ΨΥΧΙΑΤΡΟΔΙΚΑΣΤΙΚΗ EDITORIAL. Νο1 ΕΞΑΜΗΝΙΑΙΟ NEWSLETTER ΤΟΥ ΚΛΑΔΟΥ ΨΥΧΙΑΤΡΟΔΙΚΑΣΤΙΚΗΣ ΤΗΣ ΕΨΕ

Μέγεθος: px
Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "ΨΥΧΙΑΤΡΟΔΙΚΑΣΤΙΚΗ EDITORIAL. Νο1 ΕΞΑΜΗΝΙΑΙΟ NEWSLETTER ΤΟΥ ΚΛΑΔΟΥ ΨΥΧΙΑΤΡΟΔΙΚΑΣΤΙΚΗΣ ΤΗΣ ΕΨΕ"

Transcript

1 ISSN ΤΕΥΧΟΣ Νο1 ΨΥΧΙΑΤΡΟΔΙΚΑΣΤΙΚΗ ΕΞΑΜΗΝΙΑΙΟ NEWSLETTER ΤΟΥ ΚΛΑΔΟΥ ΨΥΧΙΑΤΡΟΔΙΚΑΣΤΙΚΗΣ ΤΗΣ ΕΨΕ EDITORIAL A. Ô ÓË, Úfi ÚÔ appleèûùëìôóèîô Ï Ô æ ƒπ à ª Editorial ÛÂÏ. 1 ÚÔÛÙ Û ÙˆÓ apple È ÈÒÓ applefi ÙË ÛÂÍÔ ÏÈÎ ÂÎÌÂÙ ÏÏ ÛË Î È Î ÎÔappleÔ ËÛË ÛÂÏ. 2 È Ù Ú ÍË ÙˆÓ appleóâ Ì ÙÈÎÒÓ ÏÂÈÙÔ ÚÁÈÒÓ ÙË Û Ó ËÛË Î È ÂÏ ÙÙˆÌ ÓË ÈÎ ÓfiÙËÙ ÁÈ Î Ù ÏÔÁÈÛÌfi ÛÂÏ. 3 Úfi ÏÂ Ë Î È È Â ÚÈÛË ÂappleÈÎÈÓ ÓfiÙËÙ Ì ÙË Ú ÛË ÔÌÂÙÚÈÎÒÓ ÂÚÁ Ï ˆÓ ÛÂÏ. 5 μè ÏÈÔÁÚ ÊÈÎ Ó ÛÎfiappleËÛË ÛÂÏ. 7 Η έκδοση ενός νέου ιατρικού εντύπου πολλές φορές αντιμετωπίζεται με σκεπτικισμό. Η χρησιμότητα του και η αναγκαιότητα ύπαρξης του πρέπει να επιβεβαιώνεται με κάθε νέο τεύχος. Από την άποψη αυτή η έκδοση ενός ενημερωτικού εντύπου για τον κλάδο της Ψυχιατροδικαστικής, ένας από τους πλέον πρόσφατα ιδρυθέντες κλάδους της Ελληνικής Ψυχιατρικής Εταιρείας (ΕΨΕ) πρέπει να θωρηθεί σε ένα βαθμό παράτολμη. Το προεδρείο του κλάδου αποδέχθηκε την ευγενική προσφορά της φαρμακευτικής εταιρείας Specifar που ανέλαβε τα έξοδα έκδοσης με χαρά άλλα και ανησυχία. Οι συνάδελφοι που τους ζητήθηκε να συμμετάσχουν στην επιτροπή σύνταξης απεδέχθησαν την πρόταση με ενθουσιασμό και πλέον τα μέλη του κλάδου της Ψυχιατροδικαστικής έχουν στα χέρια τους τα αποτέλεσμα των προσπαθειών μας. Το έντυπο θα εκδίδεται κάθε έξι μήνες και φιλοδοξεί να αποδειχθεί μέσο επικοινωνίας των εργαζόμενων στην ψυχική υγεία που έχουν ερευνητική, επιστημονική ή επαγγελματική ενασχόληση με την Ψυχιατροδικαστική. Πρώτοι αποδέκτες θα είναι οι Ψυχίατροι μέλη του κλάδου Ψυχιατροδικαστικής της ΕΨΕ. Ο κλάδος που αναγνωρίσθηκε από την ΕΨΕ το 2005 μέσα στα χρόνια που πέρασαν έχει κάνει ουσιαστικές προσπάθειες παρουσίασης της Ψυχιατροδικαστικής εκπαίδευσης σε αυτήν και γενικότερα αύξησης της αναγνωρισιμότητας της Ψυχιατρικής αυτής υπο-ειδικότητας η οποία βρίσκεται στα πρώτα στάδια ανάπτυξής της στην Ελλάδα. Οι προκλήσεις για την Ψυχιατροδικαστική αφορούν τρία διαφορετικά αλλά αλληλοϋποστηριζόμενα πεδία: Την αναγνώριση του ρόλου της Ψυχιατροδικαστικής, την Εκπαίδευση στην Ψυχιατροδικαστική και στην παροχή υπηρεσιών ικανοποιητικής ποιότητας. Στα πλάισια αυτά η πρόσφατη έκδοση από τις εκδόσεις Πασχαλίδης του βιβλίου «Ψυχιατροδικαστική» είναι θετική. Στην προσπάθεια ανάδειξης του ρόλου της Ψυχιατροδικαστικής στην κλινική πράξη, ιδιαίτερα θα συμβάλλει η προκήρυξη θέσεων στο γνωστικό αυτό αντικείμενο από τις Ιατρικές Σχολές. Η αναγνώριση της Ψυχιατροδικαστικής εξειδίκευσης στην Ελλάδα θα συμβάλλει τα μέγιστα στην αντιμετώπιση με αυτοπεποίθηση από τους ψυχιάτρους νομικών και δικαστικών ζητημάτων καθώς και ηθικών, δεοντολογικών ζητημάτών, τα οποία προκύπτουν αρκετά συχνά στην καθημερινή κλινική πράξη. Η Ελληνική Ψυχιατρική Εταιρεία (ΕΨΕ) περιλαμβάνει πλέον στα συνέδρια της τη θεματική ενότητα «Ψυχιατροδικαστική» (όπως άλλωστε συμβαίνει σε όλα τα διεθνή ψυχιατρικά συνέδρια). Ο Κλάδος Ψυχιατροδικαστικής της ΕΨΕ ιδρύθηκε το 2005 και έχει επίσης ανάλογες εκπαιδευτικές δραστηριότητες π.χ. συνδιοργάνωση συμποσίων με τον Κλάδο της Βιολογικής Ψυχιατρικής της ΕΨΕ. Η συνεχιζόμενη εκπαίδευση των ψυχιάτρων (που έχει θεσμοθετηθεί από την Ευρωπαϊκή Ένωση) είναι δυνατόν να δώσει ευκαιρίες επιμόρφωσης, ευαισθητοποίησης και εξοικείωση με τα θέματα που άπτονται της Ψυχιατροδικαστικής. Σεμινάρια και εκπαιδευτικές ημερίδες κατά πρώτο λόγο φαίνεται να είναι οι πλέον αποδεκτοί τρόποι συνεχιζόμενης εκπαίδευσης για τους ψυχιάτρους. Κάθε μέλος του κλάδου που θέλει να συνεισφέρει με ειδήσεις, άρθρα, ή σκέψεις για τα θέματα της Ψυχιατροδικαστικής μπορεί να το κάνει απευθυνόμενο σε οποιοδήποτε μέλος, είτε της Συντακτικής επιτροπής είτε του Προεδρείου του Κλάδου. Όλοι όσοι συμμετέχουμε στην προσπάθεια ανάπτυξης της Ψυχιατροδικαστικής ελπίζουμε ότι το έντυπο αυτό θα αποτελέσει χώρο ενημέρωσης και επικοινωνίας, και θα προσελκύσει και άλλους συναδέλφους με Ψυχιατροδικαστικά ενδιαφέροντα και τελικά θα τύχει ανταπόκρισης και υποστήριξης από τους αναγνώστες. æàãπ Δƒ π Δπ Δ æ ƒ ƒ ƒ ªª Δ π À Δ Δπ πδƒ / Δ À Δ. Ô ÓË. μô Ú Ã. ΔÛfiappleÂÏ. Ô ÓË Ó ÏÏ ÎÙÈÎ ªÔÚÊ ÈÎ ÈÔÛ ÓË ÁÈ ÙÔÓ Ó ÏÈÎÔ apple Ú ÙË ÛÂÏ. 11 Ì Ô Ï ÙÈÎ ÀappleÔÛÙ ÚÈÍË ÛÙÔ Ú ÙÔ ÌÂÓÔ ÛÂÏ. 12 æ È ÙÚÔ ÈÎ ÛÙÈÎ ÚÒÌÂÓ ÛÂÏ. 14 Ì Ù æ È ÙÚÔ ÈÎ ÛÙÈÎ & æ È ÙÚÔ ÈÎ ÛÙÈÎ Ú ÁÌ ÙÔÁÓˆÌÔÛ ÓË ÛÂÏ. 15 ª À À À À π. È ÓÓÔappleÔ ÏÔ. ΔÛÈ ÌË. Δ ÂÊÂÚ ÎÔ Δ :. KÔÓÙÔÁÂÒÚÁÔ Ï. Ó ÁÔ ÏË Á. Ú ÛΠΔËÏ.: Fax:

2 [Û.2 ] æàãπ Δƒ π Δπ No1 ƒ Δ π Δø π πø Δ À π ª Δ À π π ÚÔ Û ÛË ÙˆÓ ÎÂÓÙÚÈÎfiÙÂÚˆÓ ÛËÌÂ ˆÓ ÙË Ì ÛË ÙÔ Ì Ô Ï Ô ÙË ÚÒappleË Î È ÛÎ ÂÈ Á Úˆ applefi Ù Ó. Ú applefiûùôïô μô Ú MRCPsych, CCST È Ô ÙÚÔ, Ú ÌÌ Ù ÙÔ Ï Ô æ È ÙÚÔ ÈÎ ÛÙÈÎ ÙË æ Tο 1989 η Σύμβαση του ΟΗΕ για τα Δικαιώματα του Παιδιού περιέγραφε για πρώτη φορά τα βασικά δικαιώματα μιας ανεξάρτητης κατηγορίας ανθρώπων, αυτής της παιδικής ηλικίας. Τα βασικά αυτά δικαιώματα κατηγοριοποιούνταν: α) στις παροχές, β) στην προστασία και γ) στη συμμετοχή. Μέσα στα πλαίσια λοιπόν του δικαιώματος του παιδιού για προστασία του από την πολιτεία, το Συμβούλιο της Ευρώπης έχοντας διαπιστώσει ότι η γενετήσια εκμετάλλευση και κακοποίηση των παιδιών έχουν αυξηθεί ανησυχητικά και ότι αυτό θέτει σε σοβαρό κίνδυνο την υγεία των παιδιών προχώρησε το 2007 στη συγγραφή ενός διεθνούς νομικού κειμένου, της Σύμβασης για την προστασία των παιδιών από τη σεξουαλική εκμετάλλευση και κακοποίηση (Council of Europe Convention in the Protection of Children Against Sexual Exploitation and Sexual Abuse) Το Δεκέμβριο του 2008 η Σύμβαση αυτή ψηφίστηκε και στη χώρα μας και αποτελεί νόμο του κράτους (ν. 3727/2008 ). Μέχρι στιγμής έχει υπογραφεί από 20 κράτη μέλη της ΕΕ και αποτελεί την πρώτη διεθνή νομική πράξη που χαρακτηρίζει τις διάφορες μορφές σεξουαλικής κακοποίησης παιδιών ως ποινικά αδικήματα. Οι στόχοι της σύμβασης αυτής είναι α) η πρόληψη και καταπολέμηση της σεξουαλικής εκμετάλλευσης και κακοποίησης των παιδιών, β) η παροχή προστασίας και βοήθειας στα θύματα παιδιά, γ) η τιμωρία των δραστών, δ) η προώθηση της διεθνούς συνεργασίας στον τομέα αυτόν. Για το λόγο αυτόν λαμβάνονται και τα ακόλουθα μέτρα: Α) Μέτρα Πρόληψης Ευαισθητοποίηση, ενημέρωση και εκπαίδευση των ανθρώπων που δουλεύουν με τα παιδιά σχετικά με τη σεξουαλική εκμετάλλευση ανηλίκων. Απαγόρευση άσκησης επαγγέλματος, που ενέχει επαφή με παιδιά σε άτομα που διώκονται ή έχουν καταδικαστεί για σχετικά εγκλήματα. Ενημέρωση των ίδιων των παιδιών για τους κινδύνους της σεξουαλικής εκμετάλλευσης και κακοποίησης και πώς να προστατεύσουν τον εαυτό τους, μέσα από σχετικά προγράμματα στα σχολεία. Β) Μέτρα προστασίας και βοήθειας Επιτρέπεται σε όσους έχουν υποχρέωση τήρησης εχεμύθειας να αναφέρουν στην αρμόδια αρχή κατά παρέκκλιση της ανωτέρω υποχρέωσης τους οποιαδήποτε κατάσταση για την οποία έχουν εύλογη αιτία να πιστεύουν ότι ένα παιδί μπορεί να είναι θύμα γενετήσιας εκμετάλλευσης ή κακοποίησης. Παροχή βραχυπρόθεσμης και μακροπρόθεσμης συνδρομής στα θύματα γενετήσια εκμετάλλευσης. Ανάγκη καθορισμού του τρόπου συντονισμού και συνεργασίας των διαφόρων υπηρεσιών που είναι αρμόδιες για την προστασία, πρόληψη και καταπολέμηση του φαινομένου. Δημιουργία γραμμής άμεσης βοήθειας για τα ανήλικα θύματα, μέσω τηλεφώνου, διαδικτύου ή άλλου μέσου. Δημιουργία κέντρου συλλογής δεδομένων για την παρακολούθηση και αξιολόγηση του φαινομένου της σεξουαλικής κακοποίησης ή εκμετάλλευσης. Γ) Ποινικά μέτρα Καθορίζονται με σαφή κριτήρια τόσο το είδος των πράξεων, που χαρακτηρίζονται ως αδικήματα όσο και οι ποινές που αυτά συνεπάγονται ανάλογα με την ηλικία του θύματος. Ποινικοποιούνται πράξεις ενήλικων, οι οποίοι μέσω της χρήσης νέων τεχνολογιών ( πχ διαδίκτυο) αποκτούν επαφή με πρόσωπο που δεν έχει συμπληρώσει τα 15 έτη και οι οποίοι με χειρονομίες ή προτάσεις ασελγείς προσβάλουν την αξιοπρέπεια του ανηλίκου στο πεδίο της γενετήσιας ζωής του. Τιμωρείται όποιος με πρόθεση προτείνει σε ενήλικο (μέσω νέων τεχνολογιών) να συναναστραφεί ανήλικο που δεν συμπλήρωσε τα 15 έτη, με σκοπό τη διάπραξη αδικημάτων που προσβάλουν τη γενετήσια ζωή του ανήλικου. Δεν τιμωρούνται ασελγείς πράξεις μεταξύ ανηλίκων κάτω των 15 χρόνων εκτός και αν η μεταξύ τους ηλικία είναι μεγαλύτερη των 3 χρόνων. Ο ανήλικος έχει δικαίωμα να ενημερώνεται από τον αρμόδιο εισαγγελέα για την προσωρινή ή οριστική απόλυση του δράστη καθώς και για τις άδειες εξόδου του. Δ) Παιδοκεντρικές ανακριτικές ή δικαστικές διαδικασίες Στον πίνακα πραγματογνωμόνων περιλαμβάνονται παιδοψυχίατροι και σε έλλειψη αυτών ψυχίατροι ή ψυχολόγοι εξειδικευμένοι στα θέματα γενετήσιας εκμετάλλευσης και κακοποίησης παιδιών. Κατά την εξέταση ( του ανήλικου από τον ανακριτή) παρίσταται ο παιδοψυχίατρος ή ο παιδοψυχολόγος και ο ανήλικος μπορεί να συνοδεύεται από τον νόμιμο εκπρόσωπο του. Η ανάκριση των σχετικών υποθέσεων διεξάγεται κατά απόλυτη προτεραιότητα, η δικάσιμος ορίζεται σε πρώτο βαθμό το βραδύτερο εντός 6 μηνών και σε δεύτερο βαθμό εντός 4 μηνών από την άσκηση της έφεσης. Σχόλια Η σύμβαση αυτή έρχεται να συμπληρώσει το νόμο 3625/2007, ο οποίος εκτός των άλλων ανέφερε την καταχώριση της κατάθεσης του ανήλικου θύματος σε ηλεκτρονικό μέσο, τη ψυχοδιαγνωστική εξέταση και θεραπεία του θύματος αλλά και του δράστη και την εφαρμογή νόμων για την ποινικοποίηση του σεξουαλικού τουρισμού. Στη χώρα μας μένει να δούμε πώς, πότε και με ποια μορφή θα αρχίσουν να εφαρμόζονται τα μέτρα που περιγράφονται στη Σύμβαση. Είναι σαφές όμως ότι ο κλάδος της ψυχιατροδικαστικής παιδιών και εφήβων θα κληθεί να συμβάλει στην κάλυψη αναγκών στον τομέα της ενημέρωσης, της εκπαίδευσης επαγγελματιών, της εκτίμησης περιστατικών και της θεραπείας των θυμάτων. Καθίσταται φανερό, αυτό το οποίο έχει ήδη ειπωθεί και επίσημα από την Παιδοψυχιατρική Εταιρεία ότι υπάρχει ανάγκη εξειδικευμένων υπηρεσιών, δεδομένου ότι τόσο ο θεσμός του πραγματογνώμονα άλλα και των ιατροπαιδαγωγικών υπηρεσιών κάτω από τη σύγχρονη κλινική πραγματικότητα δεν επαρκούν στο να καλύψουν τις πολύπλευρες και εξειδικευμένες ανάγκες, που έχουν προκύψει. Το θεσμικό πλαίσιο λειτουργίας αυτών των υπηρεσιών, η στελέχωση τους από πιστοποιημένα εξειδικευμένους επιστήμονες, ο ακριβής ρόλος και αρμοδιότητες αυτών θα είναι μερικά από τα ζητήματα, τα οποία θα μας απασχολήσουν στα προσεχή τεύχη, καλωσορίζοντας σχόλια και παρατηρήσεις αναγνωστών.

3 No1 æàãπ Δƒ π Δπ [Û.3 ] π Δ ƒ Δø Àª Δπ ø πδ Àƒ πø Δ À π π ΔΔøª π Δ Δ π Δ π ª Δ ÂÊÂÚ ÎÔ ÂÒÚÁÈÔ, EÈ. æ ÙÚÔ, ÈÁÈÓ ÙÂÈÔ ÔÛÔÎÔÌÂ Ô Στην ιστορική εξέλιξη της έννοιας και του τρόπου απονομής της δικαιοσύνης ένας από τους σημαντικότερους σταθμούς είναι η δημόσια αναγνώριση, ότι ορισμένοι δράστες εγκλημάτων δεν έχουν ευθύνη για τις πράξεις τους και δεν πρέπει να τιμωρούνται. Η διαπίστωση της ανευθυνότητας του δράστη είχε ως επακόλουθο να μη του καταλογίζεται η πράξη και να απαλλάσσεται από κάθε ποινή. Μερικές νομοθεσίες έφθασαν στο σημείο να καταργούν τον «άδικο χαρακτήρα» της πράξης, δηλαδή όχι μόνο ο δράστης ήταν ανεύθυνος, αλλά δεν υπήρξε καν έγκλημα. Η νομοθετική αυτή κατοχύρωση, αλλά και η πρακτική της εφαρμογή αποτελεί ένα διεπιστημονικό κόμβο σύγκλισης και αλληλεπίδρασης μεταξύ διαφόρων επιστημών, όπως είναι η ιατρική, η νομική και η κοινωνιολογία. Στην Ελλάδα σήμερα, οι διατάξεις του Ποινικού Κώδικα, οι οποίες αναφέρονται σε ακαταλόγιστους ή μερικώς καταλογιστέους εγκληματίες είναι τα άρθρα 34 και 36 του Π.Κ., τα οποία ισχύουν από το 1951 έως και σήμερα. ΑΡΘΡΟ 34 Α. Κατά το άρθρο 34 του ποινικού κώδικα, επιγραφόμενο «Διατάραξη των πνευματικών λειτουργιών ή της συνείδησης», «η πράξη δεν καταλογίζεται στον δράστη αν, όταν την διέπραξε, λόγω νοσηρής διατάραξης των πνευματικών λειτουργιών ή διατάραξης της συνείδησης, δεν είχε την ικανότητα να αντιληφθεί το άδικο της πράξης του ή να ενεργήσει σύμφωνα με την αντίληψη του για το άδικο αυτό». απαιτείται τόσο ικανότητα διακρίσεως όσο και ικανότητα συμμορφώσεως. Για την ανικανότητα προς καταλογισμό ο νόμος απαιτεί η μια από τις δύο προαναφερθείσες ικανότητες (δηλαδή να αντιληφθεί τον άδικο χαρακτήρα της πράξεως του ή να ενεργεί σύμφωνα με την αντίληψή του περί αυτού) να έχει αρθεί ολοκληρωτικά. Αθροιστική αποδοχή τούτων δεν επιτρέπεται προέχοντος διότι υφίσταται μεταξύ τους νομική και λογική αντίφαση. Β. Καταλογισμός είναι η μομφή που προσάπτουμε στον δράστη προσωπικώς για τη συμπεριφορά του. Αυτή είναι η αξιολογητική έννοια του καταλογισμού. Για τον καταλογισμό του εγκλήματος δεν αρκεί ότι αυτό είναι προϊόν της ενέργειας ή της παράλειψης του δράστη, αλλά πρέπει να συνδέεται και με τη θέληση αυτού, ώστε να υπάρχει αιτιώδης συνάφεια, σε σχέση αίτιου και αποτελέσματος, μεταξύ αυτό που ήθελε και του εγκληματικού αποτελέσματος. Για την ύπαρξη ποινικής ευθύνης απαιτείται διάνοια και θέληση, ήτοι φυσιολογική λειτουργία και ακεραιότητα των διανοητικών του λειτουργιών και ικανότητα για τη λήψη αποφάσεως. Η ικανότητα για καταλογισμό πρέπει να διακριθεί από την ικανότητα για πράξη. Ο ευρισκόμενος σε κατάσταση νοσηρής διατάραξης των πνευματικών λειτουργιών η σε διατάραξη της συνείδησης άνθρωπος μπορεί να πράξει και με την έννοια του ποινικού δικαίου. Παρά ταύτα η πράξη τους δεν μπορεί να τους καταλογιστεί, διότι ακριβώς λείπει η ικανότητα τους για καταλογισμό. Γ. Κατά την έννοια του παραπάνω άρθρου, η πράξη δεν καταλογίζεται όταν κατά το χρόνο πραγματοποίησης της, ο δράστης, δεν είναι σε θέση να αντιληφθεί ότι αυτή η συγκεκριμένη πράξη είναι άδικη, ή ενώ αντιλαμβάνεται αυτό, δεν είναι σε θέση να ενεργήσει σύμφωνα με την αντίληψη που έχει για τον άδικο χαρακτήρα της για να μην πραγματοποιηθεί η πράξη αυτή. Επομένως με βάση την έννοια του νόμου δεν υπάρχει μια γενική ανικανότητα (η στις περιπτώσεις του άρθρου 36 του ποινικού κώδικα, ελαττωμένη ικανότητα για καταλογισμό ), αλλά απλώς υπάρχει είτε η μία είτε η άλλη σε σχέση με τη συγκεκριμένη πράξη. Στην πρώτη περίπτωση, λόγω της νοσηρής διατάραξης των πραγματικών λειτουργιών η διατάραξης της συνείδησης, δεν έχει την ικανότητα να αντιληφθεί την πράξη ως άδικη. Στην δεύτερη περίπτωση στερείται της ικανότητας αντιστάσεως στην παρώθηση για την τέλεση του εγκλήματος, γιατί δεν μπορεί να κρίνει και να αποφασίζει ορθά. Δηλαδή για τον καταλογισμό Δ. Η δυνατότητα προσωπικής, ιδιαίτερης αποδοκιμασίας του δράστη για την υποκείμενη άδικη συμπεριφορά του (καταλογισμός, ενοχή), κατά την μικτή μέθοδο που ακολουθεί ο ελληνικός ποινικός κώδικας (άρθρο 34), περιλαμβάνει τρία στοιχεία: 1) Το βιολογικό (ικανότητα προς καταλογισμό), 2) το ψυχολογικό (υπαιτιότητα), 3) το δεοντολογικό (φευκτό της υπαιτιότητας, δυνατότητα να πράξει διαφορετικά). Η νοσηρή διατάραξη των πνευματικών λειτουργιών αφορά στην περιοχή της αντίληψης, του συνειρμού ιδεών, του συναισθήματος και της κρίσεως. Υπό τον όρο αυτό νοούνται όλες οι μορφές παραφροσύνης ή φρενοβλάβειας ή ολιγοφρένειας (ψυχώσεις, ψυχοπάθειες, νευρώσεις ). Η διατάραξη της συνείδησης συνεπάγεται στέρηση της συνείδησης των ενεργειών, από τον κατά τα άλλα υγιή διανοητικώς δράστη. Στη διατάραξη της συνείδησης συγκαταλέγονται όλες οι ψυχικές διαταραχές που δεν πηγάζουν από παθολογική αίτια του εγκεφάλου, αλλά εμφανίζονται σε καταρχήν ψυχικώς υγιή άτομα και είναι εξ ορισμού παροδικές. Στην πρώτη περίπτωση υπάρχει νοηματική ανικανότητα, στη δεύτερη βουλητική. Ο πρώτος πάσχει κατά το μάλλον ή ήττον μονίμως, ο δεύτερος παροδικώς. Ε. Οι παραπάνω εκφράσεις του νόμου «νοσηρή διατάραξη των πνευματικών λειτουργιών» και «διατάραξη της συνείδησης» κατά πρώτο λόγο είναι νομικοί όροι και με την ευρύτητα τους καλύπτουν ποικίλες ψυχοπαθολογικές και ψυχολογικές καταστάσεις (διαταράξεις της βουλητικής και συναισθηματικής ζωής καθώς και του χώρου των ορμών), η ειδικότερη ανάπτυξη των οποίων είναι θέμα της ψυχιατρικής επιστήμης. Η ανικανότητα ή μη προς καταλογισμό έχει σημασία μόνο κατά το χρόνο τέλεσης την συγκεκριμένης πράξης και όχι κατά την επέλευση του αποτελέσματος ή κατά το χρόνο διενέργειας της πραγματογνωμοσύνης.

