Χριστιανισμός & Επιστήμη

Transcript

1 Χριστιανισμός & Επιστήμη Εξαρτήσεις Μέρος 4 ο : «Τηλεόραση» Εισαγωγή: Διαχείριση της δημιουργικότητας ως δώρο Θεού Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η δημιουργικότητα είναι δώρο του Θεού προς τον άνθρωπο. Το ερώτημα όμως είναι πώς χρησιμοποιούμε τη γνώση και τις εφευρέσεις. Ας μη ξεχνάμε ότι με ένα μαχαίρι μπορούμε να κόψουμε το ψωμί και να φάμε αλλά και με ένα μαχαίρι μπορούμε να σκοτώσουμε έναν άνθρωπο. Μελέτη για τη χρόνια τηλεθέαση Μια μελέτη που δημοσιεύθηκε πρόσφατα στο έγκυρο Βρετανικό ιατρικό περιοδικό, the Lancet, έφερε στο προσκήνιο με το πιο δραματικό τρόπο την επίδραση της τηλεθέασης στην υγεία των παιδιών, των εφήβων αλλά και των ενηλίκων. Οι ερευνητές παρακολούθησαν 1000 παιδιά από την ηλικία των τριών ετών μέχρι να φτάσουν την ηλικία των 26 ετών. Κάθε δύο χρόνια έπαιρναν συνέντευξη από τους γονείς και αφού τα παιδιά ενηλικιώθηκαν από τα ίδια, για το πόσο τηλεόραση έβλεπαν καθημερινά. Όταν οι συμμετέχοντες στη μελέτη έγιναν 26 ετών, οι μελετητές εκτίμησαν τη σωματική τους υγεία. Έλεγξαν το βάρος του σώματος, τη χοληστερίνη και τα άλλα λιπίδια του αίματος, το αν κάπνιζαν, το ύψος και κατά πόσο ήταν σε φόρμα. Με έκπληξη διαπίστωσαν ότι παιδιά και έφηβοι που έβλεπαν δύο ώρες τηλεόραση την ημέρα είχαν αυξημένο κίνδυνο να είναι υπέρβαρα, να έχουν αυξημένη χοληστερίνη, να καπνίζουν και γενικά να έχουν κακή υγεία. Η συσχέτιση ήταν τόσο ισχυρή που ανάγκασε τους ερευνητές να κάνουν έκκληση ώστε τα παιδιά να βλέπουν λιγότερο και από μία ώρα τηλεόραση την ημέρα, όπως τελευταία πρότεινε και η Αμερικανική Παιδιατρική εταιρεία. Ελλειμματική: Προσοχή Συγκέντρωση Αντίληψη Τα τελευταία χρόνια οι επιστήμονες μελέτησαν την επίδραση της τηλεόρασης στα παιδιά. Ο εγκέφαλος αναπτύσσεται ταχύτατα κατά τα πρώτα έτη της ζωής του παιδιού. Κατά τη διάρκεια της τηλεθέασης, ανεξάρτητα από το περιεχόμενο του μηνύματος, ο τρόπος που μεταδίδεται αυτό με την ταχεία εναλλαγή των ηλεκτρονικών οπτικοακουστικών ερεθισμάτων δημιουργεί μια ανακαλωδίωση (rewiring) του εγκεφάλου των παιδιών. Αυτό έχει σαν συνέπεια την ελλειμματική προσοχή στη μαθητική ηλικία, που εκφράζεται με ελάττωση της συγκέντρωσης και της αντίληψης. Το έλλειμμα αυτό προσοχής είναι ανάλογο του χρόνου παρακολούθησης τηλεόρασης. Έτσι, με δύο ώρες την ημέρα αυτό φτάνει το 20%! Τα ίδια αποτελέσματα έχει και η τηλεθέαση από δεύτερο χέρι, δηλαδή όταν τα παιδιά παίζουν ή διαβάζουν στο χώρο όπου λειτουργεί η τηλεόραση. Μερικοί ισχυρίζονται ότι τα παιδιά που βλέπουν τηλεόραση είναι εξυπνότερα. Και αυτός ο μύθος καταρρίφθηκε πρόσφατα (2004) από μία μελέτη, κατά την οποία δύο ώρες τηλεθέασης την ημέρα στην ηλικία των 5 ετών προκαλεί στην εφηβεία ελάττωση της Comment [A1]: Οι ειδικοί αποδίδουν την αρνητική επίδραση της τηλεόρασης και των DVD στο ότι εκθέτουν τον αναπτυσσόμενο εγκέφαλο των νηπίων σε μια σειρά από έντονα ερεθίσματα, όπως συνεχείς εναλλαγές σκηνών, σε φώτα που αναβοσβήνουν, απότομες ηχητικές αλλαγές κ.α. Παράλληλα άλλες δραστηριότητες, όπως είναι η επαφή και επικοινωνία με τους γονείς και το παιχνίδι, που είναι απαραίτητες για τη ψυχοκοινωνική ανάπτυξη του παιδιού μπαίνουν στο περιθώριο. Page 1 of 9

