ΑΛΚΟΟΛ. Κατά πόσο τελικά ωφελεί ή βλάπτει η κατανάλωση οινοπνευματωδών ποτών; «Στην υγειά μας»! Μια συνηθισμένη ευχή που συνοδεύει

Transcript

1 ΑΛΚΟΟΛ Κατά πόσο τελικά ωφελεί ή βλάπτει η κατανάλωση οινοπνευματωδών ποτών; ΚΕΙΜΕΝΟ: Αθανάσιος Παπανδρέου, Φαρμακοποιός - Τοξικολόγος, Επιστημονικός Συνεργάτης του Οφθαλμολογικού Ινστιτούτου Αθηνών «Στην υγειά μας»! Μια συνηθισμένη ευχή που συνοδεύει κάθε ποτήρι ποτού είτε αυτό πίνεται περιστασιακά με την ευκαιρία κάποιας κοινωνικής εκδήλωσης, είτε αυτό αποτελεί μέρος μιας σημαντικής ποσότητας που καταναλώνουν ορισμένοι. Πόση δόση αλήθειας όμως υποδηλώνει η ευχή αυτή; Και κατά πόσο θετικά ή αρνητικά μπορεί να επηρεάσει το αλκοόλ την υγεία μας;

2 Είναι γεγονός πως σήμερα το ποτό αποτελεί αναπόσπαστο μέρος σχεδόν κάθε κοινωνικής εκδήλωσης και για πολλά άτομα 1-2 ποτηράκια ποτού αποτελούν απόλαυση και απαραίτητο συμπλήρωμα της απογευματινής ή βραδινής ανάπαυσης ή διασκέδασης. Πόσο αθώα όμως είναι αυτά τα μερικά ποτηράκια; Αποτελεί αναμφισβήτητο γεγονός το ότι η κατάχρηση οινοπνεύματος προκαλεί σημαντικές βλάβες στον οργανισμό μας. Λογικh χρhση και κατaχρηση Είναι αδύνατον να πούμε πόση ποσότητα αλκοόλ μπορούμε να καταναλώσουμε χωρίς να έχουμε ανεπιθύμητες ενέργειες από τον οργανισμό μας. Υπάρχει μια πολύ λεπτή γραμμή που χωρίζει τους λογικούς χρήστες από τους καταχρήστες οινοπνεύματος. Επίσης θα πρέπει να γνωρίζουμε ότι η αλκοόλη ανήκει στην κατηγορία των φαρμάκων που προκαλούν εθισμό και ότι μαζί με τον καπνό και τον καφέ (τα αποκαλούμενα και αποδεκτά κοινωνικά δηλητήρια ) αποτελούν τις ουσίες με την εντονότερη, νόμιμη κατάχρηση σε όλον τον κόσμο. Επειδή οι βλάβες που προκαλεί το οινόπνευμα στον οργανισμό μας είναι δοσοεξαρτώμενες, επίσημοι Οργανισμοί Υγείας έχουν καθορίσει τα επιτρεπόμενα όρια κατανάλωσης αλκοόλ πάνω από τα οποία οι κίνδυνοι ανεπιθύμητων ενεργειών αυξάνονται σημαντικά. Οι Οργανισμοί αυτοί, με βάση συγκεκριμένα δεδομένα, προχώρησαν στην καθιέρωση των μονάδων αλκοόλης. Πιο συγκεκριμένα, μια μονάδα περιέχει 7,9 γρ. οινοπνεύματος και η ποσότητα αυτή περιέχεται σε ένα ποτήρι μπύρα ή σε ένα ποτήρι κρασί ή σε μια μερίδα των αποκαλούμενων σκληρών αλκοολούχων ποτών (ουίσκι, τζιν, βότκα, κονιάκ, ούζο) 1. Οι συνιστώμενες δόσεις είναι 21 μονάδες εβδομαδιαίως για τους άνδρες και 14 για τις γυναίκες. Οι μονάδες αυτές είναι καλό να κατανέμονται σε όλη