Δηαβήηεο ηύπνπ 1 ζε παηδηά

Transcript

1 Δηαβήηεο ηύπνπ 1 ζε παηδηά Ζαραξνύια Μαλσιίδνπ RN, MSc Τπάξρεη απμαλόκελε αλεζπρία γηα ηελ απόηνκε αύμεζε ησλ θξνπζκάησλ ηνπ ηύπνπ 1 δηαβήηε ζε παηδηά θαη εθήβνπο. Αξθεηέο κειέηεο έρνπλ ηεθκεξηώζεη απηή ηελ «επηδεκία». Σύπνπ 1 δηαβήηε (δηαβήηεο πνπ πξνθαιείηαη από «πξνβιεκαηηθό» αλνζνπνηεηηθό ζύζηεκα πνπ νδεγεί ζηελ θαηαζηξνθή ησλ β- θπηηάξσλ πνπ παξάγνπλ ηελ ηλζνπιίλε) είλαη θιαζηθά ν πην ζπλεζηζκέλνο ηύπνο δηαβήηε ζηα παηδηά, εθηόο από ζπάληεο πεξηπηώζεηο. Πξάγκαηη, ν δηαβήηεο ηύπνπ 1,παιαηόηεξα νλνκαδόηαλ θαη "λεαληθόο δηαβήηεο». Χζηόζν, νξηζκέλα πξόζθαηα επξήκαηα δείρλνπλ όηη θάπνπ κεηαμύ 8-45% ησλ λενδηαγλσζζέλησλ πεξηπηώζεσλ ηνπ δηαβήηε ζηα παηδηά, κπνξεί λα έρνπλ δηαβήηε ηύπνπ 2 (αλεπάξθεηα ηλζνπιίλεο πνπ νθείιεηαη ζε άιινπο παξάγνληεο). Σπκπηώκαηα Δηαβήηε Τύπνπ 1 Σα ζπκπηώκαηα ηνπ δηαβήηε ηύπνπ 1 εκθαλίδνληαη μαθληθά θαη είλαη: 1. Πνιπδηςία 2. Πνιπνπξία / ζπρλννπξία (ηδίσο θαηά ηελ λύρηα) 3. Πνιπθαγία 4. Απώιεηα βάξνπο 5. Κνύξαζε 6. Αδπλακία Πνηα είλαη ε αηηία; Ζ θιεξνλνκηθόηεηα ζην δηαβήηε ηύπνπ 1 είλαη ζαθώο κηθξόηεξε από ό,ηη ζην δηαβήηε ηύπνπ 2. Αλ κηα κεηέξα έρεη δηαβήηε ηύπνπ 1, ην παηδί ηεο έρεη 3% πηζαλόηεηεο λα εκθαλίζεη θαη απηό δηαβήηε ηύπνπ 1. Αλ λνζεί ν παηέξαο θαη όρη ε κεηέξα, νη πηζαλόηεηεο είλαη ιίγν πεξηζζόηεξεο. Γεληθά ζεσξείηαη όηη ππάξρεη έλα γελεηηθό ππόζηξσκα, ζην νπνίν επεκβαίλνπλ πεξηβαιινληηθνί παξάγνληεο, πηζαλώο θάπνηνη ηνί, γηα λα εθδεισζεί ηειηθά ε αζζέλεηα. Όζνη πάζρνπλ από δηαβήηε ηύπνπ 1 ρξεηάδνληαη θαζεκεξηλή ρνξήγεζε ηλζνπιίλεο. Σα άηνκα πνπ πάζρνπλ από δηαβήηε ζα πξέπεη λα γλσξίδνπλ ηη κπνξεί λα ζπκβεί αλ ηνπο «πέζεη» ην ζάθραξν. 1. Υαζκνπξεηό ρσξίο ιόγν 2. Κνύξαζε 3. Αιιαγή δηάζεζεο 4. Πνλνθέθαινο

