Ο Κιάδνο ησλ Αιθννινχρσλ Πνηψλ ζηελ Διιάδα: Πξνβιήκαηα θαη Πξννπηηθέο

Transcript

1 Κύριο ΙΓΡΥΜΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ & ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΔΡΔΥΝΩΝ FOUNDATION FOR ECONOMIC & INDUSTRIAL RESEARCH Τ. Καρατάσου 11, Αθήνα, Tηλ.: , Fax: , 11 T. Karatassou, Athens, Greece, Tel.: , Fax: Ο Κιάδνο ησλ Αιθννινχρσλ Πνηψλ ζηελ Διιάδα: Πξνβιήκαηα θαη Πξννπηηθέο Γεθέκβξηνο 2011

2 Ο Κιάδνο ησλ Αιθννινχρσλ Πνηψλ ζηελ Διιάδα: Πξνβιήκαηα θαη Πξννπηηθέο Σν Ίδξπκα Οηθνλνκηθψλ θαη Βηνκεραληθψλ Δξεπλψλ είλαη ηδησηηθφο, κε θεξδνζθνπηθφο, θνηλσθειήο εξεπλεηηθφο νξγαληζκφο. Ηδξχζεθε κε ζθνπφ λα πξνσζεί ηελ επηζηεκνληθή έξεπλα γηα ηα ηξέρνληα θαη αλαδπφκελα πξνβιήκαηα ηεο ειιεληθήο νηθνλνκίαο θαη λα παξέρεη αληηθεηκεληθή πιεξνθφξεζε θαη λα δηαηππψλεη πξνηάζεηο νη νπνίεο είλαη ρξήζηκεο ζηε δηακφξθσζε πνιηηηθήο. Ζ παξνχζα κειέηε εθπνλήζεθε απφ ηνπο: Γξεγφξε Ξαχινπ Γηψξγν Καληάηε Svetoslav Danchev Χορηγός ΕΝΕΑΠ Ένωση Επιτειρήσεων Αλκοολούτων Ποτών Copyright 2011 Ίδξπκα Νηθνλνκηθψλ & Βηνκεραληθψλ Δξεπλψλ Απαγνξεχεηαη ε κε νηνλδήπνηε ηξφπν αλαηχπσζε ή κεηάθξαζε νπνηνπδήπνηε κέξνπο ηεο κειέηεο, ρσξίο ηελ άδεηα ηνπ εθδφηε. Ίδξπκα Οηθνλνκηθψλ θαη Βηνκεραληθψλ Δξεπλψλ (IOBE) Ρζάκε Θαξαηάζνπ 11, Αζήλα Tει.: ( ), Fax: ( & ) - URL: 2

3 Ο Κιάδνο ησλ Αιθννινχρσλ Πνηψλ ζηελ Διιάδα: Πξνβιήκαηα θαη Πξννπηηθέο Πεξηερφκελα ΠΔΡΙΛΗΦΗ Δηζαγσγή Βαζηθά ραξαθηεξηζηηθά θαη κεγέζε ηνπ θιάδνπ ησλ αιθννινχρσλ πνηψλ Νξηνζέηεζε ησλ πξντφλησλ θαη ηνπ θιάδνπ ησλ αιθννινχρσλ πνηψλ Ζ αιπζίδα αμίαο ηνπ θιάδνπ αιθννινχρσλ πνηψλ Βαζηθά νηθνλνκηθά κεγέζε θιάδνπ αιθννινχρσλ πνηψλ Ν αληίθηππνο ηνπ θιάδνπ ησλ αιθννινχρσλ πνηψλ ζηελ ειιεληθή νηθνλνκία Κχξηεο Σάζεηο θαη εμειίμεηο ζηνλ θιάδν ησλ αιθννινχρσλ πνηψλ Δμέιημε πσιήζεσλ Σξεκαηννηθνλνκηθά απνηειέζκαηα εηζαγσγηθψλ εηαηξεηψλ θαη εηαηξεηψλ ρνλδξηθνχ εκπνξίνπ πνηψλ Θχξηνη πξνζδηνξηζηηθνί παξάγνληεο ησλ εμειίμεσλ ζηελ αγνξά αιθννινχρσλ πνηψλ πφδεηγκα δήηεζεο αιθννινχρσλ πνηψλ Δπηπηψζεηο απφ ηελ πηψζε ηεο αγνξάο αιθννινχρσλ πνηψλ Φνξνινγηθή πνιηηηθή ζηνλ θιάδν ησλ αιθννινχρσλ πνηψλ: ηξεβιψζεηο θαη δεκνζηνλνκηθφ απνηέιεζκα Ζ θνξνινγηθή πνιηηηθή ζηα αιθννινχρα πνηά Φνξνινγία αιθννινχρσλ πνηψλ θαη ηηκέο ιηαληθήο πψιεζεο Ινηπέο επηπηψζεηο απφ ηελ αχμεζε ηνπ ζπληειεζηή ΔΦΘΝΞ ζηα αιθννινχρα πνηά Φνξνινγηθά έζνδα απφ ηα αιθννινχρα πνηά Ζ επίπησζε θφξνπ ζηηο θαηεγνξίεο νηλνπλεπκαησδψλ πνηψλ ελάξηα επαλαπξνζδηνξηζκνχ ηεο θνξνινγηθήο πνιηηηθήο ζηα αιθννινχρα πνηά Αλάιπζε ζελαξίσλ Απνηειέζκαηα ζελαξίνπ αλαθνξάο Πελάξην ζηαδηαθήο απνθιηκάθσζεο ηνπ ΔΦΘΝΞ Πξνηεηλφκελα κέηξα γηα ηε βησζηκφηεηα θαη αλάπηπμε ηνπ θιάδνπ ησλ αιθννινχρσλ πνηψλ Βηβιηνγξαθία Παξάξηεκα

4 Πεξηερφκελα Καηάινγνο Πηλάθσλ Ξίλαθαο 2.1. Βαζηθά κεγέζε ζηελ εθνδηαζηηθή αιπζίδα ηνπ θιάδνπ ησλ αιθννινχρσλ πνηψλ Ξίλαθαο 2.2: Βαζηθά νηθνλνκηθά κεγέζε εηζαγσγηθψλ εηαηξεηψλ Ξίλαθαο 2.3. Ππλνιηθή επίδξαζε θιάδνπ αιθννινχρσλ πνηψλ ζηελ ειιεληθή νηθνλνκία (2010) Ξίλαθαο 3.1. Κεηαβνιή αληίθηππνπ θιάδνπ αιθννινχρσλ πνηψλ ζηελ ειιεληθή νηθνλνκία Ξίλαθαο 4.1. Σξνλνιφγην θνξνινγηθψλ κεηαβνιψλ ζηα νηλνπλεπκαηψδε πνηά Ξίλαθαο 4.2. Δηδηθφο Φφξνο αλά πνζφηεηα ζεξβηξίζκαηνο Ξίλαθαο 5.1. Βαζηθέο πνζέζεηο Ξίλαθαο 5.2. πνζέζεηο Βαζηθνχ Πελαξίνπ (Γηαηήξεζε Φφξνπ) Ξίλαθαο 5.3. Δπηπηψζεηο ζηα δεκφζηα έζνδα θαη ζηελ απαζρφιεζε Ξίλαθαο 5.4. πνζέζεηο Πελαξίνπ 2 (Κείσζε Φφξνπ) Ξίλαθαο 5.5. Γηαθνξά εζφδσλ ζε ζχγθξηζε κε ην βαζηθφ ζελάξην Ξίλαθαο 7.1. Γηαξζξσηηθά ζηνηρεία θιάδσλ ζηελ αιπζίδα αμίαο πνηψλ Ξίλαθαο 7.2. Σξεκαηννηθνλνκηθά ζηνηρεία Δηζαγσγηθψλ εηαηξεηψλ Ξίλαθαο 7.3. Αξηζκνδείθηεο Δηζαγσγηθψλ Δηαηξεηψλ Ξίλαθαο 7.4. Σξεκαηννηθνλνκηθά ζηνηρεία εηαηξεηψλ Σνλδξηθνχ Δκπνξίνπ Αιθννινχρσλ Ξνηψλ Ξίλαθαο 7.5. Αξηζκνδείθηεο εηαηξεηψλ Σνλδξηθνχ Δκπνξίνπ Αιθννινχρσλ Ξνηψλ Ξίλαθαο 7.6. Απνηειέζκαηα ππνδείγκαηνο δήηεζεο off trade Ξίλαθαο 7.7. Απνηειέζκαηα ππνδείγκαηνο δήηεζεο on trade Καηάινγνο Γηαγξακκάησλ Γηάγξακκα 3.1. Ξσιήζεηο αιθννινχρσλ πνηψλ (ζε εθ. θηάιεο)* Γηάγξακκα 3.2. Κεηαβνιή πσιήζεσλ αιθννινχρσλ πνηψλ (1ν ηεηξάκελν) Γηάγξακκα 3.3. Οπζκνί κεηαβνιήο φγθνπ πσιήζεσλ νηλνπλεπκαησδψλ πνηψλ Γηάγξακκα 3.4. Πχλζεζε θαηαλάισζεο νηλνπλεπκαησδψλ πνηψλ Γηάγξακκα 3.5. Δμέιημε Θαηαλάισζεο On - Off Trade Αιθννινχρσλ πνηψλ Γηάγξακκα 3.6. Δμέιημε Θαηαλάισζεο ζηα On θαη Off Trade θαλάιηα δηάζεζεο αιθννινχρσλ πνηψλ Γηάγξακκα 3.7. Θχθινο Δξγαζηψλ θαη Θαζαξά Θέξδε Δηζαγσγέσλ Γηάγξακκα 3.8. Αξηζκνδείθηεο Δηζαγσγέσλ Γηάγξακκα 3.9. Θχθινο Δξγαζηψλ θαη Θαζαξά Θέξδε ζην Σνλδξηθφ Δκπφξην Γηάγξακκα Αξηζκνδείθηεο Σνλδξηθνχ Δκπνξίνπ Γηάγξακκα Οπζκνί κεηαβνιήο ΑΔΞ θαη Θαηαλαισηηθήο Γαπάλεο Γηάγξακκα Γείθηεο Θαηαλαισηηθήο εκπηζηνζχλεο Γηάγξακκα Γείθηεο Ρηκψλ Αιθννινχρσλ Ξνηψλ (Έηνο βάζεο: 2009=100) Γηάγξακκα Δθηηκήζεηο γηα ηε κεηαβνιή κεγεζψλ ηεο νηθνλνκίαο ιφγσ ηεο πηψζεο ηεο αγνξάο αιθννινχρσλ πνηψλ ην Γηάγξακκα Κεηαβνιή Ξξνζηηζέκελεο αμίαο off trade θαη on trade Γηάγξακκα 4.1. Δμέιημε ΔΦΘΝΞ Γηάγξακκα 4.2. Γνκή ηηκήο αιθννινχρνπ πνηνχ (ζε επξψ) Γηάγξακκα 4.3. Πχλζεζε ηειηθήο ηηκήο ελφο ηππηθνχ αιθννινχρνπ πνηνχ Γηάγξακκα 4.4. Κεηαβνιή Θαηαλάισζεο Γηάγξακκα 4.5. Κεηαβνιέο ηηκψλ θαη θαηαλάισζεο Γηάγξακκα 4.6. Ππγθξηηηθά Δπίπεδα Ρηκψλ Νηλνπλεπκαησδψλ Ξνηψλ, Γηάγξακκα 4.7. Δηδηθφο Φφξνο αιθννινχρσλ πνηψλ (Κεζνγεηαθέο Σψξεο & Βνπιγαξία) Γηάγξακκα 4.8. Δηδηθφο Φφξνο Αιθννινχρσλ Ξνηψλ αλά 100 ιίηξα αηζπιηθήο αιθνφιεο ζηα θξάηε κέιε ηεο ΔΔ Γηάγξακκα 4.9. Φνξνινγηθά έζνδα Νηλνπλεπκαησδψλ πνηψλ Γηάγξακκα Απνθιίζεηο θνξνινγηθψλ εζφδσλ απφ ηνπο ζηφρνπο ηνπ πξνυπνινγηζκνχ Γηάγξακκα Κεηαβνιή ζπληειεζηή ΔΦΘΝΞ θαη θνξνινγηθψλ εζφδσλ Γηάγξακκα ΔΦΘΝΞ αλά πξντφλ Γηάγξακκα Αλαινγία Ξσιήζεσλ αηζπιηθήο αιθνφιεο θαη Δζφδσλ Γηάγξακκα Πχλζεζε Δζφδσλ απφ ΔΦΘΝΞ ζηα θξάηε κέιε ηεο ΔΔ-27, Γηάγξακκα 5.1. Ξσιήζεηο αιθννινχρσλ πνηψλ (Βαζηθφ ζελάξην) Γηάγξακκα 5.2. Ξσιήζεηο αιθννινχρσλ πνηψλ (Πελάξην κείσζεο θφξνπ) Γηάγξακκα 5.3. Δμέιημε Απαζρφιεζεο ζηα δχν ζελάξηα

5 Ο Κιάδνο ησλ Αιθννινχρσλ Πνηψλ ζηελ Διιάδα: Πξνβιήκαηα θαη Πξννπηηθέο ΠΔΡΙΛΗΦΗ Ν θιάδνο ησλ αιθννινχρσλ πνηψλ, ν νπνίνο εληάζζεηαη ζηνλ επξχηεξν θιάδν νηλνπλεπκαησδψλ πνηψλ, έρεη ζεκαληηθή ζπλεηζθνξά ζηελ ειιεληθή νηθνλνκία, ηδίσο ζε φξνπο θνξνινγηθψλ εζφδσλ. Δπηπιένλ θαηαγξάθεη ζεκαληηθέο δηαζπλδέζεηο κε άιινπο θιάδνπο ηεο ειιεληθήο νηθνλνκίαο (ρνλδξηθφ θαη ιηαληθφ εκπφξην, εζηίαζε / ςπραγσγία, δηαθήκηζε θ.ά.), γεγνλφο πνπ θαζηζηά ππνινγίζηκε ηελ επξχηεξε επίδξαζή ηνπ ζην ζπλνιηθφ πξντφλ θαη ζηελ απαζρφιεζε. Ωο έλαο απφ ηνπο θιάδνπο ζηνπο νπνίνπο επηβάιιεηαη εηδηθφο θφξνο θαηαλάισζεο, έρεη πιεγεί έληνλα απφ ηηο δηαδνρηθέο απμήζεηο ηνπ ΔΦΘ (Δηδηθφο Φφξνο Θαηαλάισζεο) θαη ηνπ ΦΞΑ (Φφξνο Ξξνζηηζέκελεο Αμίαο) ζηα πνηά θαηά ηε δηάξθεηα ηεο δηεηίαο θαη ηελ χθεζε ηεο ειιεληθήο νηθνλνκίαο. Νη πσιήζεηο αιθννινχρσλ πνηψλ κεηψζεθαλ πεξηζζφηεξν απφ 20% ην 2010, ελψ ζχκθσλα κε εθηηκήζεηο ζπλερίδεηαη κε παξφκνηα έληαζε θαη ην ε πηψζε Πηελ παξνχζα κειέηε απνηππψλεηαη ε πθηζηάκελε θαηάζηαζε ζηνλ θιάδν ησλ αιθννινχρσλ πνηψλ, αλαιχνληαη νη ζηξεβιψζεηο ηεο αγνξάο, εθηηκψληαη νη πξννπηηθέο ηνπ θιάδνπ θαη δηαηππψλνληαη πξνηάζεηο ζηελ θαηεχζπλζε δηαζθάιηζεο ηεο βησζηκφηεηαο ηνπ θιάδνπ θαη κεηξηαζκνχ ησλ αξλεηηθψλ επηπηψζεσλ ζηελ απαζρφιεζε πνπ πξνθχπηνπλ απφ ηελ χθεζε ηεο νηθνλνκίαο θαη ηελ πθηζηάκελε πνιηηηθή θνξνιφγεζεο ησλ αιθννινχρσλ πνηψλ. Ο αληίθηππνο ηνπ θιάδνπ ησλ αιθννινχρσλ πνηψλ ζηελ ειιεληθή νηθνλνκία Ζ ζπλνιηθή ζπλεηζθνξά ηνπ θιάδνπ ησλ αιθννινχρσλ πνηψλ ζηελ ειιεληθή νηθνλνκία είλαη ηδηαίηεξα ζεκαληηθή. Ζ εγρψξηα πξνζηηζέκελε αμία πνπ παξάγεηαη απφ φιεο ηηο θαηεγνξίεο επηδξάζεσλ (άκεζεο, έκκεζεο, πξνθαινχκελεο 1 ) πξνζεγγίδεη ην 1,5 δηζεθ.. Ρα εηζνδήκαηα ησλ εξγαδνκέλσλ ζηνπο πξνκεζεπηέο (παξαγσγή, ρνλδξηθφ εκπφξην) θαη ζηνπο πειάηεο (κπαξ, εζηηαηφξηα, μελνδνρεία, supermarkets, mini market, θ.ά.) ηνπ θιάδνπ, φζν θαη ηα εηζνδήκαηα πνπ πξνθχπηνπλ απφ ηηο δξαζηεξηφηεηεο πνπ δεκηνπξγνχλ φινη απηνί νη θξίθνη κέζσ ηεο θαηαλάισζεο ηνπο (induced effect) εθηηκψληαη ζε 437 εθ., απνδίδνληαο θαη ηνπο αλάινγνπο θφξνπο. Νη εηαηξηθνί θφξνη, νη νπνίνη απνδίδνληαη απφ ην ζχλνιν ησλ δηαζπλδεδεκέλσλ δξαζηεξηνηήησλ πξνζεγγίδνπλ ηα 51 εθ.. Ηδηαίηεξα ζεκαληηθή επίδξαζε αθνξά ζηελ απαζρφιεζε πνπ «νθείιεηαη» ζηνλ θιάδν ησλ αιθννινχρσλ πνηψλ, ε νπνία πξνζεγγίδεη ηηο 41 ρηι. εξγαδφκελνπο. Ρέινο, ηα θνξνινγηθά έζνδα απφ ηνλ Δηδηθφ Φφξν Θαηαλάισζεο Νηλνπλεπκαησδψλ Ξνηψλ (ΔΦΘΝΞ) ππνινγίδνληαη γηα ην 2010 ζε 322 εθ. θαη ηα έζνδα απφ ΦΞΑ ζε 382 εθ.. Πίλαθαο 1. πλνιηθή επίδξαζε θιάδνπ αιθννινχρσλ πνηψλ ζηελ ειιεληθή νηθνλνκία (2010) ζε εθ. Άκεζε Έκκεζε Πξνθαινχκελε πλνιηθή Δπίδξαζε Δπίδξαζε Δπίδξαζε Δπίδξαζε Αγνξέο ηειηθήο δηάζεζεο αιθννινχρσλ πνηψλ Δγρψξηα Ξξνζηηζέκελε Αμία Δηζφδεκα απφ Δξγαζία Δηαηξηθνί Φφξνη Απαζρφιεζε (άηνκα) Κχξηεο ηάζεηο θαη εμειίμεηο ζηνλ θιάδν ησλ αιθννινχρσλ πνηψλ Ρν 2010 απνηέιεζε έηνο ζηαζκφ γηα ηελ ειιεληθή αγνξά αιθννινχρσλ πνηψλ, ε νπνία βίσζε κε δξακαηηθφ θαη άκεζν ηξφπν ηελ θξίζε ηεο ειιεληθήο νηθνλνκίαο θαη ηα κέηξα πεξηνξηζκνχ ηνπ δεκνζηνλνκηθνχ ειιείκκαηνο. 1 Νη άκεζεο επηδξάζεηο αθνξνχλ ζην πξντφλ, ηελ πξνζηηζέκελε αμία, ηα έζνδα απφ θφξνπο εηζνδήκαηνο θαη ηελ απαζρφιεζε ζηα θαλάιηα off trade (ιηαληθφ εκπφξην) θαη on trade (μελνδνρεία - εζηηαηφξηα). Ζ θαηαλαισηηθή δαπάλε γηα αιθννινχρα πνηά πξνθαιεί έλα δεχηεξν γχξν επηδξάζεσλ (έκκεζεο επηδξάζεηο), πνπ αθνξνχλ ζηα αληίζηνηρα νηθνλνκηθά κεγέζε ησλ πξνκεζεπηψλ ησλ ηειηθψλ θαλαιηψλ δηάζεζεο (παξαγσγή θαη ρνλδξηθφ εκπφξην πνηψλ), ησλ πξνκεζεπηψλ ησλ πξνκεζεπηψλ θ.ν.θ.. Ρέινο, νη πξνθαινχκελεο (induced) επηδξάζεηο είλαη νη επηδξάζεηο ζηελ νηθνλνκία απφ ηελ απμεκέλε δαπάλε σο απνηέιεζκα ηνπ εηζνδήκαηνο πνπ έρεη δεκηνπξγεζεί απφ ηνλ θιάδν.

