Ο ι ο ν ε ί... Κ ρατούμενος

Transcript

1 OIONEI KRATOUMENOS 17_Layout 1 1/24/14 1:25 PM Page 1 Ο ι ο ν ε ί... Κ ρατούμενος ΑΥΛΩΝΑΣ 04 Κωδικός: ΤΡΙΜΗΝΗ ΕΚΔΟΣΗ ΤΟΥ ΣΥΛΛΟΓΟΥ ΥΠΑΛΛΗΛΩΝ ΕΙΔΙΚΟΥ ΚΑΤΑΣΤΗΜΑΤΟΣ ΚΡΑΤΗΣΗΣ ΝΕΩΝ ΑΥΛΩΝΑ (ΕΚΚΝΑ) ΣΥΛΛΟΓΩΝ ΥΠΑΛΛΗΛΩΝ ΣΥΓΚΡΟΤΗΜΑΤΟΣ ΚΟΡΥΔΑΛΛΟΥ ΜΕ ΤΗΝ ΣΤΗΡΙΞΗ ΤΗΣ ΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑΣ ΣΩΦΡΟΝΙΣΤΙΚΩΝ ΥΠΑΛΛΗΛΩΝ ΕΛΛΑΔΑΣ (ΟΣΥΕ) ΕΔΡΑ: ΑΥΛΩΝΑ ΑΤΤΙΚΗΣ Τ.Κ ΤΗΛ./FAX: osye@otenet.gr, Αρ. φύλλου 17 Τίποτα δεν είναι τυχαίο... Με αφορμή το τελευταίο περιστατικό στο Κ.Κ. Κορυδαλλού και την απόδραση μέσω τακτικής αδείας ενός κρατουμένου, πολλοί είναι αυτοί που φρόντισαν εντέχνως να ασελγήσουν σε δύο συνήθεις ύποπτους, οι οποίοι μάλιστα τα τελευταία χρόνια σφυροκοπούνται ανελέητα, κάθε φορά που οι φυλακές βρίσκονται στην επικαιρότητα. Ο πρώτος ύποπτος είναι η εναπομείνασα θεσμική κατάκτηση εργαζομένων και κρατουμένων και ένας θεσμός της Πολιτείας που λειτουργεί επιτυχημένα μέσα στις φυλακές. Οι άδειες των κρατουμένων, οι οποίες, για να μην ξεχνιόμαστε, στοχεύουν στη σταδιακή προσαρμογή του κρατουμένου στην κοινωνία. Και παρά το γεγονός ότι αυτή η στόχευση ούτε καν αναφέρθηκε από τους διάφορους τηλεκριτικούς και τις άσχετες τηλεπερσόνες, τουλάχιστον θα έπρεπε να αναγνωριστεί το στατιστικό γεγονός ότι το 98% αυτών που λαμβάνουν άδεια, γυρνάνε πίσω στη φυλακή. Με βαριά καρδιά βέβαια, αλλά επιστρέφουν. Ο δεύτερος ύποπτος που ξανά σφυροκοπήθηκε είναι οι σωφρονιστικοί υπάλληλοι. Η αλήθεια είναι ότι μετά από μια βουτιά στην πισίνα και ένα τσιμπούσι στο barbeque, πάντα παραμονή πρωτοχρονιάς κάνουμε ένα ρεβεγιόν. Η συνειδητή προσπάθεια να μας παρουσιάσουν ως ένα τσούρμο ατάκτων θα πέσει στο κενό. Οποιοδήποτε υποχθόνιο σχέδιο και αν έχει καταστρωθεί και στοχεύει σε διάφορες «ιδιωτικές πρωτοβουλίες», θα βρει ισχυρή αντίδραση. Ακολουθεί το δελτίο τύπου της Ομοσπονδίας και αναμένουμε τη δικαίωση των διωκόμενων συναδέλφων μας και την επανατοποθέτησή τους στη δουλειά τους. Ο Θεραπευτικός Κήπος του Ψυχιατρείου Κρατουμένων Κορυδαλλού (Ψ.Κ.Κ.) (Μια μελέτη για τον κήπο του Ψ.Κ.Κ. και τις ευεργετικές του ιδιότητες) Έρευνα - Παρουσίαση: Βασίλης Δούλος (Σωφρονιστικός Υπάλληλος - Αντιπρόεδρος Σωματείου Εργαζομένων Ψυχιατρείου Κρατουμένων Κορυδαλλού) * Οι φωτογραφίες του κήπου του Ψυχιατρείου Κρατουμένων Κορυδαλλού λήφθηκαν κατόπιν εγκρίσεως της Διευθύντριας και του Αρχιφύλακα του Ψ.Κ.