2 5. Έληνλε πείλα 6. Δθηδξώζεηο 7. Εαιάδεο 8. Ξαθληθό αίζζεκα ιηπνζπκίαο Αλ ζαο πέζεη ην ζάθραξν πξέπεη λα θάηε ιίγε δάραξε, ή θάπνην ζθεύαζκα πνπ πεξηέρεη δάραξε. Δίλαη ζεκαληηθό λα ελεκεξώζεηε άηνκα ηνπ πεξηβάιινληνο ζαο, ηνπο ζπλαδέιθνπο ζαο, ην ζρνιείν. Μπνξεί έλα παηδί λα δήζεη κηα θπζηνινγηθή δσή; Σα παηδηά κε δηαβήηε ηύπνπ 1 κπνξνύλ λα δνπλ κηα θπζηνινγηθή δσή ρσξίο ηδηαίηεξνπο πεξηνξηζκνύο θαη απαγνξεύζεηο, δπζηπρώο όκσο κε θάπνηεο ππνρξεώζεηο πεξηζζόηεξεο από ηα άιια πγηή παηδηά ηεο ειηθίαο ηνπο. Ση πξέπεη λα γλσξίδνπλ νη γνλείο γηα λα βνεζήζνπλ ηα παηδηά: 1. Σπρλέο θαη πξνγξακκαηηζκέλεο κεηξήζεηο ηνπ ζαθράξνπ, έηζη ζα πξνιάβνπλ πηζαλή ππνγιπθαηκία ή ππεξγιπθαηκία 2. Να αθνινπζνύλ πγηεηλή δηαηξνθή, λα αθνινπζνύλ ηελ γλσζηή ζε όινπο καο κεζνγεηαθή δηαηξνθή. ΠΡΟΟΥΖ δελ πξέπεη λα απνθιείνπκε ην γιπθό από ην παηδί πνπ πάζρεη από δηαβήηε, αιιά πξέπεη ην γιπθό λα εληάζζεηαη κε πξνζνρή ζην δηαηηνιόγην. ε θάζε πεξίπησζε, είλαη απαξαίηεην λα δηαηεξνύλ ην βάξνο ηνπο ζηα θπζηνινγηθά επίπεδα. 3. Πξέπεη λα αζθνύληαη όζν ην δπλαηόλ πην ζπρλά (ηνπιάρηζηνλ 3 θνξέο ηελ εβδνκάδα), γηαηί ε άζθεζε κεηώλεη ηα επίπεδα ηεο γιπθόδεο ζην αίκα θαη βειηηώλεη ηε δξάζε ηεο ηλζνπιίλεο. 4. Τα παηδηά κε δηαβήηε ηύπνπ 1 είλαη αλαγθαίν λα παίξλνπλ θαζεκεξηλά ηλζνπιίλε, πνπ κπνξεί λα πξνζιακβάλεηαη ζε δηάθνξεο κνξθέο. 5. Να επηζθέπηνληαη θαη λα ελεκεξώλνπλ γηα ηελ πνξεία ηνπο ηνλ εηδηθό γηαηξό. Πόζν ζπρλά ζα πξέπεη λα θάλεη εμεηάζεηο; Σα παηδηά κε δηαβήηε πξέπεη: Να παξαθνινπζνύλ θαζεκεξηλά ηηο ηηκέο ηνπ ζαθράξνπ ηνπο (κπνξεί λα ρξεηάδεηαη θαη αξθεηέο θνξέο ηελ εκέξα). Να βιέπνπλ ην γηαηξό ηνπο θάζε ηξίκελν. Να θάλνπλ εμεηάζεηο κία θνξά ην ρξόλν: Δηδηθέο αηκαηνινγηθέο εμεηάζεηο γηα ηνλ απνθιεηζκό άιισλ παζήζεσλ, όπσο παζήζεηο ηνπ ζπξνεηδή, θαη λα ειέγρνπλ ηελ θαηάζηαζε ησλ καηηώλ θαη ησλ λεθξώλ ηνπο. ε κεγαιύηεξεο

