ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΤΜΗΜΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ

Transcript

1 ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΤΜΗΜΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ ΣΤΗΝ «ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ» ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗ: ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΜΙΑ ΕΜΠΕΙΡΙΚΗ ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΔΡΑΣΗΣ ΤΩΝ ΦΟΡΩΝ ΣΤΗΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΜΕΓΕΘΥΝΣΗ Η εργασία υποβάλλεται για την μερική κάλυψη των απαιτήσεων με στόχο την απόκτηση μεταπτυχιακού διπλώματος ΝΤΑΝΑΚΑ ΙΩΑΝΝΑ (Α.Μ.6049) ΕΠΙΒΛΕΠΟΥΣΑ ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΑ: ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΟΥ ΣΟΥΖΑΝΑ-ΜΑΡΙΑ ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2014 i

2 ΠΕΡΙΛΗΨΗ Στην παρούσα διπλωματική εργασία αναλύεται η επίδραση των φόρων στην οικονομική μεγέθυνση. Τα δεδομένα που χρησιμοποιούνται είναι τύπου πάνελ και αναφέρονται στην χρονική περίοδο , για τριάντα χώρες του ΟΟΣΑ. Οι μέθοδοι που εφαρμόζονται είναι η απλή Μέθοδος Ελαχίστων Τετραγώνων (Ordinary Least Squares-OLS) και η Γενικευμένη Μέθοδος Ροπών Συστήματος (System Generalized Method of Moments - SYS GMM). Τα αποτελέσματα της έρευνας επιβεβαιώνουν ότι οι περισσότεροι φόροι επηρεάζουν την οικονομική μεγέθυνση. Συγκεκριμένα, οι φόροι κατανάλωσης και ιδιοκτησίας, οι φόροι κατανάλωσης εξαιρουμένων των φόρων ιδιοκτησίας, ο φόρος προστιθέμενης αξίας και οι φόροι εισοδήματος φυσικών προσώπων έχουν αρνητική επίδραση στην οικονομική μεγέθυνση ενώ αντίθετα οι φόροι εισοδήματος με την ευρεία έννοια και οι φόροι εισοδήματος νομικών προσώπων παρουσιάζουν θετική επίδραση. Τα αποτελέσματα αυτά χαρακτηρίζονται από αξιοπιστία καθώς έπειτα από την χρήση πρόσθετων μεταβλητών ελέγχου παρέμειναν αμετάβλητα. Τέλος, η προοδευτικότητα των φόρων εισοδήματος φυσικών προσώπων παρουσιάζει και αυτή αρνητική επίδραση στην οικονομική μεγέθυνση. ii

3 ABSTRACT The present paper examines the effect of taxes on economic growth. The data being used are panel data and refer to the time period , for thirty countries of OECD. The methods used are the Ordinary Least Squares Method (OLS) and the System Generalized Method of Moments (SYS GMM). The results of this study confirm that most taxes affect economic growth. More precisely, consumption and property taxes, consumption taxes excluding property taxes, value added tax and personal income taxes are shown to have a negative effect on economic growth. However, corporate taxes and the broad category of income taxes present a positive effect. These results are robust because they remained consistent after the use of additional control variables. Finally, the progressivity of personal income taxes also has a negative effect on economic growth. iii

4 Υπεύθυνη Δήλωση Φοιτητή Δηλώνω ότι είμαι συγγραφέας αυτής της εργασίας και ότι κάθε βοήθεια, την οποία είχα για την προετοιμασία της, είναι πλήρως αναγνωρισμένη και αναφέρεται στην εργασία. Επίσης, έχω κάνει σαφής αναφορές (συντάκτη, χρονολογία) τις όποιες πηγές από τις οποίες έκανα χρήση δεδομένων, προτάσεων, ιδεών ή λέξεων, είτε αυτές αναφέρονται ακριβώς είτε είναι παραφρασμένες. Καταλαβαίνω ότι η αποτυχία να γίνει αυτό ανέρχεται σε λογοκλοπή και θα θεωρηθεί λόγος αποτυχίας σε αυτήν την διπλωματική και του συνολικού βαθμού της. Ακόμα δηλώνω ότι αυτή η γραπτή εργασία προετοιμάστηκε από εμένα προσωπικά και αποκλειστικά και ότι θα αναλάβω πλήρως τις συνέπειες εάν η εργασία αυτή αποδειχθεί ότι δεν μου ανήκει. Όνομα:... Υπογεγραμμένος:... Ημερομηνία:... iv

5 Στη μνήμη του πατέρα μου, Κωνσταντίνου Ντανάκα v

6 ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ Κάθε φορά που δράττεις την ευκαιρία να καταπιαστείς με κάτι καινούριο και ανώτερο οι δυσκολίες και οι χίμαιρες που θα κληθείς να αντιμετωπίσεις είναι πολλές. Θέλω να ευχαριστήσω όλους εκείνους που με την υποστήριξη τους και την προτροπή τους με ώθησαν να φέρω εις πέρας αυτό το έργο. Αρχικά θα ήθελα να ευχαριστήσω τον φίλο μου Στέργιο Ζαρώτη που χωρίς την προτροπή και επιμονή του δεν θα άρχιζα αυτή μου την προσπάθεια. Τους συναδέλφους μου στη δουλειά που χάρη στην υπομονή και τη βοήθεια τους κατάφερα να ανταποκριθώ στις απαιτήσεις των υποχρεωτικών παρακολουθήσεων των μαθημάτων του μεταπτυχιακού αυτού προγράμματος. Την αγαπημένη μου αδερφή που δεν έπαψε στιγμή να πιστεύει σε μένα και στη μητέρα μου που τις συμβουλές της πορεύομαι στη ζωή. Τον άντρα μου Κώστα που σε όλη τη διάρκεια αυτού του κύκλου των μεταπτυχιακών μου σπουδών στάθηκε δίπλα μου προσφέροντας μου ανιδιοτελώς την αγάπη και την κατανόηση που χρειαζόμουν για να ολοκληρώσω αυτό τον κύκλο στη ζωή μου, χωρίς εκείνον όλη αυτή η προσπάθεια θα έμενε μισή. Τέλος, οφείλω ένα τεράστιο ευχαριστώ στην επιβλέπουσα της εργασίας μου καθηγήτρια κυρία Σουζάνα-Μαρία Παλαιολόγου, η οποία με την αμέριστη συμπαράσταση της και τη λεπτομερή καθοδήγηση που μου προσέφερε, με βοήθησε να καταφέρω να ολοκληρώσω τη διπλωματική αυτή εργασία και να αποκτήσω πολύτιμες γνώσεις. vi