6 Πεξίιεςε Ν φγθνο πσιήζεσλ αιθννινχρσλ πνηψλ θαηξαθχιεζε ην 2010 ζηηο 72,1 εθαη. θηάιεο, φηαλ ηελ πεξίνδν δελ ήηαλ κηθξφηεξνο απφ 92 εθ. θηάιεο. Ζ κείσζε ησλ πσιήζεσλ ζπλερίδεηαη θαη ην 2011, κε επηηαρπλφκελν κάιηζηα ξπζκφ, θαζψο ζχκθσλα κε ηα ζηνηρεία γηα ην 1 ν ηεηξάκελν ηνπο έηνπο, νη πσιήζεηο αιθννινχρσλ πνηψλ ήηαλ κεησκέλεο θαηά 21,7%, ζε ζρέζε κε αληίζηνηρν ηεηξάκελν ηνπ Ζ έθηαζε ηεο ππνρψξεζεο ηνπ φγθνπ πσιήζεσλ δηαθνξνπνηείηαη ζεκαληηθά κεηαμχ ησλ επηκέξνπο θαηεγνξηψλ αιθννινχρσλ θαη επξχηεξα νηλνπλεπκαησδψλ πνηψλ. Ωο απνηέιεζκα απηψλ ησλ εμειίμεσλ, ην ζρεηηθφ κεξίδην ησλ αιθννινχρσλ πνηψλ, έλαληη ησλ νηλνπλεπκαησδψλ, ππνρψξεζε απφ 7% πεξίπνπ ηελ πεξίνδν , ζε 5% ην 2010, ελψ αλακέλεηαη πεξαηηέξσ ππνρψξεζε ην Νη θχξηεο νηθνλνκηθέο δπλάκεηο πνπ βξίζθνληαη πίζσ απφ ηηο ηξέρνπζεο αξλεηηθέο εμειίμεηο ζηελ αγνξά αιθννινχρσλ πνηψλ εληνπίδνληαη: α) ζηελ επίκνλε χθεζε πνπ δηέξρεηαη ε ειιεληθή νηθνλνκία, ε νπνία έρεη νδεγήζεη ζε ηεξάζηηα αχμεζε ηεο αλεξγίαο, κείσζε ησλ κηζζψλ, δξακαηηθή ζπξξίθλσζε ησλ δηαζέζηκσλ εηζνδεκάησλ πνπ ηξνθνδνηείηαη θαη απφ ηε δξαζηηθή αχμεζε ησλ ζπληειεζηψλ ησλ άκεζσλ θαη έκκεζσλ θφξσλ θαη β) ζηηο απμήζεηο ζηηο ηηκέο ησλ αιθννινχρσλ πνηψλ, σο απνηέιεζκα δηαδνρηθψλ απμήζεσλ ηνπ Δηδηθνχ Φφξνπ Καηαλάισζεο πνπ επηβάιιεηαη ζηα νηλνπλεπκαηψδε πνηά (ΔΦΘΝΞ) (θαηά 125% απφ ηηο αξρέο ηνπ 2009), αιιά θαη ηεο αχμεζεο ηνπ ζπληειεζηή ΦΞΑ απφ 19% ζε 23% ηνλ Ηνχιην ηνπ Πε απηφ ην δπζκελέο νηθνλνκηθφ πεξηβάιινλ, νη θαηαλαισηέο έρνπλ κεηψζεη ηφζν ηηο εμφδνπο γηα ζθνπνχο δηαζθέδαζεο φζν θαη ηελ θαηαλάισζε πνηψλ αλά έμνδν, ελψ έρνπλ πξαγκαηνπνηήζεη ζηξνθή ζε πνηά κε ρακειφηεξεο ηηκέο (π.ρ. κπχξα, θξαζί, νχδν, ηζίπνπξν, RTD s) θαη ζε άιιεο κνξθέο δηαζθέδαζεο (ζπίηη, απφ κεγάιεο πίζηεο θαη clubs ζε κηθξφηεξα θέληξα δηαζθέδαζεο φπσο ηζηπνπξάδηθα, bar-restaurants θ.ιπ.). Ζ ξαγδαία πηψζε ησλ πσιήζεσλ αιθννινχρσλ πνηψλ ηε δηεηία είρε επξχηεξεο αξλεηηθέο επηπηψζεηο ζην ζχλνιν ηεο νηθνλνκίαο. Ζ κείσζε ηεο δαπάλεο θαηαλάισζεο αιθννινχρσλ πνηψλ επεξέαζε ηφζν ηα επηκέξνπο ζηνηρεία, πξνζηηζέκελεο αμίαο, εηζνδεκάησλ απφ εξγαζία θαη εηαηξηθψλ θφξσλ φζν θαη ηελ απαζρφιεζε ζην ζχλνιν ηεο νηθνλνκίαο. Πχκθσλα κε ηηο εθηηκήζεηο καο, ε κείσζε ηεο δαπάλεο θαηαλάισζεο αιθννινχρσλ πνηψλ ην 2010, νδήγεζε ζε κείσζε ηεο πξνζηηζέκελεο αμίαο ζηελ ειιεληθή νηθνλνκία θαηά 387 εθ. θαη ζε απψιεηα πεξίπνπ ζέζεσλ εξγαζίαο. Γηάγξακκα 1. Πξνζηηζέκελε αμία θαη Απαζρφιεζε θιάδνπ εθ. επξψ Πξνζηηζέκελε Αμία Άκεζν Έκκεζν Induced Ππλνιηθφ Ξξνζηηζέκελε Αμία 2009 Ξξνζηηζέκελε Αμία 2010 Κεηαβνιή Θέζεηο εξγαζίαο Απαζρφιεζε Άκεζν Έκκεζν Induced Ππλνιηθφ Απαζρφιεζε 2009 Απαζρφιεζε 2010 Κεηαβνιή Φνξνινγηθή πνιηηηθή ζηα αιθννινχρα πνηά ζηελ Διιάδα Πηελ Διιάδα νη επηκέξνπο θαηεγνξίεο νηλνπλεπκαησδψλ πνηψλ έρνπλ δηαθνξεηηθή θνξνινγηθή αληηκεηψπηζε Ν πςειφηεξνο ζπληειεζηήο ΔΦΘΝΞ, ν νπνίνο ππνινγίδεηαη επί 100 ιίηξσλ αηζπιηθήο αιθνφιεο ηνπ πξντφληνο, εθαξκφδεηαη ζηα αιθννινχρα πνηά (νπίζθη, βφηθα, ηδηλ θ.α.). Πηα ηνπηθά απνζηάγκαηα ν ΔΦΘΝΞ ππνινγίδεηαη 6

7 Ο Κιάδνο ησλ Αιθννινχρσλ Πνηψλ ζηελ Διιάδα: Πξνβιήκαηα θαη Πξννπηηθέο ζην ήκηζπ ηνπ θφξνπ ησλ αιθννινχρσλ πνηψλ, ελψ ην ηζίπνπξν θαη ε ηζηθνπδηά δηεκέξσλ (γηα πξνζσπηθή ρξήζε) θνξνινγνχληαη κε εθάπαμ θαη απνθνπή θφξν χςνπο 0,59 αλά θηιφ. Ζ κπχξα θνξνινγείηαη κε δηαθνξεηηθφ ηξφπν, ζε ζαθψο ρακειφηεξν επίπεδν έλαληη ησλ δχν πξψησλ θαηεγνξηψλ, ζρεδφλ ζην ¼ ηνπ επηπέδνπ ησλ αιθννινχρσλ πνηψλ, ελψ ν θφξνο ζην θξαζί είλαη κεδεληθφο. Γηάγξακκα 2. Δμέιημε ΔΦΚΟΠ ΔΦΘ Αιθννινχρσλ (αλά 100Lt) ΔΦΘ Αιθννινχρσλ (νχδν ηζίπνπξν) (αλά 100Lt) ΔΦΘ Κπχξαο (αλά 100lt) Δλδεηθηηθφ ησλ επηπηψζεσλ πνπ είραλ ζηηο ηηκέο νη δηαδνρηθέο απμήζεηο ηνπ ΔΦΘΝΞ είλαη ην γεγνλφο φηη ε ηηκή ιηαληθήο πψιεζεο ελφο ηππηθνχ αιθννινχρνπ πνηνχ, απμήζεθε θαηά 38% κέζα ζε έλα έηνο, ρσξίο λα έρεη απμεζεί ην ίδην δηάζηεκα ε νλνκαζηηθή ηηκή πξν θφξσλ. Ζ δηαθνξεηηθή θνξνινγηθή αληηκεηψπηζε θαη νη δπζαλάινγεο απμήζεηο ζηνπο ζπληειεζηέο εηδηθνχ θφξνπ ζηηο επηκέξνπο θαηεγνξίεο νηλνπλεπκαησδψλ πνηψλ κεηέβαιαλ ηηο ζρεηηθέο ηηκέο θαη δεκηνχξγεζαλ επηπιένλ ζηξεβιψζεηο ζηε ιεηηνπξγία ηεο αγνξάο, θαζψο ελίζρπζαλ ηα θίλεηξα γηα ππνθαηάζηαζε ηεο θαηαλάισζεο αιθννινχρσλ πνηψλ κε άιιεο θαηεγνξίεο νηλνπλεπκαησδψλ. Δθηφο απφ ηελ φμπλζε ησλ ζηξεβιψζεσλ ζηελ αγνξά νηλνπλεπκαησδψλ πνηψλ πνπ πξνθιήζεθε απφ ηε δπζαλάινγε αχμεζε ησλ ζπληειεζηψλ ΔΦΘΝΞ, ε αχμεζε ησλ θφξσλ θαη ησλ ηηκψλ έρεη πξφζζεηεο αξλεηηθέο επηπηψζεηο. Δηδηθφηεξα, επηδεηλψλεη ηελ αληαγσληζηηθφηεηα ηνπ εγρψξηνπ ηνπξηζηηθνχ πξντφληνο ζε ζχγθξηζε κε αληαγσληζηηθνχο ηνπξηζηηθνχο πξννξηζκνχο θαη απμάλεη ηα θίλεηξα γηα δηαζπλνξηαθέο αγνξέο αιθννινχρσλ πνηψλ απφ γεηηνληθέο ρψξεο κε ρακειφηεξνπο ζπληειεζηέο ΔΦΘΝΞ. Άιιεο παξάπιεπξεο αξλεηηθέο επηπηψζεηο αθνξνχλ ζηελ έμαξζε ηνπ ιαζξεκπνξίνπ αιιά θαη ηεο λνζείαο, ζηελ ελίζρπζε ησλ θηλήηξσλ γηα θνξνδηαθπγή θαη ζε επηπηψζεηο ζηελ αλζξψπηλε πγεία ιφγσ αχμεζεο ηεο λνζείαο ζηα πνηά. Φνξνινγηθά έζνδα απφ ηα αιθννινχρα πνηά Ν θιάδνο ησλ αιθννινχρσλ πνηψλ ζπλεηζθέξεη ζεκαληηθά ζηα θνξνινγηθά έζνδα, ηφζν κέζσ ηνπ ΔΦΘΝΞ θαη ηνπ ΦΞΑ, φζν θαη κέζα απφ ηνπο θφξνπο εηζνδήκαηνο θαη ηηο εηζθνξέο θνηλσληθήο αζθάιηζεο. Δλδεηθηηθά, ηα έζνδα απφ ηνλ ΔΦΘΝΞ ζηα αιθννινχρα πνηά (πεξηιακβάλνληαη θαη ηα ηνπηθά απνζηάγκαηα) πξνζέγγηζαλ ην 2010 ηα 351 εθ., ελψ ηα έζνδα απφ ΔΦΘ ζηε κπχξα αλήιζαλ ζηα 117 εθ. Ππλνιηθά, ην 2010 εηζπξάρζεθαλ 468 εθ. απφ ηνλ ΔΦΘΝΞ ζηα νηλνπλεπκαηψδε πνηά, θαηαγξάθνληαο αμηνζεκείσηε αχμεζε θαηά 31% ζε ζρέζε κε ην 2009, φηαλ ηα ζπλνιηθά έζνδα ήηαλ 357 εθ. Γηαρξνληθά παξαηεξνχληαη ζεκαληηθέο απνθιίζεηο ησλ εζφδσλ πνπ εηζπξάηηνληαη απφ πνηά ζε ζρέζε κε ηνπο ζηφρνπο ηνπ πξνυπνινγηζκνχ. Έηζη, αλ θαη ηα θνξνινγηθά έζνδα πνπ εηζπξάρηεθαλ ην 2010 είλαη πςειφηεξα ζε ζρέζε κε ηα αληίζηνηρα έζνδα ηνπ 2009, πεξίπνπ θαηά 111 εθ., είλαη σζηφζν ζαθψο ρακειφηεξα απφ ηνπο ζηφρνπο πνπ είραλ ηεζεί κε βάζε ηηο απμήζεηο ζηνπο ζπληειεζηέο ΔΦΘΝΞ. Νη κεγαιχηεξεο απνθιίζεηο θαηαγξάθνληαη ζηηο πεξηφδνπο αχμεζεο ησλ θνξνινγηθψλ ζπληειεζηψλ. 7

8 Πεξίιεςε ελάξηα επαλαπξνζδηνξηζκνχ ηεο θνξνινγηθήο πνιηηηθήο ζηα αιθννινχρα πνηά Δμεηάζακε ηηο πξννπηηθέο ηνπ θιάδνπ θαη ηηο αληίζηνηρεο επηπηψζεηο ζην ζχλνιν ηεο νηθνλνκίαο θαη ζηα θνξνινγηθά έζνδα, ππφ δχν ζελάξηα: α) έλα βαζηθφ ζελάξην αλαθνξάο, ζην νπνίν ππνζέηνπκε δηαηήξεζε ηνπ πθηζηάκελνπ θαζεζηψηνο θνξνιφγεζεο ησλ αιθννινχρσλ πνηψλ θαη β) έλα ελαιιαθηηθφ ζελάξην ζην νπνίν ππνζέηνπκε ηε ζηαδηαθή απνθιηκάθσζε ΔΦΘΝΞ κέρξη ην Ζ θαηαλάισζε αιθννινχρσλ πνηψλ αλακέλεηαη θαζνδηθή ζην ζελάξην δηαηήξεζεο ηνπ πθηζηάκελνπ θαζεζηψηνο θνξνιφγεζεο, θηάλνληαο ην 2014 ηα 56 εθ. θηάιεο. Κηα ηέηνηα εμέιημε ζπλεπάγεηαη φηη ην επίπεδν πσιήζεσλ ην 2014 ζα βξίζθεηαη ζην 58% ηνπ επηπέδνπ πσιήζεσλ ηνπ 2005 θαη ζην 63% ηνπ επηπέδνπ πσιήζεσλ ηνπ 2009, θάηη πνπ νπσζδήπνηε ζα έρεη ηδηαίηεξα αξλεηηθέο ζπλέπεηεο γηα ηε βησζηκφηεηα ησλ επηρεηξήζεσλ πνπ ζπλδένληαη κε ηνλ θιάδν, ηελ απαζρφιεζε θαη ηα έζνδα ηνπ δεκνζίνπ απφ φιεο ηηο πεγέο. Ρν 2014 εθηηκάηαη φηη ηα έζνδα απφ ΔΦΘΝΞ ζα είλαη θαηά 21,6 εθ. ιηγφηεξα ζπγθξηηηθά κε (ηελ εθηίκεζε γηα) ην 2011, ελψ αθφκα κεγαιχηεξε θάκςε ππνινγίδεηαη ζηα έζνδα απφ ΦΞΑ (- 30,3 εθ.). Ραπηφρξνλα, ιφγσ ησλ κεησκέλσλ πσιήζεσλ εθηηκάηαη απψιεηα επηπιένλ ζέζεσλ εξγαζίαο ζηελ επφκελε ηξηεηία. Ζ πηψζε ζηελ απαζρφιεζε, πξνθαιεί κεησκέλα εηζνδήκαηα θαη ζπλεπψο κηθξφηεξα έζνδα απφ θφξνπο εηζνδήκαηνο, θαηά 10,2 εθ., Απψιεηεο ζα πξνθχςνπλ θαη ζηηο εξγνδνηηθέο εηζθνξέο νη νπνίεο ππνινγίδεηαη φηη ην 2014 ζα είλαη θαηά 10 εθ. κηθξφηεξεο ζε ζρέζε κε ην Ρέινο, ε κείσζε ηεο απαζρφιεζεο ζα νδεγήζεη ζε δαπάλε γηα επηδφκαηα αλεξγίαο, πνπ ζα θηάζεη ηα 13,7 εθ. ζην ζχλνιν ηεο πεξηφδνπ πξνβνιήο. Ππλνιηθά ηα έζνδα ηνπ δεκνζίνπ εθηηκάηαη φηη ην 2014 ζα είλαη ιηγφηεξα θαηά 34 εθ., ζε ζχγθξηζε κε ην 2011, ελψ νη απψιεηεο ζέζεσλ εξγαζίαο ππνινγίδνληαη ζε ζηελ ηξηεηία Νη απψιεηεο απηέο ζα πξέπεη λα πξνζηεζνχλ ζηηο ήδε εθηηκεζείζεο γηα ην 2010 θαη ελάξην ζηαδηαθήο απνθιηκάθσζεο ηνπ ΔΦΚΟΠ Βαζηθφ ζηνηρείν ζηελ πξνζπάζεηα αληηζηξνθήο ηεο αξλεηηθήο πνξείαο ηνπ θιάδνπ κπνξεί λα απνηειέζεη ε ζηαδηαθή κείσζε ηνπ ζπληειεζηή ΔΦΘΝΞ. Ππγθεθξηκέλα, ζην ελαιιαθηηθφ ζελάξην εμεηάδεηαη ην ελδερφκελν κείσζεο ηνπ ζπληειεζηή θαηά 250 / 100 ιίηξα αηζπιηθήο αιθνφιεο εηεζίσο κέρξη ην 2014, κε αθεηεξία ην Πην ζελάξην βαζκηαίαο κείσζεο ηνπ θφξνπ ε θαηαλάισζε αιθννινχρσλ πνηψλ αλακέλεηαη λα αλαζηξέςεη ηελ θαζνδηθή ηεο πνξεία θαη λα εκθαλίζεη ζηαδηαθή αχμεζε κέρξη ην 2014, ρσξίο σζηφζν λα μεπεξάζεη ην επίπεδν θαηαλάισζεο ηνπ Ζ εμέιημε απηή ζα βειηηψζεη ηηο πξννπηηθέο βησζηκφηεηαο ησλ επηρεηξήζεσλ ηνπ θιάδνπ, θαζψο θαη ηα ζπλνιηθά θαζαξά δεκφζηα έζνδα ζε ζχγθξηζε κε ην ζελάξην αλαθνξάο. Ππγθεθξηκέλα εθηηκάηαη φηη ε κείσζε ηνπ θφξνπ ζα νδεγήζεη ζε: Αχμεζε ησλ εζφδσλ απφ ΦΞΑ, ζε ζχγθξηζε κε ην βαζηθφ ζελάξην. Ππγθξάηεζε ηεο απαζρφιεζεο, αχμεζε ησλ εξγνδνηηθψλ εηζθνξψλ θαη κείσζε ησλ επηδνκάησλ αλεξγίαο. Αχμεζε ησλ εηζνδεκάησλ ζε θάζε ζηάδην ηεο αιπζίδαο αμίαο πνπ ζα ηξνθνδνηήζεη κε επηπιένλ θαηαλάισζε θαη θφξνπο ηελ νηθνλνκία. Κείσζε ησλ εζφδσλ απφ ΔΦΘΝΞ, ε νπνία φκσο ππεξαληηζηαζκίδεηαη απφ ηελ αχμεζε ησλ εζφδσλ απφ ηηο άιιεο πεγέο. Ππγθεθξηκέλα, ζε ζχγθξηζε κε ην ζελάξην αλαθνξάο πξνθχπηεη φηη ε αχμεζε ησλ εζφδσλ απφ ΦΞΑ πξνζεγγίδεη ηελ ηξηεηία ηα 13,8 εθ. Δμαηηίαο ηεο αχμεζεο ησλ πσιήζεσλ αλακέλεηαη λα πξνθχςεη φθεινο θαηά ζέζεηο εξγαζίαο ζην ζχλνιν ηεο νηθνλνκίαο. Ζ αχμεζε ζηελ απαζρφιεζε θαη ε δηαηήξεζε αξθεηψλ επηρεηξήζεσλ ζηελ νηθνλνκία εθηηκάηαη φηη ζα απνδψζεη επηπιένλ 40,5 εθ. απφ ηε θνξνιφγεζε ηνπο, ελψ νη εξγνδνηηθέο εηζθνξέο ζα είλαη απμεκέλεο θαηά 53,4 εθ. ζε ζρέζε κε ην βαζηθφ ζελάξην. 8

9 Ο Κιάδνο ησλ Αιθννινχρσλ Πνηψλ ζηελ Διιάδα: Πξνβιήκαηα θαη Πξννπηηθέο Ραπηφρξνλα, ν ζεκαληηθφο πεξηνξηζκφο ησλ απσιεηψλ ζέζεσλ εξγαζίαο ζα εμνηθνλνκήζεη δαπάλεο απφ ηα επηδφκαηα αλεξγίαο ηα νπνία ππνινγίζηεθαλ ζην βαζηθφ ζελάξην, χςνπο 13,7 εθ. επξψ, θαη ειάρηζηνλ, θαζψο πέξα απφ ηε ζπγθξάηεζε ηεο απαζρφιεζεο αλακέλεηαη θαη ελίζρπζε ηεο ζε ζχγθξηζε πάληα κε ην ζελάξην δηαηήξεζεο ηνπ θφξνπ. Έηζη ην ζπλνιηθφ επηπιένλ φθεινο είλαη 37,7 εθ. ζηελ ηξηεηία , ελψ ε απαζρφιεζε εληζρχεηαη θαηά 13,2 ρηι. ζέζεηο εξγαζίαο ζε ζχγθξηζε κε ην ζελάξην δηαηήξεζεο ηεο ηζρχνπζαο θνξνινγίαο. Πίλαθαο 2. Γηαθνξά εζφδσλ ζε ζχγθξηζε κε ην βαζηθφ ζελάξην Δμνηθνλφκεζε εζφδσλ (ζε εθ.) πλνιηθφ φθεινο 12/14 Γηαθνξά Φνξνινγηθψλ Δζφδσλ απφ ΔΦΘΝΞ -12,4-26,9-44,3-83,7 Γηαθνξά Φνξνινγηθψλ Δζφδσλ απφ ΦΞΑ 2,9 4,8 6,1 13,8 Γηαθνξά Φνξνινγηθψλ Δζφδσλ απφ Δηζνδήκαηα 6,6 13,3 20,7 40,5 Γηαθνξά εζφδσλ απφ Δξγνδνηηθέο Δηζθνξέο 8,6 17,5 27,4 53,4 Δμνηθνλφκεζε απφ Δπηδφκαηα Αλεξγίαο -9,8* -3,6-0,2-13,7 χλνιν 15,5 12,3 10,1 37,7 Δπηπιένλ Απαζρνινχκελνη * Ρν αξλεηηθφ πξφζεκν ππνδειψλεη εμνηθνλφκεζε δαπαλψλ, άξα ηα - 13,7 εθ. ησλ επηδνκάησλ αλεξγίαο πνπ ζα πξνθαινχληαλ ζην βαζηθφ ζελάξην πξνζηίζεληαη ζηε εμνηθνλφκεζε πνπ πξνθχπηεη. Πηα παξαπάλσ απνηειέζκαηα, απφ ηε κείσζε ηνπ θφξνπ, δελ έρνπλ ζπκπεξηιεθζεί νη εμήο επηδξάζεηο: Πηελ αγνξά on trade (bar, restaurants) ε απνπζία ειέγρσλ, αιιά θαη ην θίλεηξν θνξνδηαθπγήο εμαηηίαο ηεο πςειήο θνξνιφγεζεο, έρεη «εθζξέςεη» ην θαηλφκελν κεξηθήο έθδνζεο απνδείμεσλ θαη απφδνζεο ΦΞΑ (collection rate), πεξίπνπ ζην 70% ζχκθσλα κε ζπληεξεηηθέο εθηηκήζεηο. Δθηηκάηαη φηη ε βειηίσζε ηεο ζπιινγήο θφξσλ ζηα ζεκεία απηά θαηά 5 εθαηνζηηαίεο κνλάδεο (ζην 75%) κπνξεί λα απνθέξεη πεξίπνπ 43 εθ. επηπιένλ έζνδα απφ ΦΠΑ ηελ επφκελε ηξηεηία ηαδηαθή ζπξξίθλσζε ηνπ παξάλνκνπ εκπνξίνπ, θαζψο ε κείσζε ηεο θνξνινγηθήο επηβάξπλζεο απνζαξξχλεη ηα θίλεηξα δηαθίλεζεο παξάλνκσλ πνζνηήησλ αιθννινχρσλ πνηψλ, ελψ θαη ην θίλεηξν λνζείαο ησλ πνηψλ κεηψλεηαη. Γηα ην 2010 εθηηκάηαη φηη ε απψιεηα θνξνινγηθψλ εζφδσλ απφ ηε κε θαηαβνιή ηνπ ΔΦΘΝΞ ζε πνηά πνπ δηαθηλεζήθαλ παξάλνκα, πξνζεγγίδεη ηα 50 εθ. (ρσξίο λα ζπκπεξηιακβάλεηαη ην ηζίπνπξν δηεκέξσλ) Ρν πξφβιεκα απηφ παίξλεη ηεξάζηηεο δηαζηάζεηο εηδηθά ζηηο ηνπξηζηηθέο πεξηνρέο, κε απνηέιεζκα λα ππνβαζκίδεηαη ην ηνπξηζηηθφ πξντφλ, ελψ αθφκα πην ζεκαληηθή είλαη ε επίπησζε ζηε δεκφζηα πγεία Ζ ζπξξίθλσζε, έζησ θαη θαηά 10%, ηνπ παξάλνκνπ εκπνξίνπ εθηηκάηαη φηη κπνξεί λα απνθέξεη πεξίπνπ 21,7 εθ. ηελ πεξίνδν Ζ παξαγσγή ηζίπνπξνπ δηεκέξσλ ππφθεηηαη ζε θνξνινγία 0,59 /θηιφ, θαζψο δελ πξννξίδεηαη γηα εκπνξία, αιιά γηα πξνζσπηθή θαηαλάισζε. Πχκθσλα κε εθηηκήζεηο ηεο αγνξάο, έλα κεγάιν κέξνο ηεο παξαγσγήο απηήο θαηεπζχλεηαη παξαλφκσο πξνο ηα θαλάιηα δηαλνκήο (εκπφξην), δεκηνπξγψληαο αξλεηηθέο επηπηψζεηο: ηε ιεηηνπξγία ηεο αγνξάο: Αζέκηηνο αληαγσληζκφο πξνο ηνπο πνηνπνηνχο πνπ ηππνπνηνχλ ην πξντφλ, ην νπνίν θνξνινγείηαη θαλνληθά θαη ππφθεηηαη ζε ζπλερείο ειέγρνπο, ηφζν ζηελ παξαγσγή, φζν θαη ζηελ εκθηάισζε, ηα θνξνινγηθά έζνδα: Απψιεηα εζφδσλ απφ ηα δηαθπγφληα θνξνινγηθά έζνδα ΔΦΘΝΞ θαη ΦΞΑ. Νη νηθνλνκηθέο επηπηψζεηο απφ ην παξάλνκν εκπφξην ηζίπνπξνπ δηεκέξσλ εθηηκάηαη φηη ιακβάλνπλ κεγάιεο δηαζηάζεηο, θαζψο, ζχκθσλα κε θνξείο ηεο αγνξάο, ε πνζφηεηα ηνπ παξάλνκνπ ηζίπνπξνπ πξνζεγγίδεη πεξίπνπ ηνπο 13 ρηι. ηφλνπο (9 εθ. θηάιεο). Αλ ηζρχεη απηφ, νη απψιεηεο εζφδσλ απφ ηε κε απφδνζε ΔΦΘΝΞ εθηηκψληαη ζηα 26 εθ. εηεζίσο, ρσξίο λα πεξηιακβάλνληαη νη απψιεηεο απφ ηε κε απφδνζε ΦΞΑ, ηε δεκφζηα πγεία γηα ην ηκήκα ηεο παξαγσγήο ζην νπνίν: Πηελ παξαγσγή ηνπ έρεη γίλεη πξνζζήθε κε ειεγκέλσλ ζπζηαηηθψλ ζηελ απφζηαμε, (πςειά επίπεδα κεζπιηθήο αιθνφιεο μπιφπλεπκα) θαη 9