3 ειηθίεο, ρξεηάδνληαη θαη άιιεο εμεηάζεηο, π.ρ. έιεγρνο ηεο θαξδηάο θαη απνθιεηζκό ηελ παξνπζία λεπξνπάζεηαο. Μπνξεί λα ιπζεί νξηζηηθά ην πξόβιεκα; Έλαο ξηδηθόο ηξόπνο αληηκεηώπηζεο ηνπ δηαβήηε ζα κπνξνύζε λα είλαη ε κεηακόζρεπζε νιόθιεξνπ ηνπ παγθξέαηνο ή ησλ λεζηδίσλ ηνπ (νκάδεο θπηηάξσλ πνπ ππάξρνπλ ζην πάγθξεαο θαη εθθξίλνπλ νξκόλεο, κία εθ ησλ νπνίσλ είλαη ε ηλζνπιίλε). Γίλεηαη όκσο ζε νξηζκέλεο θαηεγνξίεο αζζελώλ πνπ πιεξνύλ θάπνηεο πξνϋπνζέζεηο θαη όρη ζε όια ηα άηνκα πνπ εκθαλίδνπλ ηε λόζν ή ζε κηθξά παηδηά, γηαηί ηα θάξκαθα πνπ δίλνληαη ζε θάζε πεξίπησζε έρνπλ παξελέξγεηεο. Έηζη: Ζ κεηακόζρεπζε πγηνύο παγθξέαηνο από λεθξό δόηε απεπζύλεηαη θπξίσο ζε δηαβεηηθνύο αζζελείο πνπ αληηκεησπίδνπλ θαη άιια πξνβιήκαηα, θαη θαηά θαλόλα ζε όζνπο ζα κπνπλ νύησο ή άιισο ζε κηα ηέηνηα δηαδηθαζία (ζπλήζσο ζε απηνύο πνπ ρξεηάδνληαη θαη κεηακόζρεπζε λεθξνύ). Ζ κεηακόζρεπζε λεζηδίσλ ηνπ παγθξέαηνο εθαξκόδεηαη επξύηεξα κεηά ην 2000 ζε θέληξα ηεο Ακεξηθήο θαη ηεο Δπξώπεο (όρη όκσο ζηε ρώξα καο) θαη δελ γίλεηαη σο ξνπηίλα, θπξίσο επεηδή ζπρλά ηα λεζίδηα κεξη- θά ρξόληα κεηά ηε κεηακόζρεπζε θαηαζηξέθνληαη θαη ρξεηάδεηαη ν αζζελήο λα ηα αλαλεώζεη θάλνληαο λέα κεηακόζρεπζε. Πώο ην παηδί ζα κάζεη λα δηαρεηξίδεηαη θαιύηεξα ην πξόβιεκα ηνπ: Αθόκα θη αλ ζαο θαίλεηαη δύζθνιε ππόζεζε, ε εθπαίδεπζε είλαη ην ζεκαληηθόηεξν ζεκείν γηα ην παηδί καο. Θα πξέπεη λα κάζεη: Πσο ξπζκίδεηαη θαιύηεξα ην ζάθραξό ηνπ, κε ηελ δηαηξνθή, ηελ άζθεζε, λα ηελ ηήξεζε ηεο αγσγήο ηνπ. Να απηνδηαρεηξίδεηαη ηελ πάζεζή ηνπ. Έηζη, όρη κόλν ζα θαηνξζώζεη λα δηαηεξεί ηελ πγεία ηνπ ζε θαιύηεξα επίπεδα, αιιά ζα έρεη θαη θαιύηεξε ςπρνινγηθή θαηάζηαζε, αθνύ ζα ληώζεη όηη κπνξεί θαη κόλν ηνπ λα αληηκεησπίζεη ην πξόβιεκα. Να ληώζεη πην ζίγνπξν θαη αλεμάξηεην. ίγνπξα ζα πξέπεη λα είλαη ζε επαθή κε ην γηαηξό ηνπ, αιιά δελ πξέπεη λα ληώζεη όηη θάπνηνη «άιινη» απνθαζίδνπλ, εκπιέθνληαη ζηελ θαζεκεξηλόηεηά ηνπ θαη δελ ηνπ αθήλνπλ θακία πξσηνβνπιία γηα ηελ δσή ηνπ.