Κ., κυρίας Γέρου Κωνσταντίνας και κυρίου Αραβαντινού Αντώνη αντίστοιχα. * Η φωτογραφία του κήπου της Δικαστικής Φυλακής Κορυδαλλού λήφθηκε κατόπιν αδείας από τον Πρόεδρο του Σωματείου Εργαζομένων της Δ.Φ.Κ. κύριο Οικονομάκη Μάριο. * Ευχαριστώ τον συνάδελφο και μεταφραστή Βαρβατάκο Νικόλαο για τη βοήθειά του σε θέματα γλωσσικής επιμέλειας και μετάφρασης κειμένων. Σκοπός της εργασίας αυτής είναι να αναδείξει τον θεραπευτικό ρόλο των κήπων και να τονίσει την ευεργετική επίδραση του κήπου του Ψυχιατρείου Κρατουμένων Κορυδαλλού (Ψ.Κ.Κ.) στην ψυχική και σωματική υγεία των κρατουμένων και των υπαλλήλων του. Έτσι, η μελέτη αυτή ξεκινά με την παρουσίαση του Ψ.Κ.Κ. και του θεραπευτικού του κήπου και συνεχίζεται με την παράθεση επιστημονικών μελετών που αναφέρονται στις θεραπευτικές ιδιότητες των κήπων σε νοσηλευτικά ιδρύματα και φυλακές. Παρουσιάζεται επίσης το πόρισμα του τεχνικού κλιμακίου του Υπουργείου Δικαιοσύνης, Διαφάνειας και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων μετά την επιτόπια αυτοψία που πραγματοποίησε στον εξωτερικό προαύλιο χώρο του Ψ.Κ.Κ., καθώς και οι πρωτοβουλίες της Διεύθυνσης του Ψ.Κ.Κ. μέσα από τα ελληνικά και διεθνή κείμενα σωφρονιστικής πολιτικής. Τέλος, η εργασία αυτή ολοκληρώνεται με μια φωτογραφία από τον κήπο της Δικαστικής Φυλακής Κορυδαλλού και με παραδείγματα θεραπευτικών κήπων σε φυλακές της Αγγλίας, της Ουαλίας και των Ηνωμένων Πολιτειών Αμερικής. (Συνέχεια στην 4η σελ.)

2 OIONEI KRATOUMENOS 17_Layout 1 1/24/14 1:25 PM Page 2 2 κρατούμενος Διαβάστε 2 Λυπάμαι...σελ. 2 2 Η ετερογονία του σκοπού...σελ. 3 2 Ο θεραπευτικός κήπος του Ψυχιατρείου Κρατουμένων Κορυδαλλού (Ψ.Κ.Κ.)...σελ. 1, STOP...σελ Ελληνικές φυλακές. Το εξπρές της εγκατάλειψης...σελ Η εργασία στη φυλακή: τι είδους εργασία είναι;...σελ Το σωφρονιστικό σύστημα της Νορβηγίας...σελ Εντέχνως...σελ Ο Βλαστός η θανατική ποινή και λοιποί ποώδεις βλαστοί...σελ «Υπαλλούμενος Κράτηλος» οιονεί ελεύθεροι μέσω της τέχνης..σελ Η Λέσχη Ανάγνωσης Κρατουμένων Κορυδαλλού: Ένα «πείραμα» γνωριμίας με την ελευθερία του λόγου και της τέχνης στη φυλακή...σελ Σε μια χρονική συγκυρία όπου η καταστολή φαίνεται να κυριαρχεί, εμείς επιμένουμε στην Πρόληψη!...σελ. 20 Κρατούμενος Τρίμηνη έκδοση του Συλλόγου Υπαλλήλων Ειδικού Καταστήματος Κράτησης Νέων Αυλώνα και Συλλόγων Υπαλλήλων Συγκροτήματος Κορυδαλλού με τη στήριξη της Ομοσπονδίας Σωφρονιστικών Υπαλλήλων Ελλάδος (ΟΣΥΕ) Έδρα: Αυλώνα Αττικής Τ.