7 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Περίληψη....ii Abstract...iii Υπεύθυνη Δήλωση Φοιτητή...iv Αφιερώσεις....v Ευχαριστίες......vi Περιεχόμενα.....vii Κατάλογος Σχημάτων και Πινάκων...ix Εισαγωγή σελ Φορολογικά συστήματα και φορολογική δομή.....σελ Είδη φόρων...σελ Ιστορική αναδρομή της φορολογικής δομής στις χώρες του ΟΟΣΑ...σελ Η διαμόρφωση των φορολογικών συντελεστών και των εσόδων στις χώρες του ΟΟΣΑ...σελ Ο φορολογικός συντελεστής εισοδήματος φυσικών προσώπων...σελ Ο φορολογικός συντελεστής εισοδήματος νομικών προσώπων...σελ Ο φορολογικός συντελεστής μερισμάτων.σελ Τα φορολογικά έσοδα...σελ Βιβλιογραφική ανασκόπηση...σελ Η αρνητική επίδραση των φόρων στην οικονομική μεγέθυνση....σελ Απουσία επίδρασης των φόρων στην οικονομική μεγέθυνση...σελ Μέθοδοι εκτίμησης δεδομένων...σελ Μοντέλα πάνελ δεδομένων...σελ Μοντέλα σταθερών και τυχαίων επιδράσεων...σελ. 33 vii

8 3.3 Σταθερές ή τυχαίες επιδράσεις σελ Έλεγχος HAUSMAN...σελ Ασυνέπεια εκτιμητών OLS...σελ Γενικευμένη Μέθοδος Ροπών (Generalized Method of Moments-GMM)...σελ Γενικευμένη Μέθοδος Ροπών Συστήματος (System Generalized Method of Moments SYS GMM)....σελ Έλεγχος SARGAN...σελ Εμπειρική ανάλυση..σελ Δεδομένα και μεθοδολογία...σελ Εμπειρικά αποτελέσματα..σελ Αποτελέσματα έρευνας με την χρήση της Απλής Μεθόδου Ελάχιστων Τετραγώνων (Ordinary Least Squares)...σελ Έλεγχοι αξιοπιστίας... σελ Επιπρόσθετες μεταβλητές ελέγχου....σελ Αποτελέσματα έρευνας με την χρήση της Γενικευμένης Μεθόδου Ροπών Συστήματος (System Generalized Method of Moments SYS GMM)...σελ Συμπεράσματα.....σελ. 58 Βιβλιογραφία.....σελ. 62 Ιστοσελίδες.....σελ. 67 Παράρτημα Α σελ. 68 Παράρτημα Β....σελ. 71 viii

9 ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΣΧΗΜΑΤΩΝ ΚΑΙ ΠΙΝΑΚΩΝ Σχήμα 1.1: Μέγιστοι θεσμοθετημένοι φορολογικοί συντελεστές εισοδήματος φυσικών προσώπων για τα έτη 1981, 1994, σελ. 7 Σχήμα 1.2: Θεσμοθετημένοι φορολογικοί συντελεστές εισοδήματος νομικών προσώπων 2000 και σελ. 8 Σχήμα 1.3: Συνολικοί θεσμοθετημένοι συντελεστές στα εισοδήματα μερισμάτων 2000 και σελ. 9 Σχήμα 1.4: Αναλογία φόροι προς ΑΕΠ στις χώρες του ΟΟΣΑ, σελ. 11 Πίνακας 1.1: Συνολικά φορολογικά έσοδα ως ποσοστό του ΑΕΠ.σελ. 12 Πίνακας 2.1 : Εμπειρικές μελέτες για την επίδραση της φορολογίας στην οικονομική μεγέθυνση.σελ. 25 Πίνακας 4.1: Εισαγωγή φόρων στις παλινδρομήσεις μεγέθυνσης (Εκτίμηση ΟLS).....σελ. 44 Πίνακας 4.2: Προοδευτικότητα φόρων εισοδήματος φυσικών προσώπων (Εκτίμηση ΟLS)...σελ. 45 Πίνακας 4.3: Εναλλακτικοί συνδυασμοί ερμηνευτικών μεταβλητών (Εκτίμηση ΟLS)... σελ. 47 Πίνακας 4.4: Επιπρόσθετες μεταβλητές ελέγχου (Εκτίμηση ΟLS)......σελ. 49 Πίνακας 4.5: Εισαγωγή φόρων στις παλινδρομήσεις μεγέθυνσης (Εκτίμηση GMM)... σελ. 52 Πίνακας 4.6: Προοδευτικότητα φόρων εισοδήματος φυσικών προσώπων(εκτίμηση GMM)... σελ. 53 ix

10 Πίνακας 4.7:Εναλλακτικοί συνδυασμοί ερμηνευτικών μεταβλητών (Εκτίμηση GMM)......σελ. 55 Πίνακας 4.8: Επιπρόσθετες μεταβλητές ελέγχου (Εκτίμηση GMM) σελ. 57 x

