Αυτισμός: ξανα-ανακαλύπτοντας τον τροχό

Transcript

1 Α ΠΑΙΔΙΑΤΡΙΚΗ ΚΛΙΝΙΚΗ ΑΠΘ Αυτισμός: ξανα-ανακαλύπτοντας τον τροχό Ε. Βαργιάμη, Δ. Ι. Ζαφειρίου

2 Διαταραχές αυτιστικού φάσματος Διαταραχές κοινωνικής επαφής και αλληλεπίδρασης Περιορισμένες, επαναλαμβανόμενες συμπεριφορές, ενδιαφέροντα και δραστηριότητες Διαταραχές φάσματος αυτισμού Διαταραχές λόγου/ επικοινωνίας Τα συμπτώματα υπάρχουν από την πρώτη παιδική ηλικία και διαταράσσουν τη λειτουργικότητα του παιδιού στην καθημερινή ζωή

3 Διαταραχές αυτιστικού φάσματος Διαταραχές κοινωνικής επαφής και αλληλεπίδρασης Περιορισμένες, επαναλαμβανόμενες συμπεριφορές, ενδιαφέροντα και δραστηριότητες Διαταραχές φάσματος αυτισμού Τα συμπτώματα υπάρχουν από την πρώτη παιδική ηλικία και διαταράσσουν τη λειτουργικότητα του παιδιού στην καθημερινή ζωή

4 DSM-V διαγνώσεις ηλικία

5 DSM-IV vs DSM-V διαγνώσεις ηλικία

6 DSM-IV vs DSM-V Ελάττωση αριθμού διαγνώσεων? Αποκλεισμός ασθενών από παροχές? Ομαδοποίηση ασθενών ποικίλης βαρύτητας?

8 DSM-IV vs DSM-V διαγνώσεις

10

11 Συχνότητα Πρώιμη μελέτη στο Ηνωμένο Βασίλειο το 1966 ανέφερε συχνότητα 4.5/ παιδιά Η συχνότητα αυξήθηκε σε 19/ παιδιά στην Αμερική το 1992 και σταδιακά ανήλθε σε 1/150 το 2002 και 1/110 το 2006 (δεδομένα από το US Centers for Disease Control and Prevention [CDC]) Η τρέχουσα αποδεκτή συχνότητα των ΔΑΔ, βασιζόμενη σε ποικίλες μελέτες διαφορετικών πληθυσμών, είναι 1%

12 Συχνότητα

13 Συχνότητα

14 Συχνότητα Αυτισμός και αριθμοί

18 Συχνότητα Αιτιοπαθογενετικοί παράγοντες Κληρονομικότητα Γενετικά και μεταβολικά σύνδρομα Περιγεννητικοί και εξωγενείς παράγοντες Νευροανατομικοί παράγοντες Νευροχημικοί και νευροορμονικοί παράγοντες Ανοσολογικοί παράγοντες

19 Συχνότητα Κληρονομικότητα Συν-νοσηρότητα 90% σε μονοζυγωτικά δίδυμα και 10% σε διζυγωτικά δίδυμα Εκατοντάδες μεμονωμένα γονίδια, αλλά και παραλλαγές στον αριθμό αντιγράφων (CNV) ή πολυμορφισμοί ενός νουκλεοτιδίου (SNPs), φαίνονται να αυξάνουν τον κίνδυνο εμφάνισης αυτισμού

20 Συχνότητα Αυτισμός & γονίδια

21 Συχνότητα Αυτισμός & γονίδια Ο ακριβής τρόπος με τον οποίο οι μεταλλάξεις οδηγούν σε φαινότυπο ΔΑΦ δεν έχει κατανοηθεί Πολλά γονίδια σχετιζόμενα με ΔΑΦ έχουν συσχετιστεί και με άλλες νευροψυχιατρικές διαταραχές: φυλοσύνδετη (X) γνωσιακή διαταραχή (γονίδια IL1RAPL1 και OPHN1) σχιζοφρένεια (RELN, GluR6, GRIN2A, GRIN2B, και CNTNAP2) αφαιρέσεις της παιδικής ηλικίας (GABRB3) ΔΕΠΥ & κατάθλιψη (5-HTT) σοβαρή κατάθλιψη (TPH2)

