-άτα. -ατα MOROSI STUDI 119 OTRANTO. -άτα

Transcript

1 ας -ας (επίρρ.) άλλαγας. -ας -ας (επίρρ.) αργάς, αποψαργάς -ας -ας (επίρρ.) αλλαγηµιάς, αποµιάς. -άτα -άτα (επίρρ.) αδερφάτα, αδερφικάτα, αναπαυτικάτα, αρχοντάτα -άτα Ν. Ελληνοµν.11, 488 -ατα MOROSI STUDI 119 OTRANTO Τον δέκατον τρίτον αιώνα ευρίσκοµεν αραιώς την χρήσιν των σήµερον επικρατουσών εν Κεφαλληνία εις -άτα τοπωνυµιών. κατάλ. Παραγωγ. -ατα Συνήθ. Η κατάληξ. -ατα π.χ. Φιλήµατα, δακκαµάτα, µαχαιράτα, χεράτα, εξ επιδράσεως κατά MOROSI, της Ιταλικής κατάληξ. -αtα. Είναι πιθανώς η -αδα γενοµένη -ατα ως λ.χ. ασπράτα =λευκότης, ωραιάτα =ωραιότης. Κατά τον PELEGRINI εν λ. daccamia υπάρχει εν OTRANTO και ο τύπος daccamata. -άτα Παπαδοπ. Γραµµ.Βορ. Ιδιωµ. 116 Επιρρ. -άτα -ιάσκοµαι αποδεξιάσκοµαι, αρραβωνιάσκοµαι -ιάσκουµαι αγκαλιάσκουµαι, αποντροπιάσκουµαι, αποφτουλιάσκουµαι -ίκα λ. γαστρίκα: Υποκορ. κατάλ. -ίκα, ιδ. κείµ. -ίκα Ιστορ. Λεξ. εν λ.: ανθίκα, βαρελλίκα, βουζβουζίκα, γαστρίκα -ίκα λ. βιβλιοδετικά -ικά ιδ. κείµ. -ικα λ. *αραέτσικα -ικα ιδ. κείµ. -ικα λ. βαρελλίκα -ίκα ιδ. κείµ. -ικα λ. βαρελλίκα -ίκα ιδ. κείµ. -ίκα ανθίκα παραγωγ. κατάλ. -ίκα -ικά Βλ. και -ικός Ιστορ. Λεξ. εν λ.: αναρραφτικά, βιβλιοδετικά, βρουβερικά ικά Λεξικ.Ν. Ελλην. αναρραφτικά παραγωγ. κατάλ. -ικά -ίκα Πόντ. ατωρίκα, πβ. το Κυπρ. ατσίκα (ετσά -ικα έτσι) Ιστορικό Λεξικό της Ακαδηµίας Αθηνών ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΕΣ ΚΑΤΑΛΗΞΕΙΣ 1

2 ικά αγγελικά, αδερφικά, αδραχτικά, αερικά, ανατολικά, αποκοφτικά, αρπαχτικά αρχοντιακά, αρχοντικά. -ικά αγενικά, αλληγορικά -ικά αγαθούτσικα, αράπικα, αρχοντάδικα -ικά αγνικά -ίκα Κουκουλές σ.215 (Εν τη ρίζη) -ίκα Ψάλτης σ. 117 µαγουλίκα, κατσίκα, τσιbίκα -ίκα χ. 312, σ. 121 Καλάβρ. Πληθ. Σηµαίνουσα αµοιβήν. (πολλά παραδείγµατα) -ίκα Φιλήντας σ.510 -ικα Οινούς µανίκα, βίκα, µπρίκα, σκουλήκα. -ίκα Παπαδοπ. σ.106 -ίκα ιαµαντάρας σ. 647 Μεγίστη οθσιαστικά εξ ουσιαστικών. δ) µαγουλίκα Εν καιρώ. βραδυάτικα, ευτεριάτικα, µεσηµεριάτικα -ικά Επιστ. Επετ. Ζ 15 -ικα Balkan - Archiv 4, σ. 147 κεξ. -ίκας Ιστορ. Λεξ. εν λ. :γαµπρίκας -ικας αντικούτικας, αντράλικας. -ικα κατάλ. δηλούσα αµοιβήν. -ινα λ. γαριφαλίνα Εκ του ουσ. γαρίφαλο και της παραγωγικής καταλ. -ίνα -ίνα -ίνα Χατζιδ. Χατζιδ. Αθηνά 20 (1908),566 Ακαδηµ. Αναγνώσµ. Α,601 Ιστορ. Λεξ. Εν λ.: αβρακωτίνα, αγωρίνα, αδερφίνα, ακροχωραφίνα, Αλεξαντρίνα, αλογίνα, ασπροκολίνα, *αττελαγίνα, αφρίνα, αφταρίνα, βαϊνα, βαρβακίνα, βατσίνα (Ι), βοϊδελλίνα, βοϊδογλωσσίνα, βουτακίνα, βουτσίνα, γαλατσίνα, γαριφαλίνα. Ιστορ. Λεξ. Εν λ.: αβρακωτίνα, αγωρίνα, αδερφίνα, ακροχωραφίνα, Αλεξαντρίνα, αλογίνα, ασπροκολίνα, *αττελαγίνα, αφρίνα, αφταρίνα, βαϊνα, βαρβακίνα, βατσίνα (Ι), βοϊδελλίνα, βοϊδογλωσσίνα, βουτακίνα, βουτσίνα, γαλατσίνα, γαριφαλίνα. -ινά αερινά -ίνα αγριαµπελίνα, αγριοµερσίνα, αθερίνα, αµπελίνα Ιστορικό Λεξικό της Ακαδηµίας Αθηνών ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΕΣ ΚΑΤΑΛΗΞΕΙΣ 2

3 ίνα αβγαρίνα, αγερίνα, αγια-μαρίνα, αγριογερακίνα, αγριολαφίνα, αγριοπροβατίνα, αγριοπροβατζίνα, αγωρίνα, αδερφίνα, αζίνα, αλογίνα, αργατίνα, ασπρολίνα, αρτίνα -ίνα Χατζιδ. ΜΝΕ Α,73 (αντί -ίνη) -ίνα Χ.312,σ. 99 Καλάβρ. -ίνα PSALTES BYZ. Σ. 269 Πβ. MEYER, NEUGR. STUD. III,76 -ίνα Χατζιδ. ΜΝΕ Β, 68 (θηλ. απ' αρσενικών) -ίνα Φιλήντας σ.508 -ίνα Φιλήντας Γραµµ. Β, 468 -ίνα Κουκουλές Οιν. σ ίνα Χατζιδ. ΜΝΕ, Β,162 -ίνα Ψάλτης Θρακικά,σ.112 ουσιαστικά -ίνα χ.511 τυπ. διάγρ. δ.8 Εύβ.(Όρ.) Παραγωγική κατάλ. Θηλυκών των ζώων. - ίνα λαγίνα, αετίνα, προβατίνα, ελαφίνα. -ίνα Πόντ. -ίνα καταλ. ανδρωνυµικών: Θόδωρος - Θοδωρίνα, Γιάννης - Γιαννίνα, Πέτρος - Πετρίνα Λάζαρος - Λαζαρίνα, Παύλος - Παυλίνα. -ίνα Balkan-Archiv 4, σ.116 -ίνα ΜΝΕ 2, 79 κεξ ι' ανδρωνυµικά, µεγεθυντικά, θήλεα -ινά -ινά ιδ. -ινός -ίνα Φιλήντας Γραµµ. -ίνα. Λατινοϊταλικό προσκόλληµα caballina > καβαλλίνα σαν τα παραπάνου, λ.χ. βατσίνα, γραδίνα, καρδερίνα, καρίνα, καρκίνα, κασσετίνα, κουρτίνα, λαπίνα, σεντίνα, σκορπίνα, σταµατίνα, τρεµεντίνα. Ιστορικό Λεξικό της Ακαδηµίας Αθηνών ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΕΣ ΚΑΤΑΛΗΞΕΙΣ 3

