HΔΙΑΜΕΣΟΛΑΒΗΣΗ ΕΝΟΣ ΓΕΓΟΝΟΤΟΣ ΑΠΟ ΤΑ ΜΕΣΑ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ

Transcript

1 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 H επικοινωνιακή διάσταση στην ανάλυση εν ς γεγον τος HΔΙΑΜΕΣΟΛΑΒΗΣΗ ΕΝΟΣ ΓΕΓΟΝΟΤΟΣ ΑΠΟ ΤΑ ΜΕΣΑ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ συνιστά μια καθαρά επικοινωνιακή πρακτική που αγγίζει λο το φάσμα της ροής εν ς γεγον τος, απ το αναφερ μενο σ ένα σ νολο δράσεων και συμβάντων που συνιστο ν την ιστορικ τητά του, στον τρ πο απ δοσης και προβολής του μέσω του δημοσιογραφικο λ γου ή άλλης μορφής λ γου και εντέλει στη σημασιοδ τησή του, η οποία σχετίζεται με το σ νολο των αναπαραστάσεων, ιστορικών, κοινωνικών, πολιτικών και στρατηγικών που διαμορφώνονται σε σχέση με τη χρονικ τητα (πραγματική ή συμβολική), σ μφωνα με τις οποίες ένα γεγον ς νοηματοδοτείται μέσω της ερμηνείας του. Η διαμεσολαβημένη αφήγηση εν ς γεγον τος δηλώνει μια περίπλοκη σχέση επικοινωνίας και κοινωνικ τητας, που το γεγον ς νοηματοδοτείται απ τη μια ως πραγματικ γεγον ς και απ την άλλη ως αναπαριστώμενο γεγον ς μέσω της αφήγησής του. Το διαμεσολαβημένο γεγον ς συνιστά έτσι μια κατασκευή με επικοινωνιακές διαστάσεις, απ τη στιγμή που αποτελεί αντικείμενο μιας διεργασίας η οποία αποκτά ιστορικ τητα και χρονικ τητα μέσω της κοινωνικής παραγωγής και αναγνώρισης που υφίσταται. Τα μέσα επικοινωνίας δημιουργο ν έναν συμβολικ μεντιακ χώρο διοχετε οντας πολλαπλά μην ματα προς τους αποδέκτες, πάντα στο πλαίσιο μιας συγκεκριμένης μετάφρασης των γεγον των, στη βάση των οποίων λειτουργο ν, και η οποία υποδηλώνει τη συνθετ τητα παραμέτρων που διέπουν τη λογική λειτουργίας και υπ στασης του κάθε 23

2 24 MEΘOΔOΛOΓIA THΣ ANAΛYΣHΣ ENOΣ ΓEΓONOTOΣ AΠO TON ENTYΠO ΛOΓO ιδιαίτερου μέσου, με την κινητοποίηση πολλαπλών δρώντων, που με τη δράση τους επιτελο ν μια επικοινωνιακή πράξη, επιφέροντας προφανώς συνέπειες και στη διαμ ρφωση του ευρ τερου δημ σιου χώρου, του οποίου εξάλλου αποτελο ν μέρος. Είναι προφανές τι τα μέσα μαζικής επικοινωνίας στην πλειον τητά τους κινο νται στη λογική της αγοράς, ενώ είναι ομοίως αυτον ητο τι οι πολιτισμικές αναφορές καθώς και η κοινωνική θέση των αποδεκτών των μηνυμάτων τους είναι διαφορετικές και ποικιλ μορφες, με άμεσες συνέπειες στη νοηματοδ τηση των γεγον των και άρα στην υλοποίηση μιας επικοινωνιακής πράξης. σον αφορά τη διαφορετικ τητα της αποδοχής, λ γω πολλαπλών πολιτισμικών και κοινωνικών αναφορών που χαρακτηρίζουν το κοιν, τα μέσα μαζικής επικοινωνίας, για λ γους που σχετίζονται με τη φυσιογνωμία τους αλλά και με την οικονομική αναγκαι τητα, εφ σον επιδιώκουν να απευθ νονται σε ένα ευρ κοιν, εκδηλώνουν μια τάση που οδηγεί χι «στην ομοιογενοποίηση της κουλτο