22 Αυτισμός & CNVs Συχνότητα Αυτισμός & CNVs Array Comparative Genomic Hybridization (μοριακός καρυότυπος) Ευκρίνεια 5 Kb vs 5-10 Mb (απλός καρυότυπος) Ποσοτική μέθοδος ~20% διάγνωση σε παιδιά με ΝΥ/αυτισμό (& φυσιολογικό απλό καρυότυπο)

23 Γενετικά σύνδρομα Zafeiriou DI et al. Brain Dev 2007

26 Γενετικά σύνδρομα Zafeiriou DI et al. Am J Med Genet B 2012

27 Γενετικά σύνδρομα

28 Γενετικά σύνδρομα

29 FraX

30 FraX

31 FraX Θα καταλαβαίνατε ότι έχει σύνδρομο εύθραυστου Χ;

32 Αυτισμός & γενετική Συμπερασματικά: γονίδια, SNPs, CNVs, γενετικά & μεταβολικά σύνδρομα Τι κοινό έχουν? Διαταραχή σε κοινά μονοπάτια που αφορούν: συναπτική λειτουργία οδούς σηματοδότησης ισορροπία νευροδιαβιβαστών νευροανατομικούς & ανοσολογικούς παράγοντες

33 mtor μονοπάτι TSC1/TSC2, PTEN, FraX, NF1

34 Νευροανατομικοί παράγοντες Συχνότερα παρατηρούμενη μεταβολή: μεγαλοεγκεφαλία Αποκλίσεις στην κυτταροαρχιτεκτονική οργάνωση σε μετωπιαίο & βρεγματοκροταφικό λοβό, παρεγκεφαλίδα και υποφλοιώδεις μεταιχμιακές δομές Ιδιαίτερος ο ρόλος του ιπποκάμπου & της αμυγδαλής Διαταραχές δενδριτικής μορφολογίας & συνδεσιμότητας με τοπική υπερ-συνδεσιμότητα και γενικευμένη υποσυνδεσιμότητα

35 Κατοπτρικοί νευρώνες Οπτικο-κινητικοί νευρώνες που εκφορτίζουν όταν το άτομο παρατηρεί και εκτελεί μία κίνηση με σκοπό Διαταραχή σε ασθενείς με ΔΑΦ κατά τη συμμετοχή σε κοινωνικές δραστηριότητες που εμπεριέχουν συναισθηματική φόρτιση Ενίσχυση της λειτουργίας των κατοπτρικών νευρώνων μπορεί να βελτιώσει την πρόγνωση των ΔΑΦ

36 Περιγεννητικοί παράγοντες

37 Περιγεννητικοί παράγοντες Ισχιακή προβολή Περίδεση ομφάλιου λώρου Εμβρυїκή δυσπραγία Περιγεννητική κάκωση Πολύδυμη κύηση Αιμορραγία της μητέρας Τοκετός τους καλοκαιρινούς μήνες IUGR/SGA νεογνό Συγγενείς ανώμαλίες Χαμηλό Apgar score στο 5 ο λεπτό Διαταραχές σίτισης Σύνδρομο εισρόφησης μηκωνίου Νεογνική αναιμία ABO ή Rh ασυμβατότητα Υπερχολερυθριναιμία Gardener H et al. Pediatrics 2011

38 Διαταραχές νευροδιαβιβαστών Ντοπαμινεργικό σύστημα Σεροτονινεργικό σύστημα Γλουταμινεργικό σύστημα GABA υποδοχείς