10 Πεξίιεςε Ζ δηαθίλεζε πξαγκαηνπνηείηαη ζε πιαζηηθή ζπζθεπαζία, ε νπνία δελ είλαη θαηάιιειε γηα ηελ απνζήθεπζε πνηψλ πνπ πεξηέρνπλ νηλφπλεπκα. Πξνηεηλφκελα κέηξα γηα ηε βησζηκφηεηα θαη αλάπηπμε ηνπ θιάδνπ ησλ αιθννινχρσλ πνηψλ πάξρεη ε δπλαηφηεηα γηα βειηησηηθέο θηλήζεηο πνπ ζα ζπκβάιινπλ ζεηηθά ζηελ αληηκεηψπηζε ηεο πξσηνθαλνχο θξίζεο πνπ δηέξρεηαη ε ειιεληθή νηθνλνκία, αιιά θαη ν επξχηεξνο θιάδνο ησλ αιθννινχρσλ πνηψλ. Βαζηθή αξρή ζε απηή ηελ πξνζπάζεηα πξέπεη λα απνηειέζεη ε αληίιεςε φηη ε ζρέζε ησλ εηαηξηψλ ηνπ θιάδνπ κε ην θξάηνο πξέπεη λα ζηεξίδεηαη ζηελ ακνηβαία θαηαλφεζε θαη ζπλεξγαζία, ψζηε λα απνβαίλεη πξνο φθεινο ηεο θνηλσλίαο θαη ηεο εζληθήο νηθνλνκίαο. Γηα παξάδεηγκα, ζην επίπεδν ηεο θνξνιφγεζεο ησλ αιθννινχρσλ πνηψλ, ν πξνζδηνξηζκφο ζηφρσλ γηα ηελ είζπξαμε εζφδσλ απφ ην θξάηνο νη νπνίνη δελ είλαη ξεαιηζηηθνί επηθέξεη κεγαιχηεξε δεκία. Ζ ζπλεξγαζία επηρεηξήζεσλ θξάηνπο ζα κπνξνχζε λα ζπκβάιιεη ζηνλ πξνζδηνξηζκφ ησλ πξαγκαηηθψλ δπλαηνηήησλ ζπλεηζθνξάο ηνπ θιάδνπ ζηα δεκφζηα έζνδα, ιακβάλνληαο ππφςε α) ηελ αξλεηηθή επίδξαζε απφ ηελ πςειή θνξνινγία ζηε δηακφξθσζε ηνπ ΑΔΞ β) ην πξαγκαηηθφ απνηέιεζκα ζηα δεκφζηα έζνδα απφ ηε ζηξέβισζε ησλ θηλήηξσλ θαη ηνλ ζπλνιηθφ νηθνλνκηθφ αληίθηππν ησλ πηνζεηνχκελσλ θνξνινγηθψλ κεηαβνιψλ θαη γ) ηα θίλεηξα γηα λνζεία, παξάλνκε δηαθίλεζε θαη δηαζπλνξηαθέο αγνξέο αιθννινχρσλ πνηψλ. Ζ αλαγθαηφηεηα ηεο δεκνζηνλνκηθήο πξνζαξκνγήο δελ κπνξεί λα ηεζεί ππφ ακθηζβήηεζε θαη ε επηβνιή εηδηθνχ θφξνπ θαηαλάισζεο απνηειεί ζεκαληηθφ εξγαιείν πνιηηηθήο ζην πιαίζην απηφ, κε ηελ επηζήκαλζε φηη ζα πξέπεη λα αμηνινγνχληαη νη επξχηεξεο επηπηψζεηο απφ ηε ρξήζε παξφκνησλ εξγαιείσλ ζπγθέληξσζεο εζφδσλ. Δθφζνλ επηηεπρζεί ε εμνκάιπλζε ησλ δεκνζίσλ νηθνλνκηθψλ ζε εχινγν ρξνληθφ νξίδνληα, ζα κπνξνχζε λα πξνζδηνξηζηεί δεζκεπηηθφ ρξνλνδηάγξακκα ζχγθιηζεο ησλ θνξνινγηθψλ ζπληειεζηψλ κε ηνπο επξσπατθνχο κέζνπο φξνπο ή / θαη κε αληαγσληζηηθνχο ηνπξηζηηθνχο πξννξηζκνχο (ην πξφβιεκα ηεο λνζείαο παξαηεξείηαη έληνλα ζηα λεζηά). Απηφ ζα βνεζήζεη ηνλ πξνγξακκαηηζκφ ησλ επηρεηξήζεσλ κεηψλνληαο ηελ αβεβαηφηεηα απφ ηελ ad hoc θαη ρσξίο πξνεγνχκελε επεμεξγαζία ησλ επξχηεξσλ επηπηψζεσλ, αχμεζε ηνπ εηδηθνχ θφξνπ. Ραπηφρξνλα κε ηε ζηαδηαθή απνθιηκάθσζε ηνπ θφξνπ επηβάιιεηαη λα εθαξκνζηνχλ πξφζζεηα κέηξα, δηνηθεηηθνχ ή επνπηηθνχ ραξαθηήξα πνπ ζα δηαζθαιίδνπλ ηελ νκαιή ιεηηνπξγία ηεο αγνξάο αιθννινχρσλ πνηψλ, ελψ παξάιιεια ζα πξέπεη λα εληζρπζεί θαη ε εηαηξηθή θνηλσληθή επζχλε απέλαληη ζηηο παζνγέλεηεο πνπ δεκηνπξγνχληαη. Πην πιαίζην απηφ κεξηθέο πξνηάζεηο πνπ αμίδεη λα εμεηαζηνχλ γηα ην θαζεζηψο θνξνιφγεζεο ησλ αιθννινχρσλ πνηψλ είλαη νη παξαθάησ: Πε κεηαγελέζηεξν ρξφλν, επαλεμέηαζε ησλ ζηφρσλ ηεο θνξνινγηθήο πνιηηηθήο απφ ηελ επηβνιή εηδηθνχ θφξνπ ζηα νηλνπλεπκαηψδε πνηά θαη θαζνξηζκφο πξνηεξαηνηήησλ κε βάζε ηε ζεσξεηηθή βάζε επηβνιήο εηδηθψλ θφξσλ (ελζσκάησζε ησλ εμσηεξηθψλ επηδξάζεσλ απφ ππεξβνιηθή θαηαλάισζε πγεία θαηαλαισηψλ). Δληαηηθνπνίεζε ησλ ειέγρσλ, ηφζν ζηα ζχλνξα, φζν θαη επηηφπηα ζηελ εγρψξηα αγνξά γηα ζπκπίεζε ηνπ παξάλνκνπ εκπνξίνπ πληνληζκφο ειεγθηηθψλ κεραληζκψλ γηα θαιχηεξε απνηειεζκαηηθφηεηα Γεκηνπξγία Οκάδαο Δξγαζίαο (Task Group) κε ζπκκεηνρή ησλ αξκφδησλ ππεξεζηψλ θαη ησλ επηρεηξήζεσλ ηνπ θιάδνπ γηα ηελ θαηαπνιέκεζε ηεο λνζείαο / ιαζξεκπνξίνπ νηλνπλεπκαησδψλ πνηψλ πνπ απνβαίλεη εηο βάξνο ησλ δεκνζίσλ εζφδσλ θαη δεκηνπξγεί ζπλζήθεο αζέκηηνπ αληαγσληζκνχ γηα ηηο επηρεηξήζεηο ηνπ θιάδνπ. Πηφρνο ηεο Νκάδαο Δξγαζίαο ε θαηάξηηζε Πρεδίνπ Γξάζεο κε ζπγθεθξηκέλεο παξεκβάζεηο γηα ηελ θαηαπνιέκεζε ηνπ θαηλνκέλνπ. Δθηίκεζε ησλ δπλαηνηήησλ ζπλεηζθνξάο ησλ επηρεηξήζεσλ ζην πιαίζην ηεο εηαηξηθήο θνηλσληθήο επζχλεο (π.ρ. ρνξεγία εηδηθνχ εμνπιηζκνχ ζηηο ειεγθηηθέο αξρέο γηα ηνλ εληνπηζκφ παξάλνκα δηαθηλνχκελσλ θνξηηψλ πξντφλησλ). 10

11 Ο Κιάδνο ησλ Αιθννινχρσλ Πνηψλ ζηελ Διιάδα: Πξνβιήκαηα θαη Πξννπηηθέο 1 Δηζαγσγή Ζ εμαηξεηηθά δπζκελήο δεκνζηνλνκηθή ζέζε ηεο ρψξαο θαη ε δηνγθνχκελε αβεβαηφηεηα ζρεηηθά κε ην κέιινλ ηεο ειιεληθήο νηθνλνκίαο, έρνπλ δεκηνπξγήζεη έλα αζθπθηηθφ πιαίζην ζηελ επηρεηξεκαηηθή δξαζηεξηφηεηα, ην νπνίν δηαπεξλά ην ζχλνιν ζρεδφλ ησλ θιάδσλ ηεο νηθνλνκίαο. Ζ αχμεζε ηεο θνξνινγίαο θαη ε επηβνιή λέσλ θφξσλ, ε κείσζε ηνπ δηαζέζηκνπ εηζνδήκαηνο θαη ν ζπλεπαγφκελνο πεξηνξηζκφο ησλ δαπαλψλ, θαζψο θαη νη έληνλνη πηζησηηθνί πεξηνξηζκνί, έρνπλ νδεγήζεη ζε δξαζηηθή κείσζε ηεο ζπλνιηθήο δήηεζεο θαη θαηαπνληηζκφ ησλ πξνζδνθηψλ, δηακνξθψλνληαο ζπλζήθεο επίκνλεο χθεζεο ζηελ ειιεληθή νηθνλνκία. Ζ ρξήζε ηεο έκκεζεο θνξνινγίαο, κέζσ ηεο αχμεζεο ησλ ζπληειεζηψλ ηνπ ΦΞΑ ζην ζχλνιν ησλ αγαζψλ θαη ππεξεζηψλ, θαζψο θαη ησλ Δηδηθψλ Φφξσλ Θαηαλάισζεο (ζε πνηά, θαπλφ, πεηξειαηνεηδή θαχζηκα, ειεθηξηθή ελέξγεηα θαη πξφζθαηα ζην θπζηθφ αέξην), έρεη απνηειέζεη, ζε δπζαλάινγν κάιηζηα βαζκφ, κηα απφ ηηο θχξηεο ζπληζηψζεο ζηελ πξνζπάζεηα κείσζεο ησλ δεκνζηνλνκηθψλ ειιεηκκάησλ, θαζψο έρεη ζεσξεζεί φηη κπνξεί λα θέξεη άκεζα απνηειέζκαηα ζην ζθέινο ησλ δεκνζίσλ εζφδσλ. Ζ κεηαξξπζκηζηηθή πξνζπάζεηα θαη ν αλαπξνζαλαηνιηζκφο ηεο νηθνλνκίαο ζε κηα βηψζηκε αλαπηπμηαθή πνξεία, ε νπνία είλαη πεξηζζφηεξν επίπνλε θαη απαηηεί κεγαιχηεξν ρξνληθφ δηάζηεκα ψζηε λα δηαθαλνχλ ηα απνηειέζκαηά ηεο, αλ θαη έρεη δξνκνινγεζεί δελ έρεη πξνο ην παξφλ πινπνηεζεί κε ηελ ίδηα έληαζε θαη ηαρχηεηα. Πην ζρεδηαζκφ ηεο πνιηηηθήο επηβνιήο έκκεζσλ θφξσλ θαίλεηαη φκσο φηη έρνπλ αγλνεζεί νη επηπηψζεηο πνπ έρεη ε αχμεζε ησλ ηηκψλ ησλ πξντφλησλ, πνπ πξνθαιείηαη απφ ηελ αχμεζε ησλ θνξνινγηθψλ ζπληειεζηψλ, ζε παξακέηξνπο φπσο ε δήηεζε, ε απαζρφιεζε, νη επελδχζεηο, ε βησζηκφηεηα ησλ επηρεηξήζεσλ, ηα ππφινηπα δεκφζηα έζνδα, ν πιεζσξηζκφο, θαζψο θαη νη πξφζζεηεο επηπηψζεηο (second round effects) ζε νηθνλνκηθέο δξαζηεξηφηεηεο πνπ ζπλδένληαη κε ηνπο θιάδνπο ζηνπο νπνίνπο επηβάιινληαη εηδηθνί θφξνη θαηαλάισζεο. Απηφ ζεκαίλεη φηη ε αχμεζε ησλ θνξνινγηθψλ εζφδσλ, αθφκα θαη αλ επηηεπρζεί, είλαη ζε αξθεηέο πεξηπηψζεηο πξφζθαηξε. Δηδηθά ζε θιάδνπο πνπ πξνζθέξνπλ πξντφληα κε απμεκέλε ειαζηηθφηεηα δήηεζεο σο πξνο ηελ ηηκή, ε επηβνιή πξφζζεησλ θφξσλ ζηελ θαηαλάισζε δελ εμαζθαιίδεη ηελ αχμεζε ησλ θνξνινγηθψλ εζφδσλ. Δλ ησ κεηαμχ, ηίζεηαη ζε θίλδπλν ε βησζηκφηεηα ησλ επηρεηξήζεσλ, ε χθεζε βαζαίλεη, ελψ έληνλα είλαη ηα αξλεηηθά απνηειέζκαηα ζηελ απαζρφιεζε θαη θαη επέθηαζε ζηελ θνηλσληθή ζπλνρή. Ν θιάδνο ησλ αιθννινχρσλ πνηψλ, ν νπνίνο εληάζζεηαη ζηνλ επξχηεξν θιάδν νηλνπλεπκαησδψλ πνηψλ, έρεη ζεκαληηθή ζπλεηζθνξά ζηελ ειιεληθή νηθνλνκία, ηδίσο ζε φξνπο θνξνινγηθψλ εζφδσλ. Δπηπιένλ θαηαγξάθεη ζεκαληηθέο δηαζπλδέζεηο κε άιινπο θιάδνπο ηεο ειιεληθήο νηθνλνκίαο (ρνλδξηθφ θαη ιηαληθφ εκπφξην, εζηίαζε / ςπραγσγία, δηαθήκηζε θ.ά.), γεγνλφο πνπ θαζηζηά ππνινγίζηκε ηελ επξχηεξε επίδξαζή ηνπ ζην ζπλνιηθφ πξντφλ θαη ζηελ απαζρφιεζε. Ωο έλαο απφ ηνπο θιάδνπο ζηνπο νπνίνπο επηβάιιεηαη εηδηθφο θφξνο θαηαλάισζεο, έρεη πιεγεί έληνλα απφ ηηο δηαδνρηθέο απμήζεηο ηνπ ΔΦΘ θαη ηνπ ΦΞΑ 11

12 1.Δηζαγσγή ζηα πνηά θαηά ηε δηάξθεηα ηεο δηεηίαο θαη ηελ χθεζε ηεο ειιεληθήο νηθνλνκίαο. Νη πσιήζεηο αιθννινχρσλ πνηψλ κεηψζεθαλ πεξηζζφηεξν απφ 20% ην 2010, ελψ ζχκθσλα κε εθηηκήζεηο ε πηψζε ζπλερίδεηαη κε παξφκνηα έληαζε θαη ην Ζ ζπξξίθλσζε ησλ πσιήζεσλ αιθννινχρσλ πνηψλ έρεη άκεζε επίπησζε ζηα θνξνινγηθά έζνδα θαη ζηελ απαζρφιεζε ηφζν ζηνλ θιάδν, φζν θαη ζηηο ζπλδεδεκέλεο κε απηφλ νηθνλνκηθέο δξαζηεξηφηεηεο. Ζ ηεξάζηηα αβεβαηφηεηα πνπ πξνθχπηεη απφ ην εμσηεξηθφ νηθνλνκηθφ πεξηβάιινλ θαζηζηά ηδηαίηεξα αξλεηηθέο ηηο πξνζδνθίεο ησλ επηρεηξήζεσλ ηνπ θιάδνπ γηα ην κέιινλ, νδεγψληαο ζε πεξηθνπέο ιεηηνπξγηθψλ θαη επελδπηηθψλ δαπαλψλ θαη, ηειηθά, ζε κείσζε ηεο πξνζηηζέκελεο αμίαο πνπ πξνζθέξεη ν θιάδνο ζηελ νηθνλνκία. Ραπηφρξνλα, ε αχμεζε ηεο θνξνινγίαο πξνθαιεί πξφζζεηεο αξλεηηθέο επηδξάζεηο, θαζψο ζε ζπλδπαζκφ κε ηελ αλεπάξθεηα ησλ ειέγρσλ, σζεί ζε δηφγθσζε ηνπ ιαζξεκπνξίνπ θαη ηεο λνζείαο ζηα πνηά κε πνιχ αξλεηηθέο επηπηψζεηο ζηα θνξνινγηθά έζνδα αιιά θπξίσο ζηε δεκφζηα πγεία. Πε απηφ ην πιαίζην, ζηελ παξνχζα κειέηε απνηππψλεηαη ε πθηζηάκελε θαηάζηαζε ζηνλ θιάδν ησλ αιθννινχρσλ πνηψλ, αλαιχνληαη νη ζηξεβιψζεηο ηεο αγνξάο, εθηηκψληαη νη πξννπηηθέο ηνπ θιάδνπ θαη δηαηππψλνληαη πξνηάζεηο ζηελ θαηεχζπλζε δηαζθάιηζεο ηεο βησζηκφηεηαο ηνπ θιάδνπ θαη κεηξηαζκνχ ησλ αξλεηηθψλ επηπηψζεσλ ζηελ απαζρφιεζε πνπ πξνθχπηνπλ απφ ηελ χθεζε ηεο νηθνλνκίαο θαη ηελ πθηζηάκελε πνιηηηθή θνξνιφγεζεο ησλ αιθννινχρσλ πνηψλ. Ζ δνκή ηεο παξνχζαο κειέηεο, εθηφο απφ ην πξψην εηζαγσγηθφ θεθάιαην, έρεη σο εμήο: Πην δεχηεξν θεθάιαην ηεο κειέηεο νξηνζεηείηαη ν θιάδνο ησλ αιθννινχρσλ πνηψλ θαη θαηαγξάθεηαη ην «απνηχπσκα» ηνπ θιάδνπ, δειαδή ε επίδξαζή ηνπ, ζηελ ειιεληθή νηθνλνκία. Πην ηξίην θεθάιαην θαηαγξάθεηαη ε εμέιημε ησλ πσιήζεσλ αιθννινχρσλ πνηψλ ηελ ηειεπηαία 6εηία, ελψ απνηππψλνληαη θαη νη επηπηψζεηο ηεο πηψζεο ησλ πσιήζεσλ ζηα ρξεκαηννηθνλνκηθά ζηνηρεία ησλ εηαηξεηψλ ηνπ θιάδνπ. Ξαξάιιεια, θαηαγξάθνληαη νη ζεκαληηθφηεξνη πξνζδηνξηζηηθνί παξάγνληεο ηεο δήηεζεο αιθννινχρσλ πνηψλ, κε βάζε ηνπο νπνίνπο δνκείηαη θαη ην ππφδεηγκα δήηεζεο γηα ηα πξντφληα ηνπ θιάδνπ. Ζ θνξνινγηθή πνιηηηθή αλαιχεηαη ζην ηέηαξην θεθάιαην ηεο κειέηεο, φπνπ θαηαγξάθεηαη ε εμέιημε ησλ θνξνινγηθψλ ζπληειεζηψλ ζηα αιθννινχρα πνηά, ηα δεκφζηα έζνδα αλά έηνο, αιιά θαη νη επηπηψζεηο απφ ηηο ζεκαληηθέο απμήζεηο θφξσλ ηελ ηειεπηαία δηεηία. Πην πέκπην θεθάιαην εμεηάδεηαη ε πνξεία ησλ πσιήζεσλ, ησλ θνξνινγηθψλ εζφδσλ θαη ηεο απαζρφιεζεο ηνπ θιάδνπ ππφ ην πξίζκα δπν δηαθνξεηηθψλ ππνζέζεσλ: δηαηήξεζεο ησλ θνξνινγηθψλ ζπληειεζηψλ ζηα ζεκεξηλά επίπεδα ή ζηαδηαθήο κείσζεο ηνπο ηελ επφκελε ηξηεηία. Ρέινο, ζην έθην θεθάιαην δηαηππψλνληαη πξνηάζεηο θαη κέηξα πνπ εθηηκάηαη φηη κπνξνχλ λα εληζρχζνπλ ηνλ θιάδν. 12

