Τίτλος Μαθήματος: Ολοκληρωμένος σχεδιασμός σε ιστορικό δομημένο περιβάλλον

Transcript

1 Τίτλος Μαθήματος: Ολοκληρωμένος σχεδιασμός σε ιστορικό δομημένο περιβάλλον 2 η Θεματική Ενότητα ΠΜΣ: Ολοκληρωμένη Προστασία Ιστορικού Δομημένου Περιβάλλοντος με Προηγμένες Τεχνολογίες και Υλικά Α Εξάμηνο: Μάθημα Υποχρεωτικό κατ επιλογή Διδάσκων: Επικ. Καθηγητής Νίκος Σκουτέλης Συνοπτική περιγραφή μαθήματος Εκπαιδευτικός στόχος είναι η πλήρης ανάγνωση και τεκμηρίωση εις βάθος του υφιστάμενου ιστού, επί του οποίου σχεδιάζονται νέες δομές επανασύνδεσης με το ευρύτερο περιβάλλον της πόλης. Σημαντικό ζητούμενο αποτελεί η εμβάθυνση στην έννοια του υφιστάμενου, η εντρύφηση στις ενδογενείς αξίες του κτιριακού αποθέματος στην πόλη, τέλος ο βαθμός και το είδος της νέας επέμβασης βασιζόμενοι στις θεωρίες για την αποκατάσταση, ανάκτηση, επανάχρηση της ιστορικής αρχιτεκτονικής κληρονομιάς και στις πλέον σύγχρονες τοποθετήσεις θεωρητικών και αρχιτεκτόνων. Στόχος του μαθήματος είναι η διεύρυνση των μεθοδολογικών και εκφραστικών αναζητήσεων των φοιτητών σε σχέση με σύγχρονες τάσεις και την κριτική τους προσαρμογή στα ειδικά δεδομένα ενός εξειδικευμένου κτιριολογικού προγράμματος και δη σε ιστορικό περιβάλλον. Περιεχόμενο μαθήματος: Πρόκειται για τον επανασχεδιασμό μιας περιοχής σε ιστορικό κέντρο, με ένταξη στο ιστορικό αστικό τοπίο νέου κτηρίου ή συνόλου κτηρίων. Κλίμακες εργασίας : 1/1.000 στην 1/100 και σε δεύτερη φάση από την κλίμακα 1/50 σε λεπτομέρειες 1/10. Ενδεικτική Βιβλιογραφία Aldo Rossi, Η αρχιτεκτονική της πόλης, University Studio Press Α.Ε. Θεσσαλονίκη Italo Calvino, Οι αόρατες πόλεις, εκ. Καστανιώτη Αθήνα Πελαγία Αστρεινίδου - Σούλα Λυμπέρη, Η άγνωστη πόλη. Διαμορφώσεις 10 αρχαιολογικών χώρων στη Θεσσαλονίκη, Untimely Books, Αθήνα Νίκος Σκουτέλης, Ο πόλεμος χωροτάκτης, εκ. Π.Ι.Ο.Π. Αθήνα 2013.

2

3 Τίτλος Μαθήματος: Διαχείριση Ιστορικού Δομημένου Περιβάλλοντος: Ιστορικές και θεωρητικές παράμετροι 2 η Θεματική Ενότητα ΠΜΣ: Ολοκληρωμένη Προστασία Ιστορικού Δομημένου Περιβάλλοντος με Προηγμένες Τεχνολογίες και Υλικά Α Εξάμηνο: Μάθημα Υποχρεωτικό κατ επιλογή Διδάσκουσα : Αναπλ. Καθ. Φανή Μαλλούχου-Tufano Σύντομη περιγραφή μαθήματος Το μάθημα αποσκοπεί στο να εμπλουτίσει το γνωσιολογικό πεδίο των μεταπτυχιακών φοιτητών με τις ιστορικές και θεωρητικές παραμέτρους του σύνθετου και διεπιστημονικού ζητήματος της Διαχείρισης του Ιστορικού Δομημένου Περιβάλλοντος. Το μάθημα εμβαθύνει στα αίτια και τις διαδικασίες διαμόρφωσης της έννοιας του μνημείου και της ανάγκης προστασίας του στην Ευρώπη του Διαφωτισμού, στα τέλη του 18 ου αιώνα, στις διάφορες θεωρητικές προσεγγίσεις αλλά και στις έμπρακτες εφαρμογές που στη συνέχεια αναπτύσσονται, στην κωδικοποίηση των αρχών προστασίας και διαχείρισης του Ιστορικού Δομημένου Περιβάλλοντος, που θεσπίζεται έως τα μέσα του 20 ου αι., στη διαφοροποίηση και εξέλιξη των σχετικών προσεγγίσεων και αντιλήψεων που επέρχονται στο τελευταίο τέταρτο του 20 ου αι. και στις αρχές του 21 ου λόγω των ραγδαίων αλλαγών των κοινωνικών, πολιτικών και οικονομικών συνθηκών σε παγκόσμιο επίπεδο. Ενδεικτικοί τίτλοι διαλέξεων: o Διαχρονική διαχείριση του Δομημένου Περιβάλλοντος από την Αρχαιότητα έως την εποχή του Διαφωτισμού o Θεωρητικές προσεγγίσεις και έμπρακτες εφαρμογές στη Διαχείριση του Ιστορικού Δομημένου Περιβάλλοντος τον 19 ο και το πρώτο μισό του 20 ου αιώνα. o Διαχείριση Ιστορικού Δομημένου περιβάλλοντος στο νεοελληνικό κράτος, από την ίδρυσή του έως τον Β Παγκόσμιο Πόλεμο o Θεωρητικές προσεγγίσεις κσι έμπρακτες εφαρμογές στο Ιστορικό Δομημένο Περιβάλλον της Ευρώπης μετά τον Β Παγκόσμιο Πόλεμο o Διαχείριση Ιστορικού Δομημένου Περιβάλλοντος στην Ελλάδα μετά τον Β Παγκόσμιο Πόλεμο o Παγκοσμιοποίηση και Ιστορικό Δομημένο Περιβάλλον Το μάθημα περιλαμβάνει διαλέξεις, συνοδεία PP, αναλύσεις θεωρητικών και ιστορικών κειμένων σχετικά με το ζήτημα της διαχείρισης του ιστορικού δομημένου περιβάλλοντος, κριτικές προσεγγίσεις σχετικών έμπρακτων εφαρμογών.