39 Αυτισμός & σεροτονινεργικό σύστημα Αυξημένα επίπεδα σεροτονίνης σε αίμα και ούρα ατόμων με αυτισμό Ποικίλα γονίδια του σεροτονινεργικού συστήματος σχετίζονται με αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης αυτισμού Θεραπευτική προσέγγιση μέσω του σεροτονινεργικού συστήματος στον αναπτυσσόμενο εγκέφαλο πειραματικών μοντέλων με αυτισμό Zafeiriou et al. Curr Neuropharmacol 2009

40 Νευροχημικοί παράγοντες BDNF μέλος της οικογένειας των νευροτροφικών αυξητικών παραγόντων υποστηρίζουν τη νευρογένεση την αξονο-δενδριτική αύξηση νευρωνική/συναπτική διαφοροποίηση Αυξημένα επίπεδα BDNF στο πλάσμα παιδιών με ΔΑΦ Μεταλλάξεις & SNPs στα γονίδια που σχετίζονται με τον BDNF σε παιδιά με ΔΑΦ Das UN. Nutrition 2013

41 Νευροανοσολογικοί παράγοντες

42 Νευροανοσολογικοί παράγοντες Παιδιά με ΔΑΦ: δυσανάλογη απάντηση σε stress & αυξημένη συχνότητα δερματικών/τροφικών αλλεργιών, στις οποίες εμπλέκονται τα μαστοκύτταρα Μαστοκύτταρα εγκεφάλου κυρίως στον υποθάλαμο, ο οποίος συμμετέχει στη ρύθμιση της συμπεριφοράς και της γλώσσας CRF ορμόνη & νευροτενσίνη: διεγείρουν μαστοκύτταρα εγκεφάλου σε καταστάσεις stress με αποτέλεσμα τοπική αλλεργία και νευροτοξικότητα

43 Νευροανοσολογικοί παράγοντες

44 Πρώιμη διάγνωση

45 Πρώιμη διάγνωση H διάγνωση των διαταραχών του αυτιστικού φάσματος πριν από την ηλικία των 3 ετών Baron-Cohen S et al. J R Soc Med 2000 διαγνώσεις ηλικία

46 Πρώιμη διάγνωση πού; πώς; ποιος; πότε; γιατί;

47 Γιατί; πρώιμη διάγνωση πρώιμη παρέμβαση γενετική συμβουλευτική έγκαιρη διερεύνηση πλαστικότητα εγκεφάλου έγκαιρη προετοιμασία για ένταξη στο σχολείο εντόπιση γενετικών καταστάσεων εντόπιση συνοδών ιατρικών καταστάσεων

48 Συνοδές ιατρικές καταστάσεις Kielinen M et al. Autism 2004

49 Γενετική συμβουλευτική Eκατοντάδες γονίδια έως τώρα Ποσοστό συνοσηρότητας μονοζυγωτ. διδύμων 60-91% Oικογένεια με 1 παιδί με διαταραχή αυτιστικού φάσματος 5-6% πιθανότητα εμφάνισης σε επόμενο παιδί 20% πιθανότητα εμφάνισης ευρύτερου φαινότυπου Oικογένεια με >1 παιδιά με διαταραχή αυτιστικού φάσματος 25% πιθανότητα εμφάνισης σε επόμενο παιδί Muhle et al. Pediatrics 2004 Rutter M. In F. Volkmar (Ed) 2005

50 Πρώιμη παρέμβαση γενετική προδιάθεση + άλλοι παράγοντες κινδύνου γενετική προδιάθεση + άλλοι παράγοντες κινδύνου διαταραγμένη αλληλεπίδραση παιδιού & περιβάλλοντος διαταραγμένη αλληλεπίδραση παιδιού & περιβάλλοντος ανώμαλη ανάπτυξη νευρικών δικτύων + πλήρης εμφάνιση συνδρόμου βελτιωμένη ανάπτυξη νευρικών δικτύων + συμπτωμάτων αυτισμού ΠΑΡΕΜΒΑΣΗ Dawson G. Dev Psychopathol 2008

52 Πότε; 12 ος μήνας 6 ος μήνας Pierce K et al. Ann Clin Psychiatry 2009

53 Πότε; 6 ος μήνας 2 ος μήνας

54 Πότε;

55 Πρώιμη διάγνωση & eye tracking?