ρας αλλά στην ομοιογενοποίηση των τρ πων έκφρασης αυτών των διαφορών» 1. Σ μφωνα με τον P. Μacé, «δεν είναι το περιεχ μενο των μέσων μαζικής επικοινωνίας που επιβάλλει την παραγωγή νοήματος αλλά η συνάντηση ανάμεσα σε σ νθετες μεντιακές αναπαραστάσεις και λ γους με τη σ νθετη κοινωνική και πολιτισμική εμπειρία του φορέα ερμηνείας αυτών» 2. Η συμβολική αναπαράσταση εν ς γεγον τος απ τα μέσα επικοινωνίας ενέχει κοινωνικές και πολιτισμικές διαστάσεις, συμβάλλει στη διαμ ρφωση πολιτισμικών προτ πων και κοινωνικών πρακτικών και αυτ συντελείται στο επίπεδο τ σο της παραγωγής σο και της ανάγνωσης. Απ την αφήγηση εν ς γεγον τος, μέσω για παράδειγμα του δημοσιογραφικο λ γου ή οποιασδήποτε άλλης μορφής λ γου, μέχρι την ανάγνωσή του και την αναγνώρισή του απ τον παραλήπτη λαμβάνει χώρα μια καθαρά επικοινωνιακή δράση. Στο επικοινωνιακ επίπεδο επισημαίνεται εξάλλου και λο το φάσμα των καθημερινών πρακτικών που στο επίπεδο της επικοινωνιακής δράσης συνιστο ν καθοριστικο ς παράγοντες για τη σημασιοδ τηση 3 εν ς συγκεκριμένου γε- 1. Βλ. P. MACÉ, Notice 9, «Les médias de masse: scène et acteurs de l espace public», Les notices Communication et médias, La documentation Française, Paris, 2003, σσ Βλ. Macé,.π., σ σον αφορά τη διαδικασία της σημασιοδ τησης βλέπε τα κείμενα του R. BARTHES,

3 KΕΦΑΛΑΙΟ 1 EΠIKOINΩNIAKH ΔIAΣTAΣH ANAΛYΣHΣ ΓEΓONOTOΣ 25 γον τος (κατασκευή νοήματος, συμβολική διάσταση της πραγματικ τητας, σημασία της κουλτο ρας) τ σο στο ατομικ -υποκειμενικ επίπεδο σο και στο επίπεδο των συλλογικοτήτων. Σε τελευταία ανάλυση προβάλλεται το διυποκειμενικ εγχείρημα 4, ίδιον της επικοινωνιακής δράσης, το οποίο συνιστά τον κινητήριο μοχλ στην παραγωγή νοήματος, την αναπαράσταση εν ς γεγον τος και την αποδοχή ή αναγνώρισή του στη βάση μιας λογικής συγκρ τησης εν ς επικοινωνιακο λ γου. Απ τη σκοπιά αυτή, είναι προφανές τι το πλαίσιο διεξαγωγής μιας επικοινωνιακής δραστηρι τητας παρέχει λο το ερμηνευτικ και αξιακ υπ βαθρο που κάνει εξάλλου πραγματοποιήσιμη μια επικοινωνιακή πράξη, εφ σον κινητοποιεί κοινωνικά, ηθικά και πολιτισμικά δεδομένα που βρίσκονται στη βάση εν ς επικοινωνιακο εγχειρήματος. Αυτ που έχει σημασία σε τελευταία ανάλυση στην ερμηνευτική διαδικασία είναι, σ μφωνα και με τα λ για του βρετανο στοχαστή Q. Skinner, το περικείμενο μέσα στο οποίο τοποθετείται ένα κείμενο και το οποίο δηλώνει λο το πλέγμα των συμβάσεων και των δεδομένων εντ ς των οποίων εμφανίστηκε. Είναι στο πλαίσιο συμμετοχής εν ς διαλ γου, που τοποθετείται στο δημ σιο πεδίο, που γίνονται αντιληπτές και οι προθέσεις του παραγωγο του μην ματος. «Ο καλ τερος τρ πος να αντιληφθο με ένα κείμενο είναι σαν μια πράξη συμμετοχής σε έναν διάλογο» 5. Στο πλαίσιο της