Ο ρόλος του Κλινικού Ψυχολόγου στο Γενικό Νοσοκομείο

Transcript

1 Ο ρόλος του Κλινικού Ψυχολόγου στο Γενικό Νοσοκομείο Έλενα Παππά & Μαρία Ιωάννα Αργυροποφλου Σφλλογος Κλινικϊν 1

2 Ειςαγωγό φμφωνα με τον οριςμό τθσ Παγκόςμιασ Οργάνωςθσ Τγείασ, θ υγεία είναι ζνα φυςικό και κοινωνικό αγακό πρωτίςτθσ ςθμαςίασ για τον άνκρωπο. Επομζνωσ θ ανκρϊπινθ ανάγκθ για πρόλθψθ τθσ αςκζνειασ και αποκατάςταςθ τθσ υγείασ, μζςω των κατάλλθλων υπθρεςιϊν υγείασ, κατζχει ιεραρχικά υψθλι κζςθ ςτθν κλίμακα αναγκϊν των ατόμων Με τον όρο υπθρεςίεσ υγείασ εννοοφμε το ςφνολο των υγειονομικϊν υπθρεςιϊν που παρζχουν ιατρικι φροντίδα και περίκαλψθ τόςο ςτο ςφνολο του πλθκυςμοφ μιασ χϊρασ (φροντίδα υγείασ), όςο και ςε άτομα τα οποία ζχουν ιδθ εκδθλϊςει ςυμπτϊματα ενόσ ςυγκεκριμζνου προβλιματοσ υγείασ (περίκαλψθ) 2

3 Υγειονομικό περύθαλψη τόχοσ: θ αποκατάςταςθ των προβλθμάτων υγείασ Διακρίνεται ςε δφο βαςικζσ κατθγορίεσ: 1. ανοικτι ι εξωνοςοκομειακι περίκαλψθ: παροχι ιατρικισ φροντίδασ εκτόσ του νοςοκομείου και 2. κλειςτι ι νοςοκομειακι περίκαλψθ: παροχι φροντίδασ μζςα ςτο χϊρο του νοςοκομείου 3

4 Νοςοκομειακό περύθαλψη Σα ςφγχρονα νοςοκομεία να αποτελοφν τθν κυριότερθ πθγι υγείασ τθσ κοινότθτασ, κακϊσ ο ρόλοσ τουσ δεν περιορίηεται μόνο ςτο διαγνωςτικό και κεραπευτικό ζργο, αλλά επεκτείνεται και ςε κζματα προαγωγισ τθσ υγείασ και πρόλθψθσ των αςκενειϊν Σφποι τθσ νοςοκομειακισ περίκαλψθσ: 1. Πρωτοβάκμια: όλεσ οι υπθρεςίεσ που παρζχονται ςτα τακτικά εξωτερικά ιατρεία και ςτα τμιματα επειγόντων περιςτατικϊν για τθ διάγνωςθ και τθ κεραπεία των αςκενειϊν, κακϊσ και δράςεισ προλθπτικισ και κοινωνικισ ιατρικισ, 2. Δευτεροβάκμια: νοςθλεία, εργαςτθριακόσ ζλεγχοσ και διενζργεια των απαιτοφμενων επεμβάςεων και 3. Σριτοβάκμια: παροχι εξειδικευμζνων διαγνωςτικϊν και κεραπευτικϊν υπθρεςιϊν για τθν αντιμετϊπιςθ ιδιαίτερων προβλθμάτων υγείασ 4

5 Βιοψυχοκοινωνικό μοντϋλο υγεύασ φμφωνα με το βιοψυχοκοινωνικό μοντζλο θ υγεία ορίηεται ωσ μία ολότθτα όπου θ ςωματική, διανοητική και ςυναιςθηματική υπόςταςθ του ατόμου λειτουργοφν ςυνολικά, αλλθλεπιδροφν μεταξφ τουσ και παράλλθλα βρίςκονται ςε δυναμικι ιςορροπία με το φυςικό και κοινωνικό περιβάλλον. Μζςα ςε ζνα τζτοιο πλαίςιο θ υγεία και θ αςκζνεια παφουν να αποτελοφν ανεξάρτθτεσ οντότθτεσ, αλλά ςυνιςτοφν τισ δυο αλλθλοςυμπλθροφμενεσ όψεισ ενόσ ςυνεχοφσ ενιαίου ςυςτιματοσ «Κάθε αρρώςτια, ανεξάρτητα από τα αίτια και τισ εκδηλώςεισ τησ, αφορά πάντα το νου και το ςώμα. Οι ςχζςεισ ανάμεςα ςτισ δφο αυτζσ πλευρζσ είναι τόςο αλληλζνδετεσ, ώςτε είναι αδφνατο να γίνει διάκριςη ανάμεςα τουσ» Dubos (1979) 5