4 Ενδεικτική Βιβλιογραφία Also J., The rare art tradition. The history of art collecting and its linked phenomena. Princeton N.Y Archaelogy and Planning, Council of Europe, Architectural heritage reports and studies, 5, Strasbourg Archeologia e restauro dei monumenti (a cura di R. Francovich, R. Parenti), Firenze Archeologia, Recupero e Conservazione (a cura di L. Madetti Bitelli), Fiesole Archeological Vestiges, in situ conservation, ICOMOS, ICAHM, Montreal, Canada Attualità della conservazione dei monumenti, Atti dell Incontro Internzionale di studio su La Carta di Venezia, trenta anni dopo, Restauro /1995. Auzas P- M., Eugène Viollet le Duc ( ), Paris Aναστάσιος Ορλάνδος, ο άνθρωπος και το έργο του, Αθήναι Bekaert G. (επιμ.), Α la recherche de Viollet-le-Duc, Liège Besset M., Viollet-le-Duc seine Stellung zur Geschichte, Historismus und Bildende Kunst, Münich Boito C., I restauratori, Firenze Boito C., Questioni pratiche di Belle Arti, Milano Bonelli R., Architettura e restauro, Venezia Bonelli R., Scritti sul restauro e sulla critica architettonica, Roma Borger H. (επιμ.), Der Kölner Dom im Jahrhundert seiner Vollendung, 3 τόμοι, Köln 1980 Βουδούρη Δ., Κράτος και Μουσεία, Το θεσμικό πλαίσιο των αρχαιολογικών μουσείων, Αθήνα 2003 Brandi C. Teoria del restauro, Torino Brown A., Arthur Evans and the palace of Minos, Oxford Carbonara, G. La reintegrazione dell immagine, Roma Ceschi C., Teoria e storia del restauro, Roma Choay Fr., L' allégorie du patrimoine, Paris Clark K., Ruskin today, London Cole D., The Work of Sir Gilbert Scott, London Conference on Authenticity in relation to the World Heritage Convention, Proceeding (επιμ. Κ. E. Larsen, N. Marstein), Norway Conservation on archaelogical Excavations (ed. N. Stanley Price), Rome Conti A., Storia del restauro e della conservazione delle opere d' arte, Milano Contorni G. Erre come restauro, terminologia degli interventi sul patrimonio architettonico, Firenze Croci G., The conservation and structural restoration of architectural heritage, Computational Mechanics Publications De Angelis d Ossat G., Sul restauro dei monumenti architettonici, Roma De Lagarde P., La mémoire des pierres, Paris Del Bufalo A., Gustavo Giovannoni, Roma 1982.

5 Denkmalpflege, Deutsche Texte aus drei Jahrhunderten (επιμ. Ν. Huse), München Di Stefano A.M., Viollet le Duc, Napoli Di Stefano R. Roberto Pane, la difesa dei valori ambientali, Restauro 143/1998. Di Stefano R., John Ruskin, Interprete dell' Architettura e del Restauro, Νapoli Dimacopoulos J., Anastylosis and Anastyloseis, ICOMOS-INFORMATION, I, 1985, Dvorak M., Katechismus für Denkmalpflege, Wien 1916 und Δωρής Ε., Το δίκαιον των Αρχαιοτήτων, Νομοθεσία-Νομολογία-Ερμηνεία, Αθήναι Eλληνική Εταιρεία, Η αναστήλωση των μνημείων στην Ελλάδα, θεωρία και πρακτική, Αθήνα Fancelli P., II restauro dei monumenti, Fiesole Faut-il restaurer les ruines?, Actes des Colloques de la Direction du Patrimoine, Caen 1990, Paris Feilden B., Jokilehto J., Management guidelines for World Cultural Heritage Sites, ICCROM Feilden B.M. Conservation of Historic Buildings, Butterworth Forma, La città antica e il suo avvenire, Roma Foucart Br. (επιμ.), Viollet-Le-Duc, L' écletisme raisonné, Paris Giovannoni G., Città vecchia ed edilizia nuova, Torino Giovannoni G., Il restauro dei monumenti, Roma Giovannoni G., Restauri di monumenti, BdA, 7, 1913, Grassi l., Camillo Boito, Milano H αναστήλωση των βυζαντινών και μεταβυζαντινών μνημείων στη Θεσσαλονίκη, Αθήνα Haskell Fr. Penny N., Taste and the Antique. The Lure of Classical Sculpture , New Haven and London Himmelmann N., Utopische Vergangenheit. Archaologie und moderne Kultur, Berlin I siti archeologici, Un problema di musealizzazione all aperto, Secondo seminario di studi. Bonelli R. Scritti sul restauro e sulla critica architettonica, Roma In Situ, Archaelogical Conservation, Mexico, Century City, California International Congress of Classical Archeology, Amsterdam, July 12-17, 1998, Jokilehto J., A history of architectural conservation, Bath Jonsson M., La cura dei monumenti alle origini, Stockholm K. E. Larsen, Architectural Preservation in Japan, Trondheim Νέες πόλεις πάνω σε παλιές, Επιστημονικό Συνέδριο, Ρόδος Kονταράτου Σ., Η προστασία της αρχιτεκτονικής κληρονομιάς. Καταβολές και χαρακτήρας μιας ιδεολογίας, Αρχιτεκτονική και παράδοση, Αθήνα La conservation en Archéologie (coordonee par M.C. Berducou), Paris La cultura del restauro, Teoria e fondatori (επιμ. St. Casiello), Venezia 1996.