2 δυνατότητας συγκέντρωσης κατά 10%!. Οι ερευνητές χαρακτηριστικά είπαν ότι είναι σαν να απορυθμίζεται ο εγκέφαλος. Επιδράσεις στη φυσική σωματική κατάσταση Τελευταία ανακοινώθηκαν σε ένα από τα πιο έγκυρα ιατρικά περιοδικά τα αποτελέσματα έρευνας διάρκειας 20 χρόνων, κατά την οποία μελετήθηκε η σωματική υγεία 1000 παιδιών από την ηλικία 3 έως 26 ετών. Βρέθηκε ότι παιδιά που είχαν τη συνήθεια να βλέπουν τηλεόραση είχαν σε μεγαλύτερο ποσοστό παχυσαρκία, υψηλή χοληστερίνη, κάπνιζαν σε μεγαλύτερο ποσοστό και δεν είχαν καλή φυσική κατάσταση σε σχέση με τα παιδιά που δεν έβλεπαν τηλεόραση. (The Lancet 2004). Παχυσαρκία Η παχυσαρκία που συνοδεύει τη χρόνια τηλεθέαση δεν οφείλεται μόνο στο ότι τα παιδιά μαθαίνουν να ζουν μια καθιστική ζωή αλλά και στο γεγονός ότι βομβαρδίζονται κυριολεκτικά από καταιγισμό διαφημίσεων για κατανάλωση ανθυγιεινών τροφών. Διαπιστώθηκε επίσης (2009), ότι παιδιά που περνούν ατέλειωτες ώρες μπροστά στη τηλεόραση παρακολουθώντας διάφορα προγράμματα έχουν υψηλότερη αρτηριακή πίεση από τους συνομηλίκους τους που προτιμούν διαφορετικές ασχολίες για τις ελεύθερες ώρες τους. Στην αρχή θεωρήθηκε ότι η αυξημένη αυτή πίεση μπορούσε να αποδοθεί στο γεγονός ότι τα παιδιά που βλέπουν πολύ τηλεόραση και DVD είναι συνήθως υπέρβαρα και είναι γνωστό ότι το αυξημένο σωματικό βάρος συνδέεται με την υπέρταση. Οι ερευνητές όμως διαπίστωσαν ότι η υπέρταση ήταν ανεξάρτητη από το αν τα παιδιά ήταν υπέρβαρα ή όχι. Πιθανώς αποδίδεται στο χρόνιο εκνευρισμό που υφίστανται τα παιδιά από τη χρόνια τηλεθέαση. Μυωπία Τελευταία επίσης (2004), Αυστραλιανοί επιστήμονες συσχέτισαν την τηλεθέαση με τη μεγάλη αύξηση της μυωπίας σε παγκόσμιο επίπεδο. Στη Νοτιοανατολική Ασία το 80% των παιδιών ηλικίας 18 ετών έχει μυωπία, τεράστια αύξηση σε σχέση με το 30% που ήταν πριν από 25 χρόνια. Είναι διαπιστωμένη λοιπόν η μεγάλη αύξηση της μυωπίας που προκαλεί η χρόνια τηλεθέαση, ενώ η ταχεία εναλλαγή εικόνας και ήχου όπως σε πολλές σειρές κινουμένων σχεδίων μπορεί να προκαλέσει σε ευαίσθητα άτομα επεισόδια επιληψίας και εγκεφαλίτιδας Ψυχικές επιρροές Και βέβαια οι μελέτες αυτές έρχονται απλώς να συμπληρώσουν την εικόνα από παλαιότερες μελέτες για την επίδραση της τηλεθέασης στη ψυχική υγεία των παιδιών και όχι μόνο. Είναι τεκμηριωμένο ότι η επιθετικότητα των παιδιών είναι ανάλογη του χρόνου που αυτά ξοδεύουν μπροστά στην τηλεόραση. Ο καθημερινός βομβαρδισμός της τρυφερής νεολαίας με ένα πλήθος μη επεξεργάσιμων και άκρως επικίνδυνων εικόνων και πληροφοριών, με ταυτόχρονη προβολή λανθασμένων προτύπων και αξιών δημιουργούν κοινωνίες απανθρώπων, με σύνδρομα ανασφάλειας και επιθετικότητας, που όλο και πιο συχνά θα ανιχνεύουμε. Υπάρχουν βέβαια και αξιόλογες εκπομπές που όμως είναι τόσο σπάνιες ώστε αποτελούν την εξαίρεση που επιβεβαιώνει το κανόνα. Page 2 of 9