6 Εύςοδοσ των ψυχολόγων ςτο Γενικό Νοςοκομεύο Η βιοψυχοκοινωνικι προςζγγιςθ ζρχεται ςε αντίκεςθ με τα ιςχφοντα μονοδιάςτατα πρότυπα και προβάλλει τθν αναγκαιότθτα μιασ πιο ολιςτικισ παρζμβαςθσ ςε ατομικό (οργανικό και ψυχολογικό), κοινωνικό ι ακόμα και ςε οικολογικό επίπεδο, υπαγορεφοντασ ταυτόχρονα τθν ανάγκθ ζνταξθσ ςε όλουσ τουσ χϊρουσ παροχισ υπθρεςιϊν υγείασ, ψυχολόγων και άλλων επαγγελματικϊν ψυχικής υγείας και κοινωνικής πρόνοιας Η είςοδοσ των ψυχολόγων ςε παραδοςιακά ιατροκρατοφμενουσ χϊρουσ όπωσ τα Γενικά Νοςοκομεία τοποκετείται χρονικά ςτισ αρχζσ του 20ου αιϊνα, μετρά δθλαδι μόλισ λίγεσ δεκαετίεσ 6

7 Καθόκοντα του Κλινικού Ψυχολόγου ςτο Γενικό Νοςοκομεύο 1. ερευνθτικι δραςτθριότθτα 2. διδαςκαλία και εποπτεία 3. πρωτοβάκμια περίκαλψθ και δράςεισ 4. ψυχολογικι εκτίμθςθ και αξιολόγθςθ 5. κεραπεία 7

8 Ερευνητικό δραςτηριότητα τα πλαίςια ενόσ Γενικοφ Νοςοκομείου ο κλινικόσ ψυχολόγοσ καλείται να διαςφαλίςει ερευνθτικό υλικό με ςτόχο τόςο τθν προαγωγι τθσ επιςτθμονικισ γνϊςθσ γενικότερα, όςο και του κλινικοφ ζργου, όπωσ εφαρμόηεται ςτθν κακθμερινι νοςοκομειακι πρακτικι Γενικότερα, ο χϊροσ του Γενικοφ Νοςοκομείου αποτελεί ζνα περιβάλλον που προςφζρει άμεςθ πρόςβαςθ ςε κλινικοφσ πλθκυςμοφσ και δυνατότθτα διεπιςτθμονικισ ςυνεργαςίασ, με αποτζλεςμα να κακίςταται ιδιαιτζρωσ πρόςφοροσ για τθν υλοποίθςθ ποικίλων ερευνθτικϊν εγχειρθμάτων 8

9 Διδακτικό & εποπτικό ϋργο 1. το επίπεδο τθσ διεπιςτθμονικισ ομάδασ, ο κλινικόσ ψυχολόγοσ καλείται να ενθμερϊςει, να πλθροφοριςει και να «ςυμβουλεφςει» τθν υπόλοιπθ ομάδα, ςχετικά με κζματα που άπτονται τθσ επιςτθμονικισ του κατάρτιςθσ (π.χ. βαςικζσ αρχζσ τθσ μάκθςθσ και τθσ επικοινωνίασ, παροχι ςυμβουλευτικισ για κζματα ιατρικϊν χειριςμϊν, χειρουργικϊν επεμβάςεων, διαχείριςθσ προςωπικοφ κ.α.) Η ςθμαςία τθσ ενθμζρωςθσ τθσ διεπιςτθμονικισ ομάδασ υπερτονίηεται αν αναλογιςτοφμε το ςχετικό ζλλειμμα που παρατθρείται ςτα προγράμματα ςπουδϊν ςτθν πλειονότθτα των ςχολϊν επιςτθμϊν υγείασ 2. Εποπτεία ςε εκπαιδευόμενουσ ψυχολόγουσ, μζςω τθσ οποίασ καλείται να τουσ προςφζρει ευκαιρίεσ κεωρθτικισ και πρακτικισ κατάρτιςθσ, αλλά και προςωπικισ ανάπτυξθσ και εξζλιξθσ, διαςφαλίηοντασ όμωσ ςε κάκε περίπτωςθ τθν ακεραιότθτα του κλινικοφ του ρόλου και τθν προςταςία των κεραπευομζνων 9