την εβδομάδα και να αφήνονται 2-3 ημέρες την εβδομάδα ελεύθερες χωρίς ποτό. Οι γυναίκες θεωρούνται πιο ευαίσθητες από τους άνδρες και γιατί έχουν μικρότερο, συνήθως, σωματικό βάρος, αλλά και γιατί 1 International Health Regulations, ετήσια έκδοση του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, Γενεύη 2003, σελ Σ Τ ΡΑΤ Ι ΩΤ Ι Κ Η Ε Π Ι Θ Ε Ω Ρ Η Σ Η 113 Αλκοόλ. Κατά πόσο τελικά ωφελεί ή βλάπτει η κατανάλωση οινοπνευματωδών ποτών;

3 το σώμα τους περιέχει περισσότερο λίπος στο οποίο το οινόπνευμα δε διαλύεται, με αποτέλεσμα να δημιουργούνται υψηλότερες στάθμες στο αίμα. Οριστική βλάβη στην υγεία έχουμε αν οι εβδομαδιαίες μονάδες κατανάλωσης είναι για τις γυναίκες περισσότερες των 22 και για τους άνδρες περισσότερες των 35. Οι πότες οινοπνευματωδών ποτών κατατάσσονται, με χαλαρά κριτήρια, σε 4 κατηγορίες. Μεταξύ των κατηγοριών αυτών δεν υπάρχουν σαφή όρια, ενώ ένα άτομο μπορεί να ανήκει σε 2 διαφορετικές κατηγορίες ή να εναλλάσσει κατηγορία. Οι κατηγορίες αυτές είναι: Οι κοινωνικοί πότες (social drinkers) Οι βαρείς πότες Οι πότες που δημιουργούν προβλήματα (στον εαυτό τους ή στο περιβάλλον) Οι εξαρτώμενοι (εθισμένοι στο οινόπνευμα). Αξίζει να σημειωθεί ότι προβλήματα μπορεί να δημιουργήσει ένας πότης και μετά την κατανάλωση μερικών μονάδων οινοπνεύματος. Η εξάρτηση από το οινόπνευμα μπορεί να αποκτηθεί και ύστερα από κατανάλωση μερικών μονάδων. Ένα γεγονός που δεν είναι πάρα πολύ γνωστό ότι πολλοί πότες έχουν εξάρτηση από το αλκοόλ χωρίς να το αντιλαμβάνονται ή χωρίς να το παραδέχονται. Η εξάρτηση από το οινόπνευμα είναι ψυχική και σωματική και είναι εξίσου ισχυρή όσο και των άλλων τοξικών ουσιών. Το οινόπνευμα μεταβολίζεται στο συκώτι με ρυθμό μια μονάδα ανά ώρα 2. Η δράση του οινοπνεύματος αρχίζει 20 λεπτά μετά την κατανάλωσή του με άδειο στομάχι. Βέβαια, η απορρόφηση του αλκοόλ επηρεάζεται από πολλούς παράγοντες. Όσο πιο μεγάλη είναι η περιεκτικότητα του ποτού σε οινόπνευμα, τόσο πιο ταχεία είναι και η απορρόφησή του. Η ζάχαρη στα ποτά καθυστερεί την απορρόφηση του οινοπνεύματος και το ίδιο αποτέλεσμα έχει και η τροφή. Με αυτόν τον τρόπο γίνεται αντιληπτό γιατί τα ισχυρά ποτά προκαλούν ταχύτερη ευφορία ή ζάλη, καθώς επίσης γιατί πίνοντας μετά το φαγητό η δράση του οινοπνεύματος καθυστερεί να εμφανιστεί ή εμφανίζεται σιγά σιγά. Καταναλώνοντας τροφή πριν από το ποτό, επιτυγχάνουμε μείωση