6 Λάββα Γ., Προστασία ιστορικών αρχιτεκτονικών μνημείων και συνόλων, Προστασία Μνημείων και Συνόλων, Συλλογή κειμένων 2, Λάββα Γ., Προστασία και διατήρηση μνημείων και συνόλων σήμερα: νόημα και ιδεολογία, Προστασία Μνημείων και Συνόλων, Συλλογή κειμένων 1, 1977, Léon 1951 = P. Léon, La vie des Monuments Français, destruction restauration, Paris Mango C., I bizantini e la conservazione dei monumenti, Progetto del passato (επιμ. Br. Pedretti), Milano Μαλλούχου Tufano Φ., Η αναστήλωση των αρχαίων μνημείων στη νεώτερη Ελλάδα ( ). Το έργο της εν Αθήναις Αρχαιολογικής Εταιρείας και της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας, Αθήνα 1998, β έκδοση2008 (Βιβλιοθήκη της εν Αθήναις Αρχαιολογικής Εταιρείας αρ. 176). Maramotti A.-L., La materia del restauro, γ έκδ., Milano Marconi P., Materia e significato, la questione del restauro architettonico, Roma-Bari Marino B. G., William Morris, Napoli 1993 Matero Fr., Fong K. et al., Archeological site conservation and management, an appraisal of recent trends, CMAS 1998, 2, Melucco-Vaccaro A., Archeologia e restauro. Tradizione e attualità, Milano Memoria dell' antico nell' arte italiana, I. L' uso dei classici, Torino Μπούρα Χ., Η αναστήλωσις της Στοάς της Βραυρώνος, τα αρχιτεκτονικά της προβλήματα, Αθήναι Mπούρα Χ., Σημειώσεις του μαθήματος αποκαταστάσεως των μνημείων, Ι-ΙΙ, Αθήνα 1983 Μπούρας Χ. Ζάμπας Κ., Τα έργα της Επιτροπής Συντηρήσεως Μνημείων Ακροπόλεως στην Αθηναϊκή Ακρόπολη, Αθήνα Nara Conference on Authenticity, Proceedings (επιμ. K. E. Larsen), UNESCO Oι ελληνικές αναστηλώσεις (επιμ. Β. Πετράκου), Αθήναι Pane R., Attualita e dialettica del restauro, Chieti Πάντος Π., Κωδικοποίηση νομοθεσίας για την Πολιτιστική Κληρονομιά, Αθήνα Papageorgiou-Venetas A., Athens. The ancient heritage and the historic cityscape in a modern metropolis, Athens Πετράκου Β., Δοκίμιο για την αρχαιολογική νομοθεσία, Αθήναι Pevsner N., Ruskin and Viollet-le-Duc, London Πίττας Σ., Προσέγγιση δόκιμου ελληνικού γλωσσαρίου για τον προσδιορισμό εννοιών σχετικών με τη φροντίδα των μνημείων, Μνημείο και Περιβάλλον, 2, 1994, Poulot D., Musée, nation, patrimoine, , Paris Quatremère de Quincy A.C., Dictionnaire d' Architecture, Paris (λήμμα Restaurer). Ranellucci S., Structure Protettive e Conservazione dei Siti Archeologici, Pescara 1996.

7 Riegl A. Der moderne Denkmalkultus, Sein Wesen und seine Entstehung, Wien-Leipzig Ruskin J. The seven lamps of Architecture, New York 1989 (πιστή ανατύπωση πρώτης έκδοσης του 1849). Ruskin J., The stones of Venice, London Schmidt H., Schutzautern Stuttgart Schmidt H., Wiederaufbau, Stuttgart Schnapp A., La conquète du passé. Aux origines de l' archéologie, Paris Settis S., Le remplois, Patrimoine, Temps, Éspace, Paris 1997, Στίκα Εύ., Ο αναστηλωτής Αναστάσιος Ορλάνδος, Αναστάσιος Ορλάνδος, ο άνθρωπος και το έργον του, Αθήναι Σύλλογος Ελλήνων Αρχαιολόγων, Α Συνέδριο, Αθήνα, 30 Μαρτίου 3 Απριλίου 1967, Αθήνα Σύλλογος Ελλήνων Αρχαιολόγων, Έργο και λειτουργία μιας υπηρεσίας για την προστασία των μνημείων σήμερα, Έκτακτο συνέδριο για τον Οργανισμό της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας, 9-13 Μαρτίου 1984, Αθήνα Τhe Acropoli Restoration, The CCAM Interventions (ed.r.economakis), London The Conservation of Archaelogical Sites in the Mediterranean Region (ed. M. de la Torre), Los Angeles Tsudi-Madsen S., Restoration Antirestoration, Oslo Υπουργείο Πολιτισμού, Ταμείο Διαχειρίσεως Πιστώσεων για την Εκτέλεση Αρχαιολογικών Έργων, Αρχαιολογικά Έργα εκτελούμενα από Επιστημονικές Επιτροπές του Υπουργείου Πολιτισμού, Αθήνα Viollet le Duc E.E., Dictionnaire raisonné de l' Architecture Française du Xie au XVIe s., 1-10, Paris 1875 (λήμμα Restauration).

