Εισφορά της Φλωρεντίνης Καλούτση στη διαδρομή του νήματος(1)

Transcript

1 Πανεπιστήμιο των ορέων Αποστολή Πηνελόπη Γκάντι Βασιλική του Αγίου Μάρκου Ηράκλειο 14 Νοεμβρίου 2012 Μικρή σπουδή του νήματος - νοήματος Εισήγηση: Ζωή Μητσοτάκη Εισφορά της Φλωρεντίνης Καλούτση στη διαδρομή του νήματος(1) Αν, σήμερα η Πηνελόπη Γκάντι ξεκινά για το μεγάλο ταξίδι της και παραλαμβάνει την άκρη του νήματος από την Κρήτη, Η Φλωρεντίνη Καλούτση προηγήθηκε ακριβώς 100 χρόνια πριν. Ξεκίνησε από την Κρήτη το ταξίδι της, μπήκε στα παλάτια του Μίνωα για να παραλάβει την άκρη του νήματος και ανάστησε «την αρχαιοτέραν πασών χειροτεχνίαν» : την υφαντική τέχνη. Άξιοι τιμής, άρχοντες κι αρχόντισσες, Εκλεκτοί φίλοι της Πηνελόπης Γκάντι, Τιμή στη συμβολή της γυναίκας της Κρήτης, στον πολιτισμό και την τέχνη η αναφορά στην Φλωρεντίνης Καλούτση. (2) Μια άξια θυγατέρα της Κρήτης, που τίμησε τα χώματα της Μια φωτισμένη γυναίκα. Με πρωτοποριακό πνεύμα. Με καλλιτεχνική ευαισθησία. Με παιδεία. Με πολύπλευρη υπεροχή. Με εκλεκτές κρητικές καταβολές και με επίκτητες κορυφαίες αρετές. Το έργο της Φλωρεντίνης Καλούτση (3) αποτελεί δοξαστικό στην παράδοση και τον πολιτισμό της Κρήτης, ενώ είναι ατίμητη εισφορά της.. στο Μέλλον του Παρελθόντος. 1

2 Κυρίες και κύριοι, Η ζωγράφος Φλωρεντίνη Σκουλούδη - Καλούτση γεννήθηκε στο Ρέθυμνο το Ρίζες της άνθρωποι με παιδεία. Γονείς της φωτισμένοι και καλλιεργημένοι άνθρωποι. Περιβάλλον καλλιτεχνικό. Το 1906 ξεκινά για το Λονδίνο, απόφαση τολμηρή για την εποχή. Σπούδασε ζωγραφική στη Βασιλική Ακαδημία Τεχνών του Λονδίνου, (4) κοντά σε μεγάλους καλλιτέχνες, από το 1906 μέχρι το 1911 Οπότε και εγκαταστάθηκε στα Χανιά. Γύρω στο 1914 θεμελιώνει το εργαστήρι της, της ζωγραφικής στην καρδιά της παλιάς πόλης (5). Εκεί, η νεαρή καλλιτέχνις ζωγραφίζει και διδάσκει ζωγραφική. Μεταφέρει τις πρωτοποριακές ιδέες του ευρωπαϊκού πνεύματος που διδάχτηκε και τις συνταιριάζει με τη ζωγραφική παράδοση της Κρήτης. Το εργαστήρι της ζει στον παλμό της εποχής. Ζωγραφίζει ιστορικά πρόσωπα, γεγονότα, τοπία: Τον Ελευθέριο Βενιζέλο (6), την Ασπασία Μάνου (7), την ένωση της Κρήτης, χανιώτικα σοκάκια, κ.