Ευρωπαϊκή Ηµέρα Ορυκτών

Transcript

1 ΧΟΡΗΓΟΣ: ΣΥΝ ΕΣΜΟΣ ΓΕΩΛΟΓΩΝ ΚΑΙ ΜΕΤΑΛΛΕΙΟΛΟΓΩΝ ΚΥΠΡΟΥ Ευρωπαϊκή Ηµέρα Ορυκτών Ελάτε να γνωρίσουµε τον κόσµο των Βιοµηχανικών και Μεταλλικών Ορυκτών µε επισκέψεις σε κρατικούς φορείς και επιχειρήσεις της Κύπρου

2 ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΔΡΟΜΗ Τα ορυκτά αποτελούν τα δομικά συστατικά της Γης. Είναι τα βασικά συστατικά που συνθέτουν τα διάφορα είδη πετρωμάτων και είναι άρρηκτα συνδεδεμένα με την ανάπτυξη, τον πολιτισμό και την καθημερινή ζωή του ανθρώπου. Από ορυκτά αποτελούνται επίσης τα υλικά που συνιστούν τους μετεωρίτες και τα σεληνιακά υλικά. Δια μέσου της ιστορικής του πορείας, ο άνθρωπος αναζητούσε ορυκτά και μέταλλα για να ικανοποιήσει τις ανάγκες του. Από αρχαιολογικές ανακαλύψεις προκύπτει ότι, εργαλεία και όπλα κατασκευάζονταν για χιλιάδες χρόνια από τη Λίθινη Εποχή σε αντίστοιχα «εργοστάσια», μεταφέρονταν σε μεγάλες αποστάσεις και πιθανόν να γίνονται αντικείμενο εμπορίου με αντάλλαγμα άλλα βασικά αγαθά, όπως τροφή ή δέρματα ζώων για σκοπούς στέγασης. Η ζωή στη Λίθινη Εποχή, ήταν δύσκολη και επικίνδυνη, όμως οι πρόγονοι μας ήταν ικανοί να επιβιώσουν, να αναπτύξουν τις ικανότητές τους και να βελτιώσουν τον τρόπο ζωής τους χάρη στο εμπόριο που αναπτύχθηκε μεταξύ των κοινοτήτων. Φυσικά μαζί με το εμπόριο έρχεται η επικοινωνία και η ανάπτυξη της σκέψης, της τέχνης και της τεχνολογίας. Έτσι, από τα αρχικά στάδια, τα ορυκτά έχουν παίξει πρωτεύοντα ρόλο στην ανθρώπινη ανάπτυξη. Αυτή η ανάπτυξη οδήγησε στην ανακάλυψη των μετάλλων, αρχικά του χαλκού, αργύρου, χρυσού και μετέπειτα του σίδηρου. Η εξόρυξη και χρήση ορυκτών χρονολογείται από την Παλαιολιθική Εποχή. Ο Έλληνας φιλόσοφος Θεόφραστος (300 π.χ.) ήταν ο πρώτος που έγραψε για ορυκτά. Ο Ερασίστρατος (3ος αιώνας π.χ.) και ο Διοσκουρίδης (1ος αιώνας π.χ.) αναφέρθηκαν στη χρήση των ορυκτών της Κύπρου ως φαρμάκων. Σε κανένα στάδιο της ανθρώπινης ιστορίας δεν ήταν τόσο σημαντικό για εμάς να αναγνωρίσουμε την εξάρτηση μας από τα ορυκτά και τα μέταλλα όσο σήμερα, με τις ανάγκες μας σε ορυκτά να ξεπερνούν κάθε προσδοκία.