11 xi

12 EΙΣΑΓΩΓΗ Η φορολογία διαδραματίζει κυρίαρχο ρόλο στη μεγέθυνση και στην ανάπτυξη ενός κράτους. Συγκεκριμένα, για τις περισσότερες χώρες η φορολογία πορεύεται χέρι- χέρι με την οικονομική μεγέθυνση και οι φόροι αποτελούν τη βασική αρτηρία για την άντληση εσόδων, προκειμένου τα κράτη να διεκπεραιώσουν ουσιώδεις υπηρεσίες και μακροχρόνιες επενδύσεις σε δημόσια αγαθά. Επίσης, η φορολογία αποτελεί αναπόσπαστο στοιχείο της διακυβέρνησης μιας χώρας και άρα ο τρόπος εφαρμογής της δύναται να επηρεάσει και κοινωνικές και πολιτικές εκφάνσεις της καθημερινότητας. Επομένως, ο ρόλος της φορολογίας και συγκεκριμένα η διάρθρωση του φορολογικού συστήματος είναι υψίστης σημασίας. Προκειμένου να επιτευχθεί η διαμόρφωση ενός φορολογικού συστήματος απαιτείται η συνεργασία οικονομικών, πολιτικών και νομικών παραγόντων. Ωστόσο, βασικότερος σκοπός ενός φορολογικού συστήματος πρέπει να είναι η αποτελεσματικότητα του και κατ επέκταση η οικονομική μεγέθυνση. Με απώτερο σκοπό, λοιπόν, την οικονομική μεγέθυνση πρέπει να συνδυαστούν παράγοντες όπως: η φορολογική βάση, ο φορολογικός συντελεστής και κυρίως το μείγμα άμεσων και έμμεσων φόρων, δηλαδή η φορολογική δομή. Για δεκαετίες ο ΟΟΣΑ και άλλοι παγκόσμιοι οργανισμοί εργάστηκαν έντονα στις τεχνικές πλευρές της φορολογικής πολιτικής με ένα αυξανόμενο αριθμό συντελεστών. Ωστόσο, ο βασικός συντονισμός και η διαμόρφωση των φορολογικών συστημάτων προσεγγίζεται με βάση τα εθνικά συμφέροντα κάθε χώρας. Σκοπός της παρούσας εργασίας είναι η ανάλυση της επίδρασης των φόρων στην οικονομική μεγέθυνση. Συγκεκριμένα, στις περισσότερες μελέτες δίνεται έμφαση στην επίδραση της συνολικής φορολογίας στην οικονομική μεγέθυνση και δεν εφαρμόζεται περαιτέρω έλεγχος για τους επιμέρους φόρους. Στην εργασία αυτή εξετάζεται η επίδραση του κάθε φόρου ξεχωριστά στην οικονομική μεγέθυνση, ενώ αναλύονται και πρόσθετοι 1

13 συνδυασμοί φόρων και άλλες μεταβλητές ελέγχου. Έτσι, εξετάζοντας την επίδραση κάθε φόρου μπορεί να καταστεί δυνατή η επιλογή του καταλληλότερου συνδυασμού φόρων για την ευνοϊκότερη διαμόρφωση ενός φορολογικού συστήματος. Η μελέτη αυτή βασίζεται στην χρήση πάνελ δεδομένων για την περίοδο για τριάντα χώρες του ΟΟΣΑ. Οι μέθοδοι εκτίμησης δεδομένων είναι η Απλή Μέθοδος Ελαχίστων Τετραγώνων (Ordinary Least Squares- OLS) και η Γενικευμένη Μέθοδος Ροπών Συστήματος (System Generalized Method of Moments System GMM). Η παρούσα εργασία χωρίζεται σε πέντε κεφάλαια, στο πρώτο κεφάλαιο αναλύονται γενικά στοιχεία για τα φορολογικά συστήματα και τη φορολογική δομή, ενώ παράλληλα παρέχονται κάποιες πληροφορίες σχετικά με την φορολογία στις χώρες του ΟΟΣΑ. Στο δεύτερο κεφάλαιο γίνεται μια βιβλιογραφική ανασκόπηση παρουσιάζοντας τις σημαντικότερες μελέτες από το Στο τρίτο κεφάλαιο παρουσιάζονται οι μέθοδοι ανάλυσης και εκτίμησης των δεδομένων που χρησιμοποιούνται για την οικονομετρική ανάλυση της παρούσας εργασίας. Τέλος, στο κεφάλαιο τέσσερα παρουσιάζεται η εμπειρική ανάλυση, ενώ το πέμπτο κεφάλαιο αποτελεί τα συμπεράσματα της έρευνας. 2

14 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1: ΦΟΡΟΛΟΓΙΚΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΚΑΙ ΦΟΡΟΛΟΓΙΚΗ ΔΟΜΗ Τα φορολογικά συστήματα κυρίως στοχεύουν στην χρηματοδότηση των δημοσίων δαπανών. Επιπλέον, χρησιμοποιούνται προκειμένου να προάγουν άλλους στόχους όπως η ισότητα, αλλά και να χειριστούν κοινωνικές και οικονομικές ανησυχίες. Είναι αναγκαίο να ρυθμιστούν έτσι ώστε να ελαχιστοποιούν τα κόστη των φορολογούμενων και τα διαχειριστικά κόστη της κυβέρνησης, ενώ παράλληλα να αποθαρρύνουν την φοροδιαφυγή. Οι φόροι, όμως, επηρεάζουν τις αποφάσεις των νοικοκυριών για αποταμίευση, την παροχή εργασίας και την επένδυση σε ανθρώπινο κεφάλαιο, τις αποφάσεις των εταιριών να παράγουν, να δημιουργούν θέσεις εργασίας, να επενδύουν και να καινοτομούν, όπως και την επιλογή αποταμιευτικών οδών από τους επενδυτές. Αυτό όμως που επηρεάζει αυτές τις αποφάσεις δεν είναι μόνο το επίπεδο των φόρων αλλά και ο τρόπος με τον οποίο διαφορετικά όργανα φορολογίας σχεδιάζονται και συνδυάζονται ώστε να παράγουν κέρδη, δηλαδή η φορολογική δομή. Η επίδραση των φορολογικών επιπέδων και των φορολογικών δομών στην συμπεριφορά των οικονομικών πρακτόρων είναι πιθανό να αντανακλάται στο σύνολο του βιοτικού επιπέδου. Αναγνωρίζοντας αυτό, πολλές χώρες του ΟΟΣΑ κατά την διάρκεια των περασμένων δεκαετιών επιχείρησαν δομικές μεταρρυθμίσεις στα φορολογικά τους συστήματα. Οι περισσότερες μεταρρυθμίσεις στους φόρους εισοδήματος φυσικών προσώπων έγιναν με τέτοιο τρόπο ώστε να δημιουργήσουν ένα δημοσιονομικό περιβάλλον το οποίο θα ενθαρρύνει την αποταμίευση, την επένδυση, την επιχειρηματικότητα και θα παρέχει κίνητρα εργασίας. Παρομοίως, οι περισσότερες φορολογικές μεταρρυθμίσεις κατευθύνονται από την επιθυμία να προάγουν τον ανταγωνισμό και να αποφύγουν τυχόν φορολογικές αλλοιώσεις. Σχεδόν όλες αυτές οι φορολογικές μεταρρυθμίσεις μπορούν να χαρακτηριστούν από μειώσεις των συντελεστών και διευρύνσεις των βάσεων ώστε να βελτιώσουν την αποδοτικότητα, ενώ παράλληλα διατηρούν σταθερά τα φορολογικά έσοδα. Παρόλα αυτά ζήτημα κλειδί στη διαμόρφωση 3