4 ίνα Φιλήντας Γραµµ. -ίνα (Λατινικό -ina Paulina Παυλίνα) Παραστήνει: α) κύρια ονόµατα θηλυκά από οµόρριζα αρσενικά λ.χ. Πάβλος-Παβλίνα, Χρίστος - Χριστίνα, Αγγελής - Αγγελίνα κτλ. Β) τη γυναίκα του Προσώπου που σηµαίνουν αξίωµα και µερικά οικογενειακά σαν την παραπάνω που συναλλάζεται κιόλας µαζί της λ.χ. στρατηγός - στρατηγίνα (και -έσσα) έφορος - εφορίνα, βόιβοδας - βοϊβοδίνα, σούµπασης - σουµπασίνα, Κοντόπουλος -Κοντοπουλίνα, Λιάρος - Λιαρίνα, Λάσκαρης - Λασκαρίνα κτλ. γ) θηλυκά ζώων λ.χ. λαγός - λαγίνα και λαγουδίνα, λάφι - λαφίνα, πρόβατο - προβατίνα, βάθρακας - βαθρακίνα, κάβουρας - καβουρίνα, γεράκι - γερακίνα κτλ. -ίνα Χατζιδ. ΜΝΕ, Β,79-80 Ανδρωνυµικά εις -ίνα. Καταγωγής δηλωτ. -ίνα Επιστ. Επετ. -ίνα: καταλ. Οικογενειακών ονοµατ. γεν. θηλ. Α 135 Πόθεν Α,135 και ωρµήθη και εις τι χρησιµε θει Α 134 Α,134 -ίνα Αρχ. Πόντ.3,143 Πόντ. (Κοτύωρ.) -ίνα, καταλ. Θηλυκών ονοµάτων δηλούσα την σύζυγον, ως Λάζαρος - Λαζαρίνα, Θόδωρος - Θοδωρίνα, Παπούλτς - Παπουλίνα, -ίνα Οινούς Σισµάντς - Σισµανίνα. α) ανδρωνυµικά: παπουτσίνα, καλατζίνα, σαµαρτζίνα, φαναρτζίνα, ντουφεξίνα β) µεγεθυντ.αλογίνα, αλαφίνα, µουλαρίνα, φκυαρίνα. -ίνα Παπαδοπ. σ.109 Πατρων. -ινδούµενε έφνερ Λεξ.154 Ιστορ. Λεξ. εν λ.: αναχανινδούµενε -ινή αποτωρινή, αργεντινή, αρχινή -ίνη ανελίνη, απαρίνη -ινή Φιλήντας σ.513 -ινή -ίνη Επιστ. Επετ. Α,135 -ίνι Φιλήντας Γραµµ. -ινή Βλ. -ινός Ιστορ. Λεξ. εν λ.: αργατινή -ίνη: τα ούτω λήγοντα µετεπλάσθησαν εις -ίνα Α 135 -ίνι (το ουδ. του ίνα) λ.χ. καναρίνι, καρδερίνι, λουστρίνι, ποτίνι, σκαρπίνι, κοφίνι κτλ ινι Λεξ. Αρχ. Ε,119 Εκ του ιταλ. -ino δοντίνι -ινι Φιλήντας Γραµµ. 468 (1401 β ) (Ιταλ.) Ιστορικό Λεξικό της Ακαδηµίας Αθηνών ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΕΣ ΚΑΤΑΛΗΞΕΙΣ 4

5 ινι αδερφίνι -ινο αγριοκύµινο, ασβεστοκάµινο -ινον αλισσοκόφινον -ινόν αγρινόν απαλλοτινός, απανινός, αποβραδινός, απογεµατινός, αποκατινός, αποπανινός, αποπισινός, αποσπερινός, αποσταρικινός, αποταχινός, αποτωρινός, -ινός αποϋστερινός, αποψινός, αργαδινός, αργοπορινός, αυγερινός, αυγινός, αυγισινός, αυρινός, αυρισινός αγελαδινός, αγριοµερινός, αερινός, αθερινός, ακρινός, αληθινός, αλλαϊνός, -ινός αλλαργινός, αλληφορσινός, αλλοϊνός, αλλοτινός, αλογινός, ανθρωπινός, αντιπροχτεσινός αγκάθινος, αέρινος, αίθινος, ακροκίτρινος, ακροκόκκινος, αµούργινος, -ινος ανάθινος, ανεµοκλώστινος, ανεµορρίπινος, ανθρώπινος, άξινος, αράχνινος, αργυροπράσινος, ασπροσίζινος, αστέρινος -ίνος (θ αιώνος) αγριολουπίνος -ίνος αδραχτυλλίνος -ίνος Ιστορ. Λεξ. εν λ.: αδραχτυλλίνος -ινός Λεξ. Ν.Ελλην. λ. γαρµπινός Εκ. Του ουσ. γαρµπής και της παραγωγικής καταλ. -ινός, ή εκ του Ιταλ. Garbino, τονισθέντος κατά τά βορεινός, νοτινός, κλπ. -ινος Λεξ. Ν.Ελλην. λ. γάττινος Εκ του ουσ. γάττα ή γαττί και της παραγωγικής καταλ. -ινος -ινος Λεξ. Ν.Ελλην. λ. αστέρινος -ινος ιδ. κείµ. -ινος Λεξ. Ν.Ελλην. λ. ανεµορρίπινος παραγωγ. κατάλ. -ινος -ινος Λεξ. Ν.Ελλην. λ. αποµάγνινος -ινος ιδ. κείµ. -ινος Λεξ. Ν.Ελλην. λ. βάτινος -ινος ιδ. κείµ. -ινός Λεξ. Ν.Ελλην. λ. αποψινός -ινός ιδ. κείµ. -ινός Λεξ. Ν.Ελλην. λ. αργατινή παραγωγική κατάλ. -ινή -ινος Λεξ. Ν.Ελλην. λ. αραποσίτινος -ινος ιδ. κείµ. -ινος Λεξ. Ν.Ελλην. λ. αράχνινος -ινος ιδ. κείµ. -ινος Λεξ. Ν.Ελλην. λ. αργύρινος -ινος ιδ. κείµ. Ιστορικό Λεξικό της Ακαδηµίας Αθηνών ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΕΣ ΚΑΤΑΛΗΞΕΙΣ 5