μαζικής επικοινωνίας είναι προφανές τι ενεργοποιο νται στρατηγικές για δημοσιοποίηση της επικαιρ τητας που παρέχουν τα επιθυμητά ερμηνευτικά πλαίσια, ως συνέπεια των διενεκτικών σχέσεων που υπάρχουν μέσα στην κοινωνία, που δρουν και λει- Mythologies, Seuil, coll. «Points Essais», Paris, 1970, και L aventure sémiologique, Seuil, coll. «Points Essais», Paris, 1985, καθώς και το κείμενο του Ch. S. PIERCE, Ecrits sur le signe, Seuil, Paris, σον αφορά αυτ το θέμα, βλ. το παραπάνω κείμενο του Ch. S.Pierce καθώς και τα κείμενα του J. HABERMAS «Ο επικοινωνιακ ς λ γος, μια άλλη δυνατ τητα εξ δου απ τη φιλοσοφία του υποκειμένου», στο Γ. ΒΕΛΤΣΟΣ (επιμ.), Η διαμάχη - Κείμενα για την νεοτερικ τητα, Πλέθρον, Αθήνα, 1990, σσ και Discours Philosophique de la Modernité, Gallimard,Paris, 1988 και ελληνική μετάφραση Ο φιλοσοφικ ς λ γος της Νεωτερικ τητας, Αλεξάνδρεια, Αθήνα, Βλ. την ομιλία του βρετανο ιστορικο της πολιτικής σκέψης Q. SKINNER στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, την Πέμπτη 10 Μα ου 2007, με θέμα «Είναι ακ μη δυνατ ν να ερμηνε ουμε κείμενα;» με αφορμή την αναγ ρευσή του ως επίτιμου διδάκτορα του Πανεπιστημίου Αθηνών.

4 26 MEΘOΔOΛOΓIA THΣ ANAΛYΣHΣ ENOΣ ΓEΓONOTOΣ AΠO TON ENTYΠO ΛOΓO τουργο ν πολλαπλοί δρώντες και πολλαπλές εκδοχές του δημ σιου χώρου. Απ αυτή την άποψη, διαφαίνεται τι τα μέσα μαζικής επικοινωνίας δεν περιορίζονται σε μια ιδιαίτερη ερμηνεία αυτής της επικαιρ τητας, εφ σον σε μεγάλο βαθμ η λειτουργία τους ως οργανισμών διέπεται απ ιδιαίτερες οικονομικές, επαγγελματικές και συμβολικές αρχές, ενώ παράλληλα προβάλλουν μέσω της δημοσιοποίησης διαφορετικές απ ψεις και ιδεολογικές τοποθετήσεις. Είναι αναμφισβήτητο τι και οι δημοσιογράφοι κατέχουν ένα σημαντικ μερίδιο στον τρ πο προβολής των γεγον των, ενεργώντας ως φορείς μετατροπής αυτών των γεγον των σε πληροφορίες και θέματα δημ σιου χαρακτήρα. Εντο τοις, στη συνολική διαδικασία διαχείρισης των γεγον των παρεμβαίνουν πολλαπλοί δρώντες, τα συμφέροντα των οποίων αντιπαρατίθενται στο πλαίσιο του δημ σιου χώρου, στην προσπάθεια νομιμοποίησης των απ ψεών τους απέναντι σε άλλες απ ψεις, με στ χο να δράσουν στις συλλογικές ν ρμες, στη διαμ ρφωση γνωμών και στον προσανατολισμ των δημ σιων πολιτικών. Αξίζει λοιπ ν να επισημανθεί η σπουδαι τητα του πλαισίου αναφοράς εν ς γεγον τος, σον αφορά κυρίως την ερμηνευτική διάσταση απ δοσής του. Στην απ δοση εν ς γεγον τος, μέσω του δημοσιογραφικο λ γου, πρέπει να ληφθο ν υπ ψη οι σχέσεις εξουσίας που διαφοροποιο νται απ τον έναν δρώντα στον άλλο, με άμεσες συνέπειες στη διαμ ρφωση του δημ σιου χώρου, καθώς και η συμβολική σημασία που ενέχουν πολλαπλές δράσεις στο πλαίσιο αυτο, πως και ο βαθμ ς νομιμοποίησης και