακτήρα της ακαταπόνητης έρευνας και της αυστηρής προσήλωσης στην επιστημονική μέθοδο επεξεργασίας του υλικού, το βιβλίο αυτό στάθηκε ο πρώτος δάσκαλος, που συνειδητοποίησε σ έναν κύκλο στενό, τότε, γραμματισμένων Φθιωτών τη φυσιογνωμία της ιδιαίτερης πατρίδας τους. Η αρχιτεκτονική του είναι θαυμαστή...δεν απομονώνει, δεν αφηγείται ξερά και αποσματικά, τα ιστορικά γεγονότα, που διαδραματίστηκαν στο Φθιωτικό χώρο. Δημιουργεί το πλαίσιο, υφαίνει τον περίγυρο, απλώνει τον πλατύ καμβά της Ελληνικής Ιστορίας και επάνω σ αυτόν εξιστορεί ανάγλυφα τα γεγονότα αυτά-γεγονότα, που είναι συνέχεια ή συνέπεια ή αιτία άλλων γεγονότων του ευρύτερου Ελληνικού χώρου.» «Το έργο του Βορτσέλα-γράφει ο ακαταπόνητος Ευρυτάνας ιστοριοδίφης Πάνος Ι. Βασιλείου-είναι ζωντανό παράδειγμα μόχθου και αξιομίμητο δίδαγμα τρόπου συνθετικής κατάρτισης μιας εργασίας, που, έστω και αργά, δεν έπεσε σε χέρια αγνώμονος κριτού.» Ο λογοτέχνης και συγγραφέας Θεόκτιστος Λαϊνάς υπογραμμίζει: «Γέννημα και θρέμμα του τόπου μας, δαδούχος και πρωτοπόρος της πνευματικής κινήσεως, ανορθωτής και στυλοβάτης της ιστορικής παραδόσεως σ όλες τις στιγμές του βίου του. Αγάπησε τα πατρογονικά του χώματα, όσο κανείς άλλος...η «Φθιώτις» του Ιωάννη Βορτσέλα είναι καρπός μόχθου και αγάπης, προσφορά στην περιοχή μας. Στην πρώτη θέση της βιβλιοθήκης κάθε Φθιώτη πρέπει να βρίσκεται το βιβλίο αυτό. Γιατί η ιστορία του ανθρώπου αρχίζει από τον τόπο της καταγωγής του. Και γνωρίζουμε, ότι οι ρίζες δεν παύουν να τροφοδοτούν τον άνθρωπο σε όλες τις στιγμές της ζωής του.» Αξιόλογες κριτικές εδημοσίευσαν και δύο Γερμανοί: Ο Karl Dietrich στην «Berliner Philologische Wochenschrift» στο φύλλο της 30ης Μαρτίου 1909, σελ και ο G. Waretnberg στο περιοδικό «Wochenschrift für Klassische Philologie», φύλλο της 18ης Δεκεμβρίου 1907, σελ Ζ Ο Ιωάννης Γ. Βορτσέλας έζησε στον ιδανικό κόσμο του ηρωϊκού ήθους, της αρετής και της ομορφιάς. Με το έξοχο έργο του, αναδεικνύεται συστηματικός και ενιαίος, μεθοδικός και γόνιμος συγγραφέας. Ένας

18 202 Δημήτριος Κ. Κουτσολέλος κουρσάρος του πνεύματος, πανευαίσθητος, ενοραματικός, ακαταπόνητος και ανεξάντλητος, υπεύθυνος, δημιουργικός, αγωνιών και άγρυπνος, βαραίνει στη μοίρα της Φθιώτιδας και του Έθνους. Η συγγραφική δράση του συνδυάζει την εμβρίθεια και την έξαρση, τη συνεχή έρευνα και την πολυμέρεια, τη συνθετική σύλληψη και την ενότητα. Στοχαστής και δημιουργικός, μας ταξιδεύει μέσα από παλιά χειρόγραφα, ξεχασμένα κείμενα και πολλές μαρτυρίες, αναστηλώνοντας τόπους, μορφές και γεγονότα. Φωτίζει σκιές, ερμηνεύει, συνθέτει και ανασυνθέτει, ερευνώντας με υπομονή και πίστη το Φθιωτικό παρελθόν, με τον πόθο στην καρδιά να δει τον τόπο του να προκόβει και να ανυψώνεται. Εκφράζει το στοχασμό του και διατυπώνει τον λόγο του με παρρησία, με νου και καρδιά, ενσαρκώνοντας τον οίστρο του πνεύματος. Η Η ανάμνηση του σοφού προγόνου μας φέρνει συγκίνηση στις ψυχές των Φθιωτών, που ενθυμούνται με ιδιαίτερα