Πριν ξεκινήσουμε ας διαβεβαιώσουμε τον μαθητή που διαβάζει το παρόν ότι, προχωρώντας, θα τα συζητήσουμε όλα μας και όλα του τα ερωτήματα, κανένα τους

Transcript

1 Πριν ξεκινήσουμε ας διαβεβαιώσουμε τον μαθητή που διαβάζει το παρόν ότι, προχωρώντας, θα τα συζητήσουμε όλα μας και όλα του τα ερωτήματα, κανένα τους (από όσα έχουμε ακούσει) δεν θα αποσιωπήσουμε, ούτε καν ερωτήματα του τύπου «και τι θέλει κύριε ο Θεοδωράκης και κωλοτρίβεται με τον Πάγκαλο στο «Στην υγειά μας, ρε παιδιά» του Σπύρου Παπαδόπουλου; Γλείφει το ΠΑΣΟΚ; Τόσο πολύ πούλησε τα ιδανικά του που εμείς τα τραγουδάμε στις χορωδίες στις σχολικές γιορτές;»». Επιστρέφουμε λοιπόν να το συζητήσουμε. Για ναναι πιο άμεση η απάντηση δεν θα τη δώσουμε σε ιδίωμα δοκιμίου ή άρθρου αλλά σαν καταγραφή(από μνήμης, όχι κατά λέξη) συζήτησης, όχι υποθετικής αλλά πραγματικής, που έγινε σε καφετέρια, καμιά 50-αριά μέτρα από το σχολείο πριν η φιλτάτη Γεωργία, μαθήτρια, φύγει για το φροντιστήριο 1

2 -Πάμε στο άλλο που μένει εκκρεμότητα κι επίμαχο θέμα μεταξύ μας; Είπες ότι έχεις σιχαθεί αυτούς που από βασανισθέντες γίνανε ψυχικοί βασανιστές, όπως ο Θεοδωράκης. Τι εννοείς; Τέτοια βαριά κουβέντα την λέμε μόνο για ανθρώπους που μας απογοήτευσαν όσο μπαμπάδες, μαμάδες, μεγάλοι έρωτες κλπ όταν τυχαίνει και δεν στάθηκαν στο ύψος τους. Πού έκανε τέτοιο πράγμα ο Θεοδωράκης; Αν χωρίς γεγονότα το βλέπεις έτσι, τότε θα πρέπει να σε ρωτήσω για την παιδική σου ηλικία, που λέει ο λόγος. Δεν στο λέω ειρωνικά. Λοιπόν: Πού δεν στάθηκε στο ύψος του ο Θεοδωράκης; -Με την μουσική του δεν έχω πρόβλημα, πάντα την εκτιμώ, αλλά π.χ. δεν είναι ξεπούλημα όταν σε δημοσιογράφο που τον ρώτησε αν θα συνεργαστεί με το ΠΑΣΟΚ είπε «Ε, αν με θέλει κι Αντρέας». Είναι στο ύψος του όταν παρακαλάει σαν τέτοιος κακομοίρης; -Έλα Παναγία μου! Αυτό ήτανε; Τώρα είναι σαν να μου λες ότι θα τοπαιρνες τοις μετρητοίς αν τον άκουγες σε κείνο που είπε «Μα έλεγα σε όλους ότι πωλούμαι σε τιμή ευκαιρίας. Και να με αξιοποιήσουν σε κάτι». Δηλαδή αν εννοούσε ότι ήθελε να γίνει υπουργός πολιτισμού άδικο θα είχε; Αν όπως έγινε ο Μικρούτσικος γινόταν κάποτε κι αυτός, η αξιοποίησή του θαταν ξεπούλημα; (Άσε που με τον Μικρούτσικο (που κι εσύ κι εγώ αγαπάμε, π.χ. για τις μελοποιήσεις του Χικμέτ και του Βολφ Μπίρμαν) ήταν που παρακάλαγε να δώσει συναυλία στο Μέγαρο και δεν του δίνανε και το Ποντίκι είχε γράψει «Μίκη, μη το πάρεις κατάκαρδα που ο υπουργός πολιτισμού δεν σου έδωσε το μέγαρο για συναυλίες, κι αυτός όπως και πολλοί άλλοι μουσικοί της γενιάς του, μια τρίχα απ τ αρχίδια σου είναι..»αυτό μάλλον τοπα από μέσα μου, αν η Γεωργία ήταν Γιώργος μάλλον θα τοχα πεί απ έξω μου) Και όσον αφορά το ότι είναι γέρος, είναι σε τίποτε εμπόδιο σε νέους; Κρατάει καμιά θέση και δεν ξεκουμπίζεται να την πάρει άλλος; Θέση στη συνείδηση και την αγάπη του κόσμου έχει, αλλά αυτό δεν είναι θέση που διορίζεσαι και μετά την παίρνει άλλος όταν γερνάς. Αν υπάρχει άλλος τότε χωράει και αυτός, αφού δεν είναι θέση για λεφτά που να πρέπει να μοιραστούν (από μέσα μου: δεν λένε ότι τα ψυχικά αγαθά είναι σαν τα πέντε ψάρια και ψωμάκια που μοίρασε σε πέντε χιλιάδες μερίδες ο Χριστός και χορτάσανε όλοι;) Ούτε είναι θέση που μπορεί κανένας να εμποδίσει άλλον, ούτε να την κληρονομήσει σε άλλον. Εντάξει, τα ΜΜΕ μέσω της προβολής ή αποσιώπησης μπορούν να διορίζουν ή να εμποδίζουν στο θέμα αυτό αλλά ο Θεοδωράκης δεν είναι ΜΜΕ, ούτε κανας ευνοούμενος των ΜΜΕ, τις παρεμβάσεις του απ το ίντερνετ τις ακούμε συνήθως ή απ τον Λαζόπουλο. -Εκεί έστειλε επιστολή να μη συμμετέχει κόσμος σε μια κινητοποίηση. -Μπορείς να μου πεις τι ακριβώς έλεγε η επιστολή που διάβασε ο Λαζόπουλος; -Θα την βρω και θα σας την στείλω. -Συμφωνείς ότι για να πούμε σε τέτοια πράγματα «αρκετά έκατσες παπούλη» αρκεί να κάνουμε εμείς κάτι αλλά σε αυτό μας εμποδίζουν τα πάντα πλην του παπούλη; Που μάλιστα προσπαθεί και να βοηθήσει; Αλλά ακόμα και στα δύο κόμματα που όντως εμποδίζουν, θα τους πούμε μιά, θα τους πούμε δυό, ότι εμείς ψηφίζουμε το κόμμα του κανένα, την τρίτη φορά θα μας πουν, και με το δίκιο τους: «Εμείς φταίμε που δεν υπάρχει στον ορίζοντα εναλλακτική;* Εμείς είτε ως ανίκανοι είτε ως καθάρματα από συμφέρον, κάνουμε αυτά που κάνουμε. Την εναλλακτική εσείς να την κάνετε. Όχι να μας κατηγορείτε που δεν σας τη φτιάχνουμε εμείς. Αν είχαμε δώσει δείγματα ότι ακολουθούμε μια σωστή πορεία και ότι απλώς κάπου κάνουμε κάθε τόσο νερά, τότε εντάξει να μας διορθώνατε, αλλά εδώ και τόσα χρόνια έχουμε ξεφύγει τόσο που δεν έχει νόημα να μας λέτε ότι φταίμε. Είναι τόσο εφ όλης της ύλης αυτό που θέλετε που οι μόνοι που φταίνε είστε εσείς που τόχετε αφήσει στον κανέναν και δεν μπορείτε να αναδείξετε κάποιο τρίτο φορέα. Εσείς είστε πιο ανύπαρκτοι κι από μας που εκτελούμε απλώς εντολές. Ωραίο το λογοπαίγνιο «ψηφίζουμε τον κανένα» αλλά πάνω από δυο φορές κρυώνει το αστείο, το κανένα δεν τον ψηφίζετε απλώς, είστε ο κανένας». Είναι σαν την τάξη που όταν ερχόμαστε και φωνάζουμε γιατί έχουμε πολλούς απόντες, μας λέτε και με το δίκιο σας «Τι φωνάζετε σε μας *Δεν συζητήσαμε σχεδόν καθόλου, θεωρώντας ότι τα ευκόλως εννοούμενα παραλείπονται κι ότι σίγουρα το βλέπουμε παρόμοια, το ότι ισχύει κι εξής αντίλογος: «Τι; Για να κάνει κάποιος κριτική στην κυβέρνηση πρέπει ναχει πρόταση; Δεν έχει πρόταση αυτός που πληρώνεται για να βρει και θαχει ο φορολογούμενος που και τον πληρώνει και έχει όλο και λιγότερη πρόσβαση στην μόρφωση; Μήπως και για αυτό το θέμα θα πρέπει να βρει λύση πριν τους ξεχέσει;» 2

3 κύριε; Εμείς παρόντες είμαστε. Να τους βρείτε τους απόντες να τους τα πείτε». -Και για τους γέρους και για το ποιος φταίει, κι εγώ έτσι τα λέω στους φίλους μου. Ισχύουν. -Χαίρομαι που συμφωνούμε. Και φυσικά, απ την μια μεριά δεν ισχύουν για όσους ψηφίζουν ΚΚΕ όπως θα ψήφιζες εσύ κι όπως ψηφίζω εγώ, αφού το ΚΚΕ είναι μια τρίτη εναλλακτική από την άλλη μεριά ισχύουν και παρα-ισχύουν και για μας, ή τουλάχιστον για όποιον σαν κι εμένα λέει ότι δεν αρκούν όσα προτείνει το ΚΚΕ, άρα πρέπει να υπάρξει τέταρτη εναλλακτική. Έτσι βέβαια θα το καταντήσουμε ότι αν υπάρξει τέταρτη θα ψάχνουμε για πέμπτη κλπ κλπ. Επίσης όποιος πάει να μην μπει σε τέτοιο φαύλο κύκλο θα του λένε οι Πρετεντέρηδες και άλλοι «Γιατί κάνεις κριτική; Εσύ έχεις λύση; Αν όχι, γιατί μιλάς;». Έχει άδικο ο Λαζόπουλος ύστερα που απαντάει τα γνωστά; Εννοώ «Τι; Για να μιλήσω πρέπει ναχω λύση; Εγώ κωμικός είμαι και για να πω καν όσα λέω μας βγαίνει ο κώλος επί μια βδομάδα κάθε φορά εμένα και τους συνεργάτες μου. Εσείς και στα δυο κόμματα και στο ΚΚΕ κλπ οικονομολόγους δεν έχετε; Εμένα ρωτάτε αν έχω λύση; Αυτοί να προτείνουνε και, ύστερα, δουλειά δική μου είναι να την παρουσιάσω ευρύτερα αν αξίζει ή να την γελοιοποιήσω ευρύτερα αν είναι για πέταμα». Λες και το να έχει κάποιος λύση σημαίνει κάτι που χωράει σε κάποιο σκονάκι και άρα λέγεται σε μια φράση, σαν τα τεστ γνώσεων που λες ένα όνομα και παίρνεις πέντε χιλιάδες ευρώ ενώ είναι εκπόνηση ολόκληρου σχεδίου, προσδιορισμός συνεπειών, καλών και κακών, αδιεξόδων και ευκαιριών, συμμαχιών και αντιπάλων, κλπ κλπ. Μα τέλος πάντων, στο αρχικό που μου πες, με το «Ε, αααν με θέλει ο Αντρέας, εντάξει, τότε να συνεργαστώ με το ΠΑΣΟΚ» αφού δεν το πήρες για ευγενική ειρωνεία, ειρωνεία, όχι αυτοειρωνεία, μήπως τουλάχιστον άκουσες από την φημολογία καιρών μεταπολίτευσης ότι τον ευχαρίστησε ο Αντρέας τον Μίκη για το τραγούδι πουλεγε «Δέρνουν το βράδυ στην ταράτσα τον Αντρέα» που το λέτε και στις χορωδίες την 17Ν -Το «σφαγείο» δεν εννοείτε; -Ακριβώς Κι ο Μίκης του απάντησε «μα δεν τόγραψα για σένα, για τον Λεντάκη τόγραψα» -Ώωχ! Κι αυτός δεν πουλήθηκε; Σαν την Δαμανάκη. -Μα Τέλος πάντων (από μέσα μου: Ίσως ξανατύχει να μιλήσουμε για το θέμα*) Πάμε στην πρόσφατη διακήρυξη του Θεοδωράκη. -Για την Σπίθα μιλάτε; -Ναι. Η ομιλία ήταν δυο ώρες. Η Τρέμη την ανέφερε για κάτω από 10 δευτερόλεπτα, λέγοντας απλώς ότι ο Μίκης προέτρεψε σε ανυπακοή, αναφέρανε δηλαδή μέσα στο όλο φλου την πιο αμφιλεγόμενη λέξη για να μπορούν όσοι θέλανε να προσπεράσουν την ομιλία χωρίς καν να την ακούσουν. Αν δεν την άκουγα ολόκληρη στο Zougla.gr όπου αμέσως την ανέβασε ο Τριανταφυλλόπουλος. -Μα τι ονόματα είναι αυτά που αναφέρετε; -Έτσι δεν πάμε πουθενά, ούτε καν ξεκινάμε. Ανεξάρτητα από το πού θεωρεί κανείς ότι καταλήγει αν προσθέσει όλα τα συν και τα πλην του Τριανταφυλλόπουλου υπάρχει καμιά λογική να μη δούμε το τι λέει ο Μίκης επειδή τον έβαλε η ζούγκλα όταν τον λογόκρινε το Μέγκα; Αν αρχίσουμε να λογοκρίνουμε και εκ μέρους του εαυτού μας τα όσα ακούμε και μετά να παραπονιόμαστε εκ μέρους του εαυτού μας για την λογοκρισία που μας επιβάλλουν οι άλλοι θα σχιζοφρενέψουμε από μόνοι μας πριν μας τρελάνουν. Στην αρχή λοιπόν ο Μίκης λέει τα γνωστά, κι απορούμε τι την θέλει την διακήρυξη αν μόνο αυτά θέλει να πει, αλλά όλο και σκεφτόμαστε ότι δεν μπορεί να συνεχίζει μόνο έτσι, στα ίδια και τα ίδια, σε μαραθώνιο δύο ωρών. Ξαφνικά εμφανίζει έναν Κασιμάτη, δεν ξέρω αν τον ξέρεις, εγώ απλά ακουστά τον είχα, τον συνταγματολόγο εννοώ, γιατί Κασιμάτηδες υπάρχουν κι αρκετοί άλλοι, και αυτός εξηγεί τι παραβιάσεις αφ ενός του συντάγματος και αφ ετέρου του διεθνούς δικαίου, περιέχει το μνημόνιο, και έτσι μαθαίνουμε πλήρως τι είχαν υπογράψει οι κυβερνώντες είτε το διάβασαν κιόλας είτε όχι, και τι οι δημοσιογράφοι δεν μας είχαν αναφέρει ποτέ. Εκεί καταλαβαίνουμε και ότι ένας από τους λόγους για τους οποίους ήθελε να κάνει την ομιλία ήταν να δώσει στον *Πριν καμιά εικοσαριά χρόνια σε μια μεγάλη φοροδιαφυγή και εισφοροδιαφυγή που είχαμε καταγγείλει διάφοροι συνάδελφοι μόνο ο Λεντάκης την κατήγγειλε εντός βουλής. Προσωπικά, μου άρεσε επίσης η μελέτη του, που έγραψε εκείνο τον καιρό, «Ο Έρωτας στην Αρχαία Ελλάδα». Για πιο ολοκληρωμένη εικόνα, θα βοηθήσει λίγο γκουγκλ. 3

4 Κασιμάτη βήμα και ακροατήριο να ακουστούν και να διαδοθούν αυτά που αν μίλαγε ή έγραφε μόνος του κάποιος Κασιμάτης ελάχιστοι θα δίνανε προσοχή. Μετά αναφέρει το γίνεται σε Θράκη και Αιγαίο, αναφέρει και ξανα-αναφέρει, και ξανα-ξανα-αναφέρει, το ότι το όχι στην συνεκμετάλλευση δεν γίνεται χωρίς αμυντικές δαπάνες, το δε αίτημα για περιορισμό αμυντικών δαπανών, δημιουργεί την γνωστή αντίφαση (που όλοι αμέσως επισημαίνουν στην Παπαρήγα) που όμως εξηγείται μόνο αν τονιστεί ότι μπορεί να γίνει μόνο αν συμφωνήσουν οι Τούρκοι να κάνουν τον ανάλογο περιορισμό δαπανών αν θεωρήσουν ότι και αυτούς θα τους αλάφραινε αυτό. Μετά πηγαίνει στο θέμα μεταναστών που συζητιέται τόσο, και στις ευθύνες της Ευρώπης, που τα ακούμε συνεχώς, και μετά σε ένα θέμα που δεν το ακούμε ποτέ: τις προσπάθειες που κάνει εδώ και είκοσι χρόνια ομάδα νομικών μαζί με τον Γλέζο να προσφύγει αφ ενός για πολεμικές αποζημιώσεις που μας οφείλει η Γερμανία, αφ ετέρου για ένα τεράστιο κατοχικό δάνειο που μας είχε αποσπάσει και είναι σχεδόν το μισό χρέος. Στην επιτροπή αυτή είχαν κόψει την καλημέρα και οι κυβερνήσεις και οι αντιπολιτεύσεις, και δεν την ανέφεραν ποτέ τα ΜΜΕ. Μετά κάνει ένα συστηματικό κατάλογο των προβλημάτων που πρέπει να μελετηθούν, δεν τα λύνει! τι διάλο, θέλουν πολλή δουλειά και από πολλούς και ειδικούς, όχι από έναν που θα του πούνε οι άλλοι «πες μας την λύση σου. Και σε όχι πάνω από τρία λεπτά», και που μάλιστα μουσικός είναι...και μετά μιλάει για ομάδες μελέτης σε χώρους δουλειάς ή σε γειτονιές ή σε κλάδους και για συντονισμό των ομάδων, και μετά λέει για ανυπακοή και λέει τι εννοεί. Και καταλήγει στο τι εννοεί τώρα με το η Ελλάδα στους Έλληνες, το σλόγκαν με το οποίο ο Αντρέας που το λάνσαρε το εφάρμοσε με τον γνωστό τρόπο, πούλεγε και η μια σελίδα του δισέλιδου που μουδωσες, το πώς δηλαδή αφαιρούσε την Ελλάδα από τους Έλληνες μέσω δανείων και με εκχωρήσεις που τελικά υπέγραψε ο γιός του που πήρε την εξουσία από το καλό όνομα πουχε αφήσει ο πατέρας του μέσω πραγμάτων που ακόμη και πριν λίγο καιρό δεν είχε φανεί σε όλους ότι θα οδηγούσαν εκεί που τώρα οδήγησαν σαν μπλόφα και φάρσα, και αναιρούν και το καλό όνομα και τα πάντα. Γιατί δεν προσφέρει υπηρεσία ο Θεοδωράκης λοιπόν με αυτό που κάνει; Αν άλλοι του τα βρήκαν στο ιντερνετ είναι κακό; Τον φαντάζεσαι να κάθεται να πληκτρολογεί όλη μέρα; Η προσφορά του αυτή θάτανε; Αν άλλοι έγραψαν τα άρθρα που βρήκε στο ιντερνετ κακό είναι; Αυτός μουσικός είναι. Το ιντερνετ δεν είναι μόνο για να γράφουμε και να μας διαδίδουν, τι διάλο;! είναι και για να διαβάζουμε και να διαδίδουμε. Και ο κόπος καν να διαλέξει από ωκεανούς πληροφοριών και να βάλει μαζί αυτά που θα οδηγούσαν σε μια εικόνα αρκετά ευρεία για ναναι πλήρης και ταυτόχρονα αρκετά σύντομη για να την συλλαμβάνουν και μη ειδικοί, είναι προσφορά, όπως επίσης προσφορά είναι και το να τα μεταφέρεις από το ευρύτατο ίντερνετ σε κάτι όπου να τα βρίσκουν όλοι, τελικά σε ένθετο στη Σαββατιάτικη Ελευθεροτυπία. Αλλά πες πως ούτε την συγκέντρωση υλικού την έκανε ο ίδιος και πως ο ίδιος απλώς την διάβασε και την κατάλαβε και την στήριξε με τον ενθουσιασμό με τον οποίο τα κάνει όλα. Αλλού είναι το πράγμα όπου είναι αναντικατάστατος, προφανώς. Το ότι επειδή τον αγαπάνε τόσο πολλοί άνθρωποι θα διαδοθεί ενώ αλλιώς πότε και πού να βρουν να συγκεντρωθούν όλοι οι ενδιαφερόμενοι να βοηθήσουν σε αυτό το θέμα; Ενώ ευρισκόμενοι εκεί που τους κάλεσε θα βρουν κι ο ένας τον άλλο και θα φτιάξουν ομάδες μελέτης, δράσης κλπ. Άρα αυτός είναι άχρηστος; ή αυτοί που είπαν «πάλι τα ίδια ο Μίκης»; Και που αντί να ακούσουν, μπας και καταλάβουν τι έφτιαχνε και γιατί, απλώς ενδιαφέρονταν ναχουν γνώμη να εκφέρουν νομίζοντας πως ξέρουν να διαβάσουν βουλωμένα γράμματα, ή έκριναν όσα έλεγε από το αν είπε τίποτα νέο, λες και τα παλιά τα είχαν ήδη αξιοποιήσει, ή λες και αν πήγαιναν να τα αξιοποιήσουν θα τους άκουγαν οι όμοιοί τους που δεν ακούνε ούτε κοτζάμ Θεοδωράκηδες. Απ όλα όσα του πρότεινε του Μίκη να κάνει, ο μεταλλεργάτης που τον έλεγε Μίκι Μαους και «γκαου μπιο σαν την γιαγιά του» στο κειμενο που μουστειλες τι δεν έκανε εδώ ο Μίκης; Όλα κι άλλα τόσα. Αν βέβαια δεν είναι εγωιστής θα το παραδεχθει ο μεταλλεργάτης. Αλλιώς μπορεί μέχρι και να τον κατηγορήσει γιατί ταπε την 1 η Δεκεμβρίου κι όχι 30 Νοεμβρίου. Εκτός πια κι αν Ήθελες να πεις κάτι ή να ολοκληρώσω; -Συνεχίστε. 4

5 -Στα περί ξεμωραμάρας, γκάου μπίο κλπ, ή στα περί καθυστέρησης, όταν λέγονται από μη ειδικούς απλώς ρωτάω αυτούς που τα λένε πόσους μη ξεμωραμένους ξέρουν που ήδη κάνανε πιο ολοκληρωμένη και συγκροτημένη πρόταση εργασίας; Στα ανάλογα σνομπαρίσματα από ειδικούς τους ρωτάω πόσες πιο ολοκληρωμένε προτάσεις για ξεκίνημα ήδη κάνανε οι ίδιοι; Πότε περιμένουνε; Στο γιατί επιμένει ο Θεοδωράκης να ανακατεύεται αντί να αφήσει καναν άλλο, ρωτάω πού είναι αυτός ο άλλος και γιατί δεν εμφανίζεται;..θάλεγες κάτι;..μη μας πει όμως αυτός ο άλλος ότι φοβάται τη γεροντοκρατία και περιμένει να πεθάνουν οι γέροι. (Από μέσα μου: Είναι σαν αντεστραμμένο το ανέκδοτο που πάει στον σύμβουλο γάμων-διαζυγίων ένα ζευγάρι 95-άρηδων και θέλει να πάρει διαζύγιο. «Και τώρα ήρθατε;» «Περιμέναμε να πεθάνουν τα παιδιά»).πες τι πήγες να πεις και σε διέκοψα. Σόρρυ -Αυτό ήθελα να πω κι από πριν. Ότι και οι νέοι και οι γέροι μπορούνε να πούνε ο ένας στον άλλο «Η μισή ντροπή δική μας κι η μισή ντροπή δική σας» -Όκεϋ, αν και το ηθικο δίδαγμα που ήθελα να βγάλω δεν ήταν για ντροπές αλλά περί του να μην αποκλείουμε ακρόαση σε ανθρωπους που μιλάνε για δίωρα και δεν τα λένε σε τρίλεπτα όπως στο youtube*. Τους χλευασμούς για τον Μίκη και τη διακήρυξή του θα τους διάβασες. Όπως βλέπεις, τίποτε από αυτούς δεν δείχνει ότι άκουσαν οι χλευαστές τι είπε. Αν του δανείζαμε τα αυτιά μας μόνο για τρίλεπτα τότε χαιρετίσματα. -Σωστά. Αλλά κάτι λέγατε λίγο πριν και σας διέκοψα. -Τότε που οργάνωσε, σαν ρεβάνς της ιστορίας όπως την έλεγε, τη συναυλία στην Μακρόνησο, ήδη υποβασταζόταν, αλλά μόνο όταν είχε σκάλες. Ήταν κι ο Νταλάρας, κι ο Λέκκας, αλλά τα περισσότερα απ αυτά που τραγουδάει κι ο ίδιος ο Μίκης τα τραγούδησε ο Μπέζος, που εκείνο τον καιρό τον υποδυόταν κιόλας, αλλά το «και τούτοι μες στα σίδερα και κείνοι μες στο χώμα» τοπε ο ίδιος. Μερικοί όταν τον είδαν στις ειδήσεις λέγανε «Μα τι επιμένει μέχρι τελευταία στιγμή; Αφού δεν του βγαίνει», λες και ήτανε ζήτημα να βγάλει κανα μεροκάματο ακόμα. Έτσι και χειρότερα είναι να ρωτάνε τώρα γιατί δεν έκανε κανας άλλος την διακήρυξη. Τον Μίκη πρέπει να ρωτάνε ή αυτούς που δεν την έκαναν; Ο ίδιος αυτούς θα ρώταγε. Στην δε άλλη περίπτωση, αν ρώταγαν τον Μπέζο, απλώς θα τους έλεγε «Ρε παιδιά, με φαντάζεστε εμένα δίπλα στον Μίκη να δείχνω, εγώ, με το δάχτυλο στη γη λέγοντας «κι εκείνοι μες στο χώμα»; Δεν θα μου φωνάζατε «Κάτσε κάτω Δόγγανε»; Πάμε ξανά στην κακομοιριά με την οποία λες ότι παρακάλαγε τον Αντρέα, ή που άλλοι έγραφαν στο ιντερνετ οτι «κωλοτρίβεται» με τον Πάγκαλο επειδή τον είχε δίπλα του στο «στην υγειά μας» του Σπύρου Παπαδόπουλου. Αν τραγούδαγε ο Πάγκαλος μαζί του «πήραμε την ζωή μας λάθος» και αν θυμόταν που κοιμήθηκαν στο ίδιο κρεβάτι μια φορά, λίγο πριν την χούντα, που έπρεπε να μην κοιμούνται σπίτια τους μη συλληφθούν αν γινόταν πραξικόπημα, και τους στείλαν σε ένα σπίτι που έμεναν δυο κοπέλες και που όταν πήγαν να μαγειρέψουν είπε ο Μίκης «παντρεμένοι κι οι δυο αλλά τώρα περάσαμε στην παρανομία, άρα μπορούμε να είμαστε παράνομοι και σ αυτό, αλλά ναμαστε ευγενείς να μη διαλέξουμε, να αφήσουμε τα κορίτσια να διαλέξουν», αλλά ξαφνικά ήρθε η μαμά τους, τους φίλησε και τους είπε «εσείς να κοιμηθείτε στο δικό μου κρεβάτι που είναι διπλό, εμείς θα βολευτούμε στους καναπέδες», αν έγιναν όλα αυτά στο «στην υγειά μας» δυο μέρες πριν ο Πάγκαλος πει ότι το μνημόνιο είναι ευτυχία, τότε ο Μίκης γίνεται ρεζίλι ή ο Παγκαλος; Ούτε φάρσα στημένη να τουχε. Ο Μίκης θαταν ρεζίλης αν τακανε αυτά για να αποσπάσει κάτι από τον Πάγκαλο. Τι υπάρχει που να τουχει λείψει του Μίκη και να το διαθέτει ο Πάγκαλος ή η θέση του *Και πριν το youtube υπήρχε παρόμοιο πρόβλημα συγκέντρωσης μαθητών κατά την παρακολούθηση μαθημάτων. Κάθε πέντε λεπτά οι μαθητές θέλουν κάποιο διάλειμμα (μακάρι να τοθελαν όλοι ταυτόχρονα τουλάχιστον, ώστε η διάσπαση που γίνεται στο όλον της τάξης να μην είναι συνεχής). Όταν το είχαμε πρωτοδεί αυτό οι καθηγητές, το είχαμε αποδώσει στο ότι ήταν γενιά που είχε μεγαλώσει με τα διαφημιστικά της τηλεόρασης να διακόπτουν το έργο αντί να είναι όλα μαζί στην αρχή ή στο τέλος, ή σε μόνο ένα διάλειμμα στην μέση. Παλιά δεν μπορούσε κάποιος να συγκεντρωθεί στην πλοκή του έργου αν την κόβανε κάθε τόσο. Μετά την αλλαγή αυτή δεν μπορεί να συγκεντρωθεί αν δεν του την κόβουνε, λες και παθαίνει υπερφόρτωση στα πέντε λεπτά. 5