η βαρ τητα αναγνώρισης των ενεχ μενων δρώντων. Σ αυτήν τη διαδικασία εμπλέκονται πολλαπλές συνιστώσες, που προέρχονται τ σο απ το χώρο καθορισμο της πολιτικής θεματολογίας, με άμεσες συνέπειες και στη διαμ ρφωση της μεντιακής ατζέντας, σο και απ το χώρο διαμ ρφωσης στρατηγικών επικοινωνίας των πηγών και των εκδοτικών κατευθ νσεων. λο αυτ το πλέγμα των παραμέτρων συνιστά το ερμηνευτικ πλαίσιο απ δοσης εν ς γεγον τος απ τον δημοσιογραφικ λ γο με έναν συγκεκριμένο τρ πο εκφοράς που διαφοροποιείται εμφανώς απ ένα άλλο ερμηνευτικ πλαίσιο, το οποίο προφανώς θα απέδιδε μια άλλη απ χρωση στο λ γο εκφοράς. Επιπροσθέτως, ένα θέμα άξιο προσοχής είναι αυτ που αφορά τον ίδιο τον αναγνώστη απέναντι στο μήνυμα πρ σληψης. Αποδίδοντας έτσι στον αναγνώστη έναν ενεργητικ ρ λο, «αυτ ς συντελεί στην παραγωγή του νοήματος, μεταφέροντας στο κείμενο τις εμπειρίες, τις

5 KΕΦΑΛΑΙΟ 1 EΠIKOINΩNIAKH ΔIAΣTAΣH ANAΛYΣHΣ ΓEΓONOTOΣ 27 στάσεις και τις ευαισθησίες του» 6. Η επικοινωνιακή δράση έτσι προσλαμβάνει, σον αφορά τη νοηματοδ τηση εν ς γεγον τος, έναν ιδιαιτέρως πολυδιάστατο χαρακτήρα, που λοι οι παράγοντες που εμπλέκονται στην υλοποίησή της παρεμβαίνουν με τον έναν ή τον άλλο τρ πο στην κατασκευή νοήματος. Η αποκωδικοποίηση λοιπ ν που λαμβάνει χώρα στο επίπεδο της πρ σληψης και της απ δοσης νοήματος απ τον αναγνώστη καθίσταται μια καθαρά ενεργητική και δημιουργική πράξη, εφ σον λοι οι παράγοντες του επικοινωνιακο γίγνεσθαι διαδραματίζουν πρωτε οντα ρ λο. Ειδικ τερα ο αναγνώστης με την ερμηνεία που αποδίδει στο αφηγο μενο γεγον ς ιδιοποιείται το προσλαμβαν μενο γεγον ς, διαγράφοντας βήματα για τη διαμ ρφωση μιας συλλογικής κουλτο ρας μέσα απ την αποκρυστάλλωση της ιδιαίτερης προσωπικής του μνήμης, σκιαγραφώντας παράλληλα την ταυτ τητά του 7 ως ανθρώπινη ιδιαιτερ τητα αλλά και ως κοινωνική οντ τητα. Τα μέσα επικοινωνίας λειτουργο ν έτσι χι μ νον ως χώροι μετάδοσης και κυκλοφορίας πληροφοριών και ευρ τερα μηνυμάτων αλλά συνιστο ν παράλληλα συμβολικές υποστάσεις και ταυτ τητες που βρίσκουν έκφραση στον δημ σιο χώρο 8 μέσα απ διαδικασίες θέασης, αναπαραστάσεων και αναγνώρισης, που ως είναι αυτον ητο εμπλέκεται και η προσωπικ τητα του κάθε δρώντος σε μια αέναη συνδιαλλαγή. Η νοηματοδ τηση σε μια επικοινωνιακή πρακτική ενέχει λοιπ ν κοινωνικές αλλά και ιδιαίτερες-προσωπικές διαστάσεις αποδίδοντας ιστορικ τητα και χρονικ τητα καθώς και συμβολική διαμ ρφωση στην ιδιαιτερ τητα του καθεν ς. Τα μέσα επικοινωνίας συντελο ν μ αυτ ν τον τρ πο στην κατασκευή του κοινωνικο δεσμο και της κοινωνικής και πολιτισμικής μνήμης αλλά ταυτοχρ νως συντελο ν και στην απ κτηση προσωπικής μνήμης. Το θέμα της μνήμης, πως αυτή γίνεται αντιληπτή μέσα απ διεργασίες των μέσων