13 Ο Κιάδνο ησλ Αιθννινχρσλ Πνηψλ ζηελ Διιάδα: Πξνβιήκαηα θαη Πξννπηηθέο 2 Βαζηθά ραξαθηεξηζηηθά θαη κεγέζε ηνπ θιάδνπ ησλ αιθννινχρσλ πνηψλ 2.1 Οξηνζέηεζε ησλ πξντφλησλ θαη ηνπ θιάδνπ ησλ αιθννινχρσλ πνηψλ Πηα αιθννινχρα πνηά πεξηιακβάλνληαη ην Νπίζθη, ηα Ιεπθά Ξνηά (βφηθα, ηδίλ, ξνχκη, ηεθίια), ηα Ιηθέξ, ην Θνληάθ / Brandy θαη ηα RTD S (Ready-to-Drink Cocktails). Ρα αιθννινχρα πνηά εληάζζνληαη ζηελ επξχηεξε θαηεγνξία ησλ νηλνπλεπκαησδψλ πνηψλ, ζηελ νπνία πεξηιακβάλνληαη φιεο νη θαηεγνξίεο πνηψλ πνπ εκπεξηέρνπλ αηζπιηθή αιθνφιε, φπσο ην θξαζί, ε κπχξα θαη ηα ηνπηθά απνζηάγκαηα (νχδν, ηζίπνπξν θ.ά.) Πηελ παξνχζα κειέηε ζεσξνχκε φηη ηα ηνπηθά απνζηάγκαηα θαη ηα αιθννινχρα πνηά αλήθνπλ ζηελ ίδηα θαηεγνξία πξντφλησλ, θαζψο απνηεινχλ ππνθαηάζηαηα πξντφληα πνπ έρνπλ παξφκνηα, αιιά φρη εληαία, θνξνινγηθή αληηκεηψπηζε. Απφ ηελ πιεπξά ηεο πξνζθνξάο ζεσξνχκε φηη ζηνλ επξχηεξν θιάδν ησλ αιθννινχρσλ πνηψλ εληάζζνληαη νη παξαθάησ θιάδνη / νκάδεο επηρεηξήζεσλ: Δγρψξηνη παξαγσγνί αιθννινχρσλ πνηψλ Δηζαγσγείο / αληηπξφζσπνη δηεζλψλ νίθσλ παξαγσγήο αιθννινχρσλ πνηψλ Σνλδξηθφ εκπφξην αιθννινχρσλ πνηψλ Κεγάιεο θαη κεζαίεο αιπζίδεο θαη θαηαζηήκαηα ιηαληθνχ εκπνξίνπ ηξνθίκσλ θαη πνηψλ Δηδηθεπκέλν ιηαληθφ εκπφξην αιθννινχρσλ πνηψλ (π.ρ. θάβεο) Δπηρεηξήζεηο πνπ δξαζηεξηνπνηνχληαη ζηνλ επξχηεξν θιάδν Μελνδνρείσλ Δζηηαηνξίσλ (εζηηαηφξηα, bar, clubs, live, café-bar θ.ιπ.) νη νπνίεο δηαζέηνπλ αιθννινχρα πνηά ζηνπο ηειηθνχο θαηαλαισηέο γηα επηηφπηα θαηαλάισζε. Ζ ηαμηλφκεζε απηή δηαθνξνπνηείηαη απφ ηελ παξαδνζηαθή «ζηελφηεξε» νξηνζέηεζε ηνπ θιάδνπ, ζχκθσλα κε ηελ νπνία ζηνλ θιάδν πεξηιακβάλνληαη άκεζα κφλνλ νη δχν πξψηνη θιάδνη / νκάδεο επηρεηξήζεσλ, σο βαζηθνί πξνκεζεπηέο αιθννινχρσλ πνηψλ ζηελ αγνξά 2. Ωζηφζν, ε δηαθνξνπνίεζε απηή θξίζεθε ζθφπηκε, θαζψο έλαο απφ ηνπο θχξηνπο ζηφρνπο ηεο κειέηεο είλαη ε αλάιπζε ηνπ ζπλνιηθνχ αληίθηππνπ ηνπ θιάδνπ ησλ αιθννινχρσλ πνηψλ ζηελ ειιεληθή νηθνλνκία θαη ησλ επηπηψζεσλ πνπ πξνθαινχληαη απφ ην πθηζηάκελν ζχζηεκα θνξνιφγεζεο ησλ αιθννινχρσλ πνηψλ. Γηα ην ιφγν απηφ, ζηελ παξνχζα αλάιπζε ζπκπεξηιακβάλνληαη θαη νη θιάδνη πνπ δηακεζνιαβνχλ κεηαμχ ηεο παξαγσγήο θαη ηεο δηάζεζεο ησλ πξντφλησλ ζηνπο ηειηθνχο θαηαλαισηέο. 2 Ζ πξνζέγγηζε πνπ αθνινπζνχκε σο πξνο ηελ νξηνζέηεζε ηνπ θιάδνπ δηαθνξνπνηείηαη θαη απφ ηελ επίζεκε ζηαηηζηηθή ηαμηλφκεζε (ΠΡΑΘΝΓ 2008) πνπ ρξεζηκνπνηεί ε Πηαηηζηηθή πεξεζία (ΔΙΠΡΑΡ), ζχκθσλα κε ηελ νπνία ε παξαγσγή πνηψλ ζπληζηά δηαθνξεηηθφ θιάδν απφ ην εηζαγσγηθφ εκπφξην πνηψλ απφ ην εμσηεξηθφ, ην νπνίν θαη εληάζζεηαη ζην ρνλδξηθφ εκπφξην πνηψλ. 13

14 2. Βαζηθά ραξαθηεξηζηηθά θαη κεγέζε ηνπ θιάδνπ ησλ αιθννινχρσλ πνηψλ Πχκθσλα κε ηα παξαπάλσ, ν θιάδνο ησλ αιθννινχρσλ πνηψλ δηαθξίλεηαη ζε ηξία βαζηθά επίπεδα (Πρήκα 2.1). Ρν πξψην αθνξά ζηελ εγρψξηα παξαγσγή θαη ηηο εηζαγσγέο αιθννινχρσλ πνηψλ πνπ έρνπλ παξαρζεί ζην εμσηεξηθφ. Πην δεχηεξν επίπεδν βξίζθνληαη ηα ελδηάκεζα θαλάιηα δηαλνκήο (ρνλδξηθφ εκπφξην), ελψ ην ηξίην επίπεδν πεξηιακβάλεη ηα ηειηθά ζεκεία ιηαληθήο πψιεζεο αιθννινχρσλ πνηψλ πξνο νηθηαθή ή επηηφπηα θαηαλάισζε (Supermarkets, Θάβεο, Κπαξ, Δζηηαηφξηα, Μελνδνρεία θ.ά.). Ζ δηάθξηζε απηή δελ είλαη απφιπηε, θαζψο ζεκεία ιηαληθήο πψιεζεο φπσο νη κεγάιεο αιπζίδεο supermarket, ζπρλά απνηεινχλ πξνκεζεπηέο ηειηθψλ ζεκείσλ πψιεζεο πξνο επηηφπηα θαηαλάισζε. Αμίδεη επίζεο λα ζεκεησζεί φηη ζηα επίπεδα ρνλδξηθήο θαη ιηαληθήο πψιεζεο, νη πσιήζεηο αιθννινχρσλ πνηψλ απνηεινχλ κφλνλ έλα ηκήκα ησλ ζπλνιηθψλ πσιήζεσλ ησλ επηρεηξήζεσλ πνπ δξαζηεξηνπνηνχληαη ζε απηά ηα επίπεδα. Θαηά ην ηκήκα απηφ ζεσξνχκε φηη ε δξαζηεξηφηεηά ηνπο πεξηιακβάλεηαη ζηνλ θιάδν ησλ αιθννινχρσλ πνηψλ. ρήκα 2.1. Σα ηξία επίπεδα ηνπ θιάδνπ αιθννινχρσλ πνηψλ Δηζαγσγηθέο εηαηξείεο Ξαξαγσγνί Δηαηξείεο Δηζαγσγήο & παξαγσγνί Σνλδξηθφ Δκπφξην Σνλδξέκπνξνη Ξνηψλ Ρειηθά Πεκεία Ξψιεζεο Bars, Δζηηαηφξηα, Μελνδνρεία, Θαθέ, Super Markets, Θάβεο 2.2 Η αιπζίδα αμίαο ηνπ θιάδνπ αιθννινχρσλ πνηψλ Πην Πρήκα 2.2 απνηππψλεηαη πην αλαιπηηθά ε δνκή ηνπ θιάδνπ θαη παξαηίζεληαη εθηηκήζεηο ζρεηηθά κε ηελ θαηαλνκή ησλ πσιήζεσλ ζε θάζε επίπεδν ηεο αιπζίδαο αμίαο (εθνδηαζκνχ). Πην πξψην επίπεδν, ζην νπνίν πεξηιακβάλνληαη νη εηαηξείεο εηζαγσγήο / αληηπξνζψπεπζεο αιθννινχρσλ πνηψλ πνπ παξάγνληαη ζην εμσηεξηθφ θαη νη εγρψξηνη παξαγσγνί πνπ παξάγνπλ ηνπηθά απνζηάγκαηα, ιηθέξ θαη θνληάθ πνπ απεπζχλνληαη ζηελ εγρψξηα αγνξά, επηθξαηνχλ ζπγαηξηθέο κεγάισλ πνιπεζληθψλ επηρεηξήζεσλ, νη νπνίεο εηζάγνπλ, παξάγνπλ θαη δηαζέηνπλ αιθννινχρα πνηά κε ηζρπξά εκπνξηθά ζήκαηα, ηα νπνία ζηεξίδνπλ κέζσ δηαθήκηζεο θαη πξνσζεηηθψλ ελεξγεηψλ θαη δηαζέηνπλ ζηελ αγνξά έρνληαο αλαπηχμεη νξγαλσκέλα δίθηπα δηαλνκήο (παξαδνζηαθφ ρνλδξηθφ εκπφξην, θαηαζηήκαηα Cash & Carry, κεγάια θαηαζηήκαηα ιηαληθήο). Ρν παξαδνζηαθφ ρνλδξηθφ εκπφξην θαη ηα θαηαζηήκαηα Cash & Carry δηαδξακαηίδνπλ θξίζηκν ξφιν ζηελ αιπζίδα εθνδηαζκνχ ησλ αιθννινχρσλ πνηψλ, θαζψο ηξνθνδνηνχλ κεγάιν ηκήκα ηεο αγνξάο ιηαληθήο θαη ην κεγαιχηεξν ηκήκα ησλ ζεκείσλ επηηφπηαο θαηαλάισζεο. Δθηηκάηαη φηη νη εηζαγσγηθέο επηρεηξήζεηο θαη νη εγρψξηνη παξαγσγνί δηαθηλνχλ πεξίπνπ ην 55% ηνπ φγθνπ ησλ πσιήζεψλ ηνπο κέζσ ρνλδξεκπφξσλ, ελψ πσινχλ ην 15% ζε θαηαζηήκαηα Cash & Carry απφ ηα νπνία πξνκεζεχνληαη αιθννινχρα πνηά έλα κέξνο ησλ θαηαζηεκάησλ 14

15 Ο Κιάδνο ησλ Αιθννινχρσλ Πνηψλ ζηελ Διιάδα: Πξνβιήκαηα θαη Πξννπηηθέο ιηαληθήο πψιεζεο θαη ησλ ζεκείσλ επηηφπηαο θαηαλάισζεο. Ρν ππφινηπν 30% πεξίπνπ ηνπ φγθνπ ησλ πσιήζεψλ ηνπο δηαηίζεηαη απεπζείαο ζε κεγάια θαηαζηήκαηα ιηαληθήο, απφ ηα νπνία ζηε ζπλέρεηα πξνκεζεχνληαη νη κηθξφηεξνη ιηαλέκπνξνη, ηα παξαδνζηαθά θαηαζηήκαηα ιηαληθήο (πεξίπηεξα, ςηιηθαηδίδηθα) θαη ηκήκα ησλ ζεκείσλ επηηφπηαο θαηαλάισζεο. ρήκα 2.2. Αιπζίδα αμίαο θιάδνπ αιθννινχρσλ πνηψλ Ζ αγνξά αιθννινχρσλ πνηψλ πεξηιακβάλεη δχν ηκήκαηα: i. ηελ αγνξά / θαλάιη off trade, δειαδή ηελ αγνξά ζηελ νπνία δηαηίζεληαη αιθννινχρα πνηά γηα νηθηαθή θπξίσο θαηαλάισζε (κέζσ Mini & Super Markets, παξαδνζηαθήο ιηαληθήο θ.ά.) θαη ii. ηελ αγνξά / θαλάιη on trade, ζηελ νπνία δηαηίζεληαη αιθννινχρα πνηά πξνο επηηφπηα θαηαλάισζε (Δζηηαηφξηα, Κπαξ, Μελνδνρεία θ.ά.). Ζ αγνξά off trade εθηηκάηαη φηη απνξξνθά ην 35% πεξίπνπ ηνπ ζπλνιηθνχ φγθνπ πσιήζεσλ αιθννινχρσλ πνηψλ, κε ην ππφινηπν 65% λα αθνξά ζηελ επηηφπηα θαηαλάισζε Βαζηθά νηθνλνκηθά κεγέζε θιάδνπ αιθννινχρσλ πνηψλ Κηα πξψηε εηθφλα γηα ην κέγεζνο θάζε ηκήκαηνο ηεο αιπζίδαο αμίαο ηνπ θιάδνπ ησλ αιθννινχρσλ πνηψλ ζηελ Διιάδα παξνπζηάδεηαη ζηνλ Ξίλαθα 2.1. Αλ θαη ηα ηειεπηαία δηαζέζηκα επίζεκα ζηνηρεία αθνξνχλ ζην 2006, γεγνλφο πνπ ηα θαζηζηά αλεπίθαηξα θαζψο ε νηθνλνκηθή θξίζε πνπ δηέξρεηαη ε ειιεληθή νηθνλνκία έρεη κεηαβάιιεη δξαζηηθά ηα δεδνκέλα, αμίδεη λα επηζεκάλνπκε ην κεγάιν αξηζκφ επηρεηξήζεσλ πνπ δξαζηεξηνπνηνχληαη ζην ιηαληθφ εκπφξην θαη ζηνπο θιάδνπο πνπ ζπλδένληαη κε ηελ επηηφπηα θαηαλάισζε αιθννινχρσλ πνηψλ. Απηφ ζπλεπάγεηαη φηη νη θιάδνη ηεο παξαγσγήο / εηζαγσγήο αιθννινχρσλ πνηψλ, ζηηο 15

16 2. Βαζηθά ραξαθηεξηζηηθά θαη κεγέζε ηνπ θιάδνπ ησλ αιθννινχρσλ πνηψλ νπνίεο δξαζηεξηνπνηείηαη αξθεηά κηθξφηεξνο αξηζκφο επηρεηξήζεσλ, δηαζπλδένληαη κε έλα ππνινγίζηκν ηκήκα ηεο νηθνλνκίαο. Ππλεπψο, νη εμειίμεηο ζηελ αγνξά αιθννινχρσλ πνηψλ επεξεάδνπλ θαη ηνπο θιάδνπο πνπ βξίζθνληαη ζην ελδηάκεζν θαη ζην ηειηθφ ζηάδην ηεο εθνδηαζηηθήο αιπζίδαο. Ρν κέγεζνο ηεο επίδξαζεο εμαξηάηαη απφ ηε βαξχηεηα πνπ έρνπλ νη πσιήζεηο αιθννινχρσλ πνηψλ ζηε ζπλνιηθή νηθνλνκηθή δξαζηεξηφηεηα θαη ζηελ απαζρφιεζε ησλ δηαζπλδεδεκέλσλ κε ηελ παξαγσγή θαη εηζαγσγή αιθννινχρσλ πνηψλ θιάδσλ. Πίλαθαο 2.1. Βαζηθά κεγέζε ζηελ εθνδηαζηηθή αιπζίδα ηνπ θιάδνπ ησλ αιθννινχρσλ πνηψλ Θιάδνο Αξηζκφο Δπηρεηξήζεσλ Θχθινο Δξγαζηψλ (ζε εθαη. ) Παξαγσγή αιθννινχρσλ πνηψλ Παξαγσγή αιθνφιεο Υνλδξηθφ εκπφξην πνηψλ Δηζαγσγείο / Αληηπξφζσπνη ,3 Ληαληθφ εκπφξην ζε κε εηδηθεπκέλα θαηαζηήκαηα 3 Ληαληθφ εκπφξην ηξνθίκσλ, πνηψλ ή θαπλνχ ζε εηδηθεπκέλα θαηαζηήκαηα Ξελνδνρεία Δζηηαηφξηα Μπαξ Καληίλεο θαη ηξνθνδνζία κε ηξφθηκα Πεγή:: ΔΙ.ΠΡΑΡ, Κεηξψν Δπηρεηξήζεσλ, Δθηηκήζεηο ΗΝΒΔ (εηζαγσγείο / αληηπξφζσπνη) 1 Ξεξηιακβάλνληαη φιεο νη επηρεηξήζεηο πνπ δξαζηεξηνπνηνχληαη ζην ρνλδξηθφ εκπφξην πνηψλ. Ν αξηζκφο ησλ επηρεηξήζεσλ πνπ δξαζηεξηνπνηείηαη θπξίσο ζην ρνλδξηθφ εκπφξην αιθννινχρσλ πνηψλ εθηηκάηαη ζε Νη εηζαγσγείο / αληηπξφζσπνη πεξηιακβάλνληαη ζηνλ θιάδν ρνλδξηθνχ εκπνξίνπ πνηψλ. 3 Ρν κε εμεηδηθεπκέλν ιηαληθφ εκπφξην πεξηιακβάλεη ηα πεξίπηεξα, παληνπσιεία, θαηαζηήκαηα γεληθνχ εκπνξίνπ ηξνθίκσλ θαη πνηψλ. Δηδηθή αλαθνξά πξέπεη λα γίλεη ζε βαζηθά νηθνλνκηθά κεγέζε ησλ εηζαγσγηθψλ εηαηξεηψλ αιθννινχρσλ πνηψλ, νη νπνίεο απνηεινχλ ηνλ ππξήλα ηνπ θιάδνπ, δεδνκέλνπ φηη δηαζέηνπλ θαη ην κεγαιχηεξν κεξίδην ζηελ εγρψξηα αγνξά ζε φξνπο πσιήζεσλ αιθννινχρσλ πνηψλ. Ζ απαζρφιεζε ζηηο εηζαγσγηθέο εηαηξείεο πξνζέγγηζε ην 2010 ηα 700 άηνκα, ελψ ν θχθινο εξγαζηψλ ηνπο αλήιζε ζηα 466 εθ., απνδίδνληαο πεξίπνπ 4,7 εθ. απφ εηαηξηθνχο θφξνπο εηζνδήκαηνο (Ξίλαθαο 2.2.). Ραπηφρξνλα, εθηηκάηαη φηη απφ ηηο εξγνδνηηθέο εηζθνξέο αιιά θαη ηνπο θφξνπο εηζνδήκαηνο θπζηθψλ πξνζψπσλ ην δεκφζην εηζέπξαμε απφ ηηο εηζαγσγηθέο εηαηξείεο πεξίπνπ 5 εθ.. Ίζσο αθφκα πην ζεκαληηθή είλαη ε ζπλεηζθνξά ηνπ θιάδνπ ζε φξνπο θνξνινγηθψλ εζφδσλ (εθηφο ησλ θφξσλ εηζνδήκαηνο), θαζψο κε ηελ πψιεζε ησλ αιθννινχρσλ πνηψλ, εηζπξάηηεηαη Φφξνο Ξξνζηηζέκελεο Αμίαο (ΦΞΑ) θαη Δηδηθφο Φφξνο Θαηαλάισζεο Νηλνπλεπκαησδψλ Ξνηψλ (ΔΦΘΝΞ). Ρα έζνδα απφ ην ΦΞΑ θαη ηνλ ΔΦΘΝΞ αλήιζαλ ην 2010 ζε 464 εθ., ζην ίδην πεξίπνπ χςνο κε ηνλ θχθιν εξγαζηψλ ησλ εηζαγσγηθψλ εηαηξεηψλ. Αλ 16

17 Ο Κιάδνο ησλ Αιθννινχρσλ Πνηψλ ζηελ Διιάδα: Πξνβιήκαηα θαη Πξννπηηθέο ζπλππνινγηζηεί θαη ν ΦΞΑ πνπ εηζπξάηηεηαη ζηα επφκελα ζηάδηα δηαλνκήο (on & off trade), ηφηε ηα ζπλνιηθά έζνδα απφ ΦΞΑ πνπ πξνέξρεηαη απφ ηελ πψιεζε αιθννινχρσλ πνηψλ πξνζέγγηζαλ ηα 382 εθ., ελψ καδί κε ηα έζνδα απφ ηνλ ΔΦΘΝΞ θηάλνπλ ηα 704 εθ.. Πίλαθαο 2.2: Βαζηθά νηθνλνκηθά κεγέζε εηζαγσγηθψλ εηαηξεηψλ 2010 Απαζρφιεζε Θχθινο Δξγαζηψλ Δηαηξηθνί Φφξνη Έζνδα απφ ΔΦΘΝΞ Έζνδα απφ ΦΞΑ* Δξγνδνηηθέο εηζθνξέο Φφξνη Δηζνδήκαηνο Πεγή:: ΗΝΒΔ * Γελ πεξηιακβάλεηαη ν ΦΞΑ ζηηο αγνξέο off trade θαη on trade 700 άηνκα 466 εθ. 4,7 εθ. 322 εθ. 142 εθ. 2,8 εθ. 2 εθ Ο αληίθηππνο ηνπ θιάδνπ ησλ αιθννινχρσλ πνηψλ ζηελ ειιεληθή νηθνλνκία Ν ζπλνιηθφο αληίθηππνο ηνπ θιάδνπ ζηελ ειιεληθή νηθνλνκία εθηηκήζεθε, ρξεζηκνπνηψληαο έλα ππφδεηγκα εηζξνψλ εθξνψλ (input output model) γηα ηελ ειιεληθή νηθνλνκία, ην νπνίν αλαγλσξίδεη εκθαλψο ηηο δηαζπλδέζεηο κεηαμχ ησλ θιάδσλ νηθνλνκηθήο δξαζηεξηφηεηαο 3. Ζ αλάιπζε ζηεξίρζεθε αξρηθά ζηνλ ππνινγηζκφ ηεο ζπλνιηθήο θαηαλαισηηθήο δαπάλεο γηα ηελ αγνξά αιθννινχρσλ πνηψλ ζηηο αγνξέο on trade θαη off trade ην θαη ζηε ζπλέρεηα, κε ηε ρξήζε ησλ ζρεηηθψλ πνιιαπιαζηαζηψλ πνπ πξνθχπηνπλ απφ ην ππφδεηγκα εηζξνψλ εθξνψλ, ζηελ εθηίκεζε ηεο άκεζεο, έκκεζεο θαη πξνθαινχκελεο ζπκβνιήο / επίδξαζεο πνπ έρεη ζηελ νηθνλνκία ε θαηαλαισηηθή δαπάλε αιθννινχρσλ πνηψλ ηφζν γηα νηθηαθή, φζν θαη γηα επηηφπηα θαηαλάισζε. Ξην ζπγθεθξηκέλα, ζην ππφδεηγκα απηφ εθηηκάηαη φηη ε κείσζε ηεο εγρψξηαο θαηαλάισζεο θαη ησλ εμαγσγψλ έρεη πνιιαπιαζηαζηηθή επίδξαζε ζηελ νηθνλνκία. Νη θιάδνη κηαο νηθνλνκίαο αιιειεπηδξνχλ, θαζψο θάζε θιάδνο ρξεζηκνπνηεί σο εηζξνή ζηελ παξαγσγηθή ηνπ δηαδηθαζία πξντφληα θαη ππεξεζίεο απφ άιινπο θιάδνπο. Νη άκεζεο επηδξάζεηο, ζχκθσλα κε ηελ αλάιπζή καο, αθνξνχλ ζην πξντφλ, ηελ πξνζηηζέκελε αμία, ηα έζνδα απφ θφξνπο εηζνδήκαηνο θαη ηελ απαζρφιεζε ζηα θαλάιηα off trade (ιηαληθφ εκπφξην) θαη on trade (μελνδνρεία - εζηηαηφξηα). Ζ δήηεζε γηα πξντφληα θαη ππεξεζίεο απφ ηα δχν θαλάιηα κε ζθνπφ ηελ ηθαλνπνίεζε ηεο θαηαλαισηηθήο δαπάλεο γηα αιθννινχρα πνηά 3 Ρν ππφδεηγκα ζηεξίδεηαη ζε ππνζέζεηο (π.ρ. ζηαζεξέο νηθνλνκίεο θιίκαθαο, ζηαζεξέο ζρέζεηο ππνθαηάζηαζεο κεηαμχ ησλ εηζξνψλ). Δπηπξφζζεηα ππνζέηεη φηη ππάξρεη επαξθήο ππεξβάιινπζα δπλακηθφηεηα γηα λα ηθαλνπνηήζεη ηελ πξφζζεηε δήηεζε, ελψ ε αλάιπζε είλαη ζηαηηθή. 4 Νη ππνζέζεηο ζηηο νπνίεο ζηεξίρζεθε ν ππνινγηζκφο ηεο θαηαλαισηηθήο δαπάλεο παξνπζηάδνληαη ζε επφκελν ηκήκα ηεο κειέηεο. 17