ά. Το σπίτι της, στη Χαλέπα, όπου ζεί, από το 1919 μετά τον γάμο της με τον ναυτικό πράκτορα Τζώρτζη Καλούτση, γίνεται ναός της τέχνης, όπως το χαρακτήρισε ο Γεώργιος Αθάνας όταν το επισκέφτηκε το Η Φλωρεντίνη, με τις γνώσεις και την τέχνη της, κατάφερνε να συγκεντρώνει γύρω της ένα μεγάλο κύκλο ανθρώπων του πνεύματος και της τέχνης, ό,τι πνευματικότερο και ωραιότερο υπήρχε τότε στα Χανιά, την Αθήνα, το Λονδίνο, το Παρίσι. Τον κύκλο της χαλεπιανής αρχόντισσας αποτελούσαν προσωπικότητες της εποχής. Στενοί φίλοι της ήταν ο Ελευθέριος και η Έλενα Βενιζέλου, ο Γ. Δροσίνης, Γ. Αθάνας, η Ασπασία Μάνου, η Ζωή Δραγούμη, η Αγγελική Χατζημιχάλη, η Πηνελόπη Δέλτα, ο Άγγελος Σικελιανός, η Λίζα Στεφάνου, οι αδελφές Ευκλείδου, η Νικολούδη, η Κυβέλη, η Kingsford, και πολλοί άλλοι. Είναι τότε, στις αρχές του περασμένου αιώνα, που ο Έβανς ανασκάπτει το χώμα της Κρήτης και αποκαλύπτει το μινωικό θαύμα. 2

3 Η ενημερωμένη ζωγράφος έρχεται σ επαφή με τους ανθρώπους των ανασκαφών. Νοιώθει την συγκίνηση και την γοητεία των ανακαλύψεων. Μελετά (8), μινωική τέχνη και κρητικό πολιτισμό. Είναι σαν να νοιώθει τη δύναμη της γυναικείας παρουσίας που κυριαρχεί στη μητριαρχική κοινωνία των Μινωιτών, από τη θρησκευτική λατρεία ως την καθημερινή ζωή, τις ταυροπαιδιές και την οικογένεια. Επηρεάζεται κι εμπνέεται από αυτήν. Συλλαμβάνει τότε την εντυπωσιακή και πρωτοποριακή ιδέα να σχεδιάσει μινωικά θέματα για να τα χρησιμοποιήσει σε μια σύγχρονη κρητική χειροτεχνία (9). Φέρνει από το Λονδίνο τετραγωνισμένο χαρτί. Είναι η πρώτη που το φέρνει στην Ελλάδα. Σ αυτό το ειδικό χαρτί αποτυπώνει τα σχέδια της με θαυμαστή δεξιοτεχνία και καλλιτεχνική ευαισθησία. Και, αποφασίζει ν αναβιώσει την μοναδικήν και αρχαιοτέραν πασών χειροτεχνίαν, την υφαντική τέχνη. Ανασταίνει τον ξεχασμένο κρητικό αργαλειό και δημιουργεί μια σύγχρονη μορφή υφαντικής. Πηγή των σχεδίων της, η κρητική παράδοση. Τα μινωικά (10) είναι τα πρώτα θέματα και τα πρώτα σχέδια της Φλωρεντίνης. Από τον μεγάλο πίθο Ανακτορικού ρυθμού του ανακτόρου της Κνωσού, σχεδιάζει με εντυπωσιακή απόδοση σε τετραγωνισμένο χαρτί τους διπλούς πελέκεις (11) συνοδευόμενους από ρόδακες και καλάμια. Τα αγαπημένα της πελέκια, όπως τάλεγε τα υφαίνει με μετάξι ή μπαμπάκι (12) και κοσμεί τραπεζομάντηλα, πετσετάκια, κουρτίνες, και άλλα χρηστικά υφαντά για το στολισμό του σπιτιού, και όχι μόνο. Το θέμα από το ρυτό από τα Γουρνιά (13), με τον πέλεκυ, την τεθλασμένη γραμμή και τις κουκίδες, εφαρμόζεται στον αργαλειό με μπαμπάκι (14), και κεντιέται με κλωστές D.M.C. σε γήινα χρώματα. Ο πρίγκιπας με τα κρίνα (15) από το ανάκτορο της Κνωσού γίνεται εξαιρετικό σχέδιο από το έμπειρο χέρι της ζωγράφου. 3