6 Πάγκαλου να του το δώσουν μη του μείνει απωθημένο; Μέγαρο να κάνει συναυλία; Την έκανε. Υπουργείο πολιτισμού; Τώρα που ακόμα και για να περπατήσει ο Μίκης υποβαστάζεται τι να το κάνει; Λεφτά; Δόξα; Τα έχει. Εξουσία; Ούτε ο Πάγκαλος ούτε κανείς άλλος στην κυβέρνηση έχει εξουσία, άρα ποιάν να δώσει; -Και η ανθρώπινη απληστία; -Εντάξει, μπορούμε να φανταστούμε δυο-τρία πράματα που να τουχουν λείψει και, αν είναι άπληστος, να τα επιθυμεί. Ας ξεκινήσουμε με ένα που σίγουρα θα τοχεις ακούσει, αλλά δεν είναι σίγουρο ότι ονομάζεται απληστία. Κάποτε έλεγαν στα παιδιά της ΚΝΕ ότι ήταν προδότης και μετά το πήραν πίσω. Και τους είπαν και να πηγαίνουν πόρτα-πόρτα να βοηθήσουν να εκλεγεί δήμαρχος Αθηνών. Κι αυτός ρώταγε την ηγεσία του ΚΚΕ «και με τι μούτρα τους λέτε τώρα να με βοηθήσουν να βγω δήμαρχος;»* Άρα ένα απωθημένο είναι ότι ποτέ η αποκατάσταση δεν αποκαθιστά αρκετά, αλλά αυτό δεν είναι απληστία. (Από μεσα μου:για πιθανή απληστία-απληστία θα θυμηθώ να επιστρέψω αν έχουμε χρόνο, αλλιώς νεξτ τάιμ). Δεν ολοκλήρωσα όμως ακόμα την απόδειξη ότι η φράση «ε, ααν με θέλει κι ο Αντρέας» δεν είναι κακομοιριά αλλά πλάκα και μάλιστα αφ υψηλού κι όχι από χαμηλού ή από καν θέση ισοτιμίας. Α! Κι έχω να προσθέσω και την απάντηση του ίδιου όταν τον ρώτησαν ευθέως πώς γίνεται ναχει γράψει, έφηβος, και τον ύμνο της νεολαίας του Μεταξά και μετά να είναι ΕΠΟΝίτης. -Αυτό δεν με προβληματίζει, η εξέλιξη δεν είναι ασυνέπεια. Αλλά να μου τα πείτε γιατί δεν τα ξέρω όσα μου λέτε**. -Έφηβος άκουσε για κοινωνικό έργο της νεολαίας Μεταξά, π.χ να συντρέχει τους μόλις αποφυλακισθέντες μέχρι να βρουν δουλειά, πολιτιστικές εκδηλώσεις κλπ και ασπάστηκε τους σκοπούς της. Οι τοπικοί τους αρχηγοί απομυθοποιήθηκαν όταν δεν έκαναν αντίσταση κατά των Γερμανών και όταν οι νέοι που συλλαμβάνονταν έβρισκαν στη φυλακή αριστερούς κι έβλεπαν ποιοι αντιστέκονταν, κι όταν μάθαιναν ότι οι αριστεροί που είχε φυλακίσει ο Μεταξάς είχαν ζητήσει να αποφυλακιστούν για να πάνε στο μέτωπο. -Σας άρεσε το «Ψυχή βαθειά»; -Πάρα πολύ -Εμένα όχι. Επαναλάβαμε τις απόψεις που θα ανέμενε κανείς και από τους δυο μας, μα αφού εήταν πρόσφατη, ούτε καν δυο ετών, η μάχη ανάμεσα στις υπέρ και τις κατά κριτικές κι αφού δεν διέφεραν σε τίποτε από εκείνες οι απόψεις μας και αφού δεν αλλάξαμε απόψεις ούτε ο ένας ούτε ο άλλος άρα δεν πολύ-υπάρχει «είδηση» να καταγράψουμε. -Πάμε σε αυτό που είχαμε αρχίσει. Πέρισυ το καλοκαίρι έγραφε μια δημοσιογράφος ότι οι παρέες του γιού της είχανε πάει διακοπές κι εκείνος, μόνος και μπαίνοντας πολύ στο ιντερνετ, βρήκε την ταινία Serpico και όταν έμαθε ότι το σάουντ-τρακ τοχε γράψει ο Θεοδωράκης είπε «Μαμά, τόσο σπουδαίος άνθρωπος είναι ο Θεοδωράκης; Τον ξέρει κι ο Αλ Πατσίνο;» (Πού νάξερε δηλαδή ο μικρός κι ότι όταν μετά την μουσική του Ζορμπά του πρότειναν να πάει να δουλέψει στο Χόλλυγουντ είπε «Θα αφήσω τον γάμο να πάω για πουρνάρια;», θεωρώντας γάμο την πολιτιστική επανάσταση που έφτιαχνε με τους «Λαμπράκηδες». Και πού νάξερε κι ο Μίκης, που είναι γαλλομαθής κι όχι αγγλομαθής ότι Χόλλυγουντ σημαίνει «δάσος από πουρνάρια» αφού το holly δεν σημαίνει άγιος, εκείνο θέλει ένα l όχι δυο. Και πού νάξερε ο μικρός κι όσα είχαμε πει για τον Μίκη στην Γαλλία και στην Αγγλία. Βέβαια με την ευκαιρία της ερώτησής του θα του τα είπε η μαμά του που σίγουρα τάξερε, αφού ήταν και δημοσιογράφος) Το μουσικό θέμα του Serpico, που συνοδεύει τον Αλ Πατσίνο σε μια μοναχική στιγμή στην νύχτα μιας πόλης (εύκολα βγαίνει στο youtube) είναι η *Πέρισυ στον Περισσό στα δεκάωρα για τον Ρίτσο, όταν σε μια ταινία εμφανίστηκε ο Ζαχαριάδης έπεσε χειροκρότημα. Στον Θεοδωράκη, αργότερα στο φιλμ, καθόλου. Θεώρησα ότι ήταν φαινόμενο τύπου «τα ευκόλως εννοούμενα παραλείπονται» ενώ στον Ζαχαριάδη δεν παραλείφθηκε γιατί όλο και κάποια αμφισβήτηση, και μετά αποκατάσταση, θαχε υπάρξει. Όταν το είπα σε φίλους, που νέοι ήταν στα πόρτα-πόρτα για Θεωδωράκη δήμαρχο, μου είπαν «ρε πώς φαίνεται το ότι δεν ήσουν ΚΝΕ. Ακριβώς το αντίστροφο είναι η ερμηνεία». Μήνες αργότερα είδα τις συνεντεύξεις του στην εκπομπή της Φλέσσα και άκουσα και για το «με τι μούτρα λέτε τώρα στην ΚΝΕ να πάει πόρτα-πόρτα» **Πολλά απ όσα όσα θα δούμε είναι απ το «Άξιος Εστί» του Γιώργου Μαλούχου. Κι άλλα είναι από αφιερώματα της τηλεόρασης, π.χ. από 4 πολύωρα επεισόδια της μεταμεσονύκτιας εκπομπής «Στα άκρα» της Βίκυς Φλέσσα. Δυστυχώς ξεχνάω τον τίτλο του άλλου εξ ίσου θαυμάσιου αφιερώματος Ιούνιο ή Ιούλιο 2009 (με θαυμάσιο οπτικομουσικό σήμα στην αρχή κι επίσης πολλά επεισόδια).υγ: Λεγόταν «Το χρώμα της ελευθερίας» (6 επεισόδια) 6

7 μελωδία που εμείς ξέρουμε σαν μελοποίηση του στίχου του Μανώλη Αναγνωστάκη «και περπατούσα μέσα στη νύχτα χωρίς να γνωρίζω κανέναν/κι ούτε κανένας με γνώριζε» Αν θέλαμε να απαντήσουμε στον μικρό που ρώταγε αν ο Θεοδωράκης είναι τόσο μεγάλος άνθρωπος που τον ξέρει κι ο Αλ Πατσίνο, τότε τι βιντεοκλιπ από ζωή του Θεοδωράκη θα μπορούσε να συνοδεύει την αντίστοιχη μελωδία και τους στίχους μαζί; Όταν βγήκε από τη Μακρόνησο κι έπρεπε να παρουσιαστεί στην Κρήτη τον πήγανε με το στρατιωτικό φορτηγό μεσάνυχτα στην Ομόνοια και του είπανε πρωί-πρωί ναναι στον Πειραιά. Ήταν με πατερίτσες λόγω ενός βασανιστή που ειδικεύονταν σε εξαρθρώσεις, και τα καφενεία δεν τον βάζανε μέσα γιατί έδειχνε φαντάρος με ψείρες. Τα λεωφορεία είχανε σταματήσει και πήγε στον Πειραιά με τα πόδια, ή μάλλον με τις πατερίτσες, κυριολεκτικά δηλαδή «και περπατούσε μέσα στη νύχτα χωρίς να γνωρίζει κανέναν». Στην Κρήτη πριν παρουσιαστεί πήγε κι έκανε μπάνιο στην θάλασσα αλλά επειδή κυνηγούσαν κάποιον θαλάσσιο σαμποτέρ κι αυτός ήταν άγνωστος, φάνηκε ύποπτος, συνελήφθη και τον πήγαν για φάλαγγα στο πόδι που τουχε μείνει γερό γιατί μη όντας κοντά στα πράγματά του να δείξει ταυτότητα δεν ξέρανε ποιος ήταν ούτε και ποιος δεν ήταν, κυριολεκτικά δηλαδή «κι ούτε κανένας, κι ούτε κανένας τον γνώριζε, τον γνώριζε». Α! Αν αναρωτιέσαι γιατί δεν είναι κουτσός, η απάντηση είναι ότι όταν μετά από καιρό βγήκε κι απ τη φυλακή της Κρήτης τον πήγανε σε έναν τσομπάνο στα βουνά που ήταν ειδικός να βάζει στη θέση τους εξαρθρωμενα μέλη. Όχι από χόμπυ αλλά επειδή στα κατσάβραχα εξαρθρώνουν πόδια και τα κατσίκια, γελάδια κλπ. Εκείνος είπε ότι φτιάχνεται το πόδι αλλά μπορεί να πεθάνει από τον πόνο και τον ρώτησε «Εσύ ορέ δέχεσαι να αποθάνεις;» «Ε, τι να κάνω; Να αποθάνω» Τον ποτίσανε τσικουδιές αντί αναισθητικού, έφτιαξε το πόδι. Να και μια πλάκα: Στην Κρήτη αυτόν κι ένα φίλο του απ τη Μακρόνησο τους λέγανε ντουβάρια. Ρωτήσανε γιατί και ήταν απ το Ρωσσικό ταβάριτς=σύντροφος. Τέλος πάντων, αυτά έχουν και πλάκα, αλλά μη κοιτάς τώρα που τα ανατριχιαστικά τα κάνουνε ή ρεαλιστικούς βίους του Χριστού τύπου Μελ Γκίμπσον ή θρίλλερ για μαζόχες έφηβους να τα βλέπουνε παρέα μεταμεσονύκτια για αδρεναλίνη και νευρικό γέλιο (ΥΓ:και μασούλημα ποπ κορν και νυχιών), τότε τα κάνανε ποίηση αλλά με περιορισμούς αφ ενός λόγω αισθητικής, ποίημα γράφανε όχι «εφιάλτη στο δρόμο με τις λεύκες» κι αφ ετέρου επειδή υπήρχε συγκεκριμένο πρόβλημα: να μη σαλτάρουνε τον αναγνώστη, όχι μόνο για να μη τρομάζει ο κόσμος και δεν γράφεται στο κόμμα, που λένε οι κακές γλώσσες, αλλά πάνω απ όλα για να μη σαλτάρουνε τους δικούς τους απ το άγχος. Πού να μάθαιναν οι γονείς, οι σύζυγοι ή τα παιδιά τους τι περνάγανε; Άντε, πες ότι θα αντέχανε να μαθαίνανε ότι «βράχο-βράχο τον καϋμό μου τον μετράω και πονώ/κι είναι το παράπονό μου πότε μάνα θα σε δω» σημαίνει ότι κουβαλάγανε κοτρώνες σε καταναγκαστικά έργα κι όχι ότι κωλοβαράγανε αλλάζοντας κάθε τόσο βράχο στον οποίο να καθίζουν τον κώλο τους έχοντας ως μόνο καψώνι την νοσταλγία για την μαμά τους. Θα αντέχανε όμως να μαθαίνανε ότι «μ αγκάθια προσκεφάλι πέρασαν τον ύπνο» σήμαινε ότι μερικοί, στο λεγόμενο «σύρμα» στη Μακρόνησο, βγάζανε την νύχτα δεμένοι γυμνοί σ ένα πάσαλο, με γάτες να τους δαγκώνουν όλη νύχτα; Άσε πια τι σήμαινε ο στίχος του Παναγούλη «Ο Γολγοθάς ας είναι μεσ στην φάτνη/οι μάγοι ας κουβαλάνε τα καρφιά/παράμερα ας σκάβονται οι λάκκοι/έτοιμος ο σταυρός ας καρτερά», ούτε οι σεναριογράφοι του Μελ Γκίμπσον και των νοσηρότερων θρίλλερ δεν θα καταλάβαιναν Ας το καλυτερα Παμε στον Θεοδωράκη ξανά. Μια φορά ο πατέρας του Θεοδωράκη, από άγχος κι απλή σύμπτωση ή από τηλεπάθεια, αν υπάρχει, έφυγε για Αθήνα λέγοντας στην γυναίκα του «κάτι θαχει συμβεί στον Μίκη» επειδή είχε αρχίσει και μαραινόταν το ένα από τα δυο κυπαρίσσια στην αυλή τους, που τοχε βαφτίσει «Μίκη» (το άλλο «Γιάννη» απ τον αδελφό του Μίκη). Μπόρεσε και πήρε άδειες επίσκεψης στην Μακρόνησο, γραμματέας υπουργείου ήταν ο ίδιος, κι όταν έφτασε στο Λαύριο στο λιμάνι είδε φορεία με τους πιο σακατεμένους του νησιού που ήταν για φόρτωμα στο στρατιωτικό φορτηγό που θα τους πήγαινε στο στρατιωτικό νοσοκομείο, το 401. Δεν τον γνώρισε τον Μίκη, επειδή εκτός από εξάρθρωση ποδιού είχε παραμορφωθεί και το πρόσωπό του από βγάλσιμο της γνάθου από χτύπημα του Ιωαννίδη, που νέος ήτανε εκεί βασανιστής. Ο ίδιος Ιωαννίδης που αργότερα έγινε ο δικτάτορας που αντικατέστησε τον Παπαδόπουλο μετά το Πολυτεχνείο. Ο Μίκης πήρε πολύ κουράγιο που τον είδε αλλά λόγω γνάθου δεν μπορούσε να μιλήσει να του πει 7

8 «εγώ είμαι». Αργότερα τηλεφώνησε στον πατέρα του ένας γνωστός του ότι ο γιος του ήταν όντως στο 401, σε ράντσο στο διάδρομο. Πήρε την μνηστή του Μίκη, την Μυρτώ, αλλά την άφησε έξω στον κήπο και μπήκε μόνος του, με τα πολλά τον γνώρισε κι έπαθε σοκ, άρχισε να φωνάζει «μια χαρά είσαι Μίκη μου, μια χαρά είσαι Μίκη μου» κι άρχισε να τρέχει, πήρε την Μυρτώ να φύγουν λέγοντάς της «δεν μπορείς να φανταστείς τι κάνανε στον Μίκη» κι εκείνη σε λίγο κατάλαβε ότι έτρεχε να βρει όπλο να αυτοκτονήσει και τον βοήθησε να συνέλθει να δουν τι θα κάνουνε (εν ολίγοις «βιντεοκλιπ» για το «Ένα δειλινό» που λέει «Ένα δειλινό με τσάκισαν στα δυό/μου κλέψανε την όραση μου πήραν τη αφή μου/μον μού μεινε η ακοή να σ αγρικώ, παιδί μου» *. Όταν επισκευάστηκαν, κάποιους απ το νοσοκομείο και μερικούς άλλους τους κατεβάσανε σ ένα υπόνομο με λύματα και αρουραίους και εκεί τους τρέφανε κατεβάζοντάς τους κάποιο φαγητό κάθε τόσο και επίσης κάθε τόσο ανεβάζανε κάποιον για εκτέλεση (από μέσα μου:έναν γνωστό μου, παππού μαθήτριας, πέθανε πριν 5-6 χρόνια, τον είχαν (μετά από αθώωση!) σε μπουντρούμι με πτώμα που σάπιζε μέσα σε λασπόνερα) Μετά από ένα σημείο τον ξαναγύρισαν στην Μακρόνησο. Τότε ήταν και φυματικός κι αυτό μια φορά τον έσωσε από θάνατο γιατί σ έναν ξυλοδαρμό με γκλομπ στην παραλία έκανε τόσο μεγάλη αιμόπτυση που οι βασανιστές σταμάτησαν κι έφυγαν νομίζοντας ότι αυτοί την προκάλεσαν χωρίς ακόμα να έχουν εντολή θανάτου (το ίδιο έγινε και με τους δεσμοφύλακες του παππού που λέγαμε που εξαφανίστηκαν όταν τον είδαν να βγάζει πολύ αίμα απ τη μύτη και το στόμα όπου τον χτύπησαν με ξιφολόγχη) Επίσης ο Θεοδωράκης θεωρεί ότι υπό μιαν έννοια τα βασανιστήρια κλπ τον έσωσαν από την πολύ προχωρημένη φυματίωση γιατί η μάχη με τις μολύνσεις των τραυματισμών θα πρέπει να του ενίσχυσε το ανοσοποιητικό).λίγο καιρό αργότερα τον πήγαν σε έναν ανοιχτό τάφο και του είπαν να γδυθεί και να μπει μέσα. Άφησε τις πατερίτσες, μπήκε και άρχισαν να πετάνε χώματα και πέτρες «και για να προφυλαχτώ απλώς κρατούσα τα αχαμνά μου» λέει. Τον σκέπασαν μέχρι πουμεινε μόνο το κεφάλι του έξω. Ένας ρώτησε «Άρχηγέ μουρθε χέσιμο. Να τον χέσω στη μούρη;» Έγινε σχεδόν αυτό, του άφησαν μια κουράδα μπροστά στην φάτσα κι έφυγαν. Ήρθαν φίδια, κατσαρίδες, αρουραίοι. Την πρώτη νύχτα τον περιεργάζονταν γιατί τέτοιο ζώο δεν τους θύμιζε τίποτα αλλά επικεντρώθηκαν στην κουράδα. Την δεύτερη νύχτα δάγκωναν και δάγκωνε κι αυτός. Έβγαλε μια τεράστια κραυγή. Τον άκουσε μια περίπολος, κανονικών φαντάρων όχι ψυχοπαθάκηδων, κι ήρθε και τον έβγαλε. (Από μέσα μου: Βέβαια στην Τέχνη αυτά λέγονται απλώς όπως στην κατάληξη του Πνευματικού Εμβατήριου «Έτσι, σάν έριξα καί τό στερνό δαυλί στό φωτογώνι, δαυλί τής ζωής μου τής κλεισμένης μές στό χρόνο, στο φωτογόνι τής καινούριας Λευτεριάς Σου, Ελλάδα, αναψυχώθηκε άξαφνα τρανή η κραυγή μου, ως νά ταν όλο χαλκός τό διάστημα, ή ως νά χα τ άγιο κελί τού Ηράκλειτου τριγύρα μου, όπου, χρόνια, γιά την Αιωνιότη εχάλκευε τούς στοχασμούς του καί τούς κρεμνούσε ως άρματα στής Έφεσος τό ναό, ως Σάς έκραζα, ως Σάς έκραζα, συντρόφοι!», αλλά μπορούμε να φανταστούμε το τι ενέργεια και τι ώθηση έχει επιστρατευθεί μέσα σε έναν άνθρωπο που έτυχε να ζήσει μετά από αυτά αντί να πεθάνει όπως οι περισσότεροι που έφτασαν μέχρι το τέτοιο αμήν, και να φανταστούμε το τι χρέος νιώθει να μιλήσει «για τούτους μες στα σίδερα και κείνους μες στο χώμα» και να φανταστούμε και το τι προορισμό νιώθει ότι του έχει αναθέσει η ζωή. Αυτά ως «βιντεοκλιπ» (αν επιμένουμε να μιλάμε με την γλώσσα της εποχής) σε στίχους που τον τάφο, τους αρουραίους και την κουράδα τα ονομάζουν «άγιο κελί του Ηράκλειτου τριγύρω μου» και θα συνέχιζαν σαν «γιά την όλη την Ανθρωπότη εχάλκευε τις παρτιτούρες του καί τις κρεμνούσε ως άρματα στής Μακρόνησος τό ναό, ως Σάς έκραζα, ως Σάς έκραζα, συντρόφοι!» *Αυτό δεν είναι απλώς μελοποιημένο αλλά και γραμμένο από Θεοδωράκη (το γνωστό ζεϊμπέκικο). Πιθανότατα αναφορά σε αυτό (με ποιητικό τρόπο) να αποτελούν, εκτός από απάντηση στο stairway to heaven (κι εκτός από αναφορά, βεβαίως, στην πραγματικότητα την ίδια!) και οι στίχοι του Τουρνά «το ροκ το Ελληνικό είναι ζεϊμπέκικο που το χορεύεις σταυρωμένος στο κενό/το ροκ το Ελληνικό είναι ζεϊμπέκικο δική μας σκάλα σε δικό μας ουρανό». Και άλλα πολλά ποιήματα είναι του ίδιου του Θεοδωράκη (π.χ. το τραγούδι του νεκρού αδελφού, το «Μαργαρίτα Μαργαρώ», ίσως το «πέντε πέντε δέκα» (αν θυμάμαι καλά) αλλά δεν λέμε σε αυτό το σημείο τον επίσης ποιητικότατο τίτλο της συλλογής του μη μας πάρουν και για πλασιέ (ίσως τον πούμε αργότερα, κάπου που να ταιριάζει παραπάνω. Άλλο ένα κρατούμενο λοιπόν. Κι επίσης ακόμα εκκρεμεί η απόδειξη ότι ο γράφων δεν είναι ακριβώς μαζορέτος του Θεοδωράκη (Αλλαγή: Ο τίτλος εδώ και τώρα: Ο, θαυμάσιος τίτλος είναι «Να μαγευτώ και να μεθύσω» (αει σιχτίρ που θα μας πάρουν για πλασιέ! Πλήρωσε κάποιος για να διαβασει το παρόν;! Και αν δεν προσπαθώ να βγαλω λεφτά εγω γιατι θα τοκανα δι ετεροπροσωπίας, για τον Μίκη;). Ή μάλλον δεν εκκρεμει. Αν κάποιος δεν κατάλαβε μέχρι εδώ θα το καταλάβει από «απόδειξη»; Απλώς θα δείξουμε κάπου και «καμιά κόκκινη γραμμή» που πέραν αυτής δεν δικαιολογούμε τον Θεοδωράκη). 8