15 της φορολογικής δομής αποτελεί το θέμα της προώθησης της οικονομικής μεγέθυνσης μέσω της φορολογικής πολιτικής. Στην πράξη είναι δύσκολο να διαχωριστεί η ανάλυση της συνολικής φορολογικής επιβάρυνσης από την φορολογική δομή: χώρες οι οποίες έχουν ένα σχετικά υψηλό επίπεδο φόρων μπορεί να έχουν μια φορολογική δομή που διαφέρει από εκείνη άλλων χωρών, και η απόκριση μιας οικονομίας σε μια αλλαγή στην φορολογική δομή ποικίλει από χώρα σε χώρα ανάλογα με το επίπεδο φορολόγησης. Οι περισσότερες έρευνες σχετικά με τη σχέση ανάμεσα στις μεταβολές στους φόρους και στην οικονομική επίδοση επικεντρώνονται στην επίδραση στο ΑΕΠ. Ωστόσο, ο διαχωρισμός των επιδράσεων διαφορετικών φόρων στους ρυθμούς μεγέθυνσης είναι αρκετά δύσκολος. 1.1 ΕΙΔΗ ΦΟΡΩΝ Οι κυβερνήσεις σε όλες τις οικονομίες ανεξαρτήτως μεγέθους και σε όλα τα στάδια ανάπτυξης προσπαθούν να εφαρμόσουν την καλύτερη φορολογική πολιτική για τη χώρα, καθώς οι φόροι αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι της οικονομικής και κοινωνικής ανάπτυξης. Όσον αφορά στις χώρες του ΟΟΣΑ, αν και παρατηρούνται αρκετές διαφορές στη φορολογική δομή, υπάρχουν τρεις κυρίως πηγές φορολογικών εσόδων: οι φόροι εισοδήματος φυσικών και νομικών προσώπων, οι εισφορές κοινωνικής ασφάλισης και οι φόροι σε αγαθά και υπηρεσίες. Ωστόσο, ένας επιπλέον διαχωρισμός που υπάρχει είναι και ο φόρος ιδιοκτησίας. 4

16 1.2 ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΔΡΟΜΗ ΤΗΣ ΦΟΡΟΛΟΓΙΚΗΣ ΔΟΜΗΣ ΣΤΙΣ ΧΩΡΕΣ ΤΟΥ ΟΟΣΑ Κατά τη διάρκεια των περασμένων τριών δεκαετιών υπήρξε μια μείωση στο ποσοστό των συνολικών εσόδων φορολόγησης που προέρχονταν από το φόρο εισοδήματος φυσικών προσώπων ενώ παράλληλα παρατηρήθηκε αύξηση των εσόδων από τους φόρους εισοδήματος νομικών προσώπων και από τις εισφορές κοινωνικής ασφάλισης. Το ποσοστό των εσόδων από τους φόρους κατανάλωσης μειώθηκε, με το συνδυασμό των φόρων σε αγαθά και υπηρεσίες να αλλάζει αξιοσημείωτα προς μεγαλύτερη χρήση των γενικότερων καταναλωτικών φόρων (κυρίως τον ΦΠΑ) και προς μικρότερη χρήση των φόρων σε συγκεκριμένα αγαθά και υπηρεσίες. Το ποσοστό των φόρων ιδιοκτησίας και φόρων συνδεόμενων με το περιβάλλον παρέμεινε σχεδόν σταθερό κατά τη παρέλευση του χρόνου. Σε πολλές χώρες του ΟΟΣΑ παρατηρήθηκε μια αλλαγή προς λιγότερο προοδευτικούς φόρους εισοδήματος φυσικών προσώπων, με πιο διαδεδομένη την αλλαγή στο μέγιστο θεσμοθετημένο συντελεστή φόρου εισοδήματος φυσικών προσώπων. Σε αντίθεση οι μέσοι εργάτες δεν παρατήρησαν αλλαγή στον ίδιο βαθμό στους φόρους που τους αφορούσαν. Αρκετές χώρες εφάρμοσαν μετρήσεις φόρων στην εργασία προκειμένου να ενθαρρύνουν τα κίνητρα εργασίας των οριακών εργαζομένων. Οι μειώσεις των συντελεστών του φόρου εισοδήματος φυσικών προσώπων συνοδεύτηκαν από μειώσεις των συντελεστών φορολόγησης του εισοδήματος νομικών προσώπων, οι οποίες μερικώς χρηματοδοτήθηκαν από διεύρυνση της βάσης σε πολλές χώρες. Παρομοίως, ο συνολικός μέγιστος οριακός συντελεστής στα μερίσματα μειώθηκε κυρίως ως αποτέλεσμα της μείωσης του συντελεστή φορολόγησης εισοδήματος νομικών προσώπων. 5