6 ινος Λεξ. Ν.Ελλην. λ. άστρινος -ινος ιδ. κείµ. -ινος Ιστορ. Λεξ. εν λ.: ανεµορρίπινος, αποµάγνινος, αραποσίτινος, αράχνινος, αργύρινος, ασηµοβέργινος, αστέρινος, άστρινος, ατσάλινος, *βάτινος, βέργινος, βελούδινος, βούρλινος, βρίζινος, βρόχινος, βρύσινος, γάζινος, γαϊδουρίτσινος, γάµπρινος, γάντινος, γάττινος -ινός λ. αγελαδινός -ινός κατάλ. παραγωγική -ινός λ. βοϊδινός -ινός ιδ. κείµ. -ινός λ. αγριοµερινός -ινός παραγωγ. κατάλ. -ινός λ. ακρινός κατάλ. -ινός -ινός λ. αποταχινός -ινός ιδ. κείµ. -ινός λ. αργοπορινός παραγωγ. κατάλ. -ινός -ινός λ. Αρκαδινός -ινός ιδ. κείµ. -ινός λ. αρχινός -ινός ιδ. κείµ. -ινός λ. απλαδινός -ινός ιδ. κείµ. -ινός λ. αποβραδινός -ινός ιδ. κείµ. -ινός λ. απογεµατινός -ινός ιδ. κείµ. -ινός λ. αποκαλοκαιρινός -ινός ιδ. κείµ. -ινός λ. αποκατινός -ινός ιδ. κείµ. -ινός λ. αποµπροστινός -ινός ιδ. κείµ. -ινός λ. αποπανινός -ινός ιδ. κείµ. -ινός λ. αλλοϊνός παραγωγική κατάλ. -ινός ιδ. κείµ. -ινός λ. αλλοτινός παραγωγική κατάλ. -ινός ιδ. κείµ. -ινός λ. αλογινός παραγωγική κατάλ. -ινός ιδ. κείµ. -ινός λ. αντικρινός -ινός ιδ. κείµ. -ινός λ. απανινός -ινός ιδ. κείµ. -ινός λ. απεκειθινός -ινός ιδ. κείµ. -ινός λ. Αλεξαντρινός παραγωγ. κατάλ. -ινός Ιστορικό Λεξικό της Ακαδηµίας Αθηνών ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΕΣ ΚΑΤΑΛΗΞΕΙΣ 6

7 ινός λ. αλλαργαδινός παραγωγ. κατάλ. -ινός -ινός λ. αλλαργινός παραγωγ. κατάλ. -ινός ιδ. κείµ. -ινος Ψάλτης σ.129 -ινος DOSSIOS σ ινος Κουκουλές σ.224 -ινος Χατζιδ. ΜΝΕ Α,471 ΜΝΕ Β,σ.114 ΜΝΕ Β,σ.115 -ινος Παπαδοπ. σ Επίθετα εξ ουσιαστικών -ινος Χατζιδ. Λεξ. Αρχ. 3,109 -ινος Φιλήντας σ.512 -ινος PSALTES BYZ. σ ινος WEIGEL αγριοσταφυλίνος -ινος PSALTES BYZ. 296 (λατιν.καταλ.) -ινος Λεξ. Αρχ. Ε,235 Κέρκ. -ινος χ.547α, σ.92 Θήρ. Balkan-Archiv 4, -ινος σ.156 -ινος χ.312,σ.142 Καλάβρ. -ινος (Χατζιδ. ΜΝΕ 2,114 κεξ.) Προπαροξύτονα εις -ινος σηµαίνουν α) χρώµα: κίτρινος, κόκκινος, πράσινος κλ. β) ύλην: µάλλινος, ρούχινος, σιδεροβέργινο (κλουβί), τρίχινος γ) ποιότητα: αποµόργινο ή απογόργινο (ψωµί = ο έωλος άρτος) οξύτονα σηµαίνουν α) χρόνον: παλαιινός (= παλαιός), περσινός, τωρινός, ταχινή, χτεσινός, βραδινός κλ. β) τόπον: µεσινός, µπροστινός, πισινός, πλαϊνός απανινός, κλ. γ) το όµοιον προς το υπό της ρίζης δηλούµενον: ανθρωπινός, γαδουρινός κλπ. δ) το εξ ου σύγκειταί τι ή προέρχεται: αερνός, βοδινό, κρεατινή, τυρνή (βδοµάδα), χερνό (κρεάς) κλ. και τέλος ε) ιδ Ιστορικό Λεξικό της Ακαδηµίας Αθηνών ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΕΣ ΚΑΤΑΛΗΞΕΙΣ 7

8 ινός PSALTES BYZ. 295 Πβ.CHATZID. EINL 180, 285 και ΜΝΕ Β,114 -ινός -ινή ΧΛΑ Ηπ. (Κόνιτσ.) κατάλ. Εθνικ. Ζερµατ'νός - Ζερµατ'νή -ινός Φιλήντας σ.513 χ.312, σ. 100 Εθνικά -ινός Παπαδοπ. σ.116 Επίθετα εξ επιρρηµάτων -ινός παραγ. καταλ. δηλούσα την ύλην εκ της οποίας συνίσταταί τι, οµοιότητα -ινός Αθηνά 42,181 Ίµβρ. ή καταγωγήν οίον: αθρουπ'νός, προυτ'νός, ξουµιρ'νός, θιρ νός, Καστιρ'νός κλπ ινός Λαογρ. Γ,664 Καστρί Κυνουρίας "χάρµα ινός" εξ επωδής διά τό δείγµα όφεως -ινός κατάλ. χρονικών επιθέτων ατωριζνός = τωρινός, οπερσιζνός = περυσινός, πρωτιζνός = -ινός Πόντ. πρωτινός, οσηµερ'νός = σηµερινός, βραδυζνός = βραδινός, 139 µεσηµερνός = µεσηµερινός αυριζνός = αυρινός κατάληξις εθνικών: Πολύγυρος > Πουλυγυρ'νός, Λιαρίγκοβη > 140 -ινός χ.528,70 Μακεδ. Αρν. Λιαριγκοβ'νός, Κασσάντρα > Κασσαντρινός Balkan-archiv 4 -ινός 141 σ. 160 Balkan-archiv 4 -ινός 142 σ. 151 Επιστ. Επετ., -ινός 143 1,9 Επιστ. Επετ., -ινός, -ινά (ή -ινα) καταλ. Εθνικών εν τη νέα γλώσση 1,9 εξ Τό -ινός 144 1,132 θηλ. λήγει εις -ινή, ινός χ.772, σ. 155 Πελοπν.(Κοπανάκ.) Εθνικά -ινός: Φιλιατρινός (Φιλιατρά) -ινός: Σηµαίνει εκείνον που ανήκει στο νόηµα της ρίζας λ.χ. Τωρινός, ταχινός, αβρινός, αλλοτινός (κι' αλλοτεσινός κατά τούτο και τωρεσινός) περισυνός και µάλιστα -ερνός µε τον ξεπεσµό του ι απ' τη συνεργιά του πλαϊνού ρ λ.χ. Σηµερνός, νυχτερνός, υστερνός, καθηµερνός, ταχυτερνός, καλοκαιρνός, -ινός Φιλήντας Γραµµ. αποσπερνός κτλ. Και µερικά τοπονοµάτιστα, λ.χ. Πατρινός, Καστρινός, έτσι τονίστηκαν και τ' αρχαία -ίνος: Βυζαντινός, Αλεξαντρινός κτλ. Μερικά γίνανε ουσιαστικά λ.χ. καθηµερνή (µέρα =αντίθετο της σκόλης) στην Αρτάκη καθηµερνή) σπερνός (=ύµνος = η αποσπερνή ακολουθία) σπερνά (= κόλυβα, 146 Πάνορµο) κτλ. Ιστορικό Λεξικό της Ακαδηµίας Αθηνών ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΕΣ ΚΑΤΑΛΗΞΕΙΣ 8