4 Εφαρμόζεται με απαλούς (16) συνδυασμούς χρωμάτων, σε μεγάλα κομμάτια για κουρτίνες, τραπεζομάντηλα, αλλά και για ρόμπες (17) όπως αυτή για την οποία η φίλη της Έλενας Βενιζέλου γράφει από το Παρίσι: Ένα πραγματικό έργο τέχνης, που δείχνει τον μεγάλο τόπο απ όπου προέρχεται. Και άλλα μινωικά Θέματα του φυτικού και του θαλάσσιου ρυθμού, όπως: Οι πέρδικες από το Αγγείο (18) της Φαιστού με τα υδρόβια πτηνά που ραμφίζουν το άνθος, αποτελούν θέμα εξαιρετικής επιλογής. Με καλλιτεχνική ανάπτυξη του σχεδίου σε μεγάλη επιφάνεια (19) Και με εντυπωσιακούς συνδυασμούς χρωμάτων σε καλλιτεχνικές εφαρμογές με μπαμπάκι (20) Και με μετάξι.(21). Τα δελφίνια (22) Από το μέγαρο της βασίλισσας Σε εξαιρετική απόδοση σε τετραγωνισμένο χαρτί (23) Εφαρμοσμένο (24) σε μαξιλαράκι.αλλά και μαζί με τη μαρίδα! (25) Τα χελιδονόψαρα σε εφαρμογές με μετάξι (26) αλλά και με μπαμπάκι και κλωστές D.M.C. Το χταπόδι από το φλασκί (27) από το Παλαίκαστρο Με τα εκθαμβωτικά μάτια και τα συστρεφώμενα πλοκάμια του Σχεδιασμένο περίτεχνα στο τετραγωνισμένο χαρτί (28) χωρίς να χάσει από τη φυσική του κίνηση. Το σχέδιο φέρει χρονολογία Εφαρμόζεται σε μαξιλάρι (29) να ελίσσει έξοχα τα πλοκάμια του. Το σχέδιο από την πύλινη (30) καρποδόχη καμαραϊκού ρυθμού με γήινα χρώματα γίνεται το νέο σχέδιο (31) όπως το ονόμαζε. Ενώ, το παλαιοανακτορικό κύπελλο (32) από τη Φαιστό με τη φλογόσχημη διακόσμηση επιλέγεται για εκλεκτές εφαρμογές. (33) (34) Θέματα της επίσης : Η σύνθεση από τον αμφορέα (35) με τα φυτά παπύρου (36) Οι γιρλάντες με χάντρες και κρεμαστά λουλούδια κρόκου από τον πυθαμφορέα από την Τύλισσο (37) 4

5 Ο ιερός κισσός από τον αμφορέα Ανακτορικού ρυθμού (38) Το πλήρες θέμα σε τετραγωνισμένο χαρτί, και εφαρμογές του να κοσμούν κουρτίνες με τα φύλλα (39) όπως το αποκαλούσε. Και πλήθος άλλων σχεδίων εξαιρετικά καλλιτεχνικής αποτύπωσης, σχεδιάζονται και εφαρμόζονται στον αργαλειό. Η Κρήσσα ζωγράφος από το 1926 είναι έτοιμη για το μεγάλο τόλμημα. Αρχίζει να διοργανώνει στην Αθήνα εκθέσεις κατ έτος. (40). Τα έργα της εντυπωσιάζουν και τα σχέδια της κατακτούν την πρωτεύουσα. Σχεδόν ολόκληρος ο Αθηναϊκός Τύπος υποδέχεται ένθερμα το γεγονός, ενώ αξιόλογοι δημοσιογράφοι το σχολιάζουν με ενθουσιασμό (41). Γράφουν, η Βραδυνή, η Πολιτεία, το Εμπρός. Ευμενή σχόλια, επίσης αφιερώνουν η Καθημερινή, η Πρωία, το Έθνος, ενώ το Ελεύθερον βήμα δημοσιεύει και σκίτσο της Φλωρεντίνης, του γνωστού σκιτσογράφου Φωκίωνα Δημητριάδη (42). Το Μάιο του 1930 η εφημερίδα Ελληνική γράφει: Ό,τι μόνον ο Ξανθουδίδης στην Κνωσό μας έκανε να δούμε και ό,τι δεν ελπίζαμε να ξαναδούμε ποτέ, μας το δειξε η επίσκεψις μας