4 [Û.4 ] æàãπ Δƒ π Δπ No1 ΣΤ. Η διανοητική υγεία του κατηγορούμενου είναι ζήτημα πραγματικό, που εξετάζεται από τον δικαστή (παρατήρηση δράστη, αξιολόγηση μαρτυρικών καταθέσεων) και εκτιμάται κυριαρχικά από αυτόν. Εάν είναι φανερή η διατάραξη η αντίθετα η ψυχική υγεία του δράστη (κατηγορουμένου) θεωρείται περιττή οποιαδήποτε ιατρική εξέταση και μόνο σε περίπτωση αμφιβολίας τα δικαστήρια διατάσσουν πραγματογνωμοσύνη. Όταν απορρίπτουν αίτημα για την διενέργεια πραγματογνωμοσύνης πρέπει να αιτιολογούν ειδικά την κρίση τους αυτή. Τα δικαστήρια, με τη θεμελιώδη αρχή της ηθικής απόδειξης (άρθρο 177 κώδικας ποινικής δικονομίας), δεν δεσμεύονται από τα πορίσματα της ψυχιατρικής πραγματογνωμοσύνης, αλλά τα εκτιμούν ελεύθερα μαζί με τις λοιπές αποδείξεις. Όταν όμως τα δικαστήρια αποκλίνουν από τα πορίσματα των πραγματογνωμόνων πρέπει να αιτιολογούν ειδικά την παρέκκλιση αυτή. Η ανικανότητα προς καταλογισμό είναι ζήτημα νομικό και ανήκει στην αποκλειστική και κυρίαρχη αρμοδιότητα του δικαστή, πλην, όμως, στην προετοιμασία της συμβάλλει η γνωμάτευση του πραγματογνώμονα, η δε ορθή και τεκμηριωμένη δικαστική απόφαση προϋποθέτει κατανόηση και σωστή αξιολόγηση της σχετικής ψυχιατρικής πραγματογνωμοσύνης. Και τούτο διότι η ικανότητα για καταλογισμό αποτελεί μεν τον κανόνα αλλά δεν τεκμαίρεται από την τυχόν μη απόδειξη των επικαλούμενων λόγων αποκλεισμού της. Γι' αυτό απαιτείται πλήρης αιτιολογία όταν η ικανότητα αυτή αμφισβητείται. Το δικαστήριο οφείλει να ερευνά αυτεπάγγελτα την έλλειψη ή τυχόν μείωση της ικανότητας για καταλογισμό, όταν προκύπτει σχετική ένδειξη. Σε περίπτωση δε, που με βάση τα αποτελέσματα της κυρίας διαδικασίας στο ακροατήριο του δικαστηρίου παραμένουν βάσιμες αμφιβολίες ως προς την ικανότητα του δράστη για καταλογισμό, πρέπει η περίπτωση να κριθεί με βάση τον θεμελιώδη κανόνα «in dubio pro reo» και ο κατηγορούμενος να αθωωθεί. ΑΡΘΡΟ 36 Α. Κατά το απογραφόμενο «Ελαττωμένη ικανότητα προς καταλογισμό» άρθρο 36 του ποινικού κώδικα: «1. Αν εξαιτίας κάποιας από τις ψυχικές καταστάσεις που αναφέρονται στο άρθρο 34, δεν έχει εκλείψει εντελώς, μειώθηκε όμως σημαντικά η ικανότητα για καταλογισμό που απαιτείται κατά το άρθρο αυτό, επιβάλλεται ποινή ελαττωμένη (άρθρο 83). 2. Η διάταξη της προηγούμενης παραγράφου δεν εφαρμόζεται στην περίπτωση της υπαίτιας μέθης». Β. Η ρύθμιση του παραπάνω άρθρου για την επιβολή ελαττωμένης ποινής αφορά περιοριστικά στις καταστάσεις του άρθρου 34 του αυτού ποινικού κώδικα, δηλαδή την νοσηρή διατάραξη των πνευματικών λειτουργιών ή την διατάραξη της συνείδησης, με εξαίρεση, κατά την παράγραφο 2, την περίπτωση της υπαίτιας μέθης. Γ. Για την εφαρμογή του άρθρου 36 πρέπει ο δράστης να τέλεσε την πράξη είτε σε κατάσταση διατάραξης των πνευματικών του λειτουργιών, είτε σε κατάσταση διατάραξης της συνείδησης με σημαντικά μειωμένη την ικανότητα να αντιληφθεί το άδικο της συγκεκριμένης πράξης του ή να ενεργεί σύμφωνα με την αντίληψή του περί αυτού. Στην περίπτωση αυτή πρέπει η μία από τις δύο ικανότητες να έχει μειωθεί ουσιωδώς, ώστε ο δράστης είτε να μην αντιλήφθηκε τον άδικο χαρακτήρα της συγκεκριμένης πράξης του, είτε να μην συμμορφώθηκε και τι τον είχε διακρίνει. Οι ικανότητες του ελαττώμενα ικανού για καταλογισμό δράστη είναι σημαντικά μειωμένες σε σχέση με τον πλήρως ικανό για καταλογισμό χωρίς, όμως, να έχουν αρθεί ολοκληρωτικά. Η ικανότητα για συμμόρφωση εξετάζεται μετά την διαπίστωση ότι ο δράστης διέκρινε ή μπορούσε να διακρίνει τον άδικο χαρακτήρα της πράξης του. Δ. Η ελαττωμένη ικανότητα προς καταλογισμό συνιστά απλώς μια ιδιαίτερη μορφή της ικανότητας προς καταλογισμό και επισύρει ελαττωμένη ποινή. Κρίσιμος χρόνος για την ελαττωμένη ή μη ικανότητα του δράστη για καταλογισμό είναι και στην περίπτωση αυτή ο χρόνος τέλεσης της πράξης. Η διαπίστωση της ελαττωμένης ή μη ικανότητας για καταλογισμό είναι νομικό ζήτημα. Ε. Το άρθρο 36 του ποινικού κώδικα χρησιμοποιεί τα ίδια βιολογικά κριτήρια που χρησιμοποιεί το άρθρο 34. Επομένως, ως προς το βιολογικό σκέλος, η ελαττωμένη ικανότητα προς καταλογισμό και η ανικανότητα προς καταλογισμό ρυθμίζονται ομοιογενώς και ενιαία. Οι βιολογικές και ψυχολογικές καταστάσεις στην περίπτωση του άρθρου 36 δεν φτάνουν στον ίδιο βαθμό βαρύτητας οπως στο άρθρο 34 και δεν επιφέρουν πλήρη αποκλεισμό της ικανοτητας διάκρισης ή συμμόρφωσης, αλλά απλώς τον ουσιώδη περιορισμό τους. ΣΤ. Οι ψυχοπαθολογικές και ψυχολογικές καταστασεις που εμπίπτουν στο άρθρο 34 του ποινικού κώδικα και δεν απαριθμούνται περιοριστικά, έχουν πλήρη εφαρμογή και στο άρθρο 36 του ποινικού κώδικα, αρκεί να μην επέφεραν ολοκληρωτική άρση, αλλά απλώς να μείωσαν σημαντικά την ικανότητα του πραξαντος να αντιληφθεί τον άδικο χαρακτήρα της πράξης του ή να ενεργήσει σύμφωνα με την αντίληψή του περί αυτού. Ζ. Οι γενικές παρατηρήσεις στο άρθρο 34 ισχύουν και για το άρθρο 36. H ορολογία, που χρησιμοποιείται από τον Ποινικό Κώδικα μπορεί να εμπεριέχει μια ασάφεια, η οποία δύναται να προβληματίσει ένα θετικό επιστήμονα. Ενώ έχουμε συνηθίσει να μιλάμε για συγκεκριμένη αλληλουχία αιτίου-συμπτώματος-διαταραχής/νόσου, οι γενικοί όροι και εκφράσεις, που χρησιμοποιεί η νομική επιστήμη, από την άλλη, δίνουν ένα πιο ελαστικό πλαίσιο κατανόησης και κατηγοριοποίησης. Το γεγονός αυτό κρίνεται απαραίτητο, ιδιαίτερα υπό τις παρούσες επιστημονικές συνθήκες, οι οποίες χαρακτηρίζονται από αλματώδη ανάπτυξη διαφόρων τεχνολογικών εφαρμογών (νευροαπεικόνιση, μοριακή νευροβιολογία) και των αντίστοιχων αλλαγών στα ταξινομικά συστήματα των ψυχικών διαταραχών.

5 No1 æàãπ Δƒ π Δπ [Û.5 ] Bιβλιογραφία 1. A.Δουζένης, Λ. Λύκουρας(2008), Ψυχιατροδικαστική, Εκδόσεις Πασχαλίδη Gunther Jakobs: Ο καταλογισμός στο Ποινικό Δίκαιο. Ανάπτυξη του συστήματος από τις προϋποθέσεις των κανόνων. Ποινικά Χρονικά Μη/ Κοτσάλης Λεωνίδας: Ζητήματα της ελαττωμένης ικανότητας για καταλογισμό. Ποινικά Χρονικά ΛΓ/ Στριγγάρη Μ.Γ.: Η επικινδυνότητα των ψυχικών διαταραχών. Ποινικά Χρονικά ΛΓ/ Στάϊκος Αντ.: Επίτομος Ερμηνεία Ελληνικού Ποινικού Κώδικα. 6. Φωτάκης Νικόλαος: Καταλογισμός και Ψυχιατρική Πραγματογνωμοσύνη. Ποινικά Χρονικά ΛΓ/ Σταθόπουλος Κωνσταντίνος: Η διατάραξη των πνευματικών λειτουργιών ή της συνειδήσεως και η ελαττωμένη ικανότητα για καταλογισμό από τη σκοπιά της δικαστηριακής πρακτικής. 8. Hans Goppinger: Ικανότητα για καταλογισμό και ελαττωμένη ικανότητα για καταλογισμό. Ποινικά Χρονικά ΛΓ/ Φωτάκης Νικόλαος: Παρατηρήσεις επί των διατάξεων του Ποινικού Κωδικος όσον αφόρα εις την ειδικήν μεταχείριση Ψυχικώς Πασχόντων Εγκληματιών. Αρμενόπουλος. Τεύχη 2-3, Φεβρουάριος-Μάρτιος Φωτάκης Νικόλαος: Ζητήματα εφαρμογής των άρθρων 34 και 36 Π.Κ. εξ επόψεως του Ψυχιατρικού Πραγματογνώμονος. Ποινικά Χρονικά ΚΓ/ Ανδρουλάκης Ν.Κ.: Ο ψυχίατρος πραγματογνώμων εν τη ποινική δίκη. Ποινικά Χρονικά ΚΓ/ Κατσαντώνης Αλέξανδρος: Το πρόβλημα της καθόλου αντιμετωπίσεως των ψυχικώς νοσούντων και των ψυχοπαθητικών προσωπικοτήτων. Ποινικά Χρονικά ΚΓ/ ƒ μ æ π π à πƒπ π π À Δ Δ ª Δ Ãƒ æàã ª Δƒπ ø ƒ πø Ã. ΔÛfiappleÂÏ, æ ÙÚÔ appleèìâïëù ã À Ú ÌÌ Ù Ï Ô æ È ÙÚÔ ÈÎÛÙÈÎ ÏÏËÓÈÎ æ È ÙÚÈÎ Ù ÈÚÂ. ª ÚÙÈÓ ÎË, ÔÈÓˆÓÈÎ ÂÈÙÔ ÚÁfi, ÔÛ. ÈÁÈÓ ÙÂÈÔ. ÌappleÚÒÙË, ÏÈÓÈÎ æ ÔÏfiÁÔ Hεξέταση της επικινδυνότητας προϋποθέτει την αποσαφήνιση και τον προσδιορισμό τόσο της ίδιας της έννοιας επικινδυνότητα, όσο και εννοιών που σχετίζονται με αυτή όπως της επιθετικότητας, της βίας και της παρορμητικότητας. Ως κίνδυνος ορίζεται η «πιθανή δυσάρεστη έκβαση, ιδίως συνεπαγόμενη την απώλεια της ζωής». Με την προσθήκη της πρόθεσης «επί» δημιουργούνται οι λέξεις επικίνδυνος και επικινδυνότητα που υποδηλώνουν την ύπαρξη κινδύνου. Η έννοια της επικινδυνότητας, αναφέρεται στην αυξημένη πιθανότητα εγκληματικής εκτροπής που χαρακτηρίζει κάποιο άτομο, ενώ η ιδιότητα του «επικίνδυνου» χαρακτηρίζει καταστάσεις, ενέργειες και άτομα. Η χρήση του όρου αποσκοπεί στη πρόγνωση της ανθρώπινης συμπεριφοράς. Η επιθετικότητα αντιστοιχεί στην έκφραση μιας ενόρμησης, της οποίας ο έλεγχος είναι αβέβαιος. Πρόκειται δηλαδή για αντιδράσεις που εμπεριέχουν και εκφράζουν την επιθυμία για πρόκληση μιας δυσμενούς συνέπειας στο θύμα. Ως βία ορίζεται η πραγματική, στοχευμένη απόπειρα ή απειλή για πρόκληση βλάβης σε ένα άτομο ή περισσότερα. Οι απειλές θα πρέπει να είναι σαφείς και αναμφισβήτητες και όχι ασαφείς δηλώσεις εχθρότητας. Συμπεριφορά η οποία περιέχει, αλλά συγχρόνως προκαλεί και φόβο στο μέσο άνθρωπο μπορεί να καταμετρηθεί ως βία. Υπό μια γενική έννοια, πράξεις οι οποίες είναι αρκετά σοβαρές ώστε να οδηγήσουν σε ποινικές ή αστικές κυρώσεις, ή έχουν ως συνέπεια να ασκηθεί δίωξη εναντίον του δράστη, πρέπει να θεωρηθούν ως βίαιες. Τέλος, ως παρορμητικότητα, ορίζεται η χωρίς επαρκή σκέψη συμπεριφορά ή η τάση να δρα κάποιος με λιγότερη πρόνοια των συνεπειών από ότι άλλα άτομα με ανάλογες ικανότητες και γνώσεις. Σύμφωνα με τον Barratt η παρορμητικότητα είναι μέρος της συμπεριφοράς και «προδιάθεση» για γρήγορη μη σχεδιασμένη αντίδραση, αδιαφορώντας για τις συνέπειες τόσο για τον ίδιο όσο και για τους άλλους. Συχνά αυτό που απασχολεί τους ειδικούς, αφορά στο τι (ή ποιος) χαρακτηρίζεται επικίνδυνο (ς) και οι συνέπειες ενός τέτοιου χαρακτηρισμού. Όταν υποστηρίζεται ότι κάποιο άτομο είναι επικίνδυνο αυτό μπορεί να σημαίνει πως: α) το άτομο σκέπτεται και ετοιμάζεται να διαπράξει μια παράβαση, β) το άτομο έχει μια προσωπικότητα που τον σπρώχνει στο «κακό», γ) το άτομο μπορεί να φερθεί έτσι μόνο, αν βρεθεί σε συγκεκριμένες ειδικές συνθήκες, δ) το άτομο ανήκει σε μια επικίνδυνη ομάδα πληθυσμού, ε) λόγω των συνθηκών ζωής του ατόμου υπάρχει μεγάλη πιθανότητα, αυτός να εμπλακεί σε επικίνδυνες καταστάσεις, στ) λόγω των γενικών συνθηκών, οι οποίες ευνοούν στην ανάπτυξη ορισμένων μορφών εγκληματικότητας, υπάρχει αυξημένη πιθανότητα το άτομο να εγκληματήσει, ζ) υπάρχει κάποιος συνδυασμός μερικών από τα ανωτέρω δεδομένα. (Λειβαδίτης Μ., 1994). Πλήθος ερευνητικών προγραμμάτων αμφισβητούν τη δυνατότητα πρόβλεψης μιας μελλοντικής συμπεριφοράς που θα μπορούσε να χαρακτηριστεί επικίνδυνη. Η βασική δυσκολία έγκειται στη διαφορετική μεθοδολογία και τον τρόπο προσέγγισης του θέματος. Η κύρια αιτία της έλλειψης αξιοπιστίας στον υπολογισμό της επικινδυνότητας, αποδίδεται στις ασάφειες, στην έλλειψη επαρκών κριτηρίων αξιολόγησης και σε υποκειμενικούς παράγοντες. Η πρόβλεψη μελλοντικών βίαιων πράξεων από ψυχικά ασθενείς ή άτομα με διαταραχές προσωπικότητας είναι εξαιρετικά δύσκολη, κάτι που είναι γνωστό εδώ και 20 χρόνια τουλάχιστον. Ένας λόγος για αυτό, αποτελεί το γεγονός ότι η ψυχική ασθένεια μπορεί να μην είναι έντονα, σαφώς, ή άμεσα συνδεμένη με τη βίαιη συμπεριφορά, όπως έχουν άλλωστε καταδείξει αρκετοί ερευνητές. Στη χώρα μας η εκτίμηση της επικινδυνότητας προσδιορίζεται με βάση κλινικά κριτήρια και τη χρήση γενικών και μη ειδικών ερωτη-