9 Μετά, όπως είπαμε, τον στείλανε στην Κρήτη όπου θα είχε το προνόμιο να μην είναι σε θάλαμο βασανιστηρίων αλλά σε κελί με παράθυρο στην αυλή των εκτελέσεων (τι σου είναι αυτά τα βύσματα!!! Ο διευθυντής των φυλακών εκεί ήταν θείος του. Και μάλιστα επέπληξε και αυτούς που τουκαναν φάλαγγα στο καλό το πόδι όταν δεν τον πίστευαν ότι ήταν ανηψιός του) και το επόμενο πρωί φέραν τρεις κοπέλες της παντρειάς με τα φέρετρά τους, και εν μέσω κραυγών από τα κελιά, δηλαδή κραυγών αποχαιρετισμού προς αυτές και βρισιών προς το εκτελεστικό απόσπασμα, τις εκτέλεσαν, τις βάλανε στα φέρετρα, ή μάλλον σεντούκια είπε ότι ήτανε, τις φορτώσανε και φύγανε. Η συνέχεια είναι όλο και πιο γνωστή. Κάποτε βγήκε, πήγε στον τσομπάνο που τούφτιαξε το πόδι, βρέθηκε μια δουλειά στο ωδείο, αλλά πιο πολύ σαν θυρωρός παρά σαν δάσκαλος αφού ποιος να σπούδαζε μουσική αμέσως μετά από πόλεμο και από εμφύλιο, είχε όμως πιάνο και χρόνο εκεί μέσα όλη μέρα, έγραψε καμιά 100-αριά τραγούδια (από μικρός έγραφε γιατί «άκουγε μέσα του μουσικές» κι είχε πει στον πατέρα του και τουχε πάρει βιολί να τις καταγράφει κι έγραφε και ένα τραγούδι, στίχους και μουσική για κάθε Κυριακάτικο τραπέζι με συγγενείς, κι επίσης έγραφε για σχολικές εκδηλώσεις) η μαμά του όμως ένιωθε ότι «το παιδί μαραίνεται», από λεφτά ταχαν ξεπουλήσει όλα, πούλησαν οι γονείς του ότι έμενε μέχρι και τις βέρες τους, τουδωσαν την ευχή τους, ένα παλτό, παπούτσια κι ένα 10- χίλιαρο και του είπαν να πάει να βρει την τύχη του στην Αθήνα. Έκανε πρόταση γάμου στην Μυρτώ είπε στον πατέρα της ότι διαθέτει και την φερεγγυότητα ενός 10-χίλιαρου, έκανε αίτηση για μια μουσική υποτροφία στο Παρίσι, και περιμένοντας πήγαινε με τον Χατζιδάκι κι άλλους συνθέτες κι άκουγαν δίσκους τζαζ σε ένα Αμερικανικό πολιτιστικό οργανισμό, τους ρώτησε κι ένας μορφωτικός ακόλουθος που ήξερε Ελληνικά πως κι έχουν τόσο προχωρημένα γούστα, τουπαν ότι είναι συνθέτες, τους είπε να κάνουν βραδυές μουσικών αλληλοενημερώσεων, κάποτε τον φώναξε στην πρεσβεία και του είπε ότι τον ξεγέλασε που δεν τον ενημέρωσε ότι είναι κομμουνιστής, τουπε ο Μίκης «Γιατί να σε ενημερώσω; Εγώ στην χώρα μου είμαι. Εσύ είσαι ο φιλοξενούμενος που πρέπει να συστήνεται» «Θα μας βρίσκεις μπροστά σου από δω και μπρος» Το απόγευμα βγαίνανε οι υποτροφίες, τον είχαν κόψει «Πότε πρόλαβαν;» είπε. Πήρε τηλέφωνο τον πατέρα του, ήρθε και τους ξέχεζε κανα δίωρο, ντραπήκανε, τότε ακόμα ντρέπονταν, του την δώσανε τηνυποτροφία, τουστειλε και καρτ ποσταλ από την Γαλλία ο Μίκης του Αμερικάνου να του πει ότι η Ελλάδα τον νίκησε ή κάτι σχετικό (α! τι τους είχε πει ο πατέρας του και ντραπήκανε; Ότι το σόϊ του είχε δώσει κουβάδες αίμα για την Ελλάδα, τον προπάππο το Μίκη, που ήτανε και λυράρης και βελτιωτής του οργάνου, και είχε συνθέσει και το «πότε θα κάνει ξαστεριά» τον είχαν αποκεφαλίσει οι Τούρκοι) Στη Γαλλία έγραψε και τα τραγούδια του δίσκου «Αρχιπέλαγος» που τα ακούς και νομίζεις ότι τάγραψε σε καφενείο στην παραλία με μαγιό και τα πόδια στην άμμο και με τα παιδιά του να τσαλαβουτάνε, αλλά ήτανε σε ημιώροφο πάνω από γκαράζ με ήχους και μυρουδιές εξατμίσεων και με γαλλικό σνομπάρισμα των παιδιών του στις παιδικές χαρές. Τον «Επιτάφιο», ή μάλλον όχι μόνο τα 8 τραγούδια του που υπάρχουν αλλά πολύ περισσότερα, που τα υπόλοιπα ταχασε, τάγραψε σε ένα απόγευμα πολύ πυρετώδους έμπνευσης ξεκινώντας από μέσα από το αυτοκίνητο όπου άρχισε να διαβάζει το βιβλίο του Ρίτσου περιμένοντας την Μυρτώ που είχε μπει σε σουπερμάρκετ να ψωνίσει. Και από τότε που ταγραψε του πέρασαν κι οι επιληπτικές κρίσεις που κάθε τόσο πάθαινε σαν κουσούρι που τουχε μείνει από τα βασανιστήρια. Νέος πήρε και ένα βραβείο στη Ρωσσία σε διαγωνισμό μεταξύ 300 νέων και ιδιοφυών συνθετών απ όλο τον κόσμο. Και μη νομίσουμε ότι το πήρε με κανένα κομματικό βύσμα. Ο Σοστακόβιτς που του τόδωσε αντιφρονών ήταν, όχι Σταλινικός. Στο Παρίσι τον βρήκε κι ένας σκηνοθέτης που ανέβαζε στο Λονδίνο την Ηλέκτρα ως όπερα και του ζήτησε να γράψει την μουσική και να διευθύνει. Μια μουσική φράση από αυτήν την όπερα, φράση βασισμένη μου φαίνεται σε κάποιο κομμάτι Λάτιν, το πήραν αργότερα οι Μπητλς από τον σκηνοθέτη που είχε τα δικαιώματα, και τοκαναν τραγούδι.( «Μαμά τόσο μεγάλος άνθρωπος είναι ο Μίκης; Τον ήξεραν και οι Μπητλς;») Εδώ σε στίχους Γκάτσου, το τραγούδι αυτό είναι το «αν θυμηθείς στ όνειρό μου». Έτσι στα τριάντα του χρόνια η μουσική του καριέρα έφτασε εκεί, στο Κοβεντ Γκαρντεν, που άλλοι ταλαντούχοι μουσικοί το φτάνουν στα πενήντα ή στα εξήντα τους χρόνια. Στην υπόκλιση στο τέλος της παράστασης 9

10 αναρωτήθηκε: «Τι γυρεύει η αλεπού στο παζάρι; Εμένα αυτό είναι το κοινό μου; Οι λόρδοι με τις μουστάκες;». Γύρισε στην Ελλάδα με σκοπό να χρησιμοποιήσει τις μουσικές του γνώσεις για να βάλει στην γλώσσα του λαού, δηλαδή ως τραγούδια με μπουζούκι, το έργο των πολύ μεγάλων ποιητών μας κι έτσι, σαν «Προμηθέας της μόρφωσης», όπως έλεγε, να πάρει το φως της από τα αμφιθέατρα των πανεπιστημίων να το πάει σε αλάνες και γήπεδα με περιοδείες σε όλη την επαρχία. (Το «Άξιον Εστί» μετά το Ρεξ στην Πανεπιστημίου παρουσιάστηκε στο Σουφλί. Στην ουρά για εισιτήρια το πρωί καθόταν μέχρι και άνθρωπος που κράταγε από δίπλα το μουλάρι του) Μια φορά που πρωί τουσπασαν τραμπούκοι τη βιτρίνα ήρθε το βράδυ στην παράσταση ένας αστυνομικός διευθυντής κι από ένα χαρτοφύλακα έβγαλε ένα δίσκο του Μπετόβεν κι έναν του Θεοδωράκη, τουπε ότι πάντα τους έχει μαζί του και του ζήτησε να του υπογράψει τον δικό του «Μα εσύ άφησες και μου σπάσανε τη βιτρίνα οι τραμπούκοι»«έλα ρε Μίκη, ξέρεις εσύ. Ακόμα και στην σχολή μας το λένε. Ο καλλιτέχνης είναι σαν το καρφί. Όσο πιο πολύ τον χτυπάς τόσο πιο βαθειά μπαίνει στην συνείδηση του λαού» «Μόνο στην Ελλάδα συμβαίνουνε αυτά» επαναλαμβάνει ο Μίκης όταν διηγείται τέτοια (επίσης έλεγε ότι το Ζ σαν σύμβολο των «Λαμπράκηδων» το είχανε αφ ενός σαν «Ζει» (ο Λαμπράκης) αφ ετέρου σαν τον κεραυνό, όχι του Διός, διώκτη του Προμηθέα, αλλά τον κεραυνό της μόρφωσης) Ο Σπαθάρης έλεγε ότι όταν, ως μαθητής ακόμα, ανέλαβε να πάρει την δουλειά καραγκιοζοπαίχτη του πατέρα του ο οποίος είχε αρρωστήσει, σκέφτηκε να μορφώσει τον συχνά αναλφάβητο θεατή του στα θέματα που θεωρούσε ουσιαστικά, κι αυτά ήταν αυτά που διδασκόταν στην ιστορία, κι έτσι προέκυψαν επεισόδια σαν το «Ο καραγκιόζης κι ο Αθανάσιος Διάκος», «Ο καραγκιόζης κι ο «Μεγαλέξανδρος». (Βέβαια η μεγάλη ποίηση, παρ όλο που παίρνει τα ερεθίσματά της από το βάθος της συλλογικής ψυχής, δηλαδή παρ όλο που «ο λαός δεν διδάσκεται, διδάσκει» όπως έλεγε ο Καζαντζάκης που ως γνωστόν κάθε άλλο παρά λαοκόλαξ ήταν* συχνά είναι δυσνόητη στον απλό άνθρωπο. Η μουσική όμως με τα βιώματα που ξυπνά, είναι ο καλύτερος τρόπος να γίνει κατανοητή, ιδίως αν ο ακροατής αντί να αναρωτιέται τι να σημαίνει «Οξειδώθηκα μεσ στη Νοτιά των ανθρώπων» κι αν εννοεί κάτι καλό ή κάτι κακό, απλώς λέει «όλο και κάτι σοβαρό εννοεί, αφού το λέει ο ψηλός που κουνάει αντί μπαγκέτα τη χερούκλα του που μπήκε στην ίδια φωτιά με την δική μου ή με του τάδε ξαδέλφου μου τον οποίο τον έχουμε καμάρι στο σόϊ μας ή στο χωριό μας»**. Ο Θεοδωράκης μελοποίησε το «Άξιον Εστί» του Ελύτη αλλά πριν το κυκλοφορήσει σε δίσκο άφησε τρία χρόνια για να προετοιμάσει την συνείδηση των Ελλήνων μέσω ενός έργου που αγγίζει πιο εύκολα τις καρδιές τους. Σαν τέτοιο «φροντιστήριο» προετοιμασίας θεώρησε την μελοποίηση του «Επιτάφιου» του Γιάννη Ρίτσου που είδαμε πώς έγινε) Η πλάκα είναι που και οι φίλοι του Μίκη νομίσανε ότι πλάκα τους έκανε όταν έλεγε ότι θα τα πει ο Μπιθικώτσης. Όταν άκουσε ο Γκάτσος σε δίσκο τον Μπιθικώτση-χαροκαμένη- μάννα να λέει «Γιε μου σπλάγχνο των σπλάγχνων μου, καρδούλα της καρδιάς μου» είπε «Χαχαχα! Όντως πολύ ευρηματικό καλαμπούρι. Βαλ τε μου τώρα τον πραγματικό δίσκο» *(και παρ όλο που ο καλλιτέχνης λέει στην τέτοια ψυχή το λαού «τα σα εκ των σων σοι προσφέρομεν» ο δε Θεοδωράκης έλεγε ότι πιο πολύ απ ότι σαν καλλιτέχνης καμαρώνει για το ότι υπήρξε απ αυτούς που γίνονταν και πρώτη ύλη της τέχνης, δηλαδή σαν τους απλούς ανώνυμους συντρόφους του τους οποίους όσοι στην πορεία ήταν και καλλιτέχνες έκαναν θέμα της τέχνης τους, άλλο που ο Βασίλης Βασιλικός τον θεώρησε ψώνιο τότε όταν τουπε «γιατί δεν γράφεις και δική μου βιογραφία μετά του Λαμπράκη;» ενώ θα μπορούσε τουλάχιστον να το εκλάβει σαν «τρέξε μάγκα να ρωτήσεις να σου πουν ποιος είμαι εγώ. Αλλά το άφησε αυτό το τρέξιμο σε όσους είχαν την καλωσύνη να τρέξουν τα τελευταία χρόνια και στους οποίους όλοι (κι ο Μίκης επίσης) είμαστε ευγνώμονες») **Κι άλλωστε τι παραπάνω καταλαβαίνουν απ το «οξειδώθηκα μες στη Νοτιά των ανθρώπων» που είπαμε οι κριτικοί που έλεγαν ότι ο λαός δεν μπορεί να καταλάβει γλώσσα σαν την «άρμεγες με τα μάτια σου το φως της οικουμένης»; Η παγωμάρα στο Ρεξ έκανε την Μίκη να σκεφτεί για λίγο μήπως είχαν δίκιο, μα ξαφνικά είπε «ρε μπας και αυτοί που ήταν στο Ρεξ ήταν οι κριτικοί οι ίδιοι κι απλώς ήταν παγωμένοι όχι επειδή δεν το ένιωθαν αλλά εκ μέρους εκεινών που «δεν θα το ένιωθαν επειδή δεν καταλαβαίνουν την γλώσσα αυτή;» (λέέές;)», κι έτσι πήγε στο Σουφλί, κι όταν είδε στην ουρά για εισιτήρια τον μουλαρά πήγε και τον ρώτησε «Πατριώτη τι παίζει σήμερα;» «Τ Άξ ν Εστί τ Θοδωράκ» (τότε δεν υπήρχε τηλεόραση ούτε και πολλές φωτογραφίες στις εφημερίδες, ο πατριώτ σ δεν θα ξερ πριν τ βραδ ποιος τονε ρωτα ε και γιατί) Η ατμόσφαιρα το βράδυ ήταν κατανυκτική, μυσταγωγική κι ολόζεστη, σαν Μεγάλο Σάββατο, άλλωστε το μπουζούκι ήδη στα ρεμπέτικα έκτιζε πάνω σε βάσεις των δημοτικών τραγουδιών και των εκκλησιαστικών μελωδιών, με τις οποίες το κοινό ήταν εξοικειωμενο και οι οποίες επίσης ήταν η βάση τραγουδιστικής πείρας όλων των λαϊκών τραγουδιστών. 10

11 Μα με τον Μπιθικώτση ήταν που άφησε εποχή ο δίσκος*, όχι με την Μούσχουρη, τον Γρηγόρη που στη Μακρόνησο δεν ήτανε καν κρατούμενος αλλά φύλακας (αν έχω καταλάβει καλά*). (Όχι ότι μόνο αριστεροί άκουγαν τέτοια μουσική. Κάποιος μάλιστα έσπασε δημοσίως με σφυρί δίσκους του όταν ο Μίκης έγινε βουλευτής της Αριστεράς λέγοντας «Δεν είχε δικαίωμα να το κάνει αυτό, η μουσική του ήταν για όλους μας» Ο Μίκης λέει «Υπό αυτή την έννοια έβλαψα το ελληνικό τραγούδι. Μα έπρεπε να κάνω και κάτι πιο συγκεκριμένο. Κι ας μου έλεγαν κι ο πατέρας μου κι ο Μπιθικώτσης να μη το κάνω». Ο δε Τσιτσάνης όταν του είπε ο Μίκης να πάει για βουλευτής είπε «Μίκη, τώρα μ αγαπάει όλη η Ελλάδα, γιατί να θέλω να μ αγαπάει η μισή;»)το ρεμπέτικο το φερε στο αστικό κοινό ο Χατζιδάκις φέρνοντας τον Βαμβακάρη στο θέατρο του Κουν. Ο Μίκης έφερε την μεγάλη ποίηση στις χορδές του με την βοήθεια του τετράχορδου μπουζουκιού του Χιώτη και της φωνής του Μπιθικώτση. Τις επαφές του με αυτό το είδος μουσικής τις άρχισε στην Μακρόνησο και στις φυλακές που πρωτάκουσε τέτοια τραγούδια. Πριν όμως μπορέσει να γράψει τραγούδια έπρεπε να ανακαλύψει την «μετασυμφωνική μουσική» που «μόνο αυτή χώραγε τους μηκυθμούς και βρυχηθμούς του τι γινόταν εκεί, να το βγάλει και να το εκφράσει..» Η συμφωνική μουσική τον είχε αφήσει μαγεμένο πρώτη φορά όταν παιδάκι άκουσε μπάντα του δήμου, στην Κέρκυρα, και ρώτησε για τον μαέστρο «Μαμά τι κάνει αυτός;». Η απάντησή της του μεινε: «Αυτός παιδί μου υποφέρει». Σαν άλλα ακούσματα πιο πριν θυμάται να πηγαίνει, σαββατοκύριακα, επισκέψεις, με την μαμά του που ήταν μικρασιάτισα, στα προσφυγικά και σε συγκεκριμένη ώρα κάθε φορά να στρέφονται όλοι προς την κατεύθυνση απ όπου είχαν ξεριζωθεί και να αρχίζουν να τραγουδάνε κλαίγοντας. (Επίσης, αν κατάλαβα καλά σε μια παράσταση στο ρέμα Χαλανδρίου που τον υποδυότανε ο Μπέζος, ήταν από τα παιδάκια που νόμιζαν ότι τα ερτζιανά παράσιτα στο ραδιόφωνο το βράδυ ήταν ήχοι των αστεριών που τρεμοσβήνουν) Καλύψαμε λοιπόν την απόσταση απ τα της Μακρονήσου προς αυτά τα πρόσφατα για Μίκη που τα ξέρουμε. Είδαμε και τα παλιά, παιδικά, εφηβικά. Στον πόλεμο με το που πέρασε τα πήγε αντάρτης, στον δε στρατό κατετάγη σε καιρό εμφυλίου. Τώρα τα λίγο πριν την Μακρόνησο ήταν ότι από την Ικαρία (όπου τους είχαν πάει, κάποιους από όσους (πάρα πολλούς) φαντάρους δεν δεχόταν να πάνε να πολεμήσουν εναντίον των ανταρτών που ανάμεσα τους ή μαζί τους πολεμούσαν πριν λίγο καιρό τους Ναζί) τους φορτώσανε σε ένα πλοίο δεμένους στους πάγκους, «ρε λύστε μας, έχει φουρτούνα, πριν λίγο καιρό βούλιαξε πλοίο με δεμένους σαν κι εμάς, μπορεί να χρειαστεί να κολυμπήσουμε» «να προσευχηθείτε στον Στάλιν, σκυλιά». Τα ξημερώματα που φτάνανε στην Μακρόνησο οι φύλακες είχανε βάλει φωτιές σε βαρέλια με πετρέλαιο και τα χτύπαγαν με ρόπαλα να φαίνονται και να ακούγονται τρομακτικοί, όταν πατήσανε στη στεριά και μπήκαν σε γραμμές ο διοικητής φώναξε «όσοι έχουν αρχίδια να κάνουν ένα βήμα μπροστά». Κάνανε όλοι ένα βήμα μπροστά, τους ορμήσανε οι ροπαλοφόροι, *Επί τη ευκαιρία ας διεκπεραιώσουμε μια εκκρεμότητα. Είχαμε αναβάλει μια παρατήρηση για το γιατί θεωρήθηκε τόσο φυσικό από τον κόσμο να λέει άντρας τα λόγια μιας μάνας: Είπαμε ότι οι κρατούμενοι δεν ήθελαν να ξέρουν οι δικοί τους λεπτομέρειες ανατρχιαστικές (αφ ενός μη τους σαλτάρουν, αφ ετέρου μρικά δεν λέγονται σε γυναίκες, επίσης,, ) Άντρες και γυναικες θεωρούσαν φυσικό ένας άντρας να λέει π.χ. «τ ακούει η γριά του κι αρχίζει να σκούζει, αααα.», αλλά θα ήταν παράταιρο να το άκουγαν το «αααα»απ την ίδια την «γριά». Ας θυμηθούμε και την σκηνή στο «Χαμογέλα ρε, τι σου ζητάνε;» του Χρόνη Μίσσιου, όταν 16- άρης μαζί με έναν 25-άρη βγήκαν απ το δικαστήριο με πολλάκις ισόβια και πολλάκις εις θάνατον ο καθένας κι εκεί που κάνανε μπλακ χιούμορ μεταξυ τους («ρε, αν μας σκοτώσουν πώς θα τα υπηρετήσουμε τα ισόβια» «καιαν υπηρετήσουμε τα ισόβια πώς θα μας σκοτώσουν;») και προς τον φρουρό («εσύ τώρα πια μόνο να μας τα κλάσεις μπορείς») έρχεται η μαμα του Μίσσιου με κατάρες στους δικαστές και, αμήχανος, τα λέει αυτός για το κοστούμι του αδελφού του πουχε δανειστεί για τη δίκη «Άντε μάνα, να σου δώσω και το κουστούμι μην το χαλάσω στην εκτέλεση» Η συνέχεια: «Πάρ την κάτω, λιπόθυμη η γριά Χλάάτς, μου κολλάει μια σφαλιάρα στο σβέρκο ο φίλος μου που ήταν μεγαλύτερος «Τέτοιες μαλακίες λένε στη μάνα τους ρέέ;» μου λέει πολύ άγρια» 11

12 σε λίγο όλοι βογγάγανε στο χώμα, ούτε ξέρανε τι σπασμένο ή τι ματωμένο είχανε ο καθένας, λέει ο Μίκης «Πόναγα, πείναγα, κρύωνα, φοβόμουνα, από την ταραχή μου* η καρδιά μου χτύπαγε τόσο πολύ που όχι απλώς την ένιωθα να χτυπάει αλλά την άκουγα κιόλας. Και ξαφνικά το μπιγκ μπανγκ! Είδα την καρδιά μου στο κέντρο του γαλαξία κι από κει να τρέχει λάβα** και μούρθε η ιδέα της μετασυμφωνικής μουσικής. Αλλά την λάβα μόνο όταν είναι καυτή μπορείς να την πλαστουργήσεις. Όταν κρυώσει την πιάνεις μεν χωρίς να καίγεσαι, αλλά είναι σκληρή και δεν την πλάθεις» Μια φορά, για καψώνι, τους βάλανε να τρέχουν με τα μπαγκάζια τους επ ώμου ή σέρνοντας, έτσι ο Μίκης έπρεπε να κουβαλάει τρέχοντας ένα σεντούκι παρτιτούρες, ξαφνικά άνοιξε και οι σελίδες σκορπίσανε, κι εκεί που σκεφτότανε τι σημαδιακό και συμβολικό ήταν άλλες να τις παίρνει ο αέρας προς την θάλασσα ελεύθερες σαν γλάρους, άλλες να καρφώνονται στα συρματόπλεγμα, βλέπει όσες πέφτανε στο έδαφος να γίνονται ανάρπαστες γιατί, μη έχοντας εκεί ούτε χαρτί υγείας ούτε εφημερίδες, σκουπίζονταν όλοι ή με χαλίκια ή με χόρτα. Γέρος πια, πήρε στο ταχυδρομείο μια (ξερή) σκατωμένη παρτιτούρα με ένα γράμμα που έλεγε «Ήμαρτον Μίκη, κι εγώ δεν άντεξα να μην πάρω, ούτε άντεξα να μην την χρησιμοποιήσω, μα ούτε και άντεξα να την πετάξω, μη χαθεί κάποιο τραγούδι γραμμένο στις νότες που έχει πάνω της. Μα δεν αντέχω και να το πάρω στον τάφο μαζί μου το τραγούδι αν τοχεις χάσει. Γι αυτό δεν αντέχω να μην στην στείλω» -Χάχάχά! Τι φοβερή ιστορία είναι αυτή! -Δεκάδες, ή μάλλον χιλιάδες, φοβερές ιστορίες είναι ο Μίκης και οι φίλοι του άμα ανοίξει το στόμα του. Και προφανώς αυτό τόλεγε σαν μια από τις μεγαλύτερες τιμές που έχει λάβει, όχι σαν παράπονο ότι τοχουνε το έργο του κυριολεκτικά χεσμένο!. -Εννοείται! -Εν ολίγοις, ο Μίκης έβαλε τα χέρια του στη λάβα για να μπορεί να την πλαστουργήσει αλλά μετά την διεσκόρπισε σαν τραγούδια που επειδή είναι όλο χαρά και ζωντάνια και έρωτα μοιάζουν με τις δροσερές σταγόνες*** που μας ραντίζει ο παπάς στον αγιασμό, κι όχι με σταγόνες λάβας («Χαράζω τις φλέβες μου και κοκκινίζουν τα όνειρα/και τσέρκουλα γίνονται στις γειτονιές των παιδιών/και σεντόνια στις κοπέλες πού αγρυπνούνε/κρυφά γιά ν ακούν των ερώτων τα θαύματα» που τραγουδάνε με τον Μπιθικώτση και τον Ελύτη σε ρυθμό λειτουργίας) Κατάλαβες τώρα γιατί δεν είναι από κακομοιριά όταν λέει «εε, ααν με θέλει κι ο Αντρέας» Ο ίδιος όλους αυτούς τους θεωρεί σαν «τι να μας πεις κι εσύ απ τη ζωή σου/μια; νύχτα απ την δική μου ολόκληρη η δική σου» πούλεγε κι ένα σκυλάδικο, κι αυτό δεν είναι καν από εγωισμό, αφού να π.χ. τι θεωρεί σαν τιμή «Τύφλα ναχουνε τα νόμπελ όταν ξέρεις ότι σε τραγουδάνε σε επιτραπέζια άσματα, εκεί δηλαδή που οι ίδιοι οι άνθρωποι σε διαλέγουν κι όχι κάποιος ψυχαγωγός ή κάποιο πρόγραμμα». -Για τον Ρίτσο όμως γιατί δεν σκέφτεται κανείς αντιρρήσεις σαν αυτές που λένε για τον Μίκη; Α! Θα ξέρετε υποθέτω, αφού σας αρέσει κι εσάς ο Νερούντα, ότι όταν πήρε το νόμπελ είπε ότι οφείλει πάρα πολλά στον Γιάννη Ρίτσο. *Κι άλλη φορά έχει πει «περιττό να σας πω, και συγγνώμη αν τρώτε, στην εικονική εκτέλεση που μουκανε η χούντα, με το μπαμ κατουρήθηκα. Μέχρι να τ ακούσεις δεν ξέρεις αν είναι άσφαιρο» (σημ: άλλωστε αλλιώς είναι αν έχεις και παιδιά ν αφήσεις ορφανά. Νέος το παίρνεις πιο αψήφιστα). **Είθισται όλοι οι μουσικοί που σέβονται τον εαυτό τους ως «μεγάλο» να λένε ότι κάποτε είχαν μια «μυστικιστική ενόραση» ή «υπερβατική εμπειρία» ή «αστρική προβολή» κλπ, με ή χωρίς ναρκωτικά. (Π.χ. βλ. τον βίο του Μόρρισον με τον Βαν Κίλμερ, ή το «Αιώνια αγαπημένη» περί Μπετόβεν) Ή, αν δεν το λένε αυτοί, το λένε οι σεναριογράφοι των βιογραφιών τους. Ο Θεοδωράκης είναι ο μόνος που αυτά τα περιγράφει σε πλαίσιο γήινων και ανθρώπινων καταστάσεων που θα τις λέγαμε «σαν καθημερινότητας» αν και, ομολογουμένως, το τι υπήρξε καθημερινότητα για τον Θεοδωράκη και τους φίλους του αυτούς ήταν πιο ακραίο από όλα μαζί όσα έζησαν σε υπέργειες και altered καταστάσεις οι «τόσο ακραίοι» πρωταγωνιστές αυτών των κινηματογραφικών βιογραφιών. Επίσης είναι μοναδικός στο τι εύρος διασκελισμών μεταξύ ιστορίας, βιογραφίας, καλλιτεχνικής ενόρασης, ψυχολογίας και μυθολογίας κάνει ο λόγος του μέσα στο ίδιο τρίλεπτο διήγησης, και μάλιστα διασκελισμών που δεν οδηγούν ούτε σε λογικά κενά ούτε σε άλματα τύπου σουρρεαλισμού. ***Δεν είναι τυχαίο το ότι το βιβλίο με τα ποιήματα του Μίκη έχει τίτλο «Να μαγευτώ και να μεθύσω» 12