στην έκθεση του διπλού πελέκεως, την οποία κατ έτος η Κρήσσα ζωγράφος κυρία Καλούτση (το γένος Σκουλούδη της οικογενείας Ρεθύμνου) διοργανώνει Η κα Καλούτση έχει εκθέσει τα καλλιτεχνήματα της μεγάλης πατρίδος της. Υφαντά, κουρτίνες, φορέματα, τραπεζομάντηλα, πετσετάκια, παιδικές φορεσιές, τσάντες, μαντήλια, και χίλια δυο άλλα κομψοτεχνήματα αληθινά Στα άψυχα εκείνα υφάσματα ξαναγεννιέται και ζει και κινείται όλη η Μινωική Κρήτη. Ζει και κινείται. Υπάρχει τόση ζωή, τόση κίνησις στις πολύχρωμες εκείνες κλωστές πλεγμένες με προσοχή και με τέχνη, που προδίδουν την ιστορικήν γνώσιν. Τόση επιτυχής εκλογή και αρμονία στα χρώματα, που προδίδουν την συνέχεια της φυλής Η Ελλάδα η σημερινή παρουσιάζεται στα μάτια μας με την Κυρία Καλούτση. Η κυρία αυτή κάθεται όλο το χρόνο στα Χανιά. Στο μυαλό της μέσα στριφογυρίζουν τα μινωικά σχέδια. Τα δουλεύει, τα στρογγυλεύει, τα κάνει ήρεμα, απαλά, χαϊδευτικά στην όραση, τα χαράσσει σ ένα χαρτί Και τότε καλεί τις Χανιωτοπούλες, τους δίνει τα σχέδια και τις στέλνει στα σπίτια τους να τα εκτελέσουν στον αργαλειό επάνω. 5

6 Λίγο αργότερα, το 1934 η ίδια η Φλωρεντίνη, γράφει στην φίλη της Αγγελική Χατζημιχάλη: εις την μικράν αυτήν γωνία της ελληνικής γης που ζω, εργάζομαι και προσπαθώ να δημιουργώ δια να αναπτύξω μία σύγχρονη ελληνική τέχνη, εφάμιλλη ενός μακρινού πολιτισμού, του κρητικού. Συνέλεξα παλαιά κεντήματα και δημιούργησα δικά μου σχέδια, περίπου 250 με μοτίβα παλαιά κρητικά, χωρικά, μινωικά και προσπαθώ να ενώνω το ωραίον με το ωφέλιμον. Οι εργάτριες παίρνουν το σχέδιο, τις κλωστές, τις οδηγίες κ.λ.π και εργάζονται στα σπίτια τους και έτσι και τα παιδιά τους επιβλέπουν και κερδίζουν τα προς το ζην Το εργαστήρι της Φλωρεντίνης δίδει δουλειά σε 150 χειροκίνητους αργαλειούς. Περίπου 200 γυναίκες μπορούν να έχουν απασχόληση και να κερδίζουν χρήματα. Εργάζονται στους αργαλειούς, στο βαφείο, το ραφείο, το σιδερωτήριο, ενώ πολλές υφαίνουν στα σπίτια τους. Η Καλούτση συγκροτεί, έτσι μια από τις πρώτες οργανωμένες οικοτεχνίες στην Ελλάδα. Και ο Φώτος Πολίτης σχολιάζει: (το 1926) η κ. Καλούτση εργάζεται απείρως θετικότερα υπέρ της ελευθερίας της ελληνίδος γυναικός, από κάθε κοινωνιολογούσαν φεμινίστριαν. Τα υφαντά της Φλωρεντίνης ξεπερνούν γρήγορα τα ελληνικά σύνορα. φτάνουν ως τα σαλόνια του Λονδίνου και του Παρισιού, της λαίδης Κρώσφηλντ, ακόμη και της βασίλισσας της Αγγλίας. (Εδώ σε έκθεση με την φίλη της Kingsford) (43). Οι καλλιτεχνικές δημιουργίες της Φλωρεντίνης