6 [Û.6 ] æàãπ Δƒ π Δπ No1 ματολογίων που οδηγούν σε ψυχιατρικές εκθέσεις δύσκολα κατανοητές από μη επαγγελματίες ψυχικής υγείας εμπλεκόμενους σε θέματα επικινδυνότητας, όπως π.χ. νομικούς, αστυνομικούς, εγκληματολόγους κ.ά. Παρακολουθώντας κάποιες φορές τους ειδικούς ψυχικής υγείας να καταθέτουν στο δικαστήριο αναρωτιέται κανείς γιατί οι θεραπευτές δεν επωφελούνται από τη γνώση που τόσο απλόχερα τους προσφέρεται. Επιπλέον, μιλώντας με ερευνητές γίνεται εξίσου φανερό το γεγονός ότι διαθέτουν ελάχιστη γνώση σχετικά με τις κλινικές περιπλοκές και τις πρακτικές δυσκολίες που παρουσιάζονται στην αξιολόγηση της επικινδυνότητας. Ο οδηγός για την κλίμακα HCR-20 δημιουργήθηκε κατόπιν συζητήσεων με έμπειρους επαγγελματίες ψυχιατροδικαστικής και ανασκόπησεις ερευνητικών εργασιών. Η κλίμακα HCR-20 αποτελεί έναν οδηγό εκτίμησης της επικυνδινότητας και όχι ένα απόλυτο ψυχομετρικό εργαλείο. Η κλίμακα HCR-20 είναι μια διεργασία σε εξέλιξη που επιχειρεί να θέσει τις βάσεις για μια ολοκληρωμένη εκτίμηση της επικινδυνότητας, με την εξέταση κριτηρίων αρκετά ικανών να προβλέψουν μια μελλοντική βίαιη, επικίνδυνη συμπεριφορά, περιορίζοντας στο ελάχιστο την υπερπροβλεψιμότητα και το υποκειμενικό στοιχείο και λαμβάνοντας υπόψη τις χρονικές πιέσεις και άλλα εμπόδια που αντιμετωπίζουν οι επαγγελματίες κατά την άσκηση του έργου τους στις ψυχιατρικές, ψυχιατροδικαστικές και σωφρονιστικές υπηρεσίες. Στην πράξη η εκτίμηση της επικινδυνότητας δεν αφορά προβλέψεις 100% ακριβείς, αλλά αποσκοπεί σε αιτιολογημένες επιλογές σύμφωνα με την ιατρική, το νόμο και την κοινή λογική. Ένα άλλο ζήτημα που είναι θετικό για την κλίμακα HCR-20, και άλλες παρόμοιες κλίμακες, είναι πως διευκρινίζουν τον τρόπο με τον οποίο μπορεί να επιτευχθούν οι αξιολογήσεις. Καθιστά "διαφανή" τη βάση για τη λήψη αποφάσεων. Αυτό αποτελεί πλεονέκτημα για κάποιους τουλάχιστον δύο λόγους: (1) είναι δύσκολο να φανεί πώς οι επαγγελματίες στο γενικό τομέα της αξιολόγησης της επικινδυνότητας, μπορούν να βελτιώσουν τις δυνατότητές τους στην αξιολόγηση, έως ότου υιοθετήσουν κάποια κοινή γλώσσα και, (2) είναι μη επαγγελματικό να επιβάλει κάποιος εκτιμήσεις ιδιοσυγκρασιακού τύπου για ασθενείς ή φυλακισμένους που δεν μπορούν εύκολα να διασταυρωθούν κατά την εξέταση σε δικαστήρια, συμβούλια επιθεώρησης, και άλλα. Η κλίμακα HCR-20 μπορεί να χρησιμοποιηθεί για τη δημιουργία σχεδίων αντιμετώπισης μελλοντικής βίαιης συμπεριφοράς και να αποτελέσει ένα πολύτιμο στοιχείο στην κατάρτιση του ατομικού θεραπευτικού προγράμματος για κάθε ασθενή, καθώς και ένα έναυσμα που θα βοηθήσει την προώθηση των συζητήσεων μεταξύ των εργαζομένων στις σωφρονιστικές, ψυχιατροδικαστικές, και γενικές ψυχιατρικές μονάδες. Bιβλιογραφία 1. Τσαλίκογλου Φ. (1987), «Ο Μύθος του επικίνδυνου ψυχασθενή», Εκδόσεις Παπαζήση. 2. Στυλιανίδης Σ. (1999) «Επικινδυνότητα και αυτοκτονικότητα ψυχικά ασθενών» Στο Ψυχική Υγεία και ΜΜΕ Πρακτικά. Ελληνική Ψυχιατρική Εταιρεία ( ΕΨΕ) και Ένωσις Συντακτών Ημερήσιων Εφημερίδων Αθηνών (ΕΣΗΕΑ) : Webster C.D., Douglas K.S, Eaves, D.,Hart S.D (1997) «HCR-20 Assessing risk for Violence» Mental Health, Law, Policy Institute, Simon Fraser University,1: Παπλός Κ.Γ., Χαβάκη Κονταξάκη Μ.Ι.,Κονταξάκης Β.Π.,Χριστοδούλου Γ.Π. «Παρορμητικότητα και ψυχικές διαταραχές» Ψυχιατρική 2002,13: Α. Δουζένης, Λ. Λύκουρας (2008), Ψυχιατροδικαστική, Εκδόσεις Πασχαλίδη:

7 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΗ ΑΝΑΣΚΟΠΗΣΗ. Δ ÂÊÂÚ ÎÔ, È. æ ÙÚÔ, ÔÛ. ÈÁÈÓ ÙÂÈÔ ΠΕΡΙΛΗΨΗ: No1 æàãπ Δƒ π Δπ [Û.7 ] appleè ËÌÈÔÏÔÁ ÎÔ ÛÈÔ ÂÁÎÏÂÈÛÌÔ ÈÎ ÛıÂÓÒÓ ÛÙËÓ Úˆapple Î ŒÓˆÛË Salize, H. J. & Dressing, H. (2004). Epidemiology of involuntary placement of mentally ill people across the European Union. British Journal of Psychiatry, 184, Υπόβαθρο μελέτης: Παρόλη την τάση για εναρμόνιση των στρατηγικών που αφορούν τις παροχές των συστημάτων ψυχικής υγείας, οι κανόνες και οι κανονισμοί για ακούσιο εγκλεισμό ή θεραπεία των ψυχικά ασθενών, συνεχίζει να διαφέρει σημαντικά διεθνώς. Η ταχεία Ευρωπαική ενσωμάτωση και άλλες πολιτικές εξελίξεις απαιτούν έγκυρες και αξιόπιστες μελέτες επισκόπησης, καλά οργανωμένες μελέτες και εμβριθείς αναλύσεις αυτού του επίμαχου ζητήματος. Σκοποί: Να κάνει ανασκόπηση των δεδομένων που αφορούν στην καταναγκαστική εισαγωγή, βάσει των επίσημων πηγών στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Μέθοδος: Ειδικοί από όλα τα κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ανέλυσαν και παραχώρησαν δεδομένα για τα νομικά πλαίσια του ακούσιου εγκλεισμού ή θεραπείας αυτών που πάσχουν από ψυχική νόσο, καθώς και της έκβασης τέτοιων παρεμβάσεων. Αποτελέσματα: Οι συνολικές συχνότητες των ποσοστών εισαγωγής και καταναγκαστικής εισαγωγής στην Ευρώπη παρουσιάζουν σημαντική διακύμανση. Η διακύμανση αυτή υποδηλώνει την επίδραση διαφορετικών διαδικασιών ή νομικών πλαισίων. Οι αναλύσεις προτείνουν μια συνολική τάση για μάλλον σταθερές αναλογίες στα περισσότερα κράτη μέλη. Συμπεράσματα: Η περαιτέρω έρευνα σε αυτό το πεδίο είναι ύψιστης σημασίας. Για την συλλογή βασικών δεδομένων είναι απαραίτητο να δημιουργηθούν διεθνώς κοινά πρότυπα αναφοράς δεδομένων υγείας. ΣΧΟΛΙΑ: Ημελέτη, πάνω στην οποία στηρίχτηκε αυτό το άρθρο είναι το αποτέλεσμα μιας προσπάθειας, που υποστηρίχτηκε από την Γενική Διεύθυνση Υγείας και Προστασίας του Καταναλωτή της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η συγκέντρωση των πληροφοριών από κάθε κράτος-μέλος, έγινε από διακεκριμένους επιστήμονες της εκάστοτε χώρας. Οι ειδικοί αυτοί, κατ' αρχήν συμπλήρωσαν ένα ερωτηματολόγιο, που αφορούσε σε θέματα νομικά, επιδημιολογικά, δικαιωμάτων του ασθενούς και πρακτικής εφαρμογής. Παράλληλα αναζήτησαν από επίσημες πηγές (Εθνικές Αναφορές Υγείας, Εθνικές Στατιστικές Υπηρεσίες) επιδημιολογικά στοιχειά, όπου αυτά ήταν διαθέσιμα και προσβάσιμα. Όλη αυτή η προσπάθεια, πέρα από την συλλογή σημαντικών πληροφοριών και την εξαγωγή χρήσιμων συμπερασμάτων, κατέδειξε και σημαντικές ελλείψεις. Σε πολλά κράτη-μέλη δεν υπάρχει κάποια επίσημη υπηρεσία ή παρατηρητήριο, υπεύθυνο για την συλλογή πληροφοριών, που να αφορούν σε στατιστικά στοιχεία γύρω από τις ακούσιες νοσηλείες. Οι μελέτες και τα στοιχεία, σε εθνική ή διεθνή κλίμακα, είναι πολύ λίγα, αφού υπάρχει, όχι μόνο έλλειψη υποδομής, αλλά και μεγάλη ανομοιογένεια ως προς τα νομικά πλαίσια, τους διαδικαστικούς μηχανισμούς, τις ιατρικές πρακτικές, κοινωνικοοικονομικές και μεθοδολογικές συνιστώσες. Καθίσταται λοιπόν δύσκολη η εκτίμηση, ιδιαίτερα σε βάθος χρόνου, του τρόπου με τον οποίον οι διάφορες παράμετροι (νομικές, ιατρικές, κοινωνικοπολιτικές) αλληλεπιδρούν μεταξύ τους. Παρ' όλες τις δυσκολίες, οι συγγραφείς προσπάθησαν να παρουσιάσουν επιδημιολογικά, ψυχοπαθολογικά και κοινωνικοδημογραφικά στοιχεία των περιπτώσεων ακούσιας νοσηλείας και να τα συγκρίνουν με το νομικό καθεστώς (Προϋποθέσεις, Αρχή, Πολιτικά Δικαιώματα του ασθενή), που διέπει την διαδικασία αυτή. Ένα πολύ ενδιαφέρον στοιχείο, που προκύπτει απ' αυτήν την σύγκριση και το οποίο χρήζει περαιτέρω διερεύνησης, είναι ότι στις χώρες στις οποίες η νομική εκπροσώπηση του ασθενούς είναι υποχρεωτική, το ποσοστό των ακούσιων νοσηλειών είναι σαφώς χαμηλότερο.

8 [Û.8 ] æàãπ Δƒ π Δπ No1 ÈÛ ÁˆÁ ÈÎ È Ù Ú ÁÌ ÓˆÓ apple Ú ÙÒÓ Û ÂÍÂÈ ÈÎÂ Ì ÓË È ÙÚÔ ÈÎ ÛÙÈÎ ÊÚÔÓÙ Û ÂÎ apple ÓÙ ÎÚ ÙË-Ì ÏË ÙË Úˆapple Î ŒÓˆÛË Salize, H. J. & Dressing, H. (2007). Admission of mentally disordered offenders to specialized forensic care in 15 European Union member states. Social Psychiatry & Psychiatric Epidemiology, 42, ΠΕΡΙΛΗΨΗ: Στόχος: Παρόλη την αυξημένη προσοχή από το κοινό και τους πολιτικούς, στην Ευρώπη αλλά και σε όλο τον κόσμο υπάρχει εκπληκτική έλλειψη βασικών πληροφοριών και δεδομένων αναφορικά με την ποσότητα και την ποιότητα των υπηρεσιών οι οποίες είναι διαθέσιμες για τους παραβάτες που είναι ψυχικά διαταραγμένοι ή άρρωστοι, καθώς και για την συχνότητα των περιστατικών που αντιμετωπίζονται σε εξειδικευμένες ιατροδικαστικές υπηρεσίες ή την αποτελεσματικότητα της παρεχόμενης φροντίδας σε διάφορες χώρες. Δεδομένου του περιορισμού των υπαρχόντων στοιχείων, η ταχεία Ευρωπαϊκή ενσωμάτωση και η ανάγκη για μοντέλα καλής πρακτικής απαιτούν έγκυρες και αξιόπιστες επισκοπήσεις διεθνούς κλίμακας, άρτια σχεδιασμένες έρευνες και εμβριθείς αναλύσεις των πιο επίμαχων θεμάτων. Σκοποί: Να εναρμονίσει και να ανασκοπήσει δεδομένα επιπολασμού και επίπτωσης τα οποία είναι διαθέσιμα από επίσημες πηγές δεκαπέντε χωρών-μελών της Ευρώπης, για τα άτομα που βρίσκονται υπό ιατροδικαστική ψυχιατρική φροντίδα/παρακολούθηση. Μέθοδος: Η συλλογή και η παραχώρηση των δεδομένων έγινε από έμπειρους ιατροδικαστές από την κάθε μία χώρα που έλαβε μέρος. Αποτελέσματα: Τα συνολικά νούμερα καθώς και τα ποσοστά επιπολασμού και επίπτωσης για τα άτομα που βρίσκονται ή αντιμετωπίζονται υπό το καθεστώς νομικών ιατροδικαστικών μέτρων, παρουσιάζουν σημαντική διακύμανση στην Ευρώπη, παρότι τα δεδομένα υποδεικνύουν μια τάση για σταθερή, αν και αργή, ανοδική πορεία από το 1990 στα ποσοστά αυτά. Ωστόσο, η διακύμανση αυτή υποστηρίζει την υπόθεση ότι υπάρχει μια πληθώρα άγνωστων επιδρώντων παραγόντων, οι οποίοι χρειάζεται να αναλυθούν ξεχωριστά για την κάθε χώρα. Συμπεράσματα: Δύσκολα μπορεί να συμπεράνει κανείς από τα διαθέσιμα διοικητικά δεδομένα κοινές Ευρωπαϊκές τάσεις των ποσοστών επιπολασμού και επίπτωσης των περιπτώσεων ψυχιατροδικαστικής. Τα αποτελέσματα καταδεικνύουν την ανάγκη για εναρμόνιση των υπαρχόντων ορισμών και ενδείξεων σε διεθνές επίπεδο, ως βασική προϋπόθεση για την τόσο αναγκαία σε αυτό το κρίσιμο πεδίο περαιτέρω έρευνα. Λέξεις κλειδιά: ιατροδικαστική ψυχιατρική φροντίδα- ψυχικά άρρωστοι παραβάτες, ιατροδικαστικός επιπολασμός, ιατροδικαστική επίπτωση. ΣΧΟΛΙΑ: Σε συνέχεια της ανάλυσης των στοιχείων της Πανευρωπαϊκής Μελέτης που αποτέλεσε την βάση για το προηγούμενο άρθρο, αυτό το άρθρο παρουσιάζει βασικά επιδημιολογικά στοιχειά που αφορούν στους ψυχιατροδικαστικούς ασθενείς σε διάφορα κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Παρατίθενται (όπου είναι δυνατόν), οι απόλυτοι αριθμοί ψυχιατροδικαστικών περιστατικών ανά χώρα, ο επιπολασμός και η επίπτωση τους, ειδομένα σε βάθος χρόνου. Και σε αυτό το άρθρο, τονίζεται από τους συγγραφείς η αδήριτη ανάγκη θέσπισης κοινών, σε διεθνή κλίμακα, στάνταρ ορισμού, συλλογής, αναφοράς και επεξεργασίας στοιχείων που αφορούν σε ψυχιατροδικαστικές περιπτώσεις ασθενών και αντίστοιχων υπηρεσιών και δομών. Η ανάγκη αυτή υπαγορεύεται από το γεγονός ότι η ψυχιατροδικαστική και η αποτελεσματική αντιμετώπιση και υποστήριξη αυτών των ασθενών προϋποθέτει την συνεργασία πολλών επιστημονικών κλάδων (νομική, ιατρική) και ευρύτερη κοινωνική ευαισθητοποίηση και πολιτική πρωτοβουλία. Στο μέλλον θα πρέπει να απαντηθούν πολύ σημαντικά ερωτήματα, όπως το αν πρέπει ή όχι οι ψυχιατροδικαστικές υπηρεσίες να αποτελούν αυτόνομο και εξειδικευμένο κλάδο. Ένα άλλο σημαντικό ερώτημα, που θέτουν οι συγγραφείς, είναι ο προσδιορισμός της επίδρασης, που έχει η διεθνής τάση της αποϊδρυματοποίησης και της θεραπείας στην κοινότητα στις ψυχιατροδικαστικές υπηρεσίες και στα σωφρονιστικά συστήματα.

9 No1 æàãπ Δƒ π Δπ [Û.9 ] appleèappleôï ÛÌfi ÈÎÒÓ È Ù Ú ÒÓ Î È ÂÎÔ ÛÈ ÙÔ Ï appleùèî Û ÌappleÂÚÈÊÔÚ Û ÚÚÂÓ ŒÏÏËÓÂ Ê Ï ÎÈÛÌ ÓÔ Fotiadou, M., Livaditis, M., Manou, I., Kaniotou, E. & Xenitidis, K. (2006). Prevalence of mental disorders and deliberate self-harm in Greek male prisoners. International Journal of Law & Psychiatry, 29, ΠΕΡΙΛΗΨΗ: Ο στόχος της δημοσκόπησης αυτής ήταν να προσδιορίσει τον παρόντα αλλά και δια βίου επιπολασμό ψυχικής διαταραχής και εκούσιας αυτοβλαπτικής συμπεριφοράς μεταξύ αρρένων φυλακισμένων στην Ελλάδα. Τα υποκείμενα ήταν 80 τυχαία επιλεγμένοι προφυλακισμένοι και κατάδικοι φυλακισμένοι σε μία Ελληνική φυλακή. Η παρουσία ψυχικής διαταραχής, συμπεριλαμβανομένης της αυτοκτονικότητας και κατάχρησης ουσιών, αξιολογήθηκαν με το Mini International Neuropsychiatric Interview (MINI). Επιπλέον συλλέξαμε πληροφορίες για την επαφή τους με ψυχιατρικές υπηρεσίες, προηγούμενες αυτοβλαπτικές συμπεριφορές όπως και για τη σωματική τους υγεία, και διεξήγαμε σύντομη εκτίμηση των διανοητικών τους λειτουργιών. Ψυχική διαταραχή διαγνώστηκε σε 63 (78.7%) από τους φυλακισμένους. Οι κύριες διαγνώσεις ήταν: αγχώδης διαταραχή, 30 (37.5%), μείζων κατάθλιψη, 22 (27.5%), διαταραχή αντικοινωνικής προσωπικότητας, 30 (27.5%), εξάρτηση από το αλκοόλ, 21 (26.3%), οπιοεξάρτηση, 22 (27.5%) και σχιζοφρένεια ή διπολική διαταραχή 9 (11.2%). Αυτοβλαπτικές συμπεριφορές πριν και κατά την διάρκεια της φυλάκισης αναφέρθηκε από το 15% και 2.5% των φυλακισμένων αντίστοιχα, ενώ 12 φυλακισμένοι (15%) είχαν Δείκτη Νοημοσύνης μικρότερο του 75. Αυτή η δημοσκόπηση εντόπισε ότι υπάρχει ανάγκη, σε σημαντικό βαθμό, για υπηρεσίες ψυχικής υγείας στην φυλακή. Περαιτέρω έρευνες απαιτούνται για να εκτιμήσουν τις συγκεκριμένες ανάγκες των ασθενών εκείνων οι οποίοι είναι αρκετά άσχημα για να παραμείνουν στη φυλακή, την ανάγκη για συγκεκριμένες θεραπείες για την κατάχρηση ουσιών καθώς και βελτιωμένες εκτιμήσεις/θεραπείες των κοινών ψυχιατρικών διαταραχών. ΣΧΟΛΙΑ: Μια πολύ ενδιαφέρουσα μελέτη, που έγινε στις φυλακές της Κομοτηνής, παρουσιάζει το άρθρο αυτό. Είναι μια προσπάθεια εύρεσης πιθανής συσχέτισης μεταξύ ψυχοπαθολογίας, διαφόρων κλινικών, δημογραφικών, νευροψυχολογικών, κοινωνικών και εγκληματολογικών στοιχείων κρατουμένων και αυτοκτονικής/αυτοβλαπτικής συμπεριφοράς. Η μελέτη αυτή αποκτά ιδιαίτερη σημασία αν αναλογιστεί κανείς ότι, όπως καταγράφεται στο παρόν άρθρο, το ποσοστό αυτοκτονιών στους φυλακισμένους είναι ιδιαίτερα υψηλό. Στην Βόρεια Αμερική η κυριότερη αιτία θανάτου φυλακισμένων είναι η αυτοκτονία, ενώ και στην Ελλάδα η επίπτωση των αυτοκτονιών στις φυλακές είναι της ίδιας τάξεως με αυτή των Ευρωπαϊκών χωρών (110/100000/χρονο), παρ' ότι η αντίστοιχη στον γενικό πληθυσμό είναι αρκετά χαμηλότερη (3/100000/χρονο). Μεταξύ των πολύ ενδιαφερόντων στοιχείων, που ερευνούνται, είναι μια πλειάδα παραγόντων κινδύνου για αυτοκτονική συμπεριφορά, όπως η κατάχρηση ουσιών, η ύπαρξη ή μη κάποιου υποστηρικτικού περιβάλλοντος, ιστορικό προηγούμενων αυτοκαταστροφικών ενεργειών, ψυχιατρικών νοσηλειών και φαρμακευτικών αγωγών, οι βαριές διαταραχές προσωπικότητας (π.χ. αντικοινωνική). Η αναφορά στα ποσοστά εκπροσώπησης των μεταναστών στον γενικό πληθυσμό της Ελλάδας και η σύγκριση των με αυτά στον ειδικό πληθυσμό των φυλακισμένων είναι πολύ σημαντική, αφού η περιθωριοποίηση είναι σοβαρός επιβαρυντικός παράγοντας για την ψυχική υγεία του εκάστοτε πληθυσμού. Η παράμετρος αυτή, πάντως, δεν μελετήθηκε επαρκώς στην παρούσα έρευνα, όχι μόνο λόγω του μικρού αριθμού δείγματος, αλλά και λόγω του ότι κριτήριο αποκλεισμού ήταν η δυσκολία χειρισμού της Ελληνικής γλώσσας. Δύο σημαντικά στοιχεία, που μπορεί να αποτελέσουν πεδία περαιτέρω έρευνας είναι: 1) Παρ' ότι, όσον αφορά στην ψυχοπαθολογία, δεν παρατηρείται διαφοροποίηση μεταξύ προφυλακισμένων και καταδικασμένων ατόμων, ο κίνδυνος αυτοκτονίας είναι σημαντικά υψηλότερος στους τελευταίους. Αυτό το εύρημα υποστηρίζει την γέννηση της υπόθεσης ότι η χρονική διάρκεια φυλάκισης σχετίζεται με αυξημένο κίνδυνο αυτοκαταστροφής. 2) Φαίνεται ότι η φυλάκιση διαταράσσει το ήδη εύθραυστο υποστηρικτικό σύστημα των ασθενών, γεγονός το οποίο συχνά οδηγεί σε υποτροπιάζουσα παραβατική/εγκληματική συμπεριφορά και αυξημένο αυτοκτονικό κίνδυνο. Μέσα και από αυτό το άρθρο διαγράφεται ανάγλυφα η επιτακτική αναγκαιότητα ο ιδιαίτερος αυτός πληθυσμός να αποτελέσει αντικείμενο περαιτέρω έρευνας και ανάλυσης.