10 Πρωτοβϊθμια περύθαλψη & δρϊςη Όπωσ αναφζρκθκε και παραπάνω ο ρόλοσ των Γενικϊν Νοςοκομείων δεν περιορίηεται ςτθν διάγνωςθ και τθν κεραπεία, αλλά επεκτείνεται ςε κζματα προαγωγισ τθσ υγείασ και πρόλθψθσ των αςκενειϊν. Μζςα ςε αυτό το πλαίςιο ο κλινικόσ ψυχολόγοσ που εργάηεται ςτο Γενικό Νοςοκομείο ζχει μεγάλα περικϊρια δράςθσ και ςε πλθκυςμοφσ ζξω από αυτό, με ςτόχο τθν πρόλθψθ και γενικότερα τθν προαγωγι τθσ ςωματικισ και ψυχικισ υγείασ 10

11 Κλινικό ϋργο Ο κλινικόσ ψυχολόγοσ οφείλει να χειρίηεται το αίτθμα που του απευκφνεται, ςε ςυνάρτθςθ με το ψυχολογικό, ιατρικό και κοινωνικό του πλαίςιο, ςεβόμενοσ τθν υποκειμενικότθτα του αςκενοφσ, να εξαςφαλίηει ςτον αςκενι μια αξιόπιςτθ και χριςιμθ ψυχολογικι διάγνωςθ, να είναι ςτθ διάκεςι του για να του παράςχει ψυχοκεραπεία, υποςτιριξθ, ψυχολογικι ςυμπαράςταςθ, κακϊσ και παρακολοφκθςθ τθσ εξζλιξθσ των κεραπειϊν του και να του εξθγεί, με τον πλζον κατανοθτό τρόπο, τα ςτοιχεία τθσ εργαςίασ του μαηί του 11

12 Ψυχολογικό εκτύμηςη & αξιολόγηςη Η εκτίμθςθ και θ αξιολόγθςθ είναι ζνα από τα βαςικότερα κακικοντα του κλινικοφ ψυχολόγου ςε ζνα Γενικό Νοςοκομείο. Μάλιςτα, θ χοριγθςθ και θ ερμθνεία ψυχομετρικϊν εργαλείων (νευρολογικϊν, προβολικϊν κ.α.) ςυνιςτά ίςωσ τθν μοναδικι δραςτθριότθτά του που τελείται κατ αποκλειςτικότθτα από αυτόν Ο κλινικόσ ψυχολόγοσ μζςω των ψυχομετρικϊν και άλλων εργαλείων, όπωσ θ κλινικι ςυνζντευξθ, καλείται να βοθκιςει διαφοροδιαγνωςτικά ςτθν αξιολόγθςθ ενόσ αςκενοφσ, να ςτθρίξει επιςτθμονικά κάποια επίςθμθ διάγνωςθ ι να δρομολογιςει μια κεραπευτικι διαδικαςία ανάλογα με τισ ανάγκεσ του εκάςτοτε κεραπευόμενου 12

13 Θεραπεύα Σο κεραπευτικό ζργο των κλινικϊν ψυχολόγων ςε ζνα νοςοκομειακό πλαίςιο εκλαμβάνει διαφορετικζσ μορφζσ ανάλογα με τθν εκπαίδευςθ τουσ και τισ ιδιαίτερεσ κάκε φορά ανάγκεσ. Κάποιεσ από τισ πιο ςυνικεισ μορφζσ: παρζμβαςθ ςτθν κρίςθ ατομικι και ομαδικι ψυχοκεραπεία παροχι ςυμβουλευτικισ και υποςτιριξθσ ςτουσ ςυγγενείσ των αςκενϊν εξειδικευμζνθ ςτιριξθ αςκενϊν με χρόνιεσ αςκζνειεσ ι που αντιμετωπίηουν άμεςα τθν πικανότθτα κανάτου 13