13 -Όχι, τώρα το μαθαίνω, και χαίρομαι πάρα πολύ που το ακούω κι επίσης χαίρομαι επειδή ξέρεις τόσο πολλά πράγματα που μαθαίνεις και σε μας της προηγούμενης γενιάς. Και πού να δεις τι θαλεγε για τον Θεοδωράκη αν είχε ήδη τότε κανι την μουσική το Κάντο Χενεράλ. Α! να σ εκανω κι εγώ να χαρείς παρομοίως: Όσον αφορά το νόμπελ, άκου, αν τυχόν δεν το ξέρεις ήδη, ότι ο Σαρτρ, πολύ γάτα, δεν άφησε να μαθευτεί ότι θα το απεποιείτο μπας και δεν του το δώσουνε και χάσει την ευκαιρία να το αποποιηθεί, κι όταν του τοδωσαν «το απεποιήθη διότι δεν τοδιναν και σε ανατολικούς». Άλλη ιστορία ακόμα πιο αδελφική από το Νερουντα-Ρίτσο που είπες ήταν ότι όταν κάνανε υποψήφιο τον Καζαντζάκη έθεσε, σαν όρο για να το δεχθεί, το να το πάρει από κοινού με τον Σικελιανό, αλλά η κυβέρνηση έστειλε τον Μελά τον λογοτέχνη στη Σουηδία να πει ότι αν βραβευτούν αυτοί οι δυο θαναι ένας θρίαμβος για την αριστερά στην Ελλάδα και δεν το πήραν, το πήρε ο Αλμπέρ Καμύ που έγραψε τα «Η πανούκλα», «Ο ξένος», «Ο επαναστατημένος άνθρωπος», «Ο μύθος του Σίσυφου» κλπ και εκείνος έστειλε τηλεγράφημα στον Καζαντζάκη ότι σε εκείνον έπρεπε να τοχουν δώσει, βέβαια μόνο στον Καζαντζάκη τοπε, όχι στην επιτροπή, ούτε καν έκανε κάτι σαν αυτό που έκανε ο Νερούντα, καλωσύνη του πάντως έστω και για το τηλεγράφημα. Η πλάκα είναι ότι ο Μελάς έλεγε τον Καζαντζάκη ερυθρό κάθαρμα, οι κομμουνιστές τον έλεγαν φασίστα, η εκκλησία τον αφόρισε, και οι άθεοι τον θεωρούσαν μυστικιστή ή θεούσο επειδή στο βιβλίο του «Ο τελευταίος πειραμός του Χριστού», για το οποίο αφορίστηκε, θεωρούσε τον Χριστό σαν το αρχέτυπο του αγωνιζομένου ανθρώπου. Πάντως υπήρχαν και κομμουνιστές που θεωρούσαν ότι κι οι ίδιοι μοιάζανε με τους Χριστιανούς, με τους πρώτους Χριστιανούς βέβαια, που τους έριχναν στα λιοντάρια, όχι με τους ιεροεξεταστές. Υπήρξαν και τέτοιοι ιεροεξεταστές κομμουνιστές βέβαια. Στην Ρωσσία για καιρό, εδώ για λίγο. -Για τον Μελιγαλά τι γνώμη έχετε; -Δεν έχω απλώς γνώμη αλλά και την από πρώτο χέρι μαρτυρία του πατέρα μου. Τελικά καλώς ή κακώς στην Ελλάδα μόνο με οικογενειακό βύσμα μόνο. Τον κουβάλησαν ως την πηγάδα γιατί τον έπιασε απ τον λαιμό κάποιος λέγοντας «Πούστη Αλεβίζο που δεν μουδινες λεφτά», ταμίας στην τράπεζα του Μελιγαλά ήταν ο άνθρωπος, δικά του ήταν να του τα δώσει; Τον έσωσε ανηψιός του που ήτανε αντάρτης. Τον είχανε στο μάτι και οι Χίτες γιατί είχε κάνει δυο χρόνια στο πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης που το θεωρούσαν και φυτώριο αριστερών ιδεών, από κείνους τον έσωσε ξάδελφος που ήτανε Χίτης* -Κι εγώ σας έλεγα για Μελιγαλά;! -Και τι πειράζει; Νο πρόμπλεμ Λέγαμε για τον Μίκη; Ή τα τελειώσαμε όσα είχαμε να πούμε γι αυτό το θέμα; -Ο Λοϊζος σας αρέσει; -Πάρα πολύ, άσε που στην Γλώσσα Σκοπέλου, που ήμουνα πριν έρθω, κάνουν κάθε χρόνο Λοϊζεια γιατί για χρόνια πήγαινε εκεί το καλοκαίρι και τον ξέρανε και τον αγαπούσανε. -Γιατί για κείνον δεν λένε σαν και αυτά που λένε για τον Μίκη; Αν και όλο και κάτι θα λένε που το ΠΑΣΟΚ έκανε ένα τραγούδι του ύμνο. -Εεε, καλά, και από του Σικελιανού το Πνευματικό Εμβατήριο κάνανε ύμνο ΠΑΣΟΚ τη μια στροφή. Αν ζούσε ο Σικελιανός θα θεωρούσαμε ότι πήρε ποσοστά; Σε μας επαφίεται να κοιτάμε όλο το ποίημα και να δούμε αν για κάτι σαν το ΠΑΣΟΚ μίλαγε. Και σε μας επαφίεται να ενημερώνουμε κι όσους ξέρουμε, ιδίως σε τύπους σαν εμάς του δυο που στέλνουμε και σε *(ύστερα άλλος ξάδελφός του, που θαύμαζε τον Μεταξά, κανόνισε να πάρει μετάθεση στο Σουφλί για να γνωρίσει την μάνα μου την οποία είχε εκτιμήσει σαν παιδί της νεολαίας του Μεταξά, άλλο αν ο πρώτος της ξάδελφος πιάστηκε επειδή ήξερε Ρωσσικά και είχε και ασύρματο και ξαναβγήκε όταν βγήκαν, τελευταίοι, οι μη υπογράψαντες, βγήκαν επί παππού του Γιωργάκη. Τον πρόλαβα μέσα, με πήγε στις φυλακές της Αίγινας να τον δω κι εγώ, όταν ήμουν στην τετάρτη δημοτικού, ο ένας αδελφός της μάνας μου. Ο άλλος, επίσης Μεταξικός, με πήγε όταν ήμουν μεγάλος να γνωρίσω μια κομουνίστρια που πέρασε χρόνια σε φυλακές κι εξορίες και ήταν και συμμαθήτρια της μάνας μου στο Σουφλί, και μουκανε εντύπωση η φράση της «Γιός της Ελένης; Της δικιάς μας της Ελένης;» που την πρόφερε σαν όντως να το εννοούσε το «δικιάς μας», απλώς δεν το εννοούσε ως προς το ΚΚΕ, αλλά ήταν και οι δυο πολύ ενεργές στις κοινωνικές μέριμνες των νεολαιών τους) 13

14 άλλους η-μεϊλ με όσα ανθολογούμε. Άλλο με στενοχωρεί με το Πνευματικό Εμβατήριο, περισσότερο από το ότι το νόημά του χαντακώθηκε με την δυσφήμηση που έλαβε σαν ύμνος του ΠΑΣΟΚ: το ότι το βιβλίο του Λυκείου δεν το εξηγεί καθόλου, λέει ότι είναι τόσο σαφές το νόημά του που περιττεύει η ανάλυση! Εκτός πια κι αν εννοεί το ότι είναι ύμνος του ΠΑΣΟΚ. Αλλά ας εξαντλήσουμε τα παραδείγματα δανεισμού μουσικής. Η βόρεια συμμαχία στο Αφγανιστάν έκανε ύμνο με μελωδία του Θεοδωράκη απ το Μαουτχάουζεν. Έτσι είναι η μουσική, αυτονομείται και ταξιδεύει μόνη της σαν τις παρτιτούρες πουφυγαν προς το πέλαγος απ το σεντούκι του Θεοδωράκη, «ξεφύγαν απ τα χέρια μου οι πίσω μου σελίδες» που λέει και το τραγούδι του Σαββόπουλου, αν και υπάρχει και καλύτερο Σαββοπουλικό άσμα για όλα αυτά και μάλιστα αναφέρεται σε κάτι χειρότερο πουχε στενοχωρήσει πολύ και τον Ρίτσο, όχι βέβαια καμιά ρετσινιά για προδότη αλλά το γεγονός ότι την Ρωμιοσύνη την έπαιζαν από ένα σημείο και μετά τα προεκλογικά περίπτερα της Νέας Δημοκρατίας. Δεν ήταν χαζοχαρούμενος ο άνθρωπος να το πάρει σαν να σήμαινε το ίδιο με το στίχο του «εμείς τραγουδάμε για να σμίξουμε τον κόσμο» Ο Σαββόπουλος έφτιαξε για το θέμα αυτό τον στίχο «Μπορεί κανίβαλος ποτέ να εκπροσωπήσει τάχα/όλους τους φίλους τους παλιούς που έχει στην στομάχα;»*. - Θα λέγατε για το Πνευματικό Εμβατήριο κάτι που είπατε ότι παραλείπει το βιβλίο του Λυκείου; -Α! καλά που μου το θύμισες. Δεν έχω καταλάβει γιατί γράφει ότι το ποίημα είναι αυτονόητο. Προσωπικά χωρίς την βοήθεια της μελοποίησης του Θεοδωράκη δεν θα το καταλάβαινα αυτό που θα σου πω αφού ο λόγος που καν αναρωτήθηκα τι τρέχει ήταν το γιατί στην πρώτη και την τελευταία, σχεδόν παρόμοια, στροφή τραγουδάει γυναίκα, η Φαραντούρη, ενώ στα ενδιάμεσα τραγουδάει άντρας, πλην το πρώτου «σπρώχτε» που είναι και πάλι γυναίκα. (Εντάξει το γιατί την πρώτη φορά που λέει «σπρώχτε με στήθος και με γόνα» το κάνει με διαφορετική μελωδία από τη δεύτερη είναι σαφές από τα συμφραζόμενα αφού η πρώτη αναφέρεται στο σπρώξιμο που θέλει ο πόλεμος ενώ η δεύτερη στο σπρώξιμο που θέλει η μεταπολεμική ανοικοδόμηση. Αλλά:) η επιλογή γυναίκας τι εξυπηρετεί; Το «σαν έριξα και το στερνό δαδί στο φωτογώνι» στην αρχή και το «Έτσι σαν έριξα και το στερνό δαδί στο φωτογώνι» λέγονται από την ψυχή κάποιου που πέθανε μαρτυρικά την ώρα που ανεβαίνει στον ουρανό, υπό την έννοια που λέει κι ο στίχος «και συ ανεβαίνεις ψηλά στους βασιλιάδες τ ουρανού» της ωδής στον Καραϊσκάκη του Σαββόπουλου, α! θα τόχεις ακούσει ότι αυτή γράφτηκε τις μέρες που σκοτώθηκε κι ο Τσε, θα επανέλθουμε σ αυτό. Πες τέλος πάντων ότι είναι σαν το αντίστοιχο κάποιας ωδής στον Αθανάσιο Διάκο στην φάση που ανέβαινε η ψυχή του όπως στον πίνακα του Παρθένη «η αποθέωση του Αθανάσιου Διάκου», όχι βέβαια ότι για να γράψουν τους στίχους που λέμε** χρειαζόταν κατ ανάγκη να τον έχουν δει τον πίνακα ο Σικελιανός ή ο Σαββόπουλος (ΥΓ: μα ας τον δούμε. Και αμέσως μετά, πριν γυρίσουμε στον Σικελιανό, ας δούμε και κάτι άλλα κάπως σχετικά:) *(Υπάρχουν και χειρότερες εφαρμογές αυτού: μετά την γενοκτονία των Αρμενίων πήγε Τούρκος αξιωματούχος στην Αμερικανική πρεσβεία και ζήτησε να πληρώσουν στην Τουρκία ασφάλειες ζωής όσες Αμερικανικές ασφαλιστικές εταιρείες είχαν σκοτωμένους Αρμένιους ασφαλισμένους σε αυτές. Τον διώξανε μα τελικά τα πλήρωσαν. Τον συγκεκριμένο αξιωματούχο τον σκότωσε Αρμένιος φοιτητής στην Αυστρία κι αθωώθηκε παρ όλο που είπε ότι θα το ξανάκανε) **Ανοίγει η αυλαία με την άνοδο της ψυχής, που θεωρείται γυναίκα, και λέει ότι πριν λίγο έριξε κάποιος (αυτός του οποίου είναι ψυχή, στο α πρόσωπο μιλάει) έριξε λοιπόν στη φωτιά σαν δαδί τη ζωή του κλπ, μετά λέει ο άντρας τις λεπτομέρειες του πώς οδηγηθήκαν τα πράγματα εκεί και τι σκέφτηκε μέχρι να ανέβει στον Καύκασο με φλεγόμενο σηκώτι, σαν Αθανάσιος Διάκος, όπως είπαμε, ή σαν τους πυροσβέστες στους Δίδυμους Πύργους που, στον δεύτερο πύργο τουλάχιστον για τον οποίο το ξέρανε ότι θα καταρρεύσει αφού κατέρρευσε ο πρώτος, πήγαν συνειδητά να συνεχίσουν να βγάζουν κόσμο μέχρι να μη ξαναβγούν) Στο τέλος ανακεφαλαιώνει «Έτσι λοιπόν γίνανε τα πράγματα και προσθέτει και την κραυγή που ο Σικελιανός θεωρούσε σαν την, για πάντα συνεχιζόμενη, κλήση του «βιολογικού Θεού» στον άνθρωπο να τον βοηθήσει γιατί μόνο μέσω αυτού σαν συνεργάτη αγωνιστή ανελίσσεται η ζωή, αλλιώς παίρνει την κάτω βόλτα. Κι ο Καζαντζάκης, ο άθεος, στο βιβλίο του «Ασκητική» στο οποίο υπάρχει και η γνωστή φράση «μη ρωτάς αν νικάς ή αν νικιέσαι, προχώρα», έχει βάλει υπότιτλο «Σωτήρες του Θεού» (Salvatores Dei), τις δε λέξεις «άσκηση», «ασκητής» «ασκητική»,«συνασκητής» τις εννοεί σαν «άθληση» κλπ, και θεωρούν, κι ο ίδιος κι ο φίλος του ο Σικελιανός, τον άνθρωπο σαν συναθλητή-συνεργάτη του Θεού στην σωτηρία εκείνης της ζωής που να αξίζει τον κόπο (=που άξιον εστί) να την ζεις και να την σώζεις. Και το εκκλησιαστικό «άξιον εστί» για το ίδιο μιλάει. 14

15 15

16 Αυτή σίγουρα είναι η τελευταία ευκαιρία που θα έχω να σας μιλήσω. Οι αεροπορικές δυνάμεις βομβάρδισαν τις αντέννες του Ράδιο Πορτάλες και του Ράδιο Κορπορασιόν. Σας μιλάω χωρίς πικρία, αλλά και με απογοήτευση: τα λόγια μου θα είναι η ηθική τιμωρία εκείνων που πρόδωσαν τον όρκο τους, στρατιωτών της Χιλής, αξιωματικών του στρατού, του αυτοανακηρυχθέντος Ναυάρχου Μερίνο, και ας μην ξεχάσω τον κύριο Μεντόζα, στρατηγό και ερπετό, ο οποίος, ακόμη και μέχρι χτές, διεκύρυσσε την πίστη του στην κυβέρνηση, και ανεκήρυξε εαυτόν αρχηγό των καραμπινιέρι. Ενώπιον αυτής της κατάστασης υπάρχει μόνο ένα πράγμα που μπορώ να πώ στους εργαζόμενους: Δεν θα παραιτηθώ. Σε αυτή την ακραία θέση στην οποία με τοποθετεί τώρα η ιστορία, θα πληρώσω με την ζωή μου το ότι μένω πιστός ενώπιον του λαού μου. Και σας διαβεβαιώνω για το εξής: Είμαι βέβαιος ότι ο σπόρος που σπείραμε στη συνείδηση χιλιάδων και χιλιάδων Χιλιανών, δεν θα μπορέσει να ξεριζωθεί οριστικά. Κρατούν την εξουσία. Θα μπορέσουν να μας υποδουλώσουν. Αλλά ούτε το έγκλημα, ούτε η βία δεν θα μπορέσουν να σταματήσουν τις κοινωνικές εξελικτικές διαδικασίες. Η ιστορία είναι έργο των λαών και ανήκει σε μας Εργαζόμενοι της χώρας μου: Θέλω να σας ευχαριστήσω για την συνεχή σας πίστη, για την εμπιστοσύνη που δείξατε σε έναν άνθρωπο που απλώς διερμήνευσε την μεγάλη δίψα για δικαιοσύνη, που έδωσε τον λόγο του να τηρήσει το σύνταγμα και τους νόμους, και τον κράτησε. Βέβαια το Ράδιο-Μαγκαλάνες θα εξαναγκαστεί σε σιωπή, και το ήρεμο μήνυμα της φωνής μου θα σταματήσει να σας φτάνει. Δεν έχει σημασία. Αύριο, ακόμα και νεκρός θα είμαι πάντα μαζί σας. Θα έχετε για την ιστορία το όνομά μου το οποίο ήταν τίμιο. Ο λαός πρέπει να υπερασπιστεί τον εαυτό του μα όχι και να θυσιαστεί επίσης. Ο λαός δεν πρέπει να αφήσει να τον θερίσουν ούτε να τον τρυπήσουν οι σφαίρες, μα ούτε και ν αφήσει να τον ταπεινώσουν. Εργαζόμενοι της χώρας μου, πιστεύω στην Χιλή και στο πεπρωμένο της. Άλλοι θα ξεπεράσουν αυτή τη μαύρη και πικρή στιγμή στην οποία η προδοσία απαιτεί να επιβληθεί. Προχωρήστε, γνωρίζοντας απλώς ότι η μέρα που θα ξανανοίξουν οι πλατειές λεωφόροι από τις οποίες περνάει ο ελεύθερος άνθρωπος για να κτίσει μια καλύτερη κοινωνία, είναι πιο κοντά κι όχι πιο μακριά. Ζήτω η Χιλή! Ζήτω ο λαός! Ζήτω οι εργαζόμενοι! Να οι τελευταίες μου λέξεις: Είμαι βέβαιος ότι η θυσία μου δεν θα είναι μάταιη. Είμαι βέβαιος ότι θα είναι, τουλάχιστον, ένα ηθικό μάθημα που θα τιμωρεί την ατιμία, την δειλία και την προδοσία. Σαντιάγκο, Λα Μονέδα, 11 Σεπτεμβρίου

17 εμπρός αδέλφια καί μάς έζωσε μέ τή φωτιά του *Ο υπότιτλος είναι ο προτελευταίος στίχος από το μέρος του Πνευματικού Εμβατηρίου που πήρε για Ύμνο «του» (!) το ΠΑΣΟΚ για παρασιτισμό παρόμοιον με την αναρρίχησή του σε κάθε άλλο ήλιο** Ο επόμενος στίχος του μέρους αυτού είναι στην αρχή τα επόμενης σελίδας με τη φωτογραφία που είναι συνέχεια της παραπάνω (Και πάλι ουδεμία σχέση!) **Βλ. πρόσφατη ανοιχτή επιστολή της κόρης το Μάνου Λοϊζου για το τραγούδι του πατέρα της 17

18 εμπρός, εμπρός, κ ή φλόγα του μάς τύλιξε, αδελφοί μου! ως Σάς έκραζα, συντρόφοι! Λουλούδι φωτιάς βγαίνει στους τάφους... H πρώτος υπότιτλος είναι ο τελευταίος στίχος απο το «Πνευματικό Εμβατήριο» του Σικελιανού και ο δεύτερος είναι από το ποίημα του Παναγούλη «Πάλης ξεκίνημα» (ή «Οι πρώτοι νεκροί») 18

19 How many roads must a man walk down, before you call him a man? Η λεζάντα είναι ο πρώτος στίχος του Blowing in the wind του Dylan, αυτός ο τίτλος είναι ποιητική απάντηση στην ερώτηση της λεζάντας μέσω αναφοράς στους (Κέλτες;) ανεμοσκόπους 19

20 Όσον αφορά τον τρόπο που η ποίηση και του Σικελιανού δεν μιλάει ρητώς για μάρτυρες, ο Ελύτης λέει για τον Σικελιανό ότι από τρυφερότητα προς τον αναγνώστη παρενέβαλε μεταξύ του έργου του και των ματιών του αναγνώστη μια προστατευτική ομίχλη για να μη ψυχοπλακωθεί ο αναγνώστης από το κυκλώπειο βάρος των δομικών λίθων του και για να μην φρικιάσει από την θέα των ραφών μεταξύ τους. Θα πει κανείς «Θέλει και τα λέει αυτά ο Σικελιανός ή του ξεφεύγουν; Δεν αφήνει να τα πει αυτά κανας άλλος; Αν μη τι άλλο, αφού τότε ήταν γέρος κι όχι στον πόλεμο, τι αξία έχουν από το δικό του στόμα; Από φιλολογικά καφενεία δεν τάλεγε;». Απάντηση: Ακριβώς. Ο κάνας άλλος που είχε δικαίωμα να μιλάει, επειδή ήταν και στον πόλεμο και παντού αλλού, ήταν ο Θεοδωράκης ο οποίος όμως τον λάτρεψε τον Σικελιανό. Άρα οι άλλοι πάσο. Όπως και τον Σολωμό που έγραφε τους ελεύθερους πολιορκημένους και τους έκανε Ευαγγέλιο της Ελευθερίας για παντού και πάντα αντί να πάει να πεθάνει στο Μεσολόγγι, τον υπερασπίστηκε ο Ελύτης που ο ίδιος ήταν στα χαρακώματα άρα οι άλλοι πάσο*. (Αυτά πλέον λέγονταν στο δρόμο προς το φροντιστήριο της Γεωργίας, αλλά πριν φτάσουμε ολοκληρώθηκαν και χαιρετιστήκαμε. Της είπα όμως την άλλη μέρα στο σχολείο ότι κάποια *Πιο λογικά: ο απλός άνθρωπος θάλεγε: «μα όσοι πολεμάμε για ιδανικά αλλά είμαστε αγράμματοι δεν δικαιούμαστε καναν πολύ μεγάλο ποιητή; Και αν αυτός ήταν σαν κι εμάς, μαχητής αλλά ασπούδαστος, θα μπορούσε να ήταν μεγάλος; Και οι δυο είμαστε απαραίτητοι. Ε, αν είναι κανας ψηλός Μίκης που είναι και τα δύο, και σαν κι εμάς και καλλιτέχνης, τότε τόσο το καλύτερο». Βέβαια, ο τέτοιος απλός άνθρωπος πολεμικές εντολές θαπαιρνε όχι από τους ποιητές αλλά από τους Αθανάσιους Διάκους. Ούτε κι έχει ο ποιητής απαίτηση ή φιλοδοξία για τέτοιο πράμα. Αντιθέτως δέχεται εντολές. Και ειδικού είδους: Λέει στο Πνευματικό Εμβατήριο η ψυχή του αρχηγού και μάρτυρα: «Εμπρός οι δημιουργοί, την αχθοφόρα ορμή σας, βοηθάτε να μη βουλιάξει ο ήλιος βοηθάτε με κ εμένα να μη βουλιάξω αντάμα». Άρα τους ζητάει να κάνουν αυτό που όντως έκαναν οι Σολωμοί και Σικελιανοί. Απ τους άλλους (αλλά κι απ τους ίδιους αν χρειαστεί) ζητάει τα γνωστά (που ξέρουμε απ τον «ύμνο του ΠΑΣΟΚ»!!!!!;;;;;) «Σπρώχτε με στήθος καί μέ γόνα, να βγάλουμε τον ήλιο απ τή λάσπη» (όπου «κόλλησε βαθειά το αξόνι του»**) και τελικά «εμπρός αδέλφια καί μάς έζωσε μέ τή φωτιά του» (κοινώς ο Αλλιέντε και οι φίλοι του άνοιξαν την πόρτα και βγαίνουν κοιτάζοντας το βομβαρδιστικό που έρχεται) Αν βέβαια κάποιος δεν διαβάζει προσεκτικά και νομίσει ότι ο ποιητής είναι το α πρόσωπο κι όχι ο δημιουργός που βάζει την αχθοφόρα ορμή του να βοηθήσει να μη χαθεί το νόημα της προσφοράς του αρχηγού που είναι το α πρόσωπο, τότε λέει πράγματα σαν αυτούς που λένε ότι με την μεγαλοστομία του ο Σικελιανός αποξένωνε τον αναγνώστη **Ο Ελύτης, γνωστός ως μανιώδης των εικόνων ήλιου, δεν έκρυβε πόσο τις κληρονομούσε από τον λατρεμένο του μέντορα (και του ίδιου και πολλών άλλων) Σικελιανό (π.χ. το «για να γυρίσει ο ήλιος θέλει δουλειά πολλή, θέλει νεκροί χιλιάδες ναναι στους τροχούς,», αποτελεί κι αναφορά-επεξήγηση στην εικόνα του τροχού του ήλιου με το αξόνι στην λάσπη που για να περιστραφεί θέλει πολύ σπρώξιμο). Απλώς εντός ποιήματος δεν γίνεται να λεχθούν ρητώς τα δάνεια και οι κληρονομιές κι έτσι λέγονται σε βιβλία όπως το «ανοιχτά χαρτιά» και το «εν λευκώ». Παρομοίως ο στίχος «αναγαλλιάζει το πέλαγος και φέρνει τα λόγια μου στις σκοτεινές του τις σπηλιές και στις φώκιες τις μικρές τα ψιθυρίζει τις νύχτες που κλαιν των ανθρώπων τα βάσανα» αποτελεί αναφορά στο «το μοιρολόι της φώκιας» (η οποία είχε δει να πνίγονται δυο παιδάκια στην παραλία και μετά την γιαγιά τους να τα ψάχνει). Παρομοίως δεν γίνεται κι ο Σικελιανός εντός ποιήματος να αρχίσει να επεξηγεί «άλλο εγώ κι άλλο ο Αθανάσιος Διάκος» κλπ. Υπάρχει σε αυτόν το αντίστοιχο των βιβλίων «ανοιχτά χαρτιά» και «εν λευκώ» του Ελύτη; Βεβαίως: Ο περίφημος (και εκτενέστατος) πρόλογος στον 1 ο τόμο του «Λυρικού βίου»*** ο οποίος γράφτηκε λίγο πριν τον πόλεμο (το 1938) έχει σκοπό «να τοποθετήσει αυτή την ποίηση στο σωστό σημείο της συνείδησης του αναγνώστη». Ένα απόσπασμα από τον πρόλογο αυτόν έλεγε: «πρέπει η Ποίηση να αναλάβει την δική της φοβερή ευθύνη να υψώσει ξανά τα παγκόσμια σύμβολα της κοσμικής συνέχειας του ανθρώπου με τους ομοίους του και με το σύμπαν»το «Πνευματικό εμβατήριο» που γράφτηκε αργότερα είναι η απάντηση του ίδιου του Σικελιανού στην κλήση του αυτή προς την Ποίηση. Τις απαντήσεις Ελύτη- Θεοδωράκη τις είδαμε. Η απάντηση του Ρίτσου προς την Ποίηση («Επιτάφιος» και φυλακίσεις τις «μέρες του 36») είχε ήδη προϋπάρξει και εκτιμηθεί από τον Σικελιανό, και σαν απάντηση Ποιητή και σαν απάντηση Ανθρώπου. Αλλά αν βάλουμε σαν σειρά όχι την χρονική αλλά το ποιος θεωρούσε τον άλλο σαν πνευματικό πατέρα-ή-μεγάλο-αδελφό η σειρά πάει Σικελιανός-Ελύτης-Θεοδωράκης-Παναγούλης. Ο Ρίτσος ήταν για τον Μίκη ο αδελφός που από παιδί άκουγε ότι είναι φυλακή και που εκεί τελικά συνάντησε 20