8 Τίτλος Μαθήματος: Παθολογία και τεχνολογία επεμβάσεων σε μνημειακές κατασκευές 2 η Θεματική Ενότητα ΠΜΣ: Ολοκληρωμένη Προστασία Ιστορικού Δομημένου Περιβάλλοντος με Προηγμένες Τεχνολογίες και Υλικά A Εξάμηνο: Μάθημα Υποχρεωτικό κατ επιλογή Διδάσκουσα: Επικ. Καθηγήτρια Μαρία Σταυρουλάκη Περιγραφή μαθήματος Στο μάθημα αυτό ερευνάται το θέμα της μελέτης των μνημειακών κατασκευών και συγκεκριμένα οι τρόποι αποτίμησης της υπάρχουσας κατάστασης (παθολογία του μνημείου) και οι πιθανές επιλογές μεθόδων επέμβασης που δίνονται από τον τομέα της τεχνολογίας των επεμβάσεων. Η μελέτη μιας μνημειακής κατασκευή, προϋποθέτει μια επακριβής και εις βάθος γνώση των προβλημάτων που αντιμετωπίζει η κατασκευή, των αιτίων που τα προκάλεσαν, καθώς επίσης και μία βαθιά γνώση της επιρροής που κάθε παρέμβαση θα μπορούσε να έχει στην κατασκευή: έτσι ώστε, η παρέμβαση που σχεδιάζεται να μην αποδειχθεί μελλοντικά η αιτία ζημιών για το υπό εξέταση ιστορικό κτίριο από τοιχοποιία. Συνεπώς πρώτα πρέπει να εκτιμηθεί με την μέγιστη δυνατή ακρίβεια το σημερινό (υποβαθμισμένο) επίπεδο αντίστασης της κατασκευής, εξαιτίας των ζημιών που έχει υποστεί στο παρελθόν, στην διάρκεια της ιστορίας του: είτε αυτές έχουν προκληθεί από φυσικά φαινόμενα (σεισμός), είτε από ανθρώπινη καταστροφική παρέμβαση (πόλεμος), είτε τέλος εξαιτίας καλοπροαίρετων μεν, πλην ανεπιτυχών, ανθρώπινων παρεμβάσεων (έργα αποκατάστασης). Στην συνέχεια μέσα από την γνώση των μεθόδων επέμβασης για την ενίσχυση κατασκευών από φέρουσα τοιχοποιία, που έχουν ως στόχο την ενίσχυση της φέρουσας τοιχοποιίας και την αποκατάσταση ή την ενίσχυση της μηχανικής λειτουργίας του δομικού φορέα και σεβόμενοι τους περιορισμούς οι οποίοι επιβάλλονται στις επιλογές, εξαιτίας της σημασίας της κατασκευής και των πολιτιστικών αξιών τις οποίες αυτή φέρει, μπορεί να γίνει η επιλογή του τρόπου επέμβασης. Οι φοιτητές παράλληλα με την παρακολούθηση των διαλέξεων εκπονούν σχετική εργασία πάνω στην οποία εξετάζονται και βαθμολογούνται. ΣΧΕΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ΚΑΤΑΣΚΕΥΕΣ ΑΠΟ ΤΟΙΧΟΠΟΙΊΑ, Σχεδιασμός και επισκευές, Φυλλίτσα Β. Καραντώνη, Εκδόσεις Παπασωτηρίου, 2004

9 Τίτλος Μαθήματος: Ειδικά θέματα δομικής φυσικής και βιοκλιματικής αρχιτεκτονικής 2 η Θεματική Ενότητα ΠΜΣ: Ολοκληρωμένη Προστασία Ιστορικού Δομημένου Περιβάλλοντος με Προηγμένες Τεχνολογίες και Υλικά Α Εξάμηνο: Μάθημα Υποχρεωτικό κατ επιλογή Διδάσκων : Αναπλ. Καθ. Νίκος Παπαμανώλης Συνοπτική περιγραφή μαθήματος Εξετάζει τις αλληλεπιδράσεις του ιστορικού δομημένου περιβάλλοντος με περιβαλλοντικούς παράγοντες (ήλιος, θερμότητα, άνεμος, υγρασία, θόρυβος, ρύπανση κλπ) και επεξεργάζεται προτάσεις βελτιστοποίησης της περιβαλλοντικής και ενεργειακής συμπεριφοράς του. Περιλαμβάνει την εκμάθηση εργαλείων σχεδιασμού και ενεργειακής και περιβαλλοντικής αξιολόγησης επεμβάσεων για ολοκληρωμένη προστασία ιστορικού δομημένου περιβάλλοντος. Το μάθημα βασίζεται σε διαλέξεις πάνω σε ειδικά θεωρητικά θέματα Δομικής Φυσικής και Βιοκλιματικού Σχεδιασμού καθώς και σε παρουσιάσεις παραδειγμάτων επεμβάσεων για ολοκληρωμένη προστασία ιστορικού δομημένου περιβάλλοντος στις οποίες έχουν ληφθεί υπόψη περιβαλλοντικές παράμετροι. Βιβλιογραφία Ελληνική: Ξένη: Ανδρεαδάκη Ελένη, Βιοκλιματικός σχεδιασμός, University Studio Press Α.Ε., Θεσσαλονίκη, Μάντζιου Λένα, Βιοκλιματική Αρχιτεκτονική στην Ελλάδα, Έκδοση ΕΡΓΟΝ ΙV, Αθήνα, John R Goulding, J Owen Lewis and Theo C Steemers, ENERGY IN ARCHITECTURE, The European Passive Solar Handbook, 1994, p Mat. Santamouris, Environmental Design of Urban Buildings: An Integrated Approach, Taylor & Francis, 2006, p. 352 Mat. Santamouris (Editor), A Handbook of Sustainable Building Design and Engineering: An Integrated Approach to Energy, Health and Operational Performance, 2009, p European Construction Technology Platform (ECTP), Vision 2030 & Strategic Research Agenda, Focus Area Cultural Heritage, Public Version #3, March 2008, p.77 Chartered Institution of Building Services Engineers, Guide to Building Services in Historic Buildings. London, 2002, p. 85.