14 Ιδιαιτερότητεσ ςτην ϊςκηςη του κλινικού ϋργου Ι Η ψυχοκεραπεία μζςα ςε ζνα νοςοκομειακό πλαίςιο ςτερείται μιασ βαςικισ αρχισ, τθν εκ των προτζρων απο κοινοφ ςυμφωνία των ςυμβαλλόμενων μερϊν. Οι περιςςότεροι αςκενείσ που ειςζρχονται ςε ζνα Γενικό Νοςοκομείο ςυνικωσ δεν ζχουν καμία ανάμειξθ ι επιλογι ςτθν λιψθ των αποφάςεων για τθν αντιμετϊπιςθ των προβλθμάτων τουσ, ενϊ δεν ςυνάπτεται καμία ςυμφωνία μεταξφ αυτϊν και τθσ κεραπευτικισ ομάδασ. Μζςα ςε αυτό το πλαίςιο, πρωταρχικόσ ςτόχοσ τθσ οποιαςδιποτε ψυχοκεραπευτικισ παρζμβαςθσ είναι θ εγκακίδρυςθ αυτισ τθσ ςυμφωνίασ μεταξφ κεραπευτι και κεραπευόμενου. Ενδεικτικό τθσ προαναφερόμενθσ ςυνκικθσ είναι το γεγονόσ ότι ςτισ περιςςότερεσ των περιπτϊςεων τόςο οι αςκενείσ, όςο και το προςωπικό δεν ζχουν κανζνα περικϊριο επιλογισ, αναφορικά με το πρόςωπο ςυνεργαςίασ τουσ. 14

15 Ιδιαιτερότητεσ ςτην ϊςκηςη του κλινικού ϋργου ΙI Διαφορετικι προςζγγιςθ τθσ ζννοιασ τθσ αξιολόγθςθσ μεταξφ ιατρϊν και ψυχολόγων Oι ψυχολόγοι ςυχνά αντιλαμβάνονται τθσ αξιολόγθςθ ωσ μία προοδευτικι διαδικαςία ι ωσ το πρϊτο βιμα για τθν διαμόρφωςθ ενόσ κεραπευτικοφ πλάνου, οι ιατροί τθν αντιμετωπίηουν ωσ ζνα τελεςίδικο αποτζλεςμα ι ωσ ζνα τρόπο να απαντιςουν ι να βρουν λφςθ ςε όλα τα προβλιματα που ςχετίηονται με τθν φροντίδα ενόσ αςκενοφσ. Oι ψυχολόγοι ςυνεκτιμοφν, για τθν αξιολόγθςθ τουσ, ζνα εφροσ διαφορετικϊν παραμζτρων, που ςχετίηονται τόςο με τον ίδιο τον αςκενι, όπωσ θ παροφςα κατάςταςι του και το ατομικό και οικογενειακό του ιςτορικό, όςο και με το ευρφτερο περιβάλλον του, αντίκετα οι ιατροί είναι περιςςότερο επικεντρωμζνοι ςτθν παροφςα, εμφανι ςυμπτωματολογία του αςκενοφσ 15

16 Ιδιαιτερότητεσ ςτην ϊςκηςη του κλινικού ϋργου ΙΙI Πρακτικζσ δυςκολίεσ, π.χ. αδυναμία να διαςφαλιςτοφν οι ςτοιχειϊδεισ ςυνκικεσ που απαιτοφνται για τθν διενζργεια μιασ ψυχολογικισ παρζμβαςθσ, όπωσ ο κατάλλθλοσ χϊροσ και χρόνοσ Επιπλζον, αν αναλογιςτεί κανείσ το γεγονόσ ότι θ πρωταρχικι κατεφκυνςθ κάκε δομισ κακορίηεται από το κφριο αντικείμενο εναςχόλθςθσ του, είναι εφκολο να ςυμπεράνει τον ςυμπλθρωματικό, επικουρικό ρόλο, που φαίνεται να διαδραματίηει θ ψυχοκεραπεία μζςα ςτο ςφγχρονο νοςοκομειακό πλαίςιο (όπου ςυνεχίηει να κυριαρχεί το βιοϊατρικό μοντζλο για τθν υγεία) και όλεσ τισ ςυνεπαγόμενεσ ςυνζπειεσ αυτοφ 16

17 Περύοδοσ κρύςησ Οι ιδιαιτερότθτεσ αυτζσ γίνονται ακόμα ιςχυρότερεσ ςε περιόδουσ κρίςθσ, όπωσ αυτι που διανφουμε τα τελευταία χρόνια ςτθν Ελλάδα Ραγδαία αφξθςθ των ατόμων που προςζρχονται ςτα Γενικά Νοςοκομεία Άμεςθ ςυςχζτιςθ τθσ κοινωνικοικονομικισ κρίςθσ και τθσ επιβάρυνςθσ τθσ ςωματικισ και ψυχικισ υγείασ των ατόμων Πολυπλοκότθτα των αιτθμάτων Αδυναμία εφαρμογισ των προτεινόμενων κεραπευτικϊν παρζμβαςεων (ιατρικισ, ψυχολογικισ, φαρμακευτικισ κ.α.) λόγω οικονομικισ αδυναμίασ ι λόγω περιοριςμϊν ςε ανκρϊπινο δυναμικό, υποδομζσ κτλ. 17