21 πράγματα ακόμα που μουχαν διαφύγει θα της τα έστελνα με η-μέϊλ, τελικά της έστειλα όλη μαζί την εδώ συζήτηση, όπου τα πρόσθετα είχαν απλώς γίνει οι παρενθέσεις και υποσημειώσεις που είδαμε. Τα τελευταία που λέχθηκαν στην καφετέρια, και που εδώ τα είχαμε ξεχάσει ή αναβάλει αλλά εκεί ανοίξαμε και κλείσαμε την παρένθεση επί τόπου, ήταν τα εξής:) Πέραν του ότι η «Ωδή στον Γεώργιο Καραϊσκάκη» του Σαββόπουλου ταίριαζε (προφανώς!) και στον Καραϊσκάκη τον ίδιο κι όχι μόνο στον Τσε Γκουεβάρα που δεν μπορούσε να αναφερθεί λόγω της λογοκρισίας της χούντας, υπήρχε και το εξής κόλπο να την παρακάμπτουνε, όπως εξηγούσε μια φορά ο Μαρκόπουλος: Οι λογοκριτές μαρκάριζαν τα προς αφαίρεση και μετά λέγανε «εκτός από αυτά μπορεί ς να αφαιρέσεις και ότι άλλο θέλεις, αλλά δεν μπορείς να προσθέσεις τίποτα». Κι έτσι βάζανε μέσα πολλά ονόματα ηρώων της επανάστασης, παίρνανε την έγκριση, και μετά αφαιρούσανε τα ονόματα και είχανε τραγούδι που ταίριαζε σε όποιον οι ίδιοι θέλανε». Α! Κάπου προλάβαμε και είπαμε ότι τό πιάνο που είχαν επιτρέψει στον Μίκη στην εξορία στη Ζάτουνα ήταν και για καψώνι-σαρκασμό, να του λένε δηλαδή «η απαγόρευση να μην ακούς Θεοδωράκη ισχύει και για σένα» και γι αυτό έπαιζε μόνο τα καινούργια που συνέθετε και άρα δεν τάξεραν και για ξεκάρφωμα κάθε τόσο πέταγε και σαν ρεφραίν κάνα Χατζιδάκι «εκεί ψηλά εκεί ψηλά εκεί ψηλά στον Υμηττό, υπάρχει κα-υπάρχει κα- υπάρχει κάποιο μυστικό» Αλλά ένα απ όσα δεν συζητήσαμε ήταν και το «Ξύλινο παλτό» της Κατερίνας Γώγου που μου είχε δανείσει πρόσφατα η Γεωργία αλλά εκκρεμούσε ακόμη να το διαβάσω, πράγμα που έκανα λίγο αργότερα, κι απάντησα με η-μέιλ,. Κι επίσης, απ τη βιασύνη, ξέχασα (σε μιά στιγμή που παραλλήλιζα κάποια σημεία του No sponsors, που μου είχε στείλει, με κάτι αντίστοιχο της γενιάς ημών των καθηγητών, δηλαδή μερικά στοιχεία του «καταστατικού» του «ΜΜΕχωρίςΜΜΕ» που είχα κατά νου (εννοώντας «Μέσα Μορφωτικής Εποικονωνίας χωρίς Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης») Α! Επίσης θα πω μια και καλή κι όχι σε δυο φάσεις, κάτι που ξεκίνησε εντός καφετέριας περί Βέγγου και Κούνδουρου στην Μακρόνησο και συμπληρώθηκε μετά με μια από τις διηγήσεις του Θεοδωράκη στην Φλέσσα. Τέλος δεν προλάβαμε να συζητήσουμε δυο ακόμα (πιθανές) εκκρεμότητες με Θεοδωράκη, θα το πράξουμε συνοπτικά εδώ (επίσης σε λίγο). (Να δούμε και υπό ποίαν έννοια εγώ που είμαι ΛΑΤΡΗΣ του Μίκη, και είμαι απ αυτούς που τον λένε Ουρανομήκη δεν είμαι γλάστρος, μαζορέτος, cheerleader κλπ (όχι οτι θα με πείραζε το τέτιο όνομα, ή ότι φοβάμαι ρετσινιές από μαλάκες, αλλά εγώ κανονίζω τι επευφημώ (=cheer) στον Μίκη και στο έργο του και τι όχι, και σε μένα να παραπέμπει οποιοσδήποτε όποιον μου βγάζει ονόματα, να τον εξετάσω μπροστά του) Πάνω απ όλα όμως προέχει, στην παρουσίαση αυτών των θεμάτων το να μην γίνει αφορμή, η κάπως πιο μακρά δική μου παρουσία στον παραπάνω διάλογο, στο να νομιστεί ότι η Γεωργία είχε λίγα να πεί, απλώς μου τάχε πει σαν επεξηγήσεις πολλών ποιημάτων και πολλών λινκ, με τραγούδια και αναλύσεις Ελλήνων ή αγγλόφωνων αναλυτών, τα οποία μου είχε στείλει τις προηγούμενες μέρες και που τα είχα όλα διαβάσει (μόνο το «Ξύλινο παλτό» δεν είχα προλάβει). Πριν συνεχίσουμε, τα παραθέτω και για το τι εστί Γεωργία και για το τι λένε για να μη διανοηθεί πλέον ΟΝΝΕΔΙΤΗΣ ή αντιεξουσιαστής να μου ξαναπεί για ΚΝΙΤΗ αντί για τον ΕΑΥΤΟ ΤΟΥ την παλιά παράφραση του ρητού (του Μαστερ Σουζούκι) από τους αναρχικούς που αντί «Όταν τα δάχτυλο έδειχνε την σελήνη ο ανόητος κοίταζε το δάχτυλο» έλεγε «ο ΚΝΙΤΗΣ κοίταζε το δάχτυλο». Επίσης, να μη ξεχάσω να πω οτι όχι μόνο έχει πολύ ωραία φωνή αλλά, σε γιορτή της 17Ν, σε σολάρισμα του «.ρόδο μου αμάραντο» έβγαλε με δικό της τρόπο, διαφορετικό απ του Μπιθικώτση την κατανομή της μελωδίας πάνω στα -ο- και στα ου- του «ρόδο μου» (Ξεκινάμε με την άποψη της Γεωργίας για το «επίμαχο θέμα» με το οποίο ξεκίνησα την εδώ παρουσίαση της κουβέντας μας*. Το αν όσα είπα την έπεισαν ή όχι δεν το λέω, προτιμώ αυτό που θα μάθει ο αναγνώστης να είναι το αν έπεισα τον ίδιο αν τυχόν οι απόψεις του συνέπιπταν με τις απόψεις με τις οποίες ξεκινάει η Γεωργία. Το αν πείστηκα εγώ ή όχι, το λέω, ή μάλλον ήδη το είπα, όπως είπα και τα επιχειρήματά μου ) 21

22 Καλά όλα αυτά κύριε... Είδα στο υλικό σας Μίκη Θεοδωράκη. Τι απέγινε αυτός; Έχω βαρεθεί να βλέπω βασανισμένους που γίνονται στη συνέχεια βασανιστές. Μιλάω για ψυχικό βασανισμό. Πώς μπορεί ο Θεοδωράκης μετά από τόσα χρόνια αγώνα να τα ξεπουλάει όλα; Για ποιό λόγο; Τι είναι αυτά που λέει; Αν νομίζει ότι είναι σωστός προς εκείνους... εμάς και πάνω απ όλα στον εαυτό του τότε τον λυπάμαι. Δεν έχει λόγο ύπαρξης! Δακρύζω σε κάθε τραγούδι του και σέβομαι την ιστορία του αλλά αυτό δεν μου λέει κάτι προς το σήμερα. Απλώς λυπάμαι και στεναχωριέμαι... Τίποτα άλλο. (=Αυτούς τους έχω βαρεθεί - Μαρία Δημητριάδη) Έχω κάτι που ταιριάζει απόλυτα. Ένα κείμενο ενός μεταλλεργάτη της Ν/Ζώνης Περάματος μέλος του ΚΚΕ(αν και αυτό δεν έχει σημασία) ο οποίος κάνει low bap(θα σας εξηγήσω παρακάτω για αυτο) Αφορμή στάθηκε μια ακόμα γελοία επιστολή του Θεοδωράκη που ανάγνωσε ένας άλλος καραγκιόζης(λαζόπουλος). Σημερινή επιστολή-παρέμβαση του Π. Πουντίδη «Αγαπητέ κύριε Μίκι Μάους, σόρρυ, Θεοδωράκη ήθελα να πω... Εσείς προσωπικά θα έπρεπε να ξέρετε ότι αν οι κοινός νους είναι ικανός για ένα πράγμα και μόνο, αυτό είναι η δημιουργία ψευδαισθήσεων. Και εσείς άλλωστε συμμετέχετε στην μαζική κοινωνική ψευδαίσθηση που ονομάζεται θρησκεία και αποτελεί προπύργιο της "οικότροφης παραδοσιακής ελληνικής ηλιθιότητας". Δεν σας κατηγορώ λοιπόν, όσο κατηγορώ την ηλικία σας και το γεγονός ότι τείνετε προς την ξεμωραμάρα, για την απόπειρα παραπλάνησης της κοινής γνώμης με αυτή σας την επιστολή. Κατηγορώ τον κο. Λαλιώτη ο οποίος είναι το μόνο ικανό στέλεχος του ΠΑΣΟΚ για τέτοια γκεμπελίστικα παιχνίδια, και επίσης ξέρω ότι του τρέφετε προσωπική αδυναμία για την παρουσία του στο Πολυτεχνείο το 73. Αυτός δεν σας παρότρυνε/έπεισε ότι πρέπει να πείτε δημόσια την γνώμη σας? Είναι περίεργο πως σε αυτή τη χώρα κανείς δεν κάνει τον κόπο να ασχοληθεί με ένα θέμα και να διαβάσει τα στοιχειώδη πριν πει την γνώμη του. Γιατί φαίνεται από τον τρόπο που συντάξατε την επιστολή σας ότι δεν διαβάζετε όχι μόνο τον Ριζοσπάστη που τα λέει 10 χρόνια τώρα, αλλά ούτε καν το Μετέωρο Βήμα του Ψυχάρη, την Ελευθοφυλλάδα του Φυντανίδη ή την Καθημερινή Μ@λακία που δέρνει τον Αλαφούζο. Τα στοιχεία υπάρχουν παντού τριγύρω σας... Θα έπρεπε να σας νοιάζει η εγχώρια ταπείνωση περισσότερο απ'τη διεθνή, κύριε Θεοδωράκη, γιατί αυτή τη στιγμή ο λαός έχει ξεπεράσει την εξαθλίωση μερικά χιλιόμετρα. Το κράτος δεν σφραγίζει τα βιβλιάρια ασθενείας των ανέργων γιατί "και μία ασπιρίνη να πάρει ένας ανασφάλιστος είναι δυσβάσταχτο για την ελληνική οικονομία... Σύμφωνα με τα λεγόμενα του γενικού γραμματέα του υπουργείου εργασίας, σήμερα το μεσημέρι μετά από "υποχρεωτική έκτακτη και αιφνίδια" συνάντηση με τα σωματεία της Ν/Ζώνης Περάματος....ενώ ταυτόχρονα παραδέχεται ότι τον τελευταίο καιρό έχουν γίνει τεράστιες δαπάνες για την αύξηση της επιχειρηματικότητας και για να "ανοίξουν νέες θέσεις εργασίας", πολυπρόσωπες και ύψους 17 δισ?. Που τις βλέπω να ανοίγουν πιο εύκολα από την πίσω τρύπα της θηλυκιάς μου! Δηλαδή δεν δίνουν φράγκο σε αυτούς που έχουν ανάγκη αλλά τους περισσεύουν για αυτούς που τους περισσεύουν! Ακούς για ένα χρέος 360 δίσ. και παράλληλα ακούς και άλλες χώρες να έχουν χρέη. Αυτό που δεν ακούς και δεν μπορείς να καταλάβεις είναι ότι το πρόβλημά μας σαν "κράτος" δεν είναι το χρέος αλλά το έλλειμμα των 30 δισ., και δεν σε παρεξηγώ. Είσαι λίγο πιο μικρός απ'τον παππού 22

23 μου (στην ηλικία) και για τους γέρους ανθρώπους η ανάλυση είναι η εξής, "Δεν είναι το πρόβλημα ότι χρωστάμε 10 δραχμές στην τράπεζα παππούλη, αλλά ότι έχουμε μείνει μια δραχμή πίσω στα γραμμάτια". Ούτε στα στενά (και άθλια) όρια του καπιταλιστικού συστήματος δεν μπορείς να καταλάβεις τί σου γίνεται. Και εγώ παράλληλα διαπιστώνω ότι η ηλιθιότητα στον τόπο αυτό δεν γνωρίζει όριο. Λες ότι σε προβληματίζει το στοιχείο της υπερβολής στα διεθνή χτυπήματα με στόχο την Ελλαδίτσα. Ξεκόλλα παππούλη. Δεν υπάρχει κανένας που να θέλει να κάνει την Ελλάδα προτεκτοράτο. Η ΕΛΛΑΔΑ ΕΙΝΑΙ ΗΔΗ ΠΡΟΤΕΚΤΟΡΑΤΟ, ΕΔΩ ΚΑΙ 60 ΧΡΟΝΙΑ! Χορεύουμε στον σκοπό που βαράνε οι Αμερικάνοι και Ευρωπαίοι εταίροι μας, γιατί πολύ απλά, η άρχουσα τάξη αυτής της χώρας δεν έχει άλλη πατρίδα απ'τα ΚΕΡΔΗ! Κάποτε κάποιος είπε "καθένας από εμάς πρέπει να έχει για πατρίδα το μέρος που ζούνε οι αξίες και οι αρχές του[...]" αλλά αυτοί οι στίχοι μάλλον δεν θα σου άρεσαν, γιατί δεν μπορείς να τους παίξεις σε συγκεντρώσεις του ΠΑΣΟΚ και της ξεπουλημένης ΓΣΕΕ. Ξέρεις πόσα λεφτά διακινήθηκαν από (περισσότερες από ) ελληνικές οφ σορ πέρυσι? Εγώ το έψαξα και ξέρω! Πάνω από 500 δισ.!!! Αποδεικνύεται καθημερινά ότι η ελληνική επιχειρηματικότητα έχει 137 προτιμότερες πατρίδες από τον τόπο αυτό. Ψάξε να βρεις εκεί το χρέος, που τόσο άκομψα κάνεις πως δεν καταλαβαίνεις τον τρόπο με τον οποίο δημιουργήθηκε... Και σε παρακαλώ, μην το πλατειάζεις το θέμα με ελληνοτουρκικά και υπερεθνικιστικές και αντιαμερικανικές φανφάρες, απ'αυτές που σου έρχονται συχνά πυκνά και ξαμολάς και ακούω τον μλκα το Λαζόπουλο να διαβάζει με πάθος και δάκρυ δίπλα στην τσίμπλα! ΓΡΑΦΕΙΣ ΠΟΛΛΑ ΚΑΙ ΤΑΜΠΑΚΙΕΡΑ ΤΙΠΟΤΑ!!! Ωραία! Φταίνε οι Αμερικάνοι και το εκμεταλλεύονται οι Τούρκοι. Άλλο με κόφτει εμένανε! Μπορεί η χώρα να βγει από την κρίση? Ναι, και στα στενά πλαίσια του καπιταλισμού, αρκεί να υπάρξει αναλογική φορολόγηση. Δηλαδή? ΠΑΡ'ΤΕ ΤΑ ΑΠΟ ΤΙΣ ΤΡΑΠΕΖΕΣ, ΤΟΥΣ ΜΕΓΑΛΟΕΦΟΠΛΙΣΤΕΣ ΚΑΙ ΤΟΥΣ ΜΕΓΑΛΟΒΙΟΜΗΧΑΝΟΥΣ! ΑΥΤΟΙ ΤΑ ΕΧΟΥΝ ΜΑΖΕΨΕΙ 10 ΧΡΟΝΙΑ ΤΩΡΑ! Κόπτεσαι πραγματικά για τον ελληνικό λαό? Λόγω ξεμωραμάτων θα απαντήσω "ναι", αλλά κόπτεσαι περισσότερο για τον "ελληνικό", παρά για τον "λαό". Δεν είναι τυχαίο ότι δεν αναφέρεσαι καθόλου στην επιστολή σου για το οικονομικό ξεζούμισμα των μεταναστών, την συνθήκη Μπολγκεστάϊν, την μαύρη ανασφάλιστη εργασία και την μαύρη και άραχνη ζωή σχεδόν ενός εκατομμυρίου εργαζομένων στην χώρα μας, που ζούνε σε πολύ μεγαλύτερη εξαθλίωση από τους Έλληνες. Υπηρετεί η επιστολή σου κάποια αποστολή? Φυσικά και υπηρετεί, τον αποπροσανατολισμό. Πουθενά κουβέντα για "καπιταλισμό", ο οποίος είναι ο κύριος υπεύθυνος της οικονομικής κατάστασης μιας και είναι συνήθεις φαινόμενα τέτοιες κρίσεις (ρωτήστε την μέση ανατολή, τη Γιουγκοσλαβία και άλλες 30φεύγα χώρες της Λ. Αμερικής και της Αφρικής). ΓΙΑΤΙ ΑΥΤΟΣ ΕΙΝΑΙ Ο ΣΚΟΠΟΣ ΣΑΣ ΚΥΡΙΕ ΘΕΟΔΩΡΑΚΗ... Να πείσετε τον κόσμο ότι τα πράγματα "έτσι έχουν, δεν αλλάζουν ότι και να κάνουμε"! Να εμποδίσετε με αποπροσανατολισμό (και "ανατολισμό" στην στοχοποίηση) την προσπάθεια που κάνουν πολλοί άνθρωποι να καταλάβουν πως λειτουργεί αυτό το σύστημα! Να απενοχοποιήσετε τους φίλους σας στην κυβέρνηση! Να αποδείξετε στους Λαλιώτηδες ότι ακόμα περνάει η μπογιά σας, και ότι έχει βάρος ο λόγος σας (μπας και τσιμπήσετε κάνα ψίχουλο απ'το υπ. πολιτισμού, λέω 'γω τώρα?)! 23

24 Πάντως θα ήθελα να προϊδεάσω την κοινή γνώμη του internet για το πλήρες unedited κείμενο που αρμόζει της περίπτωσης, το οποίο περιέχει λέξεις όπως ΜΠΙΙΙΙΙΙΙΙΠ! ΜΠΙΙΙΙΙΙΙΠ! ΜΠΙΙΙΠ! ΜΠΙΙΙΙΙΙΙΙΙΙΙΙΙΙΙΙΙΠ! και ΜΠΙΠ! Τουλάχιστον ΕΓΩ, ένας χαζομεταλλεργάτης απ'το Πέραμα, απ'τη ζώνη, μπορώ να δώσω και άλλες εξηγήσεις! Ότι απλά νιώθεις τύψεις κύριε Θεοδωράκη, και προσπαθείς να τις ξεπλύνεις με μια αποτυχημένη πολιτικοοικονομική ανάλυση της κατάστασης. Ή ότι πραγματικά τα πιστεύεις αυτά που γράφεις οπότε καλό θα ήταν να μην σε υπολογίζω στους ανθρώπους με αντίληψη (σαν τη γιαγιά μου που είναι γκάο-μπίου). Ή ότι απλά αναζητάς προσοχή γιατί στις κινητοποιήσεις πλέον δεν παίζει μουσική (όχι μόνο δική σου, γενικότερα δεν παίζει μουσική, πού όρεξη)... Μακάρι να το διάβαζες... Πέραμα 28/4/2010, Πέτρος Πουντίδης» Κάτι άσχετο! Είμαι άνθρωπος που δεν σταματάω να μιλώ και έχω μια περίεργη αντιδραστικότητα. Καταλαβαίνω πως δεν μπορεί να γίνει μάθημα μέσα σε μια τέτοια ζούγκλα καθώς δεν υπάρχουν και τα κατάλληλα μέσα. Είμαι περήφανο οργανωμένο μέλος της ΚΝΕ δυο χρόνια τώρα! Και ενώ προσπαθώ να καταλάβω τους συμμαθητές μου και τους καθηγητές(κι εκείνους που δεν συμπαθώ) δεν βγάζω ποτέ ένα συμπέρασμα... Δεν ξέρω τι φταίει... Τέλος πάντων. Τώρα τι είναι το low bap(μπορεί και να το ξέρετε μα δεν χάνω τίποτα εαν τα πω). Θα σας δώσω τα λόγια του Μιχάλη Μυτακίδη(Β.D. Foxmoor) "Στηρίζω το λόγο μου με τη ζωή μου και τη ζωή μου με το λόγο μου: είναι ο δρόμος που χαράζει το Low Bap. Είναι η νέα βάση όλων όσων κατανοούν, σκέφτονται, νοιώθουν, δρουν κι αντιστέκονται. Για να κατανοήσει κανείς την δημιουργία του κινήματος αυτού και την εξέλιξή του μέχρι τώρα, πρέπει να το εντάξει στην επαναστατική πια διαδικασία της αξιοπρέπειας. Πάνω απ' όλα το Low Bap διατηρεί το σεβασμό του στο πρόταγμα της ζωής και είναι πολιτιστική επανάσταση με επίλεκτους στόχους και δύσκολο έργο. Από το 1993, με συνεχή παρουσία, δεκάδες δίσκους, βιβλία, περιοδικά, συναυλίες, φεστιβάλ, συζητήσεις, χιλιάδες ώρες στο στούντιο, χιλιάδες στίχους, και φίλους συμμαζέψαμε σ' αυτόν το δικτυακό τόπο τα υλικά της διαδρομής μας. Εδώ βρίσκεται, η στιγμή της απογραφής μας, της αναδιοργάνωσης, της υπόσχεσης, της αγάπης, της σύγκρουσης, της αλήθειας. Όσοι περάσουν από εδώ, ίσως και να ξέρουν τι πρέπει να γίνει. Ο καθένας με τον τρόπο του. Πάντως, το Low Bap περήφανα θα χρεωθεί το επόμενο βήμα, και θ'ανταμώσει τα πιο όμορφα. Θα συνεχίσει να ενοχλεί την ιστορία, και θα πιστέψει όλο και πιο βαθιά στο όνειρο. Όσους κάνουμε Low Bap, δε μας διάλεξε κανείς. Το διαλέξαμε μόνοι μας. Το χρωστάμε, λοιπόν, σε μάς, σ'εκείνους που δείλιασαν, σ'εκείνους που θα 'ρθουν. Είναι η πιο όμορφη ώρα. Πάμε..." Ο B.D. Foxmoor είναι ο άνθρωπος που έφερε το hip hop στην Ελλάδα το Ονόμασε το hip hop του low bap για να διαφοροποιηθεί από το εμπορευματοποιημένο hip hop της Αμερικής που μιλά για χασίσια και γκόμενες! Έτσι δημιούργησε τους Active Member. Στη συνέχεια δημιούργησε τη Freestyle Productions μια ομάδα παραγωγής μέσω της οποίας κυκλοφόρησε ανεξάρτητα τον πρώτο ελληνικό hip-hop δίσκο. Το 1995 οι Active Member τράβηξαν το ενδιαφέρον των δισκογραφικών εταιρειών και υπογράφοντας συμβόλαιο με την Warner έγιναν το πρώτο ελληνικό hip-hop συγκρότημα που υπέγραφε συμβόλαιο με πολυεθνική δισκογραφική εταιρεία. Αυτό όμως δεν βοηθούσε τον Μιχάλη καθώς δεν μπορούσε να γράφει στίχους λίγο πιο 24

25 μαζεμένους κι έτσι έφυγε. Στη συνέχεια καθιέρωσε το No Sponsors. Θα σας στείλω ξανά τα λόγια του ίδιου για να καταλάβετε. No Sponsors : Τα πιο όμορφα πράγματα στη ζωή είναι αυτά που σκαρώνουμε με αγάπη, αξιοπρέπεια και το ανάλογο ρίσκο. Αυτός και μόνο είναι ο λόγος που θα 'πρεπε όλοι εμείς οι εμπλεκόμενοι στα «καλλιτεχνικά» πράγματα να βαδίζουμε το μονοπάτι που διαλέξαμε χωρίς βοήθεια από 'κείνους που βρίσκονται πίσω από τους φράχτες. Έτσι λοιπόν σας προτείνω για πρώτη και στερνή φορά ν' ακούσουμε ό,τι έχει απομείνει μέσα μας και να δώσουμε σ' όλους να καταλάβουν ότι: Σκαρώνουμε τραγούδια για να μη χαθούν τα όμορφα από γύρω μας. Ανεβαίνουμε στη σκηνή και ξέρουμε πολύ καλά το γιατί. Δε χρειαζόμαστε μεσάζοντες στα όνειρά μας Μπορούμε και χωρίς τη βοήθεια των «γυρτών» της μουσικής βιομηχανίας. Μπορούμε και χωρίς προστάτες της «πνευματικής μας ιδιοκτησίας». Αντέχουμε και χωρίς τα βαμπίρια της διαφήμισης Υπάρχουμε και χωρίς κριτικές και αφιερώματα Οι στίχοι και οι μουσικές μας ταξιδεύουν κι ας μη μάς παίζει το ράδιο και η τηλεόραση. Ανησυχούμε χωρίς να μας το επιβάλλουν οι επαγγελματίες της πολιτικής. Έχουμε γνώση των καιρών. Παλεύουμε για την αυτονομία μας. Έχουμε το θάρρος και το θράσος να μποϋκοτάρουμε την «εξασφάλιση» μας και τους προφήτες της. Διατηρούμε την επικινδυνότητα ως βασικό συστατικό. Κάνουμε εξέγερση και το γλεντάμε. Κι όλα αυτά κι άλλα πολλά χωρίς «πλάτες», «άκρες», «καβάτζες», «μεσσίες», «νταβατζήδες», χωρίς ξεφτίλα, αλλά με τα πιο όμορφα να μας περιμένουν λίγο πιο πέρα. Προς εκεί που φοβάται καμιά φορά να πέσει το μάτι μας και ν' ακούσει το αυτί μας όταν στεκόμαστε να ξεκουραστούμε για λίγο σ' εκείνη τη σκοτεινή πλαγιά τη γνώριμη. Πάμε ρε, εμείς κάνουμε κουμάντο σ' ό,τι σέρνουμε μέσα μας. Μην τ' απλώνετε μπροστά τους ούτε για λίγο. Ό,τι λάθος κάναμε, το κάναμε. Τώρα πάμε όπου γουστάρει ο καθένας και σας εύχομαι ν' ανταμώσετε το τέλος σας όσο γίνεται πιο αλέρωτοι κι ευτυχισμένοι. Και στους τρελούς που βάζουν το κεφάλι συνέχεια στη φωτιά, εύχομαι.. Καλή αντάμωση στα όμορφα. B.D.FOXMOOR Όλα αυτά σας τα είπα για να σας στείλω κάποια κομμάτια τους. Βασικά είναι και δικιά μου ανάγκη. Να ξέρω ότι υπάρχουν άνθρωποι που αγαπούν αυτό που κάνουν χωρίς να τους ενδιαφέρουν η δόξα και τα λεφτά... Όταν έχετε χρόνο και διάθεση... 1) (Αυτό το έβαλα και στο τέλος της γιορτής αλλά ποιος να κάτσει να το ακούσει...) 2) (Απ τα πιο γνωστά τους...) 3) 25

26 4) 5) 6) (Ίσως είναι το καλύτερο) Δεν θα ήθελα να σας φορτώσω κι άλλο με τα κομμάτια. Κάποια απ τα αγαπημένα μου ποιήματα... Αν θέλεις να λέγεσαι άνθρωπος Δεν θα πάψεις ούτε στιγμή ν' αγωνίζεσαι για την ειρήνη και για το δίκιο. Θα βγεις στους δρόμους, θα φωνάξεις, τα χείλια σου θα ματώσουν απ' τις φωνές το πρόσωπό σου θα ματώσει από τις σφαίρες -μα ούτε βήμα πίσω. Κάθε κραυγή σου μια πετριά στα τζάμια των πολεμοκάπηλων κάθε χειρονομία σου σα να γκρεμίζεις την αδικία. Και πρόσεξε: μη ξεχαστείς ούτε στιγμή. Έτσι λίγο να θυμηθείς τα παιδικά σου χρόνια αφήνεις χιλιάδες παιδιά να κομματιάζονται την ώρα που παίζουν ανύποπτα στις πολιτείες μια στιγμή αν κοιτάξεις το ηλιοβασίλεμα αύριο οι άνθρωποι θα χάνονται στην νύχτα του πολέμου έτσι και σταματήσεις μια στιγμή να ονειρευτείς εκατομμύρια ανθρώπινα όνειρα θα γίνουν στάχτη κάτω απ τις οβίδες. Δεν έχεις καιρό δεν έχεις καιρό για τον εαυτό σου αν θέλεις να λέγεσαι άνθρωπος. Αν θέλεις να λέγεσαι άνθρωπος μπορεί να χρειαστεί ν' αφήσεις τη μάνα σου, την αγαπημένη ή το παιδί σου. Δε θα διστάσεις. Θ' απαρνηθείς την λάμπα σου και το ψωμί σου θ' απαρνηθείς τη βραδινή ξεκούραση στο σπιτικό κατώφλι για τον τραχύ δρόμο που πάει στο αύριο. Μπροστά σε τίποτα δε θα δειλιάσεις και ούτε θα φοβηθείς. Το ξέρω, είναι όμορφο ν' ακούς μια φυσαρμόνικα το βράδυ, να κοιτάς εν' άστρο, να ονειρεύεσαι είναι όμορφο σκυμμένος πάνω απ το κόκκινο στόμα της αγάπης σου να την ακούς να λέει τα όνειρα της για το μέλλον. Μα εσύ πρέπει να τ' αποχαιρετήσεις όλ' αυτά και να ξεκινήσεις γιατί εσύ είσαι υπεύθυνος για όλες τις φυσαρμόνικες του κόσμου, για όλα τ' άστρα, για όλες τις λάμπες και για όλα τα όνειρα αν θέλεις να λέγεσαι άνθρωπος. 26