9 1 -ινος: Σήµερα σηµαίνει εκείνον που έχει το χρώµα του ριζικού νοηµάτου λ.χ. Κόκκινος (=κόκκος = cochenille), κίτρινος (κίτρο), πράσινος (πράσο) κτλ. Τα -ινος Φιλήντας Γραµµ. πέτρινος, ξύλινος κτλ. Είναι της λόγιας γλώσσας, ο λαός λέει ξυλένιος, 147 πετρένιος κτλ. -ινός κατάλ. ιδιάζοντος 148 -ινός Χίος (Καρδάµ.) αθρωπινός, αγελαδινός, γαδουρινός, θαλασσινός -ινός κατάλ. Χρόνου -ινός Χίος (Καρδάµ.) ταχινός, βραδινός, οψεσινός, αποσπερινός, πρψινός, φετινός, τωρινός, ινός Κίµωλ. σηµµερινός, Πασκαλινός καλοκαιρινός, παλαινός, ψωµατιανός, µπροστινός ινός Χατζιδ. ΜΝΕ 2, 114 -ινος Οινούς Παρ' ήν και -ινή) Ιστορ. Λεξ. Εν λ.: αγριοµερινός, αερινός, ακρινός, αλλαργαδινός, αλλαργινός, αλλοϊνός, αλλοτινός, αλογινός, αντικρινός, απαλλοτινός, απανινός, απεκειθινός, απλαδινός, αποβραδινός, απογεµατινός, αποκαλοακιρινός, αποκατινός, αποµπροστινός, αποπανινός, αποταχινός, αποτωρινός, αποψινός, αργοπορινός, Αρκαδινός, αρχινός, αυγινός, *αυγισινός, αυγουστινός, αφαρινός, αψινός, βδελυξινός, βοϊδινός, βουβαλινός, βραδινός (Ι), βραδινός (ΙΙ), βροχερινός, βρόχινος, γαϊδουρινός, γαρµπινός. α) χρώµα: κόκκινος, πράσινος, κίτρινος β) ύλην: ελάτινος, κέντρινος, πεύκος, ρούχινος, τρίχινος, πλατάνινος, λεύκινος, ξύλινος, µάλλινος, δερµάτινος τα οξύτονα: α) χρόνον: αυγεσινός, βραδεσινός, πρωινός, τωρινός, περσινός, β) τόπον: κοντινός, πισινός, πλαϊνός, απανινός. γ) το όµοιον προς το υπό της ρίζης δηλούµενον: γαϊδουρινός, ανθρωπινός, δ) το εξ' ου προέρχεται: βοϊδινό, γιδινό -ίνος Φιλήντας Γραµµ. -ίνος (Λατιν. -inus: Pelegrinus > πελεγρίνος Σηµαίνει α) διάφορα κοινά φανερωµένα λ.χ. λικουρίνος, πελεγρίνος β) εκείνον π' ανήκει στο δόγµα, στην εταιρεία ή σε ότι άλλο παραστήνει το ριζικό νόηµα Λιβερτίνος, καπουκίνος γ) τοπονοµάτιστα λ.χ. Λεβαντίνος, Αλτζερίνος, τριεστίνος -ινος Χίος (Καρδάµ.) µάλλινος, τρίχινος, ξύλινος, πέτρινος, πράσινος -ίσκω Λεξ.Ν. Ελλην. λ. *απογινίσκοµαι -ίσκω ιδ. κείµ. λ. αγκαλίσκω Εκ του ουσ. αγκαλά, δι' ό ιδ. αγκάλη, και της παραγωγικής -ίσκω Λεξ.Ν. Ελλην. καταλ. -ίσκω -ίσκω Λεξ.Ν. Ελλην. λ. αποβγαινίσκω -ίσκω ιδ. κείµ. Ιστορικό Λεξικό της Ακαδηµίας Αθηνών ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΕΣ ΚΑΤΑΛΗΞΕΙΣ 9

10 ίσκω Λεξ.Ν. Ελλην. λ.*αποδιαλυνίσκω -ίσκω ιδ. κείµ. -ίσκω Λεξ.Ν. Ελλην. λ.ανασανίσκω παραγωγ. κατάλ. -ίσκω -ίσκω Λεξ.Ν. Ελλην. λ. αποθυµανίσκω -ίσκω ιδ.κείµ. -ίσκω Λεξ.Ν. Ελλην. λ. *αρνίσκω -ίσκω ιδ. κείµ. -ίσκω Λεξ.Ν. Ελλην. λ. αρτιρίσκω -ίσκω ιδ. κείµ. -ίσκω Λεξ.Ν. Ελλην. λ. απορεξίσκοµαι -ίσκω ιδ. κείµ. -ίσκω Λεξ.Ν. Ελλην. λ. αρχοντυνίσκω -ισκω ιδ. κείµ. -ίσκω Λεξ.Ν. Ελλην. λ. ακροβαλίσκω κατάλ. -ίσκω ιδ. κείµ. -ίσκω Λεξ.Ν. Ελλην. λ. βγαλίσκω -ίσκω ιδ. κείµ. -ίσκω Λεξ.Ν. Ελλην. λ. βαρυνίσκω -ίσκω ιδ. κείµ. -ίσκω Λεξ.Ν. Ελλην. λ. ακροκαθίσκω κατάλ. -ίσκω ιδ. κείµ. -ίσκω Λεξ.Ν. Ελλην. λ. αποφουσκαρίσκω -ίσκω ιδ. κείµ. -ίσκω Λεξ.Ν. Ελλην. λ. *αποστανίσκω -ίσκω ιδ. κείµ. -ίσκω Λεξ.Ν. Ελλην. λ. αποξυλιανίσκω -ίσκω ιδ. κείµ. -ίσκω Λεξ.Ν. Ελλην. λ. *βαλλίσκω -ίσκω ιδ. κείµ. -ίσκω Κουκουλές Οιν. σ ίσκω Λεξ.Ν. Ελλην. λ. βολταρίσκω -ίσκω ιδ. κείµ. -ίσκω Ψάλτης σ.102 Θράκ. Πβ. Χατζιδ. EINL. 165 και ΜΝΕ 1,299 -ίσκω Χατζιδ. ΜΝΕ Β,541 Σινασσ. -ίσκω χ.314, σ.206 βαρίσκω και βαρώ -ίσκω -µονή Αθηνά 24, 7 Πόντος (παρ' ήν και -ίσκοµαι) Ιστορ. Λεξ. εν λ: αγκαλίσκω, ακροβαλίσκω, αλαφρυνίσκω, ανασανίσκω, αποβγανίσκω, *αποδιαλυνίσκω, αποθυµανίσκω, αποξυλιανίσκω, *αποστανίσκω, αποφουσκαρίσκω, αρνίσκω, αρτιρίσκω, αρχοντυνίσκω, βαθυνίσκω, *βαλλίσκω, βαρίσκω, βαρυνίσκω, βγαλίσκω, βολταρίσκω, *βραδυνίσκω, βυζανίσκω. παιδεµονή, γιατρεµονή, γλυτωµονή, χορτασµονή, σηκωµονή, τελειωµονή, καµµωνή κτλ. Ιστορικό Λεξικό της Ακαδηµίας Αθηνών ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΕΣ ΚΑΤΑΛΗΞΕΙΣ 10