18 Ο ρόλοσ του κλινικού ψυχολόγου ςε περύοδο κρύςησ I Οι κλινικοί ψυχολόγοι καλοφνται να είναι ενιμεροι και ςε εγριγορςθ ςε επίπεδο κατάρτιςθσ, ϊςτε να είναι ςε κζςθ να ανταποκρικοφν ςτισ ανάγκεσ των ατόμων που προζρχονται επιβαρυμζνοι από τθν κοινωνικοοικονομικι πραγματικότθτα Ακόμα μεγαλφτερθ ανάγκθ ολιςτικισ διάγνωςθσ και αντιμετϊπιςθσ των αναφερόμενων δυςκολιϊν Εφαρμογι ςτοχευμζνων και εμπειρικά τεκμθριωμζνων προγραμμάτων παρζμβαςθσ (π.χ. εκμάκθςθ δεξιοτιτων, προγράμματα ενδυνάμωςθσ και διαχείριςθσ αγχωδϊν και κατακλιπτικϊν ςυμπτωμάτων, προτίμθςθ μεκόδων με υψθλό κόςτοσ όφελοσ, όπωσ οι ομαδικζσ παρεμβάςεισ κ.α.) 18

19 Ο ρόλοσ του κλινικού ψυχολόγου ςε περύοδο κρύςησ II υςτθματικι ερευνθτικι αποτίμθςθ τθσ κατάςταςθσ, με ςτόχο: τθν ςχεδίαςθ καταλλθλότερων παρεμβάςεων αφξθςθ τθσ αποτελεςματικότθτασ ςωςτι αξιοποίθςθ των πόρων τθν ςωςτι πλθροφόρθςθ τθσ κοινωνίασ Ανάλθψθ εκπαιδευτικοφ, αλλά κυρίωσ υποςτθρικτικοφ ζργου προσ το ςφνολο των εργαηομζνων του νοςοκομείου, ϊςτε να ενιςχυκεί θ δυνατότθτά τουσ να ανταποκρικοφν ςτισ ςυνεχϊσ αυξανόμενεσ απαιτιςεισ χεδίαςθ & υλοποίθςθ προγραμμάτων πρόλθψθσ και προαγωγισ τθσ υγείασ 19

20 Συμπεραςματικϊ Ακόμα και ςιμερα το όρια του ρόλου του κλινικοφ ψυχολόγου μζςα ςε ζνα Γενικό Νοςοκομείο είναι αρκετά διάχυτα, με πολλά ερωτιματα να παραμζνουν αναπάντθτα, γεγονόσ που μπορεί να αποδοκεί: ςτθ βραχφχρονθ ιςτορία τθσ εφαρμοςμζνθσ ψυχολογίασ ςε νοςοκομειακά πλαίςια ςτθν εγγενι πολυπλοκότθτα και τον πολυδιάςτατο χαρακτιρα του ρόλου και ςτθν καινοτομία που εμπεριζχει, δθλαδι τθν ςτροφι προσ μία πιο ολιςτικι προςζγγιςθ τθσ υγείασ και τθσ αςκζνειασ 20

21 Συμπεραςματικϊ Οι κλινικοί ψυχολόγοι καλοφνται: να εδραιϊςουν και να οριοκετιςουν τθν κζςθ τουσ μζςα ςε ζνα Γενικό Νοςοκομείο, προςδιορίηοντασ το πεδίο των αρμοδιοτιτων τουσ και κεμελιϊνοντασ μια επικοδομθτικι ςυνεργαςία με τα υπόλοιπα μζλθ τθσ επιςτθμονικισ ομάδασ και να εργαςτοφν με ςτόχο τθν απομάκρυνςθ τόςο των επαγγελματιϊν, όςο και του ευρφτερου πλθκυςμοφ, απο τα παραδοςιακά μονοδιάςτατα μοντζλα για τθν υγεία και τθν προϊκθςθ πιο ολοκλθρωμζνων προγραμμάτων παρζμβαςθσ, όχι μόνο ςε οργανικό, αλλά και ςε ψυχολογικό, κοινωνικό και οικολογικό επίπεδο Σόςο, οι προκλιςεισ αυτζσ, όςο και θ ςπουδαιότθτα του ρόλου, υπερτονίηονται και ανάγονται ςε ηωτικισ ςθμαςίασ ςε περιόδουσ κρίςθσ, όπωσ θ παροφςα 21

22 http: // Ευχαριςτούμε για την προςοχό ςασ!!! Στοιχεύα επικοινωνύασ Συλλόγου: http: // 22