18 2. Βαζηθά ραξαθηεξηζηηθά θαη κεγέζε ηνπ θιάδνπ ησλ αιθννινχρσλ πνηψλ πξνθαιεί έλα δεχηεξν γχξν επηδξάζεσλ (έκκεζεο επηδξάζεηο), πνπ αθνξνχλ ζηα αληίζηνηρα νηθνλνκηθά κεγέζε ησλ πξνκεζεπηψλ ησλ ηειηθψλ θαλαιηψλ δηάζεζεο (παξαγσγή θαη ρνλδξηθφ εκπφξην πνηψλ), ησλ πξνκεζεπηψλ ησλ πξνκεζεπηψλ θ.ν.θ.. Έηζη, ε κεηαβνιή ηεο ηειηθήο δήηεζεο ελφο θιάδνπ, επεξεάδεη κε ην ίδην πξφζεκν ηε δήηεζε γηα ηα πξντφληα φισλ ησλ θιάδσλ πνπ πξνκεζεχνπλ απηφλ ηνλ θιάδν. Πηελ πεξίπησζε ησλ αιθννινχρσλ πνηψλ, ε κείσζε ηεο δήηεζεο πνηψλ ζηελ ιηαληθή (κπαξ θ.α.) νδεγεί ζε κείσζε ηεο δήηεζεο γηα αιθννινχρα πνηά απφ ην ρνλδξηθφ εκπφξην, ελψ επεξεάδεη ηαπηφρξνλα ηε δήηεζε κεηαθνξηθψλ ππεξεζηψλ αιιά θαη ηε ρξήζε ησλ ηξαπεδηθψλ ππεξεζηψλ. Ρέινο, νη πξνθαινχκελεο (induced) επηδξάζεηο είλαη νη επηδξάζεηο ζηελ νηθνλνκία απφ ηελ απμεκέλε δαπάλε σο απνηέιεζκα ηνπ εηζνδήκαηνο πνπ έρεη δεκηνπξγεζεί απφ ηνλ θιάδν. Δπηπιένλ, ην πξνθαινχκελν απνηέιεζκα πξνθχπηεη, θαζψο ε ρακειφηεξε δήηεζε ζπλεπάγεηαη θαη ρακειφηεξε νηθνλνκηθή δξαζηεξηφηεηα, πξνζηηζέκελε αμία, κηζζνδνζία, θνξνινγηθά έζνδα θαη απαζρφιεζε, ελψ ε ρακειφηεξε απαζρφιεζε θαη κηζζνδνζία κε ηε ζεηξά ηνπο νδεγνχλ ζε πεξαηηέξσ κείσζε ηεο δήηεζεο, επηβαξχλνληαο ην απνηέιεζκα πνιιαπιαζηαζηηθά. Δλδεηθηηθά νη παξαπάλσ επηδξάζεηο απνηππψλνληαη ζηελ εηθφλα 2.1. Ρν απνηέιεζκα πνπ πξνθχπηεη απφ απηέο ηηο επηδξάζεηο ζεσξνχκε φηη αληαλαθιά ην ζπλνιηθφ νηθνλνκηθφ αληίθηππν ηνπ θιάδνπ ζηελ ειιεληθή νηθνλνκία. Δηθφλα 2.1. Δπηδξάζεηο ηνκέα αιθννινχρσλ πνηψλ ζηελ ειιεληθή νηθνλνκία 18

19 Ο Κιάδνο ησλ Αιθννινχρσλ Πνηψλ ζηελ Διιάδα: Πξνβιήκαηα θαη Πξννπηηθέο Πηνλ Ξίλαθα 2.3 απνηππψλεηαη ν ζπλνιηθφο αληίθηππνο ηνπ θιάδνπ ησλ αιθννινχρσλ πνηψλ ζηελ νηθνλνκία, θαη επηκεξίδεηαη ε επίδξαζε ζηηο αγνξέο off θαη on trade. Ξξνθχπηεη φηη ε ζπλνιηθή ζπλεηζθνξά ηνπ θιάδνπ ησλ αιθννινχρσλ πνηψλ είλαη ηδηαίηεξα ζεκαληηθή, ηφζν ζε φξνπο πξνζηηζέκελεο αμίαο θαη εηζνδήκαηνο, φζν θπξίσο θαη ζε φξνπο απαζρφιεζεο. Ππγθεθξηκέλα, ε ζπλνιηθή (άκεζε, έκκεζε θαη πξνθαινχκελε) επίδξαζε ζηελ εγρψξηα πξνζηηζέκελε αμία πξνζεγγίδεη ην 1,5 δηζεθ., ελψ ηα εηζνδήκαηα πνπ παξάγνληαη είλαη 437 εθ., απνδίδνληαο θαη ηνπο αλάινγνπο θφξνπο. Ρα εηζνδήκαηα απηά αθνξνχλ ηα εηζνδήκαηα ησλ εξγαδνκέλσλ ζηνπο πξνκεζεπηέο (παξαγσγή, ρνλδξηθφ εκπφξην) θαη ζηνπο πειάηεο (κπαξ, εζηηαηφξηα, μελνδνρεία, supermarkets, mini market, θ.ά.) ηνπ θιάδνπ, φζν θαη ηα εηζνδήκαηα πνπ πξνθχπηνπλ απφ ηηο δξαζηεξηφηεηεο πνπ δεκηνπξγνχλ φινη απηνί νη θξίθνη κέζσ ηεο θαηαλάισζεο ηνπο (induced effect). Ραπηφρξνλα, νη εηαηξηθνί θφξνη, νη νπνίνη απνδίδνληαη απφ ην ζχλνιν ησλ δηαζπλδεδεκέλσλ δξαζηεξηνηήησλ πξνζεγγίδνπλ ηα 51 εθ.. Ρέινο, ηδηαίηεξα ζεκαληηθή επίδξαζε αθνξά ζηελ απαζρφιεζε πνπ «νθείιεηαη» ζηνλ θιάδν ησλ αιθννινχρσλ πνηψλ, ε νπνία πξνζεγγίδεη ηηο εξγαδφκελνπο. Πίλαθαο 2.3. πλνιηθή επίδξαζε θιάδνπ αιθννινχρσλ πνηψλ ζηελ ειιεληθή νηθνλνκία (2010) ζε εθ. επξψ Άκεζε Έκκεζε Πξνθαινχκελε πλνιηθή Δπίδξαζε Δπίδξαζε Δπίδξαζε Δπίδξαζε Αγνξέο ηειηθήο δηάζεζεο αιθννινχρσλ πνηψλ Δγρψξηα Ξξνζηηζέκελε Αμία ΑΔΞ Δηζφδεκα απφ Δξγαζία Δηαηξηθνί Φφξνη Απαζρφιεζε (άηνκα) Αγνξά off trade Δγρψξηα Ξξνζηηζέκελε Αμία ΑΔΞ Δηζφδεκα απφ Δξγαζία Δηαηξηθνί Φφξνη Απαζρφιεζε (αξηζκφο) Αγνξά on trade Δγρψξηα Ξξνζηηζέκελε Αμία ΑΔΞ Δηζφδεκα απφ Δξγαζία Δηαηξηθνί Φφξνη Απαζρφιεζε (αξηζκφο) Ζ αγνξά on trade έρεη ζαθψο κεγαιχηεξν νηθνλνκηθφ αληίθηππν ζε ζρέζε κε ηελ αγνξά off trade, θαζψο απνηειεί ηελ θχξηα αγνξά δηάζεζεο αιθννινχρσλ πνηψλ, ελψ θαη νη δαπάλεο ησλ θαηαλαισηψλ είλαη ζεκαληηθά πςειφηεξεο ιφγσ ηνπ πςειφηεξνπ κηθηνχ πεξηζσξίνπ κε ην νπνίν ιεηηνπξγεί ε ζπγθεθξηκέλε αγνξά. 19

20 2. Βαζηθά ραξαθηεξηζηηθά θαη κεγέζε ηνπ θιάδνπ ησλ αιθννινχρσλ πνηψλ 20

21 εκ. θιάλερ Ο Κιάδνο ησλ Αιθννινχρσλ Πνηψλ ζηελ Διιάδα: Πξνβιήκαηα θαη Πξννπηηθέο 3 Κχξηεο Σάζεηο θαη εμειίμεηο ζηνλ θιάδν ησλ αιθννινχρσλ πνηψλ 3.1 Δμέιημε πσιήζεσλ Ρν 2010 απνηέιεζε έηνο ζηαζκφ γηα ηελ ειιεληθή αγνξά αιθννινχρσλ πνηψλ, ε νπνία βίσζε κε δξακαηηθφ θαη άκεζν ηξφπν ηελ θξίζε ηεο ειιεληθήο νηθνλνκίαο θαη ηα κέηξα πεξηνξηζκνχ ηνπ δεκνζηνλνκηθνχ ειιείκκαηνο. Κεηά απφ κηα πεξίνδν κηθξήο αιιά ζηαζεξήο ππνρψξεζεο ηεο δήηεζεο αιθννινχρσλ πνηψλ, δείγκα ηνπ φηη ε εγρψξηα αγνξά αιθννινχρσλ πνηψλ είρε πξνζεγγίζεη έλα επίπεδν θνξεζκνχ, ζην νπνίν ε δπλακηθή κεηαβνιήο κπνξεί λα πξνέιζεη κφλν απφ ηελ εηζαγσγή λέσλ πξντφλησλ ή / θαη ηελ αλαθαηαλνκή ησλ κεξηδίσλ αγνξάο κεηαμχ ησλ θαηεγνξηψλ νηλνπλεπκαησδψλ πνηψλ, ην 2010 θαηαγξάθεθε ξαγδαία ππνρψξεζε ηνπ φγθνπ πσιήζεσλ θαηά 18% (Γηάγξακκα 3.1). Ρα πξψηα ζεκάδηα γηα απηή ηελ εμέιημε είραλ σζηφζν εκθαληζηεί ην 2009, φηαλ νη πσιήζεηο ζεκείσζαλ πηψζε θαηά 5,1%. Ωο απνηέιεζκα, ν φγθνο πσιήζεσλ αιθννινχρσλ πνηψλ θαηξαθχιεζε ην 2010 ζηηο 72,1 εθαη. θηάιεο, φηαλ ηελ πεξίνδν δελ ήηαλ κηθξφηεξνο απφ 92 εθ. θηάιεο. Γηάγξακκα 3.1. Πσιήζεηο αιθννινχρσλ πνηψλ (ζε εθ. θηάιεο)* ,1 94,8 93,6 92,6 20% 87,9 72,1 15% 80 10% 40 5% % -1,3% -1,3% -1,1% -5% -5,1% -10% -17,9% -15% -20% Αλκοολούσα Ποηά % μεηαβολή 2010 Πεγή: IWSR. Δπεμεξγαζία ζηνηρείσλ: ΗΝΒΔ. *πεξηιακβάλνληαη θαη ηα ηνπηθά απνζηάγκαηα (νχδν, ηζίπνπξν) Ζ κείσζε ησλ πσιήζεσλ ζπλερίδεηαη θαη ην 2011, κε επηηαρπλφκελν κάιηζηα ξπζκφ, θαζψο ζχκθσλα κε ηα ζηνηρεία γηα ην 1 ν ηεηξάκελν ηνπο έηνπο, νη πσιήζεηο αιθννινχρσλ πνηψλ ήηαλ κεησκέλεο θαηά 21,7%, ζε ζρέζε κε αληίζηνηρν ηεηξάκελν ηνπ 2010.

22 3.Κχξηεο Σάζεηο θαη εμειίμεηο ζηνλ θιάδν ησλ αιθννινχρσλ πνηψλ Γηάγξακκα 3.2. Μεηαβνιή πσιήζεσλ αιθννινχρσλ πνηψλ (1ν ηεηξάκελν) 10% 5% 0,6% 0,4% 0,6% 0% -4,9% -5% -10% -13,6% -15% -20% -21,7% -25% -30% Πεγή: Ac Nielsen, ScanTrack Plus, GFK. Δπεμεξγαζία ζηνηρείσλ: ΗΝΒΔ Ζ έθηαζε ηεο ππνρψξεζεο ηνπ φγθνπ πσιήζεσλ δηαθνξνπνηείηαη ζεκαληηθά κεηαμχ ησλ επηκέξνπο θαηεγνξηψλ αιθννινχρσλ θαη επξχηεξα νηλνπλεπκαησδψλ πνηψλ (Γηάγξακκα 3.3). Γηαρσξίδνληαο ηα ηνπηθά απνζηάγκαηα απφ ηα αιθννινχρα πνηά, πξνθχπηεη φηη ε πηψζε ην 2010 θαηά 20,6% ησλ αιθννινχρσλ (νπίζθη, βφηθα, ηδίλ θ.α.) ήηαλ ε κεγαιχηεξε ζε έθηαζε έλαληη φισλ ησλ ππνινίπσλ θαηεγνξηψλ. Πηα ηνπηθά απνζηάγκαηα ε κείσζε ήηαλ επηφηεξε (6%). Νη πσιήζεηο κπχξαο κεηψζεθαλ θαηά 1,7%, ελψ ζην θξαζί ε πηψζε έθηαζε ην 5%. Γηάγξακκα 3.3. Ρπζκνί κεηαβνιήο φγθνπ πσιήζεσλ νηλνπλεπκαησδψλ πνηψλ % μεταβολή % Μεταβολή Κατανάλωσης (Όγκος σε λίτρα) 5,0% 0,0% -5,0% -10,0% -1,7% -6,0% -5,0% -15,0% -20,0% -20,6% -25,0% Μπύρα Αλκοολούχα Ποτά Τοπικά Αποςτάγματα Κραςί Πεγή: IWSR. Δπεμεξγαζία ζηνηρείσλ: ΗΝΒΔ. Ωο απνηέιεζκα απηψλ ησλ εμειίμεσλ, ην ζρεηηθφ κεξίδην ησλ αιθννινχρσλ πνηψλ, έλαληη ησλ νηλνπλεπκαησδψλ, ππνρψξεζε απφ 7% πεξίπνπ ηελ πεξίνδν , ζε 5,4% ην 2010, ελψ αλακέλεηαη πεξαηηέξσ ππνρψξεζε ην 2011 (Γηάγξακκα 3.4). Αληίζεηα, ην ζρεηηθφ κεξίδην ηεο κπχξαο απμήζεθε ζε 56%, ηνπ θξαζηνχ ζε 37%, ελψ ην κεξίδην ησλ ηνπηθψλ απνζηαγκάησλ ππνρψξεζε ειαθξψο. 22

23 Εκατομμύρια Ο Κιάδνο ησλ Αιθννινχρσλ Πνηψλ ζηελ Διιάδα: Πξνβιήκαηα θαη Πξννπηηθέο 100% 90% 80% 70% Γηάγξακκα 3.4. χλζεζε θαηαλάισζεο νηλνπλεπκαησδψλ πνηψλ Μεξίδηα 7,1% 7,0% 6,8% 6,6% 6,5% 5,4% 1,9% 1,8% 1,7% 1,6% 1,6% 1,8% 36,5% 36,3% 36,0% 36,4% 37,3% 37,0% 60% 50% 40% 30% 20% 54,5% 54,9% 55,4% 55,3% 54,6% 56,0% 10% 0% Κπχξα Θξαζί Ρνπηθά Απνζηάγκαηα Αιθννινχρα Ξνηά Πεγή: IWSR. Δπεμεξγαζία ζηνηρείσλ: ΗΝΒΔ. Νη ζεκαληηθέο απψιεηεο ζηηο πσιήζεηο αιθννινχρσλ πνηψλ ην 2010, δηαπεξλνχλ ην ζχλνιν ησλ επηκέξνπο θαηεγνξηψλ πξντφλησλ θαη ησλ θαλαιηψλ δηαλνκήο, κε θάπνηεο δηαθνξνπνηήζεηο, σζηφζν, σο πξνο ην εχξνο ηεο κεηαβνιήο (Γηάγξακκα 3.5). Πε απφιπηνπο φξνπο ε κεγαιχηεξε πηψζε θαηαγξάθεηαη ζην νπτζθη, ηφζν ζην on trade φζν θαη ζην off trade θαλάιη δηαλνκήο. Πηηο ππφινηπεο θαηεγνξίεο πξντφλησλ, εθηφο απφ ηα RTD s, ν ξπζκφο ππνρψξεζεο ησλ πσιήζεσλ είλαη κεγαιχηεξνο ζην off trade θαλάιη, αιιά ζε απφιπηνπο φξνπο ν φγθνο πσιήζεσλ κεηψζεθε πεξηζζφηεξν ζηo on trade, απφ ην νπνίν δηαηίζεηαη ην κεγαιχηεξν ηκήκα ηνπ φγθνπ πσιήζεσλ αιθννινχρσλ πνηψλ. Γηάγξακκα 3.5. Δμέιημε Καηαλάισζεο On - Off Trade Αιθννινχρσλ πνηψλ Λίτρα % μεταβολή 10-13% 0% -16% 9-20% -24% -21% -24% -10% -27% 8-32% -20% 7-30% 6-40% 5-50% 4-60% 3-70% 2-80% 1-90% % on trade off trade on trade off trade on trade off trade on trade off trade Whisky White spirits Liqueurs RTDs % Πεγή: Ac Nielsen, ScanTrack Plus, GFK. Δπεμεξγαζία ζηνηρείσλ: ΗΝΒΔ. 23

24 3.Κχξηεο Σάζεηο θαη εμειίμεηο ζηνλ θιάδν ησλ αιθννινχρσλ πνηψλ Ρα πξψηα ζηνηρεία γηα ην 2011 δείρλνπλ αληηζηξνθή ηεο εηθφλαο, κε επηηάρπλζε ηεο κείσζεο ησλ πσιήζεσλ ζηελ on trade αγνξά ζε ζχγθξηζε κε ηελ off trade, ζην ζχλνιν ησλ θαηεγνξηψλ πξντφλησλ αιθννινχρσλ πνηψλ κε εμαίξεζε ηα RTD s, ζηα νπνία ε πηψζε ζηελ off trade είλαη κεγαιχηεξε (Γηάγξακκα 3.6). Γηάγξακκα 3.6. Δμέιημε Καηαλάισζεο ζηα On θαη Off Trade θαλάιηα δηάζεζεο αιθννινχρσλ πνηψλ 0% -5% -10% -15% -20% -25% -30% -35% -23,6% -20,8% -16,2% -11,6% -30,0% -26,4% Πεγή: Ac Nielsen, ScanTrack Plus, GFK. Δπεμεξγαζία ζηνηρείσλ: ΗΝΒΔ. -29,8% -30,6% on trade off trade on trade off trade on trade off trade on trade off trade Whisky White spirits Liqueurs RTDs 3.2 Υξεκαηννηθνλνκηθά απνηειέζκαηα εηζαγσγηθψλ εηαηξεηψλ θαη εηαηξεηψλ ρνλδξηθνχ εκπνξίνπ πνηψλ Νη επηπηψζεηο ηεο ξαγδαίαο ππνρψξεζεο ηεο θαηαλάισζεο αιθννινχρσλ πνηψλ απνηππψλεηαη θαη ζηνπο δεκνζηεπκέλνπο ηζνινγηζκνχο ησλ εηζαγσγηθψλ εηαηξεηψλ θαη ησλ εηαηξεηψλ πνπ δξαζηεξηνπνηνχληαη ζην επξχηεξν ρνλδξηθφ εκπφξην πνηψλ. Πηνλ ηνκέα ησλ εηζαγσγηθψλ εηαηξεηψλ θαηαγξάθεηαη ην 2010 πηψζε ηνπ θχθινπ εξγαζηψλ (ρσξίο ΔΦΘΝΞ) θαηά 10% πεξίπνπ, ελψ εθηηκάηαη αθφκα κεγαιχηεξε κείσζε ην 2011 εμαηηίαο ηεο ππνρψξεζεο ηεο αγνξάο, αιιά θαη ηεο ζηξνθήο πξνο νηλνπλεπκαηψδε πνηά ρακειφηεξεο ηηκήο. Ραπηφρξνλα, ηα ζπλνιηθά θαζαξά θέξδε ησλ εηζαγσγέσλ ζπξξηθλψζεθαλ ην 2010 θαηά 40% πεξίπνπ. Θα πξέπεη λα επηζεκαλζεί φηη ηα απνηειέζκαηα απηά δελ αληαλαθινχλ πιήξσο ηηο πξαγκαηηθέο ζπλζήθεο ζηνλ θιάδν, θαζψο γηα 2 απφ ηηο 5 εηαηξείεο ηα απνηειέζκαηα αθνξνχλ κφλν ην 1 ν εμάκελν ηνπ 2010, δελ ελζσκαηψλνπλ δειαδή ηε ξαγδαία πηψζε ζηηο πσιήζεηο πνπ αθνινχζεζε ζην 2 ν εμάκελν ηνπ Ρν θαζαξφ πεξηζψξην θέξδνπο ησλ εηζαγσγέσλ κεηψζεθε ζεκαληηθά ην 2010, θαηά 2,4 εθαηνζηηαίεο κνλάδεο, επαλεξρφκελν ζηα επίπεδα ηνπ 2006, ελψ ε δαλεηαθή επηβάξπλζε ησλ εηζαγσγηθψλ εηαηξεηψλ επηδεηλψζεθε, θαζψο νη ππνρξεψζεηο απμήζεθαλ κε κέζν ξπζκφ 7% ηελ ηειεπηαία 6εηία. Ξέξα φκσο απφ ηα βαζηθά ζηνηρεία ησλ ηζνινγηζκψλ, πξνθχπηεη φηη ην κεγάιν ρξνληθφ θελφ κεηαμχ απφδνζεο ηνπ απμεκέλνπ ΔΦΘΝΞ θαη ηεο είζπξαμεο ησλ 24