11 µονή Επιστ. Επετ. Η,β,6 -µονή Πόντος αφορισµονή -όκας αδερφόκας -µονή: καταλ. αφηρηµένων ουσιαστικών εν τη Ποντική διαλέκτω Η β,6 -όκας 183 KRETSCHMER σ.352 υιόκας, ανιψιόκας όκας -όντας Χατζιδ. ΜΝΕ Ιστορ. Λεξ. εν λ.: αδερφόκας, ανιψιόκας Κατάλ. Μετοχών Επιστ. Επετ. -οντες 186 ΙΒ,21 -ου -ου -οντες: αρχαϊκός τύπος της µετοχής σωζόµενος εν Κύµη αντί του συνήθους - οντας Ιβ 21 αλλαχού, αλλού, αναµεσού, ανού, ανταµού, αντυχού, απαναπανωτού, απανωτού, απασπρού, απαυτού, απετού, αποεργού, αποκοπού, απολιγού, απολοργού, αποπολλού, αποπορνού, αποπού, αποσπερού, αποχειρού, απωρού, αρεσού, αρπαχτικού, αστού, αυτού αδιαλίγου, ακλούθου, αλλάργου, αλλοίου, αλµάγκου, αναφούλου, ανκαβάδου, αντιπηθάρκου, ανω-πουκάτου, αξαύτου, απάνου, απαφάλλου, απέµπρου, απίκου, αποβούρου, απόγκου, απογύρου, αποκάτου, απολίγου, αποξόρτου, απόσου, άπου, αράδου, αραντουράου, άρθου -ου Ιστορ. Λεξ. εν λ.: *απαργού, αποκολού, αποκοπού, αρπαχτικού -ου λ. αποχτυπού ιδ. κείµ. -ου Τσακων. αραµού (=ηρεµώ), αργού -ουβιά Τσοπανάκης Σιατ. Ιδίωµα, σ ουβιά Παπαδοπ. σ. 109 Πατρωνυµικά -ούθε -ούκχου Τσακων. αφιερούκχου -ούν αρτουµεθαυριούν -ουβιά Μάρκος - Μαρκουβιά (= η γυναίκα του Μ.) Ιάν'τς - Ιανουβιά Αντ' αυτής σήµερον η -αινα > -ινα Μήτρινα Ιώρ'ινα Ιστορ. Λεξ. εν λ: αρπαχτικούθε Ιστορικό Λεξικό της Ακαδηµίας Αθηνών ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΕΣ ΚΑΤΑΛΗΞΕΙΣ 11

12 1 -ούππα, Μεγεθυντική κατάληξις εν τω Κυπριακώ ιδιώµατι -ούππα χ. 507, σ. ς Κύπρ. Παραδ. αρνούππα (αρνίν), αλούππα (αλουπός) κλπ πβ. και ουρίζω -ουρίζω αγουρούπα αλεθουρίζω, ανακαλουρίζω, ανακαµµουρίζω, κλαουρίζω λ.αναφτουρίζω υποκορ. κατάλ. -ουρίζω Επιστ. Επετ. ρήµατα υποκοριστικού τύπου: -ουρίζω Παν. Θεσσαλ. 18 καµµυτσουρίζω, αλεθουρίζω, φεγγουρίζω, πετουρίζω, κλαουρίζω ουρίζω λ.αλεθουρίζω υποκορ. κατάλ. -ουρίζω 202 -ουρίζω Χατζιδ. ΜΝΕ Β, ουρίζω MOROSI σ. 41 Mπόβ. Ιστορ. Λεξ. εν λ.: αλεθουρίζω, αναφτουρίζω, γαλατουρίζω, γαλουρίζω ιδ. κείµ. Balkan -Archiv 4, 205 σ ) Αγιούσα, λεχούσα Ψάλτης σ ) δηλοί ελάττωµα: βροµούσα, σκατούσα κλπ. 206 (πβ. και Παπαδόπ.) λ. γαϊτανολαιµούσα Εκ των ουσ. γαϊτάνι και λαιµός και της παραγωγικής καταλ., δι ήν ιδ. 207 Άνθ. Παπαδόπ. Εν Αθηνά 37 (1925) 180 κεξ λ. αποκαµούσα 208 Εκ του ρ. αποκάµνω και της παραγωγικής καταλ λ.αργοβατούσα παραγωγική κατάλ. λ. αργοπατούσα παραγωγική κατάλ. λ. αραιοµαλλούσα ιδ. κείµ. λ.αραιοπαιδούσα ιδ. κείµ. λ. βοϊδοµµατούσα ιδ. κείµ. λ.αστροφεγγούσα ιδ. κείµ. λ. αργοπαιδούσα παραγωγική κατάλ. λ.αργοκυµατούσα παραγωγική κατάλ. Ιστορικό Λεξικό της Ακαδηµίας Αθηνών ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΕΣ ΚΑΤΑΛΗΞΕΙΣ 12

13 λ.ανταρούσα ιδ. κείµ. λ.ανοιχτοχερούσα ιδ. κείµ. λ.ανοιχτοπορτούσα ιδ. κείµ. λ.ανοιχτοπατούσα, ιδ. κείµ. λ.αµµούσα παραγωγ. κατάλ. ιδ. κείµ. λ.αγαπούσα καταλ. Παραγωγική λ.αποπαιδούσα ιδ. κείµ. λ.ανεµούσα παραγωγ. κατάλ. λ.αλεούσα παρα. κατάλ. λ.αλατούσα παραγ. κατάλ. Η αρχ. µετοχική κατάλ. Των περισπαµένωνε: ποι µε το συνεπαρµό της επιθετικής -όεις -όεσσα > -ούσσα, βυζαντ. Αιθαλούσ(σ)α, πτερούσ(σ)α, µελιτούσ(σ)α, οινούσ(σ)α κτλ. Φιλήντας Γραµµ. Σηµαίνει φανερωµένα λ.χ. (α)γγούσα, αθούσα, ανερρούσα, βρωµούσα, γαλατούσα, καλαντρούσα, κωλοσούσα, λαγκούσα, πατούσα, φαρµακούσα, µικρονούσα, λεχούσα κτλ. λ. γεβεντούσα εκ του ρ. γεβεντίζω και της παραγωγικής καταλ., δι ήν ιδ. Άνθ. Παπαδόπ., Αθηνά 37 (1925), 180 κ εξ. Φιλήντας Γραµµ.. Πέρασε και για θηλυκό προσκόλληµα µερικώνε συγκολληµένωνε µε - ος και -ης λ.χ. Σαρανταπόδαρος - σαρανταποδαρούσα, πικροκάταρος - πικροκαταρούσα, πικροκυµατούσα, ξανθόµαλλος - ξανθοµαλλούσα κτλ µαυροµάτης - µαυροµατούσα, γαϊτανοφρυδούσα, γοργοµαγειρευτής - γοργοµαγειρευτούσα κτλ. κατάλ. παρατατικού βλ. Αθηνάς 46, 174 κεξ κατάλ. παρατατικού βλ. Αθηνάς 46, 254 κεξ Αθηνάς 37,σ. 180 κε ιδ. κείµ. Χατζιδ. ΜΝΕ, Β,162 Αµαντος Λεξικ. Αρχ. 2,30 Ιστορικό Λεξικό της Ακαδηµίας Αθηνών ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΕΣ ΚΑΤΑΛΗΞΕΙΣ 13