27 Αν θέλεις να λέγεσαι άνθρωπος μπορεί να χρειαστεί να σε κλείσουν φυλακή για είκοσι ή και περισσότερα χρόνια μα εσύ και μες στη φυλακή θα θυμάσαι πάντοτε την άνοιξη, τη μάνα σου και τον κόσμο. Εσύ και μες απ' το τετραγωνικό μέτρο του κελιού σου θα συνεχίζεις το δρόμο σου πάνω στη γη. Κι όταν μες στην απέραντη σιωπή, τη νύχτα θα χτυπάς τον τοίχο του κελιού σου με το δάχτυλο απ' τ' άλλο μέρος του τοίχου θα σου απαντάει η Ισπανία. Εσύ, κι ας βλέπεις να περνάν τα χρόνια σου και ν' ασπρίζουν τα μαλλιά σου δε θα γερνάς. Εσύ και μες στη φυλακή κάθε πρωί θα ξημερώνεσαι πιο νέος αφού όλο και νέοι αγώνες θ' αρχίζουμε στον κόσμο αν θέλεις να λέγεσαι άνθρωπος. Αν θέλεις να λέγεσαι άνθρωπος θα πρέπει να μπορείς να πεθάνεις ένα οποιοδήποτε πρωινό. Αποβραδίς στην απομόνωση θα γράψεις ένα μεγάλο τρυφερό γράμμα στη μάνα σου θα γράψεις στον τοίχο την ημερομηνία, τ' αρχικά του ονόματός σου και μια λέξη: Ειρήνη σα να γραφες όλη την ιστορία της ζωής σου. Να μπορείς να πεθάνεις ένα οποιοδήποτε πρωινό να μπορείς να σταθείς μπροστά στα έξη ντουφέκια σα να στεκόσουνα μπροστά σ' ολάκερο το μέλλον. Να μπορείς, απάνω απ' την ομοβροντία που σε σκοτώνει εσύ ν' ακούς τα εκατομμύρια των απλών ανθρώπων που τραγουδώντας πολεμάνε για την ειρήνη. Αν θέλεις να λέγεσαι άνθρωπος. Τάσος Λειβαδίτης Σώπα μη μιλάς! Σώπα, μη μιλάς, είναι ντροπή κόψ' τη φωνή σου σώπασε επιτέλους κι αν ο λόγος είναι αργυρός η σιωπή ειναι χρυσός. Τα πρώτα λόγια που άκουσα από παιδί έκλαιγα,γέλαγα,έπαιζα μου λέγανε: "σώπα". 27

28 Στο σχολείο μού κρύψαν την αλήθεια τη μισή, μου λέγανε :"εσένα τι σε νοιάζει ; Σώπα!" Με φιλούσε το πρώτο κορίτσι που ερωτεύτηκα και μου λέγανε: "κοίτα μην πείς τίποτα, σσσσ...σώπα!" Κόψε τη φωνή σου και μη μιλάς, σώπαινε. Και αυτό βάσταξε μέχρι τα εικοσί μου χρόνια. Ο λόγος του μεγάλου η σιωπή του μικρού. Έβλεπα αίματα στο πεζοδρόμιο, "Τι σε νοιάζει εσένα;", μου λέγανε, "θα βρείς το μπελά σου, σώπα". Αργότερα φωνάζανε οι προϊστάμενοι "Μη χώνεις τη μύτη σου παντού, κάνε πως δεν καταλαβαίνεις,σώπα" Παντρεύτηκα, έκανα παιδιά, η γυναίκά μου ήταν τίμια κι εργατική και ήξερε να σωπαίνει. Είχε μάνα συνετή, που της έλεγε "Σώπα". Σε χρόνια δίσεκτα οι γονείς, οι γείτονες με συμβουλεύανε : "Μην ανακατεύεσαι, κάνε πως δεν είδες τίποτα. Σώπα" Μπορεί να μην είχαμε με δ'αύτους γνωριμίες ζηλευτές, με τους γειτονες, μας ένωνε, όμως, το Σώπα. Σώπα ο ενας,σώπα ο άλλος σώπα οι επάνω, σώπα η κάτω, σώπα όλη η πολυκατοικία και όλο το τετράγωνο. Σώπα οι δρόμοι οι κάθετοι και οι δρόμοι οι παράλληλοι. Κατάπιαμε τη γλώσσά μας. Στόμα έχουμε και μιλιά δεν έχουμε. Φτιάξαμε το σύλλογο του "Σώπα". και μαζευτηκαμε πολλοι μία πολιτεία ολόκληρη, μια δύναμη μεγάλη,αλλά μουγκή! Πετύχαμε πολλά,φτάσαμε ψηλά, μας δώσανε παράσημα, τα πάντα κι όλα πολύ. Ευκολα, μόνο με το Σώπα. Μεγάλη τέχνη αυτό το "Σώπα". Μάθε το στη γυναίκα σου,στο παιδί σου,στην πεθερά σου κι όταν νιώσεις ανάγκη να μιλήσεις ξερίζωσε τη γλώσσά σου και κάν'την να σωπάσει. Κόψ'την σύρριζα. Πέτα την στα σκυλιά. Το μόνο άχρηστο όργανο από τη στιγμή που δεν το μεταχειρίζεσαι σωστά. 28

29 Δεν θα έχεις έτσι εφιάλτες, τύψεις κι αμφιβολίες. Δε θα ντρέπεσαι τα παιδιά σου και θα γλιτώσεις απο το βραχνά να μιλάς, χωρίς να μιλάς να λές "έχετε δίκιο,είμαι σαν κι εσάς" Αχ! Πόσο θα 'θελα να μιλήσω ο κερατάς. και δεν θα μιλάς, θα γίνεις φαφλατάς, θα σαλιαρίζεις αντί να μιλάς. Κόψε τη γλώσσά σου, κόψ'την αμέσως. Δεν έχεις περιθώρια. Γίνε μουγκός. Αφού δε θα μιλήσεις, καλύτερα να το τολμησεις Κόψε τη γλώσσά σου. Για να είσαι τουλάχιστον σωστός στα σχέδια και στα όνειρά μου ανάμεσα σε λυγμούς και σε παροξυσμούς κρατώ τη γλώσσά μου, γιατί νομίζω πως θα'ρθει η στιγμή που δεν θα αντέξω και θα ξεσπάσω και δεν θα φοβηθώ και θα ελπίζω και κάθε στιγμή το λαρύγγι μου θα γεμίζω με ένα φθόγγο, με έναν ψιθυρο, με ένα τραύλισμα, με μια κραυγή που θα μου λεει: ΜΙΛΑ!... Αζίζ Νεσίν Εγκώμιο στη μάθηση Μάθαινε και τ' απλούστερα! Γι' αυτούς που ο καιρός τους ήρθε ποτέ δεν είναι πολύ αργά! Μάθαινε το αβγ, δε σε φτάνει, μα συ να το μαθαίνεις! Μη σου κακοφανεί! Ξεκίνα! Πρέπει όλα να τα ξέρεις! Εσύ να πάρεις πρέπει την εξουσία. Μάθαινε, άνθρωπε στο άσυλο! Μάθαινε, άνθρωπε στη φυλακή! Μάθαινε, γυναίκα στην κουζίνα! Μάθαινε, εξηντάχρονε! Εσύ να πάρεις πρέπει την εξουσία. Ψάξε για σχολείο, άστεγε! Προμηθεύσου γνώση, παγωμένε! Πεινασμένε, άρπαξε το βιβλίο: είν' ένα όπλο. Εσύ να πάρεις πρέπει την εξουσία. Μην ντρέπεσαι να ρωτήσεις, Σύντροφε! Μην αφεθείς να πείθεσαι μάθε να βλέπεις συ ο ίδιος! Ό,τι δεν ξέρεις ο ίδιος καθόλου δεν το ξέρεις. Έλεγξε το λογαριασμό εσύ Θα τον πληρώσεις. 29

30 Ψάξε με τα δάχτυλα κάθε σημάδι Ρώτα: πώς βρέθηκε αυτό εδώ. Εσύ να πάρεις πρέπει την εξουσία. Μπέρτολντ Μπρεχτ Γιάννης Ρίτσος, Ειρήνη 30 Στον Κώστα Βάρναλη Τ' όνειρο του παιδιού είναι η ειρήνη. Τ' όνειρο της μάνας είναι η ειρήνη. Τα λόγια τής αγάπης κάτω απ' τα δέντρα, είναι η ειρήνη. Ο πατέρας που γυρνάει τ' απόβραδο μ' ένα φαρδύ χαμόγελο στα μάτια μ' ένα ζεμπίλι στα χέρια του γεμάτο φρούτα κ' οι σταγόνες του ιδρώτα στο μέτωπό του είναι όπως οι σταγόνες του σταμνιού που παγώνει το νερό στο παράθυρο είναι η ειρήνη. Όταν οι ουλές απ' τις λαβωματιές κλείνουν στο πρόσωπο του κόσμου και μες στους λάκκους πούσκαψαν οι οβίδες φυτεύουμε δέντρα και στις καρδιές πούκαψε η πυρκαϊά δένει τα πρώτα της μπουμπούκια η ελπίδα κι οι νεκροί μπορούν να γείρουν στο πλευρό τους και να κοιμηθούν δίχως παράπονο ξέροντας πως δεν πήγε το αίμα τους του κάκου, είναι η ειρήνη. Ειρήνη είναι η μυρωδιά τού φαγητού το βράδυ, τότε που το σταμάτημα του αυτοκινήτου στο δρόμο δεν είναι φόβος, τότε που το χτύπημα στην πόρτα σημαίνει φίλος, και το άνοιγμα του παράθυρου κάθε ώρα σημαίνει ουρανός γιορτάζοντας τα μάτια μας με τις μακρινές καμπάνες των χρωμάτων του, είναι η ειρήνη. Ειρήνη είναι ένα ποτήρι ζεστό γάλα κ' ένα βιβλίο μπροστά στο παιδί που ξυπνάει. Τότε που τα στάχυα γέρνουν τόνα στ' άλλο λέγοντας: το φως το φως, το φως. και ξεχειλάει η στεφάνη του ορίζοντας φως είναι η ειρήνη. Τότε που οι φυλακές επισκευάζονται να γίνουν βιβλιοθήκες, τότε που ένα τραγούδι ανεβαίνει από κατώφλι σε κατώφλι τη νύχτα τότε που τ' ανοιξιάτικο φεγγάρι βγαίνει απ' το σύγνεφο όπως βγαίνει απ' το κουρείο της συνοικίας φρεσκοξυρισμένος ο εργάτης το Σαββατόβραδο είναι η ειρήνη. Τότε που η μέρα που πέρασε δεν είναι μια μέρα που χάθηκε μα είναι η ρίζα που ανεβάζει τα φύλλα τής χαράς μέσα στο βράδι κ' είναι μια κερδισμένη μέρα κ' ένας δίκαιος ύπνος τότε που νοιώθεις πάλι ο ήλιος να δένει βιαστικά τα κορδόνια του

31 να κυνηγήσει τη λύπη απ' τις γωνιές τού χρόνου είναι η ειρήνη. Ειρήνη είναι οι θημωνιές των αχτίνων στους κάμπους τού καλοκαιριού είναι τ' αλφαβητάρι της καλοσύνης στα γόνατα της αυγής. Όταν λες: αδελφέ μου - όταν λέμε: αύριο θα χτίσουμε όταν χτίζουμε και τραγουδάμε είναι η ειρήνη. Τότε που ο θάνατος πιάνει λίγο τόπο στη καρδιά κ' οι καμινάδες δείχνουν με σίγουρα δάχτυλα την ευτυχία, τότε που το μεγάλο γαρύφαλλο του δειλινού το ίδιο μπορεί να μυρίσει ο ποιητής κι ο προλετάριος είναι η ειρήνη. Η ειρήνη είναι τα σφιγμένα χέρια των ανθρώπων είναι το ζεστό ψωμί στο τραπέζι του κόσμου είναι το χαμόγελο της μάνας. Μονάχα αυτό. Τίποτ' άλλο δεν είναι η ειρήνη. Και τ' αλέτρια που χαράζουν βαθιές αυλακιές σ' όλη τη γης ένα όνομα μονάχα γράφουν: Ειρήνη. Τίποτ' άλλο. Ειρήνη. Πάνω στις ράγες των στίχων μου το τραίνο που προχωρεί στο μέλλον φορτωμένο στάρι και τριαντάφυλλα είναι η ειρήνη. Αδέλφια μου, μες στην ειρήνη διάπλατα ανασαίνει όλος ο κόσμος με όλα τα όνειρα του. Δώστε τα χέρια, αδέλφια μου, αυτό 'ναι η ειρήνη. 25 ΜΑΪΟΥ Ένα πρωί θ' ανοίξω την πόρτα και θα βγω στους δρόμους όπως και χτες. Και δεν θα συλλογιέμαι παρά ένα κομμάτι από τον πατέρα κι ένα κομμάτι από τη θάλασσα -αυτά που μ' άφησανκαι την πόλη. Την πόλη που τη σάπισαν. Και τους φίλους μας που χάθηκαν. Ένα πρωί θα ανοίξω την πόρτα ίσα ολόισα στη φωτιά 31

32 και θα μπω όπως και χτες φωνάζοντας "φασίστες!!" στήνοντας οδοφράγματα και πετώντας πέτρες μ' ένα κόκκινο λάβαρο ψηλά να γυαλίζει στον ήλιο. Θ' ανοίξω την πόρτα και είναι -όχι πως φοβάμαιμα να, θέλω να σου πω, πως δεν πρόλαβα και πως εσύ πρέπει να μάθεις να μην κατεβαίνεις στο δρόμο χωρίς όπλα όπως εγώ - γιατί εγώ δεν πρόλαβαγιατί τότε θα χαθείς όπως και εγώ "έτσι" "αόριστα" σπασμένη σε κομματάκια από θάλασσα, χρόνια παιδικά και κόκκινα λάβαρα. Ένα πρωί θ' ανοίξω την πόρτα και θα χαθώ με τ όνειρο της επανάστασης μες την απέραντη μοναξιά των δρόμων που θα καίγονται, μες την απέραντη μοναξιά των χάρτινων οδοφραγμάτων με το χαρακτηρισμό -μην τους πιστέψεις!- Προβοκάτορας. Κατερίνα Γώγου. Εξαιρετική ερμηνεία... Σας αφήνω με ένα πανέμορφο κομμάτι (Μάθημα ζωής...) (Επίσης αγαπημένη ταινία που μου θυμίζει Βέγγο απ το "Μεγάλο κανόνι") Αλλά μιας και είπα Βέγγο δεν ξέρω αν γνωρίζετε αλλά ήταν στο ΕΑΜ. Πολέμησε στο πλευρό των ανταρτών. Στρατό δεν πήγε καθώς ο πατέρας του ήταν φυλακισμένος αγωνιστής έτσι τον στείλαν κατευθείαν στην εξορία... Κάπως έτσι έγινε ήθοποιος... Μεγάλη ιστορία!) (Δυστυχώς πέθανε κι αυτός το ) (Τι μυαλό!) (Για όλα έχει κάτι να πει!) (Αυτά και πολλά άλλα με έκαναν να τον λατρέψω!) 32

33 (Ανατριχιάζω κάθε φορά! Ειδικά στο τέλος!) (Δεν κάνω προπαγάνδα απλά αγαπώ τα αντάρτικα. Η πρώτη μου πορεία ήταν στα 12 από εκεί και πέρα δεν σταμάτησα να πηγαίνω έτσι έμαθα και τα πανέμορφα αυτά κομμάτια) Πῶς μᾶς θέλει ἡ «ἀληθὴς δημοκρατία» Νὰ μὴν ἀκούω καὶ νὰ μὴ βλέπω νὰ πατῶ. Νὰ μὴ νογάω καὶ νά χω τὸ στόμα βουλωτό. Νὰ μὴ μὲ φαρμακών ἡ μπόχα τοῦ καιροῦ μου. Χωρὶς αὐτιὰ καὶ μάτια, μύτη καὶ μυαλό, μουγκὸς νὰ πηαίνω, ὅποτε μοῦ ρθει, πρὸς νεροῦ μου, κι ἅμα τσινάει ὁ Γάϊδαρος νὰ μὴ γελῶ. Καὶ σὰ μὲ καρυδώνουνε μουνοῦχο σκλάβο οἱ Ἀμερικάνοι, ἐγὼ νὰ βλαστημάω τὸ Σλάβο Κώστας Βάρναλης Αργοπεθαινει... Αργοπεθαίνει όποιος γίνεται σκλάβος της συνήθειας, επαναλαμβάνοντας κάθε μέρα τις ίδιες διαδρομές, όποιος δεν αλλάζει περπατησιά, όποιος δεν διακινδυνεύει και δεν αλλάζει χρώμα στα ρούχα του, όποιος δεν μιλεί σε όποιον δεν γνωρίζει. Αργοπεθαίνει όποιος αποφεύγει ένα πάθος, όποιος προτιμά το μαύρο για το άσπρο και τα διαλυτικά σημεία στο " ι " αντί ενός συνόλου συγκινήσεων που κάνουν να λάμπουν τα μάτια, που μετατρέπουν ένα χασμουργητό σε ένα χαμόγελο, που κάνουν την καρδιά να κτυπά στο λάθος και στα συναισθήματα. Αργοπεθαίνει όποιος δεν αναποδογυρίζει το τραπέζι, όποιος δεν είναι ευτυχισμένος στη δουλειά του, όποιος δεν διακινδυνεύει τη βεβαιότητα για την αβεβαιότητα για να κυνηγήσει ένα όνειρο, όποιος δεν επιτρέπει στον εαυτό του τουλάχιστον μια φορά στη ζωή του να αποφύγει τις εχέφρονες συμβουλές. Αργοπεθαίνει όποιος δεν ταξιδεύει, όποιος δεν διαβάζει, όποιος δεν ακούει μουσική, όποιος δεν βρίσκει σαγήνη στον εαυτό του. Αργοπεθαίνει όποιος καταστρέφει τον έρωτά του, όποιος δεν επιτρέπει να τον βοηθήσουν, όποιος περνάει τις μέρες του παραπονούμενος για τη τύχη του ή για την ασταμάτητη βροχή. Αργοπεθαίνει όποιος εγκαταλείπει μια ιδέα του πριν την αρχίσει, όποιος δεν ρωτά για πράγματα που δεν γνωρίζει. Αποφεύγουμε τον θάνατο σε μικρές δόσεις, όταν θυμόμαστε πάντοτε ότι για να είσαι ζωντανός χρειάζεται μια προσπάθεια πολύ μεγαλύτερη από το απλό γεγονός της αναπνοής. Μόνο η ένθερμη υπομονή θα οδηγήσει στην επίτευξη μιας λαμπρής ευτυχίας. Πάμπλο Νερούντα «Σήμερα το στρατόπεδο σωπαίνει. Σήμερα ο ήλιος τρέμει αγκιστρωμένος στη σιωπή όπως τρέμει το σακάκι του σκοτωμένου στο συρματόπλεγμα. Σήμερα ο κόσμος είναι λυπημένος. 33

34 Ξεκρέμασαν μια μεγάλη καμπάνα και την ακούμπησαν στη γη. Μες στο χαλκό της καρδιοχτυπά η ειρήνη. Σιωπή. Ακούστε τούτη την καμπάνα. Σιωπή. Οι λαοί περνούν σηκώνοντας στους ώμους τους το μέγα φέρετρο του Μπελογιάννη. Οι δολοφόνοι κρύβονται πίσω από τα μαχαίρια τους. Τραβηχτείτε πέρα δολοφόνοι. Τραβηχτείτε πέρα. Σιωπή. Οι λαοί περνούν σηκώνοντας στους ώμους τους το μέγα φέρετρο του Μπελογιάννη. Τους σκότωσαν. Τους σκότωσαν. Ενας άνεμος που πέρασε μες απ' το σκοτεινό τούνελ της σιωπής μας έφερε το μαντάτο. Τους σκότωσαν. Τους σκότωσαν. Δυο ξεχασμένοι γλόμποι ξεθωριάζουνε στην ξώπορτα της μέρας. Τους σκότωσαν. [...] Ηταν πικρό το τσάι σήμερα. Αφουγκραζόμασταν ένα μεγάλο αμάξι που σταμάτησε στο δρόμο - ένας τροχός του χτύπησε στο βράχο. Μπορεί να 'ταν ο τροχός της ιστορίας. Γιατί η γριούλα που βούρτσιζε στην μπαλκονόπορτα το μαύρο κυριακάτικο φουστάνι της πέτρωσε εκεί σα να κατάλαβε τι μαύρο που 'ναι το μαύρο χρώμα σα να 'δε ανεβασμένη μια μαύρη σημαία στο κατάρτι του χρόνου. Λογαριάζαμε στα δάχτυλα: μεθαύριο, μεθαύριο, ναι, μπαίνει ο Απρίλης. Λέγαμε: θα βρούμε στο πανέρι της άνοιξης πολλές χρυσές βελόνες, πολλές χρωματιστές κουβαρίστρες να μπαλώσουμε το γέλιο του παιδιού να μπαλώσουμε τις ρυτίδες της μάνας να ράψουμε ακόμα κι ένα κομμένο πόδι, ένα σπασμένο κρανίο - λέγαμε. Μια καρδιά χωρισμένη στα δύο, απ' τη μια το ψωμί και το φιλί απ' την άλλη το χρέος - θα σμίξει, λέγαμε, μεθαύριο Απρίλης. Κάτου απ' τα δέντρα η ειρήνη, θα χαιρετιούνται οι άνθρωποι μες απ' τα δίχτυα των αχτίνων το φως θα κλείσει με τη φούχτα του την υψωμένη κάννη θα χαμηλώσει η κάννη και θα γράψει στο χώμα ένα μικρό κύκλο σαν το μηδέν κι ύστερα γύρω στο μηδέν γραμμές - γραμμές σαν τις αχτίνες του ήλιου που χαράζουν τα παιδιά στον άμμο. Λογαριάζαμε στα δάχτυλα: μεθαύριο Απρίλης και το Πάσχα θα φιληθούνε οι άνθρωποι. Τους σκότωσαν. Τούτα τα πρόσωπα είναι σαν τα σταματημένα ρολόγια. Τι ώρα να 'ναι; Τι ώρα να 'ναι σήμερα; Ποιος σταμάτησε τούτα τα ρολόγια; Ποιος σταμάτησε στη μέση τον Απρίλη; Ποιος έγραψε με κάρβουνο σταυρούς πάνου στις πόρτες; Ποιος σταμάτησε το χαμόγελο στα μάτια της μάνας; Τι ώρα να 'ναι; 34

35 Ποιος έκοψε στα δυο την ελπίδα; Τι ώρα να 'ναι; Πέστε μου λοιπόν. Η κυρα-λένη γύρισε απ' την αγορά μ' άδειο το καλάθι της. Δε θυμάμαι, είπε, γιατί πήγα. Οπου πηγαίνω βρίσκουμαι μπροστά στους σκοτωμένους. Αν έχεις κάτι να μου πεις θα το ξεχάσω. Δεν ξεχνάω τους σκοτωμένους. Το φουστάνι μου αγγριώνει στους σταυρούς. Οι νεκροί με κρατάνε. Ο,τι μου πουν θα κάνω. Παιδί μου, παιδί μου, αυτοί πέθαναν για να ζήσεις. Μην το ξεχνάς. Αν το θυμάσαι αυτοί δε θα πεθάνουν. [...] Σιωπή. Οι λαοί περνούν σηκώνοντας στους ώμους τους το μέγα φέρετρο του Μπελογιάννη. Οχι δε σου ταιριάζει εσένα Μπελογιάννη τούτο το σιωπηλό πένθος τούτες οι μαύρες κορδέλες άκρη άκρη στο φουστάνι της άνοιξης τούτο το πράσινο σαπούνι που λιώνει ξεχασμένο στη σκάφη θολώνοντας το νερό. Για σένανε είναι οι μεγάλες σάλπιγγες, τα μεγάλα τύμπανα, οι μεγάλες καμπάνες και οι μεγάλες παρελάσεις, ο μεγάλος όρκος των λαών πάνω στο φέρετρό σου η μεγάλη μέρα της τριάντα του Μάρτη που μπαίνει στο καινούργιο εορτολόγιο των ηρώων και των μαρτύρων της ειρήνης. [...] Εσύ σκαρφάλωσες στη ράχη του χάρου κουρντίζοντας με γρήγορο χέρι το ρολόι του ήλιου. Να φύγουν πιο γρήγορα οι δείχτες. Να φύγει τούτη η μέρα. Να φύγει το μαύρο απ' τα μάτια μας. Να φύγει τ' άδικο απ' τον κόσμο. [...] Νίκο, είχες μια καρδιά γεμάτη απ' το αίμα του ήλιου. Οταν περπατούσες στα ερείπια του φθινοπώρου είχες πάντα στη μέσα τσέπη του σακακιού σου το σχέδιο της καινούργιας πολιτείας μας, γι' αυτό χαμογελούσε ο λαός μέσα στα μάτια σου. Εφυγες τώρα Νίκο ανάβοντας μ' ένα γαρύφαλλο από φλόγα το κουράγιο του κόσμου, ανάβοντας την ελπίδα στην καρδιά των λαών, ανάβοντας τους αστερισμούς της ειρήνης στο στερέωμα του κόσμου, πάνω απ' τις πεδιάδες τις σπαρμένες με κόκαλα. Επεσες, Νίκο, με τ' αφτί σου κολλημένο στην καρδιά του κόσμου, ν' ακούς τα βήματα της λευτεριάς να βαδίζουν στο μέλλον, ν' ακούς το μέλλον να ξεδιπλώνει εκατομμύρια κόκκινες σημαίες πάνω απ' το γέλιο των παιδιών και των κήπων. [...] Η νύχτα κόβει με το σουγιά της μικρά κομμάτια τ' όνειρο. Ενα δέντρο κάνει φτερά. Ενα παιδί μεγαλώνει. Ορκιστείτε να 'χει το παιδί το ψωμί του και το βιβλίο του να μάθει να γράφει σ' αγαπώ, να κρατάει μπράτσο τον ήλιο σ' ένα ανθισμένο περιβόλι. Ο κομμουνισμός είναι η νιότη του κόσμου, η λευτεριά και η ομορφιά του κόσμου. Ορκιστείτε. [...] 35