56 Πρώιμη διάγνωση & eye tracking? Baby talk: Unlike typically developing infants (blue), infants later diagnosed with autism (red) tend not to look at the eyes of actresses making cooing noises or playing pat-a-cake Jones W & Klin A. Nature 2013

57 Πρώιμη διάγνωση & eye tracking? Growing pains: Between 2 and 24 months, babies later diagnosed with autism (red) steadily lose interest in eyes, whereas typically developing babies (blue) gain interest Jones W & Klin A. Nature 2013

58 Παρ ολ αυτά...

60 Ποιος; δάσκαλος γονείς 1 50 παιδίατρος αριθμός παιδιών

61 Γιατί ο παιδίατρος; Μακροχρόνια σχέση Παρακολουθεί εξέλιξη παιδιού Γνωρίζει ατομικό ιστορικό Γνωρίζει οικογενειακό ιστορικό Γνωρίζει περιβάλλον & κοινωνικό ιστορικό Δυνατότητα λήψης πληροφοριών από γονείς & έμμεσα/άμεσα από δασκάλους

62 Παιδίατρος & πρώιμη ανίχνευση περιορισμένη διάρκεια επίσκεψης αποφυγή ανησυχίας γονέων ενασχόληση με οργανικά προβλήματα καθυστέρηση διασπορά επισκέψεων σε χρόνο & γιατρούς επαγρύπνηση ικανότητα αναγνώρισης Zarmeneh Α et al. Brain Dev 2010

63 Παιδίατρος & πρώιμη ανίχνευση πρώιμη ανίχνευση ΔΑΦ screening για PKU /υποθυρεοειδισμό καθολικός εμβολιασμός

65 Πώς;

66 Πώς; παράγοντες κινδύνου ανησυχία γονέων/ δασκάλων κλινική εκτίμηση παιδίατρος: πρώιμη ανίχνευση ανιχνευτικά εργαλεία

67 Παιδιατρική εκτίμηση Κλινική εξέταση & παρατήρηση βρέφους/νήπιου Έλεγχος αναπτυξιακών ορό- σημων (milestones) συζήτηση με γονείς Αναζήτηση red flags ή άλλων πρώιμων σημείων ΔΑΦ Johnson CP et al. Pediatrics 2007

68 Red flags 1 από τα παρακάτω: Δεν μπαμπαλίζει ή δε δείχνει ή δεν κάνει άλλες χειρονομίες έως τους 12 μήνες Δε χρησιμοποιεί καμία λέξη έως τους 16 μήνες Δε χρησιμοποιεί αυθόρμητες (όχι ηχολαλικές) φράσεις των 2 λέξεων έως τους 24 μήνες Απώλεια γλωσσικών ή κοινωνικών δεξιοτήτων σε οποιαδήποτε ηλικία Filipek PA et al. Neurology 2000

69 Πρώιμα σημεία Ποια είναι τα πρώιμα σημεία στην κάθε ηλικία; Ανασκοπικές (βιντεοταινίες, παρατηρήσεις γονέων) & προοπτικές (αδέρφια παιδιών με ΔΑΦ) μελέτες