3 Απομόνωση Τα μέλη της οικογένειας αντί να αφιερώνουν χρόνο να συνομιλούν μεταξύ τους και να αναπτύσσουν υγιείς διαπροσωπικές σχέσεις περνούν ώρες αμίλητοι μπροστά στην τηλεόραση. Κατάθλιψη Οπως φάνηκε μέσα από συνεντεύξεις με το κοινό, πολλοί αποφεύγουν συνειδητά τις ειδήσεις, γιατί τους προκαλούν άγχος και απέχθεια, τους οδηγούν στην κατάθλιψη. «Χαρακτηριστικά θυμάμαι τη φράση μια κοπέλας, ότι όταν βλέπει τηλεόραση είναι σαν να πενθεί διαρκώς. Όπως γνωρίζουν οι ψυχολόγοι, το παρατεταμένο εσωτερικευμένο πένθος είναι κλινικό σύμπτωμα της κατάθλιψης. Επιθετικότητα Ένα μεγάλο πρόβλημα σήμερα είναι η επιθετικότητα των παιδιών και εφήβων. Οι επιστήμονες αποφάνθηκαν ότι κατά μεγάλο ποσοστό οφείλεται στην τηλεόραση και μάλιστα είναι ανάλογη του χρόνου τηλεθέασης. Από εταιρείες δημοσκοπήσεων έχει βρεθεί ότι παιδιά ηλικίας 2-6 χρόνων δαπανούν 2-5 ώρες την ημέρα, κατά μέσο όρο, μπροστά στην τηλεόραση. Ο Λόγος του Θεού μας ενημερώνει : «Μη πλανάσθε, ο Θεός δεν εμπαίζεται επειδή ό,τι αν σπείρη ο άνθρωπος, τούτο και θέλει θερίσει» (Γαλάτες 6:7). Και αυτό που σπείρεται μέσα στην παιδική ψυχή με την τηλεόραση είναι καταστροφικό. Σε ένα Σαββατοκύριακο, παιδιά έως 12 ετών, κατά τους μετριότερους υπολογισμούς, παρακολουθούν 111 συμπλοκές, 23 φόνους, 17 σωματικές βλάβες, 38 εμπρησμούς και 25 ερεθίσματα σεξουαλικής υφής. Ένα παιδί που βλέπει κατά μέσο όρο 27 ώρες την εβδομάδα τηλεόραση, θα έχει δει μέχρι την ηλικία των δεκαοκτώ ετών σκηνές βίας και φόνους. Μίμηση Καθιέρωση προτύπων Τα παιδιά αντιγράφουν αυτές τις βίαιες συμπεριφορές (χαστούκια, γροθιές, άγριες φωνές κλπ) και τις εφαρμόζουν στην καθημερινή τους ζωή. Εφτά στα δέκα άτομα αποδίδουν την αύξηση της εγκληματικότητας των νέων στη συχνή και συστηματική παρουσίαση σκηνών βίας, απάτης, κλοπής, διαρρήξεων από την τηλεόραση. Από 100 νεαρούς που κατηγορήθηκαν για εγκληματικές πράξεις οι 22 ομολόγησαν ότι είχαν αντιγράψει πιστά σκηνές που έδειξε η τηλεόραση. Με την τηλεόραση επιβάλλονται ήρωες πολύ χαμηλής ηθικής αξίας, που όμως γίνονται πρότυπα του ντυσίματος, της ομιλίας και του τρόπου σκέψης των παιδιών. Μάλιστα η επίδραση των τηλεοπτικών προγραμμάτων στην παιδική ψυχή είναι τόσο μεγάλη που εκτοπίζει από τη συνείδηση του παιδιού κάθε άλλη αυθεντία (γονιού, δασκάλου). Ο Τζορτζ Γκέρμπνερ πρώην κοσμήτορας της Σχολής Eπικοινωνίας του Πανεπιστημίου της Πενσυλβανίας, μελέτησε τριάντα χρόνια τώρα την τηλεόραση. H μικρή οθόνη, είπε, προσφέρει μια εικόνα του κόσμου βίαια, άγρια, καταπιεστική, επικίνδυνη και ανακριβή. Tην θεωρεί τοξικό απόβλητο των δυνάμεων της αγοράς που αφήνιασε. Tο μέσο αυτό, είπε, ενώ έχει τη δυνατότητα να εμπλουτίσει τον πολιτισμό, εκτρέφει τον φόβο και τον πανικό. Page 3 of 9