10 Τίτλος Μαθήματος: Τεχνολογία της πληροφορίας στα μνημεία (Τεχνολογία της πληροφορίας και πολιτιστική κληρονομιά) 2 η Θεματική Ενότητα ΠΜΣ: Ολοκληρωμένη Προστασία Ιστορικού Δομημένου Περιβάλλοντος με Προηγμένες Τεχνολογίες και Υλικά Α Εξάμηνο: Μάθημα ελεύθερης επιλογής Διδάσκων: Επικ. Καθηγητής Πάνος Παρθένιος Συνοπτική Περιγραφή Μαθήματος: Το μάθημα «Τεχνολογία της πληροφορίας και πολιτιστική κληρονομιά» (Information Technology and Cultural Heritage) στοχεύει στην εξοικείωση των φοιτητών με τις σύγχρονες τάσεις στον τομέα της Τεχνολογίας της Πληροφορίας και των προηγμένων ψηφιακών μέσων για την έρευνα, τεκμηρίωση, και ανάδειξη της Πολιτιστικής Κληρονομιάς. Διερευνώνται νέα μέσα και τεχνολογίες αιχμής που βρίσκονται σε πειραματικό στάδιο με στόχο την κατανόηση των σύγχρονων αναγκών που προκύπτουν από την σύγκλιση του ψηφιακού κόσμου με την Πολιτιστική Κληρονομιά και την ανάπτυξη νέων καινοτόμων εφαρμογών για την διαχείρηση και ανάδειξη περιεχομένου πολιτιστικού ενδιαφέροντος. Ενδεικτικά αναφέρονται, νέες μέθοδοι τρισδιάστατης μοντελοποίησης, σχεδιασμός διαδραστικών εφαρμογών, περιβάλλοντα εμβύθισης και εικονικής πραγματικότητας (virtual reality), εφαρμογές επαυξημένης πραγματικότητας (augmented reality) κ.α. Στα πλαίσια του μαθήματος και με στόχο την διεύρυνση της διεπιστημονικότητας προβλέπονται διαλέξεις και συνεργασία με καθηγητές από ερευνητικά και ακαδημαϊκά ιδρύματα του εσωτερικού και εξωτερικού, όπως την Σχολή Ηλεκτρονικών Μηχανικών & Μηχανικών Υπολογιστών (ΗΜΜΥ) του Πολυτεχνείου Κρήτης, το Ίδρυμα Τεχνολογίας & Έρευνας (ΙΤΕ), το Ινστιτούτο Αρχιτεκτονικής και Μέσων (IAM) της Αρχιτεκτονικής Σχολής του Πολυτεχνείου του Graz στην Αυστρία και το Graduate School of Design του Πανεπιστημίου Harvard. Ενδεικτική Βιβλιογραφία: Cameron, F., Kenderdine, S., (2010): Theorizing Digital Cultural Heritage. A Critical Discourse. Cambridge, MA: The MIT Press Ioannides, M., Fritsch, D., Leissner, J., Davies, R., Remondino, F., Caffo, R. (2012) Progress in Cultural Heritage Preservation, 4th International Conference, EuroMed 2012, Lemessos, Cyprus, Proceedings Parry, R. (2010.) Museums in a Digital Age. London & New York: Routledge Tallon, L., Walker K. (2008) Digital Technologies and The Museum Experience. Handheld Guides and Other Media. New York: AltaMira Press

11 Zhou, M., Geng, G., Wu, Z., (2012) Digital Preservation Technology for Cultural Heritage, Higher Education Press, Beijing