10 [Û.10] æàãπ Δƒ π Δπ No1 æ È ÙÚÈÎ ÓÔÛËÚfiÙËÙ ÌÂÙ Í Î Ù ÎˆÓ ÂÁÎÏËÌ ÙÈÒÓ ÁÈ ÊfiÓÔ Î È applefiappleâèú ÊfiÓÔ : ΔÔ ÚÎÈÎ ªÂÏ ÙË Kugu, N.,. Akyuz, G. & Dogan, O. (2008). Psychiatric morbidity in murder and attempted murder crime convicts: A Turkey study. Forensic Science International, 175, ΠΕΡΙΛΗΨΗ: Στην παρούσα μελέτη διερευνήθηκε η νοσηρότητα των ψυχιατρικών διαταραχών σε κατάδικους εγκληματίες στην Τουρκία για ανθρωποκτονία/απόπειρα ανθρωποκτονίας: μελετήθηκε η φυλακή υψίστης ασφαλείας Sivas. Εβδομήντα φυλακισμένοι, για ανθρωποκτονία/απόπειρα ανθρωποκτονίας κατάδικοι εγκληματίες συμπεριλήφθηκαν σε αυτήν την μελέτη. Για όλους τους συμμετέχοντες ελήφθησαν κοινωνικο-οικονομικές πληροφορίες, και έγινε αξιολόγηση με την δομημένη κλινική συνέντευξη του DSM- IV για διαταραχές του Άξονα Ι, καθώς και με την δομημένη κλινική συνέντευξη του DSM-IΙΙ-R για διαταραχές προσωπικότητας. Οι περισσότερο συνήθεις διαγνωσμένες διαταραχές ανάμεσα σε αυτούς τους κατάδικους ήταν παρούσες διαταραχές του Άξονα Ι, καταθλιπτικές διαταραχές (7.1%) και αγχώδεις διαταραχές (5.7%). Μεταξύ των διαταραχών του Άξονα Ι, η περισσότερο διαγνωσμένη ήταν η διαταραχή χρήσης ουσιών (45.7%). Η περισσότερο διαγνωσμένη διαταραχή του Άξονα ΙΙ βρέθηκε να είναι η διαταραχή αντικοινωνικής προσωπικότητας (48.6%). Το ποσοστό των καταδίκων οι οποίοι διαγνώστηκαν τόσο με διαταραχές του Άξονα Ι όσο και του Άξονα ΙΙ ήταν 51.4%. Αναφορικά με τη συν-νοσηρότητα μεταξύ διαταραχών του Άξονα Ι και Άξονα ΙΙ, παρατηρήθηκε ότι, εκ των διαταραχών του Άξονα Ι, οι διαταραχές χρήσης ουσιών αποτέλεσαν την επικρατέστερη δια βίου συν-διάγνωση με εκείνη της διαταραχής προσωπικότητας από τον Άξονα ΙΙ. Συνεπώς, διαφαίνεται ότι οι διαταραχές χρήσης ουσιών και η διαταραχή αντικοινωνικής προσωπικότητας αποτελούν τις επικρατέστερες δια βίου ψυχιατρικές διαταραχές μεταξύ των καταδίκων εγκληματιών για ανθρωποκτονία/απόπειρα ανθρωποκτονίας. ΣΧΟΛΙΑ: Ηπαρούσα μελέτη, που έγινε σε μια φυλακή της Τουρκίας, παρουσιάζει ενδιαφέρον αφού ασχολείται με έναν πολύ ιδιαίτερο πληθυσμό: διερεύνηση της ψυχοπαθολογίας σε καταδικασθέντες εγκληματίες για ανθρωποκτονία ή απόπειρα ανθρωποκτονίας. Με δεδομένο τον μικρό αριθμό μελετών σε πληθυσμούς φυλακισμένων, ιδιαίτερα σε εθνική κλίμακα, η τόσο εξειδικευμένη προσέγγιση μπορεί να προσφέρει σημαντικές πληροφορίες για την σωστότερη αξιολόγηση και αντιμετώπιση των πολύπλευρων και πολυδιάστατων προβλημάτων των πληθυσμών αυτών. Οι ερευνητές θέλησαν να συγκρίνουν τα αποτελέσματα τους με αυτά αντίστοιχης μελέτης, που έγινε στον γενικό πληθυσμό της περιοχής, όπου βρίσκεται η συγκεκριμένη φυλακή, καθώς και με μελέτες πληθυσμών φυλακισμένων σε χώρες της Δυτικής Ευρώπης. Η θεωρητική σύλληψη της ιδέας αυτής είναι αρκετά ενδιαφέρουσα, η πρακτική της όμως εφαρμογή παρουσιάζει κάποιες δυσκολίες, που καθιστούν την διατύπωση ασφαλών συμπερασμάτων προβληματική. Όπως αναφέρει το ίδιο το άρθρο, στην Τουρκία οι φυλακισμένοι με μείζονες ψυχιατρικές διαταραχές ( ψυχωτικές, διπολικές ),λόγω έλλειψης της αντίστοιχης υποδομής, νοσηλεύονται σε κλειστά τμήματα των αντίστοιχων ψυχιατρικών νοσοκομείων, γεγονός που εξηγεί την υποεκπροσώπηση τους στην παρούσα μελέτη. Η μελέτη του γενικού πληθυσμού, που χρησιμοποιείται ως μέτρο σύγκρισης, πραγματοποιήθηκε πριν πολλά χρόνια και χρησιμοποίησε άλλα διαγνωστικά εργαλεία από αυτά της παρούσης, καθιστώντας την σύγκριση δύσκολη. Τέλος, η χρήση δυο διαφορετικών εκδόσεων του ταξινομητικού συστήματος DSM ( IV και ΙΙΙR ) για την εκτίμηση της ψυχοπαθολογίας στους άξονες Ι και ΙΙ αντίστοιχα κρίνεται, τουλάχιστον, ανορθόδοξη. Το άρθρο κλείνει με μια πολύ ενδιαφέρουσα θεωρητική τοποθέτηση των Cote et al. για τους έγκλειστους εγκληματίες, η οποία υποστηρίζει ότι τα ψυχωτικά/καταθλιπτικά/αγχώδη συμπτώματα, οι ουσιοεξαρτήσεις και η συμπτωματολογία από τον άξονα ΙΙ πρέπει να προσεγγιστούν και να αντιμετωπιστούν σαν μια ενιαία ψυχοπαθολογική οντότητα.

11 No1 æàãπ Δƒ π Δπ [Û.11] Δπ ª ƒº π π À π Δ π ƒ μ Δ Ú πˆ ÓÓ È ÓÓÔappleÔ ÏÔ, È Ô ÙÚÔ, Ó. /ÓÙÚÈ À, μ' æ È ÙÚÈÎ ÏÈÓÈÎ, ÔÛÔÎÔÌÂ Ô «ÙÙÈÎfiÓ» &.æ.à. ÂÚÈÛÙÂÚ Ô ª ÚÈÔ ÙÚÔ ıô, È Ô ÙÚÔ, Ó. /ÓÙ.æ.À. Ã Ï Ó Ú Ô ΗΕλληνική πολιτεία, στα πλαίσια εναρμόνισής της με τους Κανόνες του Πεκίνου για την απονομή της Δικαιοσύνης στους νέους (Ο.Η.Ε., 1985) και με τη Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Παιδιού (Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών που κυρώθηκε νομοθετικά από την Ελλάδα το έτος 1992), αφού έλαβε υπόψη τις νέες τάσεις της έξω-δικαστηριακής και έξω-ιδρυματικής αντιμετώπισης της νεανικής παραβατικότητας σε άλλες χώρες της Ευρώπης, προχώρησε στην αναμόρφωση της ποινικής νομοθεσίας ανήλικων. Σύμφωνα με τον καινούργιο νόμο (Ν.3189/2003): 1. ως ανήλικοι θεωρούνται πλέον αυτοί που, κατά το χρόνο τέλεσης της αξιόποινης πράξης, έχουν ηλικία μεταξύ 8ου και 18ου έτους (συμπληρωμένων). 2. ο όρος "ανήλικος εγκληματίας" απαλείφεται, και για πρώτη φορά παρέχεται η δυνατότητα στον Εισαγγελέα να απέχει από την άσκηση ποινικής δίωξης σε βάρος ανηλίκου υπό ορισμένες προϋποθέσεις, του δίνεται δε η δυνατότητα να επιβάλλει στον ανήλικο ένα ή περισσότερα αναμορφωτικά μέτρα. 3. τα δικαστήρια ανηλίκων δικάζουν αξιόποινες πράξεις που τελούνται κυρίως από ανήλικους ηλικίας 13 έως 18 ετών. 4. η προσωρινή κράτηση ανηλίκου κατηγορουμένου επιτρέπεται, εφόσον αυτός έχει συμπληρώσει το 13ο έτος της ηλικίας του (αντί του 12ου που ίσχυε με τον προηγούμενο νόμο) και μόνο εφόσον η πράξη για την οποία κατηγορείται επιφέρει ποινή κάθειρξης τουλάχιστον 10 ετών. 5. ορίζεται επιπλέον ότι η εκ μέρους του ανηλίκου αδυναμία παροχής της χρηματικής εγγύησης που του έχει επιβληθεί, δεν επιτρέπεται να οδηγήσει από μόνη της στην επιβολή προσωρινής κράτησης και στον εγκλεισμό του στις φυλακές. 6. η ιδιότυπη ποινή του ποινικού σωφρονισμού, δηλαδή ο περιορισμός σε Ειδικό Κατάστημα Κράτησης Νέων, μόνο κατ' εξαίρεση μπορεί να επιβάλλεται και στην απόφαση του δικαστηρίου ορίζεται επακριβώς ο χρόνος παραμονής του ανηλίκου στο κατάστημα αυτό. 7. εισάγεται ο όρος «ψυχιατρική πραγματογνωμοσύνη» 8. θεσπίζονται ειδικές ευνοϊκές διατάξεις για ανήλικους που η παραβατικότητά τους έχει σχέση με τα ναρκωτικά 9. τα προβλεπόμενα αναμορφωτικά μέτρα - που μέχρι σήμερα περιλάμβαναν την κύρωση της επίπληξης, την ανάθεση της επιμέλειας του ανήλικου στους γονείς, στους επίτροπους ή στους κηδεμόνες, την ανάθεση της επιμέλειας σε προστατευτικές εταιρείες ή σε ιδρύματα ανηλίκων ή σε επιμελητές ανηλίκων - εμπλουτίζονται με εναλλακτικές δυνατότητες για την έξω-ιδρυματική αντιμετώπιση του ανήλικου παραβάτη. Στα νέα μέτρα συμπεριλαμβάνονται: (I) η ανάθεση της επιμέλειας του ανηλίκου σε ανάδοχη οικογένεια, (II) η συνδιαλλαγή μεταξύ ανηλίκου δράστη και θύματος για έκφραση συγγνώμης και εν γένει για εξώδικη διευθέτηση των συνεπειών της πράξης, (III) η αποζημίωση του θύματος ή η κατ' άλλον τρόπο άρση ή μείωση των συνεπειών της πράξης από τον ανήλικο, (IV) η παροχή κοινωφελούς εργασίας από τον ανήλικο, (V) η παρακολούθηση από τον ανήλικο κοινωνικών και ψυχολογικών προγραμμάτων σε κρατικούς, δημοτικούς, κοινοτικούς ή ιδιωτικούς φορείς, (VI) η φοίτηση του ανηλίκου σε σχολές επαγγελματικής ή άλλης εκπαίδευσης ή κατάρτισης, (VII) η παρακολούθηση από τον ανήλικο ειδικών προγραμμάτων κυκλοφοριακής αγωγής, (VIII) η ανάθεση της εντατικής επιμέλειας και επιτήρησης του ανηλίκου σε προστατευτικές εταιρείες ή σε επιμελητές ανηλίκων. Σε κάθε περίπτωση ως πρόσθετο αναμορφωτικό μέτρο μπορεί να επιβληθούν επιπλέον υποχρεώσεις που αφορούν τον τρόπο ζωής του ανηλίκου ή τη διαπαιδαγώγηση του. Σύμφωνα με την ελληνική νομοθεσία, αν η κατάσταση του ανηλίκου απαιτεί ιδιαίτερη μεταχείριση, ιδίως αν πάσχει από ψυχική ασθένεια ή τελεί σε νοσηρή διατάραξη των πνευματικών του λειτουργιών ή από οργανική νόσο ή κατάσταση που του δημιουργεί σοβαρή σωματική δυσλειτουργία ή του έχει γίνει έξη η χρήση οινοπνευματωδών ποτών ή ναρκωτικών ουσιών και δεν μπορεί να την αποβάλει με τις δικές του δυνάμεις ή εμφανίζει ανώμαλη καθυστέρηση στην πνευματική και την ηθική του ανάπτυξη, το δικαστήριο μπορεί να διατάξει τα ακόλουθα θεραπευτικά μέτρα: α) ανάθεση της υπεύθυνης επιμέλειας του ανηλίκου στους γονείς, στους επιτρόπους του ή στην ανάδοχη οικογένεια (νέο μέτρο) β) ανάθεση της επιμέλειας σε προστατευτικές εταιρίες ή σε επιμελητές ανηλίκων (νέο μέτρο) γ) παρακολούθηση συμβουλευτικού θεραπευτικού προγράμματος (νέο μέτρο) δ) παραπομπή του ανηλίκου σε θεραπευτικό ή άλλο κατάλληλο κατάστημα. Σχόλια Ο καινούργιος νόμος (Ν. 3189/2003) έχει πολλές καινοτομίες και τροποποιήσεις, εκσυγχρονίζει το θεσμικό πλαίσιο της αντιμετώπισης της παραβατικότητας των ανηλίκων και εναρμονίζεται με τις διεθνείς τάσεις της πρόληψης της παραβατικότητας, της εξώδικης και έξω-ιδρυματικής μεταχείρισής των ανηλίκων παραβατών, της επανένταξης τους στην κοινότητα και γενικότερα της στροφής προς την αποκαταστατική δικαιοσύνη. Δυστυχώς όμως πολλές από τις νομοθετικές καινοτομίες κινδυνεύουν να μείνουν ανενεργείς, χωρίς πρακτική δυνατότητα εφαρμογής, λόγω της έλλειψης σχεδιασμού, μηχανισμού, και δομών για την υλοποίηση των αναμορφωτικών μέτρων. Αφενός μεν οι υπάρχουσες υπηρεσίες μέσω των οποίων θα υλοποιούνται τα αναμορφωτικά μέτρα δεν έχουν τη δυνατότητα να προσφέρουν ουσιαστικό και θεραπευτικό έργο, αφετέρου δε οι συνθήκες διαβίωσης των ανηλίκων μέσα στα "αναμορφωτικά" ιδρύματα και ο τρόπος οργάνωσης αυτών δεν έχουν γίνει αντικείμενο επιστημονικής έρευνας, παραμένοντας στην ουσία "κλειστά" ιδρύματα. Τα τελευταία χρόνια φαίνεται πως η προσπάθεια για τον μη εγκλεισμό παραβατικών νέων σε ιδρύματα αγωγής ή σωφρονιστικά καταστήματα δεν είναι αρκετή για τη δημιουργία επαρκών συνθηκών που θα οδηγούσαν τους νέους προς τις υπηρεσίες που έχουν ανάγκη. Ιδιαίτερα περιορισμένες είναι οι δημόσιες δαπάνες για τις υποδομές για εκπαίδευση, αθλητισμό και αναψυχή για τους νέους, για την ανάπτυξη των κοινωνικών υπηρεσιών υποστήριξης οικογενειών, για την ενίσχυση των τοπικών κοινοτήτων και γενικά για τις παροχές που ενδυναμώνουν την κοινοτική συνοχή. Οι υπηρεσίες υποστήριξης των νέων που εμφανίζουν παραβατικές συμπεριφορές σήμερα στην Ελλάδα είναι εξαιρετικά λίγες ή βρίσκονται σε

12 [Û.12] æàãπ Δƒ π Δπ No1 πιλοτικό στάδιο ή στο στάδιο των προαγγελιών. Οι λιγοστές πρωτοβουλίες που έχουν υπάρξει χαρακτηρίζονται από κατακερματισμό, έλλειψη συνεργασίας με άλλους φορείς, αποσπασματικότητα και ασυνέχεια, με αποτέλεσμα να μην παρέχεται μία ολοκληρωμένη θεραπευτική - αποκαταστασιακή παρέμβαση. Επιτακτική επομένως είναι η ανάγκη να επιδιωχθεί: (1) η δημιουργία εξειδικευμένων μονάδων τοπικής εμβέλειας, το έργο των οποίων θα είναι η ανάπτυξη δικτύου πρωτοβουλιών με την συνεργασία όλων των τοπικών κυβερνητικών ή μη οργανισμών, (2) η ανάπτυξη του θεσμού της αναδοχής, (3) η βελτίωση συντονισμού των εμπλεκόμενων υπηρεσιών και κοινωνικών φορέων, (4) η ενημέρωση και ευαισθητοποίηση της κοινής γνώμης, (5) η ανάπτυξη "Μονάδων Εκπαίδευσης" για την εφαρμογή θεραπευτικών προσεγγίσεων, για τις οποίες υπάρχουν επιστημονικά τεκμηριωμένες ενδείξεις για την αποτελεσματικότητά τους, (6) η ανάπτυξη εργαλείων αξιολόγησης της επικινδυνότητας και των αναγκών των νέων παραβατών, (7) η ανάπτυξη μεθόδων αξιολόγησης των παρερχομένων υπηρεσιών ή πρακτικών με τη χρήση δεικτών, (8) η ανάπτυξη δικτύου επισήμανσης και υποστήριξης "θυμάτων", (9) η ανάπτυξη του θεσμού «διαμεσολάβησης» (είναι επιβεβλημένο να εκπονηθεί τρόπος με τον οποίο θα λειτουργήσει το πρόγραμμα διαμεσολάβησης μεταξύ ανήλικου παραβάτη και θύματος, καθώς και να προσδιοριστούν τα άτομα και ο τρόπος που θα εκπαιδευτούν ως διαμεσολαβητές, για να υλοποιήσουν το πρόγραμμα). Àªμ À ÀΔπ À Δ ƒπ Δ À ƒ Δ Àª À : ÌappleÂÈÚ ÛÙÔ ÔÏÂ Ô Â ÙÂÚË Î ÈÚ ÙË ÈÎ ÛÙÈÎ º Ï Î ÚÈÛ ÂˆÚÁ Ú Î, BSc., MSc., æ ÔÏfiÁÔ ÛÙÔ ÔÏÂ Ô Â ÙÂÚË Î ÈÚ ÙË ÈÎ ÛÙÈÎ º Ï Î ÚÈÛ Î È appleèûùëìôóèî ÓÂÚÁ ÙË ÙÔ πóûùèùô ÙÔ æ ÔÎÔÈÓˆÓÈÎ Ó appleù ÍË (π.æ..), ÛÙË ÚÈÛ. appleèîôèóˆó : ÙËÏ Ê Í: , georgiazavraka@gmail.com Tα Σχολεία Δεύτερης Ευκαιρίας (Σ.Δ.Ε.) θεσμοθετήθηκαν στην Ελλάδα με το νόμο 2525/1997. Υπάρχουν Σ.Δ.Ε. τα οποία λειτουργούν για τον ευρύ πληθυσμό και Σ.Δ.Ε. τα οποία λειτουργούν σε διάφορα καταστήματα κράτησης ανά την Ελλάδα. Το πρώτο Σ.Δ.Ε. που λειτούργησε σε Φυλακή ήταν το Σ.Δ.Ε. στη Δικαστική Φυλακή Λάρισας το 2004 και στη συνέχεια ακολούθησαν στα Διαβατά, στον Κορυδαλλό, στο Δομοκό, στον Ελεώνα Θηβών και στα Τρίκαλα. Τα Σ.Δ.Ε. είναι ένα καινοτόμο πρόγραμμα εκπαίδευσης ενηλίκων, το οποίο παρέχει τη δυνατότητα σε πολίτες άνω των 18 ετών που έχουν διαρρεύσει από το εκπαιδευτικό σύστημα, να ολοκληρώσουν την υποχρεωτική εκπαίδευση και να ενταχθούν στις κοινωνικές και οικονομικές δομές. Το πρόγραμμα σπουδών περιλαμβάνει τις εξής θεματικές ενότητες: Ελληνική Γλώσσα, Μαθηματικά, Αγγλικά, Πληροφορική, Κοινωνική Εκπαίδευση, Πολιτισμική - Αισθητική Αγωγή, Περιβαλλοντική Εκπαίδευση και Φυσικές Επιστήμες. Επίσης, στους εκπαιδευόμενους παρέχονται συμβουλευτικές υπηρεσίες, οι οποίες αποτελούνται από ένα Σύμβουλο Ψυχολόγο και ένα Σύμβουλο Σταδιοδρομίας. Η φιλοσοφία των Σ.Δ.Ε. είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με την ύπαρξη, συνεργασία και λειτουργία των Συμβουλευτικών Υπηρεσιών (Βεκρής, 2003). Ο κάθε εκπαιδευόμενος του σχολείου έχει τη δυνατότητα να απευθυνθεί στο Σύμβουλο Ψυχολόγο εφόσον το επιθυμεί για συμβουλευτική υποστήριξη. Η εμπειρία μου ως Σύμβουλος - Ψυχολόγος από το 2005 έως και σήμερα στο Σ.Δ.Ε. της Δικαστικής Φυλακής της Λάρισας, μου έδωσε την δυνατότητα να παρατηρήσω ότι οι εκπαιδευόμενοι - κρατούμενοι εκφράζουν έντονα την ανάγκη για ψυχολογική υποστήριξη και οι περισσότεροι, 67% των εκπαιδευόμενων - κρατούμενων, είναι πολύ πρόθυμοι να συμμετάσχουν στις συμβουλευτικές συναντήσεις. Η συμβουλευτική μπορεί να πραγματοποιηθεί είτε σε ατομικό είτε και σε ομαδικό επίπεδο ανάλογα με τα θέματα που οι συμβουλευόμενοι επιλέγουν να διαπραγματευτούν, σε ειδικά διαμορφωμένο χώρο στο Σ.Δ.Ε. Πιο συγκεκριμένα, οι συμβουλευόμενοι στις ατομικές συναντήσεις συζητάνε θέματα σχετικά με την οικογένειά τους, τα προβλήματα που έχουν με τους συγκρατούμενους, με τη ζωή τους στη φυλακή και τι δυσκολίες που αυτή μπορεί να ενέχει, όπως επίσης σενάρια και σχέδια που κάνουν για το μέλλον. Στις ομαδικές συναντήσεις συζητάνε θέματα που αφορούν στην κοινωνική τους επανένταξη, στις πιθανές επαγγελματικές τους επιλογές, και στις διάφορες καθημερινές δυσκολίες στο σχολείο. Είναι σημαντικό να αναφερθεί ότι το θέμα που επιλέγουν να αναπτύξουν σε κάθε ευκαιρία είναι ό,τι έχει σχέση με τα δικαστήρια, τα εφετεία και τις ποινές τους. Επίσης, ο Σύμβουλος - Ψυχολόγος έρχεται καθημερινά αντιμέτωπος με το ζήτημα της εμπιστοσύνης, το οποίο από ότι φαίνεται παίζει πολύ σημαντικό ρόλο στη διαβίωσή τους στη φυλακή από την άλλη επίσης η εμπιστοσύνη είναι και ένα από τα βασικότερα στοιχεία στη σχέση ανάμεσα στο σύμβουλο και τον συμβουλευόμενο. Κατά τη διάρκεια των πρώτων ατομικών αλλά και ομαδικών συναντήσεων οι εκπαιδευόμενοι - κρατούμενοι πλησιάζουν το Σύμβουλο - Ψυχολόγο διστακτικά και είναι αρκετά επιφυλακτικοί. Κάθε φορά με κάθε εκπαιδευόμενο - κρατούμενο, χρειάζεται να περάσει ένα χρονικό διάστημα για να νιώσει άνετα και να μιλήσει για προσωπικά του θέματα. Σύμφωνα με μαρτυρίες των ίδιων των εκπαιδευόμενων - κρατούμενων πολλές φορές στη ζωή τους εμπιστεύτηκαν άτομα τα οποία στη συνέχεια τους πρόδωσαν. Από την παραμονή τους στη φυλακή ένα από τα πράγματα που μαθαίνουν νωρίς είναι να βλέπουν αλλά να μην μιλούν. Επίσης, πολλές φορές για παράδειγμα, μαθαίνουν να αποκρύπτουν κάποια πιθανά προβλήματα που υπάρχουν στο γάμο τους, ή κάποιο διαζύγιο γιατί αυτό μπορεί να αποτελέσει λόγο για διακοπή της άδειας τους. Γενικά, ο ρόλος του Σύμβουλου - Ψυχολόγου είναι να ανιχνεύσει τις ανάγκες των εκπαιδευόμενων - κρατούμενων και να προσ-