συγκεντρώσεων του οινοπνεύματος στο αίμα μέχρι και 50% 3! Ποσο εξαρτaσθε απo το αλκοoλ; Πιο κάτω παρατίθεται μια σειρά ερωτήσεων, σε μορφή test, το οποίο δημοσίευσε κάποια στιγμή ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας. Όσο πιο πολλά ναι απαντηθούν, τόσο πιο μεγάλη είναι η εξάρτηση του ατόμου από το αλκοόλ. Πίνετε συχνά ένα ποτό όταν είστε μόνος στο σπίτι ή στο μπαρ; Σε μια συγκέντρωση π.χ. σε μια δεξίωση, σπεύδετε να γεμίσετε το ποτήρι σας όταν αδειάσει; Σας συμβαίνει μερικές φορές να μη μπορείτε να θυμηθείτε γεγονότα που συνέβησαν ενώ είχατε πιεί; Λογομαχείτε στο σπίτι ύστερα από πόση μερικών ποτών; Αισθάνεστε δυσάρεστα αν περάσει μια ολόκληρη μέρα χωρίς ποτό; Απουσιάσατε κάποια φορά από την 2 Σ. Μαρκαντώνη - Κυρούδη, Κλινική Φαρμακοκινητική, έκδοση Πανεπιστημίου Αθηνών, 2000, Κεφάλαια 3, 4, 8. 3 Harvey, Φαρμακολογία, εκδόσεις Παρισιάνος, Αθήνα 1999, σελ Σ Τ ΡΑΤ Ι ΩΤ Ι Κ Η Ε Π Ι Θ Ε Ω Ρ Η Σ Η ΙΑΝ. - ΦΕΒ. 2009

4 κίνδυνο εμφάνισης στεφανιαίας νόσου, αν και για την πεποίθηση αυτή υπάρχουν πολλές αντικρουόμενες απόψεις. Υποστηρίζεται ότι μέτρια χρήση οινοπνεύματος προφυλάσσει την καρδιά από ισχαιμικά επεισόδια, λόγω κυρίως της αύξησης της «καλής» (της προστατευτικής) χοληστερίνης HDL. Παράλληλα υποστηρίζεται ότι και οι θάνατοι λόγω ισχαιμικής καρδιοπάθειας είναι λιγότεροι στους μέτριους πότες απ ό,τι στους μη πότες ή από τους βαρείς πότες. Κατάχρηση αλκοόλ ομώς προκαλεί καρδιόπαθειες, καρδιακές αρρυθμίες και υπέρταση 5. Εξάλλου και τα εγκεφαλικά επεισόδια είναι συχνότερα στους βαρείς πότες. Άλλα εργασία σας λόγω υπερβολικού ποτού; Συνεχίζετε να πίνετε ακόμα και μετά τη διαβεβαίωση οικείων σας ότι έχετε πιεί αρκετά; Χρησιμοποιείτε το ποτό σας στο τέλος της ημέρας ως μέσο χαλάρωσης ή αποβολής του stress; Νιώσατε ποτέ να τρέμουν τα χέρια σας ή αντιληφθήκατε ποτέ τον εαυτό σας να αποζητά έντονα ένα ποτό κατά το πρωινό ξύπνημα 4 ; ΟφEλη απo τη λογικh κατανaλωση Ένα από τα οφέλη που πιστεύεται ότι το αλκοόλ προσφέρει είναι η προστασία που παρέχει στην καρδιά απέναντι στον 4 O. Krayer, E.Lehnartz: Reviews of Biochemistry And Experimental Pharmacology, εκδόσεις Springer - Verlac, Berlin/Heidelberg 1995, σελ W. Boron, Ιατρική Φυσιολογία: Κυτταρική Και Μοριακή Προσέγγιση, τόμος 3, Ιατρικές Εκδόσεις Π. Χ. Πασχαλίδης, Αθήνα 2006, σελ Σ Τ ΡΑΤ Ι ΩΤ Ι Κ Η Ε Π Ι Θ Ε Ω Ρ Η Σ Η 115 Αλκοόλ. Κατά πόσο τελικά ωφελεί ή βλάπτει η κατανάλωση οινοπνευματωδών ποτών;