12 Τίτλος Μαθήματος: Ειδικά θέματα επεμβάσεων σε μνημειακές κατασκευές 2 η Θεματική Ενότητα ΠΜΣ: Ολοκληρωμένη Προστασία Ιστορικού Δομημένου Περιβάλλοντος με Προηγμένες Τεχνολογίες και Υλικά Α Εξάμηνο: Μάθημα ελεύθερης επιλογής Διδάσκουσα: Επικ. Καθηγήτρια Μαρία Σταυρουλάκη Συνοπτική Περιγραφή Μαθήματος Στο μάθημα αυτό ερευνώνται ειδικά θέματα που σχετίζονται με τις επεμβάσεις που εφαρμόζονται στις μνημειακές κατασκευές. Οι μέθοδοι επεμβάσεων για την ενίσχυση κατασκευών από φέρουσα τοιχοποιία έχουν ως στόχο την ενίσχυση της φέρουσας τοιχοποιίας και την αποκατάσταση ή την ενίσχυση της μηχανικής λειτουργίας του δομικού φορέα. Ανάλογα με τον τρόπο που δρουν πάνω στο δομικό σύστημα, δηλαδή εάν τροποποιούν την μηχανική συμπεριφορά του υλικού της τοιχοποιίας ή μεταβάλλουν την συμπεριφορά της κατασκευής σαν σύνολο, ενισχύουν την συνεργασία των διαφόρων τμημάτων της κατασκευής ή ακόμα και τροποποιούν το δομικό σύστημα, προκύπτουν ειδικά θέματα προς διερεύνηση (όπως επίδραση στη μάζα και την δυσκαμψία της υπάρχουσας κατασκευής, αλλαγή δυναμικών χαρακτηριστικών κλπ). Παράλληλα η επιλογή μεταξύ επέμβασης επισκευής (μετασεισμική αποκατάσταση των βλαβών από σεισμική εδαφική κίνηση χωρίς αύξηση της αντοχής της κατασκευής σε σχέση με την κατάσταση προ σεισμού) ή επέμβασης ενίσχυσης ( τεχνική επέμβασης στο δομικό σύστημα ενός κτιρίου, που βελτιώνουν την αντίσταση του σεισμό αυξάνοντας την αντοχή και την πλαστικότητα του), απαιτεί ιδιαίτερη προσοχή στις μνημειακές κατασκευές. Το πρόβλημα λοιπόν που τίθεται στο μελετητή μηχανικό που εξετάζει μια κατασκευή από φέρουσα τοιχοποιία είναι η επιλογή της κατάλληλης μεθόδου επέμβασης η οποία να έχει ικανοποιητική επίδραση στη μηχανική συμπεριφορά της κατασκευής και των επιμέρους στοιχείων της, να είναι συμβατή με την μηχανική συμπεριφορά (στατική και δυναμική) του υπάρχοντος δομικού συστήματος έτσι ώστε να περιοριστούν οι αρνητικές αλληλεπιδράσεις και να είναι συμφέρουσα από οικονομικής πλευράς. Η επίδραση της επέμβασης στην μηχανική συμπεριφορά της κατασκευής είναι ιδιαίτερης σπουδαιότητας όταν πρόκειται να επιβληθούν δυναμικά φορτία. Στόχος του μαθήματος είναι η διερεύνηση εξειδικευμένων θεμάτων, μέσα από υπάρχουσες εφαρμογές και παραδείγματα γνωρίζοντας ότι είναι σημαντικό είναι η

13 εκλογή να καθορίζεται από το συνδυασμό της αποτελεσματικότητας της στρατηγικής ενίσχυσης, το κόστος και το σεβασμό στο Μνημείο. Οι φοιτητές παράλληλα με την παρακολούθηση των διαλέξεων εκπονούν σχετική εργασία πάνω στην οποία εξετάζονται και βαθμολογούνται. Ενδεικτική βιβλιογραφία Αντισεισμικός Σχεδιασμός Κτηρίων από Τοιχοποιία, Miha Tomaževič, Εκδόσεις Κλειδάριθμος, 2004.

14 Τίτλος μαθήματος: Ειδικά Θέματα στην Ιστορία της Αρχιτεκτονικής 2 η Θεματική Ενότητα ΠΜΣ: Ολοκληρωμένη Προστασία Ιστορικού Δομημένου Περιβάλλοντος με Προηγμένες Τεχνολογίες και Υλικά Β Εξάμηνο: Μάθημα υποχρεωτικό κατ' επιλογή Διδάσκουσα : Επικ. Καθηγήτρια Αμαλία Κωτσάκη Συνοπτική Περιγραφή Μαθήματος Το μάθημα διαρθρώνεται σε δύο διακεκριμένες ενότητες με σκοπό την καλύτερη κατανόηση του αρχιτεκτονικού φαινομένου σε μια προσπάθεια αποτίμησης και ανάδειξης του ως μέρος του ευρύτερου πολιτισμικού γίγνεσθαι. Στόχοι της πρώτης ενότητας είναι: η εισαγωγή των φοιτητών στην κατανόηση της πορείας της αρχιτεκτονικής ιστορικής σκέψης στη Δύση από τον 19 ο αιώνα έως τις μέρες μας μέσα από την επισήμανση διαφορετικών ιστοριογραφικών σχολών. Επιδιώκεται επίσης η διερεύνηση των σχέσεων μεταξύ της Ιστορίας και άλλων συγγενών επιστημών σε μια προσπάθεια καλύτερης κατανόησης της αρχιτεκτονικής και της πόλης. Οι μέθοδοι της Ιστορίας και οι Πηγές, η χρήση των Αρχείων. Στόχος της δεύτερης ενότητας είναι: - η εισαγωγή των φοιτητών στην κριτική θεώρηση της νεοελληνικής αρχιτεκτονικής μέσα από την επισκόπηση του χρονολογικού φάσματός της από ιδρύσεως του ελληνικού Κράτους έως τις μέρες μας υπό το πρίσμα της προστασίας και ανάδειξής της ως αναπόσπαστο μέρος του νεοελληνικού πολιτισμού. Η προσέγγιση θα γίνει στη διαγώνιο της αρχιτεκτονικής, της πολεοδομίας, της τέχνης, της κοινωνίας, της πολιτικής και της οικονομίας με τρόπο ώστε να αναδεικνύεται ο διάλογος που αναπτύσσει η αρχιτεκτονική με το πολιτισμικό γίγνεσθαι στην εξεταζόμενη περίοδο. Η αρχιτεκτονική και η πόλη διερευνώνται σε συσχετισμό με τα μείζονος σημασίας ζητήματα τα οποία καθόρισαν την εξέλιξη του φυσικού και ανθρωπογενούς περιβάλλοντος στη χώρα μας και ιδιαίτερα στην Κρήτη (πολιτιστική κληρονομιά, φυσικό τοπίο, αστικοποίηση, τουρισμός, σχέση άστεως υπαίθρου, κλπ) με σκοπό την αποτίμηση της αρχιτεκτονικής και τις δυνατότητες προστασίας και ανάδειξης της. Στο μάθημα προσκαλούνται για διαλέξεις διακεκριμένοι ερευνητές και νέοι επιστήμονες από διαφορετικούς κλάδους με στόχο τη διεπιστημονικότητα της