13 No1 æàãπ Δƒ π Δπ [Û.13] διορίσει τη δυσκολία αλλά και την ανάγκη υποστήριξης τους, εφόσον βέβαια αυτή υπάρχει. Η συμβουλευτική προσέγγιση αποσκοπεί στην προαγωγή της ψυχικής υγείας του ατόμου, η οποία μπορεί να έχει επηρεαστεί από την παραμονή του ατόμου στη φυλακή, από εσωτερικές εμπειρίες και περιβαλλοντικές επιδράσεις. Επίσης, ο Σύμβουλος - Ψυχολόγος προσπαθεί να βοηθήσει το άτομο να βελτιώσει την ψυχολογική του κατάσταση, να ανακαλύψει ή να αλλάξει τρόπους χειρισμού προβληματικών καταστάσεων, και να γενικεύσει την ικανότητα - απόκτηση δεξιοτήτων - επίλυσης προβλημάτων (Μακρή - Μπότσαρη, 2001). Είτε στο πλαίσιο της ατομικής είτε της ομαδικής συμβουλευτικής παρέμβασης οι εκπαιδευόμενοι - κρατούμενοι μοιράζονται εμπειρίες, προβλήματα και δυσκολίες με κάποιο άτομο το οποίο διαθέτει ειδικές γνώσεις και όπως οι ίδιοι αναφέρουν "να μην θυμίζει φυλακή". Αναζητούν δηλαδή κάποιον έξω από το «σύστημα» της φυλακής, κάποιον από τον έξω κόσμο προκειμένου να εμπιστευτούν σκέψεις και συναισθήματα. Μέσα από τη συμβουλευτική διαδικασία τους δίνεται η δυνατότητα να ανήκουν σε μια ομάδα και στη συνέχεια να αναλυθούν οι διαπροσωπικές και ενδοπροσωπικές τους διαδικασίες, οι οποίες μέσα στο πέρασμα από το ατομικό στο συλλογικό έχουν σαν αποτέλεσμα τη δημιουργία ενός ψυχοκοινωνικού σχηματισμού ο οποίος παρεμβάλλεται και διαμεσολαβεί στις σχέσεις του ατόμου με άλλα άτομα και με την κοινωνία. Η ομαδική συμβουλευτική παρέμβαση δίνει έμφαση στην κοινωνική βάση της συμπεριφοράς του ατόμου, στις συλλογικές εξελίξεις και μεταμορφώσεις οι οποίες προκαλούν αλλαγές στην προσωπικότητα και την συμπεριφορά του, καθώς και στην καθολικότητα της ανθρώπινης εμπειρίας. Η συμμετοχή σε ομάδα βοηθάει το άτομο να διαπραγματευτεί την προσωπική του ταυτότητα, τη σχέση του με τον εαυτό του και τη σχέση του με τους άλλους μέσα από την αλληλεπίδραση (Μαρούδα - Χατζούλη, 2006). Τέλος, από την μέχρι τώρα εμπειρία, έχει παρατηρηθεί ότι οι εκπαιδευόμενοι - κρατούμενοι μέσα από τη διαδικασία της συμβουλευτικής βοηθούνται στην ομαλή ένταξή τους στο περιβάλλον του Σ.Δ.Ε., καθώς και στην ασφαλή έκτιση της ποινής τους ενώ ταυτόχρονα προετοιμάζονται για την ομαλή επάνοδο τους στην κοινωνία στο επίπεδο των διαπροσωπικών σχέσεων. Βιβλιογραφία: Βεκρής, Λ. (2003). Σχολεία Δεύτερης Ευκαιρίας: Ένα Ευρωπαϊκό Πειραματικό Πρόγραμμα κατά του Κοινωνικού Αποκλεισμού - Η Ελληνική Εκδοχή. Στο Προδιαγραφές Σπουδών για τα Σχολεία Δεύτερης Ευκαιρίας. Αθήνα: Γενική Γραμματεία Εκπαίδευσης Ενηλίκων, Ινστιτούτο Διαρκούς Εκπαίδευσης Ενηλίκων. Freud, A. (1936). The Ego and the Mechanisms of Defense. New York: International Universities Press. Μακρή - Μπότσαρη, Ε. (2001). Αυτοαντίληψη και Αυτοεκτίμηση: Μοντέλα, Ανάπτυξη, Λειτουργικός Ρόλος και Αξιολόγηση. Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα. Μαλικιώζη, Μ. (1996). Συμβουλευτική Μέθοδος Πρακτικής Προσέγγισης. Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα. Μαρούδα - Χατζούλη, Α. (2009). Η Ανάγκη του Ανήκειν: Ομαδικότητα & Συγκρούσεις στις Ομάδες. Αθήνα: Εκδόσεις Πολύτροπον. Μαρούδα - Χατζούλη, Α.(1996). Παλινδρομικές Τάσεις, Συλλογικότητα και Ατομικότητα Σε Μικρές και Μεγάλες Ομάδες. Η Απαρχή και η Βάση των Συγκρούσεων. Στο Σπετσιώτου & Τασιοπούλου, Περί του Συναισθηματικού Δεσμού, Αθήνα: Εκδόσεις Πολύτροπον. Ναυρίδης, Κ. (2005). Ψυχολογία των Ομάδων. Αθήνα: Εκδόσεις Παπαζήση. Rogers, C. R. (1961). In Becoming a Person. Boston: Houghton Mifflin. Yalom, I. D. (2006). Θεωρία και Πράξη της Ομαδικής Ψυχοθεραπείας. Αθήνα: Εκδόσεις Άγρα

14 [Û.14] æàãπ Δƒ π Δπ No1 æàãπ Δƒ π Δπ ƒøª Στις 4 Οκτωβρίου 2008, στο Ξενοδοχείο «Athens Imperial», ο κλάδος Ψυχιατροδικαστικής της ΕΨΕ οργάνωσε επιστημονική ημερίδα με θέμα: «Σύνταξη Ψυχιατρικής Πραγματογνωμοσύνης». Η ημερίδα αυτή εντάσσεται στην συνολική προσπάθεια του κλάδου για την ευαισθητοποίηση, ενημέρωση αλλά και εξοικείωση των ψυχιάτρων και γενικά των επαγγελματιών ψυχικής υγείας πάνω σε θέματα ψυχιατροδικαστικού ενδιαφέροντος. Ιδιαίτερα ενδιαφέρον σημείο της ημερίδος ήταν η βιωματική αναπαράσταση (role playing) της εξέτασης μιας «συλληφθέντος, για δολοφονία, γυναικός», με το ερώτημα της ύπαρξης ακαταλόγιστου ή όχι. Οι «πραγματογνώμονεςψυχίατροι» έπρεπε να εξετάσουν την «κατηγορούμενη», να συντάξουν ψυχιατρική πραγματογνωμοσύνη και να την υποστηρίξουν ενώπιον του «δικαστηρίου».

15 No1 æàãπ Δƒ π Δπ [Û.15] π ÀΔπ ªπ ƒπ ª Δ æàãπ Δƒ π Δπ & æàãπ Δƒ π Δπ ƒ ª Δ øª À ÃÚ ÛÙÔ.ΔÛfiappleÂÏ, æ ÙÚÔ - appleèìâïëù ã æ, Ú ÌÌ Ù Ï Ô æ È ÙÚÔ ÈÎ ÛÙÈÎ æ tsopelas@gmail.com, ΔËÏ: / Είναι τιμή μου να σας απευθύνω πρόσκληση για συμμετοχή ως εκπαιδευόμενοι, σε επιδοτούμενο εκπαιδευτικό πρόγραμμα Ψυχιατροδικαστικής (Δικαστικής Ψυχιατρικής), τον Σεπτέμβριο και Οκτώβριο 2009, στο Ψυχιατρικό Νοσοκομείο Αττικής (ΨΝΑ) στο πλαίσιο του Ε.Π Υγεία-Πρόνοια , Άξ.προτερ. 2: Ψυχική Υγεία -Μέτρο 2.4 με θέμα: Θέματα Ψυχιατροδικαστικής και Ψυχιατροδικαστική Πραγματογνωμοσύνη Διοργάνωση του προγράμματος γίνεται από το ΨΝΑ, με επιστημονικά υπεύθυνους του προγράμματος τον Δ/ντή κ. Τσιτουρίδη Σάββα και Επιμ. Α. Τσόπελα Χρίστο, ιατρούς του ΨΝΑ, και σε συνεργασία με τον Κλάδο Ψυχιατροδικαστικής της Ελληνικής Ψυχιατρικής Εταιρείας. Ως εκπαιδευτές θα συμμετέχουν καθηγητές Νομικής, Δικαστές, Εισαγγελείς, Καθηγητές Ψυχιατρικής και Ψυχιατροδικαστικής, Διευθυντές Ψυχίατροι και επαγγελματίες Ψυχικής υγείας με εμπειρία και ιδιαίτερο ενδιαφέρον για αυτά τα θέματα. Το πρόγραμμα απευθύνεται σε: ιατρούς, τόσο ειδικευμένους όσο και ειδικευόμενους στην Ψυχιατρική ή Παιδοψυχιατρική, ψυχολόγους, κοινωνικούς λειτουργούς, νοσηλευτές με ειδίκευση στην Ψυχιατρική, και Δικαστικούς λειτουργούς με προυπηρεσία έως 5 χρόνων. Αριθμός Καταρτιζομένων: Δύο ομάδες 27 ατόμων ή καθεμία. Διάρκεια του προγράμματος: Συνολική διάρκεια: 120 ώρες εκτός ωραρίου επιδοτούμενες σύμφωνα με το Ε.Π Υγεία-Πρόνοια , Άξονας προτεραιότητας 2: Ψυχική Υγεία -Μέτρο 2.4 Θεωρία: 60 ώρες, Πρακτική άσκηση: 60 ώρες Α ομάδα: Διάρκεια 16 Σεπτεμβρίου - 4 Νοεμβρίου Μαθήματα Δευτέρα, Τετάρτη, και 5 Σάββατα. Ημέρες μαθημάτων: Σεπτέμβριος: 16, (Σα 19), 21, 23, (Σα 26), 28, 30 Οκτώβριος : 5, 7, (Σα 10), 12, 14, (Σα 17), 19, 21,26, (Σα 31) Νοέμβριος : 2, 4 Β ομάδα: Διάρκεια 17 Σεπτεμβρίου - 3 Νοεμβρίου Μαθήματα Τρίτη, Πέμπτη, και 5 Σάββατα. Ημέρες μαθημάτων: Σεπτέμβριος: 17, (Σα 19), 22, 24, (Σα 26), 29 Οκτώβριος : 1, 6, 8, (Σα 10), 13, 15, (Σα 17), 20, 22,27, 29, (Σα 31) Νοέμβριος : 3 Το πρόγραμμα θα τελειώσει με ημερίδα στις 5 ή 6 Νοεμβρίου 2009 με ενεργό συμμετοχή εκπαιδευτών και εκπαιδευόμενων. Για περαιτέρω πληροφορίες επικοινωνήστε με τη κα Παπανικολάου Γεωργία στο , και progee4@psyhat.gr ή με τον κο Τσόπελα Χρίστο στο tsopelas@gmail.com. Δηλώσεις συμμετοχής έως τις 15 Ιουλίου Παρακαλώ μαζί με στοιχεία επικοινωνίας στείλτε και ένα σύντομο βιογραφικό σας.

16

1.1 Δικανική ψυχιατρική Δικανική ψυχιατρική νοσηλευτική 5 2 Θυμός, επιθετικότητα και εγκληματικότητα 7

1.1 Δικανική ψυχιατρική Δικανική ψυχιατρική νοσηλευτική 5 2 Θυμός, επιθετικότητα και εγκληματικότητα 7 IX ΠεΡιεχΟμενα 1 Εισαγωγή 1 1.1 Δικανική ψυχιατρική 2 1.2 Δικανική ψυχιατρική νοσηλευτική 5 2 Θυμός, επιθετικότητα και εγκληματικότητα 7 2.1 Γενικότητες 7 2.2 Υποκείμενα συναισθήματα και συμπεριφορές 9

Διαβάστε περισσότερα

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΔΙΚΑΣΤΙΚΗΣ ΨΥΧΙΑΤΡΙΚΗΣ

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΔΙΚΑΣΤΙΚΗΣ ΨΥΧΙΑΤΡΙΚΗΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΔΙΚΑΣΤΙΚΗΣ ΨΥΧΙΑΤΡΙΚΗΣ ΠΡΟΛΕΓΟΜΕΝΑ.. ΧΙ ΚΥΡΙΟΤΕΡΕΣ ΣΥΝΤΟΜΟΓΡΑΦΙΕΣ Ι. ΕΛΛΗΝΙΚΕΣ... ΧXI II. ΞΕΝΕΣ... XXI 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ... 1 1.1. Έννοια και αποστολή της Δικαστικής Ψυχιατρικής. Υπευθυνότητα του

Διαβάστε περισσότερα

Δίκαιο των Ανηλίκων. Ενότητα 6: Το αυτοτελές σύστημα των εννόμων συνεπειών του ποινικού δικαίου ανηλίκων

Δίκαιο των Ανηλίκων. Ενότητα 6: Το αυτοτελές σύστημα των εννόμων συνεπειών του ποινικού δικαίου ανηλίκων ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Ενότητα 6: Το αυτοτελές σύστημα των εννόμων συνεπειών του ποινικού δικαίου ανηλίκων Αγγελική Γ. Πιτσελά, Αν. Καθηγήτρια Εγκληματολογίας

Διαβάστε περισσότερα

Γενικά. Ερευνητικοί στόχοι. Μεθοδολογία. Νοέµβριος 2012

Γενικά. Ερευνητικοί στόχοι. Μεθοδολογία. Νοέµβριος 2012 Νοέµβριος 2012 Γενικά H έρευνα πεδίου για την αξιολόγηση των στάσεων, συµπεριφορών, γνώσεων και πρακτικών που αφορούν την τοξικοεξάρτηση ανηλίκων αποτελεί µέρος συνολικότερης µελέτης του ΚΕΘΕΑ, η οποία

Διαβάστε περισσότερα

Αθήνα, 4 Iουνίου 2010 Αρ. Πρωτ. : 122406/14910/2010 Χειριστές: Μαρία Βουτσίνου

Αθήνα, 4 Iουνίου 2010 Αρ. Πρωτ. : 122406/14910/2010 Χειριστές: Μαρία Βουτσίνου Αθήνα, 4 Iουνίου 2010 Αρ. Πρωτ. : 122406/14910/2010 Χειριστές: Μαρία Βουτσίνου Προς Υπουργείο Δικαιοσύνης, Διαφάνειας & Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων Γενική Διεύθυνση Σωφρονιστικής Πολιτικής Μεσογείων 96 115

Διαβάστε περισσότερα

Πτυχιακή Εργασία: «Η Ψυχιατρική Μεταρρύθμιση στην Ελλάδα» Επιμέλεια Εργασίας: Ταταρίδης Μιχάλης Τουμπουλίδης Ιωάννης

Πτυχιακή Εργασία: «Η Ψυχιατρική Μεταρρύθμιση στην Ελλάδα» Επιμέλεια Εργασίας: Ταταρίδης Μιχάλης Τουμπουλίδης Ιωάννης Πτυχιακή Εργασία: «Η Ψυχιατρική Μεταρρύθμιση στην Ελλάδα» Επιμέλεια Εργασίας: Ταταρίδης Μιχάλης Τουμπουλίδης Ιωάννης Η παρούσα εργασία αποτελεί την Πτυχιακή Εργασία και πραγματοποιήθηκε στα πλαίσια της

Διαβάστε περισσότερα

ΝΑΡΚΩΤΙΚΑ ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ. Ευαγγελία Ανδρουλάκη Χριστίνα Κατάκη Χρήστος Παπαδόπουλος. Επιστημονικά Υπεύθυνη Καθηγήτρια: Χριστίνα Ζαραφωνίτου

ΝΑΡΚΩΤΙΚΑ ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ. Ευαγγελία Ανδρουλάκη Χριστίνα Κατάκη Χρήστος Παπαδόπουλος. Επιστημονικά Υπεύθυνη Καθηγήτρια: Χριστίνα Ζαραφωνίτου ΝΑΡΚΩΤΙΚΑ ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ Ευαγγελία Ανδρουλάκη Χριστίνα Κατάκη Χρήστος Παπαδόπουλος ΠΜΣ «Η σύγχρονη εγκληματικότητα και η αντιμετώπισή της» Πάντειο Πανεπιστήμιο Επιστημονικά Υπεύθυνη Καθηγήτρια: Χριστίνα Ζαραφωνίτου

Διαβάστε περισσότερα

Oδηγός Σπουδών ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑΣ ΚΑΙ ΨΥΧΟΘΕΡΑΠΕΙΑΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ετής Εκπαίδευση στη Δικαστική Ψυχοθεραπεία

Oδηγός Σπουδών ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑΣ ΚΑΙ ΨΥΧΟΘΕΡΑΠΕΙΑΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ετής Εκπαίδευση στη Δικαστική Ψυχοθεραπεία Oδηγός Σπουδών ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑΣ ΚΑΙ ΨΥΧΟΘΕΡΑΠΕΙΑΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ 2016-17 4ετής Εκπαίδευση στη Δικαστική Ψυχοθεραπεία Επωνυμία και Βασική Περιγραφή Εκπαιδευτικού Προγράμματος Η Εκπαίδευση

Διαβάστε περισσότερα

Δίκαιο των Ανηλίκων. Ενότητα 3: Ποινικό Δίκαιο των Ανηλίκων

Δίκαιο των Ανηλίκων. Ενότητα 3: Ποινικό Δίκαιο των Ανηλίκων ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Ενότητα 3: Ποινικό Αγγελική Γ. Πιτσελά, Αν. Καθηγήτρια Εγκληματολογίας- Σωφρονιστικής Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται

Διαβάστε περισσότερα

Ποιο άτομο θεωρείται παιδί;

Ποιο άτομο θεωρείται παιδί; Ποιο άτομο θεωρείται παιδί; Παιδιά θεωρούνται όλα τα αγόρια και τα κορίτσια από 0 έως 18 ετών. Ποια είναι τα δικαιώματα του παιδιού; Σύμφωνα με την Σύμβαση για τα Δικαιώματα των παιδιών Απαγόρευση διακρίσεων

Διαβάστε περισσότερα

ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ

ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ Πρόλογος... V ΜΕΡΟΣ ΕΒΔΟΜΟ Η ΠΟΙΝΗ Κεφ. 20 ό : Έννοια, φύση και σκοποί της ποινής Ι. Η έννοια της ποινής...4 1. Η ποινή ως κύρωση του νόμου...4 2. Η ποινή ως κριτήριο του εγκλήματος...5

Διαβάστε περισσότερα

ΔΕΙΚΤΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΣΤΥΝΟΜΙΑ ΚΑΙ ΤΗ ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΠΡΑΞΕΙΣ ΣΥΝΤΡΟΦΙΚΗΣ ΒΙΑΣ ΚΑΙ ΒΙΑΣΜΟΥ

ΔΕΙΚΤΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΣΤΥΝΟΜΙΑ ΚΑΙ ΤΗ ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΠΡΑΞΕΙΣ ΣΥΝΤΡΟΦΙΚΗΣ ΒΙΑΣ ΚΑΙ ΒΙΑΣΜΟΥ ΔΕΙΚΤΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΣΤΥΝΟΜΙΑ ΚΑΙ ΤΗ ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΠΡΑΞΕΙΣ ΣΥΝΤΡΟΦΙΚΗΣ ΒΙΑΣ ΚΑΙ ΒΙΑΣΜΟΥ EIGE Νοέμβριος 2017 Δείκτης 1 Ετήσιος αριθμός γυναικών (ηλικίας 18 ετών και άνω) θυμάτων συντροφικής βίας από

Διαβάστε περισσότερα

ΒΙΒΛΙΑΡΙΟ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ ΑΣΘΕΝΩΝ

ΒΙΒΛΙΑΡΙΟ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ ΑΣΘΕΝΩΝ ΒΙΒΛΙΑΡΙΟ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ ΑΣΘΕΝΩΝ Εισαγωγή Η προστασία των δικαιωμάτων των ασθενών αποτελεί ουσιαστικό παράγοντα διασφάλισης του επιπέδου φροντίδας για την υγεία των πολιτών. Τα ανθρώπινα δικαιώματα στον τομέα

Διαβάστε περισσότερα

ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΘΕΜΑ: ΟΙ ΤΡΟΠΟΠΟΙΗΣΕΙΣ ΣΤΟΝ ΚΩΔΙΚΑ ΠΟΙΝΙΚΗΣ ΔΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΜΕ ΤΟ ΝΟΜΟ 4322/2015

ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΘΕΜΑ: ΟΙ ΤΡΟΠΟΠΟΙΗΣΕΙΣ ΣΤΟΝ ΚΩΔΙΚΑ ΠΟΙΝΙΚΗΣ ΔΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΜΕ ΤΟ ΝΟΜΟ 4322/2015 ΔΙΚΗΓΟΡΙΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΒΕΡΟΙΑΣ Βέροια 05 Μαΐου 2015 ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΘΕΜΑ: ΟΙ ΤΡΟΠΟΠΟΙΗΣΕΙΣ ΣΤΟΝ ΚΩΔΙΚΑ ΠΟΙΝΙΚΗΣ ΔΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΜΕ ΤΟ ΝΟΜΟ 4322/2015 *************************** Τροποποιήσεις στον Κώδικα Ποινικής Δικονομίας

Διαβάστε περισσότερα

Η ΣΥΜΒΑΣΗ ΤΩΝ ΗΝΩΜΕΝΩΝ ΕΘΝΩΝ ΓΙΑ ΤΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΤΟΥ ΠΑΙΔΙΟΥ. Νόμος 2101/1992. Κύρωση της Διεθνούς Σύμβασης για τα Δικαιώματα του Παιδιού (ΦΕΚ Α 192)