επικοινωνίας, σχετίζεται με θέματα κοινωνικ τητας, διαμ ρφωσης κουλτο ρας αλλά και συνέχισης της προσωπικής παρ- 6. Βλ. J. FISKE, Εισαγωγή στην Επικοινωνία, Επικοινωνία και Κουλτο ρα, Αθήνα, 1992, σ Βλ. Μ. ΨΥΛΛΑ, «Δημ σιος χώρος και επικοινωνία: σχέση Κράτους-Πολιτών», Βήμα Διεθνών Σχέσεων, 7, 1998, σσ Βλ. στο B. LAMIZET, Sémiotique de l événement, Lavoisier, hermès-science publications, Paris, 2006, το κεφάλαιο 15, «Evénement et identité», σσ

6 28 MEΘOΔOΛOΓIA THΣ ANAΛYΣHΣ ENOΣ ΓEΓONOTOΣ AΠO TON ENTYΠO ΛOΓO ξής μας διαμέσου των αλληλοσυνδέσεων των προσωπικών εμπειριών και των κοινωνικών εντάξεων και παραδοχών του καθεν ς μας. Το διαμεσολαβημένο γεγον ς διαφαίνεται έτσι ως μια διαλεκτική ανάμεσα στην προσωπική εμπειρία και μια συλλογική διεργασία αναπαράστασης. Η ιδιωτική σφαίρα εμφανίζεται σε συνεχή διάλογο με τον δημ σιο χώρο, εφ σον η νοηματοδ τηση των λ γων και των πράξεων λαμβάνει υπ σταση, δηλαδή υλοποιείται, στο πλαίσιο μιας κουλτο ρας η οποία αποδίδει εξάλλου ν ημα στο λ γο, ενώ παράλληλα λαμβάνει υπ ψη μια πολυμορφία στοιχείων τοποθετημένων μέσα στο χώρο και γίνεται αντιληπτή ως μια σχέση σε συνεχή αλληλ δραση, ή ως μια μορφή διαλογικών σχέσεων που η νοηματοδ τηση κατέχει κεντρική θέση, κατ αναλογία με τη θεώρηση της J. Kristeva για τη διακειμενικ τητα (intertextualité) 9. Το διαμεσολαβημένο γεγον ς λειτουργεί λοιπ ν στο πλαίσιο μιας επικοινωνιακής κατάστασης που λοι οι μετέχοντες υλοποιο ν μια πολυφωνική δράση. Μέσω έτσι της αφήγησης και της ερμηνείας, το γεγον ς γίνεται λ γος που εγγράφεται στη μνήμη, αποκτά επικοινωνιακή διάσταση και ιστορικ τητα, συνδέεται με άλλα γεγον τα και αναπαριστάνει με συμβολικ τρ πο αξίες, ιδέες και κουλτο ρα. Στο σημείο αυτ αξίζει ν αναφερθεί και το θέμα της απ στασης απ ένα γεγον ς που σχετίζεται άμεσα με τη μνήμη σχετικά με αυτ το γεγον ς. Είναι αυτον ητο τι ένα γεγον ς εγγράφεται στη μνήμη εφ σον αποτελεί αντικείμενο αναγνώρισης και αντικείμενο νοηματοδ τησης. πως υπογραμμίζει και ο B. Lamizet, «η απ σταση απ ένα γεγον ς μέσα στην ιστορία θέτει το ερώτημα των ορίων της μνήμης: το γεγον ς ενδέχεται να σταματήσει μια ημέρα να είναι αντικείμενο ερμηνείας. Το γεγον ς δεν είναι παρ ν στη μνήμη μας παρά μ νο ταν κατέχει ένα ν ημα» 10. Εν κατακλείδι, το αφηγο μενο γεγον ς στον γραπτ τ πο μέσω της διαμεσολάβησης της αναπαράστασής του, διαδραματίζει συμβολικ ρ λο που εγγράφεται στη μνήμη, ενώ παράλληλα συντελεί στην κοινωνικ τητα και την πολιτικ τητα εφ σον συνιστά σε μεγάλο βαθμ έναν καταλυτικ παράγοντα στη διαμ ρφωση του δημ σιου χώ- 9. Βλ. J. KRISTEVA, Σημειωτική - Recherches pour une sémanalyse, Editions du Seuil, Paris, 1969, σσ Β. LAMIZET, Sémiotique de l événement,.π., σ. 199.