4 Aν αυτά συναντήσουν στο μέλλον και οικονομικές υφέσεις, μπορούν τελικά να υπονομεύσουν τη Δημοκρατία. (Καθημερινή ). Η σύγχρονη λοιπόν Ιατρική επιστήμη κρούει δυνατά το κώδωνα του κινδύνου από τις συνέπειες της παρατεταμένης έκθεσης στην τηλεόραση και τα DVD. (Α. Περάκης) «Η τηλεόραση είναι μια επικίνδυνη πηγή πληροφοριών, παρουσιάζει ψευδείς και εξωπραγματικές αντιλήψεις, δεν διαθέτει ένα συνεπές σύστημα αξιών, με εξαίρεση τον καταναλωτισμό, και αποτελεί μέσο για τη χειρότερη κοινωνικοποίηση. Η ζημιά που προκαλεί είναι ατομική, κοινωνική, σωματική και διανοητική». ( J. Condry, ψυχολόγος, επικοινωνιολόγος) Iσως βέβαια δεν είναι αναγκαίο να αναζητήσουμε τις αιτίες της τηλεοπτικής γοητείας σε βιολογικούς παράγοντες. «Eγχρωμη TV, ασπρόμαυρη ζωή», έγραφε ένα σύνθημα στους τοίχους. Iσως λοιπόν, πριν καταδικάσουμε την τηλεόραση, που κάτω από άλλες συνθήκες θα μπορούσε να είναι ένα μέσο ψυχαγωγικό και εκπολιτιστικό, ας προβληματιστούμε για τη μουντή και άχαρη ζωή, η οποία συχνά μοιάζει ακόμα πιο ανιαρή και χυδαία από το κάθε μπιγκ μπράδερ. Aς αντιδράσουμε για τους κοινωνικούς όρους της εργασιακής εξουθένωσης και της διαπροσωπικής απομόνωσης, που μετατρέπει και τα σκουπίδια της TV σε διαμάντια σε τιμή ευκαιρίας (Γιάννης Ελαφρός, «Καθημερινή» ) Τηλεόραση & Εθισμός Στατιστικά Σύμφωνα με πρόσφατες έρευνες της AGB Hellas, ο συνήθης χώρος λειτουργίας της συσκευής είναι το καθιστικό-τραπεζαρία για το 87,4% των Ελλήνων, το υπνοδωμάτιο ενηλίκων για το 7,8% και η κουζίνα για το 4,1%. Στη χώρα μας η πλειοψηφία των οικογενειών κατέχει τουλάχιστον μία συσκευή, ενώ το 43,7% έχει και δεύτερη. Από την ίδια έρευνα προκύπτει ότι οι πιο ηλικιωμένοι παρακολουθούν περισσότερο τηλεόραση, ενώ οι νεότεροι, ετών, λιγότερο. Κάθε Νεοέλληνας περνά μαζί της περίπου 14 χρόνια της ζωής του -240 λεπτά ημερησίως επί 75 χρόνια-, συνεπώς η TV αποτελεί την πιο δημοφιλή, χρονοβόρα και ενίοτε επιβλαβή ψυχαγωγική δραστηριότητα για την πλειοψηφία των Ελλήνων. Εθισμός Eίναι τελικά η τηλεόραση «ναρκωτικό», που προκαλεί εθισμό κλινικού τύπου; Page 4 of 9

5 Mια τέτοια υπόθεση δεν είχε απασχολήσει μέχρι τώρα τους ερευνητές, παρά μόνο με τη μεταφορική της έννοια. Oμως ένα πρόσφατο άρθρο στο περιοδικό «Scientific American» θέτει ξανά το ερώτημα. Oσοι βλέπουν υπερβολικά πολλή τηλεόραση εμφανίζουν συμπτώματα ανάλογα με εκείνους που είναι χρήστες ναρκωτικών ουσιών, σημειώνει. Mάλιστα, οι συγκεκριμένοι επιστήμονες υποστηρίζουν ότι υπάρχει μια ενστικτώδης βιολογική αντίδραση του ανθρώπου, η «αντίδραση προσανατολισμού», που δημιουργεί μία έλξη προς μία συσκευή, όπως η τηλεόραση, που εκπέμπει έντονα χρώματα