25 Ο Κιάδνο ησλ Αιθννινχρσλ Πνηψλ ζηελ Διιάδα: Πξνβιήκαηα θαη Πξννπηηθέο απαηηήζεσλ έρεη νδεγήζεη ζε επηδείλσζε ηεο ξεπζηφηεηαο, αχμεζε ησλ ρξεκαηννηθνλνκηθψλ εμφδσλ θαη αλάγθεο γηα πξφζζεηα θεθάιαηα θίλεζεο γηα ηηο εηζαγσγηθέο εηαηξείεο. Γηάγξακκα 3.7. Κχθινο Δξγαζηψλ θαη Καζαξά Κέξδε Δηζαγσγέσλ εθ. επξψ ,9 479,3 504,8 510,8 515,0 465,7 % κεηαβνιή 200% % ,5 21,9 28,3 23,5 31,1 18,9 100% 29,3% 32,1% 50% 4,2% 1,2% -9,6% 0% -2,5% 5,3% 0,8% -16,9% -39,2% -50% Θχθινο Δξγαζηψλ Θαζαξά Θέξδε (πξν θφξσλ) Θχθινο Δξγαζηψλ % κεηαβνιή Θαζαξά Θέξδε (πξν θφξσλ) % κεηαβνιή Πεγή:: HellaStat. Δπεμεξγαζία ζηνηρείσλ: ΗΝΒΔ. Γηάγξακκα 3.8. Αξηζκνδείθηεο Δηζαγσγέσλ 4,5 4,14 7,0% 4,0 3,5 3,0 2,5 2,0 4,0% 2,67 2,64 3,4% 4,6% 2,29 5,1% 2,16 5,7% 1,84 3,3% 6,0% 5,0% 4,0% 3,0% 1,5 1,0 0,5 2,0% 1,0% 0, ,0% Γεληθή Οεπζηφηεηα Γαλεηαθή επηβάξπλζε Άκεζε Οεπζηφηεηα Θαζαξφ πεξηζψξην θέξδνπο πξν θφξσλ Πεγή:: HellaStat. Δπεμεξγαζία ζηνηρείσλ: ΗΝΒΔ. Πην ζχλνιν ηνπ ρνλδξηθνχ εκπνξίνπ πνηψλ θαηαγξάθεηαη ζεκαληηθή πηψζε ηνπ θχθινπ εξγαζηψλ (ρσξίο ΔΦΘΝΞ) θαηά 22,9% ην 2010, ελψ ε κείσζε ηεο θεξδνθνξίαο πξνζεγγίδεη ην 25

26 3.Κχξηεο Σάζεηο θαη εμειίμεηο ζηνλ θιάδν ησλ αιθννινχρσλ πνηψλ 45,4%, δειαδή ηα κηζά ζρεδφλ θέξδε ζε ζρέζε κε ην Ραπηφρξνλα, ζεκεηψλεηαη φηη κεγάινο αξηζκφο επηρεηξήζεσλ απφ θεξδνθφξα ρξήζε πεξλά ζε δεκηνγφλν ρξήζε δηεπξχλνληαο ηηο δεκηέο. Ρν θαζαξφ πεξηζψξην θέξδνπο ζην Σνλδξηθφ εκπφξην θηλείηαη πησηηθά, ζην 1,8% ην 2010, απφ 2,9% ην 2009, ελψ θαηαγξάθεηαη επηδείλσζε ηεο δαλεηαθήο επηβάξπλζεο ησλ εηαηξεηψλ ηνπ θιάδνπ. Γηάγξακκα 3.9. Κχθινο Δξγαζηψλ θαη Καζαξά Κέξδε ζην Υνλδξηθφ Δκπφξην εθ. επξψ Κχθινο Δξγαζηψλ θαη Καζαξά Κέξδε Υνλδξηθνχ εκπνξίνπ 5134 % κεηαβνιή , , , , ,7 860,3 200% 150% ,7 24,5 33,9 38,6 37,5 20,5 38,2% 18,7% 13,7% -1,4% 0,7% 7,2% 4,6% -2,7% -22,9% 100% 50% 0% ,4% -50% Θχθινο Δξγαζηψλ Θαζαξά Θέξδε (πξν θφξσλ) Θχθινο Δξγαζηψλ % κεηαβνιή Θαζαξά Θέξδε (πξν θφξσλ) % κεηαβνιή Πεγή:: HellaStat. Δπεμεξγαζία ζηνηρείσλ: ΗΝΒΔ. Γηάγξακκα Αξηζκνδείθηεο Υνλδξηθνχ Δκπνξίνπ 4,5 4,0 3,5 3,0 2,5 3,32 1,9% 3,52 2,2% 2,8% 3,19 3,1% 2,9% 3,04 2,95 3,92 1,8% 3,5% 3,0% 2,5% 2,0% 2,0 1,5% 1,5 1,0 0,5 1,0% 0,5% ,0% Γεληθή Οεπζηφηεηα Γαλεηαθή επηβάξπλζε Άκεζε Οεπζηφηεηα Θαζαξφ πεξηζψξην θέξδνπο πξν θφξσλ Πεγή: HellaStat. Δπεμεξγαζία ζηνηρείσλ: ΗΝΒΔ. 26

27 2001 Q Q Q Q Q Q Q Q Q Q Q Q Q Q4 Ο Κιάδνο ησλ Αιθννινχρσλ Πνηψλ ζηελ Διιάδα: Πξνβιήκαηα θαη Πξννπηηθέο Πην παξάξηεκα παξνπζηάδνληαη αλαιπηηθά ηα ζηνηρεία ηζνινγηζκψλ θαη αξηζκνδεηθηψλ γηα ηηο εηζαγσγηθέο θαη ηηο εηαηξείεο ρνλδξηθνχ εκπνξίνπ αληίζηνηρα. 3.3 Κχξηνη πξνζδηνξηζηηθνί παξάγνληεο ησλ εμειίμεσλ ζηελ αγνξά αιθννινχρσλ πνηψλ Νη θχξηεο αηηίεο πνπ βξίζθνληαη πίζσ απφ ηηο ηξέρνπζεο αξλεηηθέο εμειίμεηο ζηελ αγνξά αιθννινχρσλ πνηψλ εληνπίδνληαη: α) ζηελ επίκνλε χθεζε πνπ δηέξρεηαη ε ειιεληθή νηθνλνκία, ε νπνία έρεη νδεγήζεη ζε ηεξάζηηα αχμεζε ηεο αλεξγίαο, κείσζε ησλ κηζζψλ, δξακαηηθή ζπξξίθλσζε ησλ δηαζέζηκσλ εηζνδεκάησλ πνπ ηξνθνδνηείηαη θαη απφ ηε δξαζηηθή αχμεζε ησλ ζπληειεζηψλ ησλ άκεζσλ θαη έκκεζσλ θφξσλ θαη β) ζηηο απμήζεηο ζηηο ηηκέο ησλ αιθννινχρσλ πνηψλ, σο απνηέιεζκα δηαδνρηθψλ απμήζεσλ ηνπ Δηδηθνχ Φφξνπ Θαηαλάισζεο πνπ επηβάιιεηαη ζηα νηλνπλεπκαηψδε πνηά (ΔΦΘΝΞ) (θαηά 125% απφ ηηο αξρέο ηνπ 2009), αιιά θαη ηεο αχμεζεο ηνπ ζπληειεζηή ΦΞΑ απφ 19% ζε 23% ηνλ Ηνχιην ηνπ Ρα πιένλ πξφζθαηα ζηνηρεία δείρλνπλ φηη ε χθεζε ηεο ειιεληθήο νηθνλνκίαο είρε σο αθεηεξία ηα ηειεπηαία ηξίκελα ηνπ 2008 (Γηάγξακκα 3.11). Ρν επφκελν έηνο έθιεηζε κε πηψζε ηνπ ΑΔΞ θαηά 3,2%, ελψ ην 2010 ε πηψζε ηνπ ΑΔΞ πξνζέγγηζε ην 3,5%. Έθηνηε, ε θαηάζηαζε ζηελ ειιεληθή νηθνλνκία έρεη επηδεηλσζεί αθφκα πεξηζζφηεξν, κε απνηέιεζκα λα εθηηκάηαη φηη ην κέγεζνο ηεο χθεζεο ζηελ ειιεληθή νηθνλνκία ζα θηλεζεί ην 2011 απφ -5,5% έσο -6%, ελψ γηα ην 2012, ζην αηζηφδνμν ζελάξην, ε χθεζε ζα είλαη ηεο ηάμεο ηνπ -2,8%. Γηάγξακκα Ρπζκνί κεηαβνιήο ΑΔΠ θαη Καηαλαισηηθήο Γαπάλεο % κεηαβνιή 8% 6% 4% 2% 0% -2% -4% -6% Αθαζάξηζην εγρψξην πξντφλ -8% Ρειηθή θαηαλαισηηθή δαπάλε Λνηθνθπξηψλ θαη ΚΘΗΔΛ -10% Πεγή: ΔΙ.ΠΡΑΡ. Έηζη, έπεηηα απφ κηα καθξά πεξίνδν (15εηή) ζπλερνχο κεγέζπλζεο ηεο νηθνλνκηθήο δξαζηεξηφηεηαο, ε ειιεληθή νηθνλνκία έρεη πεξηέιζεη ζε επίκνλε ηξνρηά χθεζεο. 27

28 3.Κχξηεο Σάζεηο θαη εμειίμεηο ζηνλ θιάδν ησλ αιθννινχρσλ πνηψλ Νη εμειίμεηο απηέο έρνπλ πξνθαιέζεη ξαγδαία πηψζε ηεο θαηαλαισηηθήο εκπηζηνζχλεο, ε νπνία δηαγξάθεη απφ ηα κέζα ηνπ 2009 κηα ζπλερψο απνθιίλνπζα πνξεία ζπγθξηηηθά κε ην κέζν φξν ησλ θξαηψλ κειψλ ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο, απνθιίλνληαο ηαπηφρξνλα θαηά πνιχ απφ ην καθξνρξφλην κέζν φξν ηεο ρψξαο. Ζ πηψζε ζηελ θαηαλαισηηθή εκπηζηνζχλε αληαλαθιάηαη έληνλα ζηε δαπάλε ησλ λνηθνθπξηψλ, φπσο επηβεβαηψλεηαη απφ ηα επίζεκα ζηνηρεία γηα ηελ πνξεία ηεο δεκφζηαο θαη ηδησηηθήο θαηαλάισζεο Γηάγξακκα Γείθηεο Καηαλαισηηθήο εκπηζηνζχλεο Καηαλαισηηθή Δκπηζηνζχλε E.E Δπξσδψλε Διιάδα Κέζνο Όξνο Διιάδαο ( ) Πεγή: DG ECFIN Ν δεχηεξνο βαζηθφο παξάγνληαο πνπ πξνζδηφξηζε ηηο εμειίμεηο ζηελ αγνξά αιθννινχρσλ πνηψλ αθνξά ζηηο ηηκέο ησλ αιθννινχρσλ πνηψλ, νη νπνίεο σο απνηέιεζκα ησλ δηαδνρηθψλ απμήζεσλ ηνπ ΔΦΘΝΞ θαη ηνπ ζπληειεζηή ΦΞΑ, ζεκείσζαλ ην 2010 θαηαθφξπθε αχμεζε. Ζ εμέιημε ησλ ηηκψλ αληαλαθιάηαη ζηα επίζεκα ζηνηρεία ηεο ΔΙ.ΠΡΑΡ, φπνπ ν ζρεηηθφο δείθηεο ηηκψλ αιθννινχρσλ πνηψλ θαηαγξάθεη απφηνκε άλνδν κέζα ζην 2010, ζε αληίζεζε κε ηνπο δείθηεο ηηκψλ ππνθαηάζηαησλ νηλνπλεπκαησδψλ πνηψλ, νη νπνίνη παξνπζηάδνπλ είηε πην νκαιή αχμεζε (κπχξα) ιφγσ κηθξφηεξεο επίπησζεο απφ ηελ αχμεζε ηνπ εηδηθνχ θφξνπ, είηε κηα θπζηνινγηθή πνξεία (θξαζί), ζχκθσλε κε ηελ ηάζε ησλ πξνεγνχκελσλ εηψλ, ιφγσ ηεο κε επηβνιήο εηδηθνχ θφξνπ θαηαλάισζεο. Έηζη, νη απμήζεηο ηνπ ΔΦΘΝΞ αιιά θαη ηνπ ΦΞΑ, εθηφμεπζαλ ηηο ηηκέο αιθννινχρσλ πνηψλ ζηελ off trade αγνξά θαηά 30% ην 2010, ελψ ζηελ on trade αγνξά ε αχμεζε απνξξνθήζεθε κεξηθψο απφ ηηο επηρεηξήζεηο εζηίαζεο / ςπραγσγίαο κε ζηφρν ηε ζπγθξάηεζε ηεο θαηαλάισζεο. Πηηο ππφινηπεο θαηεγνξίεο πνηψλ ε αχμεζε ησλ ηηκψλ είλαη ζεκαληηθά ρακειφηεξε. 28

29 Ο Κιάδνο ησλ Αιθννινχρσλ Πνηψλ ζηελ Διιάδα: Πξνβιήκαηα θαη Πξννπηηθέο Γηάγξακκα Γείθηεο Σηκψλ Αιθννινχρσλ Πνηψλ (Έηνο βάζεο: 2009=100) Η Α Η Ν Η Α Η Ν Η Α Η Ν Η Α Η Ν Η Α Η Ν Η Α Η Ν Η Α Ρηκέο off trade Ρηκή Θξαζί Η Πεγή: ΔΙ.ΠΡΑΡ. Δπεμεξγαζία ζηνηρείσλ: ΗΝΒΔ. Θα πξέπεη επίζεο λα επηζεκαλζεί φηη ν δείθηεο ηηκψλ αιθννινχρσλ πνηψλ ζηα ζεξβηξηδφκελα πνηά (on trade) απμήζεθε θαηά 3,9% ην 2010, ελψ ν αληίζηνηρνο δείθηεο ησλ κε ζεξβηξηδφκελσλ πνηψλ (off trade) εκθάληζε άλνδν 24%. Έηζη ζχκθσλα κε ηηο αληίζηνηρεο ζηαζκίζεηο ησλ δχν θαηεγνξηψλ ζηε δηακφξθσζε ηνπ Γεληθνχ Γείθηε Ρηκψλ Θαηαλαισηή πξνθχπηεη φηη νη απμήζεηο απηέο πξνθάιεζαλ ην 2,5% ηεο ζπλνιηθήο αχμεζεο ησλ ηηκψλ, παξφιν πνπ ε ζπλνιηθή ηνπο ζηάζκηζε πξνζεγγίδεη ην 1,5. Ζ επίδξαζε ηνπο ζηνλ πιεζσξηζκφ ήηαλ επνκέλσο ππνινγίζηκε. Πε απηφ ην δπζκελέο νηθνλνκηθφ πεξηβάιινλ, νη θαηαλαισηέο έρνπλ κεηψζεη ηφζν ηηο εμφδνπο γηα ζθνπνχο δηαζθέδαζεο φζν θαη ηελ θαηαλάισζε πνηψλ αλά έμνδν, ελψ έρνπλ πξαγκαηνπνηήζεη ζηξνθή ζε πνηά κε ρακειφηεξεο ηηκέο (π.ρ. κπχξα, θξαζί, νχδν, ηζίπνπξν, RTD s) θαη ζε άιιεο κνξθέο δηαζθέδαζεο (ζπγθεληξψζεηο ζηηο νηθίεο, απφ κεγάιεο πίζηεο θαη clubs ζε κηθξφηεξα θέληξα δηαζθέδαζεο φπσο ηζηπνπξάδηθα, bar-restaurants θ.ιπ.) Τπφδεηγκα δήηεζεο αιθννινχρσλ πνηψλ Ζ επίδξαζε ηνπ δπζκελνχο νηθνλνκηθνχ πεξηβάιινληνο (κείσζε εηζνδεκάησλ, αλεξγία, αξλεηηθφ νηθνλνκηθφ θιίκα) θαη ησλ απμήζεσλ ζηηο ηηκέο ησλ αιθννινχρσλ πνηψλ πνπ νθείινληαη ζηελ αχμεζε ησλ θφξσλ θαηαλάισζεο, εξκελεχεη ζε κεγάιν βαζκφ ηηο πξφζθαηεο ηάζεηο θαη εμειίμεηο ζηελ εγρψξηα αγνξά αιθννινχρσλ πνηψλ. Βέβαηα, ην επίπεδν ηεο θαηαλάισζεο αιθννινχρσλ πνηψλ εμαξηάηαη θαη απφ άιινπο παξάγνληεο, εθηφο απφ ην εηζφδεκα θαη ηηο ηηκέο, φπσο νη ηηκέο ησλ ππνθαηάζηαησλ πξντφλησλ, ε δηαθεκηζηηθή δαπάλε, ε απαγφξεπζε πψιεζεο αιθνφι ζε αλήιηθνπο, δηάθνξνπο θνηλσληθνχο θαη δεκνγξαθηθνχο παξάγνληεο, νη αλεζπρίεο ζρεηηθά κε ηηο επηπηψζεηο ζηελ πγεία, νη ηηκέο ζπκπιεξσκαηηθψλ πξντφλησλ (φπσο π.ρ. ηα ηζηγάξα) θ.ιπ.. Δπίζεο ζα πξέπεη λα επηζεκαλζεί θαη ε ζπκβνιή ηνπ 29

30 3.Κχξηεο Σάζεηο θαη εμειίμεηο ζηνλ θιάδν ησλ αιθννινχρσλ πνηψλ ηνπξηζκνχ ζηελ αγνξά αιθννινχρσλ πνηψλ, θαζψο ε δήηεζε πνπ δεκηνπξγείηαη απφ ην ηνπξηζηηθφ πξντφλ είλαη ζεκαληηθή εμαηηίαο ηνπ κεγέζνπο ηεο θαηαλάισζεο πνπ απηφ πξνθαιεί. Ν παξάγνληαο ηεο δήηεζεο δελ ππνινγίδεηαη κεκνλσκέλα, θαζψο εκπεξηέρεηαη ζηα ζηνηρεία θαηαλάισζεο. Ζ κείσζε ηνπ δηαζέζηκνπ εηζνδήκαηνο νδεγεί ζε επαλαπξνζδηνξηζκφ ησλ θαηαλαισηηθψλ δαπαλψλ θαη κείσζε ηεο δήηεζεο ζε φιεο ζρεδφλ ηηο θαηεγνξίεο πξντφλησλ. Απφ ηελ άιιε πιεπξά, ε αχμεζε ηεο ηειηθήο ηηκήο ησλ αιθννινχρσλ πνηψλ, πνπ πξνθχπηεη π.ρ. απφ ηελ αχμεζε ηνπ Δηδηθνχ Φφξνπ Θαηαλάισζεο, επηδξά ζηε δήηεζε κέζσ δχν νδψλ. Ξξψηνλ, κεηψλεη ηελ αγνξαζηηθή δχλακε ηνπ θαηαλαισηψλ (income effect). Δπηπιένλ, αλάινγα κε ηελ εμέιημε ησλ ηηκψλ ησλ ππνθαηάζηαησλ αγαζψλ, ε αχμεζε ηεο ηηκήο ελδέρεηαη λα νδεγήζεη θαη ζε ζηξνθή ησλ θαηαλαισηψλ πξνο αληαγσληζηηθά πξντφληα ιφγσ κεηαβνιήο ηεο ζρεηηθήο ηηκήο (substitution effect). Γηα ηνπο ζθνπνχο ηεο παξνχζαο κειέηεο είλαη ηδηαίηεξα ρξήζηκε ε πνζνηηθνπνίεζε απηψλ ησλ επηδξάζεσλ, ε νπνία ζα καο δψζεη ηε δπλαηφηεηα λα εθηηκήζνπκε ζηε ζπλέρεηα ηε κειινληηθή πνξεία ηεο αγνξάο, ησλ θνξνινγηθψλ εζφδσλ θαη ησλ επξχηεξσλ ζπλεπεηψλ ηεο θνξνινγηθήο πνιηηηθήο ζηα αιθννινχρα πνηά ζηελ ειιεληθή νηθνλνκία. Πην πιαίζην απηφ, εθηηκήζεθε έλα απιφ νηθνλνκεηξηθφ ππφδεηγκα δήηεζεο αιθννινχρσλ πνηψλ γηα ηελ Διιάδα, ην νπνίν επηθεληξψλεηαη ζηελ εθηίκεζε ειαζηηθνηήησλ δήηεζεο αιθννινχρσλ πνηψλ σο πξνο ηηο ηηκέο θαη ην εηζφδεκα, θαζψο δελ ζηάζεθε δπλαηφ λα ζπγθεληξσζνχλ επαξθή ζηνηρεία γηα ηελ εμέιημε ησλ άιισλ κεηαβιεηψλ πνπ επεξεάδνπλ ηε δήηεζε αιθννινχρσλ πνηψλ. Πηηο εθηηκήζεηο έγηλε δηάθξηζε κεηαμχ off trade θαη on trade θαλαιηψλ δηαλνκήο ζηηο νπνίεο ε ηηκνινγηαθή πνιηηηθή ησλ επηρεηξήζεσλ θαη ε ζπκπεξηθνξά ησλ θαηαλαισηψλ ζηηο κεηαβνιέο ησλ ηηκψλ δηαθνξνπνηνχληαη. Off trade αγνξά Πηελ off trade αγνξά, εθηηκήζεθε έλα ππφδεηγκα ηεο κνξθήο: ln q a ln p b ln y c Όπνπ: q: Πνζφηεηα θαηαλάισζεο αιθννινχρσλ πνηψλ (ζε θηάιεο): Πηνηρεία απφ AC Nielsen, ScanTrack Plus, κεληαία ζηνηρεία 01/ /2011, επνρηθά εμνκαιπκέλα p: Σηκή αιθννινχρσλ πνηψλ: Γείθηεο Ρηκψλ κε ζεξβηξηδφκελσλ πνηψλ (2009=100), ΔΙ.ΠΡΑΡ, επνρηθά εμνκαιπκέλνο y: Δηζφδεκα: ΑΔΞ ζε ηξέρνπζεο ηηκέο (2009=100), επνρηθά εμνκαιπκέλν 30

31 Ο Κιάδνο ησλ Αιθννινχρσλ Πνηψλ ζηελ Διιάδα: Πξνβιήκαηα θαη Πξννπηηθέο Ρν ππφδεηγκα εθηηκήζεθε ζε ινγαξίζκνπο, θαζψο νη ζπληειεζηέο πνπ πξνθχπηνπλ απφ απηφ ην ινγαξηζκηθφ κεηαζρεκαηηζκφ ησλ αξρηθψλ κεηαβιεηψλ είλαη νη ειαζηηθφηεηεο ηηκήο θαη εηζνδήκαηνο αληίζηνηρα. Ρα απνηειέζκαηα πνπ πξνθχπηνπλ απφ ην ππφδεηγκα γηα ηελ off trade αγνξά είλαη ηα εμήο 5 : ln q 1,15 ln p 0,35 ln y c Ν ζπληειεζηήο -1,15 απνηειεί ηελ εθηίκεζε ηεο ειαζηηθφηεηα δήηεζεο σο πξνο ηελ ηηκή, ελψ ν ζπληειεζηήο 0,35 απνηειεί ηελ εθηίκεζε ηεο εηζνδεκαηηθήο ειαζηηθφηεηαο. Ζ ειαζηηθφηεηα ηηκήο δείρλεη κηα αχμεζε ηεο ηηκήο θαηά 10% ζα πξνθαιέζεη κείσζε ηεο θαηαλάισζεο πνηψλ θαηά 11,5%. Απφ ηελ ειαζηηθφηεηα εηζνδήκαηνο πξνθχπηεη φηη κηα αχμεζε ηνπ εηζνδήκαηνο θαηά 10% ζα πξνθαιέζεη αχμεζε ζηελ θαηαλάισζε πνηψλ θαηά 3,5%. On trade αγνξά Πηελ on trade αγνξά, εθηφο απφ ηελ ηηκή ζεκαληηθφ ξφιν έρεη ην εηζφδεκα αιιά θαη ε γεληθφηεξε νηθνλνκηθή θαηάζηαζε ησλ λνηθνθπξηψλ, θαζψο επεξεάδεη ζε κεγάιν βαζκφ ηελ ηάζε γηα εμφδνπο ζε ηέηνηνπ είδνπο θαηαζηήκαηα. Δπηπξφζζεηα ε νηθνλνκηθή θαηάζηαζε ησλ λνηθνθπξηψλ εθηηκάηαη φηη αληαλαθιά ηηο ηξέρνπζεο κεηαβνιέο ζην βηνηηθφ επίπεδν, πνπ επεξεάδνπλ ζε κεγάιν βαζκφ ηε ξνπή γηα θαηαλάισζε. Ρν ππφδεηγκα πνπ εθηηκήζεθε είλαη ηεο κνξθήο: Όπνπ: ln q a ln p b1 ln y b2 ln( hs) c q: Πνζφηεηα θαηαλάισζεο αιθννινχρσλ πνηψλ (ζε θηάιεο): Πηνηρεία απφ ηνλ Νξγαληζκφ GFK, ζηνηρεία ζε δίκελε βάζε 01/ /2011, επνρηθά εμνκαιπκέλα p: Σηκή αιθννινχρσλ πνηψλ: Γείθηεο Ρηκψλ ζεξβηξηδφκελσλ πνηψλ (2009=100), ΔΙ.ΠΡΑΡ, επνρηθά εμνκαιπκέλνο y: Δηζφδεκα: ΑΔΞ ζε ηξέρνπζεο ηηκέο (2009=100), επνρηθά εμνκαιπκέλν hs: Καηάζηαζε Ννηθνθπξηνχ: Ξνζνηηθή απνηχπσζε ησλ απαληήζεσλ ζηελ εξψηεζε «Ξνηα είλαη ε νηθνλνκηθή θαηάζηαζε ηνπ λνηθνθπξηνχ ζαο;» Κεληαία Έξεπλα DG ECFIN, επνρηθά εμνκαιπκέλν 5 Αλαιπηηθά απνηειέζκαηα παξαηίζεληαη ζην παξάξηεκα ζηνλ Ξίλαθα