70 Χαρακτηριστικά συμπεριφοράς Διαταραχές που αναφέρονται 1 η φόρα σε ηλικία 6-12 μηνών Διαταραχές που αναφέρονται 1 η φόρα σε ηλικία 9-14 μηνών Διαταραχές που αναφέρονται 1 η φόρα σε ηλικία μηνών Κοινωνική ανταπόκριση σπάνια κατεύθυνση βλέμματος προς πρόσωπα αποφυγή βλεμματικής επαφής παθολογική ανταπόκριση στο όνομά του/της ή στην ανθρώπινη φωνή σπάνια παρακολούθηση του βλέμματος των άλλων σπάνια ανταπόκριση σε εξωλεκτικές παροτρύνσεις για στροφή της προσοχής αλλού απουσία μίμησης απουσία ενδιαφέροντος για άλλα παιδιά διάρκεια βλέμματος προς άλλους συχνότητα κοινωνικού βλέμματος σε δυσκολίες άλλων Κοινωνική πρωτοβουλία Κοινωνικήσυναισθη-ματική αλληλεπίδραση απουσία έκφρασης προσώπου συχνότητα χαμόγελου απουσία συναισθηματικών διακυμάνσεων σπάνια προσπάθεια να τρα-βήξει την προσοχή, δείχνοντας σπάνια κατεύθυνση δραστηριοτήτων παιχνιδιού προς άλλους αποφεύγει τη βλεμματική επαφή σπάνια επιθυμία για μοίρασμα ποικιλία εκφράσεων προσώπου ζήτηση & προσφορά παρηγοριάς Επικοινωνία & παιχνίδι καθυστέρηση στο μπαμπάλισμα καθυστέρηση στην κατανόηση & έκφραση του λόγου ποικιλία στο παιχνίδι αποτυχία στην ένταξη του βλέμματος σε άλλες επικοινωνιακές συμπεριφορές μειωμένη προσωδία Συμπεριφορά σχετιζόμενη με κίνηση, αισθητικότητα & συγκέντρωση ανώμαλη στάση σώματος υποτονία παθητικότητα εξερεύνηση αντικειμένων επαναληπτικές στερεοτυπικές δραστηριότητες δυσκολία στη στροφή της προσοχής αλλού ασυνήθεις αισθητηριακές αποκρίσεις επαναληπτικές συμπεριφορές & περιορισμένα ενδιαφέροντα άγνοια κινδύνου φτωχή λεπτή κινητικότητα & φτωχός συντονισμός

71 Joint attention: από κοινού εστίαση της προσοχής 2 ατόμων 3-4 μηνών: χαμογελάει σε αναγνώριση ή απάντηση στο χαμόγελο ή τη φωνή δε χαμογελάει με νόημα joint του attention: γονέα από κοινού εστίαση της προσοχής 2 ατόμων 8 μηνών: ακολουθεί το βλέμμα του γονέα, όταν εκείνος/η το στρέφει για να κοιτάξει αλλού μηνών: κοιτάζει ένα σημείο που του δείχνει ο γονέας & στη συνέχεια τον/την ξανακοιτάζει μηνών: δείχνει μόνος/η για να ζητήσει ένα αντικείμενο (protodeclarative pointing) μηνών: δείχνει κάτι για να μοιραστεί ενδιαφέρον δεν ακολουθεί το βλέμμα του γονέα/ αποφεύγει τελείως τη βλεμματική επαφή οδηγεί από το χέρι δεν κοιτάζει το σημείο που του δείχνει ο γονέας ή το κοιτάζει μετά από ώρα & δεν ξανακοιτάζει το γονέα δε δείχνει/ανοιγοκλείνει χέρι υψωμένο προς κατεύθυνση αντικειμένου ή οδηγεί γονέα από το χέρι δε δείχνει/δείχνει σπάνια & όχι με σκοπό να μοιραστεί ενδιαφέρον