Κ ΤΗΛ./FAX: osye@otenet.gr ΕΚΔΟΤΕΣ-ΔΙΕΥΘΥΝΤΕΣ Λαμπρόπουλος Κων/νος Καρακίτσος Σπυρίδων (Πρόεδρος ΟΣΥΕ) ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΗ ΟΜΑΔΑ: Αραβαντινός Αντώνης, Λαμπρόπουλος Κων/νος, Καρακίτσος Σπυρίδων, Μπισμπίκης Βασίλης, Βαρβατάκος Νίκος, Οικονομάκης Μάριος, Δούλος Βασίλης, Κογεράκης Μανώλης ΔΙΟΡΘΩΣΗ - ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΚΕΙΜΕΝΩΝ: Βαρβατάκος Νίκος ΕΠΙΛΟΓΗ - ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΕΙΚΟΝΩΝ: Δούλος Βασίλης * Τα άρθρα δεν εκφράζουν υποχρεωτικά τις απόψεις της εφημερίδας. Κάθε άρθρο πρέπει να είναι ενυπόγραφο, εκτός αυτών που προέρχονται από νυν κρατουμένους, υπό την προϋπόθεση ότι αναφέρουν από ποιο κατάστημα κράτησης προέρχονται. Ηλεκτρονική Σελιδοποίηση - Εκτύπωση: Εκδόσεις - Γραφικές Τέχνες Καρπούζη Αριστέα & Υιοί Ο.Ε. Θεοδοσίου 23 Ίλιον τηλ.-fax: & karpouzi@otenet.gr Προσκλητήρια ανακοίνωση Το σύνολο των τευχών της εφημερίδας «Κρατούμενος», από την αρχή της έκδοσής της μέχρι σήμερα, διατίθεται σε ηλεκτρονική μορφή στον διαδικτυακό τόπο της Ομοσπονδίας Σωφρονιστικών Υπαλλήλων Ελλάδος ( php), καθώς και στον διαδικτυακό τόπο του Σωματείου Εργαζομένων Καταστήματος Κράτησης Κορυδαλλού ( Οι εκδότες και τα μέλη της Συντακτικής Ομάδας του «Κρατουμένου», αποδίδοντας ιδιαίτερη σημασία στις έννοιες της επικοινωνίας και της συμμετοχής και επιθυμώντας την υγιή και εποικοδομητική ανατροφοδότηση, προσκαλούν τους αναγνώστες και τις αναγνώστριες να καταθέσουν τις απόψεις, την κριτική, τα σχόλια ή και άρθρα τους προς δημοσίευση, αποστέλλοντάς τα στην Ομοσπονδία Σωφρονιστικών Υπαλλήλων Ελλάδος (ΟΣΥΕ) με έναν από τους κάτωθι τρόπους: α) Ταχυδρομικά, στη διεύθυνση: Σολωμού 2, Κορυδαλλός, Τ.Κ , Τ.Θ , β) Μέσω τηλεομοιότυπου (fax): , γ) Μέσω ηλεκτρονικού ταχυδρομείου ( ): osye@otenet.gr Η Συντακτική Ομάδα Λυπάμαι τους ανθρώπους που ανόητα και χωρίς όφελος θυσιάζονται και υποφέρουν για χάρη κάποιου πολιτικού εξουσιαστή ιδιοτελούς και σάπιου ή κάποιας κούφιας ιδέας. Δεν λυπάμαι καθόλου εκείνους που μένουν αμετακίνητοι σε μια προσωπική τους θέση όταν η περηφάνεια τους δεν τους επιτρέπει να την εγκαταλείψουν. Λυπάμαι τους ανθρώπους που ανόητα και χαζά θυσιάζονται, υποφέρουν και παθιάζονται αρνητικά για χάρη κάποιου πολιτικού ή κάποιας κούφιας ή ξεπερασμένης ιδέας. Δεν λυπάμαι καθόλου εκείνους που από ψυχικό προσωπικό δεσμό θυσιάζονται και θυσιάζουν τα πάντα και υποφέρουν για μια άλλη ανθρώπινη ύπαρξη. Λυπάμαι τους