15 προσέγγισης. Στο τέλος του εξαμήνου προβλέπεται εκπαιδευτική επίσκεψη σε επιλεγμένα αρχιτεκτονικά έργα. Ενδεικτική βιβλιογραφία Ενότητα 1 Τουρνικιώτης Παναγιώτης, Ιστοριογραφία της μοντέρνας αρχιτεκτονικής, Αλεξάνδρεια, Αθήνα Τουρνικιώτης Παναγιώτης, Η αρχιτεκτονική στη σύγχρονη εποχή, Futura, Αθήνα Αρώνη - Τσίχλη, Καίτη, Ιστορικές σχολές και μέθοδοι, εκδ. Παπαζήση Αθήνα Ενότητα 2 Φιλιππίδης, Δημήτρης, Νεοελληνική αρχιτεκτονική, εκδ. Μέλισσα, Αθήνα, Φεσσά-Εμμανουήλ, Ελένη, Δοκίμια για τη νέα ελληνική αρχιτεκτονική, Αθήνα, Τουρνικιώτης Παναγιώτης (επιμ.), DOCOMOMO εκδοχές του Μοντέρνου στην Αθήνα του Μεσοπολέμου, Αθηνα Γιακουμακάτος Ανδρέας, Ιστορία της ελληνικής αρχιτεκτονικής, Νεφέλη 2003 Τσουκαλάς, Κωνσταντίνος, Κοινωνική ανάπτυξη και κράτος. Η συγκρότηση του δημοσίου χώρου στην Ελλάδα, Αθήνα, Μπαστέα, Eλένη Αθήνα : Νεοκλασική πολεοδομία και ελληνική εθνική συνείδηση, libro Kωτσάκη, Αμαλία, Κρήτη : Αρχιτεκτονική και Πολεοδομία μετά την Ένωση, Πνευματικό Κέντρο Χανίων ΣΑΔΑΣ Χανίων, Χανιά 2014.

16 Τίτλος Μαθήματος: Ενόργανη παρακολούθηση ιστορικών κατασκευών για την έγκαιρη προστασία από βλάβες 2 η Θεματική Ενότητα ΠΜΣ: Ολοκληρωμένη Προστασία Ιστορικού Δομημένου Περιβάλλοντος με Προηγμένες Τεχνολογίες και Υλικά Α Εξάμηνο: Μάθημα Υποχρεωτικό κατ επιλογή Διδάσκων : Καθ. Κώστας Προβιδάκης Η ενόργανη παρακολούθηση της δυναμικής συμπεριφοράς κατασκευών και σημαντικών τεχνικών έργων με τη βοήθεια ειδικών δικτύων αισθητήρων είναι ένα νέο επιστημονικό πεδίο που έχει σαν στόχο την αξιόπιστη κατανόηση της πραγματικής δυναμικής τους συμπεριφοράς και εκτίμηση του βαθμού επίδρασης των διαφόρων παραγόντων. Κυρίως όμως έχει σαν στόχο την ανίχνευση της κατάστασης δομικής ακεραιότητας που βρίσκεται μία κατασκευή (ύπαρξη ατελειών, αστοχιών κλπ), προκειμένου να αποφασισθεί η συνέχιση της χρήσης της, η επισκευή της ή η απόσυρσή της. Το μεγάλο πλεονέκτημα που έχει η ενόργανη παρακολούθηση σε σχέση με άλλες τεχνικές ανάλυσης των κατασκευών είναι ότι οι πειραματικές διερευνήσεις του είδους αυτού σε υπάρχουσες πραγματικές κατασκευές που διαθέτουν το κατάλληλο σύστημα αισθητήρων, είναι απαλλαγμένες από τις απλοποιητικές παραδοχές, περιορισμούς και λάθη που αναπόφευκτα υπεισέρχονται στα εργαστηριακά πειράματα σε μοντέλα υπό κλίμακα. Για το σκοπό αυτό χρησιμοποιούνται αξιόπιστοι και χαμηλού κόστους αισθητήρες που τοποθετούνται στις κρίσιμες περιοχές της κατασκευής (όπως π.χ. σε περιοχές συγκέντρωσης τάσεων) και οι οποίοι παρέχουν στοιχεία σχετικά με τη συμπεριφορά της κατά την άσκηση των φορτίων λειτουργίας. Σε δεύτερο στάδιο γίνεται σύγκριση των στοιχείων αυτών με την πρότυπη συμπεριφορά της κατασκευής (σύμφωνα με τα αποτελέσματα της μοντελοποίησης και των υπόλοιπων αναλύσεων που εκτελέσθηκαν κατά τη φάση της σχεδίασης) δίνεται πλέον η δυνατότητα της «συνεχούς ανίχνευσης» της δομικής ακεραιότητας της κατασκευής και της πρώιμης διερεύνησης τυχόν δομικών αστοχιών ή δυσλειτουργιών. Οι μνημειακές κατασκευές αποτελούν σημαντικό παράγοντα στην πολιτιστική κληρονομιά της κοινωνίας για διάφορους λόγους : είτε εξ αιτίας της πολύχρονης ζωής των είτε λόγω της αρχιτεκτονικής των ομορφιάς είτε λόγω θρησκευτικών αιτίων, ιστορικών γεγονότων ή ανθρώπων που φιλοξένησαν είτε πρωτοποριακών κατασκευαστικών τεχνικών που εφαρμόσθηκαν στην εποχή που κατασκευάσθηκαν κλπ. Έχοντας όμως κατασκευασθεί πριν πολλά χρόνια και εκ τούτου επηρεασθεί για μεγάλες χρονικές περιόδους από συνεχείς περιβαλλοντικές δράσεις οι μνημειακές κατασκευές είναι πιθανόν να εμφανίζουν διαφορετικών βαθμών δομική συμπεριφορά. Χωρίς κατάλληλη συντήρηση η κατασκευή των μπορεί να έχει κατά μέρος ή καθ ολοκληρία καταστραφεί με δυσμενή αποτελέσματα όχι μόνο στην