17 1.2.1 Η ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΗ ΤΩΝ ΦΟΡΟΛΟΓΙΚΩΝ ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΩΝ ΚΑΙ ΤΩΝ ΕΣΟΔΩΝ ΣΤΙΣ ΧΩΡΕΣ ΤΟΥ ΟΟΣΑ Υπάρχει γενικά μια τάση μείωσης των οριακών φορολογικών συντελεστών η οποία ξεκίνησε στη μέση της δεκαετίας του 1980 στις περισσότερες χώρες, με τις μεταρρυθμίσεις που έκαναν οι ΗΠΑ το 1986 να ασκούν την βασική επίδραση. Στα τέλη της δεκαετίας του 1970 δεν ήταν ασυνήθιστο να υπάρχουν μέγιστοι οριακοί φορολογικοί συντελεστές εισοδήματος φυσικών προσώπων πάνω από 70%. Σήμερα, στην πλειοψηφία των χωρών του ΟΟΣΑ αυτοί οι φορολογικοί συντελεστές είναι κάτω από 50%. Συγκεκριμένα, οι πιο σημαντικές μειώσεις άρχισαν να πραγματοποιούνται από τα μέσα της δεκαετίας του Ο ΦΟΡΟΛΟΓΙΚΟΣ ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΗΣ ΕΙΣΟΔΗΜΑΤΟΣ ΦΥΣΙΚΩΝ ΠΡΟΣΩΠΩΝ Περαιτέρω προσαρμογές την περασμένη δεκαετία μείωσαν στις χώρες του ΟΟΣΑ το μη σταθμισμένο μέσο όρο του θεσπισμένου φορολογικού συντελεστή εισοδήματος φυσικών προσώπων κατά 5 τοις εκατό -Βέλγιο, Τσεχία, Δανία, Γαλλία, Ουγγαρία, Λουξεμβούργο, Μεξικό, Ολλανδία, Νορβηγία, Πολωνία, Σλοβακία και Σλοβενία. Πρόσφατα, μερικές χώρες αύξησαν τον φορολογικό συντελεστή εισοδήματος φυσικών προσώπων (π.χ. Πορτογαλία και Ηνωμένο Βασίλειο) ως μέρος της πρόσφατης σταθεροποίησης της δημοσιονομικής πολιτικής των φορολογικών μετρήσεων όπως φαίνεται στο σχήμα

18 Σχήμα 1.1: Μέγιστοι θεσμοθετημένοι φορολογικοί συντελεστές εισοδήματος φυσικών προσώπων για τα έτη 1981, 1994, Ο θεσμοθετημένος φορολογικός συντελεστής εισοδήματος φυσικών προσώπων εφαρμοστέος στο κατώφλι του μέγιστου εισοδήματος για έναν ιδιώτη. Πηγή: Φορολογική βάση ΟΟΣΑ Ο ΦΟΡΟΛΟΓΙΚΟΣ ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΗΣ ΕΙΣΟΔΗΜΑΤΟΣ ΝΟΜΙΚΩΝ ΠΡΟΣΩΠΩΝ Η τάση για μείωση των φορολογικών συντελεστών των φόρων εισοδήματος νομικών προσώπων ξεκίνησε με τις φορολογικές προσαρμογές στο Ηνωμένο Βασίλειο και στις ΗΠΑ στα μέσα του 1980 αυξάνοντας την φορολογική βάση και μειώνοντας τους θεσπισμένους συντελεστές. Οι θεσπισμένοι φορολογικοί συντελεστές εισοδήματος νομικών προσώπων στις χώρες μέλη του ΟΟΣΑ (Σχήμα 1.2) συνέχισαν να μειώνονται κατά μέσο όρο 7,2 ποσοστιαίες μονάδες για τα έτη 2000 έως 2011, από 32,6% σε 25,4%. Αυτή η τάση δείχνει να είναι διαδεδομένη, καθώς οι συντελεστές μειώθηκαν σε 31 χώρες και αυξήθηκαν μόνο στην Χιλή και στην Ουγγαρία. Ο συντελεστής παρέμεινε σταθερός στη Νορβηγία. Στην Ιαπωνία, παρά τις μειώσεις στον φορολογικό συντελεστή εισοδήματος νομικών προσώπων για το 2004, αυτός εξακολούθησε να είναι ο υψηλότερος συντελεστής. Παρόλα αυτά έχουν γίνει εισηγήσεις για μείωση του κάτω από το 30%. 7

19 Επιπλέον, μεγάλες οικονομίες όπως η Ιαπωνία και οι ΗΠΑ έχουν μεγαλύτερη ανεξαρτησία στις φορολογικές πολιτικές νομικών προσώπων από ότι οι μικρότερες οικονομίες. Σχήμα 1.2: Θεσμοθετημένοι φορολογικοί συντελεστές εισοδήματος νομικών προσώπων 2000, Συμπεριλαμβάνονται φόροι από υποδεέστερα της κυβέρνησης κλιμάκια, για τις ΗΠΑ βασίζονται στο σταθμισμένο μέσο των οριακών φορολογικών συντελεστών εισοδήματος νομικών προσώπων και στον οριακό συντελεστή φορολόγησης εισοδήματος μερισμάτων. Πηγή: Φορολογική βάση ΟΟΣΑ Ο ΦΟΡΟΛΟΓΙΚΟΣ ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΗΣ ΜΕΡΙΣΜΑΤΩΝ Ο συντελεστής φορολόγησης ατομικών μερισμάτων μειώθηκε τα τελευταία χρόνια, κυρίως ως αποτέλεσμα της πτώσης των συντελεστών φορολόγησης εισοδήματος νομικών προσώπων, όμως υπήρξαν επίσης και μειώσεις στους συντελεστές φορολόγησης εισοδήματος φυσικών προσώπων που εφαρμόζονται στα μερίσματα. Στο Σχήμα 1.3 παρουσιάζονται οι μέγιστοι οριακοί συντελεστές φορολόγησης στις διανομές των οικιακών πηγών κερδών ενός μεμονωμένου κατόχου μερισμάτων. Λαμβάνει υπόψη το γεγονός ότι τα κέρδη συνήθως φορολογούνται και σε επίπεδο εισοδήματος νομικών προσώπων (όπου η υπόθεση είναι ότι δέχονται το θεσμοθετημένο συντελεστή φορολόγησης εισοδήματος νομικών προσώπων) και πάλι όταν διανέμονται ως μερίσματα. 8