7 KΕΦΑΛΑΙΟ 1 EΠIKOINΩNIAKH ΔIAΣTAΣH ANAΛYΣHΣ ΓEΓONOTOΣ 29 ρου και την πολιτισμική ταυτ τητα 11. Το γεγον ς που αποτελεί αντικείμενο αφήγησης στα μέσα επικοινωνίας και δη στον γραπτ τ πο λαμβάνει έτσι την υπ σταση εν ς λ γου με χωρικ τητα, χρονικ τητα και ιστορικ τητα, εγγράφεται στις γλωσσολογικές μορφές και λογικές της επικοινωνίας και της πληροφ ρησης, ενώ αποκτά υπ σταση μ νο μέσα στο πλαίσιο παραγωγής και πρ σληψης στο περιβάλλον και τις συνθήκες που του επιτρέπουν να νοηματοδοτείται και να προσλαμβάνει σημασία. Απ τη στιγμή λοιπ ν που το γεγον ς λειτουργεί ως λ γος αποκτά διαμέσου εν ς πλέγματος σχέσεων, διαντιδράσεων και διαδραστικ τητας επικοινωνιακή διάσταση που τοποθετεί το γεγον ς-λ γος, σε επικοινωνιακές συνθήκες, το εντάσσει στο χώρο και το χρ νο, του αποδίδει μνήμη καθώς και ιστορικ τητα. Στο πλαίσιο λοιπ ν του πολυδιάστατου χαρακτήρα της επικοινωνιακής πράξης, της πολ μορφης υπ στασης του δημ σιου χώρου, της σ γκλισης δημ σιου και ιδιωτικο, το διαμεσολαβημένο γεγον ς ως ένας ιδιαίτερος λ γος αναδεικν ει παραμέτρους που σχετίζονται με τον συμβολικ χαρακτήρα 12 της αφήγησης εν ς λ γου που διαμεσολαβείται υιοθετώντας γλωσσικές μορφές για την εκφορά του και διαγράφοντας μ αυτ ν τον τρ πο μια επικοινωνιακή χρονικ τητα. Η συμβολική ταυτοποίηση εν ς διαμεσολαβημένου γεγον τος υλοποιείται μ νον μέσω της αφήγησης απ τον παραγωγ και της πρ σληψης απ τον αναγνώστη. Μ νο μέσα απ αυτή την επικοινωνιακή ροή διαμορφώνεται η πολιτισμική ταυτ τητα ενώ παράλληλα σχηματοποιο νται οι συνθήκες για την κατασκευή του δημ σιου χώρου. Η γνώση του γεγον τος, η δημοσιοποίησή του, συντελεί κατά κάποιο τρ πο στο να αποδίδει πολιτικ χαρακτήρα στον δημ σιο χώρο, εφ σον μια σειρά απ δρώντες εμπλέκονται στην κατασκευή εν ς γεγον τος αποδίδοντας πολιτική χροιά στην αφηγηματολογία αυτο του γεγον τος. Στο σημείο αυτ ιδιαίτερο ενδιαφέρον κατέχει ο τονισμ ς της πα- 11. Υπενθυμίζεται η χαμπερμασιανή θεώρηση του δημ σιου χώρου για τον σημαντικ ρ λο της γραφής τον 18ο αιώνα στη διαμεσολάβηση και δημοσιοποίηση εν ς γεγον τος καθώς και στην καταν ηση της ιστορίας και της πολιτικής διαμεσολάβησης. Βλ. J.HABERMAS, L espace public - Archéologie de la publicité comme dimension constitutive de la société bourgeoise, Payot, Paris, 5η έκδοση αναθεωρημένη, Για τον συμβολικ χαρακτήρα των μέσων επικοινωνίας βλέπε M. COMAN, Pour une anthropologie des medias,presses Universitaires de Grenoble, Grenoble, 2003, κυρίως το κεφάλαιο «Un espace public symbolique», σσ