72 Χαρακτηριστικά συμπεριφοράς Διαταραχές που αναφέρονται 1 η φόρα σε ηλικία 6-12 μηνών Διαταραχές που αναφέρονται 1 η φόρα σε ηλικία 9-14 μηνών Διαταραχές που αναφέρονται 1 η φόρα σε ηλικία μηνών Κοινωνική ανταπόκριση Κοινωνική πρωτοβουλία Κοινωνικήσυναισθη-ματική αλληλεπίδραση Επικοινωνία & παιχνίδι σπάνια κατεύθυνση βλέμματος προς πρόσωπα αποφυγή βλεμματικής επαφής καθυστέρηση στο μπαμπάλισμα παθολογική ανταπόκριση στο όνομά του/της ή στην ανθρώπινη φωνή σπάνια παρακολούθηση του βλέμματος των άλλων σπάνια ανταπόκριση σε εξωλεκτικές παροτρύνσεις για στροφή της προσοχής αλλού καθυστέρηση στην κατανόηση & έκφραση του λόγου ποικιλία στο παιχνίδι απουσία μίμησης απουσία ενδιαφέροντος για άλλα παιδιά διάρκεια βλέμματος προς άλλους συχνότητα κοινωνικού βλέμματος σε δυσκολίες άλλων θέλει να φοράει χειμωνιάτικα ρούχα το καλοκαιρινά ρούχα το ή σπάνια προσπάθεια να τρα-βήξει καλοκαίρι δεν του αρέσει χειμώνα το την προσοχή, δείχνοντας κούρεμα σπάνια κατεύθυνση δραστηριοτήτων παιχνιδιού προς άλλους έχει φτωχή λεπτή έχει φτωχό ασκεί πίεση χτυπάει το περπατάει δαγκώνεται κινητικότητα συντονισμό των απουσία έκφρασης στο σώμα κεφάλι του ποικιλία στα δάχτυλα εκφράσεων βάζει προσώπου τα παιχνίδια του στη σειρά προσώπου κινήσεων συχνότητα χαμόγελου του απουσία συναισθημα- ζήτηση & προσφορά αναγουλιάζει με τικών διακυμάνσεων παρηγοριάς συνηθισμένες οσμές σπάνια επιθυμία για μοίρασμα αποτυχία στην ένταξη του βλέμματος σε άλλες επικοινωνιακές συμπεριφορές μειωμένη προσωδία Συμπεριφορά σχετιζόμενη με κίνηση, αισθητικότητα & συγκέντρωση ανώμαλη στάση σώματος υποτονία παθητικότητα εξερεύνηση αντικειμένων επαναληπτικές στερεοτυπικές δραστηριότητες δυσκολία στη στροφή της προσοχής αλλού ασυνήθεις αισθητηριακές αποκρίσεις αγνοεί τον κίνδυνο επαναληπτικές συμπεριφορές & περιορισμένα ενδιαφέροντα άγνοια κινδύνου φτωχή λεπτή κινητικότητα & φτωχός συντονισμός

73 Παλινδρόμηση 25-30% παιδιών με ΔΑΦ μηνών Σταδιακή ή απότομη Συνήθως σε έδαφος πολύ ήπιας προϋπάρχουσας αναπτυξιακής διαταραχής Παλινδρόμηση ομιλίας με/χωρίς Απώλεια εξωλεκτικής επικοινωνίας Απώλεια κοινωνικών δεξιοτήτων (βλεμματική επαφή, απόκριση στην επιβράβευση κλπ) Johnson CP et al. Pediatrics 2007

75 Παράγοντες κινδύνου Αδερφός/ή με διαταραχή αυτιστικού φάσματος Ανησυχία γονέων Ανησυχία άλλου ατόμου που φροντίζει το παιδί (πχ βρεφονηπιοκόμος) Προβληματισμός παιδιάτρου Άλλοι παράγοντες από ιστορικό κύησης ή περιγεννητικό/ατομικό ιστορικό Marks KP et al. Clin Pediatr 2011

77 Γονείς & πρώιμη ανίχνευση 50% γονέων ύποπτα σημεία <12 μήνες 12 μήνες Ανησυχία γονέων σχετίζεται σημαντικά 80% γονέων με μελλοντική ύποπτα διάγνωση σημεία <24 αυτισμού μήνες Ανησυχίες σχετικά με λόγο-ομιλία & λιγότερο με κοινωνικότητα Ozonoff S et al. J Dev Behav Pediatr 2009 Rogers SJ & DiLalla D. J Am Acad Child Adolesc Psychiatry 1990 Werner E et al. J Autism Dev Disord 2000 Young R et al. Autism 2003