και ήχους, με απότομες εναλλαγές σκηνών και ακουσμάτων. Αμέσως μόλις ανοίξει κάποιος την τηλεόραση νιώθει χαλαρωμένος. Επειδή όμως αυτή η αίσθηση κρατάει όσο διάστημα παρακολουθεί την οθόνη και χάνεται αμέσως μετά, πολλοί συνδέουν τη χαλάρωση με την τηλεθέαση. Ο εθισμός στα ναρκωτικά λειτουργεί με παρόμοιο τρόπο. Eνα ηρεμιστικό, του οποίου η επίδραση χάνεται γρήγορα, γεννάει μεγαλύτερη εξάρτηση από ένα άλλο που αποβάλλεται από το σώμα αργά αργά. Με τον ίδιο τρόπο οι τηλεθεατές μαθαίνουν ότι θα αισθανθούν λιγότερο χαλαροί εάν σταματήσουν να βλέπουν τηλεόραση. Η τηλεθέαση προκαλεί νέα τηλεθέαση. (ΠΗΓΗ: «Καθημερινή» 17/03/2002) Είναι μια πολύ ιδιότυπη ψυχαγωγική δραστηριότητα, αφού η πλειοψηφία των τηλεθεατών παραπονιούνται και φτάνουν στο σημείο να παραδεχτούν ότι ενώ πολύ θα το ήθελαν, τους είναι αδύνατο να ζήσουν χωρίς αυτή, ακριβώς όπως συμβαίνει και με άλλα εξαρτησιογόνα όπως τα τσιγάρα, τα ναρκωτικά, το αλκοόλ κ.λπ. Η TV διαθέτει πράγματι κάποια τυπικά χαρακτηριστικά αυτού που οι ψυχολόγοι περιγράφουν ως ψυχολογική εξάρτηση: τη χρησιμοποιούμε συστηματικά για μεγάλα χρονικά διαστήματα και περισσότερο απ' όσο θα θέλαμε, προσπαθούμε -συνήθως ανεπιτυχώς- να περιορίσουμε τη χρήση της, παραμελούμε για χάρη της άλλες σημαντικές κοινωνικές δραστηριότητες κι όταν κάποιος σταματά να τη χρησιμοποιεί εμφανίζεται το τυπικό σύνδρομο στέρησης. Υστερικές αντιδράσεις Έρευνες που διενεργήθηκαν πριν από σαράντα χρόνια έδειξαν ότι ορισμένες οικογένειες που έμειναν για λίγο καιρό χωρίς τηλεόραση λόγω βλάβης, εμφάνισαν έντονες υστερικές αντιδράσεις για αρκετές μέρες, όπως συμβαίνει με τους ναρκομανείς όταν έχουν σύνδρομο στέρησης. Πρόσφατα ένας Αμερικανός δικαστής αναγκάστηκε να αναθεωρήσει την ποινή που επέβαλε σ' έναν κλέφτη επειδή θεωρήθηκε υπερβολικά αυστηρή και απάνθρωπη: έξι μήνες κατ' οίκον κράτηση, χωρίς TV. Είμαστε, άλλοι περισσότερο κι άλλοι λιγότερο, τηλεξαρτημένοι; Ο Ρόμπερτ Κιούμπι, διευθυντής του Κέντρου Μελέτης ΜΜΕ στο Rutgers University και ο Μιχαήλ Τσικσενμιχάλι, καθηγητής ψυχολογίας στο Claremont Graduate University, επιχείρησαν να απαντήσουν σ' αυτό το ερώτημα μ' ένα άρθρο που δημοσιεύτηκε πρόσφατα στο περιοδικό Scientific American. Οι έρευνές τους βασίστηκαν στη Μέθοδο Δειγματοληψίας Βιωμάτων (ESM). Αυτή επιτρέπει τη λεπτομερή καταγραφή των καθημερινών βιωμάτων των ατόμων, κάτι σαν στιγμιαία φωτογράφιση των εκάστοτε συναισθημάτων μας. Page 5 of 9