20 Στο Σχήμα 1.3 φαίνεται ότι κατά μέσο όρο, ο μέγιστος οριακός φορολογικός συντελεστής στα μερίσματα στις χώρες του ΟΟΣΑ μειώθηκε κατά 8,1% μεταξύ 2000 και 2011, από 49,1% σε 41%. Μια πρόσφατη τάση είναι η μετακίνηση από τα αποδοτικά συστήματα σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες σε τροποποιημένα κλασικά ή σε συστήματα ανακούφισης μερισμάτων κάτω από τα οποία τα μερίσματα φορολογούνται με μικρότερο συντελεστή σε ατομικό επίπεδο. Σε πολλές χώρες τα μερίσματα φορολογούνται σε ατομικό επίπεδο με χαμηλότερούς συντελεστές από εκείνους του φόρου εισοδήματος φυσικών προσώπων ο οποίος εισπράττεται από τους μισθούς εισοδήματος. Σχήμα 1.3: Συνολικοί θεσμοθετημένοι συντελεστές στα εισοδήματα μερισμάτων , Αυτός ο φορολογικός συντελεστής είναι ο συνολικός μέγιστος οριακός συντελεστής φορολόγησης (φυσικών και νομικών προσώπων συνδυασμένοι) στη κατανομή εγχώριων πηγών κερδών ενός ιδιώτη μετόχου, λαμβάνοντας υπόψη τα συστήματα αποδόσεων, τις πιστώσεις φορολόγησης μερισμάτων κτλ. Συμπεριλαμβάνονται φόροι από υποδεέστερα της κυβέρνησης κλιμάκια, για τις ΗΠΑ βασίζονται στο σταθμισμένο μέσο των οριακών φορολογικών συντελεστών εισοδήματος νομικών προσώπων και στον οριακό συντελεστή φορολόγησης εισοδήματος μερισμάτων. Πηγή: Φορολογική βάση ΟΟΣΑ 9

21 ΤΑ ΦΟΡΟΛΟΓΙΚΑ ΕΣΟΔΑ Οι μειώσεις στους συντελεστές φορολόγησης που εισήχθησαν από αυτές τις μεταρρυθμίσεις δεν οδήγησαν σε μια πτώση της συνολικής φορολογικής επιβάρυνσηςόπως φαίνεται στο Σχήμα 1.4 και στον Πίνακα 1.1. Πράγματι η συνολική τάση για φορολογική επιβάρυνση είχε ανοδική πορεία μέχρι το Ο μη σταθμισμένος μέσος όρος στις χώρες του ΟΟΣΑ είχε μέγιστο το 35,5% το 2000 και σχεδόν έφτασε σε παρόμοιο επίπεδο το 2006 και 2007, κατά ένα μέρος αντανακλώντας τις αυτόματες επιδράσεις μιας ισχυρής οικονομικής μεγέθυνσης. Ωστόσο, από εκείνο το σημείο και έπειτα μειώθηκε κάτω από το 34% καθώς τα συνολικά έσοδα μειώθηκαν σημαντικά στις περισσότερες χώρες του ΟΟΣΑ κατά το 2009, οδηγούμενα προς τα κάτω λόγω της μειούμενης οικονομικής δραστηριότητας και των μειώσεων των φόρων που στόχευαν στον έλεγχο των επιδράσεων της ύφεσης που ακολούθησε η οικονομική κρίση. Η συνολική φορολογική επιβάρυνση διαφέρει στις χώρες του ΟΟΣΑ από 18% στο Μεξικό και στη Χιλή σε 48% στη Δανία. Οι διαφορές αυτές αντανακλούν μια ποικιλία παραγόντων, όπως ο τρόπος με τον οποίο η κοινωνία αποφασίζει πως θα παρέχει τις συντάξεις, την εκπαίδευση και την υγειονομική περίθαλψη, με μερικές χώρες να επιλέγουν τη χρηματοδότηση μέσω του κρατικού προϋπολογισμού ενώ άλλες να βασίζονται περισσότερο στον ιδιωτικό τομέα. Υπάρχει επίσης διαφοροποίηση στη χρήση των μη φορολογούμενων υποχρεωτικών πληρωμών. Ένας λόγος για τον οποίο τα συνολικά έσοδα παρέμειναν σταθερά, προτού την οικονομική κρίση, παρά τις μειώσεις στους συντελεστές φορολόγησης εισοδήματος είναι οι μετρήσεις διεύρυνσης βάσης, όπως η ευθυγράμμιση της υποτίμησης για φορολογικούς σκοπούς πιο κοντά με την πραγματική υποτίμηση, μειώσεις στις δαπάνες φόρων ή κάλυψη κενών που χρησιμοποιήθηκαν στον σχεδιασμό φόρων. 10

22 Σχήμα 1.4: Αναλογία φόροι προς ΑΕΠ στις χώρες του ΟΟΣΑ, ελλιπή σχήματα για κάποιες χώρες σχήματα- 5ετή διαστήματα σχήματα- μονοετή διαστήματα Πηγή: Στατιστικές εσόδων του ΟΟΣΑ 2009 Στον Πίνακα 1.1 που ακολουθεί μπορούμε να παρατηρήσουμε ποιες χώρες υπέστησαν μεγάλες μειώσεις φόρων ως ποσοστού του ΑΕΠ από το 2000 έως στο Ουσιαστικές μειώσεις μεγαλύτερες από 3% υπέστησαν 11 χώρες του ΟΟΣΑ: Καναδάς (4,5%), Φινλανδία (4,1%), Ελλάδα (4,6%), Ισλανδία (3,1%), Ιρλανδία (3,5%), Ισραήλ (5,4%), Σλοβακία (4,8%), Ισπανία (3,5%), Σουηδία (5,0%), Ηνωμένο Βασίλειο (3,3%) και Ηνωμένες Πολιτείες (5,5%). Μόνο σε πέντε χώρες υπήρξε αύξηση στο λόγο φόρων προς ΑΕΠ μεταξύ 2000 και Συγκεκριμένα, σε δύο μόνο χώρες η αύξηση ήταν μεγαλύτερη από 1%: Ιταλία (+1,3%) και Κορέα (+3.0%). 11