ανθρώπους που υπηρετούν φανατικά μια ιδέα. Τους λυπάμαι όχι για την ίδια την ιδέα τους, που μπορεί να είναι οποιαδήποτε, αλλά γιατί δεν μπορούν να διερωτηθούν για την αξία της και δεν αμφιβάλλουν γι αυτήν ποτέ. Δεν λυπάμαι όσους δείχνουν την ίδια προσήλωση και τον ίδιο φανατισμό ακόμα και όταν αμφιβάλλουν γι αυτήν, αφού αυτή η αμφιβολία περνάει στο μυαλό τους και στην ψυχή τους και δεν μένει ένστικτο. Λυπάμαι τους ανθρώπους που βγάζουν ωραίους λόγους, μοιράζουν ωραία χαμόγελα, λένε ωραίες σκέψεις, γιατί όλα αυτά είναι τα μόνα ωραία πράγματα της ζωής τους. Δεν λυπάμαι όμως τους ανθρώπους που τίποτε δεν μπορούν να πουν ή να γράψουν ωραία, αλλά έχουν κάνει έστω μία πράξη που είναι ωραία. Λυπάμαι τους ανθρώπους τους κόλακες, γλείφτες και εμποράκους που πουλάνε τον εαυτό τους καθημερινά σε κάθε δήθεν ισχυρό για ένα κάποιο αντάλλαγμα. Δεν λυπάμαι τους ανθρώπους που βρίσκοντας τέτοιους χαμαιλέοντες μπροστά τους ΛΥΠΑΜΑΙ... Του Τάσου Κουτσοδημητρόπουλου τους μεταχειρίζονται συνειδητά σαν κλόουν και παλιάτσους. Λυπάμαι για όσους κάνουν συστηματικό εμπόριο ελπίδων με το ψέμα, εντάσσοντάς το σε ένα ιδεολογικό πολιτικό σύστημα που πολεμάει δήθεν το ψέμα. Δεν λυπάμαι τους ανθρώπους που από ανάγκη επιβίωσης λέγουν ένα κάποιο ψέμα για να γλυτώσουν οι ίδιοι. Λυπάμαι τους έξυπνους που δεν είναι τόσο έξυπνοι όσο νομίζουν. Στη συντριπτική τους πλειοψηφία οι φρικαλεότητες της ανθρώπινης ιστορίας διαπράχθηκαν από έξυπνους που νόμιζαν ότι ήταν έξυπνοι. Δεν λυπάμαι τους μη έξυπνους γιατί δεν έχουν τη συναίσθηση της βλακείας τους. Αν οι μη έξυπνοι ήθελαν να καταστρέψουν την ανθρωπότητα, θα άρπαζαν ένα τούβλο και θα άρχιζαν να σπάνε κεφάλια, ενώ οι «έξυπνοι» κατασκευάζουν πυρηνικά όπλα και συστήματα παρακολούθησης. Λυπάμαι για τις γενιές που τερματίζουν την πορεία τους ως αποτυχημένες, προδομένες από ιδέες, πρόσωπα και λογικές. Δεν λυπάμαι όμως τις γενιές που τώρα αρχίζουν την πορεία τους, γιατί είναι πλούσιες από παραδείγματα για αποφυγή, γιατί το μυαλό τους, αθώο και αγνό, έχει την ικανότητα τώρα πια να βλέπει και να κρίνει. Λυπάμαι αυτούς που πεθαίνουν μέσα στην άγνοια. Δεν λυπάμαι όμως αυτούς που πεθαίνουν έχοντας μάθει γιατί έζησαν. Λυπάμαι αυτούς που είναι στην κορυφή, γιατί η μανία των στοιχείων της φύσης ξεσπά πάντα στις ψηλότερες κορυφές, και ο λαός είναι και αυτός ένα από τα στοιχεία της φύσης. Δεν λυπάμαι όμως αυτούς που φτάνουν στην κορυφή σπρωγμένοι από τον λαό.