3 ΤΑ ΟΡΥΚΤΑ ΣΤΗΝ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ ΜΑΣ ΖΩΗ - ΜΙΑ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ Ο άνθρωπος είναι αρκετά εξοικειωμένος με τα ορυκτά, αφού αυτά χρησιμοποιούνται σε πάρα πολλές καθημερινές δραστηριότητές μας, όπως στα οικοδομικά υλικά, στα καλλυντικά, στη φαρμακευτική, στη γεωργία, στη βιομηχανία, στην τέχνη, στη διατροφή του ανθρώπου και αλλού. Ένα μεγάλο μέρος των υλικών που καθημερινά χρησιμοποιούμε στη βιομηχανία περιέχει ή αποτελείται εξ ολοκλήρου από ορυκτά, επεξεργασμένα ή μη. Τα βλέπουμε σε κάθε σημείο του περιβάλλοντός μας, όπως στο έδαφος που πατούμε, στην αμμουδιά της παραλίας, στα βράχια των βουνών, στη λάσπη, και τα χρησιμοποιούμε ως βιομηχανικά και δομικά υλικά και ως κοσμήματα στους πολύτιμους και ημιπολύτιμους λίθους (διαμάντι, σμαράγδι, ρουμπίνι, τοπάζιο κ.ά.) χάρη στη διαύγεια, τη λάμψη, το χρώμα, τη σκληρότητά τους κλπ. Τα ορυκτά αποτελούν εθνικό πλούτο για κάθε χώρα. Σήμερα, αν και μόλις 600 άτομα από τις του οικονομικά ενεργού πληθυσμού της Κύπρου εργοδοτούνται στην εξορυκτική βιομηχανία, εντούτοις η εργασία άλλων ατόμων που εργάζονται στον τομέα της οικοδομικής βιομηχανίας και των μεταφορών εξαρτάται από την εξόρυξη και μεταποίηση των ορυκτών. Η ετήσια οικονομική αξία των εξορυσσομένων και μεταποιημένων ορυκτών ανέρχεται στα 200 εκατομμύρια ευρώ και το 15 % από αυτά προέρχονται από εξαγωγές ορυκτών. Η κοινωνία στην οποία ζούμε σήμερα προσφέρει στον άνθρωπο ένα αριθμό ανέσεων, όπως τα πολυάριθμα καταναλωτικά αγαθά που κατακλύζουν τις αγορές και περιλαμβάνουν τα αυτοκίνητα, τις οικιακές ηλεκτρικές συσκευές, τις ηλεκτρονικές συσκευές και πολλά άλλα. Αυτά τα αγαθά θεωρούνται για πολλούς από εμάς ως δεδομένα. Όλα αυτά τα προϊόντα είναι αποτέλεσμα γεωλογικής έρευνας για τον εντοπισμό, την εξόρυξη και την εκμετάλλευση των ορυκτών πρώτων υλών. Η συνεχιζόμενη αύξηση στη ζήτηση τέτοιων αγαθών συνεπάγεται και εντατικοποίηση της εκμετάλλευσης των ορυκτών πρώτων υλών, με συνεπακόλουθο τη δημιουργία περισσότερων ή/και μεγαλυτέρων μεταλλείων και λατομείων. Η πραγματικότητα αυτή, σε συνδυασμό με το γεγονός ότι αρκετές πρώτες ύλες δεν είναι ανανεώσιμες, καθιστούν αναγκαία την ευαισθητοποίηση του κοινού σε θέματα περιβαλλοντικής συνείδησης και ορθολογικής χρήσης των ορυκτών πρώτων υλών.