5 οφέλη που πιστεύεται ότι προσφέρει το ποτό είναι το ότι προάγει τις κοινωνικές σχέσεις δημιουργώντας την κατάλληλη ατμόσφαιρα και αίροντας τις ατομικές και κοινωνικές αναστολές. Επίσης το οινόπνευμα σε μικρή δόση ανοίγει τη όρεξη, ενώ οι βραδινές δόσεις μπορούν να δράσουν και σαν ηρεμιστικό βοηθώντας το νυχτερινό ύπνο. Φαίνεται λοιπόν ότι η κατανάλωση λογικών ποσοτήτων αλκοόλ μέσα στα όρια των 25 μονάδων για τους άνδρες και τις 14 για τις γυναίκες εβδομαδιαίως, μπορεί να θεωρηθεί σύμφωνα με τα σημερινά δεδομένα, σχετικά αβλαβής για την υγεία μας, ενώ η συστηματική υπέρβαση των παραδεκτών ορίων οδηγεί σίγουρα σε σημαντικές και ανεπανόρθωτες βλάβες του οργανισμού μας 6. Οι επιπτωσεις του οινοπνευματος ως συναρτηση της ποσοτητας Το αλκοόλ έχει κατασταλτικές επιδράσεις στον εγκέφαλο, ασκώντας δράση ανάλογη με αυτή των αναισθητικών φαρμάκων. Καταργεί κάθε δυσάρεστο συναίσθημα και δημιουργεί μια γλυκιά ευφορία. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να καταργούνται όλες οι αναστολές και το άτομο να συμπεριφέρεται ανεξέλεγκτα. Παράλληλα μειώνει σημαντικά τις αντιδράσεις του οργανισμού, με αποτέλεσμα το άτομο να είναι επιρρεπές σε ατυχήματα. Το 30%-50% των τροχαίων ατυχημάτων είναι αποτέλεσμα δράσεως του οινοπνεύματος. Ένα ποτήρι κρασί μπορεί να μετατρέψει ένα κοινό γεύμα σε πραγματικό έδεσμα και μια συνηθισμένη ημέρα σε γιορτή, αλλά το ίδιο ποτήρι μπορεί να φέρει την καταστροφή, αφού τα περισσότερα τροχαία ατυχήματα αποδίδονται στο οινόπνευμα. Το αλκοόλ αυξάνει την κατασταλτική δράση των διαφόρων ηρεμιστικών και αγχολυτικών φαρμάκων. Οι διαταραχές της συμπεριφοράς του ατόμου αρχίζουν με συγκεντρώσεις οινοπνεύματος στο αίμα 50 mg%. Σε συγκεντρώσεις 150 mg% διαταράσσεται η ομιλία, ενώ σε συγκεντρώσεις 200 mg% καταργείται η μνήμη. Μικρές ποσότητες αλκοόλ θεωρούνται σαν αφροδισιακές, αλλά κατάχρηση οδηγεί σε απώλεια της αναπαραγωγικής ικανότητας και μακροπρόθεσμα σε στείρωση. Έχει αποδειχτεί από κλινικές μελέτες ότι 4-6 μονάδες οινοπνεύματος ημερησίως προκαλούν μείωση του αριθμού των σπερματοζωαρίων στον άνδρα και προξενούν ανάλογες διαταραχές στη γυναίκα. Θα πρέπει ωστόσο να τονιστεί ότι το οι- 6 G. H. Bell, J. Norman, H. Scarborough: Textbook Of Physiology And Biochemistry, εκδόσεις E. & S. Livingstone Ltd, Edinburgh and London 2005, σελ Σ Τ ΡΑΤ Ι ΩΤ Ι Κ Η Ε Π Ι Θ Ε Ω Ρ Η Σ Η ΙΑΝ. - ΦΕΒ. 2009