6 Στα πλοκάμια της τηλεξάρτησης Στις έρευνες αυτές ορισμένα προεπιλεγμένα άτομα φορούσαν ένα ειδικό ρολόιχρονόμετρο. Κάθε φορά που αυτό κουδούνιζε έπρεπε να συμπληρώσουν μέσα σε είκοσι λεπτά μια καρτέλα, περιγράφοντας τη διάθεσή τους. Για να την περιγράψουν αξιόπιστα έπρεπε να βαθμολογήσουν τη διάθεσή τους βάσει σαράντα μεταβλητών: καλή διάθεση, ανία, αυτοσυγκέντρωση, ενδιαφέρον, έλεγχος της κατάστασης κ.ά. Η πιο θετική συναισθηματική κατάσταση από τις οχτώ βασικές που εντόπισαν μ' αυτή τη μέθοδο είναι και η πιο θεμελιώδης για την ανάπτυξή μας. Αυτή η βέλτιστη εμπειρία είναι η κατάσταση εκείνη που μας συνεπαίρνει ολοκληρωτικά και νιώθουμε ότι μπορούμε να φέρουμε εις πέρας οποιαδήποτε εργασία, όσο δύσκολη κι αν είναι. Φωτογραφημένα με τη μέθοδο ESM, τα άτομα που παρακολουθούσαν τηλεόραση δήλωναν ότι αισθάνονται χαλαρωμένα και παθητικά. Η χαλάρωση ήταν πράγματι βαθιά, γεγονός που αποδεικνύεται από το ότι όταν το θέαμα δεν τους ενέπλεκε συναισθηματικά ο καρδιακός παλμός και η κατανάλωση θερμίδων έπεφταν στην ελάχιστη τιμή (63 θερμίδες την ώρα), λιγότερες από το μεταβολισμό κατά τη διάρκεια της συνήθους ανάπαυσης. Επίσης αποδείχθηκε ότι το ηλεκτροεγκεφαλογράφημα ενός τηλεθεατή είναι εντυπωσιακά όμοιο μ' εκείνο ενός ατόμου που είναι έτοιμο να αποκοιμηθεί. Το πιο ενδιαφέρον όμως είναι ότι η χαλάρωση εξαφανίζεται μόλις κλείνει η τηλεόραση, ενώ η παθητικότητα και η εξασθένιση της προσοχής συνεχίζονται. Ο τηλεθεατής λοιπόν, "αποπλανημένος και εγκαταλειμμένος", αισθάνεται από τη μια ότι η τηλεόραση του απομυζά κάθε ρανίδα ζωτικότητας και ενέργειας που διαθέτει κι από την άλλη ο φόβος ότι θα νιώσει λιγότερο χαλαρός τον οδηγεί στο να βλέπει ακόμα περισσότερο TV. Πρόκειται για ένα μηχανισμό ενίσχυσης, τυπικό της ψυχολογικής εξάρτησης. Χάρη σ' αυτόν η μισή ώρα τηλεοπτικών ειδήσεων γίνεται άνετα ένα πεντάωρο συνεχούς τηλεθέασης. Ποια συμπτώματα παρουσιάζουν οι τηλε-εξαρτημένοι Ποιες είναι οι επιδράσεις στη συμπεριφορά όσων βλέπουν πολλή τηλεόραση; Ο Ρόμπερτ Ντ. Μακιλγουέρθ μελέτησε όσους δηλώνουν σε έρευνες ότι αισθάνονται εθισμένοι από την τηλεόραση. Σύμφωνα με τα συμπεράσματά του οι τηλε-εξαρτημένοι βαριούνται πιο εύκολα, δυσκολεύονται να συγκεντρωθούν, συμμετέχουν πολύ λιγότερο σε κοινωνικές και αθλητικές δραστηριότητες, ενώ είναι παχύτεροι από όσους βλέπουν λιγότερο τηλεόραση. Πολλοί από αυτούς δήλωσαν ότι ανοίγουν την τηλεόραση όταν θέλουν να αποφύγουν δυσάρεστες σκέψεις. Εδώ προκύπτει το γνωστό δίλημμα: «Κολλάνε» οι άνθρωποι στην TV επειδή βαριούνται και νιώθουν μοναξιά ή αρχίζουν να βαριούνται και να αισθάνονται μόνοι επειδή βλέπουν υπερβολικά πολλή τηλεόραση; Eίναι φανερό ότι οι αιτίες της τηλε-μανίας πρέπει να αναζητηθούν στην πραγματική ζωή. Aλλά από κει και πέρα το ίδιο το αποτέλεσμα μετατρέπεται σε αιτία. Πριν από 25 χρόνια ένας μελετητής από το Πανεπιστήμιο της Βρετανικής Κολομβίας μελέτησε τις συνέπειες της εισόδου της TV σε μια ορεινή κοινότητα στην οποία δεν υπήρχε μέχρι τότε μικρή οθόνη. H δημιουργικότητα και η ικανότητα των ανθρώπων να αντιμετωπίζουν προβλήματα έπεσε. Page 6 of 9