78 Γονείς & πρώιμη ανίχνευση Οι γονείς συχνά δεν αναφέρουν ανησυχία, αν δε ρωτηθούν! Πώς πρέπει να ρωτήσει ο παιδίατρος;; Ανησυχείτε για την ανάπτυξη του παιδιού σας; Πείτε μου τις ανησυχίες σας σχετικά με τη συμπεριφορά, τη μάθηση και την ανάπτυξη του παιδιού σας! Έμμεσα πληροφορίες από δάσκαλο Πώς τα πάει στον παιδικό σταθμό; Marks KP et al. Clin Pediatr 2011

79 Πώς; παράγοντες κινδύνου ανησυχία γονέων/ δασκάλων παιδιατρική εκτίμηση παιδίατρος: πρώιμη διάγνωση ανιχνευτικά εργαλεία

80 Εργαλεία ανίχνευσης διακριτική ικανότητα παιδιάτρων γιατί ηλικία διάγνωσης

81 Εργαλεία ανίχνευσης Για νήπια <18 μηνών (Communication and Symbolic Behavior Scales Developmental Profile) Για νήπια 18 μηνών (Modified Checklist for Autism in Toddlers) Johnson CP et al. Pediatrics 2007

82 Για νήπια 18 μηνών

83 M-CHAT 23 ερωτήσεις (ναι/όχι), 6 κρίσιμες Θετικό 2/6 κρίσιμες ή οποιεσδήποτε 3/ μηνών Εάν θετικό κλινική συνέντευξη 2 φορές (18 & 24 μήνες) Διαθέσιμο: CHAT_Greek2.pdf

84 M-CHAT Σε συνδυασμό με κλινική συνέντευξη: ειδικότητα 99% ευαισθησία 75-91% Robins D et al. J Autism Dev Disord 2001 Robins D et al. J Dev Behav Pediatr 2006 Eaves LC et al. Autism 2006 Ανιχνεύει 5πλάσια περιστατικά συγκριτικά με μεμονωμένη κλινική παρατήρηση παιδιάτρων Robins D et al. J Autism Dev Disord 2001

85 Πρώιμη ανίχνευση στην Ελλάδα

86 Πώς; παράγοντες κινδύνου ανησυχία γονέων/ δασκάλων παιδιατρική εκτίμηση παιδίατρος: πρώιμη διάγνωση ανιχνευτικά εργαλεία

87 Πώς; αφού γίνει ακουολογικός έλεγχος Eνημέρωση γονέων για πιθανότητα διάγνωσης: Oρισμός συνάντησης με παρόντες και τους 2 γονείς Aνασκόπηση παρόντων προβλημάτων & σύγκριση με χαρακτηριστικά ΔΑΦ Διευκρίνιση ρόλου οργανικών-βιολογικών ελλειμμάτων στην αιτιολογία των ΔΑΦ Ενημέρωση για περαιτέρω αντιμετώπιση Παραπομπή σε διεπιστημονική ομάδα για ολοκληρωμένη αξιολόγηση & ένταξη σε πρώιμη παρέμβαση Παπαγεωργίου Β. Δοκίμια ΕΠΕΑΕΚ2 2003

89 Πού; Διεπιστημονική ομάδα εξειδικευμένη σε ΔΑΦ (παιδοψυχίατρος, αναπτυξιολόγος, εργοθεραπευτής, λογοθεραπευτής, ψυχολόγος κλπ) Εάν δεν υπάρχει στην περιοχή: Προγραμματισμός ακουολογικού ελέγχου Μεμονωμένες παραπομπές σε ειδικούς (παιδοψυχίατρος/αναπτυξιολόγος κλπ) Johnson CP et al. Pediatrics 2007 Παπαγεωργίου Β. Δοκίμια ΕΠΕΑΕΚ2 2003

90 Πρώιμη ανίχνευση στην Ελλάδα Πόσο Μέσος αντιπροσωπευτικό όρος ηλικίας διάγνωσης: είναι αυτό το 43.7 δείγμα 17.6 μήνες Ververi A et al. J Aut Dev Disord 2012