4 ΧΡΗΣΗ ΔΙΑΦΟΡΩΝ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΟΡΥΚΤΩΝ Ορισμένα βιομηχανικά ορυκτά χρησιμοποιούνται ευρέως στην καθημερινή μας ζωή και στην ουσία μας περιβάλλουν. Για να κτιστεί μια μέση κατοικία χρειάζονται τόνοι αδρανών υλικών (σκύρα και άμμοι), περίπου 7 χιλιάδες τούβλα (~ 5 τόνοι αργιλικών ορυκτών) και μέχρι 150 τόνοι βιομηχανικών ορυκτών για το τσιμέντο (άργιλος, ασβεστόλιθος, γύψος και ούμπρα), επιχρίσματα και γυψοσανίδες (ασβεστόλιθος, γύψος), γυαλιά, μπογιές, κεραμικά κλπ. Τα χρώματα για τη βαφή εσωτερικών και εξωτερικών τοίχων περιέχουν τα βιομηχανικά ορυκτά τάλκη, καολίνη, μπεντονίτη, σεπιόλιθο, διατομίτη, αστρίους, ασβεστόλιθο και χαλαζία. Τα ορυκτά αυτά συμβάλλουν στο ομαλό τελείωμα, αλλά και στην ανθεκτικότητα της βαφής στην αλλοίωση σε βάθος χρόνου. Στη βιομηχανία για την κατασκευή των πλαστικών μερών οικιακών συσκευών και άλλων πλαστικών αντικειμένων και επίπλων που χρησιμοποιούνται στο σπίτι ή στον κήπο, χρησιμοποιούνται τα ορυκτά τάλκης και ασβεστίτης. Ο τάλκης, αν και είναι το πιο μαλακό ορυκτό στη φύση, εντούτοις με την κατάλληλη επεξεργασία μπορεί να μετατρέψει πλαστικά ελαφριού βάρους σε δυνατά και ανθεκτικά στη θερμότητα. Η προσθήκη ασβεστίτη μετατρέπει τα πλαστικά σε πιο δύσκαμπτα και πιο φωτεινά. Στις παιδικές πάνες και τα πλαστικά παιχνίδια περιέχονται τα ορυκτά ασβεστόλιθος, τάλκης και χαλαζιάκη άμμο, ενώ η χρήση σεπιόλιθου μειώνει τη μετακίνηση πιθανών επιβλαβών ουσιών. Από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα η ανάπτυξη της τέχνης και του πολιτισμού εξαρτάται από τα ορυκτά. Πετρώματα, ορυκτά και μέταλλα όπως ανδεσίτης, στεατίτης (τάλκης), βασάλτης, ασβεστόλιθος, πυλός (αργιλικά ορυκτά) χαλκός, αργυρός και χρυσός έχουν χρησιμοποιηθεί και εξακολουθούν να χρησιμοποιούνται για την κατασκευή ειδωλίων, αγαλμάτων και κοσμημάτων. Επίσης η χρήση φυσικών χρωστικών ουσιών, όπως η ούμπρα (φαιόχωμα) και η ώχρα έχουν χρησιμοποιηθεί για τη διακόσμηση αρχαίων αγγείων, αλλά και πολλών αγιογραφιών και τοιχογραφιών σε ιστορικές εκκλησίες που αποτελούν πολιτιστική κληρονομιά για το νησί. Στη φαρμακευτική βιομηχανία σχεδόν όλα τα είδη χαπιών περιέχουν τα ορυκτά τάλκη και ασβεστίτη, οι αντισηπτικές πούδρες και κρέμες περιέχουν μπεντονίτη και τα φάρμακα πέψης περιέχουν το ορυκτό καολίνης. Οι παιδικές πούδρες αποτελούνται σχεδόν εξ ολοκλήρου από το