32 3.Κχξηεο Σάζεηο θαη εμειίμεηο ζηνλ θιάδν ησλ αιθννινχρσλ πνηψλ Ρα απνηειέζκαηα πνπ πξνθχπηνπλ απφ ην ππφδεηγκα γηα ηελ αγνξά on trade αγνξά είλαη ηα εμήο 6 : ln q 1,91 ln p 0,76 ln y 1,02 ln hs c Ν ζπληειεζηήο -1,91 απνηειεί ηελ εθηίκεζε γηα ηελ ειαζηηθφηεηα δήηεζεο σο πξνο ηελ ηηκή ζηελ on trade αγνξά, ν ζπληειεζηήο 0,76 είλαη ε εηζνδεκαηηθή ειαζηηθφηεηα, ελψ ν ζπληειεζηήο 1,02 δείρλεη ηελ επαηζζεζία ζηελ θαηαλάισζε απφ κηα κεηαβνιή ζηελ νηθνλνκηθή αληίιεςε ηνπ λνηθνθπξηνχ, φπσο ηελ αληηιακβάλνληαη νη θαηαλαισηέο πνπ ζπκκεηέρνπλ ζηε ζρεηηθή έξεπλα. Έηζη, ζην ππφδεηγκα ηεο on trade αγνξάο κηα αχμεζε ηεο ηηκήο θαηά 10% ζα πξνθαιέζεη κείσζε ηεο θαηαλάισζεο πνηψλ θαηά 19,1%, ελψ κηα αχμεζε ηνπ εηζνδήκαηνο θαηά 10% ζα πξνθαιέζεη αχμεζε ζηελ θαηαλάισζε πνηψλ θαηά 7,6%. Ρέινο, ε κεηαβνιή ζηελ νηθνλνκηθή θαηάζηαζε ηνπ λνηθνθπξηνχ θαηά 10% κεηαβάιεη ζην ίδην πεξίπνπ πνζνζηφ ηελ θαηαλάισζε πνηψλ (10,2%). Θα πξέπεη λα ζεκεησζεί φηη ε αλακελφκελε επίδξαζε ησλ αλεμάξηεησλ κεηαβιεηψλ ζηηο εμαξηεκέλεο (θαηαλάισζε off θαη on trade) έρνπλ δηαθνξεηηθή βαξχηεηα ζε θάζε αγνξά. Ρν εηζφδεκα αλακέλεηαη λα έρεη αλαινγηθά κεγαιχηεξε επίδξαζε ζηελ on trade αγνξά, ζπγθξηηηθά κε ηελ off trade, θαζψο ε επηηφπηα θαηαλάισζε ζπλδέεηαη πεξηζζφηεξν κε ηελ νηθνλνκηθή δπλαηφηεηα θαη ιηγφηεξν κε ηελ ηηκή, ε νπνία φκσο επηδξά ζηελ θαηαλάισζε αιιά ζε κηθξφηεξν βαζκφ. Αληίζηνηρα ζηελ νηθηαθή θαηαλάισζε ε ηηκή απνηειεί ζεκαληηθφηεξν παξάγνληα πξνζδηνξηζκνχ ηεο θαηαλάισζεο. Νη ππνζέζεηο απηέο επηβεβαηψλνληαη θαη ζηηο εθηηκήζεηο ηνπ ππνδείγκαηνο δήηεζεο ζηηο δχν αγνξέο. 3.4 Δπηπηψζεηο απφ ηελ πηψζε ηεο αγνξάο αιθννινχρσλ πνηψλ Ζ ξαγδαία πηψζε ησλ πσιήζεσλ αιθννινχρσλ πνηψλ ηε δηεηία είρε επξχηεξεο αξλεηηθέο επηπηψζεηο ζην ζχλνιν ηεο νηθνλνκίαο. Ζ εθηίκεζε ησλ επηπηψζεσλ πξαγκαηνπνηείηαη κε ηε ρξήζε ηνπ ππνδείγκαηνο εηζξνψλ εθξνψλ πνπ παξνπζηάζηεθε ζε πξνεγνχκελν ηκήκα. Ζ κείσζε ηεο δαπάλεο θαηαλάισζεο αιθννινχρσλ πνηψλ επεξέαζε ηφζν ηα επηκέξνπο ζηνηρεία, πξνζηηζέκελεο αμίαο, εηζνδεκάησλ απφ εξγαζία θαη εηαηξηθψλ θφξσλ φζν θαη ηελ απαζρφιεζε ζην ζχλνιν ηεο νηθνλνκίαο. Πχκθσλα κε ηηο εθηηκήζεηο καο, ε κείσζε ηεο δαπάλεο θαηαλάισζεο αιθννινχρσλ πνηψλ ην 2010, νδήγεζε ζε κείσζε ηεο πξνζηηζέκελεο αμίαο ζηελ ειιεληθή νηθνλνκία θαηά 387 εθ. θαη ζε απψιεηα πεξίπνπ ζέζεσλ εξγαζίαο (Γηάγξακκα 3.14). 6 Αλαιπηηθά απνηειέζκαηα παξαηίζεληαη ζην παξάξηεκα ζηνλ Ξίλαθα

33 Ο Κιάδνο ησλ Αιθννινχρσλ Πνηψλ ζηελ Διιάδα: Πξνβιήκαηα θαη Πξννπηηθέο Γηάγξακκα Δθηηκήζεηο γηα ηε κεηαβνιή κεγεζψλ ηεο νηθνλνκίαο ιφγσ ηεο πηψζεο ηεο αγνξάο αιθννινχρσλ πνηψλ ην 2010 Ν επηκεξηζκφο ησλ επηπηψζεσλ απφ ηε κείσζε ηεο δαπάλεο θαηαλάισζεο αιθννινχρσλ πνηψλ ζηα θαλάιηα ηειηθήο δηάζεζεο off trade θαη on trade, νδεγεί ζε ρξήζηκα ζπκπεξάζκαηα γηα ηνλ ηξφπν κε ηνλ νπνίν ε θξίζε, κέζσ ηεο κείσζεο ηεο νηθνλνκηθήο δξαζηεξηφηεηαο ζηηο δχν απηέο αγνξέο, επεξέαζε ην ζχλνιν ηεο νηθνλνκίαο. Ζ κείσζε ηεο πξνζηηζέκελεο αμίαο ζην θαλάιη off trade είλαη κηθξφηεξεο έθηαζεο ( 59 εθ. έλαληη 328 ζην on trade), εμαηηίαο ηνπ κηθξνχ ζρεηηθνχ κεγέζνπο ηεο δαπάλεο γηα αγνξέο αιθννινχρσλ πνηψλ απφ ην ζπγθεθξηκέλν θαλάιη ηειηθήο δηάζεζεο. Κεγάιε δηαθνξά κεηαμχ ησλ δχν θαλαιηψλ ηειηθήο δηάζεζεο αιθννινχρσλ πνηψλ εθηηκάηαη θαη ζηελ απαζρφιεζε, φπνπ ε κείσζε ηεο δαπάλεο ζην on trade «επζχλεηαη» γηα απψιεηα ζέζεσλ ζέζεσλ εξγαζίαο ζηελ νηθνλνκία, έλαληη απφ ηε κείσζε ηεο δξαζηεξηφηεηαο ζην off trade. 33

34 3.Κχξηεο Σάζεηο θαη εμειίμεηο ζηνλ θιάδν ησλ αιθννινχρσλ πνηψλ Γηάγξακκα Μεηαβνιή Πξνζηηζέκελεο αμίαο off trade θαη on trade Πηνλ Ξίλαθα 3.1 παξνπζηάδνληαη ζπγθεληξσηηθά ηα απνηειέζκαηα ηνπ νηθνλνκηθνχ αληίθηππνπ ηνπ θιάδνπ αιθννινχρσλ πνηψλ ζηελ ειιεληθή νηθνλνκία, θαζψο θαη ε κεηαβνιή πνπ ζεκεηψζεθε ην 2010, εμαηηίαο ηεο πηψζεο ηεο θαηαλαισηηθήο δαπάλεο ζε φιεο ηηο θαηεγνξίεο κεηαβιεηψλ. Πίλαθαο 3.1. Μεηαβνιή αληίθηππνπ θιάδνπ αιθννινχρσλ πνηψλ ζηελ ειιεληθή νηθνλνκία ε εθ. επξψ Έηνο Άκεζε Δπίδξαζε Έκκεζε Δπίδξαζε Πξνθαινχκελε Δπίδξαζε πλνιηθή Δπίδξαζε Μεηαβνιή 09/10 Πξνζηηζέκελε Αμία ΑΔΠ Δηζφδεκα απφ εξγαζία Έζνδα απφ Φφξνπο Απαζρφιεζε (αξηζκφο)

35 Ο Κιάδνο ησλ Αιθννινχρσλ Πνηψλ ζηελ Διιάδα: Πξνβιήκαηα θαη Πξννπηηθέο 4 Φνξνινγηθή πνιηηηθή ζηνλ θιάδν ησλ αιθννινχρσλ πνηψλ: ηξεβιψζεηο θαη δεκνζηνλνκηθφ απνηέιεζκα 4.1 Η θνξνινγηθή πνιηηηθή ζηα αιθννινχρα πνηά Πε δηεζλέο επίπεδν, ε θνξνιφγεζε ησλ νηλνπλεπκαησδψλ πνηψλ απνηειεί κηα ζεκαληηθή πεγή δεκνζίσλ εζφδσλ. Ζ επηβνιή εηδηθνχ θφξνπ ζηα νηλνπλεπκαηψδε πνηά δηθαηνινγείηαη απφ ηελ πξνζπάζεηα ηνπ θξάηνπο λα απνζαξξχλεη ηελ θαηαλάισζε ηνπο ιφγσ ησλ αξλεηηθψλ ζπλεπεηψλ πνπ κπνξεί λα πξνθαιέζεη ζηελ πγεία ησλ αηφκσλ ε ππεξβνιηθή θαηαλάισζε, αιιά θαη ησλ αξλεηηθψλ εμσηεξηθψλ νηθνλνκηψλ πνπ πξνθαιεί ε θαηαλάισζή ηνπο ζε ηξίηνπο (π.ρ. απμεκέλεο δαπάλεο πγείαο). Πηα νηλνπλεπκαηψδε πνηά, ζχκθσλα κε ηελ ειιεληθή λνκνζεζία, επηβάιιεηαη εηδηθφο θφξνο θαηαλάισζεο (ΔΦΘΝΞ). Ζ θνξνινγηθή πνιηηηθή πνπ εθαξκφδεηαη ζηελ Διιάδα νθείιεη λα επζπγξακκίδεηαη κε ηηο δηαηάμεηο πνπ πξνβιέπνληαη ζηηο ζρεηηθέο θνηλνηηθέο νδεγίεο, νη νπνίεο έρνπλ εηζάγεη ξπζκίζεηο ζρεηηθά κε ηε δνκή θαη ην χςνο ηνπ εηδηθνχ θφξνπ θαηαλάισζεο πνπ επηβάινπλ ηα θξάηε κέιε ζηα νηλνπλεπκαηψδε πνηά, κε ζηφρν ηε δηαζθάιηζε ηεο νξζήο ιεηηνπξγίαο ηεο εζσηεξηθήο αγνξάο θαη ηνλ ηζφηηκν αληαγσληζκφ κεηαμχ δηαθνξεηηθψλ θαηεγνξηψλ νηλνπλεπκαησδψλ πνηψλ. Δηδηθφηεξα, ε Νδεγία 92/83/ΔΝΘ νξίδεη ηηο θαηεγνξίεο αιθνφι θαη αιθννινχρσλ πνηψλ νη νπνίεο ππφθεηληαη ζε επηβνιή εηδηθνχ θφξνπ, θαζψο θαη ηε βάζε πάλσ ζηελ νπνία ππνινγίδεηαη ν εηδηθφο θφξνο. Νη θαηεγνξίεο πνπ νξίδεη ε Νδεγία είλαη ε κπχξα, ην θξαζί, άιια πνηά πνπ ππφθεηληαη ζε δχκσζε, ε αηζπιηθή αιθνφιε (γηα ρξήζε ζηελ πνηνπνηία) θαη ηα ελδηάκεζα πξντφληα. Ξεξηιακβάλεη επίζεο εηδηθέο δηαηάμεηο πνπ δίλνπλ ηε δπλαηφηεηα επηβνιήο κεησκέλνπ εηδηθνχ θφξνπ ζε κηθξέο δπζνπνηίεο θαη απνζηαθηήξηα, ζε ζπγθεθξηκέλα πνηά θαη ζε γεσγξαθηθέο πεξηνρέο. Ξεξαηηέξσ, ε Νδεγία 92/84/ΔΝΘ πξνζδηφξηζε ηνπο ειάρηζηνπο ζπληειεζηέο εηδηθνχ θφξνπ πνπ εθαξκφδνληαη ζηελ αιθνφιε, ζηα αιθννινχρα πνηά, ζηε κπχξα θαη ζην θξαζί. Ζ ηήξεζε ησλ ειάρηζησλ ζπληειεζηψλ δίλεη ηε δηαθξηηηθή επρέξεηα ζηα θξάηε κέιε γηα ηνλ πξνζδηνξηζκφ ηνπ ηειηθνχ χςνπο ηνπ θφξνπ. Ν ειάρηζηνο ζπληειεζηήο ζηνπο εηδηθνχο θφξνπο θαηαλάισζεο γηα ηελ αιθνφιε θαη ηελ αιθνφιε πνπ πεξηέρεηαη ζηα πνηά νξίζηεθε ζε 550 Ecu αλά εθαηφιηηξν θαζαξήο αιθνφιεο. Πηα ελδηάκεζα πξντφληα ν ειάρηζηνο ζπληειεζηήο νξίζηεθε ζε 45 Ecu αλά εθαηφιηηξν πξντφληνο, ζην θξαζί νξίζηεθε κεδεληθφο ειάρηζηνο ζπληειεζηήο θαη ζηε κπχξα 0,748 Ecu αλά εθαηφιηηξν αλά βαζκφ Plato, ή 1,87 Ecu αλά εθαηφιηηξν αλά βαζκφ αιθνφιεο ηειηθνχ πξντφληνο. Πηελ Διιάδα νη επηκέξνπο θαηεγνξίεο νηλνπλεπκαησδψλ πνηψλ έρνπλ δηαθνξεηηθή θνξνινγηθή αληηκεηψπηζε. Ν πςειφηεξνο ζπληειεζηήο ΔΦΘΝΞ, ν νπνίνο ππνινγίδεηαη επί 100 ιίηξσλ αηζπιηθήο αιθνφιεο ηνπ πξντφληνο, εθαξκφδεηαη ζηα αιθννινχρα πνηά (νπίζθη, βφηθα, ηδηλ θ.α.). Πηα ηνπηθά απνζηάγκαηα ν ΔΦΘΝΞ ππνινγίδεηαη ζην ήκηζπ ηνπ θφξνπ ησλ 35

36 4.Φνξνινγηθή πνιηηηθή ζηνλ θιάδν ησλ αιθννινχρσλ πνηψλ: ηξεβιψζεηο θαη δεκνζηνλνκηθφ απνηέιεζκα αιθννινχρσλ πνηψλ, ελψ ην ηζίπνπξν θαη ε ηζηθνπδηά δηεκέξσλ (γηα πξνζσπηθή ρξήζε) θνξνινγνχληαη κε εθάπαμ θαη απνθνπή θφξν χςνπο 0,59 αλά θηιφ. Ζ κπχξα θνξνινγείηαη κε δηαθνξεηηθφ ηξφπν, ζε ζαθψο ρακειφηεξν επίπεδν έλαληη ησλ δχν πξψησλ θαηεγνξηψλ, ζρεδφλ ζην ¼ ηνπ επηπέδνπ ησλ αιθννινχρσλ πνηψλ, ελψ ν θφξνο ζην θξαζί είλαη κεδεληθφο. Ζ θνξνινγηθή αληηκεηψπηζε ησλ νηλνπλεπκαησδψλ πνηψλ ζηελ Διιάδα παξνπζίαδε ζηαζεξφηεηα κέρξη ην 2009, κε πεξηνδηθέο αλαπξνζαξκνγέο πξνθεηκέλνπ λα ελζσκαηψλνληαη νη κεηαβνιέο ζην γεληθφ επίπεδν ησλ ηηκψλ θαη λα ηνλψλνληαη ηα δεκφζηα έζνδα (Ξίλαθαο 4.1). Ζ ηειεπηαία αχμεζε ζηνλ ΔΦΘ αιθννινχρσλ πνηψλ, πξηλ ηηο δηαδνρηθέο απμήζεηο απφ ην 2009, είρε πξαγκαηνπνηεζεί ην 2005, κε αχμεζε θαηά 20%. Ρφηε δελ είρε απμεζεί ν ΔΦΘ ζηε κπχξα. Ρα αιθννινχρα πνηά έρνπλ ππνζηεί 8 απμήζεηο ζηε θνξνινγία απφ ην Νη 4 απφ απηέο έρνπλ ιάβεη ρψξα κέζα ζε 18 κήλεο ζην δηάζηεκα θαη νδήγεζαλ ζε ππεξδηπιαζηαζκφ ηνπ ΔΦΘ αιθννινχρσλ πνηψλ απφ ηα αλά 100 ιίηξα αηζπιηθήο αιθνφιεο ην 2008, ζηα κε ηελ ηειεπηαία αχμεζε ηνλ Ηνχιην ηνπ Ζ ζπλνιηθή αχμεζε ηνπ ΔΦΘΝΞ ην 2010 ήηαλ 87% ζε ζρέζε κε ην 2009 θαη 125% ζε ζρέζε κε ην θνξνινγηθφ θαζεζηψο Πηελ κπχξα ν ΔΦΘ κπχξαο ζεκείσζε αλάινγε πνζνζηηαία αχμεζε, αιιά βξίζθεηαη ζε πνιχ ρακειφηεξν επίπεδν, ζην ¼ ηνπ ΔΦΘ πνπ επηβάιιεηαη ζηα αιθννινχρα πνηά (Γηάγξακκα 4.1). Δθηφο φκσο απφ ηελ αχμεζε ηνπ ΔΦΘΝΞ, ην 2010 ζεκεηψζεθε ηαπηφρξνλα θαη αχμεζε ηνπ ΦΞΑ θαηά 4 εθαηνζηηαίεο κνλάδεο (ζε 23% απφ 19%). Ζ αχμεζε ηνπ ζπληειεζηή ΦΞΑ, δεκηνχξγεζε πεξαηηέξσ πηέζεηο ζηελ θαηαλάισζε αιθννινχρσλ πνηψλ, θαζψο ζε ζπλδπαζκφ κε ηελ αχμεζε ηνπ ΔΦΘΝΞ, νη ηειηθέο ηηκέο ησλ αιθννινχρσλ πνηψλ θαηέγξαςαλ ζεκαληηθή άλνδν. Πίλαθαο 4.1. Υξνλνιφγην θνξνινγηθψλ κεηαβνιψλ ζηα νηλνπλεπκαηψδε πνηά Έηνο / κήλαο Κεηαβνιή ΔΦΘΝΞ Κεηαβνιή ΔΦΘ Κπχξαο Κεηαβνιή ΦΞΑ ,50% ,70% % +3% %* % 19% απφ 18% % +20,4% Ηαλ % +19,9% Καξ % +20,2% Καη % +32,7% Ηνπι % απφ 21% Πεγή: ΦΔΘ *Ρν 2001 αλαηξέζεθε ε αχμεζε ηνπ

37 Ο Κιάδνο ησλ Αιθννινχρσλ Πνηψλ ζηελ Διιάδα: Πξνβιήκαηα θαη Πξννπηηθέο Γηάγξακκα 4.1. Δμέιημε ΔΦΚΟΠ ΔΦΘ Αιθννινχρσλ (αλά 100Lt) ΔΦΘ Κπχξαο (αλά 100lt) ΔΦΘ Αιθννινχρσλ (νχδν ηζίπνπξν) (αλά 100Lt) Πεγή: ΗΝΒΔ 4.2 Φνξνινγία αιθννινχρσλ πνηψλ θαη ηηκέο ιηαληθήο πψιεζεο Δλδεηθηηθφ ησλ επηπηψζεσλ πνπ είραλ ζηηο ηηκέο νη δηαδνρηθέο απμήζεηο ηνπ ΔΦΘΝΞ είλαη ην γεγνλφο φηη ε ηηκή ιηαληθήο πψιεζεο ελφο ηππηθνχ αιθννινχρνπ πνηνχ, απμήζεθε θαηά 38% κέζα ζε έλα έηνο, ρσξίο λα έρεη απμεζεί ην ίδην δηάζηεκα ε νλνκαζηηθή ηηκή πξν θφξσλ. Αληίζεηα, ζε πξαγκαηηθνχο φξνπο νη ηηκέο κεηψζεθαλ εμαηηίαο ηνπ πιεζσξηζκνχ, ελψ ζε θάπνηεο πεξηπηψζεηο νη εηζαγσγείο αιθννινχρσλ πνηψλ πξνρψξεζαλ θαη ζε κεηψζεηο ησλ πξν θφξσλ νλνκαζηηθψλ ηηκψλ Γηάγξακκα 4.2. Γνκή ηηκήο αιθννινχρνπ πνηνχ (ζε επξψ) 10,9 11,7 1,9 1,7 12,6 2,0 13,9 3,2 3,8 4,6 5,5 3,0 7,1 6,0 6,0 6,0 6,0 6, Ηαλ-10 Καξ-10 Κάη-2010 Αξρηθή Ρηκή ΔΦΘΝΞ ΦΞΑ 2,4 16,2 Ππγθεθξηκέλα γηα έλα ηππηθφ πνηφ, κε ηηκή πξν θφξσλ 6, ε επηβάξπλζε ησλ θφξσλ έθηαλε ηα 4,9 ην 2008, ελψ πιένλ ε θνξνινγηθή επηβάξπλζε πξνζεγγίδεη ηα 10,1, δειαδή ην 37