36 Αύριο μεθαύριο θα επιστρέψουμε απ' το μεγάλο πόνο μας στις καθημερινές δουλειές μας, θα φάμε το ψωμί μας. Το ψωμί είναι νόστιμο όσο πικρές κι αν είναι οι μέρες μας. Πρέπει να φάμε το ψωμί μας. Πρέπει να ζήσουμε, να διεκδικήσουμε τη ζωή μας και το δίκιο σας. Μα και την ώρα που θα τρώμε θα 'μαστε έτοιμοι. Το ξέρουμε είναι βαριά η κληρονομιά σου Μπελογιάννη - θα τη σηκώσουμε στους ώμους μας. Συχνά δυσκολευόμαστε, θα δυσκολευτούμε πιότερο - θα την κρατήσουμε στους ώμους μας. Η πληγή μας μεγαλώνει μέρα με τη μέρα, το ίδιο κι η πίστη μας. Θα φέρουμε την κληρονομιά σου στους ώμους μας, ως την πόρτα του ήλιου, Μπελογιάννη. Καλημέρα αδέρφια μου. Καλημέρα ήλιε Καλημέρα κόσμε. Ο Μπελογιάννης μας έμαθε άλλη μια φορά πώς να ζούμε και πώς να πεθαίνουμε. Μ' ένα γαρύφαλλο ξεκλείδωσε όλη την αθανασία. Μ' ένα χαμόγελο έλαμψε τον κόσμο για να μη νυχτώνει. Καλημέρα σύντροφοι Καλημέρα ήλιε Καλημέρα Μπελογιάννη. Τώρα, ας βροντήσουνε της λευτεριάς τα τύμπανα κι οι σάλπιγγες. Καλημέρα Μπελογιάννη. Ακόμη μια φορά. Ακόμη μια φορά εσύ Νίκο πολέμησες για όλους μας εσύ νίκησες για όλους μας εσύ απόδειξες πόσο μικρά είναι αυτή την ώρα τα μικρά όνειρα, [...] μπροστά στο μπόι της χαράς να πεθαίνεις για τη χαρά του κόσμου. [...] Πόσο μικρή είναι τούτη η λευτεριά μπροστά στην άγρια λευτεριά να βγάζεις την καρδιά σου σα γαρύφαλλο απ' τον κόρφο σου για να μοσκοβολάν τα σύμπαντα θυσία και ειρήνη. [...] Καλημέρα ανθρώποι μου Καλημέρα ήλιε Καλημέρα Μπελογιάννη». Γιάννης Ρίτσος (Δεν θα μπορούσε να βγει καλύτερη ταινία για τον Μπελογιάννη. Ότι καλύτερο!) Σας φόρτωσα πάλι! Θα σας αφήσω ξανά με ένα ακόμα αγαπημένο κομμάτι... (Το είχε γράψει για την κόρη του...) 36

37 Σε όσα ανταλλάξαμε, άλλα τα μάθαμε ο ένας από τον άλλο, άλλα ήδη τα ξέραμε, και ένα το είπαμε και οι δυο ό ένας στον άλλο προφορικά και χαρήκαμε κι οι δυο που o άλλος τόξερε, το βίντεο με την ανάγνωση του «Δοξαστικού» που εδώ το είχαμε δει πριν πολλές σελίδες Πριν πάμε παρακάτω, πάμε σε κάτι από αλληλοσυμπλήρωση στα περί Βέγγου-ΕΑΜ και Μακρονήσου. Αυτό το χαμε πει ήδη στην καφετέρια (με όνομα Chao, απέναντι και δίπλα από το άλσος Παγκρατίου) αλλά μου διέφυγε όταν έγραφα το παρόν κεφάλαιο, λοιπόν: Ο Κούνδουρος πήγε 19 χρονών στην Μακρόνησο, φρέσκος-φρέσκος από την αποφοίτησή του από το Αμερικανικό κολλέγιο, ο Βέγγος του έδωσε χαρτόκουτο να κοιμαται και του δειξε που απαγγιάζει. Το ταλέντο του φάνηκε σε παραστάσεις που έκαναν εκεί Όταν χρόνια αργότερα τον είχε σαν ηθοποιό σε έργο που γυρίζονταν στην Κηφισιά απορούσε γιατί πάντα ο, πάντα ταχύτατος, Βέγγος ερχόταν καθυστερημένος, μέχρι που κατάλαβε ότι λόγω του ότι έμενε Φάληρο και το εισιτήριο Φάληρο-Κηφισιά ήταν κάπως ηυξημένο (δίφραγκο τότε) ερχόταν καθημερινά με τα πόδια (και όντως σε χρόνο ρεκόρ)..» Μια και περί απαγγιάσματος ο λόγος ας δούμε και μια ιστορία του Μίκη απ αυτές που λες ότι δεν μπορεί να άλλαξαν τα πράγματα τόσο γρήγορα άρα ακόμα υπάρχει ελπίς*. Μια φορά σε μια χιονοθύελλα ή βροχοθύλλα στην Μακρόνησο πήρε ο αέρας την σκηνή που μένανε μια ομάδα νεαρών και δυο ηλικιωμένων και οι νεαροί κανανε πυραμίδα και στη μέση βάλανε τους ηλικιωμένους ναχουν κάποια ζέστη και προστασία ενώ οι ίδιοι μοίρσαν την νύχτα σε βάρδιες για το ποιοί θα κάθονταν πάνω-πάνω να υφίστανται το ακραίο καιρικό φαινόμενο. Αν θυμάμαι καλά ο ένας από τους δυο ηλικιωμένους ήταν δάσκαλος του Μίκη στο δημοτικό, που μάλιστα του έβαζε πολλές τιμωρίες γιατί ήταν πολύ άτακτος**, και όταν ειδωθήκανε στην Μακρόνησο αγκαλιαστήκανε όλο γέλια κι είπανε κι οι δυο «ε, αφού κι εσύ είσαι εδώ στα συγχωρώ όλα» Πριν πάμε να εξετάσουμε τα αμφιλεγόμενα του Μίκη ας δούμε και μια φωτογραφία του με τον Νερούντα, την γυναίκα του (την Ματίλντε που ξέρουμε από το φιλμ «Ιλ Ποστίνο») και τον??... *ελπίς σε ότι γίνεται με τη ψυχή του ανθρώπου τουλάχιστον, εννοώ βεβαίως ότι αν π.χ. φας ατομική βόμβα στην πόλη σου δεν εξαρτάται απ την ψυχή του ανθρώπου να μη γεμίσει η πόλη καρκίνους, αλλά το πώς θα ζήσουν και θα πεθάνουν οι μελλοθάνατοι εξαρτάται. Ας θυμηθούμε και εκείνο το επεισόδιο του «ρεπορτάζ χωρίς σύνορα» του Κούλογλου για τον George Mizo, Ινδιάνο της Αμερικής και αξιωματικό στο Βιετνάμ που προσβλήθηκε κι ο ίδιος από τις παρενέργειες των αποφυλλωτικών που ρίχνανε για να μη κρύβονται αντάρτες στα δάση, και μετά τον πόλεμο πήγε και βρήκε τον Βιετναμέζο αξιωματικό που ηγείτο μια ομάδας που σκότωσε όλους τους αντρες του Mizo μια μέρα που είχε πάει στον γιατρό κι απλώς από τύχη την γλίτωσε, και φτιάξανε ένα «χωριό φιλίας» και μαζί οι δυο τους μεγαλώνανε, όχι σαν «παιδιά ενός κατώτερου θεού», τα παιδάκια που είχαν γεννηθεί με τερατομορφίες λόγω των ραντισμάτων με το αποφυλλωτικό **(πριν εξετάσουμε πιο προσεκτικά τις αμφιλεγόμενες κινήσεις του Μίκη ας πούμε κάποιες απ τις γνωστές του αταξίες που μερικές τους ίσως εξηγούν γιατί και από πλευράς ιδιοσυγκρασίας συγκέντρωνε και συγκεντρώνει κάποια πυρά: 1.Τον ρώτησε ο πατέρας του (τον οποίο λάτρευε) «τι ειν αυτό;» (όταν αντί άλλης αναγγελίας ότι καπνίζει (στα 15) άναψε τσιγάρο μετά το κοινό μεσημερινό στην κουζίνα) και του απάντησε «καπνός τυλιγμενος με χαρτί» 2. Στους βασανιστές έλεγε «Τα μούτρα και αγένεια μου χαλάν τη διάθεση. Βασανίστε με αλλά με ευγένεια, να μου μιλάτε στον πληθυντικό όταν με χτυπάτε» ***3. Όταν τον ρώταγαν γιατί έγινε υπουργός άνευ χαρτοφυλακίου στον Μητσοτάκη απαντούσε «το χα καϋμό που ποτέ υπουργός δεν πήγε σε συναυλία μου, έγινα υπουργός, πήγα σε συναυλία μου και μετά παραιτήθηκα»****) ***Το αντίστοιχο στυλ του Ρίτσου που έκανε εντύπωση στους συν-κρατούμενους, ήταν το ότι επειδή συνήθως παίρνανε από την γραμμή τους νεότερους για βασανιστήρια εκείνος περιποιότανε πολύ το εαυτό του (ξύρισμα κλπ) για να δείχνει νεότερος, σαν νάλεγε, αλλά χωρίς λόγια για να μην θίξει, ότι αν κάποιος την γλιτώνει κάποιος άλλος την πληρώνει και άρα ****Μια ατάκα που μάλλον δεν εκνεύρισε κανέναν (ούτε καν αυτόν που την άκουσε) ήταν όταν σε μια συναυλία του στην Ισπανία τον ρώτησε (στα παρασκήνια που χε πάει να τον συγχαρεί) η βασίλισσα Σοφία (κόρη της Φρειδερίκης) «γιατί είσαι ο μόνος Κρητικός χωρίς μουστακι;» «Γιατί τόδωσα στην μαμά σου σαν μαλλί όταν έκανε έρανο για την φανέλα του στρατιώτη». Α, και κατι που δεν είναι ατάκα αλλά είναι ενδεικτικό, όσο και ο έρανος για χαρτζηλίκι στον εξαρθρωτή που λέγαμε. Ο εξαρθρωτής τον φώναξε να μάθει αν θα μείνει κουτσός και να τον κεράσει γιαούρτι και έκλαιγε λέγοντας ότι δεν αντέχει άλλο και τον παρηγόραγε ο Μίκης λέγοντας «Μην κάνεις έτσι, θα δεις, όλα αυτά θα τελειώσουν» 37

38 (Για την ώρα βάζουμε την φωτογραφία απλώς σαν ολοκληρωση της πληροφορίας που μάθαμε από την Γεωργία για την αναφορά του Νερούντα στον Ρίτσο. Επίσης αναφέρουμε ότι άνθρωποι σαν τον Χικμέτ θεωρούσαν τον Νερούντα σαν πνευματικό τους πατέρα, όπως οι δικοί μας τον Σικελιανό (κι ο Σικελιανός τον Σολωμό) και θεωρούσαν αλλήλους ο (Χικμέτ κι ο Ρίτσος) σαν αδελφούς και συνοδοιπόρους). Θα επιστρέψουμε στον Νερούντα σε σχέση με το Κάντο Χενεράλ και με το έργο «Ιλ Ποστίνο» αλλά πριν πάμε στα σοβαρά ας μην αναβάλλουμε κάποιες ασόβαρες έως ημισοβαρές εκκρεμότητες) Ας πιάσουμε τις συνήθεις κατηγορίες για Μίκη μια-μια. Και παλιές και καινούργιες: Ξεκινάμε με την «απληστία». Το να μη θεωρεί σαν αρκετή την αποκατάσταση κάποιος που κατηγορήθηκε αδίκως απ το κόμμα σαν προδότης ήδη είπαμε γιατί δεν είναι απληστία. Η φράση του Σαββόπουλου στην μεταπολίτευση «Ο Μίκης μπορεί να γεμίσει το στάδιο της Καλογρέζας και να τραγουδάει «και ήμουν πάντα μόνος», ακόμη και ρεαλιστική ναναι είναι χιούμορ κι αγάπη, δεν είναι κατηγορία για απληστία*. Η κατηγορια ότι ο Μίκης είναι κομμουνιστής με σωφέρ: Τα έξοδα σωφέρ (χώρια από δημιουργία μιας εργασιακής θέσης) είναι προστασία του κοινού (νέος στάματησε απότομα μια φορά στην Πανεπιστημίου γιατί του ρθε η πρώτη πενιά στην εισαγωγή του «Δραπετσώνα» και πήγε να την σημειώσει και τον τράκαρε ο από πίσω και βγήκε ο Μίκης όλο συγγνώμες και «ήμαρτον» και «δείρε με φίλε» να του δώσει αριθμούς, ασφάλειες κλπ (και τον «Επιτάφιο» σε πάρκιν σε μια σουπερμαρεκτ τον έγραψε, όταν γύρισε η γυναίκα του και ο Μίκης οδηγούσε τον είχε τελειώσει;) Ε, αν έκανε καμια χοντράδα να πηγαίνει σε φτωχογειτονές με σωφέρ αντί με κανα ξάδελφο ή σύντροφο, τότε ναι, μαλακία του, αλλά ως αβλεψία του όχι ως απληστία του, σάμπως για να μη πληρώνεται τζάμπα ο σωφέρ τόκανε ή σάμπως είχε ανάγκη και θα του κοβε εκείνης της μέρας το μεροκάματο αν πήγαινε με άλλον ως οδηγό; ή τοκανε από απληστια τύπου «εγώ θέλω να με αγαπάει ο λαός όπως είμαι, με τη Μερσεντάρα μου, με την σωφεράντζα μου Γιατί να το κρύψομεν άλλωστε; όπως θάλεγε κι ο σύντεκνος;»; *Παρομοίως αν άκουγε κανείς τον Μίκη να λέει στην Φλέσσα «Εγώ από έφηβος όταν εκτιμούσα κάποιον του γραφα. Εμένα δεν μου γράφουν» κι εκείνη να του λέει «Μα σας λατρεύουν», τότε πρώτα θα μίλαγε για απληστία; ή πρώτα θαπαιρνε το να δει μήπως είναι απόρρητο το τηλέφωνο και η διεύθυνση; (πρώτη φορά που την δήλωσε**, και θα το σκυλομετάνιωσε με το δίκιο του, ήταν όταν κάποιοι απ αυτούς που καίγανε συρμούς του ηλεκτρικού στο τελευταίο δρομολόγιο «για να δούνε τι φάτσες θα κάνουν οι προλετάριοι που θα γυρίσουν με τα πόδια σαν τιμωρία που δεν πήγαν σε διαδηλώσεις» (με προκήρυξη που θύμιζε στρουμφάκια (βλ. «θα σας γίνουμε πύρινες σκιές», κόντεψε να γράφει σε στυλ «θα σας γίνουμε πύρινες σκιέέές, χέχέχέέ!» ) που αισθάνοταν Βελουχιώτηδες σε αποστολή τύπου «πυρ στην Αλαμάνα και φωτιά στο Γοργοπόταμο» κάποια απειλή υπονόησαν εναντίον του, τον έπιασε να γράψει ατάκα «να η διεύθυνσή μου, στο τάδε παράθυρο είναι το δωμάτιο που εργάζομαι, θα αφήνω ανοιχτό να μου ρίξετε τα στουπιά κλπ αλλά κάψτε με πριν πιάσουν τα κρύα, μη πουντιάσω κιόλας», και πήγαν οι ίδιοι βλαμένοι, ή άλλοι, και έρριξαν σκατά. Αφού λοιπόν τον καιρό που ξέρανε τι εστί Μίκης τοχε απόρρητο, και τον καιρό που έπρεπε να τοχει απόρρητο το ανήγγειλε στις εφημερίδες, τι λέει οτι δεν του γράφουνε; (και μετά τον παίρνουν σαν άπληστο για εκτίμηση) **Η δε πλάκα είναι που στην γειτονιά του άμα ρωτήσεις «πού είναι η τάδε οδός;» δεν ξέρουν, αλλά άμα ρωτήσεις «Πού είναι το σπίτι του Μίκη» όλοι ξέρουν 38

39 Πάμε τώρα στην κατηγορία ότι είναι «διανοούμενος του σαλονιού» (μου φαίνεται αυτό το λεγαν και οι βλαμμένοι της μακράς υποσημείωσης της προηγούμενης σελίδας, αλλά εδώ θα εξετάσουμε το πώς γίνεται να το λένε και μη βλαμμένοι): Λέγαμε για έναν «μη επώνυμο» που πέρασε τα ίδια με τους Μίκηδες της Μακρονήσου αλλά σε άλλα κολαστήρια («μη επώνυμο» στα ΜΜΕ! Στο χωριό του είναι (ήταν) ο «κυρ Βαγγέλης με τ όνομα. Και όλα τα παιδια τον φωνάζουν (φώναζαν) παππού, σαν ναναι παππούς όλων, ή σαν ναναι τιμή σου να τον θεωρείς παππού, ακόμα κι αν δεν ξέρεις το γιατί). Ακόμα κι όταν αθωώθηκε δεν τον βγάλαν από την φυλακή και οι εκεί αντίστοιχοι Χίτες (οι μπουραντάδες) βασάνισαν την γυναίκα του που βρήκαν μόνη της και της βγήκε η λεκάνη και όταν μετά από μήνες γύρισε ο κυρ Βαγγέλης δεν γινόταν πια τίποτε, και ναι μεν έζησε ως τα γεράματα αλλά σε καροτσάκι. Πάει η υγεία της γυναίκας του, πάει (στην αντίσταση) το καϊκι που είχε, πάει και τι δεν πάει, πήγε δούλεψε μετά ναύτης, τελικά άνοιξε μπακάλικο, νοικοκυρεύτηκε η ζωή του. Πες πως έρχεται ένας πιτσιρικάς καθηγητής που έχει ακούσει ότι ο μπακάλης του χωριού είναι το μικρο-ανάλογο του καπιταλιστή και ότι η καθαρίστρια που παίρνει ένας παπούς με ανάπηρη γυναίκα είναι το ανάλογο του προλετάριου, και που έχει ακούσει και θεωρεί σαν αφυπνιστική ιδέα και σαν ιδέα για εξάσκηση για τους αγώνες που χρειάζονται, το να πάει σε μια επέτειο της 17Ν τα παιδιά πορεία με πλακάτ, πού αλλού; Στο μπακάλικο αφού δεν υπάρχει Αμερικανική πρεσβεία στο χωριό, για να φωνάξουν «Φασίστες κουφάλες έρχονται κρεμάλες». Πες πως δεν είναι βλαμμένος όταν δεν ρωτάει γιατί όλα τα παιδιά τον λένε «παππού», κι ούτε ρωτάει γιατί μερικοί νεαροί τον χαιρετάνε με ένα «γεια σου παπού άρχοντα» (ίσως νομίζει πως τον γλείφουν γιατί έχει μπακάλικο). Πες πως δεν είναι βλαμμένος όταν δεν καταλαβαίνει ότι ο λόγος που ούτε ο μπακάλης του είπε «περί του προσώπου μου ομιλείτε κύριε; ( are you talking to me? όπως θα το έθετε ο ντε Νίρο) ούτε κανας άλλος δεν του είπε «ρε, ξέρεις σε ποιόν πήγες τα παιδιά;» πες λοιπόν πως δεν είναι βλαμμένος όταν δεν καταλαβαίνει ότι ο λόγος που δεν του τοπε κανείς είναι ότι κανείς δεν διανοήθηκε ότι ο δάσκαλος αυτός είναι τόσο αμαθής και μαλάκας, πες ότι έστω δεν είναι βλαμμένος σε όλα αυτά. Πες όμως ότι διαβάζει την ιστορία του κυρ Βαγγέλη και απλώς λέει «ε, κάμφθηκε κι ο κυρ Βαγγέλης, άλλο να τα ζεις αυτά κι άλλο να τα λες μετά 60 χρόνια σαν ιστορίες, αραχτός». Ε, αν αυτό πει, τότε δεν είναι βλαμμένος; Κι άμα πει «ε, πουλήθηκε ο κυρ Βαγγέλης. Το πόστο του δεν είναι ναναι μπακάλης με καθαρίστρια να του σκουπίζει. Το χρέος του θατανε ναναι στο πλευρό της, ποιος μας λέει ότι αύριο η κοπέλα δεν θα είναι μια Κούνεβα;» ε, τοτε δεν θα είναι βλαμένος; Βέβαια τόσο βλαμμένος άνθρωπος δεν υπήρξε ποτέ, ούτε θα ήταν δυνατόν να υπάρξει σε ένα μικρό χωριό όπου υπάρχει η δυνατότητα να διαμορφώνει κανείς από πρώτο χέρι αντίληψη για πρόσωπα και πράγματα. Αλλά σε μεγαλουπόλεις όπου όλα γίνονται αποσπασματικά και παίρνεις για όλους την πληροφόρηση δεύτερο χέρι και κομματάκι-κομματάκι, από την τηλεόραση ή από το ίντερνετ, μπορεί κάποιος, ακόμα και αν δεν είναι βλαμμένος, να φέρεται σαν πιο βλαμμένος κι από τον υποθετικό βλαμμένο που είδαμε. Αυτό εννοούσα σαν ελαφρυντικό όσων λένε τον Θεοδωράκη «διανοούμενο του σαλονιού» απλώς επειδή τον ακούνε να μιλάει απ το σαλόνι του στα 85 του που πρέπει να βγαίνει απ το σπίτι του υποβασταζόμενος. Αν τους ακούγεται σαν απλώς εικαστική η παρέμβασή του, τότε τουλάχιστον να θυμηθούν ότι τις τρεις φορές που χρειάστηκε (πόλεμος, εμφύλιος, χούντα) δεν συμμετείχε παθητικά-αισθητικά σαν θεατής αλλά κλπ κλπ (μη τα λέμε και μας πάρουν και για ψώνια, ότι π.χ. θεωρούμε πως ο Μίκης χρειάζεται να τον συστήσουν (!) ή να τον υπερασπιστούν (!!) προς «εγκαλούντας (!!!) αυτόν». Δεν συνεμορφώθη προς τας υποδείξεις αυτών που τον είχαν χώσει εκεί που ξέρουμε, και θα συμμορφωθεί προς απαιτήσεις ημιμαθών που η αυτάρκεια που τους δημιουργεί η αυταρέσκεια των μισο-πραγμάτων που ξέρουν, κάνει όσα δεν ξέρουν να κάνουν γκελ στο κεφάλι τους; Δεν υπέγραψε δήλωση μετανοίας σε δήμιους, θα την υπογράψει σε βλαμμένους;) Πριν παμε σε ορθολογιστικές απαντήσεις σε κατηγορίες περί νόσου Αλτσχάιμερ και της πιθανής σημασίας της πάμε όχι στο άκρον άωτον απληστίας του Μίκη αλλά στο, φαινομενικά, άκρον άωτον εμμονής κάποιου να μη βάζει καμιά κόκκινη γραμμή στην υπεράσπιση του Μίκη (φαινομενικά μόνο. Σε λιγο θα δούμε απλούστατες και οφθαλμοφανέστατες κόκκινες γραμμές και οφθαλμοφανέστατα και πασίγνωστα φάουλ του Μίκη) 39

40 Από συνέντευξη Μίκη σε Μαλούχο: Χατζιδάκης «Μίκη να συμμετάσχεις στον διαγωνισμό Ελληνικού τραγουδιού» Μίκης «Γιατί το λες; Έχεις κανένα μέσο να πάρω 1 ο βραβείο κι όχι 2 ο ;» Φαινομενικά φυσική ερώτηση τρίτου : «Τι είπε το ανθρωπάριο;!» Λάτρης του Μίκη: «Εννοούσε : «Μάνο, τι μου το λες; Αφού το ξέρεις ότι μετά το βραβείο Σοστακόβιτς, από βραβεία είμαι μέχρι εδώ! Και καλά ναμασταν αντίπαλοι και ναβγαινα 2 ος μετά από σένα, αν όμως έβγαινα 2 ος μετά από τους αδελφούς Κατσάμπα ή τους Κουκουρουκου-κουού Παλόμα ή κάποιον μιμητή του «κε σερά σερά» της Ντορρις Ντεϊ, τι θα είχα καταφέρει πλην του να τσεπώσω κάποια, λιγότερα μεν μα υπαρκτά, λεφτά 2 ου βραβείου; Να έχω αποδείξει στην ευρύτερη κοινωνία ότι αν η ιερουργία του Ρίτσου, του Ελύτη και η δική μου (που διευθύνω και με μαύρα, για να νιώθω και παπάς, τρομάρα μου!) εξελιχθούν λιγάκι θα γίνουν Ντόρρις Ντεϊ; (αντί τουλάχιστον να αποδείξω ότι η Ντόρρις Ντεϊ αν εξελιχθεί (λιγάκι;!) θα γίνει σαν τον Ρίτσο, τον Ελύτη και μένα). Λοιπόν Μάνο; Θα με είχες για εχέφρονα αν σε άκουγα;». ΟΚ, μένει το ερώτημα: Υπάρχει μαλακία του ψηλού, υπαρκτή ή καν υποθετική, που να μη μπορώ να δικαιολογήσω; Αν όχι, αν όλα μπορώ να τα δικαιολογώ, τότε είτε εγώ είμαι σαλτιμπάγκος μαζορέτος του Μίκη (και δικολάβος κι όχι φυσικομαθηματικός και σκεπτόμενος, και με ευαισθησίες, άνθρωπος) είτε ο Μίκης δεν είναι αρχαίος ημίθεος αλλά σύγχρονος αναμάρτητος. Πάμε τώρα σε ορθολογιστικές απαντήσεις σε κατηγορίες περί νόσου Αλτσχάιμερ και της σημασίας της: Ένας ημίθεος της μαθηματικής λογικής, ο Γκαίντελ* όταν γέρασε τρελλάθηκε. Υπήρξε εχέφρων άνθρωπος που να σκέφτηκε ότι δεν πρέπει να μελεταμε πλέον το έργο του γιατί η τρέλα του δημιουργού του ήταν ζωντανή αναίρεση της λογικής του; Δηλαδή όταν ο Μπετόβεν κουφάθηκε έπρεπε να μη ξαναπαίξουμε παρτιτούρες του μήπως δεν ακούγονται μήπως κουφαθούμε κι εμείς; Πες πως θέλουμε να καταλάβουμε αν εχει τίποτε να μας εμπνεύσει το έργο του Θεοδωράκη για την εποχή μας όπως ενέπνευσε άλλες εποχές. Το έργο θα κοιτάξουμε ή τον Θεοδωράκη; Αν επιμένει κάποιος να κοιτάει τον Θεοδωράκη τότε ποιος απ τους δυο είναι ο Αλτσχάιμερ; Ακομα και μη εξετάζοντας το αν οι προτάσεις του Μίκη για την κρίση** είναι περισσότερο Αλτσχάιμερ ή λιγότερο Αλτσχάιμερ από άλλων (που μάλιστα είναι και οικονομολόγοι, κι όχι μουσικοί), η στάση τού να μην αναρωτιόμαστε αν το έργο του μπορεί κάτι να προσφέρει*** είναι στάση ανθρώπων που θα ήταν ικανοί να απορρίψουν τον Μότσαρτ επειδή δεν έπαιζε μπάλλα, να απορριψουν τον Δομάζο επειδή δεν έκανε συνθέσεις και να ξύνουν τα αρχίδια τους μεσα σε ένα μικρόκοσμο χωρις ούτε μουσική ούτε μπάλλα και να λένε μετά ότι δεν υπάρχει κανείς να τους εμπνεύσει με το παράδειγμά του ή να ενδιαφερθεί για την μόρφωσή τους. Δεν τελειώσαμε με τις κατηγορίες που θα αναιρούσαμε πριν πούμε ποιες, προσωπικά, θεωρούμε μη δικαιολογήσιμες, αλλά πήξαμε, και τον αναγνώστη και τον εαυτό μας, τόσο πολύ στη μαλακία αυτών που ήδη αναιρέσαμε**** που καλύτερα να πάμε σε κάτι με νόημα σαν διάλειμμα, για να στανιάρουμε, και μετά επανερχόμαστε σ αυτά που αναβάλουμε*****. Χωρίς εισαγωγή πάμε στο Πνευματικό Εμβατήριο: *που τον υποδύθηκε πριν λίγα χρόνια στο θέατρο «Άνεσις» ο Κοτανίδης μετά την χρονιά που υποδύθηκε εκεί τον νομπελίστα φυσικό Φάινμαν. **που λίγο πολύ, μετά από πολλές του συζητήσεις με πιο ειδικούς, συνοψίστηκαν τελικά σε καμια δεκαριά «δια ταύτα», πρακτικά και όχι θεωρητικά, κινήσεις τοπικής αυτοβοήθειας και αλληλοβοήθειας, που ανεξαρτήτως του αν εξαθλίωση είναι η παραμονή στο ευρώ και εξόντωση η έξοδος ή αν συμβαίνει το αντίστροφο, τα 10 μέτρα βοηθάνε και στην περίπτωση εξαθλίωσησ και στην περίπτωση εξόντωσης. ***(και ούτε καν αναρωτιόμαστε αν έχει προσφέρει, έστω για να μη γινόμαστε ρεζίλι σαν εγωιστές τσιφούτηδες στην ανγνώριση άλλων ή σαν κρετίνοι που όχι μόνο δεν καταλαβαίνουν κάθε πότε γεννιέται τέτοιος μουσικός αλλά ούτε καν αναρωτιούνται κάθε πότε άνθρωπος βάζει τέτιου μεγέθους χάρισμα στην υπηρεσία τέτιοων αγώνων και με τέτοιο τίμημα) ****μετά από μένα σημείο που δεν είχε καν πλάκα η αναίρεση και ηταν άχαρη σαν αγγαρεία. *****Αλλά με την μεγαλύτερη αγγαρεία απ όλες ας ξεμπερδεύουμε εδώ και τώρα να μην την έχουμε κατά νου ούτε να μας κανει να αναβάλλουμε για πάντα επειδή θα βαριόμαστε να την συναντήσουμε: Πάμε και σε μέριμνες όχι για κατηγοριες προς Μίκη αλλά προς εμάς, εμένα (Γιάννη Αλεβίζο, καθηγητη φυσικ σ Λυκείου και αναρτητή: Άκου λογική!: (διατυπωμένη ρητώς, αρρήτως, ή έμπράκτως ως στάση (υποσυνειδήτως ή και συνειδητώς)) : Αν θέλεις ναχεις επισκεψιμότητα 1. Μη φθείρεσαι με Μίκη αφού για πολλούς είναι καμένο χαρτί και δεν θα ανοίγουν καν να σε διαβάζουν 2. Παρομοίως μην ανακατεύεσαι με Λαζόπουλο. 3. Μην ανακατεύεσαι με μαθητές, κανείς απ αυτούς δεν διαβάζει. 4. Αφού ασχολείσαι με αυτά τα τρία άρα δεν χρειαζεται να διαβάσω τι λες πριν αποφασίσω να μην διαβάσω ούτε εγώ. Σε τέτοιον μαλάκα ούτε καν ένα «Πέταξον μεν διάβασον δε» δεν αξίζει για απάντηση, αφού δεν τον ανησυχεί το ότι η ικανότητά του να διαβάζει βουλωμένα γράμματα είναι τοσο απλοϊκή που φτάνει μόνο μέχρι το φαύλο κύκλο της επίσκεψης επειδή υπάρχει επισκεψιμότητα, άρα Κινέζικα θα του είναι και το απλούστατο πόιντ «μα αν 1 Θεοδωράκη θέλω να διδάξω και 2 αν προς μαθητές θέλω να τον διδάξω και 3 αν το επιθυμώ αυτό για να μη γίνουν ακόμα πιο πολύ σαν και σένα σε δυο-τρια χρόνια που θα αποφοιτήσουν, τότε γιατί να κάνω τα αντίθετα των 1,2,3; Για να βρω αναγνώστες σαν και σένα ερήμην του τι θα με ενδιέφερε να διδαχθούν ;» 40