14 Παπαδοπ. σ.116 (Εκ των µετοχών, ουχί εκ του ενεστώτος) Επιστ. Επετ. Ζ,52 χ.547α, σ.77 χ.547α, σ.94 Χ. Α.Χ.Χ. Φιλήντας σ Φιλήντας σ. 505 (ιδ. και κεφ. 1407) Παπαδοπ. Αθηνά 37,σ. 180 κεξ Οινούς, -ουσες καταλ. παρατατ.αναπτυχθείσα εκ της καταλ. -σαν του αορ. Ζ, 52 : καλαντρούσα (=η φίλανδρος), λεχούσα, ξαθοµαλλούσα, παλούσα, χελούσα (ιχθ.) και κύρ. Ονόµατα: Μαρκελλούσα, Μαρούσα, Ργινούσα. Ούτω λήγουν αι πρότερον µετοχαί: αναιρούσα (=άφαντος), Λεούσα (η Παναγία). Επίσης τα: κακαντρούσα, λιοµυαλούσα (< λιόµυαλη + λιονούσα), πολυπιαττούσα (η Σαρακοστή). (Ακούεται δε και το καθηµερούσιος [κατά το επιούσιος], Στ. Ψάλτη, Θρακικά 31) πβ. αµµούσσα, περί ής ιδ. Γ. Χατζιδάκη εν Αθηνά 29 (1917) σ. 201 και Επιστ. Επετ. Πανεπ. 13 (1913/4) σ. 185 αγκούσα, τσοχούσα, καούσα, δοντούσα, λεχούσα, βρωµούσα, ρούσσα, ξανθοµαλούσσα, τραγούσα Ιστορ. Λεξ. εν λ.: αγαπούσα, αγγελοβλεπούσα, αγγελοθωρούσα, αγγελοµµατούσα, αγγελοφρυδούσα, αγιούσα, αγριοµµατούσα, αιµατούσα, αλατούσα, αλαφρονούσα, αλεούσα, αλευρούσα, αµµούσα, αµπελούσα, αµυγδαλογελούσα, αναβολούσα, ανακατούσα, *αναραιοδοντούσα, ανασυρτογαλούσα, ανεµούσα, ανοιχτοπατούσα, ανοιχτοπορτούσα, ανοιχτοχερούσα, ανταρούσα, αντρογυνούσα, αποκαµούσα, αποπαιδούσα, αραιοµαλλούσα, αραιοπαιδούσα, αργοβατούσα, αργοκυµατούσα, αργοπαιδούσα, αργοπατούσα, Αρετούσα, αρµυρούσα, ασπροµαλλούσα, ασπροµαντηλούσα, ασπροποδαρούσα, Ασπροφορούσα, Ασπροφουστανούσα, αστρονοµούσα, αστροφεγγούσα, αφούσα, αφροκυµατούσα, αφτουλλούσα, αχνογελούσα, *βαρειοπροκούσα, βαρελλοκορµούσα, βαρεοκρατούσα, βαρούσα, βαρυνούσα, βλαττούσα, βογγωβολούσα, βοϊδοµµατούσα, βρεχούσα, βροντολαλούσα, βροντωκοπανούσα, βρωµούσα, γαϊτανολαιµούσα, γαϊτανοφρυδούσα, γαλανοµµατούσα, γαλανοφρυδούσα, γαλατούσα, γαργαρολαιµούσα, γαργαροµιλούσα, γεβεντούσα Ιστορικό Λεξικό της Ακαδηµίας Αθηνών ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΕΣ ΚΑΤΑΛΗΞΕΙΣ 14

15 244 Χατζιδ. ΜΝΕ 2, 122 Ιστορ. Λεξ. εν λ.: αγαπούσα, αγγελοβλεπούσα, αγγελοθωρούσα, αγγελοµµατούσα, αγγελοφρυδούσα, αγιούσα, αγριοµµατούσα, αιµατούσα, αλατούσα, αλαφρονούσα, αλεούσα, αλευρούσα, αµµούσα, αµπελούσα, αµυγδαλογελούσα, αναβολούσα, ανακατούσα, *αναραιοδοντούσα, ανασυρτογαλούσα, ανεµούσα, ανοιχτοπατούσα, ανοιχτοπορτούσα, ανοιχτοχερούσα, ανταρούσα, αντρογυνούσα, αποκαµούσα, αποπαιδούσα, αραιοµαλλούσα, αραιοπαιδούσα, αργοβατούσα, αργοκυµατούσα, αργοπαιδούσα, αργοπατούσα, Αρετούσα, αρµυρούσα, ασπροµαλλούσα, ασπροµαντηλούσα, ασπροποδαρούσα, Ασπροφορούσα, Ασπροφουστανούσα, αστρονοµούσα, αστροφεγγούσα, αφούσα, αφροκυµατούσα, αφτουλλούσα, αχνογελούσα, *βαρειοπροκούσα, βαρελλοκορµούσα, βαρεοκρατούσα, βαρούσα, βαρυνούσα, βλαττούσα, βογγωβολούσα, βοϊδοµµατούσα, βρεχούσα, βροντολαλούσα, βροντωκοπανούσα, βρωµούσα, γαϊτανολαιµούσα, γαϊτανοφρυδούσα, γαλανοµµατούσα, γαλανοφρυδούσα, γαλατούσα, γαργαρολαιµούσα, γαργαροµιλούσα, γεβεντούσα Ιστορ. Λεξ. εν λ.: αγαπούσα, αγγελοβλεπούσα, αγγελοθωρούσα, αγγελοµµατούσα, αγγελοφρυδούσα, αγιούσα, αγριοµµατούσα, αιµατούσα, αλατούσα, αλαφρονούσα, αλεούσα, αλευρούσα, αµµούσα, αµπελούσα, αµυγδαλογελούσα, αναβολούσα, ανακατούσα, *αναραιοδοντούσα, ανασυρτογαλούσα, ανεµούσα, ανοιχτοπατούσα, ανοιχτοπορτούσα, ανοιχτοχερούσα, ανταρούσα, αντρογυνούσα, αποκαµούσα, αποπαιδούσα, αραιοµαλλούσα, αραιοπαιδούσα, αργοβατούσα, αργοκυµατούσα, Ξανθουδ. Ερωτόκρ. 517 αργοπαιδούσα, αργοπατούσα, Αρετούσα, αρµυρούσα, ασπροµαλλούσα, ασπροµαντηλούσα, ασπροποδαρούσα, Ασπροφορούσα, Ασπροφουστανούσα, αστρονοµούσα, αστροφεγγούσα, αφούσα, αφροκυµατούσα, αφτουλλούσα, αχνογελούσα, *βαρειοπροκούσα, βαρελλοκορµούσα, βαρεοκρατούσα, βαρούσα, βαρυνούσα, βλαττούσα, βογγωβολούσα, βοϊδοµµατούσα, βρεχούσα, βροντολαλούσα, βροντωκοπανούσα, βρωµούσα, γαϊτανολαιµούσα, γαϊτανοφρυδούσα, γαλανοµµατούσα, γαλανοφρυδούσα, γαλατούσα, 245 γαργαρολαιµούσα, γαργαροµιλούσα, γεβεντούσα - ούσα Η αρχ. µετοχική κατάλ. Των παροξυτόνωνε: γράφουσα. Σηµαίνει 246 Φιλήντας Γραµµ. φανερωµένα λ.χ. Αναβάλλουσα, τρέµουσα, φάγουσα, λήγουσα 247 -ούσι -ούσι κατάληξις γ πληθ. ρηµάτων βλ. Αθηνάς 47, 236 κε λ.γελεκόπον -πον Εκ του ουσ. γελέκι και της υποκορ. καταλήξεως -πον παρά την πουλο, δι' ήν ιδ. -πουλα βλ. κείµ. Ιστορικό Λεξικό της Ακαδηµίας Αθηνών ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΕΣ ΚΑΤΑΛΗΞΕΙΣ 15