Η ΣΥΜΒΑΣΗ ΤΩΝ ΗΝΩΜΕΝΩΝ ΕΘΝΩΝ ΓΙΑ ΤΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΤΟΥ ΠΑΙΔΙΟΥ. Νόμος 2101/1992. Κύρωση της Διεθνούς Σύμβασης για τα Δικαιώματα του Παιδιού (ΦΕΚ Α 192) Η ΣΥΜΒΑΣΗ ΤΩΝ ΗΝΩΜΕΝΩΝ ΕΘΝΩΝ ΓΙΑ ΤΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΤΟΥ ΠΑΙΔΙΟΥ Νόμος 2101/1992. Κύρωση της Διεθνούς Σύμβασης για τα Δικαιώματα του Παιδιού (ΦΕΚ Α 192) [ ] Άρθρο 37 Τα Συμβαλλόμενα Κράτη επαγρυπνούν ώστε: α)

Διαβάστε περισσότερα

Παιδική και Νεανική Πρόνοια

Παιδική και Νεανική Πρόνοια M3 A13 ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ, ΔΙΚΤΥΩΣΗ κι ΑΛΛΗΛΕΝΔΕΤΕΣ ΕΙΔΙΚΟΤΗΤΕΣ Παιδική και Νεανική Πρόνοια Υπηρεσίες και Μέτρα (ΕΛΛΑΔΑ) επιλεξιμότητας (1) Νομοθετικές Απαιτήσεις (1) Νόμος υπ αρθ.2716 (ΦΕΚ 96/Α/17-5-1999) για

Διαβάστε περισσότερα

«Μαθησιακές δυσκολίες και παραβατική συμπεριφορά»

«Μαθησιακές δυσκολίες και παραβατική συμπεριφορά» «Μαθησιακές δυσκολίες και παραβατική συμπεριφορά» Θεοδώρα Πάσχου α.μ 12181 Τμήμα Λογοθεραπείας-Τ.Ε.Ι ΗΠΕΙΡΟΥ Εισαγωγικές επισημάνσεις 1) η εκδήλωση διαταραχών στην κατάκτηση μαθησιακών δεξιοτήτων προκαλεί

Διαβάστε περισσότερα

Κοινωνικές έρευνες-έγκαιρη παρέμβαση-γνωμοδοτικός ρόλος της ΥΕΑ 17

Κοινωνικές έρευνες-έγκαιρη παρέμβαση-γνωμοδοτικός ρόλος της ΥΕΑ 17 Κοινωνικές έρευνες-έγκαιρη παρέμβαση-γνωμοδοτικός ρόλος της ΥΕΑ Προληπτική παρέμβαση Η ποινική δικαιοσύνη ασχολείται με τον ανήλικο παραβάτη κυρίως εφόσον έχει προβεί σε παράβαση του ποινικού κώδικα ή

Διαβάστε περισσότερα

σύμφωνα με την αξιοποίηση και επεξεργασία των ερωτηματολογίων που διανεμήθηκαν στους συμβούλους

σύμφωνα με την αξιοποίηση και επεξεργασία των ερωτηματολογίων που διανεμήθηκαν στους συμβούλους 7. Συμπεράσματα Αξιολόγησης στο Πλαίσιο του Προγράμματος «Πιλοτικά Προγράμματα Εναλλακτικά της Φυλάκισης για Παραβάτες Χρήστες Παράνομων Ουσιών» MIS 349337 Για την αξιολόγηση της Υπηρεσίας Παραπομπών σε

Διαβάστε περισσότερα

ΑΡΙΘΜ. ΠΡΩΤ. : 236/17 Κομοτηνή, 07 Ιουλίου 2017

ΑΡΙΘΜ. ΠΡΩΤ. : 236/17 Κομοτηνή, 07 Ιουλίου 2017 ΑΡΙΘΜ. ΠΡΩΤ. : 236/17 Κομοτηνή, 07 Ιουλίου 2017 ΠΡΟΣ : Την Πανελλήνια Ομοσπονδία Αστυνομικών Υπαλλήλων. ΘΕΜΑ : «Προτάσεις για Μεταγωγές κρατουμένων, ψυχασθενών κ.λ.π.». ΣΧΕΤ. : Υπ αριθ. 200/9/87 έγγραφό

Διαβάστε περισσότερα

Δίκαιο των Ανηλίκων. Ενότητα 5: Ουσιαστικό ποινικό δίκαιο ανηλίκων

Δίκαιο των Ανηλίκων. Ενότητα 5: Ουσιαστικό ποινικό δίκαιο ανηλίκων ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Ενότητα 5: Ουσιαστικό ποινικό δίκαιο ανηλίκων Αγγελική Γ. Πιτσελά, Αν. Καθηγήτρια Εγκληματολογίας- Σωφρονιστικής Άδειες Χρήσης Το παρόν

Διαβάστε περισσότερα

Η ΨΥΧΙΑΤΡΙΚΗ ΔΙΑΓΝΩΣΗ ΚΑΙ ΤΑ ΣΥΓΧΡΟΝΑ ΤΑΞΙΝΟΜΙΚΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ

Η ΨΥΧΙΑΤΡΙΚΗ ΔΙΑΓΝΩΣΗ ΚΑΙ ΤΑ ΣΥΓΧΡΟΝΑ ΤΑΞΙΝΟΜΙΚΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ Η ΨΥΧΙΑΤΡΙΚΗ ΔΙΑΓΝΩΣΗ ΚΑΙ ΤΑ ΣΥΓΧΡΟΝΑ ΤΑΞΙΝΟΜΙΚΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΓΕΩΡΓΙΛΑ ΕΛΕΝΗ Απαρτιωμένη Διδασκαλία ΕΙΣΑΓΩΓΗ Διάγνωση: είναι η πολύπλοκη διαδικασία αναγνώρισης και ταυτοποίησης μιας διαταραχής που γίνεται

Διαβάστε περισσότερα

24η ιδακτική Ενότητα ΠΟΙΝΙΚΟ ΙΚΑΙΟ- ΕΓΚΛΗΜΑ. Παρατηρήσεις - Σχόλια - Επεξηγήσεις

24η ιδακτική Ενότητα ΠΟΙΝΙΚΟ ΙΚΑΙΟ- ΕΓΚΛΗΜΑ. Παρατηρήσεις - Σχόλια - Επεξηγήσεις 24η ιδακτική Ενότητα ΠΟΙΝΙΚΟ ΙΚΑΙΟ- ΕΓΚΛΗΜΑ Παρατηρήσεις - Σχόλια - Επεξηγήσεις ιακρίσεις των ποινών Οι ποινές διακρίνονται σε κύριες και παρεπόµενες. Κύριες ποινές είναι εκείνες που µπορούν να επιβληθούν

Διαβάστε περισσότερα

Θεραπευτικό Πρόγραμμα Ψυχικής Απεξάρτησης και Επανένταξης εντός και εκτός σωφρονιστικού συστήματος

Θεραπευτικό Πρόγραμμα Ψυχικής Απεξάρτησης και Επανένταξης εντός και εκτός σωφρονιστικού συστήματος Θεραπευτικό Πρόγραμμα Ψυχικής Απεξάρτησης και Επανένταξης εντός και εκτός σωφρονιστικού συστήματος Tο KΕΘΕΑ ΕΝ ΔΡΑΣΕΙ είναι ένα από τα θεραπευτικά προγράμματα του Κέντρου Θεραπείας Εξαρτημένων Ατόμων (ΚΕΘΕΑ),

Διαβάστε περισσότερα

ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΠΑΙ ΟΨΥΧΙΑΤΡΙΚΩΝ ΤΜΗΜΑΤΩΝ ΣΕ ΓΕΝΙΚΑ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΑ ΚΑΡΑΓΙΑΝΝΗ ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΙ ΟΨΥΧΙΑΤΡΟΣ ΙΕΥΘΥΝΤΡΙΑ ΠΑΙ ΟΨΥΧΙΑΤΡΙΚΟΥ ΚΥΡΙΑΚΟΥ»

ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΠΑΙ ΟΨΥΧΙΑΤΡΙΚΩΝ ΤΜΗΜΑΤΩΝ ΣΕ ΓΕΝΙΚΑ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΑ ΚΑΡΑΓΙΑΝΝΗ ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΙ ΟΨΥΧΙΑΤΡΟΣ ΙΕΥΘΥΝΤΡΙΑ ΠΑΙ ΟΨΥΧΙΑΤΡΙΚΟΥ ΚΥΡΙΑΚΟΥ» ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΠΑΙ ΟΨΥΧΙΑΤΡΙΚΩΝ ΤΜΗΜΑΤΩΝ ΣΕ ΓΕΝΙΚΑ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΑ ΚΑΡΑΓΙΑΝΝΗ ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΙ ΟΨΥΧΙΑΤΡΟΣ ΙΕΥΘΥΝΤΡΙΑ ΠΑΙ ΟΨΥΧΙΑΤΡΙΚΟΥ ΤΜΗΜΑΤΟΣ, Γ.Ν.Π. «Π.. & Α. ΚΥΡΙΑΚΟΥ» ΟΜEΣ ΚΑΙ ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ ΤΟΥ ΠΑΙ ΟΨΥΧΙΑΤΡΙΚΟΥ ΤΟΜΕΑ

Διαβάστε περισσότερα

Προς τον Υπουργό Δικαιοσύνης, Διαφάνειας και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων Καθηγητή κ. Νίκο Παρασκευόπουλο

Προς τον Υπουργό Δικαιοσύνης, Διαφάνειας και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων Καθηγητή κ. Νίκο Παρασκευόπουλο Αθήνα, 14/ 04/2015 Αρ. Πρωτ.: 170 Δέγλερη 2 Αμπελόκηποι Τ.Κ. 11522 Τηλ.: 210 8701340, 332, 305 Fax: 210 8701329 Email: sedaepimelites@hotmail.com Προς τον Υπουργό Δικαιοσύνης, Διαφάνειας και Ανθρωπίνων

Διαβάστε περισσότερα

Επικινδυνότητακαι. και Ψυχικές ιαταραχές. Α. ουζένης Επίκουρος Καθηγητής Ψυχιατροδικαστικής Αθηνών Β Ψυχιατρική Κλινική, Αττικο Νοσοκοµείο

Επικινδυνότητακαι. και Ψυχικές ιαταραχές. Α. ουζένης Επίκουρος Καθηγητής Ψυχιατροδικαστικής Αθηνών Β Ψυχιατρική Κλινική, Αττικο Νοσοκοµείο Επικινδυνότητακαι και Ψυχικές ιαταραχές Α. ουζένης Επίκουρος Καθηγητής Ψυχιατροδικαστικής Ιατρική Σχολή Παν/µιου Αθηνών Β Ψυχιατρική Κλινική, Αττικο Νοσοκοµείο Ποιόςείναι είναιεπικίνδυνος; Κοινωνικοδηµογραφικά

Διαβάστε περισσότερα

Δίκαιο των Ανηλίκων. Ενότητα 4: Βασικές Αρχές της απονομής δικαιοσύνης σε ανηλίκους

Δίκαιο των Ανηλίκων. Ενότητα 4: Βασικές Αρχές της απονομής δικαιοσύνης σε ανηλίκους ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Ενότητα 4: Βασικές Αρχές της απονομής δικαιοσύνης σε ανηλίκους Αγγελική Γ. Πιτσελά, Αν. Καθηγήτρια Εγκληματολογίας-Σωφρονιστικής Άδειες

Διαβάστε περισσότερα

Ανακοίνωση της Ετήσιας Έκθεσης του ΙΝCB για το 2013 Αθήνα, 4 Μαρτίου 2014

Ανακοίνωση της Ετήσιας Έκθεσης του ΙΝCB για το 2013 Αθήνα, 4 Μαρτίου 2014 Ανακοίνωση της Ετήσιας Έκθεσης του ΙΝCB για το 2013 Αθήνα, 4 Μαρτίου 2014 Γεράσιμος Νοταράς, πρόεδρος του Δ.Σ. του ΚΕΘΕΑ Η διεθνής οικονομική κρίση και τα μέτρα λιτότητας που εφαρμόζονται σε πολλές χώρες

Διαβάστε περισσότερα

Είναι υποειδικότητα της ψυχιατρικής που διαμεσολαβεί μεταξύ της ψυχιατρικής και υπόλοιπης ιατρικής Αντικείμενο της ο ασθενής του γενικού νοσοκομείου

Είναι υποειδικότητα της ψυχιατρικής που διαμεσολαβεί μεταξύ της ψυχιατρικής και υπόλοιπης ιατρικής Αντικείμενο της ο ασθενής του γενικού νοσοκομείου Είναι υποειδικότητα της ψυχιατρικής που διαμεσολαβεί μεταξύ της ψυχιατρικής και υπόλοιπης ιατρικής Αντικείμενο της ο ασθενής του γενικού νοσοκομείου που αντιμετωπίζει ψυχικά προβλήματα λόγω της σωματικής

Διαβάστε περισσότερα

Δίκαιο των Ανηλίκων. Ενότητα 7: Ιδιαιτερότητες της ποινικής διαδικασίας ανηλίκων

Δίκαιο των Ανηλίκων. Ενότητα 7: Ιδιαιτερότητες της ποινικής διαδικασίας ανηλίκων ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Ενότητα 7: Ιδιαιτερότητες της ποινικής διαδικασίας ανηλίκων Αγγελική Γ. Πιτσελά, Αν. Καθηγήτρια Εγκληματολογίας - Σωφρονιστικής Άδειες

Διαβάστε περισσότερα

«Η απασχόληση Ψυχολόγων και Παιδαγωγών στις δράσεις της Ιατρικής Παρέμβασης»

«Η απασχόληση Ψυχολόγων και Παιδαγωγών στις δράσεις της Ιατρικής Παρέμβασης» «Η απασχόληση Ψυχολόγων και Παιδαγωγών στις δράσεις της Ιατρικής Παρέμβασης» ΙΑΤΡΙΚΗ ΠΑΡΕΜΒΑΣΗ Η Ιατρική Παρέμβαση (Medical Intervention -Med.In) είναι μια Ελληνική ιατρική οργάνωση αρωγής με δράσεις εντός

Διαβάστε περισσότερα

ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ ΣΤΟ ΣΧΕΔΙΟ ΝΟΜΟΥ «ΤΡΟΠΟΠΟΙΗΣΗ ΤΟΥ Ν. 3126/2003 ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΟΙΝΙΚΗ ΕΥΘΥΝΗ ΤΩΝ ΥΠΟΥΡΓΩΝ»

ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ ΣΤΟ ΣΧΕΔΙΟ ΝΟΜΟΥ «ΤΡΟΠΟΠΟΙΗΣΗ ΤΟΥ Ν. 3126/2003 ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΟΙΝΙΚΗ ΕΥΘΥΝΗ ΤΩΝ ΥΠΟΥΡΓΩΝ» ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ ΣΤΟ ΣΧΕΔΙΟ ΝΟΜΟΥ «ΤΡΟΠΟΠΟΙΗΣΗ ΤΟΥ Ν. 3126/2003 ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΟΙΝΙΚΗ ΕΥΘΥΝΗ ΤΩΝ ΥΠΟΥΡΓΩΝ» Όπως αναφέρεται στην από 19 Οκτωβρίου 2010, προς την Βουλή των Ελλήνων, Έκθεση της Ειδικής Μόνιμης

Διαβάστε περισσότερα

Βασιλόπουλος Φ. Στέφανος. Παιδαγωγικό Τμήμα Δ. Ε. Πανεπιστήμιο Πατρών

Βασιλόπουλος Φ. Στέφανος. Παιδαγωγικό Τμήμα Δ. Ε. Πανεπιστήμιο Πατρών Βασιλόπουλος Φ. Στέφανος Παιδαγωγικό Τμήμα Δ. Ε. Πανεπιστήμιο Πατρών Τις τελευταίες δεκαετίες, η παιδική και εφηβική κατάθλιψη έχει μετατραπεί σε ένα υπαρκτό πρόβλημα που ταλανίζει τους νέους. Τα ποσοστά

Διαβάστε περισσότερα

ΣΧΕΔΙΟ ΝΟΜΟΥ «ΚΑΤΑΠΟΛΕΜΗΣΗ ΕΚΔΗΛΩΣΕΩΝ ΡΑΤΣΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΞΕΝΟΦΟΒΙΑΣ» Άρθρο 1. Σκοπός

ΣΧΕΔΙΟ ΝΟΜΟΥ «ΚΑΤΑΠΟΛΕΜΗΣΗ ΕΚΔΗΛΩΣΕΩΝ ΡΑΤΣΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΞΕΝΟΦΟΒΙΑΣ» Άρθρο 1. Σκοπός ΣΧΕΔΙΟ ΝΟΜΟΥ «ΚΑΤΑΠΟΛΕΜΗΣΗ ΕΚΔΗΛΩΣΕΩΝ ΡΑΤΣΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΞΕΝΟΦΟΒΙΑΣ» Άρθρο 1 Σκοπός 1. Σκοπός του νόμου είναι η καταπολέμηση ιδιαίτερα σοβαρών εκδηλώσεων ρατσισμού και ξενοφοβίας, που μπορούν να διασαλεύσουν

Διαβάστε περισσότερα

Το Προστατευόμενο Έννομο Αγαθό στην Πορνογραφία Ανηλίκων

Το Προστατευόμενο Έννομο Αγαθό στην Πορνογραφία Ανηλίκων Φάκελος Το Προστατευόμενο Έννομο Αγαθό στην Πορνογραφία Ανηλίκων Προβλήματα Συρροής Σχετικός με το ζήτημα του προστατευόμενου έννομου αγαθού είναι και ο προβληματισμός για τη συρροή 1 ανάμεσα στην πορνογραφία

Διαβάστε περισσότερα

Γράφει η κα.ευτυχία Γ. Μανιάκη-Επιμελήτρια Ανηλίκων Αγρινίου

Γράφει η κα.ευτυχία Γ. Μανιάκη-Επιμελήτρια Ανηλίκων Αγρινίου Γράφει η κα.ευτυχία Γ. Μανιάκη-Επιμελήτρια Ανηλίκων Αγρινίου Στην έδρα κάθε Πρωτοδικείου και υπό την «σκέπη» του Δικαστηρίου Ανηλίκων λειτουργούν οι Υπηρεσίες Επιμελητών Ανηλίκων, οι οποίες υπάγονται στο

Διαβάστε περισσότερα

Μαρία Πρίφτη, Ψυχολόγος MSc, Προϊσταμένη Τμήματος Προστασίας Οικογένειας, Παιδιού, Νεολαίας και Παιδείας, Διεύθυνση Κοινωνικής Πολιτικής

Μαρία Πρίφτη, Ψυχολόγος MSc, Προϊσταμένη Τμήματος Προστασίας Οικογένειας, Παιδιού, Νεολαίας και Παιδείας, Διεύθυνση Κοινωνικής Πολιτικής Μαρία Πρίφτη, Ψυχολόγος MSc, Προϊσταμένη Τμήματος Προστασίας Οικογένειας, Παιδιού, Νεολαίας και Παιδείας, Διεύθυνση Κοινωνικής Πολιτικής Διεξάγει κοινωνικές έρευνες Σχεδιάζει και μεριμνά για την εφαρμογή

Διαβάστε περισσότερα

ΣΧΕ ΙΟ ΝΟΜΟΥ Αναµόρφωση της Ποινικής νοµοθεσίας ανηλίκων και άλλες διατάξεις

ΣΧΕ ΙΟ ΝΟΜΟΥ Αναµόρφωση της Ποινικής νοµοθεσίας ανηλίκων και άλλες διατάξεις ΣΧΕ ΙΟ ΝΟΜΟΥ Αναµόρφωση της Ποινικής νοµοθεσίας ανηλίκων και άλλες διατάξεις ιάγραµµα σηµαντικότερων τροποποιήσεων Ισχύουσα διάταξη Αρθρο 1 1) ΟΓ ΟΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΑΝΗΛΙΚΟΙ ΕΓΚΛΗΜΑΤΙΕΣ Νέα διάταξη Αρθρο 1 παρ.

Διαβάστε περισσότερα

ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΑΣΘΕΝ-Ν ΣΤΗ ΣΤΕΦΑΝΙΑΙΑ ΜΟΝΑΔΑ ΚΑΙ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗ ΑΝΤΙΜΕΤ-ΠΙΣΗ

ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΑΣΘΕΝ-Ν ΣΤΗ ΣΤΕΦΑΝΙΑΙΑ ΜΟΝΑΔΑ ΚΑΙ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗ ΑΝΤΙΜΕΤ-ΠΙΣΗ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΑΣΘΕΝ-Ν ΣΤΗ ΣΤΕΦΑΝΙΑΙΑ ΜΟΝΑΔΑ ΚΑΙ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗ ΑΝΤΙΜΕΤ-ΠΙΣΗ ΧΑΤΖΗΣΤΕΦΑΝΟΥ ΦΑΝΗ ΝΟΣΗΛΕΥΤΡΙΑ Τ.Ε. Β Γ ΚΑΡΔΙΟΛΟΓΙΚΗ ΚΛΙΝΙΚΗ ΙΠΠΟΚΡΑΤΕΙΟ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ Η στεφανιαία µονάδα είναι ένας χώρος

Διαβάστε περισσότερα

Η ποινική αξιολόγηση της ψυχοδιαγνωστικής εξέτασης του ανηλίκου θύματος στα εγκλήματα κατά της γενετήσιας αξιοπρέπειας (αρ. 226 Α Κ.Π.Δ.