4 Η ςπρνινγηθή ππνζηήξημε είλαη κεγίζηεο ζεκαζίαο. Έλα παηδί πνπ έρεη δηαβήηε, ηδηαίηεξα έλαο έθεβνο, είλαη πηζαλό λα αληηκεησπίζεη δηάθνξα πξνβιήκαηα. Δίλαη πνιύ ζπρλό ην θαηλόκελν ηα παηδηά πνπ έρνπλ λα βηώλνπλ κηα ππεξπξνζηαηεπηηθόηεηα από ηελ πιεπξά ηεο νηθνγέλεηαο. Πξέπεη λα αθήζνπκε ηα παηδηά λα λνηώζνπλ όηη κπνξνύλ λα ιεηηνπξγήζνπλ κόλα ηνπο, λα ληώζνπλ ζπκό γηα ηελ λόζν, λα ληώζνπλ αγσλία γηα ην κέιινλ (αλ ζα θάλνπλ νηθνγέλεηα, θαξηέξα θιπ.) θαη λα αλεζπρνύλ γηα ηελ εκθάληζε επηπινθώλ ηεο αζζέλεηαο. ηελ αληηκεηώπηζε ησλ δεηεκάησλ απηώλ κπνξεί λα απνδεηρηεί πνιύ βνεζεηηθή ε ςπρνινγηθή ππνζηήξημε, είηε αηνκηθά είηε ζην πιαίζην κηαο νκάδαο. Ζ ςπρνινγηθή ππνζηήξημε ζα βνεζήζεη ην παηδί λα κε ληώζεη θνηλσληθά απνθιεηζκέλν, λα κπνξέζεη λα απνδερηεί θαη λα ζπκβηώζεη κε ηελ πάζεζε, λα θαηαθέξεη λα αληηκεησπίζεη ην άγρνο θαη ην ζπκό ηνπ, λα κάζεη γηα ηηο ζπγθεθξηκέλεο ώξεο γεπκάησλ, ιήςεο ηλζνπιίλεο θαη θαξκάθσλ θιπ. Δπηπιένλ ζα κπνξέζεη λα ζπλεηδεηνπνηήζεη όηη δελ είλαη ην κνλαδηθό παηδί πνπ αληηκεησπίδεη ην ζπγθεθξηκέλν πξόβιεκα. Θα απνδείμεη, πξώηα ζηνλ εαπηό ηνπ θαη κεηά ζε όινπο ηνπο ππόινηπνπο όηη κπνξεί λα δεη κε ηνλ δηαβήηε ηνπ, γηαηί είλαη έλαο ηξόπνο δσήο. Θα δηαπηζηώζεη όηη δελ λνηάδεη πνπ ην μέξνπλ νη θίινη ηνπ θαη κάιηζηα θαιό είλαη λα ην ζπδεηήζεη ν ίδηνο κε απηνύο. Τα πηζαλά πξνβιήκαηα πνπ αληηκεησπίζεη έλα παηδί ζην ζρνιείν είλαη: 1. Ζ ειιηπήο ελεκέξσζε ησλ εθπαηδεπηηθώλ ησλ παηδηώλ θαη ηνπ ινηπνύ πξνζσπηθνύ ( ν εθπαηδεπηηθόο ζα ο ζα πξέπεη λα είλαη ελήκεξνο γηα ηηο επηπινθέο ηεο αζζέλεηαο πνπ ελδέρεηαη λα παξνπζηαζηνύλ ζην ζρνιείν, έηζη ώζηε όηαλ θαη εάλ ρξεηαζηεί λα παξέκβεη απνηειεζκαηηθά). 2. Μέηξεζε ζαθράξνπ. Αξθεηέο θνξέο κπνξεί λα ρξεηαζηεί ην παηδί λα κεηξήζεη ζάθραξό ηνπ ελώ βξίζθεηαη ζην ζρνιείν. Απηό ζεκαίλεη όηη ην παηδί ρξεηάδεηαη έλαλ αζθαιή θαη ηδησηηθό ρώξν ζην ζρνιείν, πξνθεηκέλνπ λα ρξεζηκνπνηήζεη ηε ζπζθεπή. 