16 1 εν λ.: γελεκόπον 249 -πον Ιστορ. Λεξ. Βλ. και -πουλλον και -πουλον λ. γειτονοπούλα -πούλα Εκ του ουσ. γείτονας και της παραγωγικής καταλ. -πούλα, δι' ήν ιδ πούλα πουλος βλ. κείµ. λ. αραποπούλλα -πούλλα ιδ. κείµ πούλα Φιλήντας Γραµµ. -πούλα -πούλα -πούλλα -πούλι -πούλλι Χατζιδ. -πουλο Φιλήντας Γραµµ. Balkan -Archiv 4, σ., 153 Λεξικ. ελτ. Θ, σ. 44 ΜΝΕ 1, 636 Λεξικ. ελτ. Θ, σ. 44 Λεξικ. ελτ. Θ,44 Λεξικ. ελτ. Θ, σ. 44 -πουλο Φιλήντας Γραµµ. 2, πούλα : το θηλυκό του - πουλο Σηµαίνει α) τη θυγατέρα του προσώπου που παραστήνει το ριζικό νόηµα λ.χ. βασιλοπούλα, Ελληνοπούλα, Τουρκοπούλα, αφεντοπούλα, αρχοντοπούλα κτλ. β) έµψυχα κι άψυχα θηλυκά µε µικρυντικό νόηµα λ.χ. Πορτοπούλα, χωροπούλα, φτωχοπούλα κτλ. Βλ. -πουλος Ιστορ. Λεξ. εν λ: γειτονοπούλα Ιστορ. Λεξ. εν λ.: αγαδοπούλλα, αγγελοπούλλα, αδερφοπούλλα, αετοµαχοπούλλα, αηδονοπούλλα, αλυσιδοπούλλα, απιδοπούλλα, αρβανιτοπούλλα, αριδοπούλλα, *αρµατωλοπούλλα, ατσιγγανο-πούλλα, βαγιοπούλλα, βαρειοπούλλα, βαρελλοπούλλα, βαρκοπούλλα, βασιλοπούλλα, βασιλόπουλλα, βεζιροπούλλα, βελεντζοπούλλα, βεργοπούλλα, βιγλοπούλλα, βιτσιβιδοπούλλα, βιτσοπούλλα, βλαχοπούλλα, βοσκοπούλλα, βουργαροπούλλα, βουτσελλοπούλλα, γαϊττοπούλλα, γαλλοπούλλα (-πούλι αντί -πούλλι) Βλ. -πούλι Ιστορ. Λεξ. εν λ.: γαϊδουροπούλλι - πουλο. Σηµαίνει α) κάθε νιόγεννο πουλί λ.χ. ορνιθόπουλο, περδικόπουλο, περιστερόπουλο κτλ. β) κάθε νιογέννητο ζώο λ.χ. γατόπουλο, λυκόπουλο, σαργόπουλο, γ) κάθε παιδί του προσώπου που παραστήνει το ριζικό νόηµα λ.χ. βασιλόπουλο, αρχοντόπουλο, παπαδόπουλο, πασαδόπουλο, φτωχόπουλο κτλ. δ) έµψυχα κι άψυχα µικρυντικά, λ.χ. καλογερόπουλο (= καλογεράκι) παιδόπουλο, σκουληκόπουλο, τραπεζόπουλο, σπιτόπουλο, παιχνιδόπουλο κτλ. Ιστορικό Λεξικό της Ακαδηµίας Αθηνών ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΕΣ ΚΑΤΑΛΗΞΕΙΣ 16

17 πουλο Λεξικ. Αρχ. 6, 310 Κύθν. βουδόπουλλο, γουρουνόπουλλο, κλωσσόπουλλο, πετεινόπουλλο Γραµµ.Βορ. ουσιαστικά εξ ουσιαστικών -πουλος Παπαδοπ. Ιδιωµ. 107 Υποκοριστικά -πουλον PSALTES BYZANT. 287 ιδ. και παράγρ πουλο Ψάλτης σ πουλο χ.312, Καλάβρ. Λεξικογρ. Αρχ.3, -πουλο Παπαδοπ Επιστ. Επετ. Γ, -πουλο πουλλο -πουλλο -πουλλο -πουλο -πουλον Χατζιδ. ΜΝΕ 1, 636 Λεξικ. ελτ. Θ, σ. 44 Λεξικ. ελτ. Θ, σ. 44 Λεξικ. ελτ. Θ, σ. 44 Οινούς Κύθν. Υποκορ. σύνηθ. Κοριτσόπουλλο, καλαθόπουλλο, σπιτόπουλλο -πουλλον τα ούτω λήγοντα εδήλουν αρχικώς το νεογνόν, είτα µεταβαλόντα σηµασίαν εδήλωσαν απλώς την καταγωγήν Γ, 83 λαγόπουλλο, µουλαρόπουλλο, κοσσουβόπουλλο (υποκορ.) τα δε σπιτόπουλλο, λαχανόπουλλο, παιδόπουλλο, κολοκυθόπουλλο, ανόπουλλο, κατσικόπουλλο, αγγουρόπουλλο συνωνυµούσι τοις κοµψόν και µέγα οίκηµα, δροσερόν και µέγα λάχανον, νέος ρωµαλέος και ωραίος κ. τ. ό. βουδόπουλλο, γουρουνόπουλλο, κλωσσόπουλλο, µυλωνόπουλλο, περδικόπουλλο, πετεινόπουλλο, σπαρδόπουλλο Ιστορ.Λεξ. εν λ.: αλογόπουλλο, αµπαρόπουλλο, αµπελόπουλλο, αµπελοφυλλόπουλλο, *αντερόπουλλο, *απογλυσµόπουλλο, απογουλαρόπουλλο, αραπόπουλλο, αρκουδόπουλλο, αρµεχτηρόπουλλο, αρνόπουλλο, αρρωστικόπουλλο, *αρσενικόπουλλο, *ασηµόπουλλο, *ασκηµόπουλλο, ασπρόπουλλο, ασπροφυλλόπουλλο, βαγενόπουλλο, βασιλόπουλλο, βατραχόπουλλο, βλαχόπουλλο, βοϊδόπουλλο, βοσκαρόπουλλο, βουτσελλόπουλλο, βωλόπουλλο. Βλ. -πουλος και -πουλλος Ιστορ. Λεξ. εν λ.: γαρδελόπουλο, γαστρόπουλο, γαττόπουλο, γαττουδόπουλο, γαττουλόπουλο (-πουλον αντί -πουλλον) Βλ. και -πον Ιστορικό Λεξικό της Ακαδηµίας Αθηνών ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΕΣ ΚΑΤΑΛΗΞΕΙΣ 17

18 πουλλον Λεξικ. ελτ. Θ, σ πουλος 274 -πουλος Φιλήντας σ πουλος -πουλος Ιστορ. Λεξ. εν λ.: ανθρωπόπουλλον, *αξιναρόπουλλον, *αποξυσµόπουλλον, αποπλιµόπουλλον, *αποφαγόπουλλον, *αρα-µαδόπουλλον, αραµπαδόπουλλον, αργαστηρόπουλλον, *αργατι-κόπουλλον, *αρκοπαλλακόπουλλον, *αρµαθόπουλλον, *αυλακό-πουλλον, *αυλόπουλλον, *αφτόπουλλον, αχερόπουλλον, αχλαδόπουλον, *αχνιδόπουλον, *αψιµόπουλλον, *βαβακόπουλλον, *βελονόπουλον, *βοτανόπουλλον, *βοτρυδόπουλλον, βουνό-πουλλο (Ι), *βουρόπουλλον, *βουρτσόπουλλον, *βουτυρόπουλον, *βρακόπουλλον, *βραχιολόπουλλον, *βραχιονόπουλλον, *γαβα-νόπουλλον λ. γαρδελόπουλο παραγωγ. κατάλ. -πουλο, δι' ήν ιδ. -πουλος ιδ. κείµ. λ. γαστρόπουλο Εκ του ουσ. γάστρα και της υποκορ. καταλ. -πουλο, δι' ήν ιδ. - πουλος λ. γαρδελόπουλο Εκ του ουσ. γαρδέλι και της παραγωγικής καταλ. -πουλο, δι' ήν ιδ. - πουλος -πουλος λ. αρνόπουλλο -πουλλο ιδ.κείµ. -πουλος λ. αραµπαδόπουλλον -πουλλον ιδ. κείµ. -πουλος Λεξ.Ν. Ελλην. λ. αποξυσµόπουλλον -πουλλον ιδ. κείµ. -πουλος λ. *αραµπαδόπουλλον -πουλλον ιδ. κείµ. -πουλος λ. *απιδόπουλλον -πουλλον ιδ. κείµ. -πουλος λ. απιδοπούλλα -πούλλα ιδ. κείµ. -πουλος λ. αλογόπουλλο υποκοριστική κατάλ. -πουλλο ιδ. κείµ. -πουλος λ. *απογλυσµόπουλλο -πουλλο ιδ. κείµ. -πουλος λ. *αντραδερφόπουλλον -πουλλον ιδ. κείµ. -πουλος λ. αγαδοπούλλα -πουλλος -πούλλα -πουλλο κατάλ. παραγωγική Ιστορικό Λεξικό της Ακαδηµίας Αθηνών ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΕΣ ΚΑΤΑΛΗΞΕΙΣ 18