Η ποινική αξιολόγηση της ψυχοδιαγνωστικής εξέτασης του ανηλίκου θύματος στα εγκλήματα κατά της γενετήσιας αξιοπρέπειας (αρ. 226 Α Κ.Π.Δ. Η ποινική αξιολόγηση της ψυχοδιαγνωστικής εξέτασης του ανηλίκου θύματος στα εγκλήματα κατά της γενετήσιας αξιοπρέπειας (αρ. 226 Α Κ.Π.Δ.) Υπό Χριστίνα-Μαρία Α. Νικολοπούλου, Δικηγόρο, Δρ.Ν. ΕΚΠΑ Άρθρο

Διαβάστε περισσότερα

18(Ι)/2014 ΝΟΜΟΣ ΠΟΥ ΠΡΟΝΟΕΙ ΓΙΑ ΤΟ ΔΙΚΑΙΩΜΑ ΣΕ ΔΙΕΡΜΗΝΕΙΑ ΚΑΙ ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΠΟΙΝΙΚΗ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ. Η Βουλή των Αντιπροσώπων ψηφίζει ως ακολούθως:

18(Ι)/2014 ΝΟΜΟΣ ΠΟΥ ΠΡΟΝΟΕΙ ΓΙΑ ΤΟ ΔΙΚΑΙΩΜΑ ΣΕ ΔΙΕΡΜΗΝΕΙΑ ΚΑΙ ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΠΟΙΝΙΚΗ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ. Η Βουλή των Αντιπροσώπων ψηφίζει ως ακολούθως: Ε.Ε. Παρ. Ι(Ι), Αρ. 4430, 21.2.2014 Ν. 18(Ι)/2014 18(Ι)/2014 ΝΟΜΟΣ ΠΟΥ ΠΡΟΝΟΕΙ ΓΙΑ ΤΟ ΔΙΚΑΙΩΜΑ ΣΕ ΔΙΕΡΜΗΝΕΙΑ ΚΑΙ ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΠΟΙΝΙΚΗ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ Προοίμιο. Επίσημη Εφημερίδα της ΕΕ: L. 280, 26.10.2010,

Διαβάστε περισσότερα

Η ΟΔΗΓΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΤΩΝ ΘΥΜΑΤΩΝ ΣΤΗΝ ΠΟΙΝΙΚΗ ΔΙΚΗ

Η ΟΔΗΓΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΤΩΝ ΘΥΜΑΤΩΝ ΣΤΗΝ ΠΟΙΝΙΚΗ ΔΙΚΗ CENTRE FOR EUROPEAN CONSTITUTIONAL LAW THEMISTOKLES AND DIMITRIS TSATSOS FOUNDATION Victims Protection eu Protecting Victims Rights in the EU: The theory and practice of diversity of treatment during the

Διαβάστε περισσότερα

ΕΚΘΕΣΗ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΑΘΗΝΑ

ΕΚΘΕΣΗ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΑΘΗΝΑ [1] ΕΚΘΕΣΗ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΑΘΗΝΑ Επεξεργασία & ανάλυση στοιχείων: Δήμητρα Αντωνοπούλου * Στο σεμινάριο επιμόρφωσης «Διακρίσεις σε βάρος των νέων. Το πρόβλημα και η αντιμετώπισή του» που πραγματοποίησε η «ΕΠΑΝΟΔΟΣ»

Διαβάστε περισσότερα

ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΥΠΗΡΕΣΙΑ

ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΥΠΗΡΕΣΙΑ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΥΠΗΡΕΣΙΑ ΑΝΑΡΤΗΤΕΑ ΣΤΗΝ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗ ΔΙΑΦΑΝΕΙΑ ΕΚΘΕΣΗ ΕΠΙ ΤΟΥ ΝΟΜΟΣΧΕΔΙΟΥ «Μεταρρυθµίσεις ποινικών διατάξεων, κατάργηση των καταστηµάτων κράτησης Γ τύπου και άλλες διατάξεις» Παρατηρήσεις

Διαβάστε περισσότερα

Ψυχολογία ασθενών με καρδιακή ανεπάρκεια στο Γενικό Νοσοκομείο

Ψυχολογία ασθενών με καρδιακή ανεπάρκεια στο Γενικό Νοσοκομείο Ψυχολογία ασθενών με καρδιακή ανεπάρκεια στο Γενικό Νοσοκομείο ΤΖΙΝΕΒΗ ΜΥΡΤΩ - ΧΑΤΖΗΣΤΕΦΑΝΟΥ ΦΑΝΗ ΝΟΣΗΛΕΥΤΡΙΕΣ Τ.Ε. Β & Γ ΚΑΡΔΙΟΛΟΓΙΚΗ ΚΛΙΝΙΚΗ ΙΠΠΟΚΡΑΤΕΙΟ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ Η καρδιακή ανεπάρκεια

Διαβάστε περισσότερα

Επαγγελματικό Πρόγραμμα Εκπαίδευσης στη. Συμβουλευτική Ψυχικής Υγείας

Επαγγελματικό Πρόγραμμα Εκπαίδευσης στη. Συμβουλευτική Ψυχικής Υγείας Επαγγελματικό Πρόγραμμα Εκπαίδευσης στη Συμβουλευτική Ψυχικής Υγείας Ο διετής κύκλος εκπαίδευσης στη Συμβουλευτική Ψυχικής Υγείας, παρέχει ολοκληρωμένη, επαγγελματική εκπαίδευση στις θεωρίες και τις πρακτικές

Διαβάστε περισσότερα

Δίκαιο των Ανηλίκων. Ενότητα 8: Η θέση του ανηλίκου ως κατηγορουμένου

Δίκαιο των Ανηλίκων. Ενότητα 8: Η θέση του ανηλίκου ως κατηγορουμένου ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Ενότητα 8: Η θέση του ανηλίκου ως κατηγορουμένου Αγγελική Γ. Πιτσελά, Αν. Καθηγήτρια Εγκληματολογίας- Σωφρονιστικής Άδειες Χρήσης Το παρόν

Διαβάστε περισσότερα

Πρόληψη και αντιμετώπιση της εγκληματικότητας

Πρόληψη και αντιμετώπιση της εγκληματικότητας Πρόληψη και αντιμετώπιση της εγκληματικότητας Ειδικότερα η Γενική Διεύθυνση Σωφρονιστικής Πολιτικής χαράσσει τις γραμμές της σωφρονιστικής πολιτικής του Υπουργείου στον τομέα της πρόληψης και της καταστολής

Διαβάστε περισσότερα

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΠΡΟΛΕΓΟΜΕΝΑ... ΚΥΡΙΟΤΕΡΕΣ ΣΥΝΤΟΜΟΓΡΑΦΙΕΣ Ι. ΕΛΛΗΝΙΚΕΣ... ΧVII II. ΞΕΝΕΣ... XVII

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΠΡΟΛΕΓΟΜΕΝΑ... ΚΥΡΙΟΤΕΡΕΣ ΣΥΝΤΟΜΟΓΡΑΦΙΕΣ Ι. ΕΛΛΗΝΙΚΕΣ... ΧVII II. ΞΕΝΕΣ... XVII ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΠΡΟΛΕΓΟΜΕΝΑ... ΙΧ ΚΥΡΙΟΤΕΡΕΣ ΣΥΝΤΟΜΟΓΡΑΦΙΕΣ Ι. ΕΛΛΗΝΙΚΕΣ... ΧVII II. ΞΕΝΕΣ... XVII 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ... 1 1.1. Δικαστική Ψυχολογία και Ψυχολογία... 1 1.2. Ιδιαίτερη προβληματική της Δικαστικής Ψυχολογίας...

Διαβάστε περισσότερα

Δίκαιο των Ανηλίκων. Ενότητα 14: Προσέγγιση και αξιολόγηση του ελληνικού συστήματος απονομής δικαιοσύνης σε ανηλίκους

Δίκαιο των Ανηλίκων. Ενότητα 14: Προσέγγιση και αξιολόγηση του ελληνικού συστήματος απονομής δικαιοσύνης σε ανηλίκους ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Ενότητα 14: Προσέγγιση και αξιολόγηση του ελληνικού συστήματος απονομής δικαιοσύνης σε ανηλίκους Αγγελική Γ. Πιτσελά, Αν. Καθηγήτρια Εγκληματολογίας-Σωφρονιστικής

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΩΝ ΑΝΑΓΚΩΝ ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΩΝ ΣΕ ΦΟΡΕΙΣ ΨΥΧΙΚΗΣ ΥΓΕΙΑΣ

ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΩΝ ΑΝΑΓΚΩΝ ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΩΝ ΣΕ ΦΟΡΕΙΣ ΨΥΧΙΚΗΣ ΥΓΕΙΑΣ ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΩΝ ΑΝΑΓΚΩΝ ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΩΝ ΣΕ ΦΟΡΕΙΣ ΨΥΧΙΚΗΣ ΥΓΕΙΑΣ 1 ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΩΝ ΑΝΑΓΚΩΝ ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΩΝ ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΩΝ 2 (2010) ΚΕΚ Κέντρου Ψυχικής Υγιεινής 3 ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ ΓΙΑ

Διαβάστε περισσότερα

ΕΝΩΣΗ ΝΟΣΗΛΕΥΤΩΝ ΕΛΛΑΔΟΣ

ΕΝΩΣΗ ΝΟΣΗΛΕΥΤΩΝ ΕΛΛΑΔΟΣ ΕΝΩΣΗ ΝΟΣΗΛΕΥΤΩΝ ΕΛΛΑΔΟΣ ΘΕΜΑ: ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΚΑΙ ΣΧΟΛΙΑ ΕΠΙ ΤΟΥ ΝΟΜΟΣΧΕΔΙΟΥ: «Μέτρα Θεραπείας ατόμων που απαλλάσσονται από την ποινή λόγω ψυχικής ή διανοητικής διαταραχής» Ενημερώνουμε τα μέλη μας ότι οι παρατηρήσεις

Διαβάστε περισσότερα

Δίκαιο των Ανηλίκων. Ενότητα 9: Ιδιαιτερότητες της σωφρονιστικής μεταχείρισης των νεαρών δραστών

Δίκαιο των Ανηλίκων. Ενότητα 9: Ιδιαιτερότητες της σωφρονιστικής μεταχείρισης των νεαρών δραστών ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Ενότητα 9: Ιδιαιτερότητες της σωφρονιστικής μεταχείρισης των νεαρών δραστών Αγγελική Γ. Πιτσελά, Αν. Καθηγήτρια Εγκληματολογίας - Σωφρονιστικής

Διαβάστε περισσότερα

Δίκαιο των Ανηλίκων. Ενότητα 1: Αυτονόμηση της αντιμετώπισης των ανηλίκων

Δίκαιο των Ανηλίκων. Ενότητα 1: Αυτονόμηση της αντιμετώπισης των ανηλίκων ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Ενότητα 1: Αυτονόμηση της αντιμετώπισης των ανηλίκων Αγγελική Γ. Πιτσελά, Αν. Καθηγήτρια Εγκληματολογίας-Σωφρονιστικής Άδειες Χρήσης Το

Διαβάστε περισσότερα

Εισαγωγή στην Ψυχιατρική Φίλιππος Γουρζής

Εισαγωγή στην Ψυχιατρική Φίλιππος Γουρζής Εισαγωγή στην Ψυχιατρική Φίλιππος Γουρζής Απαρτιωμένη Διδασκαλία Εισαγωγή στην Ψυχιατρική 21 ος αιώνας μεγάλη πρόοδος των συναφών επιστημών: Νευροεπιστήμες, Ψυχολογία, Κοινωνιολογία Προηγήθηκε περίοδος

Διαβάστε περισσότερα

Αιμιλίζα Στεφανίδου 1, Δημοσθένης Μπούρος 2, Μιλτιάδης Λειβαδίτης 2, Αθανασία Πατάκα 1, Παρασκευή Αργυροπούλου 1

Αιμιλίζα Στεφανίδου 1, Δημοσθένης Μπούρος 2, Μιλτιάδης Λειβαδίτης 2, Αθανασία Πατάκα 1, Παρασκευή Αργυροπούλου 1 Αιμιλίζα Στεφανίδου 1, Δημοσθένης Μπούρος 2, Μιλτιάδης Λειβαδίτης 2, Αθανασία Πατάκα 1, Παρασκευή Αργυροπούλου 1 1 Μονάδα Αναπνευστικής Ανεπάρκειας, Α.Π.Θ., Γ.Π.Ν. «Γ.Παπανικολάου» 2 Τμήμα Ιατρικής, Δημοκρίτειο

Διαβάστε περισσότερα

θέραπειν Αγίας Σοφίας 3, Ν. Ψυχικό, Τ ,

θέραπειν  Αγίας Σοφίας 3, Ν. Ψυχικό, Τ , θέραπειν Κέντρο Συµβουλευτικών Υπηρεσιών Ψυχικού Το κέντρο συμβουλευτικών υπηρεσιών θέραπειν αποτελεί ένα σύγχρονο κέντρο ειδικών θεραπειών, πρόληψης, διάγνωσης και αποκατάστασης. Στελεχώνεται από εξειδικευμένους

Διαβάστε περισσότερα

Πρόταση νόμου: «Δημόσιες υπαίθριες συναθροίσεις»

Πρόταση νόμου: «Δημόσιες υπαίθριες συναθροίσεις» Πρόταση νόμου: «Δημόσιες υπαίθριες συναθροίσεις» Κεφάλαιο Α Γενικές διατάξεις Άρθρο 1 Σκοπός Σκοπός του παρόντος νόμου είναι η διασφάλιση της άσκησης του δικαιώματος του συνέρχεσθαι δημοσίως και εν υπαίθρω,

Διαβάστε περισσότερα

Ανήλικος: Θύμα και Θύτης στην κύρια διαδικασία. Εισαγωγικές παρατηρήσεις

Ανήλικος: Θύμα και Θύτης στην κύρια διαδικασία. Εισαγωγικές παρατηρήσεις 1 Ανήλικος: Θύμα και Θύτης στην κύρια διαδικασία Εισαγωγικές παρατηρήσεις Η μεταχείριση του ανήλικου παραβάτη ρυθμίζεται στο Ελληνικό Δίκαιο, με σειρά διατάξεων, κατά τρόπο διαφορετικό σε σχέση με τον

Διαβάστε περισσότερα

ΝΟΜΙΚΕΣ ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ ΤΟΥ ΕΚΦΟΒΙΣΜΟΥ 2016

ΝΟΜΙΚΕΣ ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ ΤΟΥ ΕΚΦΟΒΙΣΜΟΥ 2016 ΝΟΜΙΚΕΣ ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ ΤΟΥ ΕΚΦΟΒΙΣΜΟΥ 2016 ΕΛΛΑΔΑ Μέχρι σήμερα δεν υπήρχε στην Ελλάδα συγκεκριμένο νομοσχέδιο για το bullying, πράγμα το οποίο οδήγησε σε πολλά ψυχικά προβλήματα σε διαφόρους ανθρώπους, αλλά

Διαβάστε περισσότερα

Ο ρόλος των Υπηρεσιών Κοινωνικής Ευημερίας στο φαινόμενο της Σεξουαλικής Κακοποίησης και Εκμετάλλευσης Παιδιών

Ο ρόλος των Υπηρεσιών Κοινωνικής Ευημερίας στο φαινόμενο της Σεξουαλικής Κακοποίησης και Εκμετάλλευσης Παιδιών Ο ρόλος των Υπηρεσιών Κοινωνικής Ευημερίας στο φαινόμενο της Σεξουαλικής Κακοποίησης και Εκμετάλλευσης Παιδιών Χαρά Ταπανίδου Πρώτη Λειτουργός Κοινωνικών Υπηρεσιών Υπηρεσίες Κοινωνικής Ευημερίας Υποχρεώσεις

Διαβάστε περισσότερα

Σχέδιο Δράσης για Αντιμετώπιση της Παθολογικής Ενασχόλησης με τα Τυχερά Παιχνίδια

Σχέδιο Δράσης για Αντιμετώπιση της Παθολογικής Ενασχόλησης με τα Τυχερά Παιχνίδια Σχέδιο Δράσης για Αντιμετώπιση της Παθολογικής Ενασχόλησης με τα Τυχερά Παιχνίδια 2018-2020 Εύα Συμεωνίδου Αν. Προϊστάμενη Τμήματος Πολιτικής Αρχή Αντιμετώπισης Εξαρτήσεων Κύπρου Email: e.symeonidou@naac.org.cy

Διαβάστε περισσότερα

ΑΡΧΕΣ/ΚΑΝΟΝΕΣ ΔΕΟΝΤΟΛΟΓΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΕΡΕΥΝΑ ΜΕ ΠΑΙΔΙΑ ΓΕΝΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΚΑΙ ΠΡΟΫΠΟΘΕΣΕΙΣ

ΑΡΧΕΣ/ΚΑΝΟΝΕΣ ΔΕΟΝΤΟΛΟΓΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΕΡΕΥΝΑ ΜΕ ΠΑΙΔΙΑ ΓΕΝΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΚΑΙ ΠΡΟΫΠΟΘΕΣΕΙΣ ΑΡΧΕΣ/ΚΑΝΟΝΕΣ ΔΕΟΝΤΟΛΟΓΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΕΡΕΥΝΑ ΜΕ ΠΑΙΔΙΑ ΓΕΝΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΚΑΙ ΠΡΟΫΠΟΘΕΣΕΙΣ Η εκπαιδευτική έρευνα οφείλει να εφαρμόζει τη δεοντολογία που προβλέπει τον σεβασμό της προσωπικότητας, της

Διαβάστε περισσότερα

Co-funded by the European Union

Co-funded by the European Union 1 Συμμετοχή Η συμμετοχή είναι δικαίωμα σου! Τα παιδιά, οι νέοι όπως και οι ενήλικες, έχουν το δικαίωμα της παροχής συμβουλών και το δικαίωμα του να εισακούονται σε διαδικασίες που τους αφορούν. Πρώτα όμως

Διαβάστε περισσότερα

ΕΚΘΕΣΗ ΕΠΙ ΤΟΥ ΝΟΜΟΣΧΕΔΙΟΥ. «Πρόληψη και καταπολέµηση της εµπορίας ανθρώπων και προστασία των θυµάτων αυτής»

ΕΚΘΕΣΗ ΕΠΙ ΤΟΥ ΝΟΜΟΣΧΕΔΙΟΥ. «Πρόληψη και καταπολέµηση της εµπορίας ανθρώπων και προστασία των θυµάτων αυτής» Β ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΩΝ ΜΕΛΕΤΩΝ ΤΜΗΜΑ ΝΟΜΟΤΕΧΝΙΚΗΣ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑΣ ΣΧΕΔΙΩΝ ΚΑΙ ΠΡΟΤΑΣΕΩΝ ΝΟΜΩΝ ΕΚΘΕΣΗ ΕΠΙ ΤΟΥ ΝΟΜΟΣΧΕΔΙΟΥ «Πρόληψη και καταπολέµηση της εµπορίας ανθρώπων και προστασία των θυµάτων αυτής»

Διαβάστε περισσότερα

Δίκαιο των Ανηλίκων. Ενότητα 2: Το δίκαιο πρόνοιας και αρωγής ανηλίκων

Δίκαιο των Ανηλίκων. Ενότητα 2: Το δίκαιο πρόνοιας και αρωγής ανηλίκων ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Ενότητα 2: Το δίκαιο πρόνοιας και αρωγής ανηλίκων Αγγελική Γ. Πιτσελά, Αν. Καθηγήτρια Εγκληματολογίας-Σωφρονιστικής Άδειες Χρήσης Το παρόν

Διαβάστε περισσότερα

Δικαιώματα των Θυμάτων. Σύμβαση του Συμβουλίου της Ευρώπης για την Καταπολέμηση της Εμπορίας Ανθρώπων

Δικαιώματα των Θυμάτων. Σύμβαση του Συμβουλίου της Ευρώπης για την Καταπολέμηση της Εμπορίας Ανθρώπων Δικαιώματα των Θυμάτων Σύμβαση του Συμβουλίου της Ευρώπης για την Καταπολέμηση της Εμπορίας Ανθρώπων Η εμπορία ανθρώπων παραβιάζει τα δικαιώματα και επηρεάζει τις ζωές αμέτρητων ανθρώπων τόσο στην Ευρώπη

Διαβάστε περισσότερα

ΠΟΙΟΤΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΟΥ ΕΡΓΟΥ ΤΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΕΠΙΜΕΛΗΤΩΝ ΑΝΗΛΙΚΩΝ

ΠΟΙΟΤΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΟΥ ΕΡΓΟΥ ΤΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΕΠΙΜΕΛΗΤΩΝ ΑΝΗΛΙΚΩΝ Το παρακάτω κείμενο αποτελεί απάντηση του ΣΕΔΑ στο υπ αρ. πρωτ. 70364/7-8-2012 έγγραφο του Υπουργείου Δικαιοσύνης, με το οποίο η Επιτροπή για την αξιολόγηση των δομών των οργανικών μονάδων του Υπουργείου

Διαβάστε περισσότερα

Άρθρο 1. Άρθρο 2. Άρθρο 3. Άρθρο 4. Επίσημα κείμενα και διδακτικό υλικό. Ορισμός του παιδιού. Παιδί θεωρείται ένα άτομο κάτω των 18 ετών.