φέρνουν το μήνυμα της αρμονίας της κρητικής τέχνης μακριά. Η φίλη της, Έλενα Βενιζέλου της γράφει ύμνο για την τέχνη της και τα κεντήματα της, ότι,. είναι συνδυασμένα με επιστημοσύνη και γούστο τόσο τέλεια που είναι πραγματικά έργα τέχνης, άξιοι πρεσβευτές του μεγάλου τόπου που προέρχονται. Τα εργόχειρα της παρουσιάζονται σε δεκάδες εκθέσεις στις μεγάλες πρωτεύουσες της Ευρώπης, στην Αμερική, στην Αίγυπτο αλλά και σε ελληνικές πόλεις κι είναι πολλά τα χρυσά, αργυρά, (44) χάλκινα βραβεία και οι έπαινοι που κερδίζουν. 6

7 Τα καλλιτεχνικά ενδιαφέροντα της Καλούτση δεν περιορίζονται μόνο στους μινωικούς θησαυρούς. Σχεδιάζει ακόμη ευρήματα από τους θησαυρούς των Δελφών (45) Όπως η χρυσή πλάκα από το ιερό του Απόλλωνα με τα φτερωτά λιοντάρια, τους γρύπες και τα άγρια ζώα. Σχεδιάζει την μεγαλόπρεπη κυρία από το ανάκτορο της Τίρυνθας (46), απόσπασμα του σχεδίου του διαζώματος βρέθηκε εφαρμοσμένο σε κάλυμμα βιβλίου (47). Ενώ, το σχέδιο από το δάπεδο της Τίρυνθας (48) με το χταπόδι να εναλλάσσεται με ένα ζευγάρι δελφίνια, το υφαίνει με μπαμπάκι ή με μετάξι και το στολίζει με λίγο χρώμα και χρυσή κλωστή. Εντυπωσιακή και ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα είναι η συλλογή της από θέματα εμπνευσμένα από την κεντητική παράδοση της Κρήτης του 17 ου αιώνα και τα κρητικά ποκάμισα (49) με τους ολοκέντητους ποδόγυρους. Η Καλούτση επισημαίνει την αξία αυτών των κεντημάτων, (50 (51) αντιγράφει τα αριστουργηματικά σχέδια τους και επιλέγει να τα εφαρμόσει με διάφορους τρόπους. (52) (53) ( 54) Ακόμη, αντλεί θαυμάσια σχέδια και από την υφαντική παράδοση (55) του νησιού, που είναι μια ανεξάντλητη πηγή : Οι πετσέτες, (56) (57) Οι πατανίες (58) (59) γίνονται εξαίρετα πρότυπα για το έμπειρο χέρι της. Ενώ, η αναπλαστική (60) και εκσυγχρονιστική της ικανότητα την οδηγεί στη δημιουργία νέων δικών της σχεδίων. (61) (62). Μεγάλο κεφάλαιο, επίσης της παραγωγικής της δημιουργίας αποτελούν τα περίφημα υφαντά της υφάσματα, (63) (64) (65) (66), τα οποία δεν έντυναν μόνο γυναίκες και άντρες, συχνά έντυναν ακόμη και τις παραστάσεις του εθνικού θεάτρου. Η Φλωρεντίνη, εκτός από την υφαντική, για την εφαρμογή των σχεδίων της χρησιμοποιεί και την ξυλογλυπτική (67) και δημιουργεί ένα είδος κρητικού επίπλου. Σχέδια για τραπέζια, καρέκλες (68) (69) κασέλες, (70), γραφεία, βιβλιοθήκες και άλλα, διακοσμημένα με μινωικά και λαϊκά σχέδια, απέδωσαν ωραιότατα και κομψότατα κρητικά έπιπλα (71) (72), που κοσμούν σπίτια στην Αθήνα, στα Χανιά και αλλού. 7