19 287 -πουλος Αθηνά 15, 72 Κρήτ. Περί της πατρωνυµικής καταλήξεως -πουλος παρατηρώ ότι επί Ενετοκρατίας ήτο συνηθεστάτη εν Κρήτη (ως σήµερον εν Πελοποννήσω), εν ώ σήµερον συνήθης είναι η εις -ακις επικρατήσασα κατά τον παρελθόντα αιώνα και παραγκωνίσασα την -πουλλος, αλλά µόνον εις το αρσενικόν, διότι εις τα θηλυκά εξακολουθεί άνευ εξαιρέσεως η -πουλλα, ούτως ώστε ευρίσκεται και εκεί όπου τα αρσενικά έχουσι το -άκις. Ούτω π.χ. λέγεται Παππαδάκις αλλά Παππαδόπουλλα, Χατζάκις αλλά Χατζοπούλλα, Στρατάκις αλλά Στρατοπούλλα κτλ. Τούτο πιθανώς έγινεν διότι η κατάληξις -ακις δεν έχει θηλυκόν τυπικόν χαρακτηριστικόν εν ώ το -πουλλος είχεν. (το θηλ.: -ακαινα δηλοί την σύζυγον του αντιστοίχου π.χ. Παππαδάκις - Παππαδάκαινα = η σύζυγος του Παππαδάκι). - πουλος (Τ' αρσενικό των -πούλα -πουλο) Στούς βυζαντινούς εσήµαινε το γιο του προσώπου της ρίζας λ.χ. αρχοντόπουλος, αυθεντόπουλος, κοµητόπουλος, έτσι και αλεκτορόπουλος. Απ' αυτά πέρασε και σε οικογενειακά λ.χ. Ξανθόπουλος, Συρόπουλος, Φραγγόπουλος, Καλογερόπουλος. Σήµερα το - πουλος Φιλήντας Γραµµ. µεταχειριζούµαστε µόνο για οικογενειακά λ.χ. Γιατρόπουλος, Παπαδόπουλος, Κωστόπουλος, Νικολόπουλος, Σιµόπουλος κτλ. το προσκόλληµα - πουλο κτλ. είναι ολότελα νεοελληνικό, καµωµένο από συγκόλληση µε δεύτερο πουλος συγκολλητό το πουλί. λ. αλυσιδοπούλλα παραγωγική κατάλ. -πούλλα ιδ. κείµ. ΜΝΕ 1, 636 -πουλος 290 Περί των ονοµάτων εις -πουλλος -πούλλα, -πουλλον, -πουλλί πουλος -πουλος Κουκουλές Φιλήντας Οιν. σ., 218 σ. 501 ΜΝΕ Α, 650 και -πουλος Χατζιδ κεξ Λεξικ. ελτ. Θ, -πουλος 294 σ. 44 Βλ. και -πουλλος Λεξικ. ελτ. Θ, Βλ. -πουλος -πουλλος 295 σ. 44 Ιστορ. Λεξ. εν λ: αγαθόπουλλος λ. γαττουδόπουλο 296 -πουλος υποκορ. κατάλ. -πουλο, ιδ. κείµ. Ιστορικό Λεξικό της Ακαδηµίας Αθηνών ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΕΣ ΚΑΤΑΛΗΞΕΙΣ 19

20 1 λ. γαττουλόπουλο 297 -πουλος υποκορ. κατάλ. -πουλο, ιδ. κείµ πουλος -σία -σία -χνω αρπάχνω -χνω απορρίχνω -χνω αναρρίχνω -χνω απολυταρρίχνω -χτω αρπάχτω - χνω Φιλήντας Γραµµ. -χτω Φιλήντας Γραµµ. λ. γαττόπουλο Εκ του ουσ. γαττί και της παραγωγ. καταλ. -πουλο, -πούλι, δι' ήν ιδ. -πουλος αβιασία, αβλαστησία, αβοηθησία, αβρασία, αγερασία, αγνωρισία, αγνωσία, αγογγυσία, αγοραπωλησία, αγυµνασία, αδοκιµασία, αδοξασία, αδυνασία, αθεµελιωσία, αιµατοκυλισία, αιρεσία, ακαµασία, ακαµωσία, ακαπιστρωσία, αλαβωσία, αλουσία, αµαγαρισία, αµασία, αµελησία, αµεστοσία, αµετανοησία, αµιλησία, αµυρισία αναγαπησία, αναγκασία, αναδοσία, αναισθησία, αναµαρτησία, ανασυχασία, ανοικονοµησία, ανοστασία, ανταρσία, αντιβρασία, ανυποµονησία, αξεχωρισία, αξυπασία, απελπισία, απλανεσία, αποδοκιµασία, αποδοσία, αποστασία, αργοκινισία, αρεσία, αρτοκλασία, αρτυσία, ασαπησία, αστοχασία, ατσακισία - χνω (ριζικό -χ + νω) Κατά τούτο ταιριάζουνται µερικά αρχαία ρήµατα λ.χ. Απωθώ > αµπώχνω, προωθώ > σπρώχνω, διώκω > διώχνω, δράττω > αδράχνω, δεικνύω > δείχνω, ρίπτω > ρίχνω, ψαύω > ψάχνω κηρύττω > κηρύχνω. Και τα ντόπια αρπάχνω, διδάχνω, πλέχνω κτλ. (Κριτ. σηµ. το προσκόλληµα - νω κοντά στα απώθ-νω, σπρώθ-νω. Το θν > χν Πρβλ. παθνί > παχνί κτλ. Έτσι και αµπώχνω, σπρώχνω, κι απ' αυτά ξετραβήχτηκε το προσκόλληµα - χνω και πέρασε και στ' άλλα -χτω (ριζικό -χ + τω) λιγοστά µόνο: διώχτω, ρίχτω, πλήχτω, φρίχτω. Σε µερικούς τόπους συναλλάζεται µε το -χνω: λ.χ. σπρώχνω και σπρώχτω, αδράχνω και αδράχτω, ψάχνω και ψάχτω κτλ απ' τον αόριστο έσπρωξα, άδραξα, έψαξα κτλ. λ. αλλαργώνω Εκ του επιρρ. α λ λ ά ρ γ α κατά τα εις -ώ ν ω ρήµατα αβγώνω, αβδελλώνω, αγγριφώνω, αγιώνω, αγκαθώνω, αγκαρώνω, αγκιστρώνω, αγκυλώνω, αγκώνω, αγριώνω, αδερφώνω, αδικοµαζώνω, αδικοσκοτώνω, αδραχτώνω, αδυναµώνω, αετώνω, αθρακώνω, αθωώνω Ιστορικό Λεξικό της Ακαδηµίας Αθηνών ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΕΣ ΚΑΤΑΛΗΞΕΙΣ 20