Άρθρο 1. Άρθρο 2. Άρθρο 3. Άρθρο 4. Επίσημα κείμενα και διδακτικό υλικό. Ορισμός του παιδιού. Παιδί θεωρείται ένα άτομο κάτω των 18 ετών. Ορισμός του παιδιού Παιδί θεωρείται ένα άτομο κάτω των 18 ετών. Άρθρο 1 Απαγόρευση διακρίσεων Κάθε παιδί πρέπει να αντιμετωπίζεται χωρίς διακρίσεις λόγω χρώματος, φύλου, γλώσσας, θρησκείας, άποψης, χώρας

Διαβάστε περισσότερα

Εισαγωγική Ομιλία Διευθυντή ΚΕ.ΜΕ.Α. στο Workshop «Ολοκληρωμένη Προσέγγιση του Εγκλήματος της Εμπορίας Ανθρώπων: Αναγνώριση, Πρόληψη, Αντιμετώπιση»

Εισαγωγική Ομιλία Διευθυντή ΚΕ.ΜΕ.Α. στο Workshop «Ολοκληρωμένη Προσέγγιση του Εγκλήματος της Εμπορίας Ανθρώπων: Αναγνώριση, Πρόληψη, Αντιμετώπιση» Εισαγωγική Ομιλία Διευθυντή ΚΕ.ΜΕ.Α. στο Workshop «Ολοκληρωμένη Προσέγγιση του Εγκλήματος της Εμπορίας Ανθρώπων: Αναγνώριση, Πρόληψη, Αντιμετώπιση» Κυριακή, 25 Οκτωβρίου 2015 Κυρίες και κύριοι καλημέρα

Διαβάστε περισσότερα

Περιεχόμενα 7 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

Περιεχόμενα 7 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Περιεχόμενα 7 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Προλογικό σημείωμα, Κ.. Σπινέλλη... 15 Προγράμματα εκδηλώσεων... 21 Χαιρετιστήρια Μηνύματα: Αναστάσης Παπαληγούρας... 27 Κωνσταντίνος Γκλέτσος... 29 Ιωάννης Παπανικολάου... 33

Διαβάστε περισσότερα

Ηλίας Α. Στεφάνου Έλενα Α. Καπαρδή Δικηγόροι

Ηλίας Α. Στεφάνου Έλενα Α. Καπαρδή Δικηγόροι «Μια πρώτη εκτίµηση της απόφαση του ΔΕΕ στις υποθέσεις Τele2 Sverige AB (C-203/15) και Watson και άλλων (C698/15) για την επεξεργασία δεδοµένων προσωπικού χαρακτήρα στις ηλεκτρονικές επικοινωνίες. Ουσιαστικές,

Διαβάστε περισσότερα

Εμπειρίες από υπηρεσίες ψυχικής ενδυνάμωσης για παιδιά στο Ηνωμένο Βασίλειο. Π. Παναγοπούλου, MD, MPH, PhD Παιδίατρος

Εμπειρίες από υπηρεσίες ψυχικής ενδυνάμωσης για παιδιά στο Ηνωμένο Βασίλειο. Π. Παναγοπούλου, MD, MPH, PhD Παιδίατρος Εμπειρίες από υπηρεσίες ψυχικής ενδυνάμωσης για παιδιά στο Ηνωμένο Βασίλειο Π. Παναγοπούλου, MD, MPH, PhD Παιδίατρος ΔΕΝ ΥΠΑΡΧΕΙ ΚΑΜΙΑ ΣΥΓΚΡΟΥΣΗ ΣΥΜΦΕΡΟΝΤΩΝ ΕΙΣΑΓΩΓΗ Ψυχική υγεία είναι μια κατάσταση συναισθηματικής,

Διαβάστε περισσότερα

Δίκαιο των Ανηλίκων. Ενότητα 12: Ανάλυση των στοιχείων των ελληνικών εγκληματολογικών στατιστικών της ποινικής δικαιοσύνης

Δίκαιο των Ανηλίκων. Ενότητα 12: Ανάλυση των στοιχείων των ελληνικών εγκληματολογικών στατιστικών της ποινικής δικαιοσύνης ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Ενότητα 12: Ανάλυση των στοιχείων των ελληνικών εγκληματολογικών στατιστικών της ποινικής δικαιοσύνης Αγγελική Γ. Πιτσελά, Αν. Καθηγήτρια

Διαβάστε περισσότερα

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ. ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ Βάσεις μιας πολυπρισματικής προσέγγισης της επικινδυνότητας του δράστη και του κινδύνου (risk)

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ. ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ Βάσεις μιας πολυπρισματικής προσέγγισης της επικινδυνότητας του δράστη και του κινδύνου (risk) ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΕΙΣΑΓΩΓΗ...1 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ Βάσεις μιας πολυπρισματικής προσέγγισης της επικινδυνότητας του δράστη και του κινδύνου (risk) 1. H γενεαλογική περιπέτεια της επικινδυνότητας...9 2. Επτά εννοιολογικές

Διαβάστε περισσότερα

Α ΚΙΝΗΤΗ ΜΟΝΑΔΑ ΚΕΝΤΡΟ ΤΑΥΤΟΠΟΙΗΣΗΣ ΣΑΜΟΥ

Α ΚΙΝΗΤΗ ΜΟΝΑΔΑ ΚΕΝΤΡΟ ΤΑΥΤΟΠΟΙΗΣΗΣ ΣΑΜΟΥ Α ΚΙΝΗΤΗ ΜΟΝΑΔΑ ΚΕΝΤΡΟ ΤΑΥΤΟΠΟΙΗΣΗΣ ΣΑΜΟΥ «Ενίσχυση της λειτουργίας των Κινητών Μονάδων Πρώτης Υποδοχής, για τις διαδικασίες πρώτης υποδοχής, σε περιοχές υπό υψηλή πίεση μεταναστευτικών ροών» Καλές πρακτικές

Διαβάστε περισσότερα

Η ΝΟΜΙΚΗ ΚΑΤΟΧΥΡΩΣΗ ΤΩΝ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ ΤΩΝ ΑΣΘΕΝΩΝ. ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΑ Π. ΜΠΡΟΥΣΑ Υ.Δ.Ν., ΔΙΚΗΓΟΡΟΣ Υπεύθυνη Διεκδίκησης Δικαιωμάτων Ασθενών ΑΚΕΣΩ

Η ΝΟΜΙΚΗ ΚΑΤΟΧΥΡΩΣΗ ΤΩΝ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ ΤΩΝ ΑΣΘΕΝΩΝ. ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΑ Π. ΜΠΡΟΥΣΑ Υ.Δ.Ν., ΔΙΚΗΓΟΡΟΣ Υπεύθυνη Διεκδίκησης Δικαιωμάτων Ασθενών ΑΚΕΣΩ Η ΝΟΜΙΚΗ ΚΑΤΟΧΥΡΩΣΗ ΤΩΝ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ ΤΩΝ ΑΣΘΕΝΩΝ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΑ Π. ΜΠΡΟΥΣΑ Υ.Δ.Ν., ΔΙΚΗΓΟΡΟΣ Υπεύθυνη Διεκδίκησης Δικαιωμάτων Ασθενών ΑΚΕΣΩ Η υγεία αποτελεί θεμελιώδες κοινωνικό και ατομικό δικαίωμα και τα

Διαβάστε περισσότερα

Ομιλία Δημάρχου Αμαρουσίου Γιώργου Πατούλη Έναρξη λειτουργίας Γραφείου Ενημέρωσης ΑΜΕΑ

Ομιλία Δημάρχου Αμαρουσίου Γιώργου Πατούλη Έναρξη λειτουργίας Γραφείου Ενημέρωσης ΑΜΕΑ Ομιλία Δημάρχου Αμαρουσίου Γιώργου Πατούλη Έναρξη λειτουργίας Γραφείου Ενημέρωσης ΑΜΕΑ Κυρίες και κύριοι Αγαπητοί εργαζόμενοι Φίλες και φίλοι Θέλω να σας ευχαριστήσω για την παρουσία σας σήμερα εδώ, στο

Διαβάστε περισσότερα

Πρόληψη προβλημάτων ψυχικής υγείας σε παιδιά και εφήβους: η εμπειρία από τη λειτουργία του Ιατροπαιδαγωγικού Κέντρου του ΓΝΘ «Γ. Παπανικολάου».

Πρόληψη προβλημάτων ψυχικής υγείας σε παιδιά και εφήβους: η εμπειρία από τη λειτουργία του Ιατροπαιδαγωγικού Κέντρου του ΓΝΘ «Γ. Παπανικολάου». Πρόληψη προβλημάτων ψυχικής υγείας σε παιδιά και εφήβους: η εμπειρία από τη λειτουργία του Ιατροπαιδαγωγικού Κέντρου του ΓΝΘ «Γ. Παπανικολάου». Αθανασοπούλου Ευαγγελινή Παιδοψυχίατρος, Επιμελήτρια Ε.Σ.Υ.

Διαβάστε περισσότερα

Συνέδριο εκπαιδευτικών Αναγνώριση και διαχείριση περιστατικών σεξουαλικής κακοποίησης παιδιών. Τοποθέτηση Υπηρεσιών Κοινωνικής Ευημερίας

Συνέδριο εκπαιδευτικών Αναγνώριση και διαχείριση περιστατικών σεξουαλικής κακοποίησης παιδιών. Τοποθέτηση Υπηρεσιών Κοινωνικής Ευημερίας Συνέδριο εκπαιδευτικών Αναγνώριση και διαχείριση περιστατικών σεξουαλικής κακοποίησης παιδιών Τοποθέτηση Υπηρεσιών Κοινωνικής Ευημερίας Λευκωσία, Λεμεσός, Λάρνακα, Πάφος Φεβρουάριος Μάρτιος 2017 Χαρά Ταπανίδου,

Διαβάστε περισσότερα

ΚΕΦΑΛΑΙΟ Εισαγωγή Μεθοδολογία της Έρευνας ΕΙΚΟΝΑ 1-1 Μεθοδολογία της έρευνας.

ΚΕΦΑΛΑΙΟ Εισαγωγή Μεθοδολογία της Έρευνας ΕΙΚΟΝΑ 1-1 Μεθοδολογία της έρευνας. ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 Εισαγωγή Η Μεθοδολογία της Έρευνας (research methodology) είναι η επιστήμη που αφορά τη μεθοδολογία πραγματοποίησης μελετών με συστηματικό, επιστημονικό και λογικό τρόπο, με σκοπό την παραγωγή

Διαβάστε περισσότερα

ΣΧΕΔΙΟ ΝΟΜΟΥ. Πρόληψη και καταπολέμηση της εμπορίας ανθρώπων και προστασία των θυμάτων αυτής ΑΡΘΡΟ 1

ΣΧΕΔΙΟ ΝΟΜΟΥ. Πρόληψη και καταπολέμηση της εμπορίας ανθρώπων και προστασία των θυμάτων αυτής ΑΡΘΡΟ 1 ΣΧΕΔΙΟ ΝΟΜΟΥ Πρόληψη και καταπολέμηση της εμπορίας ανθρώπων και προστασία των θυμάτων αυτής ΑΡΘΡΟ 1 Με τις διατάξεις του παρόντος νόμου εναρμονίζεται η ελληνική νομοθεσία με την Οδηγία 2011/36/ΕΕ για την

Διαβάστε περισσότερα

Γεωργία Ζαβράκα, MSc. Ψυχολόγος Ψυχοδυναμική Ψυχοθεραπεύτρια

Γεωργία Ζαβράκα, MSc. Ψυχολόγος Ψυχοδυναμική Ψυχοθεραπεύτρια 5 ο Συμπόσιο Νοσηλευτικής Ογκολογίας "Οι Ψυχολογικές Επιπτώσεις στον Ογκολογικό Ασθενή και ο Πολυδιάστατος Ρόλος της Συμβουλευτικής στην Αντιμετώπισής τους" Γεωργία Ζαβράκα, MSc. Ψυχολόγος Ψυχοδυναμική

Διαβάστε περισσότερα

ΑΛΛΑΓΕΣ ΣΤΟΝ ΠΟΙΝΙΚΟ ΚΩΔΙΚΑ ΜΕ ΤΙΣ ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ ΤΟΥ Ν. 4411/2016

ΑΛΛΑΓΕΣ ΣΤΟΝ ΠΟΙΝΙΚΟ ΚΩΔΙΚΑ ΜΕ ΤΙΣ ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ ΤΟΥ Ν. 4411/2016 1 ΑΛΛΑΓΕΣ ΣΤΟΝ ΠΟΙΝΙΚΟ ΚΩΔΙΚΑ ΜΕ ΤΙΣ ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ ΤΟΥ Ν. 4411/2016 2 Περιεχόμενα Περιεχόμενα 3 Άρθρο 13 4 Έννοια όρων του Κώδικα Άρθρο 292Β 5 Παρακώλυση λειτουργίας πληροφοριακών συστημάτων Άρθρο 292Γ 6 Άρθρο

Διαβάστε περισσότερα

Σεξουαλική θυματοποίηση των παιδιών: Δράσεις ευαισθητοποίησης στην κοινότητα Τσουβέλας Γ., Αγαπητού Κ., Παπανικολάου, Π., Νικολαΐδης Γ.

Σεξουαλική θυματοποίηση των παιδιών: Δράσεις ευαισθητοποίησης στην κοινότητα Τσουβέλας Γ., Αγαπητού Κ., Παπανικολάου, Π., Νικολαΐδης Γ. Σεξουαλική θυματοποίηση των παιδιών: Δράσεις ευαισθητοποίησης στην κοινότητα Τσουβέλας Γ., Αγαπητού Κ., Παπανικολάου, Π., Νικολαΐδης Γ. europa.eu www.ygeia-pronoia.gr www.ich-mhsw.gr www.epanad.gov.gr

Διαβάστε περισσότερα

Διαχείριση κρίσεων: Ψυχοκοινωνικές. Γεωργία Κιζιρίδου, Εξελικτική Σχολική Ψυχολόγος, MSc, Εκπαιδεύτρια Ενηλίκων georgiakiz@yahoo.

Διαχείριση κρίσεων: Ψυχοκοινωνικές. Γεωργία Κιζιρίδου, Εξελικτική Σχολική Ψυχολόγος, MSc, Εκπαιδεύτρια Ενηλίκων georgiakiz@yahoo. Διαχείριση κρίσεων: Ψυχοκοινωνικές Γεωργία Κιζιρίδου, Εξελικτική Σχολική Ψυχολόγος, MSc, Εκπαιδεύτρια Ενηλίκων georgiakiz@yahoo.gr Διαχείριση κρίσεων: Ψυχο-κοινωνικές «Ακόμα και οι χώρες που είναι εξοπλισμένες

Διαβάστε περισσότερα

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ. ΣΥΝΤΟΜΟΓΡΑΦΙΕΣ...17 Α. Ελληνικές...17 Β. Ξενόγλωσσες...19

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ. ΣΥΝΤΟΜΟΓΡΑΦΙΕΣ...17 Α. Ελληνικές...17 Β. Ξενόγλωσσες...19 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΣΥΝΤΟΜΟΓΡΑΦΙΕΣ...17 Α. Ελληνικές...17 Β. Ξενόγλωσσες...19 Α. ΠΡΩΤΟ ΜΕΡΟΣ Ι. Εισαγωγή...25 ΙΙ. Ιστορική επισκόπηση του θεσμού της ασφάλισης και των νομοθετικών μέτρων που τιμωρούν την απάτη

Διαβάστε περισσότερα

Πανεπιστήμιο Αιγαίου

Πανεπιστήμιο Αιγαίου ΕΝΤΥΠΟ ΓΙΑ ΤΟ ΠΡΟΦΙΛ ΤΟΥ ΑΠΟΦΟΙΤΟΥ ΚΑΙ ΤΑ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΑ ΤΟΥ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ Τμήμα Τίτλος Απόφοιτου: Αντικείμενο του τμήματος: Κατευθύνσεις (εφόσον υπάρχουν) Διάρκεια Σπουδών: Προφίλ υποψήφιου μαθητή Κοινωνιολογίας

Διαβάστε περισσότερα

14 Δυσκολίες μάθησης για την ανάπτυξη των παιδιών, αλλά και της εκπαιδευτικής πραγματικότητας. Έχουν προταθεί διάφορες θεωρίες και αιτιολογίες για τις

14 Δυσκολίες μάθησης για την ανάπτυξη των παιδιών, αλλά και της εκπαιδευτικής πραγματικότητας. Έχουν προταθεί διάφορες θεωρίες και αιτιολογίες για τις ΠΡΟΛΟΓΟΣ Οι δυσκολίες μάθησης των παιδιών συνεχίζουν να απασχολούν όλους όσοι ασχολούνται με την ανάπτυξη των παιδιών και με την εκπαίδευση. Τους εκπαιδευτικούς, οι οποίοι, μέσα στην τάξη τους, βρίσκονται

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΙΔΙΚΗ ΕΠΙΘΕΤΙΚΟΤΗΤΑ & ΒΙΑ

ΠΑΙΔΙΚΗ ΕΠΙΘΕΤΙΚΟΤΗΤΑ & ΒΙΑ ΠΑΙΔΙΚΗ ΕΠΙΘΕΤΙΚΟΤΗΤΑ & ΒΙΑ ΟΜΙΛΗΤΕΣ ΔΗΜ. ΠΟΤΕΤΣΙΑΝΑΚΗΣ ΕΠΙΣΤ. ΣΥΝ. στο Ι.Π.Α ΠΑΝΤΕΙΟΥ ΠΑΝ/ΜΙΟΥ ΜΑΡΙΑ ΣΑΜΟΛΗ ΔΝΤΡΙΑ ΕΚΠ/ΡΙΩΝ ΧΟΥΡΔΑΚΗ ΡΙΖΟΠΟΥΛΟΥ ΑΦΡΟΔΙΤΗ ΦΟΙΤΗΤΡΙΑ ΤΕΠΑΕΣ ΠΑΤΡΑΣ 1 Σύστ. Προσκόπων Βύρωνα

Διαβάστε περισσότερα

Ινστιτούτο Ψυχικής Υγείας Παιδιών και Ενηλίκων (Ι.Ψ.Υ.Π.Ε.) Ψυχιατρική Περίθαλψη στο Σπίτι του Ασθενούς (Ψ.Π.Σ.Α.)

Ινστιτούτο Ψυχικής Υγείας Παιδιών και Ενηλίκων (Ι.Ψ.Υ.Π.Ε.) Ψυχιατρική Περίθαλψη στο Σπίτι του Ασθενούς (Ψ.Π.Σ.Α.) Ινστιτούτο Ψυχικής Υγείας Παιδιών και Ενηλίκων (Ι.Ψ.Υ.Π.Ε.) ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟΣ ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ: ΣΑΚΕΛΛΑΡΟΠΟΥΛΟΣ Π. ΥΠΕΥΘΥΝOI ΤΜΗΜΑΤΟΣ Ψ.Π.Σ.Α.: ΤΣΙΠΟΥΡΙΔΗΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ: ΨΥΧΙΑΤΡΟΣ ΖΕΙΚΟΥ ΕΒΕΛΙΝΑ: ΨΥΧΟΘΕΡΑΠΕΥΤΡΙΑ Ψυχιατρική

Διαβάστε περισσότερα

Χαιρετισμός της ΓΓΙΦ, Φωτεινής Κούβελα

Χαιρετισμός της ΓΓΙΦ, Φωτεινής Κούβελα Χαιρετισμός της ΓΓΙΦ, Φωτεινής Κούβελα Ημερίδα για το Παρατηρητήριο «Οργάνωση υπηρεσιών για την ενσωμάτωση, παρακολούθηση και αξιολόγηση των πολιτικών ισότητας σε όλο το εύρος της δημόσιας δράσης» Κύριες

Διαβάστε περισσότερα

Ανάπτυξη και Λειτουργία του Παρατηρητηρίου Θεμάτων Αναπηρίας της Ε.Σ.Α.μεΑ.

Ανάπτυξη και Λειτουργία του Παρατηρητηρίου Θεμάτων Αναπηρίας της Ε.Σ.Α.μεΑ. ΠΡΑΞΗ: «ΠΑΡΑΤΗΡΗΤΗΡΙΟ ΘΕΜΑΤΩΝ ΑΝΑΠΗΡΙΑΣ» Εντάσσεται στο πλαίσιο του Ε.Π. «Ανάπτυξη Ανθρώπινου Δυναμικού Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση» και συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση - Ευρωπαϊκό Κοινωνικό

Διαβάστε περισσότερα

ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΓΝΩΜΟΔΟΤΗΣΗ 4/2014 ΓΡΑΦΕΙΟ ΣΥΜΠΑΡΑΣΤΑΤΗ ΤΟΥ ΔΗΜΟΤΗ ΚΑΙ ΤΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗΣ ΔΗΜΟΥ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥΠΟΛΗΣ

ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΓΝΩΜΟΔΟΤΗΣΗ 4/2014 ΓΡΑΦΕΙΟ ΣΥΜΠΑΡΑΣΤΑΤΗ ΤΟΥ ΔΗΜΟΤΗ ΚΑΙ ΤΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗΣ ΔΗΜΟΥ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥΠΟΛΗΣ ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΓΝΩΜΟΔΟΤΗΣΗ 4/2014 ΓΡΑΦΕΙΟ ΣΥΜΠΑΡΑΣΤΑΤΗ ΤΟΥ ΔΗΜΟΤΗ ΚΑΙ ΤΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗΣ ΔΗΜΟΥ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥΠΟΛΗΣ Αλεξανδρούπολη 24.2.2014 Προς -Δήμαρχο Αλεξανδρούπολη κ. Ευάγγελο Λαμπάκη -Προϊσταμένη Διεύθυνσης

Διαβάστε περισσότερα

μεταναστευτικό ζήτημα θετικό βήμα το εγχείρημα της συγκέντρωσης της σχετικής νομοθεσίας σε ενιαίο κείμενο νόμου.

μεταναστευτικό ζήτημα θετικό βήμα το εγχείρημα της συγκέντρωσης της σχετικής νομοθεσίας σε ενιαίο κείμενο νόμου. Ομιλία της Συνηγόρου του Πολίτη Καλλιόπης Σπανού στη Διεθνή Συνδιάσκεψη της ΟΚΕ στο πλαίσιο της Ελληνικής Προεδρίας του Συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης με θέμα: «Μια ολοκληρωμένη και κοινή μεταναστευτική

Διαβάστε περισσότερα

Ιανουαριος 2015. Κωνσταντίνα Μοσχοτά. Αντιπρόεδρος Καταφυγίου Γυναίκας

Ιανουαριος 2015. Κωνσταντίνα Μοσχοτά. Αντιπρόεδρος Καταφυγίου Γυναίκας Ιανουαριος 2015 Κωνσταντίνα Μοσχοτά Αντιπρόεδρος Καταφυγίου Γυναίκας Ανεξάρτητη, µη κυβερνητική, µη κερδοσκοπική οργάνωση. Όραµά µας η καταπολέµηση κάθε µορφής κακοποίησης εις βάρος των γυναικών. Λειτουργία

Διαβάστε περισσότερα

ΣΕΜΙΝΑΡΙΟ ΕΥΑΛΩΤΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΕΚΘΕΣΗ ΣΕ ΚΑΚΟΠΟΙΗΣΗ ΤΩΝ ΑΜΕΑ «ΑΣΦΑΛΕΙΣ ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΛΗΨΗ ΚΑΚΟΠΟΙΗΣΗΣ ΑμεΑ ΣΕ ΧΩΡΟΥΣ ΦΡΟΝΤΙΔΑΣ»

ΣΕΜΙΝΑΡΙΟ ΕΥΑΛΩΤΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΕΚΘΕΣΗ ΣΕ ΚΑΚΟΠΟΙΗΣΗ ΤΩΝ ΑΜΕΑ «ΑΣΦΑΛΕΙΣ ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΛΗΨΗ ΚΑΚΟΠΟΙΗΣΗΣ ΑμεΑ ΣΕ ΧΩΡΟΥΣ ΦΡΟΝΤΙΔΑΣ» «ΑΣΦΑΛΕΙΣ ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΛΗΨΗ ΚΑΚΟΠΟΙΗΣΗΣ ΑμεΑ ΣΕ ΧΩΡΟΥΣ ΦΡΟΝΤΙΔΑΣ» ΕΥΑΛΩΤΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΕΚΘΕΣΗ ΣΕ ΚΑΚΟΠΟΙΗΣΗ ΑΜΕΑ ΠΡΟΦΥΛΑΞΗ- ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ q ΚΑΚΟΠΟΙΗΣΗ ΠΑΙΔΙΟΥ q ΚΑΚΟΠΟΙΗΣΗ ΑμεΑ q ΝΟΣΗΡΗ ΕΓΚΛΗΜΑΤΙΚΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑ

Διαβάστε περισσότερα

Ενδυνάμωση & Συνηγορία των ατόμων που πάσχουν από Άνοια και των φροντιστών τους.

Ενδυνάμωση & Συνηγορία των ατόμων που πάσχουν από Άνοια και των φροντιστών τους. Ενδυνάμωση & Συνηγορία των ατόμων που πάσχουν από Άνοια και των φροντιστών τους. Ελένη Μαργιώτη Κλινική Νευροψυχολόγος, M.Sc., PhDs Εταιρεία Νόσου Alzheimer και Συναφών Διαταραχών Αθηνών 10th Panhellenic

Διαβάστε περισσότερα

ΚΕΝΤΡΟ ΕΦΑΡΜΟΣΜΕΝΗΣ ΨΥΧΟΛΟΓΙΚΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ ΚΑΙ ΨΥΧΟΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗΣ ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗΣ ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ

ΚΕΝΤΡΟ ΕΦΑΡΜΟΣΜΕΝΗΣ ΨΥΧΟΛΟΓΙΚΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ ΚΑΙ ΨΥΧΟΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗΣ ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗΣ ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ ΚΕΝΤΡΟ ΕΦΑΡΜΟΣΜΕΝΗΣ ΨΥΧΟΛΟΓΙΚΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ ΚΑΙ ΨΥΧΟΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗΣ ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗΣ ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ Περιγραφή Συμβουλευτικής ανήκει στην ευρύτερη κατηγορία των Συμβουλευτικών Κέντρων. Τα Συμβουλευτικά Κέντρα

Διαβάστε περισσότερα