6 νόπνευμα θεωρείται «κλέφτης» των βιταμινών και των μεταλλικών ιχνοστοιχείων από τον οργανισμό, γι αυτό και είναι συνηθισμένο το φαινόμενο στους συστηματικούς πότες να παρουσιάζονται αβιταμινώσεις και ελλείψεις μετάλλων. Οι βιταμίνες που επηρεάζονται περισσότερο είναι αυτές του συμπλέγματος Β (Β1, Β2, Β6) και το φυλλικό οξύ. Από τα μέταλλα επηρεάζονται το ασβέστιο, το μαγνήσιο, ο ψευδάργυρος κ.ά. Συμπληρώματα διατροφής που περιέχουν βιταμίνες και μέταλλα θεωρούνται απαραίτητα σε συστηματικούς και μακροχρόνιους πότες. Το αλκοόλ αποτελεί σημαντική πηγή ενέργειας και αυτό θα πρέπει να λαμβάνεται υπ όψιν από τα άτομα που τελούν υπό κάποια δίαιτα. Μια μπύρα περιέχει θερμίδες, ένα μπουκάλι κρασί (650ml) περιέχει 450 θερμίδες ενώ ένα μπουκάλι ουίσκι περιέχει 1600 θερμίδες 7. ΠΕΡΙΕΚΙΚΟΤΗΤΑ ΣΕ ΑΛΚΟΟΛ ΚΑΙ ΘΕΡΜΙΔΕΣ ΤΩΝ ΣΥΝΗΘΕΣΤΕΡΩΝ ΠΟΤΩΝ ΠΟΤΟ ΟΙΝΟΠΝΕΥΜΑ (gr/dl) ΘΕΡΜΙΔΕΣ(Kcal/dl) ΜΠΥΡΑ Ξανθή (Lager) 3,2 29 Σκούρα 2,2 28 ΚΡΑΣΙΑ Κόκκινο 9,5 68 Λευκό 10,2 94 Σαμπάνια 9,9 76 ΛΙΚΕΡ 15,6 136 ΣΚΛΗΡΑ ΠΟΤΑ (70% vol.) Τζιν, Βότκα, Μπράντι, Ουίσκυ, Ρούμι, Ούζο 31,7 222 Το οινόπνευμα λοιπόν δεν έχει μόνο δυσάρεστες επιπτώσεις στον ανθρώπινο οργανισμό. Υπάρχουν και μερικά οφέλη που προσφέρει και τα οποία όμως θα πρέπει να ξέρουμε ότι δεν αντισταθμίζουν τις πολλαπλάσιες βλάβες που προκαλεί. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ International Health Regulations, ετήσια έκδοση του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, Γενεύη O. Krayer, E. Lehnartz: Reviews of Biochemistry And Experimental Pharmacology, εκδόσεις Springer - Verlac, Berlin/Heidelberg Ιατρικό Λεξικό:The American Medical Association, Εκδόσεις Δομή, Αθήνα G. H. Bell, J. Norman, H.Scarborough: Textbook Of Physiology And Biochemistry, εκδόσεις E.& S. Livingstone Ltd, Edinburgh and London Harvey, Φαρμακολογία, εκδόσεις Παρισιάνος, Αθήνα W. Boron, Ιατρική Φυσιολογία: Κυτταρική Και Μοριακή Προσέγγιση, τόμος 3, Ιατρικές Εκδόσεις Π. Χ. Πασχαλίδης, Αθήνα Σ. Μαρκαντώνη - Κυρούδη, Κλινική Φαρμακοκινητική, έκδοση Πανεπιστημίου Αθηνών, O. Krayer, E. Lehnartz: Reviews of Biochemistry And Experimental Pharmacology, εκδόσεις Springer - Verlac, Berlin/Heidelberg 1995, σελ Σ Τ ΡΑΤ Ι ΩΤ Ι Κ Η Ε Π Ι Θ Ε Ω Ρ Η Σ Η 117 Αλκοόλ. Κατά πόσο τελικά ωφελεί ή βλάπτει η κατανάλωση οινοπνευματωδών ποτών;