5 ορυκτό τάλκης. Το θειικό άλας μαγνησίου όπως και άλλα ορυκτά και άλατα χρησιμοποιούνται για την αντιμετώπιση πολλών παθήσεων και ασθενειών. Όλα τα προϊόντα για την καθαριότητα και υγιεινή του ανθρώπου, αλλά και του σπιτιού του περιέχουν ορυκτά. Η περιεκτικότητα του ορυκτού τάλκης στα σαπούνια δίνει κρεμώδη και απαλή αίσθηση στο δέρμα, ενώ ο μπεντονίτης βοηθά στην απομάκρυνση των ακαθαρσιών. Τα καλλυντικά, όπως είναι οι κρέμες ομορφιάς, πούδρες προσώπου, σκιές ματιών κλπ, επίσης περιέχουν το ορυκτό τάλκης το οποίο είναι ακίνδυνο για την επιδερμίδα. Επίσης σε καλλυντικά και κρέμες δέρματος χρησιμοποιούνται τα ορυκτά καολίνης και βορικό άλας. Το βορικό άλας επίσης χρησιμοποιείται ευρέως και στα είδη καθαρισμού. Στις οδοντόκρεμες για την αντιμετώπιση της πέτρας των δοντιών χρησιμοποιείται το ορυκτό διατομίτης, ενώ για να γίνουν σκληρά και ανθεκτικά τα δόντια χρησιμοποιείται το ορυκτό φθορίτης. Αξίζει να αναφερθεί ότι κύριο στοιχείο του βορικού άλατος είναι το βόριο. Τόσο ο άνθρωπος όσο και τα ζώα και τα φυτά χρειάζονται το βόριο για να μεγαλώσουν. Οι άνθρωποι καταναλώνουν ημερησίως 1 έως 3 χιλιοστόγραμμα βορίου μέσω της τροφής τους και του πόσιμου νερού, το οποίο διεγείρει το μεταβολισμό των ζωντανών οργανισμών μετατρέποντας την τροφή σε ενέργεια. Στη χαρτοβιομηχανία, η χρήση ορυκτών φτάνει το 50%. Η χρήση των ορυκτών τάλκη και μπεντονίτη καθιστά ευκολότερη την εκτύπωση και την ανακύκλωση του χαρτιού. Κατά τη διάρκεια της παραγωγής του χαρτιού βοηθούν επίσης στην αφαίρεση μολυσματικών στοιχείων που θα είχαν επιπτώσεις στην ποιότητα του χαρτιού, χωρίς να είναι αναγκαία η χρησιμοποίηση οποιωνδήποτε χημικών ουσιών. Αυτό συμβάλλει στον περιορισμό κατανάλωσης νερού και μείωσης των υγρών αποβλήτων. Τα ορυκτά ασβεστίτης και καολίνης που επίσης χρησιμοποιούνται στην παραγωγή χαρτιού ως φυσικά υλικά πλήρωσης και επίστρωσης του καθιστώντας το φωτεινότερο και ευκολόχρηστο. Στη γεωργία και κηπουρική, το θειικό άλας μαγνησίου χρησιμοποιείται ως λίπασμα, για να βελτιώσει την ανεπάρκεια μαγνησίου στο χώμα και ειδικά σε καλλιέργειες πατατών, ντοματών, μπανανών και πιπεριών (το μαγνήσιο είναι ένα απαραίτητο στοιχείο τόσο στα μόρια χλωροφύλλης όσο και στον ανθρώπινο οργανισμό). Διάφορα ορυκτά επίσης χρησιμοποιούνται στην παραγωγή λιπασμάτων, πολλά εκ των οποίων μέσω των λαχανικών και φρούτων καταλήγουν και βοηθούν τον ανθρώπινο οργανισμό να αναπτυχθεί. Για την κατασκευή ενός ηλεκτρονικού υπολογιστή ή μιας τηλεόρασης χρησιμοποιούνται πέραν των τριάντα διαφορετικών ορυκτών! Όλα αυτά και πολλά άλλα ορυκτά εξορύσσονται από τη γη είτε επιφανειακά (λατομεία) είτε υπόγεια (γαλαρίες).

6 ΧΡΗΣΗ ΔΙΑΦΟΡΩΝ ΜΕΤΑΛΛΙΚΩΝ ΟΡΥΚΤΩΝ Μέταλλα, όπως ο χρυσός, ο άργυρος, ο χαλκός, ο σίδηρος, το αλουμίνιο, ο μόλυβδος, το νικέλιο, το χρώμιο κ.ά. παράγονται από την εξόρυξη (επιφανειακά και υπόγεια μεταλλεία) και επεξεργασία μεταλλικών ορυκτών και χρησιμοποιούνται ευρέως για την κατασκευή μηχανημάτων, εργαλείων, ηλεκτρικών και ηλεκτρονικών συσκευών, πολεμικού υλικού κ.ά. Ο χρυσός και ο άργυρος χρησιμοποιούνται ευρέως στην κατασκευή κοσμημάτων, νομισμάτων και μικροηλεκτρονικών συσκευών. Ο χαλκός χρησιμοποιείται επίσης ευρέως στην ηλεκτροτεχνία, την κατασκευή σωλήνων και ηλεκτρονικών συσκευών υψηλής τεχνολογίας (π.χ. διάφορα όργανα που χρησιμοποιούνται στην ιατρική). Αξίζει να σημειωθεί εδώ ότι η παραγωγή, η χρήση και η εμπορία χαλκού στην Κύπρο άρχισε πριν από περίπου 5000 χρόνια. Ο σίδηρος χρησιμοποιείται για την κατασκευή πολλών συσκευών (οικιακές, αυτοκίνητα) και είναι το βασικό συστατικό του χάλυβα, ενώ το αλουμίνιο για την κατασκευή πολλών οικιακών σκευών, αεροπλάνων, αυτοκινήτων κ.ά. Υπολογίζεται ότι χρειάζεται πέραν του ενός τόνου μεταλλικών ορυκτών για την κατασκευή ενός αυτοκινήτου. Ο μόλυβδος και το μαγγάνιο χρησιμοποιούνται στη μεταλλουργία και στην κατασκευή μπαταριών, ενώ το νικέλιο και το χρώμιο σε επιμεταλλώσεις, στη χαλυβουργία και στην κατασκευή ανοξείδωτου χάλυβα. Το χρώμιο επίσης χρησιμοποιείται στη βαφή ρούχων. Όλα αυτά αποτελούν μέρος της καθημερινής μας ζωής.