41 Πνευματικό Εμβατήριο Σάν έριξα καί τό στερνό δαυλί στό φωτογόνι (δαυλί τής ζωής μου τής κλεισμένης μές στό χρόνο), στό φωτογόνι τής καινούριας Λευτεριάς Σου, Ελλάδα, μού αναλαμπάδιασε άξαφνα η ψυχή, σά νά ταν όλο χαλκός τό διάστημα, ή ως νά χα τ άγιο κελί τού Ηράκλειτου τριγύρα μου, όπου, χρόνια, γιά την Αιωνιότη εχάλκευε τούς στοχασμούς του καί τούς κρεμνούσε ως άρματα στής Έφεσος τό Ναό... Γιγάντιες σκέψες, σά νέφη πύρινα ή νησιά πορφυρωμένα σέ μυθικό ηλιοβασίλεμα, άναβαν τό νού μου, τί όλη μού καίονταν μονομιά η ζωή στήν έγνοια τής καινούργιας Λευτεριάς Σου, Ελλάδα! Γι αυτό δέν είπα: Τούτο είναι τό φώς τής νεκρικής πυράς μου... Δαυλός τής Ιστορίας Σου έκραξα, είμαι, καί νά άς καεί σά δάδα τό έρμο μου κουφάρι, μέ τή δάδα τούτην ορθός πορεύοντας ώσμε τήν ύστερη ώρα, όλες νά φέξω τέλος τίς γωνιές τής Οικουμένης, ν άνοίξω δρόμο στήν ψυχή, στό πνεύμα, στό κορμί Σου, Ελλάδα Είπα, κ εβάδισα κρατώντας τ αναμμένο μου σηκώτι στόν Καύκασό Σου... και τό σώμα, ή όψη μου, όλο μου τό πνέμα καθρεφτίζονταν, σά σέ λίμνη, μέσα στά αίματά Σου! Εκεί, σέ τέτιον άλικο καθρέφτη, Ελλάδα, καθρέφτη απύθμενο, καθρέφτη τής αβύσσου τής Λευτεριάς σου και τής δίψας σου, είδα τόν εαυτό μου βαρύ από κοκκινόχωμα πηλό πλασμένο, καινούριο Αδάμ τής πιό καινούριας πλάσης οπού νά πλάσουμε γιά Σένα μέλλει, Ελλάδα! Κ είπα: Τό ξέρω, ναί, τό ξέρω, πού κ οι Θεοί Σου οι Ολύμπιοι χθόνιο τώρα γίνανε θεμέλιο, γιατί τούς θάψαμε βαθιά βαθιά νά μήν τούς βρούν οι ξένοι. Και τό θεμέλιο διπλοστέριωσε κ ετριπλοστέριωσε όλο μ όσα οι οχτροί μας κόκκαλα σωριάσανε αποπάνω... Κι ακόμα ξέρω πώς γιά τίς σπονδές καί γιά τό τάμα τού νέου Ναού π ονειρευτήκαμε γιά Σένα, Ελλάδα, μέρες καί νύχτες, τόσα αδέλφια σφάχτηκαν ανάμεσό τους, όσα δέ σφάχτηκαν αρνιά ποτέ γιά Πάσχα!... 41

42 Μοίρα, κ η Μοίρα Σου ώς τά τρίσβαθα δική μου! Κι απ τήν Αγάπη, απ τή μεγάλη δημιουργόν Αγάπη, νά πού η ψυχή μου εσκλήρυνε, εσκλήρυνε, καί μπαίνει ακέρια πιά μέσα στή λάσπη καί μές στό αίμα Σου, νά πλάσει τή νέα καρδιά πού χρειάζεται στό νιό Σου αγώνα, Ελλάδα! τή νέα καρδιά πού κιόλας έκλεισα στά στήθη, καί κράζω σήμερα μ αυτή πρός τούς συντρόφους όλους: Ομπρός. Βοηθάτε νά σηκώσουμε τόν ήλιο πάνω απ τήν Ελλάδα. Ομπρός, βοηθάτε νά σηκώσουμε τόν ήλιο πάνω από τόν κόσμο! Τί, ιδέτε, εκόλλησεν η ρόδα του βαθιά στή λάσπη, κι ά, ιδέτε, χώθηκε τ αξόνι του βαθιά μές στό αίμα! Ομπρός, παιδιά, καί δέ βολεί μοναχός του ν ανέβει ο ήλιος. Σπρώχτε μέ γόνα καί μέ στήθος, να τόνε βγάλουμε απ τή λάσπη, σπρώχτε μέ στήθος και μέ γόνα, να τόνε βγάλουμε απ τό γαίμα. Δέστε ακουμπάμε απάνω του ομοαίματοι αδελφοί του! Ομπρός, αδέλφια, καί μάς έζωσε μέ τή φωτιά του, ομπρός, ομπρός, κ ή φλόγα του μάς τύλιξε, αδελφοί μου! Ομπρός, οι δημιουργοί! Την αχθοφόρα ορμή Σας στυλώστε μέ κεφάλια καί μέ πόδια, μή βουλιάξει ο ήλιος! Βοηθάτε με κ εμένανε, αδελφοί, νά μή βουλιάξω αντάμα! Τί πιά είν απάνω μου καί μέσα μου καί γύρα, τί πιά γυρίζω σ έναν άγιο ίλιγγο μαζί του! Καί τό μακρά και τό σιμά γιά μέ πιά είν ένα! Πρωτάκουστες, βαριές μέ ζώνουν Αρμονίες! Ομπρός, συντρόφοι,βοηθάτε να σκωθεί, νά γίνει ο ήλιος Πνέμα! Σπρώχτε μέ γόνα καί μέ στήθος, να τόνε βγάλουμε απ τή λάσπη, σπρώχτε μέ στήθος και μέ γόνα, να τόνε βγάλουμε απ τό γαίμα, σπρώχτε μέ χέρια καί κεφάλια, γιά ν αστράψει ο ήλιος Πνέμα! Έτσι, σάν έριξα καί τό στερνό δαυλί στό φωτογόνι (δαυλί τής ζωής μου τής κλεισμένης μές στό χρόνο), στό φωτογόνι τής καινούριας Λευτεριάς Σου, Ελλάδα, αναψυχώθηκε άξαφνα τρανή η κραυγή μου, ως νά ταν όλο χαλκός τό διάστημα, ή ως νά χα τ άγιο κελί τού Ηράκλειτου τριγύρα μου, όπου, χρόνια, γιά την Αιωνιότη εχάλκευε τούς στοχασμούς του καί τούς κρεμνούσε ως άρματα στής Έφεσος τό ναό, ως Σάς έκραζα, συντρόφοι! 42

43 ως Σάς έκραζα, συντρόφοι! y e dios de los altares impregnados devolvia las flores y las vidas! και οι θεοί των βωμών που εγκυμονούσαν αποκατέστησαν την βλάστηση και τις ζωές 43

44 Όταν πρωτοαναφέραμε τον «Μαγεμένο Αυλό» αναφέραμε, σε σχέση με τον Κατσίμπαλη, τον Χένρυ Μίλλερ που έμεινε για κάμποσο καιρό στη Ελλάδα λίγο πριν τον πόλεμο. Όταν γύρισε στην Αμερική, λίγο πριν τον πόλεμο, ο Χένρυ Μίλλερ έγραψε ένα άρθρο για τον Σικελιανό με τίτλο The Gigantic Sunrise, «Η Γιγάντια Ανατολή» που μετάφρασή του, με τίτλο «Ο Γίγας Ήλιος» (πιθανώς για να μη εκληφθεί το «Ανατολή» με την γεωγραφική έννοια του όρου) δημοσιεύτηκε σε ένα αφιέρωμα στον Σικελιανό του περιοδικού «Νέα Εστία», τον Δεκέμβριο του Κατέληγε αφ ενός σε μια φράση που, στο περίπου, έλεγε (περί, συν τοις άλλοις, του ζητήματος περί ψώνιου, ή τουλάχιστον περί πομπώδους χαρακτήρα, που καμιά φορά τίθεται) «αν ο Σικελιανός είναι ανόητος τότε η Ζωή μάς λέει ότι για να ζήσουμε πραγματικά πρέπει να γίνουμε κι εμείς ανόητοι» και αφ ετέρου σε μια φράση που, στο περίπου, έλεγε «Ο Σικελιανός είναι ένας αετός που το πέταγμα του θα κάνει να σηκωθούν κι άλλοι αετοί που θα αποτελέσουν τη μόνη δύναμη που μπορεί να αντιμετωπίσει τους μηχανικούς αετούς του Χίτλερ που θα βομβαρδίζουν σε όλη την Ευρώπη». Κι όπως είχαμε δει, αν κάποιος ξέρει τις ηλικίες των ποιητών, τα χρόνια ακτιβιστικής δράσης τους και τα χρόνια πνευματικής δράσης τους (π.χ. ο Ρίτσος ήταν σε ηλικία μεγάλου αδελφού του Θεοδωράκη και ο Θεοδωράκης σε ηλικία μεγάλου αδελφού του Παναγούλη) και αν ξέρει και τι γράφει ο καθένας τους για τον Σικελιανό τότε μπορεί να καταλάβει τι διαδοχικές γενιές αετών επαλήθευσαν τον Χένρυ Μίλλερ στα ονόματα των Ελύτη, Ρίτσο, Θεοδωράκη, Παναγούλη,...) Αλλά και, όπως είχαμε δει, είτε ξέρει είτε δεν ξέρει τα ονόματα οποιωνδήποτε ποιητών ξέρει και τι διαδοχικές γενιές «μη επωνύμων» επαλήθευσαν τον Καζαντζάκη που έλεγε στον Σικελιανό ότι «ο λαός δεν διδάσκεται, διδάσκει»(τουλάχιστον τότε. Για την, εκάστοτε, τρέχουσα γενιά ισχύει το «εσείς να δούμε τώρα» που λένε οι αποχωρούντες και το «εμείς να δούμε τώρα» που λένε οι παραμένοντες) Εν ολίγοις, οι δεκάδες χιλιάδες που συνόδευαν το φέρετρο του Παλαμά στην φωτογραφία που είχαμε δει προφανώς αντλούσαν τα βιώματα τους ο καθένας από τα ζωντανά παραδείγματα που πρόλαβαν ανάμεσα σε συγγενείς, φίλους και γείτονες, και όχι από βιβλία περιοδικά όπου δημοσίευαν ποίηση ο Παλαμάς και ο Σικελιανός, απλώς κάποιοι μεταξύ αυτών που διάβαζαν κιόλας θα ήξεραν ότι και οι ποιητές εξέφραζαν και περιέγραφαν αυτές τις διαδοχικές γενιές, και το τι κατευθύνσεις πέρναγε η μια στην άλλη. Στην κηδεία π.χ. είχαν πάει γιατί ο Παλαμάς άξιζε να είναι επιτομή της διαδήλωσης την οποία ούτως ή άλλως ήθελαν να κάνουν κατά των Γερμανών Κι όταν ο Γερμανός αξιωματικός θεώρησε δεοντολογικά πρέπον να τιμήσει εθνικό ποιητή χώρας υπό Γερμανική κατοχή όχι απλώς με στεφάνι στον τάφο του αλλά και με φασιστικό χαιρετισμό.μη τα ξαναλέμε, τα χουμε ήδη πει, πάμε σε ένα άλλο ερώτημα: Καλά, όσο και να μας φαίνεται άξιο περιεργείας (ή μελέτης) το γιατί άνθρωποι σαν τους αετούς που είπαμε θεωρούσαν τόσο μεγάλο τον Σικελιανό, λέμε ένα απλό «Για να το λένε αυτοί κάτι ξέρουν. Κι αφού αυτούς τους εμπιστευόμαστε για χειροπιαστούς λόγους, άρα μέγας ο Σικελιανός». Αλλά ο Χένρυ Μίλλερ τι ήξερε γι αυτόν και τον θεώρησε γίγαντα. Τότε ούτε οι αετοι αυτοί είχαν υπάρξει, ούτε το Πνευματικό Εμβατήριο. Τότε, ακόμη, Ελύτης θα σούδαζε σε καμιά Νομική, ο Θεοδωράκης θα ήταν στην νεολαία του Μεταξά και ο Ρίτσος θα αποφοιτούσε από κάνα σανατόριο για να μπει σε καμιά Μεταξική φυλακή («Μέρες του 36» που λέει τίτλος έργου του Αγγελόπουλου, «Ο Θανάσης στη χώρα της σφαλιάρας» που λέει τίτλος έργου του Βέγγου με ένα επεισόδιο για τότε και ένα για την χούντα) Τι είδε τότε λοιπόν ο Χένρυ Μίλλερ από Σικελιανό; Και τι κριτήρια είχε; Ας δούμε μερικές ενοράσεις του για Ελλάδα για να τσεκάρουμε αν πέφτει μέσα ή έξω. Γράφει στο «Ο κολοσσός του Αμαρουσίου»: «Η Αμερική είναι η χώρα για να μωλωπιστείς, η Γαλλία η χώρα για να αναρρώσεις από τους μώλωπες, και η Ελλάδα η χώρα για να ζήσεις όπως ζει ένας άνθρωπος που δεν έχει μωλωπιστεί ποτέ». Ναι μεν συνιστά άγνοια και αφέλεια το να μη λαμβάνει υπ όψη ο Χένρυ Μίλλερ το ότι για την ίδια περίπου εποχή που ήταν εδώ, δηλαδή λίγο πριν τον πόλεμο, οι γνωρίζοντες την Ελλάδα ξέρουν τι μώλωπες δεχόταν ο πολίτης (=«Μέρες του 36», «Ο Θανάσης στη χώρα της σφαλιάρας» που μόλις τα αναφέραμε) αλλά από την άλλη μεριά, επίσης, η αφέλειά του δεν είναι ίσα-κι-όμοια με την αφέλεια κάποιου χαζοχαρούμενου περαστικού (τύπου «εγώ ένα μουσακά θα 44

45 φάω και θα φύγω», «ένα μπανάκι θα κάνω και θα φύγω»), απ τα αποτελέσματα κρίνει ο άνθρωπος και αν ισχύουν οι διαισθήσεις του για την αμωλώπιστη αρτιμέλεια της (τότε) συλλογικής ελληνικής ψυχής ενώ ισχύουν και τα γεγονότα με σφαλιάρες έως σταυρώσεις που ξέρουμε τότε, όσο σίγουρα όσο ένα-κι-ένα-κάνουν-δύο, τι τεκμαίρουμε; Τι άλλο;: ότι, τουλάχιστον στο είδος κόσμου που έχει μέχρι τώρα υπάρξει, αμωλώπιστη αρτιμέλεια σε μαζική έκδοση, λιγότερο προέρχεται από έλλειψη τραυμάτων και περισσότερο από μαζική αντίσταση σε ότι προκαλεί τα τραύματα (ισχύει και σε ατομικό επίπεδο αυτό, αλλά, αφού το παρατηρεί στον αέρα, ο Μίλλερ αναφέρεται στο συλλογικό βίωμα*). Οπότε να πώς είμαστε στον Σικελιανό και τους ομοίους του και στον τρόπο που περιέγραφε το σκοπό της ποίησης σαν τη δική του: να ανασυστήσει το σώμα του διαμελισμένου Διόνυσου (πράγμα που έκανε, συν τοις άλλοις, και με την προσπάθεια, «να σμείξει τα αρχέτυπα Προμηθέα και Χριστού» μέσω τραγωδιών που έγραψε, όπως και η έκανε και η προσπάθεια του Καζαντζάκη που έβλεπε το Χριστό σαν το «αρχέτυπο του αγωνιζόμενου ανθρώπου»). Τι εννοούμε «τους ομοίους του στον τρόπο που περιέγραφε το σκοπό της ποίησης σαν τη δική του: να ανασυστήσει το σώμα του διαμελισμένου Διόνυσου»; Υπάρχουν δηλαδή κι άλλοι ποιητές με τέτοιο σκοπό ή μιλάμε είτε για τον Καζαντζάκη είτε για πολύ αρχαίους «ομοίους»; (μερικοί χαρακτηρίζουν τους Καζαντζάκη-Σικελιανό μέχρι και «προσωκρατικούς οντολόγους») ναι, υπάρχουν, τέτοιος ήταν κι ο Νερούντα (που είδαμε ποια μεγέθη τον θεωρούσαν πνευματικό τους πατέρα) κι έτσι ακριβώς τάλεγε: Ήθελε «να ανασυστήσει το κορμί και την συλλογική ψυχή της Νότιας Αμερικής που διαμέλισε η εισβολή των κονκισταδόρες». Πάμε να δούμε πιο εκτεταμενο απόσπασμα από τον περίφημο πρόλογό του, που λέγαμε, στα «Άπαντα» που εξέδιδε το 38 (βάζουμε δίπλα του και αποσπάσματα από άλλους του ύψους του που το 38 ή ήδη πριν (ή και μετά) γράψανε εξ ίσου βαθειά για όλα αυτά. Θα τους συσήσουμε αργότερα. Όπως θα συστήσουμε και τον Νερούντα, αλλά αυτόν πιο λεπτομερώς) Ξεκινάμε με τον Σικελιανό που μιλάει για τον πόλεμο που έρχεται: *Να δηλαδή και από πού ξεκινάει ο στίχος Τουρνά-Μητροπάνου «το ροκ το Ελληνικό είναι ζεϊμπέκικο που το χορεύεις σταυρωμένος στο κενό /το ροκ το Ελληνικό είναι ζεϊμπέκικο δική μας σκάλα σε δικό μας ουρανό» που πολλοί απορούν πώς γράφτηκε σχεδόν πριν 40 χρόνια ενώ εφαρμόζεται για το τώρα πιο πολύ από τότε (για την ώρα εφαρμόζεται στην σταύρωση, όχι στην αρτιμέλεια που, τώρα, είναι ακόμη ένα ζητούμενο). Το «σταυρωμένος στο κενό» ήταν λοιπόν για το τότε και το πριν, αλλά τελικά ήταν και σαν προφητικό για το τώρα, λινκ θα δώσουμε αργότερα που θα επανέλθουμε πιο εστιασμένα στο τραγούδι αυτό 45

46 Ενώπιον της απειλής να ξανακυλήσει η ιστορία στην άβυσσο του Άρρυθμου, του Άμορφου και του προ-οντολογικού, κανένας δεν μπορεί να αποφύγει την ανάληψη ευθύνης. Εκείνοι οι ποιητές που νιώθουν γεννημένοι στον σφυγμό του σύμπαντος έχουν την πρόσθετη ευθύνη να κάνουν την Ποίηση να αναλάβει την δική της φοβερή ευθύνη να σπάσει την αιτιακή ντετερμινιστική αλληλουχία όσων συμβαίνουν, αφού πρώτα γνωρίσει την δική της μυστική καταγωγή στο άπειρο, την εσωτερική ελευθερία και τον βιολογικό Θεό βαθειά μέσα μας, και αφού από κεί αντλήσει δύναμη για να υψώσει ξανά τα παγκόσμια σύμβολα της κοσμικής συνέχειας του ανθρώπου με τους ομοίους του και με το σύμπαν, τα σύμβολα που είναι ικανά να σκορπίσουν τα ιστορικά του ψευδοπροβλήματα και να απαλλάξουν τον άνθρωπο απ όλους τους αυθαίρετους μύθους της εποχής μας, επιστημονικούς, μηχανικούς, πολιτικούς, οικονομικούς, τεχνητά καλλιτεχνικούς, κλπ κλπ. οι οποίοι και μέσα από ένα όργιο τεράστιας βίας, έχουν μετατοπίσει τον άνθρωπο από το κέντρο του υπεύθυνα δημιουργικού εαυτού του όπου βρίσκεται η πηγή της ελευθερίας του και έχουν οδηγήσει στον διαμελισμό του ερωτικού πυρήνα της ανθρώπινης εμπειρίας του κόσμου και έχουν αποσυνθέσει την κοινωνία σε σωρούς ατάφων πτωμάτων και να τον τοποθετήσουν ξανά στο κέντρο της Ζωής και της διάρκειας από το οποίο ο κόσμος, που βρίσκεται στο κέντρο της συνείδησής μας και όχι στην περιφέρεια, θα ρίξει τοίχους και θα ανοίξει ορίζοντες, όχι ολότελα φανταστικούς, που περιμένουν από τότε που υπήρξε ο χρόνος, να παραταχθούν προοπτικά ενώπιόν μας Γιά όσους πετάξαμε τον μύθο της μηχανής η επόμενη κίνηση είναι δική μας: Διότι οι πόρτες της τεχνοκρατικής μας φυλακής θ ανοίξουν αυτόματα παρά τους αρχαίους και σκουριασμένους μεντεσέδες τους, μόλις αποφασίσουμε να βγούμε Η μόνη εναλλακτκή λύση του σύγχρονου ανθρώπου είναι το να ξανα-αναδυθεί στο φώς και να έχει το θάρρος όχι να διαφύγει στη σελήνη αλλά να ξαναγυρίσει στο δικό του ανθρώπινο κέντρο και να κυριαρχήσει πάνω στους πολεμοχαρείς ψυχαναγκασμούς και παραλογισμούς που μοιράζεται με τους ηγέτες του και τους μέντορές του. Πρέπει όχι μόνο να ξεμάθει την τέχνη του πολέμου αλλά και να αποκτήσει και να κάνει κτήμα του, όσο ποτέ μέχρι τώρα, τις τέχνες της ζωής Ξέρουμε τώρα, όπως ποτέ στο παρελθόν, οτι οι δυνατότητες της ζωής που δεν έχουν αποκαλυφθεί φτάνουν πολύ πέρα απο τα περήφανα αλγεβρικά λογιστικά της σύγχρονης επιστήμης και οτι οι υποσχέσεις των δυνατοτήτων αυτών για τις μελλοντικές μεταμορφώσεις του ανθρώπου είναι τόσο γοητευτικές όσο και ανεξάντλητες Ο άνθρωπος μεγαλώνει κατ εικόνα των θεών του, και μέχρι το μέτρο που αυτοί του έχουν θέσει.το μίγμα θεότητος, ισχύος, και προσωπικότητος που έφερε την αρχαία πόλη στην ύπαρξη πρέπει να ξαναζυγιστεί εκ νέου μέσω της ιδεολογίας και της κουλτούρας του δικού μας καιρού, και να ξαναχυθεί σε φρέσκα αστικά,ευρύτερα τοπικά, και πλανητικά καλούπια. Για να νικήσουμε τις άψυχες δυνάμεις που τώρα απειλούν τον πολιτισμό εκ των έσω, πρέπει να υπερβούμε τις αρχικές διαψεύσεις και αρνήσεις που έχουν ακολουθήσει την πόλη σ όλη της την ιστορία. Αλλιώς οι στείροι θεοί της ισχύος, χωρίς χαλινάρια απο οργανικά όρια ή απο ανθρώπινους σκοπούς, θα ξαναδημιουργήσουν τον άνθρωπο κατά την άνευ προσώπου εικόνα τους και θα φέρουν την ιστορία σε τέρμα Εμείς οι πλάνητες, καμία μέρα δεν την αρχίζουμε εκεί που τελειώσαμε μιάν άλλη μέρα, και καμιά ανατολή δεν μας βρίσκει εκεί που μας άφησε η δύση. Ακόμα κι όταν η γή κοιμάται εμείς ταξιδεύουμε. Είμαστε οι σπόροι του επίμονου φυτού. Αν όσα σας είπα ήταν αλήθεια τότε θα σας την πεί και μιά πιο καθαρή φωνή με λέξεις πιο γνώριμες στις σκέψεις σας 46