7 Για πολλούς, οι πιο εμφανείς ομοιότητες μεταξύ εθισμού στην τηλεόραση και εξάρτησης από τα ναρκωτικά παρουσιάζονται σε όσους μειώσουν την τηλεθέαση. Πριν από σαράντα χρόνια, μελετήθηκαν στο Σικάγο οικογένειες των οποίων οι συσκευές χάλασαν. Τότε δεν υπήρχε παρά μόνο μία τηλεόραση σε κάθε σπίτι, έτσι η επαφή με τον μαγικό κόσμο της TV διακοπτόταν. «Η οικογένεια γυρνούσε γύρω γύρω, όπως μία κότα χωρίς κεφάλι. Συχνά ούρλιαζαν ο ένας στον άλλο, ενώ δεν μπορούσαν να κάνουν τίποτα άλλο, ούτε καν να παίξουν. Hταν τρομερό. Η τηλεόραση ήταν κομμάτι του εαυτού τους»! Hδη πριν από σαράντα χρόνια... Παρόμοια συμπτώματα παρουσιάστηκαν σε οικογένειες (όχι σε όλες) που δέχτηκαν να μπουν σε κάποιο πρόγραμμα διαβίωσης χωρίς τηλεόραση. Aν και η διάρκεια δεν ήταν μεγάλη, ένας μήνας ή μία εβδομάδα, μερικοί δεν άντεξαν και διέκοψαν το πρόγραμμα, χάνοντας και τη σχετική αμοιβή. Φυσικά αυτό δεν σημαίνει ότι δεν μπορεί κάποιος να απεξαρτηθεί από την υπερβολική κατανάλωση τηλεοπτικού θεάματος. «Συνήθως οι πρώτες μέρες, η πρώτη εβδομάδα, είναι δύσκολες. Μετά αναπτύσσονται άλλου τύπου δραστηριότητες», υποστηρίζει ο Τσαρλς Γουίνικ, του Πανεπιστημίου της Νέας Υόρκης. Εξήγηση της εξάρτησης «Aντίδραση προσανατολισμού» Αλλά γιατί η τηλεόραση μας κατακτά; Σύμφωνα με τους αρθρογράφους η έλξη φαίνεται να προέρχεται από τη βιολογική «αντίδραση προσανατολισμού», που πρωτοπεριγράφηκε από τον Ιβάν Παβλόφ το Πρόκειται για την ενστικτώδη αντίδραση σε κάθε ξαφνικό ερέθισμα, μια ευαισθησία σε απότομες κινήσεις ή αρπακτικές απειλές. Τυπικές εκδηλώσεις της είναι η διαστολή των αιμοφόρων αγγείων του εγκεφάλου, η επιβράδυνση του παλμού της καρδιάς και το σφίξιμο των αιμο-αγγείων των μυών. Συνολικά, ο εγκέφαλος υπερδραστηριοποιείται, έτσι ώστε να συγκεντρώσει και να επεξεργαστεί στοιχεία της νέας κατάστασης, ενώ το υπόλοιπο σώμα ηρεμεί. Oι απόψεις αυτές γενικεύουν μια έρευνα του Πανεπιστημίου του Στάνφορντ του 1986, που μελετούσε την επίδραση των ειδικών τεχνικών του μοντάζ της τηλεόρασης (κοψίματα, ζουμ, ξαφνικοί ήχοι, αλλαγές οπτικών γωνιών κ.λπ.) στην αντίδραση προσανατολισμού. Το αποτέλεσμα ήταν εντυπωσιακό, αφού φάνηκε ότι αυτά τα τρικ επιδρούν στην ενεργοποίηση των εγκεφαλικών κυμάτων. «Είναι η μορφή και όχι το περιεχόμενο που κάνει την τηλεόραση μοναδική», υπογράμμισαν οι ερευνητές. Mπορεί να γίνει επικίνδυνη Aλλά από τότε οι επιστήμονες έχουν προχωρήσει. Μία έρευνα του Πανεπιστημίου της Ιντιάνα έδειξε ότι αμέσως έπειτα από ένα ερέθισμα προσανατολισμού ο καρδιακός ρυθμός ανεβαίνει για τέσσερα με έξι δευτερόλεπτα, ενώ διαρκείς επεμβάσεις με μουσική και αλλαγές στο μοντάζ μπορεί να μονιμοποιήσουν τις καταστάσεις. Παρόμοιες είναι οι επιδράσεις και των βίντεο-γκέιμς. Το 1997, 700 παιδιά στην Ιαπωνία οδηγήθηκαν ταυτόχρονα στο νοσοκομείο, υποφέροντας από «επιληπτική κρίση η οποία προκλήθηκε από οπτικά φαινόμενα». Aιτία ήταν μία εκπομπή Πόκεμον που παρακολουθούσαν στην Page 7 of 9