7 ΤΑ ΟΡΥΚΤΑ ΕΙΝΑΙ ΜΕΡΟΣ ΤΗΣ ΖΩΗΣ ΜΑΣ Από τη στιγμή που τα ορυκτά μπήκαν στη ζωή μας, η καθημερινότητά μας άρχισε να εκσυγχρονίζεται. Αρκεί να σκεφτούμε ότι χωρίς αυτά θα ζούσαμε στο σκοτάδι, γιατί απλά δεν θα είχαμε λάμπες, άρα ούτε και φως. Αντίστοιχα δεν θα μπορούσαμε να επικοινωνήσουμε ούτε από τον υπολογιστή, ούτε από το κινητό ή το σταθερό τηλέφωνο, γιατί επίσης δεν θα υπήρχαν FAX, , CD, DVD και φυσικά INTERNET. Όλα τα πιο πάνω θα αποτελούσαν ακόμη σενάρια επιστημονικής φαντασίας. Από τα πιο πάνω προκύπτει η αναγκαιότητα ύπαρξης των μεταλλείων και των λατομείων. Τα οικονομικά εκμεταλλεύσιμα κοιτάσματα ορυκτών πόρων βρίσκονται εκεί όπου η φύση, μέσω γεωλογικών διεργασιών, τα έχει δημιουργήσει. Οι αρχαίοι πρόγονοί μας, αναγνωρίζοντας τη σημασία των ορυκτών πόρων ανέπτυσσαν τους οικισμούς τους κοντά στα κοιτάσματα ορυκτών, αλλά όχι πάνω σ αυτά. Η Πολιτεία οφείλει να προστατεύσει τους ορυκτούς της πόρους από άλλες αναπτύξεις, όπως οικιστικές, βιομηχανικές, κτηνοτροφικές κλπ, διότι αποτελούν εθνικό πλούτο που δεν αναγεννάται. Δεδομένη επίσης πρέπει να είναι η προστασία των ορυκτών πόρων, όπως δεδομένη είναι και η αναγκαιότητα προστασίας του φυσικού περιβάλλοντος και της βιοποικιλότητας. Η τεχνολογική ανάπτυξη του ανθρώπου παρέχει τη δυνατότητα να εξορύσσει και να μεταποιεί ορυκτούς πόρους με πιο φιλικές προς το περιβάλλον μεθόδους. Για παράδειγμα, οι τεχνητές λίμνες που δημιουργούνται σε λατομεία συμβάλλουν στη διατήρηση και πολλές φορές στην αύξηση της βιοποικιλότητας μιας περιοχής. Ως εκ τούτου, η ορθολογική εκμετάλλευση των ορυκτών πόρων ενός τόπου πρέπει να βασίζεται στις αρχές της αειφορίας και σεβασμού προς το περιβάλλον.

8 Οργανωτικοί φορείς και επιχειρήσεις ΧΟΡΗΓΟΣ: ΣΥΝ ΕΣΜΟΣ ΓΕΩΛΟΓΩΝ ΚΑΙ ΜΕΤΑΛΛΕΙΟΛΟΓΩΝ ΚΥΠΡΟΥ ΤΜΗΜΑ ΓΕΩΛΟΓΙΚΗΣ ΕΠΙΣΚΟΠΗΣΗΣ (ΣΥΝΤΟΝΙΣΤΗΣ) ΥΠΗΡΕΣΙΑ ΜΕΤΑΛΛΕΙΩΝ ΠΑΓΚΥΠΡΙΟΣ ΣΥΝΔΕΣΜΟΣ ΣΚΥΡΟΠΟΙΩΝ HELLENIC COPPER MINES LIMITED ΤΣΙΜΕΝΤΟΠΟΙΙΑ ΒΑΣΙΛΙΚΟΥ ΗΜΟΣΙΑ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΛΤ ΠΕΛΕΤΙΚΟ ΛΤΔ Πληροφορίες: Tηλ.: ,