8 Κυρίες και κύριοι, Η Φλωρεντίνη Καλούτση, είναι μια γυναίκα (73), Που εργάστηκε, Με βαθύτατη γνώση και σεβασμό και με σπάνια καλλιτεχνική ευαισθησία, στηρίζοντας την λαϊκή μνήμη και την ιστορική διάρκεια στο νησί, Και όπως, χαρακτηριστικά γράφει ο καθηγητής Γ. Καββαδίας: Τα δημιουργήματα της αληθινής καλλιτέχνιδας Φλωρεντίνης Καλούτση η οποία βυθίζει την έμπνευση της στις ρίζες του πανάρχαιου κρητικού πολιτισμού, ρίχνουν τις γέφυρες που συνδέουν την Κνωσό με το σήμερα. Και αποδεικνύουν πως ο μινωικός πολιτισμός επιζεί στην κρητική ψυχή και τροφοδοτεί τη ζωντανή αισθητική της Κρήτης. Και Πόπη Ζώρα συμπληρώνει: Η Φλωρεντίνη Καλούτση, φωτισμένη γυναίκα του μεσοπολέμου ανήκει στις προσωπικότητες της εποχής της, όπως η Αγγελική Χατζημιχάλη κ.ά., που ανέλαβαν με ιεραποστολικό ενθουσιασμό να διασώσουν και να προβάλλουν τις εθνικές μας ρίζες. Με το συλλεκτικό και το παραγωγικό τους έργο ανέβασαν την ελληνική λαϊκή τέχνη στο βάθρο της εθνικής αξίας. Eίναι το έργο, που συνεχίζει σήμερα η Βαρβάρα Τερζάκη, με την αποστολή Πηνελόπη Γκάντι -. Η Φλωρεντίνη κατόρθωσε να συνδέσει θέματα της μακραίωνης κρητικής παράδοσης μινωική, βυζαντινής και λαϊκής με σύγχρονα χρηστικά υφαντά της εποχής της, και να μας μάθει να βιώνουμε την ιστορία του τόπου μας στην καθημερινή μας ζωή. Μίλησε για την τέχνη και τον πολιτισμό των προγόνων μας μέσα στο σπίτι μας, με τα υφαντά και τα ξυλόγλυπτα της, με το μαξιλαράκι, το τραπεζομάντηλο και την κουρτίνα της. Απλά και καθημερινά έτσι όπως συνεχίζεται η λαϊκή μας παράδοση και σφυρηλατείται η συνέχεια των λαών. Κατάφερε με το λινάρι και το μετάξι της Κρήτης ν αξιοποιήσει τα χέρια της γυναίκας της και να κεντήσει την Κρήτη. 8

9 Φίλες και φίλοι, Συνάντησα την Φλωρεντίνη Καλούτση, μία φορά, γύρω στο 1969 (πέθανε το 1971). Ήταν ένα ανοιξιάτικο προβέγγερο, όταν καινούρια χαλεπιανή νύφη, την επισκέφτηκα στο σπίτι της, για να με γνωρίσει! Η ατμόσφαιρα στο φιλόξενο σαλόνι της ήταν φιλική. Πολλά χρόνια μετά, όταν άρχισα να καταγράφω το Αρχείο με τα σχέδια της, που είχε δωριθεί από την οικογένεια της στο Λύκειο των Ελληνίδων Χανίων, του οποίου υπήρξε ιδρύτρια, τότε άρχισα να γνωρίζω την Φλωρεντίνη Καλούτση όχι πλέον την χαλεπιανή γειτόνισσα, αλλά την σπουδαία καλλιτέχνιδα. Όσο εντυπωσιακή κι αν ήταν τότε, η προσωπική μου γνωριμία, δεν μπορούσε διόλου να προμαντεύει, πόσο σημαντική θα γινόταν για μένα. Πόσα διδάχτηκα, πόσα έμαθα αργότερα, πόσα κέρδισα απ αυτήν την γνωριμία. Η έρευνα