23 Πίνακας 1.1: Συνολικά φορολογικά έσοδα ως ποσοστό του ΑΕΠ Αυστραλία 20,7 25,4 27,8 28,2 30,4 29,7 27,1 25,8 25,6 26,5.. Αυστρία 33,9 36,7 40,9 41,4 43,0 41,8 42,8 42,4 42,2 42,3 43,2 Βέλγιο 31,1 39,4 44,3 43,5 44,7 43,6 44,0 43,1 43,5 44,1 45,3 Γαλλία 34,2 35,5 42,8 42,9 44,4 43,7 43,5 42,5 42,9 44,1 45,3 Γερμανία 1 31,6 34,3 36,1 37,2 37,5 36,1 36,5 37,4 36,2 36,9 37,6 Δανία 30,0 38,4 46,1 48,8 49,4 48,9 47,8 47,8 47,4 47,7 48,0 Ελλάδα 18,0 19,6 25,8 29,1 34,3 32,5 32,1 30,5 31,6 32,2 33,8 Ελβετία 17,5 23,8 25,2 26,9 29,3 27,7 28,1 28,7 28,1 28,6 28,2 Εσθονία , ,4 31,9 35,3 34,0 32,3 32,5 Ηνωμένο Βασίλειο 30,4 34,9 37,0 33,6 36,4 35,7 35,8 34,2 34,9 35,7 35,2 ΗΠΑ 24,7 24,6 24,6 26,7 28,4 26,9 25,4 23,3 23,8 24,0 24,3 Ιαπωνία 17,8 20,4 26,7 26,4 26,6 28,5 28,5 27,0 27,6 28,6.. Ιρλανδία 24,9 28,4 34,2 32,1 30,9 31,1 29,2 27,6 27,4 27,9 28,3 Ισλανδία 26,2 30,0 28,2 31,2 37,2 40,6 36,7 33,9 35,2 36,0 37,2 Ισπανία 14,7 18,4 27,6 32,1 34,3 37,3 33,1 30,9 32,5 32,2 32,9 Ισραήλ ,6 37,0 36,4 33,8 31,3 32,4 32,6 31,6 Ιταλία 25,5 25,4 33,6 39,9 42,0 43,2 43,0 43,4 43,0 43,0 44,4 Καναδάς 25,2 31,4 31,9 34,9 34,9 32,3 31,6 31,4 30,6 30,4 30,7 Κορέα.. 14,9 16,1 20,0 22,6 25,0 26,5 26,5 25,5 25,1 25,9 Μεξικό ,5 15,2 16,9 17,7 20,9 17,4 18,9 19,7.. Νέα Ζηλανδία 23,6 28,1 30,6 35,9 32,9 34,5 33,6 31,1 31,1 31,5 32,9 Νορβηγία 29,6 39,2 42,6 40,9 42,6 42,9 42,1 42,0 42,6 42,5 42,2 Ολλανδία 32,8 40,7 42,4 41,5 39,6 38,7 39,2 38,2 38,9 38,6.. Ουγγαρία ,5 39,3 40,3 40,1 39,9 38,0 37,1 38,9 Πολωνία ,2 32,8 34,8 34,2 31,7 31,7 32,3.. Πορτογαλία 15,9 19,1 24,5 29,3 30,9 32,5 32,6 30,7 31,2 33,0 32,5 Σλοβακία ,3 34,1 29,5 29,5 29,1 28,3 28,7 28,5 Σλοβενία ,0 37,3 37,7 37,1 37,0 38,1 37,1 37,4 Σουηδία 33,3 41,3 47,4 47,5 51,4 47,4 46,4 46,6 45,4 44,2 44,3 Τουρκία 10,6 11,9 11,5 16,8 24,2 24,1 24,2 24,6 26,2 27,8 27,7 Τσεχία ,9 34,0 35,9 35,0 33,8 33,9 34,9 35,5 Φινλανδία 30,4 36,6 39,8 45,7 47,2 43,0 42,9 42,8 42,5 43,7 44,1 Χιλή ,4 18,8 22,8 21,4 17,2 19,5 21,2 20,8 Μη σταθμισμένος μέσος όρος 25,4 29,2 32,4 34,4 35,2 35,0 34,5 33,6 33,8 34, Η ενοποίηση της Γερμανίας επήλθε το Τα δεδομένα του Ισραήλ παρέχονται με ευθύνη της κυβέρνησης του Ισραήλ. Πηγή: Φορολογική βάση ΟΟΣΑ 12

24 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2: ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΗ ΑΝΑΣΚΟΠΗΣΗ Η άποψη ότι οι φόροι επηρεάζουν την οικονομική μεγέθυνση αποτελεί πλέον ένα πολιτικά αμφιλεγόμενο θέμα συζήτησης τόσο στον τύπο όσο και στις ομάδες εργασίας. Αυτό συμβαίνει λόγω της ύπαρξης ανταγωνιστικών θεωριών για το τι κινεί την οικονομική μεγέθυνση. Ορισμένοι υποστηρίζουν την Κευνσιανή θεωρία, άλλοι την Νεοκλασική και άλλοι μια μίξη των δύο θεωριών ή ακόμα και κάτι τελείως διαφορετικό. Τα γεγονότα μπορούν να δώσουν λύση στην όλη συζήτηση. Ωστόσο, η οικονομία είναι επαρκώς σύνθετη και επομένως κάθε θεωρία μπορεί να βρει επιβεβαίωση στα δεδομένα. Για παράδειγμα, για τις ΗΠΑ η υπηρεσία έρευνας του Κογκρέσου (Congressional Research Service-CRS) επιβεβαίωσε τη θεωρία ότι δεν υπάρχει επίδραση από τους φόρους στην οικονομική μεγέθυνση μελετώντας τα δεδομένα πριν τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο και τη μεγάλη ποικιλία στο μέγιστο θεσμοθετημένο οριακό φορολογικό συντελεστή στα ατομικά εισοδήματα. Βρέθηκε ότι η γρηγορότερη οικονομική μεγέθυνση συνέβη το 1950 όταν ο μέγιστος συντελεστής ήταν μεγαλύτερος από 90%. Ωστόσο, η έρευνα τους παρέλειψε τα πιο σημαντικά προβλήματα αυτού του είδους της ανάλυσης. Συγκεκριμένα: τις διαφορετικές φορολογικές βάσεις, την ποικιλία φόρων -κυρίως των φόρων εισοδήματος νομικών προσώπων- τις βραχυχρόνιες έναντι των μακροχρόνιων επιδράσεων στην φορολογική πολιτική και την αντίστροφη αιτιότητα, όπου η οικονομική μεγέθυνση επηρεάζει τους φορολογικούς συντελεστές. Στην εμπειρική βιβλιογραφία που μελετάει τη σχέση ανάμεσα στους φόρους και την οικονομική μεγέθυνση τα αποτελέσματα δείχνουν ότι υπάρχει αρνητική επίδραση από τους φόρους στην οικονομική μεγέθυνση. Σε βιβλιογραφική ανασκόπηση αυτής της εργασίας, παρουσιάζουμε 32 μελέτες από το 1983 έως το Από αυτές οι πέντε παρουσίασαν αποτελέσματα με έλλειψη στατιστικής σημαντικότητας και επομένως δεν ήταν εφικτή η εξαγωγή συμπερασμάτων, οι 13