91 Πρώιμη ανίχνευση στο μέλλον Βελτίωση αποτελεσματικότητας προγραμμάτων πρώιμης ανίχνευσης Βελτίωση σχέσης κόστους-όφελους (cost effectiveness) πρώιμης ανίχνευσης και παρέμβασης Ανεύρεση biomarkers & ελαχιστοποίηση ηλικίας διάγνωσης Pierce K et al. Ann Clin Psychiatry 2009

92 Θεραπευτική προσέγγιση Επί του παρόντος, μόνο δύο φάρμακα με έγκριση του FDA: Ρισπεριδόνη Αριπιπραζόλη Δρούν ως ανταγωνιστές του υποδοχέα της ντοπαμίνης/5-ht Χρήσιμα για διόρθωση ευερεθιστότητας & στερεοτυπιών, αλλά χωρίς επίδραση στα ελλείμματα κοινωνικοποίησης

93 Θεραπευτική προσέγγιση Υποψήφια φάρμακα για την αντιμετώπιση της ελλειμματικής κοινωνικοποίησης: Θετικοί/αρνητικοί αλλοστερικοί διαμορφωτές των mglur5 υποδοχέων (πχ CDPPB, D-cycloserine) Βενζοδιαζεπίνες NMDAR ανταγωνιστές (πχ αμανταδίνη) IGF-1 (εμπειρία από μελέτες για το σύνδρομο Rett) Ραπαμυσίνη (mtor μονοπάτι) Οξυτοκίνη

94 Θεραπευτική προσέγγιση Εργοθεραπεία Μουσικοθεραπεία Art therapy Iπποθεραπεία κλπ κλπ κλπ...

95 Autism Spectrum Disorders: the quest for genetic sundromes. Ευχαριστούμε τη διαγνωστική & θεραπευτική ομάδα του Κέντρου Αναπτυξιακής Παιδιατρικής Α. Φωκάς (Α Π/Δ Κλινικής): Ε. Βαργιάμη Α. Βέρβερη Β. Παπαδοπούλου Γ. Δρόσου Λ. Μουσαφειροπούλου Μ. Τσιρωνά Τ. Καπετάνιου Σ. Ζαφειρίου Ρ. Παπαζολούδη Ρ. Πεδιαδιτάκη Δ. Τρύφωνας Τ. Χυτόπουλος Α. Βασιλειάδου Ε. Σακελλαρίου Zafeiriou DI, Ververi A, Dafoulis V, Kalyva E, Vargiami E Am J med Genet B 2013;162: Clinical and Laboratory Data in a Sample of Greek Children with Autism Spectrum Disorders. Ververi A, Vargiami E, Papadopoulou V, Tryfonas D, Zafeiriou DI J Autism Dev Disord 2012; 42: Short-latency somatosensory evoked potentials and Sensory Profile Questionnaire in boys with autism. Ververi Α, Vargiami Ε, Papadopoulou V, Tryfonas D, Zafeiriou DI Eur J Ped Neurol 2011;15:S79 Childhood autism and auditory system abnormalities. Hitoglou M, Ververi A, Antoniadis A, Zafeiriou DI Pediatr Neurol 2010; 42: Laboratory data in a sample of Greek children with Autism Spectrum Disorders. Ververi A, Vargiami E, Papadopoulou V, Tryfonas D, Zafeiriou DI Eur J Ped Neurol 2009; 13: S41 The serotonergic system: its role in pathogenesis and early developmental treatment of autism. Zafeiriou DI, Ververi A, Vargiami E Cur Neuropharmacol 2009; 7: L-2-Hydroxyglutaric aciduria presenting with severe autistic features. Zafeiriou DI, Ververi A, Salomons GS, Vargiami E, Haas D, Papadopoulou V, Kontopoulos E, Jakobs C Brain & Dev 2008; 30: Epidemiological, clinical and lachildhood autism and associated comorbidities. Zafeiriou DI, Ververi A, Vargiami Brain & Dev 2007; 29:

96 Autism in Time