8 τηλεόραση. Kάτω από ορισμένες συνθήκες λοιπόν η υπερβολική τελεθέαση μπορεί να γίνει και άμεσα επικίνδυνη. Αν και πολλά από τα προβλήματα που προκαλεί η υπερβολική τηλεθέαση μοιάζουν με αυτά της εξάρτησης, πολλοί επιστήμονες δεν δέχονται τον όρο. Ο Ρόμπερτ Ντ. Μακιλγουέρθ, από το Πανεπιστήμιο της Μανιτόμπα, υποστηρίζει ότι «απέχει ακόμα από το να χαρακτηριστεί κλινική περίπτωση σημαντικής βλάβης». Αλλά άσχετα από το εάν οι επιστήμονες θα κατατάξουν ή όχι κάποιους στην κατηγορία των τηλε-εθισμένων, το σίγουρο είναι ότι εκατομμύρια άνθρωποι δεν μπορούν να ελέγξουν το πόση ώρα περνούν μπροστά στο χαζοκούτι. (ΠΗΓΗ: «Καθημερινή» 17/03/2002) Αμφισβητήσεις της εξάρτησης Kαι πού είναι το πρόβλημα, ρωτάνε ορισμένοι σχολιαστές; Oι άνθρωποι θέλουν να βλέπουν τηλεόραση και απλά πραγματοποιούν τις επιθυμίες τους. Αλλά, εάν τα πράγματα ήταν τόσο απλά, γιατί είναι τόσο πολλοί εκείνοι που δυσανασχετούν με το πόση τηλεόραση βλέπουν; Σε δύο μεγάλες έρευνες του Ινστιτούτου Γκάλοπ, το 1992 και το 1999, το 40% των ενηλίκων και το 70% των εφήβων απαντούν ότι περνούν υπερβολικά πολύ χρόνο στην τηλεόραση. Σε άλλες έρευνες, ένα 10% των ενηλίκων αυτοχαρακτηρίζονται εξαρτημένοι από την τηλεόραση. H ειρωνεία είναι ότι εκείνοι που βλέπουν περισσότερο τηλεόραση είναι συνήθως και οι λιγότερο ικανοποιημένοι. Στην προαναφερθείσα έρευνα, άτομα που παρακολουθούσαν τηλεόραση τέσσερις ώρες την ημέρα κατά μέσο όρο ήταν λιγότερο ικανοποιημένοι από όσους έβλεπαν δύο ώρες. Συχνά υπάρχει και ένα συναίσθημα ενοχής, για το ότι δεν κάνουν κάτι πιο παραγωγικό. Πνευματική σκοπιά Είναι όμως οι παραπάνω οι μόνοι κίνδυνοι; Από πνευματικής πλευράς ο μεγαλύτερος κίνδυνος προέρχεται από τα μηνύματα του κόσμου τούτου που προσπαθούν να αλλοτριώσουν το μήνυμα του Ευαγγελίου στην ψυχή και το νου των παιδιών. Τα παιδιά θα εκτεθούν σε ανθρώπινες φιλοσοφίες, για παράδειγμα ότι ο κόσμος έγινε από μόνος του και ότι προερχόμαστε από την αμοιβάδα και τον πίθηκο. Τα πρότυπα επίσης που εκτίθενται είναι πλέον κατά τα «νόμιμα των εθνών» και αντίθετα με την αλήθεια του Λόγου του Θεού. «Δεν δύνασθε να πίνητε το ποτήριον του Κυρίου και το ποτήριον των δαιμονίων δεν δύνασθε να ήσθε μέτοχοι της τραπέζης του Κυρίου και της τραπέζης των δαιμονίων. Ή τον Κύριον θέλομεν να διεγείρωμεν εις ζηλοτυπίαν; μήπως είμεθα ισχυρότεροι αυτού; Πάντα είναι εις την εξουσίαν μου αλλά πάντα δεν συμφέρουσι πάντα είναι εις την εξουσίαν μου, αλλά πάντα δεν οικοδομούσι». (Α Κορ. ι 21-23) Θα υπάρχουν πιθανώς και σωστά προγράμματα αλλά πρέπει να επαγρυπνούμε. Page 8 of 9

9 «Δύναταί τις να βάλη πυρ εις τον κόλπον αυτού, και τα ιμάτια αυτού να μη καώσι; Δύναταί τις να περιπατήση επ' ανθράκων πυρός, και οι πόδες αυτού να μη κατακαώσιν;» (Παρ. ς 27-28) Χάσιμο χρόνου: «Προσέχετε λοιπόν πως να περιπατήτε ακριβώς, μη ως άσοφοι, αλλ' ως σοφοί, εξαγοραζόμενοι τον καιρόν, διότι αι ημέραι είναι πονηραί». (Εφες. ε 15-16) ΠΗΓΕΣ: Page 9 of 9