3. Δίλαη πνιύ ζεκαληηθό ν δάζθαινο λα θάλεη θάζε δπλαηή πξνζπάζεηα, έηζη ώζηε ην παηδί λα κελ απνκνλσζεί από ηνπο ζπκκαζεηέο ηνπ. Σν δηαβεηηθό παηδί έρεη ηηο ίδηεο αλάγθεο γηα ππνζηήξημε, ελζάξξπλζε θαη θαηαλόεζε θαη ζα πξέπεη λα ελζαξξύλεηαη λα ζπκκεηέρεη ζε όιεο ηηο δξαζηεξηόηεηεο. 4. Έλα άιιν δήηεκα πνπ πξέπεη λα αληηκεησπηζηεί είλαη νη απνπζίεο. Καηά ηε δηάξθεηα ησλ ζρνιηθώλ ρξόλσλ, ηα παηδηά κπνξεί λα απνπζηάδνπλ από ην ζρνιείν εμαηηίαο ηεο αζζέλεηαο ή ηεο λνζειείαο ηνπο ζην λνζνθνκείν.

5 Πνηεο είλαη νη εμειίμεηο ηεο Θαηξηθήο Επηζηήκεο, ζηελ αληηκεηώπηζε ηνπ παηδηθνύ δηαβήηε. Ζ αληηκεηώπηζε ηνπ δηαβήηε ηύπνπ 1 είλαη έλα από ηα πεδία ζηα νπνία εξγάδνληαη ππξεησδώο νη επηζηήκνλεο ώζηε λα βξνπλ θαηλνύξγηα θάξκαθα θαη κεζόδνπο πνπ ζα βνεζήζνπλ ζηε ζεξαπεία ηνπ. Κάπνηεο από ηηο εμειίμεηο απηέο κπνξνύκε λα πεξηκέλνπκε όηη ζα ηηο δνύκε ζην κέιινλ λα εθαξκόδνληαη. Γίλνληαη δνθηκέο «εκβνιίσλ» πνπ έρνπλ σο ζηόρν λα ηξνπνπνηήζνπλ ηελ άκπλα ηνπ νξγαληζκνύ. Έλα από απηά είλαη ην εκβόιην κε ην αληηγόλν GAD. Πξόθεηηαη γηα έλα πεπηίδην πνπ δόζεθε, ζε θιηληθέο δνθηκέο ζηε νπεδία, ζε αζζελείο ζηνπο νπνίνπο δηαγλώζηεθε πξόζθαηα δηαβήηεο ηύπνπ 1, κε ζεηηθά απνηειέζκαηα. Τπάξρεη έξεπλα ζην πεδίν ησλ βιαζηνθπηηάξσλ γηα λα θηηαρηνύλ ηλζνπιηλνπαξαγσγά θύηηαξα, πνπ είλαη όκσο ζε αξρηθό ζηάδην. ε εξεπλεηηθό ζηάδην, ζηελ Ακεξηθή, κε ζηόρν λα έρεη πινπνηεζεί κέρξη ην βξίζθεηαη ην ηερλεηό πάγθξεαο, έλα θιεηζηό θύθισκα (πνπ ζα εθαξκόδεηαη ππνδόξηα ζηνλ πάζρνληα) ζην νπνίν δελ ζα επεκβαίλεη ν αζζελήο θαη ην νπνίν ζα ξπζκίδεη ην ζάθραξν ηνπ αίκαηνο. Πξόθεηηαη γηα έλα ζύζηεκα πνπ ζα απνηειείηαη από ηελ αληιία ζπλερνύο έγρπζεο ηλζνπιίλεο θαη έλαλ αηζζεηήξα πνπ ζα