αισθήματα ευγνωμοσύνης. Αποτίουμε φόρο τιμής, θαυμασμού και σεβασμού στο όνομα της ευγενικής αυτής φυσιογνωμίας. Παραμένει, στη διαδρομή του χρόνου, μια παιδαγωγούσα και ιδανική μορφή, η γρηγορούσα συνείδηση, ο πρωτοπόρος και ο άξονας για υψηλές ανατάσεις της ψυχής και του πνεύματος. «Πλέονες εξ ασκήσεως αγαθοί γίγνονται ή εκ φύσεως», έγραψε ο Δημόκριτος. Γι αυτόν ισχύουν, ασφαλώς και τα δύο. Υπήρξε άξιος της Παιδείας και του Έθνους. Ετίμησε τη Φθιώτιδα, τη Ρούμελη και την Ελλάδα. Ο μελετητής της πολύμορφης δράσεώς του και του εξαίρετου έργου του δεν μπορεί να αγνοήσει τα βιώσιμα και θετικά στοιχεία τους: Τούς αγώνες του για την πνευματική ανύψωση της Φθιώτιδας. Τις προσπάθειές του για την προβολή της ιστορικής φυσιογνωμίας, για πρώτη φορά, του δοξασμένου Φθιωτικού χώρου. Το λαμπρό βιβλίο του, που χάρη στην αντικειμενικότητά του και στην αυστηρή προσήλωσή του στον επιστημονικό τρόπο αξιολογήσεως των γεγονότων, παρέχει άριστες πληροφοριακές πηγές για κάθε ερευνητή της Φθιωτικής Ιστορίας. Χρέος μας είναι να κλείσουμε μέσα στις ψυχές μας τον απαράμιλλο ερμηνευτή των Φθιωτικών παλμών, ανατάσεων και οραματισμών. Να κρατήσουμε, με σεβασμό και ευγνωμοσύνη, τη βαρειά και μεγάλη πνευματική κληρονομιά του, για να αναπαύεται ο νους μας και να ευφραίνεται η καρδιά μας. Να συμπληρώσουμε «τα τυχόν ημαρτημένα ή ελλιπώς έχοντα», κατά την προτροπή του εμπνευσμένου δημιουργού. Στη γενέτειρά του, το Παλόκαστρο, με πρωτοβουλία των απογόνων του και τη συμβολή της Ιεράς Μητροπόλεως Φθιώτιδος και του Εκκλησιαστικού Συμβουλίου, τιμήθηκε, το έτος 1975, ο Ιωάννης Γ. Βορτσέλας. Στην πρόσοψη της κεντρικής εκκλησίας εντοιχίσθηκε μαρμάρινη πλάκα, στην οποία αναγράφονται, με χρυσά γράμματα, τα παρακάτω:

19 Μνήμη Ιωάννη Γ. Βορτσέλα ( ) 203 Ι. Γ. ΒΟΡΤΣΕΛΑΣ ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ-ΓΥΜΝΑΣΙΑΡΧΗΣ ΤΜΗΜΑΤΑΡΧΗΣ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟΥ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΓΕΝΙΚΟΣ ΓΡΑΜΜΑΤΕΥΣ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΒΑΣΙΛΙΚΟΣ ΕΠΙΤΡΟΠΟΣ ΙΕΡΑΣ ΣΥΝΟΔΟΥ ΤΙΜΗΜΕΝΟΣ ΜΕ ΜΕΓΑΛΟΣΤΑΥΡΟΝ ΣΥΓΓΡΑΦΕΥΣ ΤΟΥ ΙΣΤΟΡΙΚΟΥ ΕΡΓΟΥ «ΦΘΙΩΤΙΣ» Ο Δήμος Λαμιέων τον ετίμησε, δίνοντας το όνομά του σε κεντρικό δρόμο στο Παγκράτι, δίπλα στη σιδηροδρομική γραμμή. Οι Φθιωτικοί Σύλλογοι επραγματοποίησαν, τον ίδιο χρόνο, ανάλογες εκδηλώσεις. Αναγκαία είναι η επανέκδοση του βιβλίου του, με συμπλήρωση των γεγονότων από το έτος 1896 μέχρι σήμερα και, ιδιαίτερα, των χρόνων , από συνεργείο ειδικών επιστημόνων, κατά τομείς και με κατάλληλη εικονογράφηση. Πρέπει να εκλείψει η δυσάρεστη διαπίστωση, ότι μερικοί σημερινοί συγγραφείς-ευτυχώς λίγοι- ασχολούμενοι με την τοπική μας ιστορία, ενώ αντλούν πολύτιμα στοιχεία από το έργο του, αποφεύγουν την μνημόνευσή του στη σχετική βιβλιογραφία τους. Ο Σύλλογος Φθιωτών οφείλει να οργανώσει και να πραγματοποιήσει φιλολογικό μνημόσυνο και οι αρμόδιοι φορείς να φροντίσουν να στηθεί η προτομή του στη