25 είκοσι έξι μελέτες παρουσίασαν αρνητική επίδραση από τους φόρους στη μεγέθυνση και μία έρευνα με αρνητική επίδραση από την οικονομική μεγέθυνση στους φόρους. Από αυτές τις έρευνες, οι φόροι με τη μεγαλύτερη αρνητική επίδραση βρέθηκαν να είναι οι φόροι εισοδήματος νομικών προσώπων ακολουθούμενοι από τους φόρους εισοδήματος φυσικών προσώπων, τους φόρους κατανάλωσης και τους φόρους ιδιοκτησίας. Αυτά τα αποτελέσματα υποστηρίζουν τη Νεοκλασική άποψη ότι το εισόδημα και ο πλούτος πρώτα παράγεται και μετά καταναλώνεται, το οποίο σημαίνει ότι οι φόροι στους παραγωγικούς συντελεστές, κεφάλαιο και εργασία, είναι μερικώς αποδιοργανωτικοί για τη δημιουργία πλούτου. Οι φόροι εισοδήματος νομικών προσώπων μειώνουν το κίνητρο για επένδυση και δημιουργία κεφαλαίου. Λιγότερες επενδύσεις σημαίνουν λιγότερους παραγωγικούς εργάτες και αντίστοιχα μικρότερους μισθούς. Φόροι στο εισόδημα και στους μισθούς μειώνουν το κίνητρο για εργασία. Η προοδευτική φορολογία επίσης μειώνει την επένδυση, την ανάληψη ρίσκου και την επιχειρηματική δραστηριότητα καθώς ένα δυσανάλογα μεγάλο μερίδιο αυτών των δραστηριοτήτων πραγματοποιείται από τους κατόχους υψηλών εισοδημάτων. Οι περισσότερες μελέτες επικεντρώνονται στις μακροχρόνιες επιδράσεις, σε μια χρονική περίοδο πέντε ετών ή και περισσότερο, αλλά πολλές ερευνούν και βραχυχρόνιες δυναμικές. Η απόδειξη για βραχυχρόνια επίδραση της φορολογικής πολιτικής στην πλευρά της ζήτησης, είναι λιγότερο αξιόπιστη λόγω της δυσκολίας να προσδιοριστούν οι βραχυχρόνιοι παράγοντες και να ταυτοποιηθούν τα γεγονότα. 2.1 Η ΑΡΝΗΤΙΚΗ ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΤΩΝ ΦΟΡΩΝ ΣΤΗΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΜΕΓΕΘΥΝΣΗ Πολλές εμπειρικές μελέτες για τη σχέση ανάμεσα στους φόρους και την οικονομική μεγέθυνση επιβεβαιώνουν ότι οι φόροι επιβραδύνουν την οικονομική 14

26 μεγέθυνση. Σε αυτή την ανασκόπηση, εξετάζονται είκοσι έξι μελέτες από το 1983 ως το 2012 και κάθε έρευνα τα τελευταία δεκαπέντε χρόνια επιβεβαιώνει την αρνητική επίδραση των φόρων στην οικονομική μεγέθυνση. Η πιο εξέχουσα εξαίρεση έγινε από τους David και Christina Romer (2010), οι οποίοι έλεγξαν την ομοσπονδιακή φορολογική δομή των ΗΠΑ ως μερίδιο του ΑΕΠ από τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο. Αυτοί ανέλυσαν τις ομοσπονδιακές αλλαγές στους φόρους λαμβάνοντας υπόψη προεδρικούς λόγους, αναφορές Κογκρέσου κτλ, για να ταυτοποιήσουν τις φορολογικές αιφνίδιες αντιδράσεις, όπως προσπάθειες για μείωση του ελλείμματος προϋπολογισμού. Αυτή η τεχνική επιτρέπει να ελαχιστοποιηθεί το στατιστικό πρόβλημα της αντίστροφης αιτιότητας αποσύροντας από την ανάλυση θεσμοθετημένες φορολογικές αλλαγές οι οποίες είναι αποτέλεσμα των οικονομικών αλλαγών, όπως οι αντικυκλικές δράσεις και όσες συνδέονται με τα έξοδα της κυβέρνησης. Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι υπάρχουν μεγαλύτερες αρνητικές επιδράσεις από τους φόρους συγκρινόμενες με τις προηγούμενες έρευνες, όπου υπήρχαν μαζικές αλλαγές στους φόρους. Συγκεκριμένα, βρήκαν ότι μια φορολογική αύξηση του 1% του ΑΕΠ μειώνει το πραγματικό ΑΕΠ κατά 3% έπειτα από τρία έτη. Οι μεγαλύτερες επιδράσεις προέρχονται από φορολογικές αλλαγές που γίνονται για να προωθήσουν την οικονομική μεγέθυνση μέσω των επενδύσεων. Μία άλλη ομάδα μελετών βασίζεται στη δημοσιονομική σταθεροποίηση (προσπάθειες να μειωθούν οι δημόσιες δαπάνες), στα δημοσιονομικά ερεθίσματα και στη διαδικασία υπολογισμού της φορολογικής πολιτικής και των επιρροών της στην οικονομική μεγέθυνση. Οι Alesina και Ardagna (2010) κάλυψαν ένα μεγάλο αριθμό από τέτοια επεισόδια που πραγματοποιήθηκαν στις χώρες του ΟΟΣΑ μεταξύ 1970 και Βρήκαν ότι τα δημοσιονομικά ερεθίσματα που βασίζονται στη μείωση των φόρων είναι πιθανότερο να αυξήσουν την οικονομική μεγέθυνση παρά εκείνα τα οποία βασίζονται στις 15