και η μελέτη του έργου της μου έδωσε πολλά, μου δίδαξε απείρως περισσότερα. (74) Ένοιωσα κατάβαθα τι εννοούσε ο Καζαντζάκης όταν έγραφε: χαρά και συγκίνηση δοκίμασα όταν είδα το χελιδονόψαρο στις τοιχογραφίες της Κνωσού να χει κάμει φτερά και να πετιέται απάνω από τη θάλασσα. Ένοιωσα την ταυτότητα μου με τους πανάρχαιους προγόνους, ακολουθούσα, ύστερα από χιλιάδες χρόνια, πιστός τα αχνάρια τους και μετουσίωνα κι εγώ το χώμα της Κρήτης σε φτερούγα Κατάλαβα, πώς πορεύτηκαν οι άνθρωποι της Κρήτης στη μακραίωνη πορεία τους Κι ένοιωσα βαθιά, πως δεν είναι τυχαίο, που είμαι περήφανη γιατί είμαι κρητικιά. Τώρα, γνωρίζω γιατί! Κυρίες και κύριοι, Τα μινωικά πρότυπα της Καλούτση τα χωματένια σταμνιά, όπως τα αποκαλούσε η Έλενα Βενιζέλου, πλασμένα από την.κρητική γη, είναι ένας ιερός δεσμός που συνδέει το χθες με το σήμερα. Είναι το ίδιο χώμα της κρητικής γης, που μαζί με τις πηγές της ζωής, το νερό και τη φωτιά, τη δύναμη και τη φλόγα, κάτω από το λαμπερό φως του κρητικού ήλιου, με την αλμύρα του κρητικού πελάγου, πλάθει την ιστορία αυτού του τόπου από τα πανάρχαια χρόνια μέχρι σήμερα με τον ίδιο θαυμαστό τρόπο και υφαίνει τον ιστό της ζωής του, στολίζοντας τον με τα ίδια υπέροχα χρώματα της κρητικής φύσης. 9

10 Σήμερα, το νήμα το παραλαμβάνει η Πηνελόπη Γκάντι και επιχειρεί και να αναστήσει αιώνιους ανθρώπινους δεσμούς. Επιχειρεί να δώσει ιερό νόημα στην καθημερινότητα, την παραδαρμένη μέσα σ ένα παραλογισμό, με λογής- λογής κρίσεις και πανδημίες. Επιχειρεί να δώσει νόημα στη ζωή, μέσα από την αλληλεγγύη και την ανάπτυξη των κοινωνικών και ανθρώπινων δεσμών, να δημιουργήσει διεξόδους και το αντίδοτο στην κατάθλιψη των καιρών. Να στηρίξει και να στηριχτεί στις ρίζες μας. Το έργο της Φλωρεντίνης (75) Καλούτση μας θυμίζει, πως στον τόπο ετούτο υπάρχουν ρίζες βαθιές. Μας θυμίζει, πως η εθνική μας παράδοση, είναι το αποκούμπι μας. Και, πως η παράδοση και η τέχνη έχουν χυμούς, έχουν καρπούς, που δεν πρέπει να τους αφήσουμε να αποξηραθούν. Πρέπει να γνωρίσουμε, να διαφυλάξουμε και να μεταδώσουμε, τον εθνικό μας πλούτο, Αν, θέλουμε το Παρελθόν του τόπου μας να έχει Μέλλον. Το έργο που μας κληροδότησε η Φλωρεντίνη Καλούτση και που είναι εισφορά στο Μέλλον του Παρελθόντος, το παραλαμβάνει η Πηνελόπη Γκάντι και το κάνει αποστολή, μια νέα ιεραποστολή. Η Φλωρεντίνη ανάλωσε τη ζωή της, για Να μάθουν οι Κρήτες για τον δικό τους τόπο και ο κόσμος για την Κρήτη!. Αυτό θα πράξει και η Πηνελόπη Γκάντι! Σας ευχαριστώ θερμά. 10