38 4.Φνξνινγηθή πνιηηηθή ζηνλ θιάδν ησλ αιθννινχρσλ πνηψλ: ηξεβιψζεηο θαη δεκνζηνλνκηθφ απνηέιεζκα κεξίδην ησλ θφξσλ μεπεξλά ην 60% ηεο ηειηθήο ηηκήο. Έηζη ε ηειηθή ηηκή απφ 10,9 ην 2008 πιένλ πξνζεγγίδεη ηα 16,2, ελψ φπσο απνηππψλεηαη ζην Γηάγξακκα 4.3 ην κεξίδην ησλ θφξσλ απμήζεθε ηελ ηειεπηαία δηεηία ζεκαληηθά. Έηζη ε ζπκκεηνρή ηνπ ΔΦΘΝΞ ζηελ ηειηθή ηηκή ηνπ ζπγθεθξηκέλνπ ηππηθνχ πξντφληνο αλήιζε ζε 44%, απφ 29% ην Ζ πξν θφξσλ ηηκή απφ ηνπο πξνκεζεπηέο αληαλαθιά ζρεδφλ ην 1/3 ηεο ηειηθήο ηηκήο (άλσ ηνπ ½ ην 2008), ελψ ε ζπκκεηνρή ηνπ ζπλφινπ ησλ θφξσλ πξνζεγγίδεη ηα 2/3 ηεο ηειηθήο ηηκήο. Γηάγξακκα 4.3. χλζεζε ηειηθήο ηηκήο ελφο ηππηθνχ αιθννινχρνπ πνηνχ 100% 16% 16% 16% 17% 19% 80% 60% 29% 33% 36% 39% 44% 40% 20% 55% 51% 48% 43% 37% 0% Ηαλ-10 Καξ-10 Κάη-2010 Αξρηθή Ρηκή ΔΦΘΝΞ ΦΞΑ Νη κεηαβνιέο ζηε θνξνινγία επεξέαζαλ, φπσο είδακε ζην πξνεγνχκελν θεθάιαην, ηδηαηηέξσο αξλεηηθά ηελ θαηαλάισζε αιθννινχρσλ πνηψλ. Ρα ζηνηρεία πσιήζεσλ δείρλνπλ επηπιένλ φηη ε πηψζε ήηαλ κεγαιχηεξε ζηηο θαηεγνξίεο νηλνπλεπκαησδψλ πνηψλ, φπσο ηα αιθννινχρα, ζηηο νπνίεο ν ΔΦΘΝΞ απμήζεθε ζεκαληηθά. Έηζη ν φγθνο πσιήζεσλ ζηα πνηά κε ρακειφ ή κεδεληθφ ζπληειεζηή ΔΦΘΝΞ, φπσο ε κπχξα θαη ην θξαζί, ζεκείσζε επηφηεξε πηψζε ην Πηελ πεξίπησζε ηεο κπχξαο, παξά ηελ πςειή πνζνζηηαία αχμεζε ηνπ ζπληειεζηή ηνπ εηδηθνχ θφξνπ, ε ηειηθή θνξνινγηθή επηβάξπλζε παξακέλεη αξθεηά ρακειφηεξε έλαληη ησλ αιθννινχρσλ πνηψλ. Ζ δηαθνξεηηθή θνξνινγηθή αληηκεηψπηζε θαη νη δπζαλάινγεο απμήζεηο ζηνπο ζπληειεζηέο εηδηθνχ θφξνπ ζηηο επηκέξνπο θαηεγνξίεο νηλνπλεπκαησδψλ πνηψλ κεηέβαιαλ ηηο ζρεηηθέο ηηκέο θαη δεκηνχξγεζαλ επηπιένλ ζηξεβιψζεηο ζηε ιεηηνπξγία ηεο αγνξάο, θαζψο ελίζρπζαλ ηα θίλεηξα γηα ππνθαηάζηαζε ηεο θαηαλάισζεο αιθννινχρσλ πνηψλ κε άιιεο θαηεγνξίεο νηλνπλεπκαησδψλ. 38

39 Ο Κιάδνο ησλ Αιθννινχρσλ Πνηψλ ζηελ Διιάδα: Πξνβιήκαηα θαη Πξννπηηθέο Γηάγξακκα 4.4. Μεηαβνιή Καηαλάισζεο ,3% -20,4% -21,6% -23,7% -25,7% -13,2% -5,0% -6,0% -1,7% Κπχξα Θξαζί Ξνηά κε γιπθάληζν Ιεπθά Ξνηά Απεξηηίθ Κπξάληπ/Θνληάθ RTDs Νπίζθπ Ιηθέξ -30% -25% -20% -15% -10% -5% 0% Πεγή: IWSR. Δπεμεξγαζία ζηνηρείσλ: ΗΝΒΔ Αληηπξνζσπεπηηθή σο πξνο ηελ αιιαγή πνπ έρεη ζεκεησζεί είλαη ε ζπζρέηηζε ηεο κεηαβνιήο ησλ ηηκψλ κε ηηο αληίζηνηρεο κεηαβνιέο ζηελ θαηαλάισζε, φπνπ ε κεγαιχηεξε αχμεζε ηηκψλ πνπ ζεκεηψζεθε ζηα αιθννινχρα πνηά ζπλνδεχηεθε απφ αληίζηνηρα κεγάιε κείσζε ζηελ θαηαλάισζε. 30% 20% 10% 0% -10% -20% Γηάγξακκα 4.5. Μεηαβνιέο ηηκψλ θαη θαηαλάισζεο 9,6% -1,7% 2,4% -5,0% 24,4% -17,7% Κπχξα Θξαζί Αιθννινχρα % Γ Ρηκψλ % Γ Θαηαλάισζεο Πεγή: IWSR, ΔΙ.ΠΡΑΡ. Δπεμεξγαζία ζηνηρείσλ: ΗΝΒΔ 4.3 Λνηπέο επηπηψζεηο απφ ηελ αχμεζε ηνπ ζπληειεζηή ΔΦΚΟΠ ζηα αιθννινχρα πνηά Δθηφο απφ ηελ φμπλζε ησλ ζηξεβιψζεσλ ζηελ αγνξά νηλνπλεπκαησδψλ πνηψλ πνπ πξνθιήζεθε απφ ηε δπζαλάινγε αχμεζε ησλ ζπληειεζηψλ ΔΦΘΝΞ, ε αχμεζε ησλ θφξσλ θαη ησλ ηηκψλ έρεη πξφζζεηεο αξλεηηθέο επηπηψζεηο. Δηδηθφηεξα, επηδεηλψλεη ηελ αληαγσληζηηθφηεηα ηνπ εγρψξηνπ ηνπξηζηηθνχ πξντφληνο ζε ζχγθξηζε κε αληαγσληζηηθνχο ηνπξηζηηθνχο πξννξηζκνχο θαη απμάλεη ηα θίλεηξα γηα δηαζπλνξηαθέο αγνξέο αιθννινχρσλ πνηψλ απφ γεηηνληθέο ρψξεο κε ρακειφηεξνπο ζπληειεζηέο ΔΦΘΝΞ. Δίλαη ραξαθηεξηζηηθφ φηη 39

40 4.Φνξνινγηθή πνιηηηθή ζηνλ θιάδν ησλ αιθννινχρσλ πνηψλ: ηξεβιψζεηο θαη δεκνζηνλνκηθφ απνηέιεζκα ε άλνδνο ησλ ηηκψλ ησλ αιθννινχρσλ πνηψλ ελίζρπζε ηνλ πιεζσξηζκφ θαη ηα θίλεηξα γηα δηαζπλνξηαθέο αγνξέο απφ γεηηνληθέο ρψξεο, θαζψο νη ηηκέο ιηαληθήο ησλ νηλνπλεπκαησδψλ πνηψλ ζηελ Διιάδα είλαη πςειφηεξεο θαηά 13% απφ ην κέζν φξν ζηελ ΔΔ-27, αιιά θαη ζεκαληηθά πςειφηεξεο ζε ζχγθξηζε κε γεηηνληθέο ρψξεο θαη αληαγσληζηηθνχο ηνπξηζηηθνχο πξννξηζκνχο (Γηάγξακκα 4.6). Γηάγξακκα 4.6. πγθξηηηθά Δπίπεδα Σηκψλ Οηλνπλεπκαησδψλ Πνηψλ, 2010 Φηλιαλδία Πνπεδία Ηξιαλδία Γαλία Ζλσκέλν Βαζίιεην Ιεηνλία Θχπξνο Διιάδα Ηηαιία Δζζνλία ΔΔ-15 Πινβελία ΔΔ-27 Βέιγην Νιιαλδία Πινβαθία Ιηζνπαλία Ξνισλία Κάιηα Γαιιία Ινπμεκβνχξγν Ρζερία Απζηξία Γεξκαλία Νπγγαξία Ξνξηνγαιία Ηζπαλία Βνπιγαξία Ονπκαλία Πεγή: Eurostat Βαζηθή αηηία γηα ηε δηαθνξνπνίεζε ηνπ επηπέδνπ ηηκψλ απνηειεί ν εκθαλψο κεγαιχηεξνο ζπληειεζηήο ΔΦΘΝΞ πνπ εθαξκφδεηαη ζηελ Διιάδα (Γηάγξακκα 4.7). Ππγθεθξηκέλα ν ΔΦΘΝΞ αλά 100 ιίηξα αηζπιηθήο αιθνφιεο ζηελ Διιάδα ππεξβαίλεη θαηά πεξίπνπ ηνλ αληίζηνηρν κέζν θφξν ζηελ ΔΔ, ελψ αλάινγε ή / θαη αθφκα κεγαιχηεξε απφθιηζε ζεκεηψλεηαη ζε ζχγθξηζε κε γεηηνληθέο αιιά θαη ηνπξηζηηθά αληαγσληζηηθέο ρψξεο (Ηζπαλία, Γαιιία, Ξνξηνγαιία, Κάιηα). Ζ Διιάδα έρεη ηνλ πςειφηεξν ζπληειεζηή ΔΦΘΝΞ, αλάκεζα ζε γεηηνληθέο θαη ζε αληαγσληζηηθέο ηνπξηζηηθέο ρψξεο κε απνηέιεζκα λα επλνείηαη ην δηαζπλνξηαθφ παξαεκπφξην θαη ην ιαζξεκπφξην. 40

41 Ονπκαλία Βνπιγαξία Θχπξνο Ηηαιία Ηζπαλία Απζηξία Πινβελία Νπγγαξία Ξνξηνγαιία Ινπμεκβνχξγν Πινβαθία Ρζερία Κάιηα Ιεηνλία Ξνισλία Ιηζνπαλία Γεξκαλία Δζζνλία Νιιαλδία Γαιιία Βέιγην Γαλία Διιάδα ΖΒ Ηξιαλδία Φηλιαλδία Πνπεδία Ο Κιάδνο ησλ Αιθννινχρσλ Πνηψλ ζηελ Διιάδα: Πξνβιήκαηα θαη Πξννπηηθέο Γηάγξακκα 4.7. Δηδηθφο Φφξνο αιθννινχρσλ πνηψλ (Μεζνγεηαθέο Υψξεο & Βνπιγαξία) ΔΔ Διιάδα Γαιιία Κάιηα Ξνξηνγαιία Ηζπαλία Ηηαιία Θχπξνο Βνπιγαξία Πεγή: CEPS Ραπηφρξνλα, πέξα απφ ηα επίπεδα ηνπ θφξνπ πνπ ηζρχνπλ ζηηο ππφινηπεο ρψξεο, κφλν ζηελ Διιάδα παξαηεξήζεθε ζεκαληηθή αχμεζε ηνπ ζπληειεζηή ην ηειεπηαίν δηάζηεκα, αιιάδνληαο δξακαηηθά ηηο ζπλζήθεο αγνξάο. Γηάγξακκα 4.8. Δηδηθφο Φφξνο Αιθννινχρσλ Πνηψλ αλά 100 ιίηξα αηζπιηθήο αιθνφιεο ζηα θξάηε κέιε ηεο ΔΔ Ηαλ-10 Ηαλ-11 Πεγή: CEPS. Ρέινο, εθηφο απφ ηηο απψιεηεο πνπ πξνθχπηνπλ απφ ηελ αχμεζε ησλ δηαζπλνξηαθψλ αγνξψλ θαη ηε κείσζε ηεο αληαγσληζηηθφηεηαο ηνπ εγρψξηνπ ηνπξηζηηθνχ πξντφληνο, ε αχμεζε ησλ θφξσλ πξνθαιεί θαη άιιεο παξάπιεπξεο αξλεηηθέο επηπηψζεηο, φπσο: Έμαξζε ηνπ ιαζξεκπνξίνπ αιιά θαη ηεο λνζείαο 41

42 4.Φνξνινγηθή πνιηηηθή ζηνλ θιάδν ησλ αιθννινχρσλ πνηψλ: ηξεβιψζεηο θαη δεκνζηνλνκηθφ απνηέιεζκα Θίλεηξα γηα θνξνδηαθπγή Δπηπηψζεηο ζηελ αλζξψπηλε πγεία ιφγσ αχμεζεο ηεο λνζείαο ζηα πνηά Ξην αλαιπηηθά ε αχμεζε ηνπ ΔΦΘΝΞ θαηά / 100 ιίηξα αηζπιηθήο αιθνφιεο ηελ πεξίνδν , εθηφο απφ ηηο απψιεηεο πνπ δεκηνπξγεί ζην ζχλνιν ηεο νηθνλνκίαο, (κείσζε ζέζεσλ εξγαζίαο, εζφδσλ απφ θφξνπο εηζνδήκαηνο, έκκεζνπο θφξνπο θαη εξγνδνηηθέο εηζθνξέο, επηδφκαηα αλεξγίαο, φμπλζε ηνπ ιαζξεκπνξίνπ) ηαπηφρξνλα δελ απνδίδεη θαη θνηλσληθά. Έρεη παξαηεξεζεί δηεζλψο [1] φηη ε αχμεζε ηνπ θφξνπ ζε πνηά ήδε επηβαξπκέλα κε πςειή θνξνινγία: επεξεάδεη ηελ θαηαλάισζε ησλ κε εμαξηεκέλσλ αηφκσλ απφ ην πνηφ (θαη φρη ησλ εζηζκέλσλ ζην αιθνφι), κε απνηέιεζκα λα κεηψλνληαη ηα θνξνινγηθά έζνδα, ρσξίο ηαπηφρξνλα λα αληηκεησπίδεηαη ην πξφβιεκα ηνπ αιθννιηζκνχ δεκηνπξγεί ζεκαληηθή ππνθαηάζηαζε πξνο: θζελφηεξα λφκηκα πνηά (tax free θξαζί ή semi tax free κπχξα) λφκηκα κε ηππνπνηεκέλα (π.ρ. ρχκα ηζίπνπξν, ηζηθνπδηά, θξαζί) παξάλνκα (παξάλνκν εκπφξην νκνεηδψλ πνηψλ π.ρ. αιθννινχρα) Ππλεπψο ν απμεκέλνο θφξνο δελ κεηψλεη ηελ θαηά θεθαιήλ θαηαλάισζε αιθννινχρσλ, αιιά κεηαηνπίδεη ηελ θαηαλάισζε πξνο θζελφηεξα ή παξάλνκα πξντφληα πνπ κπνξεί λα έρνπλ αξλεηηθέο επηπηψζεηο ζηε δεκφζηα πγεία. 4.4 Φνξνινγηθά έζνδα απφ ηα αιθννινχρα πνηά Ν θιάδνο ησλ αιθννινχρσλ πνηψλ ζπλεηζθέξεη ζεκαληηθά ζηα θνξνινγηθά έζνδα, ηφζν κέζσ ηνπ ΔΦΘΝΞ θαη ηνπ ΦΞΑ, φζν θαη κέζα απφ ηνπο θφξνπο εηζνδήκαηνο θαη ηηο εηζθνξέο θνηλσληθήο αζθάιηζεο. Δλδεηθηηθά, ηα έζνδα απφ ηνλ ΔΦΘΝΞ ζηα αιθννινχρα πνηά (πεξηιακβάλνληαη θαη ηα ηνπηθά απνζηάγκαηα) πξνζέγγηζαλ ην 2010 ηα 351 εθ., ελψ ηα έζνδα απφ ΔΦΘ ζηε κπχξα αλήιζαλ ζηα 117 εθ. (Γηάγξακκα 4.9). Ππλνιηθά, ην 2010 εηζπξάρζεθαλ 468 εθ. απφ ηνλ ΔΦΘΝΞ ζηα νηλνπλεπκαηψδε πνηά, θαηαγξάθνληαο αμηνζεκείσηε αχμεζε θαηά 31% ζε ζρέζε κε ην 2009, φηαλ ηα ζπλνιηθά έζνδα ήηαλ 357 εθ. 42

43 Ο Κιάδνο ησλ Αιθννινχρσλ Πνηψλ ζηελ Διιάδα: Πξνβιήκαηα θαη Πξννπηηθέο εθ. επξψ 400 Γηάγξακκα 4.9. Φνξνινγηθά έζνδα Οηλνπλεπκαησδψλ πνηψλ Έζνδα απφ ΔΦΘΝΞ Αιθννινχρσλ Ξνηψλ Φνξνινγηθά έζνδα απφ ΔΦΘΝΞ Κπχξαο Πεγή: πνπξγείν Νηθνλνκηθψλ. Γηαρξνληθά παξαηεξνχληαη ζεκαληηθέο απνθιίζεηο ησλ εζφδσλ πνπ εηζπξάηηνληαη απφ πνηά ζε ζρέζε κε ηνπο ζηφρνπο ηνπ πξνυπνινγηζκνχ (Γηάγξακκα 4.10). Έηζη, αλ θαη ηα θνξνινγηθά έζνδα πνπ εηζπξάρηεθαλ ην 2010 είλαη πςειφηεξα ζε ζρέζε κε ηα αληίζηνηρα έζνδα ηνπ 2009, πεξίπνπ θαηά 111 εθ., είλαη σζηφζν ζαθψο ρακειφηεξα απφ ηνπο ζηφρνπο πνπ είραλ ηεζεί κε βάζε ηηο απμήζεηο ζηνπο ζπληειεζηέο ΔΦΘΝΞ. Νη κεγαιχηεξεο απνθιίζεηο θαηαγξάθνληαη ζηηο πεξηφδνπο αχμεζεο ησλ θνξνινγηθψλ ζπληειεζηψλ. -15,5-7% Γηάγξακκα Απνθιίζεηο θνξνινγηθψλ εζφδσλ απφ ηνπο ζηφρνπο ηνπ πξνυπνινγηζκνχ -30,3-37,1-12% -13% 2% -27,2-10% -13,4-5% Πεγή: Θξαηηθνί Ξξνυπνινγηζκνί. Δπεμεξγαζία ζηνηρείσλ: ΗΝΒΔ. -30,2-9% -54,3-13% -85,9-20% πξνβ. Απφθιηζε απφ ζηφρν (ζε εθ. επξψ) Ξνζνζηφ απφθιηζεο απφ αξρηθφ ζηφρν

44 4.Φνξνινγηθή πνιηηηθή ζηνλ θιάδν ησλ αιθννινχρσλ πνηψλ: ηξεβιψζεηο θαη δεκνζηνλνκηθφ απνηέιεζκα Ρν 2005 επηβιήζεθε αχμεζε θαηά 20% ζηνλ ΔΦΘΝΞ, κε ηα έζνδα ηειηθά λα απνθιίλνπλ θαηά 37 εθ. απφ ηνλ αλαζεσξεκέλν κε βάζε ηελ αχμεζε ζηφρν, ελψ ε αχμεζε ην 2009 θαηά 20% ζπλνδεχηεθε θαη πάιη απφ αλάινγε απφθιηζε, θαηά 30 εθ. Ρν 2010 νη δηαδνρηθέο απμήζεηο ηνπ ΔΦΘΝΞ είραλ σο απνηέιεζκα ηα έζνδα απφ ΔΦΘΝΞ λα είλαη θαηά 54 εθ. ρακειφηεξα ζε ζχγθξηζε κε ηνπο ζηφρνπο. Πχκθσλα κε ηηο εθηηκήζεηο καο, ην 2011 ε απφθιηζε απφ ηνλ αξρηθφ ζηφρν ηνπ πξνυπνινγηζκνχ ζα πξνζεγγίζεη ηα 86 εθ. Δπηπιένλ, θακία αχμεζε ηνπ ΔΦΘΝΞ δελ αχμεζε αλαινγηθά ηα θνξνινγηθά έζνδα (Γηάγξακκα 4.11). Γηα παξάδεηγκα, ν ΔΦΘΝΞ ην 2010 απμήζεθε κεζνζηαζκηθά θαηά 67%, ελψ ηα έζνδα απμήζεθαλ κφιηο θαηά 21,6%. Γηάγξακκα Μεηαβνιή ζπληειεζηή ΔΦΚΟΠ θαη θνξνινγηθψλ εζφδσλ 87% 90% Για ηο 2011 δεν έσει επιβληθεί πεπαιηέπω αύξηζη, αλλά ο 80% θόπορ ζςγκπίνεηαι με ηο μεζοζηαθμικό θόπο ηος % 60% 50% 44% 40% 30% 20% 20% 20% 20% 12% 10% 0% 5% 0% 0% 23% 19% 18% 0% 11% 12% 2% 0% -10% -2% 0% 1% -20% Ηαλ-Φεβ Καξ-Απξ Κεηαβνιή εζφδσλ απφ ΔΦΘΝΞ (Νηλνπλεπκαηψδε Ξνηά) Κεηαβνιή ζπληειεζηή ΔΦΘΝΞ Πεγή: Θξαηηθνί Ξξνυπνινγηζκνί. Δπεμεξγαζία ζηνηρείσλ: ΗΝΒΔ Κάη-Γεθ πξνβ Η επίπησζε θφξνπ ζηηο θαηεγνξίεο νηλνπλεπκαησδψλ πνηψλ Ζ θνξνινγηθή πνιηηηθή πνπ εθαξκφδεηαη ζηα νηλνπλεπκαηψδε πνηά (αιθννινχρα πνηά, ηνπηθά απνζηάγκαηα θαη κπχξα), δεκηνπξγεί δηαθξίζεηο κεηαμχ ησλ πξντφλησλ. Έηζη πέξα απφ ηελ κε πιήξε θάιπςε ησλ ζηφρσλ ζηα θνξνινγηθά έζνδα ζην ζχλνιν ηνπο, παξαηεξείηαη θαη κηα άληζε θαηαλνκή ησλ θνξνινγηθψλ βαξψλ αλάκεζα ζηηο επηκέξνπο θαηεγνξίεο πνηψλ. Όπσο έρεη ήδε αλαθεξζεί ν ΔΦΘΝΞ πνπ επηβάιιεηαη ζηα αιθννινχρα πνηά, είλαη δηπιάζηνο έλαληη ηνπ αληίζηνηρνπ θφξνπ ζηα ηνπηθά απνζηάγκαηα θαη ηεηξαπιάζηνο απφ ηνλ θφξν ζηελ κπχξα. Πην Γηάγξακκα 4.12 απεηθνλίδεηαη απηή ε αληζνθαηαλνκή ηνπ θφξνπ, φπνπ ν ηειηθφο θφξνο ΔΦΘΝΞ, δειαδή κε ηελ πξνζζήθε ησλ επηβαξχλζεσλ ραξηνζήκνπ θαη ηνπ ηακείνπ ρεκηθψλ, είλαη 25,5 αλά 100 ιίηξα αηζπιηθήο αιθνφιεο ζηα αιθννινχρα πνηά, 12,8 ζηα ηνπηθά απνζηάγκαηα, 6,5 ζηε κπχξα θαη κεδεληθφο γηα ην θξαζί. 44