8 30 MEΘOΔOΛOΓIA THΣ ANAΛYΣHΣ ENOΣ ΓEΓONOTOΣ AΠO TON ENTYΠO ΛOΓO ραδοχής παρξης πολλαπλών δημ σιων χώρων στο πλαίσιο των νέων ποικίλων μορφών κοινωνικής επικοινωνίας 13 ή κατ αναλογία με την αναθεωρημένη χαμπερμασιανή προσέγγιση, η αναγνώριση της παρξης αυτ νομων δημ σιων χώρων ελάχιστα θεσμοθετημένων που ανοίγονται «σε νέους επικοινωνιακο ς χώρους» μέσα στο πλαίσιο των σημερινών κοινωνιών, που γίνεται αποδεκτή η παρξη εν ς «κοινο ευρέως διαφοροποιημένου» 14. Σ αυτ το πλαίσιο επανεξέτασης του δημ σιου χώρου η έμφαση δίνεται στον καταλυτικ ρ λο των μέσων επικοινωνίας στην κατασκευή πολλαπλών δημ σιων χώρων «[ ] τα μέσα επικοινωνίας δημιουργο ν, μεταφέρουν σε πρώτο πλάνο, κατασκευάζουν και επιβάλλουν πολλαπλο ς δημ σιους χώρους που ανταποκρίνονται σε πολλαπλο ς μηχανισμο ς επικοινωνίας και σε πολλαπλές πολιτισμικές και κοινωνικές ταυτ τητες». Στην περίπτωση αυτή, «τα μέσα επικοινωνίας εμφανίζονται ως φορείς κατασκευής νοήματος και διαπραγμάτευσης διαφορετικών αναπαραστάσεων του κ σμου» Βλέπε τη συνεισφορά του B. MIEGE στο La société conquise par la communication, PUG, Grenoble, 1989 και ιδιαιτέρως τα κεφάλαια 4 και 5 με τίτλο «L espace public: 30 ans après», σσ Βλ. J. HABERMAS,«L espace public: 30 ans après», Quaderni, 18, 1992, σσ Βλ. επίσης Μ. ΨΥΛΛΑ, Η πολιτική ως δράση και λ γος, Ù appleˆı Ùˆ - Γ. Δαρδαν ς, 2003, σσ M. COMAN, Pour une anthropologie des medias,.π., σσ

9 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 H μεθοδολογική διάσταση στην ανάλυση εν ς γεγον τος ΣΤΟ ΠΛΑIΣΙΟ ΤΗΣ ΔΙΑΔΡΑΣΤΙΚOΤΗΤΑΣ ΤΩΝ ΜEΣΩΝ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝIΑΣ με την κοινωνία και τον πολιτικ χώρο, αποδεχ μαστε τι ο λ γος που εκφέρεται απ τον γραπτ τ πο είναι πρωτίστως αφηγηματικ ς με συμβολικ χαρακτήρα και τι οι δρώντες της επικοινωνιακής πράξης, τ σο στο επίπεδο της παραγωγής σο και σε αυτ της ανάγνωσης, συνιστο ν ενεργά μέλη στην απ δοση και την ερμηνεία εν ς γεγον τος. Ενδιαφέρον έχει να αναφερθεί, στο επίπεδο ειδικ τερα της ανάλυσης εν ς λ γου, κατ αναλογία με τον E. Veron, τι «ο αναλυτής εν ς λ γου ενδέχεται να ενδιαφερθεί είτε για τις συνθήκες παραγωγής εν ς μεμονωμένου λ γου ή μιας κατηγορίας λ γων είτε για τις αναγνώσεις των οποίων ένας λ γος είναι το αντικείμενο, δηλαδή για τις επιδράσεις του. Θα λέγαμε αναλογικά τι ενδιαφέρεται για τη γραμματική παραγωγής (grammaire de production) στην πρώτη περίπτωση και για μία ή πολλές γραμματικές αναγνώρισης (grammaire de reconnaissance) στη δε τερη. Μπορεί και να ενδιαφερθεί και για τα δ ο, δηλαδή να ενδιαφερθεί πράγματι για λη τη διαδικασία ροής εν ς λ γου» 16. Στη βάση των παραπάνω συλλογισμών, σ μφωνα με τους οποίους θεωρείται εξίσου ενεργητικ ς και εποικοδομητικ ς στην κατασκευή εν ς γεγον τος, τ σο ο ρ λος του παραγωγο εν ς μην ματος σε σχέση με την απ δοση του γεγον τος σο και ο ρ λος του αναγνώστη σε 16. E. VÉRON, «Dictionnaire des idées non reçues», Connexions, 27, 1979, σ