17 ασφάλεια και στην οικονομία αλλά και στην μη αναστρέψιμη απώλεια πολιτισμικού αγαθού. Η ολοκληρωμένη διαχείριση και προστασία των μνημειακών κατασκευών απαιτεί περιοδική παρακολούθηση και έλεγχο, συντήρηση και αποκατάσταση. Επιπροσθέτως, μία ακριβής γνώση της δομικής συμπεριφοράς της κατασκευής είναι πολύ σημαντική καθώς νέες κατασκευαστικές και επιδιορθωτικές τεχνικές εισάγονται. Η έλλειψη τεχνικών λεπτομερειών (π.χ. κατασκευαστικά σχέδια και στατικό σύστημα) κάνει την παρακολούθηση των μνημειακών κατασκευών πολύ ενδιαφέρουσα από τεχνική άποψη. Στο μάθημα αυτό οι φοιτητές κατ αρχάς θα εκπαιδευτούν στις βασικές αρχές της ενόργανης παρακολούθησης των κατασκευών, στην δυναμική των κατασκευών, στην διάδοση κυμάτων και σε ειδικά θέματα διαχείρισης σημάτων που είναι απαραίτητα για την περαιτέρω εκπαίδευση των. Στην συνέχεια θα παρουσιασθούν στο εργαστήριο διάφοροι τύποι αισθητήρων, όπως π.χ. επιταχυνσιόμετρα, πιεζοηλεκτρικοί αισθητήρες και laser scanning vibrometers όπου και θα εκτελεσθούν τα απαραίτητα projects. Στο τέλος του μαθήματος θα ζητηθεί από κάθε μεταπτυχιακό μαθητή η εκτέλεση ενόργανης παρακολούθησης σε υπάρχουσα μνημειακή κατασκευή στην περιοχή της Κρήτης, η αξιολόγηση και η απαραίτητη παρουσίαση των αποτελεσμάτων. Ενδεικτική βιβλιογραφία (2007) Inaudi D., Casanova N. & Glisic B., Long-term deformation monitoring of historical constructions with fiber optic sensors, 3rd International Seminar on structural analysis of historical constructions, pp , Guimaraes, Portugal, 2001 Del Grosso A., Torre A, Rosa M. and Lattuada B., Application of SHM techniques in the restoration of historical buildings: the Royal Villa of Monza, 2nd European Conference on Health Monitoring, Munich, Germany, 2004 C Gentile, A Saisi, Ambient vibration testing of historic masonry towers for structural identification and damage assessment, Construction and Building Materials 2007;21: OS Salawu, Detection of structural damage through changes in frequency: a review, Engineering Structures 1997;19(9): U Lee, Shin, A frequency response function-based structural damage identification method, Computers and Structures 80 (2002) Y Xia, Measurement selection for vibration-based structural damage identification, Journal of Sound and Vibration, 2000;236(1): DM Siringoringo, Y Fujino, Experimental study of laser Doppler vibrometer and ambient vibration for vibration-based damage detection, Engineering Structures 2006;28:

18 C Blasi, S Carfagni, M Carfagni, The Use of impulsive action for the Structural Identification of Slender Monumental Buildings, procs. of Structural Repairs and Maintenance of Historical Buildings Conference. Siviglia, Computational Mechanics Pubblications Southampton-Boston, 1991, pp AJ Bougard, BR Ellis, Laser measurement of building vibration and displacement, Shock and Vibration, 2000;7(5): HH Nassif, et al., Comparison of laser Doppler vibrometer with contact sensors for monitoring bridge deflection and vibration, NDT&E International, 2005;38: C Blasi, A Chiarugi, P Spinelli, In situ dynamic testing for monitoring of ancient structures, procs. of International updating course on structural consolidation of ancient buildings - Leuven (Belgique), P Verboven, et al., Autonomous structural health monitoring - part I: modal parameter estimation and tracking, Mechanical Systems and Signal Processing, 2002;16(4): P Castellini, M Martarelli, EP Tomasini, Laser Doppler Vibrometry: development of advanced solutions answering to technology s needs, Mechanical Systems and Signal Processing, 2006;20: LE Drain, The Laser Doppler Technique, Wiley, New York, 1980.