κεηξά ην ζάθραξν ζηνλ ππνδόξην ρώξν, ζα ζηέιλεη ηελ πιεξνθνξία ηεο κέηξεζεο ζε θνκπηνύηεξ, όπνπ ζα ππνινγίδεηαη ε δόζε ηεο ηλζνπιίλεο ε νπνία ζα πξέπεη λα απειεπζεξσζεί ζηνλ πάζρνληα. Ο ζαθραξώδεο δηαβήηεο ηύπνπ 1 κεηακνξθώζεθε ηηο ηειεπηαίεο δεθαεηίεο από κία ζαλαηεθόξν λόζν ζε κία λόζν κε ζεκαληηθά απμεκέλν θίλδπλν καθξνρξόληαο ζλεζηκόηεηαο θαη ζλεηόηεηαο. Μειέηε ηνπ θέληξνπ ειέγρνπ αζζελεηώλ ησλ Ζ.Π.Α. εθηηκνύζε όηη έλα δεθάρξνλν αγόξη ή θνξίηζη πνπ εκθάληδε ζαθραξώδεο δηαβήηεο ηύπνπ 1 ην έηνο 2000, ζα έραλε θαηά κέζνλ όξν 18,7 έηε δσήο αληίζηνηρα, ζε ζύγθξηζε κε ηνπο κε δηαβεηηθνύο ζπλνκειίθνπο ηνπο. Ζ πνιύ κεγάιε πξόνδνο πνπ αλακθίβνια έρεη ζεκεησζεί ζηηο κεζόδνπο αληηκεηώπηζεο, έρεη βέβαηα βειηηώζεη ην πξνζδόθηκν επηβίσζεο, όκσο ιόγσ ηνπ θόζηνπο, ηεο πνιππινθόηεηάο ηνπο αιιά θαη ηεο απαηηνύκελεο ηαηξηθήο εμεηδίθεπζεο γηα ηελ εθαξκνγή ηνπο, είλαη ακθίβνιν αλ θαη πόζα δηαβεηηθά παηδηά έρνπλ πξαγκαηηθά πξόζβαζε ζε απηέο.

6 Βηβιηνγξαθία 1. Γηαβήηεο ζηελ Διιάδα. πκβνπιέο γηα παηδηά κε δηαβήηε θαη ην ζρνιείν. 2. Green, A., Gale, E.A.M., & Patterson, C.C. (1992). Incidence of childhood onset insulin - dependent diabetes mellitus: The EURODIAB AGE Study», The Lancet, 339, Hardman, M.L., Drew, C.J. & Winston-Egan, M.(1999). Physical and Health Disabilities. In Hardman, M.L., Drew, C.J. & Winston Egan, M., Human Exceptionality, Society, School and Family, 6th ed., Boston: Allyn and Bacon, Ληαθνπνύινπ, Μ. (1994). αθραξώδεο Γηαβήηεο: Φπρνινγηθέο επηπηώζεηο ζην παηδί θαη ηελ νηθνγέλεηα. ην Σζηάληεο, Η., Βαζηθή Παηδνςπρηαηξηθή-Δξεπλεηηθά θαη Κιηληθά θείκελα, η.1 νο, Αζήλα: Καζηαληώηε, ζζ Σζακαζίξνο, Γ. (1999). Σν Παηδί κε Γηαβήηε θαη ην ρνιείν. πλήζεηο Γπζθνιίεο θαη Σξόπνη Αληηκεηώπηζεο. Διιεληθή Γηαβεηνινγηθή Δηαηξεία, Γηαβεηνινγηθά Νέα, 8(41).