γενέτειρά του και στη Λαμία. Η φωτογραφία του να αναρτηθεί στο μεγαλόπρεπο Πνευματικό Κέντρο Ρουμελιωτών και στα γραφεία όλων των Ρουμελιώτικων σωματείων. Θ Επάνω από τα θέματα του προγράμματος του Συνεδρίου μας, υπάρχει μια ημερήσια διάταξη, μία, επάνω από το χρόνο, επιταγή, που έχουν καταρτίσει η ιστορική αναγκαιότητα και το συμφέρον του τόπου μας. Προϋπόθεση όλων είναι μία και θεμαλιώδης: Να κρατήσουμε άχραντη τη Φθιώτιδα. Και χρέος υπέρτατο: Να υποτάξουμε και να εναρμονίσουμε τα θέματά μας, τις σκέψεις μας, τις βουλήσεις μας, ολόκληρη τη ζωή μας στο βασικό αυτό αίτημα. Η Φθιώτιδα, στολίδι και κορώνα της Πατρίδας μας, είναι ένας ιερός πνευματικός χώρος, ανερεύνητος ακόμη και μια πλούσια πηγή εμπνεύσεων για τα Γράμματά μας. Πόσο αίμα και πόση δόξα, πόση θλίψη και πόσος ιδρώτας, πόσες καταιγίδες και πόσοι χαλασμοί, πόσοι μόχθοι και πόσες ιαχές θριάμβων! Ένας ακατάπαυστος αγώνας, που κρατεί σε συναγερμό τον περήφανο Φθιωτικό Λαό, για να διαφυλάξει αμόλυντα τα

20 204 Δημήτριος Κ. Κουτσολέλος πατρογονικά του χώματα. Πρέπει να αφυπνισθούν όλες οι λανθάνουσες πνευματικές δυνάμεις του τόπου μας, για να αποδώσουν όσα ο πατριωτισμός και το καθήκον υπαγορεύουν. Είναι φως και χρέος. Φως στο παρελθόν, στο παρόν και στο μέλλον. Χρέος στις αιώνιες αξίες του ανθρώπου και της ζωής. Όλοι οι πνευματικοί άνθρωποι, «της πένας οι αντρειωμένοι» και οι κοινωνικά καταξιωμένοι, σημαιοφόροι και κήρυκες της Ρουμελιώτικης Ιδέας καλούνται στην πρώτη γραμμή. Οφείλουν να προσφέρουν μόχθο και μελάνη, πίστη και δημιουργική πνοή, αναδημιουργία και ενατένιση για την προβολή των πολύτιμων Φθιωτικών θησαυρών. Όλος ο βυθισμένος στη νάρκη πνευματικός πλούτος του παρελθόντος και της ζωής του παρόντος πρέπει να έλθει στο φως, με πρόγραμμα και συντονισμό και να αξιοποιηθεί. Ο Ευαγγελικός λόγος: «Συναγάγετε τα περισσεύσαντα κλάσματα, ίνα μη τι απόλλυται», επαναλαμβανόμενος από τον συγγραφέα μας, ισχύει πάντοτε. Το μέλλον και η προκοπή της Φθιώτιδας δεν θα ολοκληρωθούν, αν δεν πραγματοποιηθεί η πνευματική αναγέννησή της. Χρειάζεται να ενδοσκοπηθεί η λαϊκή ψυχή από τον λαογράφο, τον ιστορικό και τον λογοτέχνη. Η εκπλήρωση των ιδανικών της Φθιώτιδας είναι ιστορική αναγκαιότητα. Απ αυτή θα προέλθουν οι πρωτοπόροι και οι νικητές, εκείνοι που θα μετριάσουν την ύλη και θα εμπνεύσουν την πανάγια παρουσία του πνεύματος. Οι νέοι και οι νέες της Φθιώτιδας ενσαρκώνουν την αγάπη, την ελευθερία, και τα ανθρώπινα ιδανικά, που πλαστουργούν τις νέες μορφές της ζωής και εγγράφουν ασφαλή υποθήκη για ένα καλύτερο μέλλον. Φλογίζονται από την απαρασάλευτη πίστη προς τις αιώνιες, εθνικές και πνευματικές αρετές του Λαού μας, από τον οποίο προέρχονται και στην υπηρεσία του οποίου προσφέρονται ν αγωνισθούν. Ο ΙΩΑΝΝΗΣ Γ. ΒΟΡΤΣΕΛΑΣ μας δείχνει τον αληθινό δρόμο, που οφείλουμε να ακολουθήσουμε, πιστοί στους στίχους του ποιητή μας: «Εμπρός των έργων των τρανών πάντ ανοιχτοί ναι οι δρόμοι.» Άνω Καλαμάκι, 30 Ιουνίου 2005