3 OIONEI KRATOUMENOS 17_Layout 1 1/24/14 1:25 PM Page 3 κρατούμενος 3 Αν για κάποιο λόγο πρέπει να πανηγυρίσουμε σχετικά με τον χαρακτηρισμό και την εξάρθρωση της «εγκληματικής οργάνωσης» Χρυσής Αυγής, αν λέω, αυτός δεν μπορεί να είναι άλλος παρά μόνο ο τρόπος με τον οποίο τα ΜΜΕ παρουσίασαν στο σύνολό τους τα γεγονότα αυτά. Πρόκειται για την απόλυτη και αποστομωτική απάντηση στους διάφορους αμφισβητίες, σπουδαιοφανείς, ψευτοδιανοούμενους που χρόνια τώρα όχι απλά αμφισβητούν διάφορα ιστορικά γεγονότα αλλά και αυτήν ακόμα την ιστορική ύπαρξη και συνέχεια του Έθνους μας. Από όποια πλευρά και αν κοιτάξουμε την ιστορία μας, αυτό που διαχρονικά μας διακρίνει ως έθνος είναι: Η μέγιστη υπερβολή, η αμφισβήτηση και η διακωμώδηση των πάντων. Ε λοιπόν, με αυτόν ακριβώς τον τρόπο αντιμετωπίστηκαν το φαινόμενο Χρυσή Αυγή και οι εξελίξεις γύρω από αυτήν. Ό,τι και αν μας έλειπε από αυτά τα τρία, υπερβολή, αμφισβήτηση, διακωμώδηση, θα μπορούσε να θεωρηθεί διακοπή της Ιστορικής μας συνέχειας και θα δικαίωνε τους Φεντεράλ Εθνοαρνητές Κυβερνώντες. Τώρα για το ποια από τα τρία αυτά χαρακτηριστικά και σε ποια πλευρά πρέπει να καταλογιστούν, είναι σαφέστατα υποκειμενικό. Η προσωπική μου άποψη είναι ότι και τα τρία, άλλο λιγότερο και άλλο περισσότερο, πρέπει να καταλογιστούν σε όλες τις πλευρές. Ως χώρα έχουμε ήδη διανύσει τη μισή απόσταση στο «πράσινο μίλι»-μνημόνιο στο οποίο μας έβαλαν να βαδίσουμε. Κάποιοι όμως κάνουν ότι αγνοούν τι υπάρχει στο τέλος αυτής της διαδρομής του «πράσινου μιλίου» και προσπαθούν να μας πείσουν ότι τάχα στο τέλος της υπάρχει μια κολυμπήθρα στην οποία θα μας ξαναβαπτίσουν. Πώς; ΔυτικοΕυρωπαίους, ΚεντροΕυρωπαίους, κατοίκους ενός ευημερούντος Γερμανικού Λάντεν, ένας θεός ξέρει πώς, και ότι γι αυτό οφείλουμε να πανηγυρίζουμε προκαταβολικά. Στην πράξη όμως, το μεταπολιτευτικό σκηνικό, κυρίως αυτό μετά του 1996 με τα ίδια σχεδόν μέχρι σήμερα πρόσωπα που αποτελούν τη συνέχειά του, ευελπιστούν στον φόβο του λαού να διαμορφώσουν μια φοβική κολυμπήθρα, ώστε να ξεπλύνουν σε αυτήν τις κλεφτοπροδοτικές τους αμαρτίες και να παρουσιαστούν ως απενοχοποιημένοι, νέοι, δήθεν σωτήρες. Όταν όμως οι αποδεδειγμένα και αποκλειστικά υπεύθυνοι για την κατάσταση της χώρας, επιχειρούν και εν πολλοίς στη βάση των παλαιών συστημικών αξιών και αντιλήψεών τους, να διαμορφώσουν ένα «νέο ενιαίο μέτωπο σωτηρίας και συστημικής δράσης» που θα μας βγάλει υποτίθεται από το αδιέξοδο, τότε όπως και αν το πουν αυτό, δημοκρατικό, συνταγματικό ή οτιδήποτε άλλο τόξο, είναι μαθηματικώς βέβαιο ότι ψεύδονται και ότι θα αποτύχουν. Όταν ο λαός, οργισμένος για τη μοίρα που του επιφύλαξαν, θέλει με οποιονδήποτε τρόπο να τιμωρήσει τη συστημική δράση, τότε στη λογική «ο εχθρός του εχθρού μου φίλος μου» θα στηρίξει ή θα ανεχθεί οποιαδήποτε Χρυσή, Ασημένια ή Χάλκινη αντισυστηματική δράση (αντίδραση) και με οποιονδήποτε δυστυχώς τρόπο. Ας πούμε για μια φορά την αλήθεια και ας Γράφει ο Αντώνης Αραβαντινός Η ΕΤΕΡΟΓΟΝΙΑ ΤΟΥ ΣΚΟΠΟΥ σκεφτούμε στοιχειωδώς λογικά, τουλάχιστον όσοι επιμένουμε να προσδιοριζόμαστε ως αριστεροί πατριώτες. Η δράση είναι αυτή που προκαλεί την αντίδραση, και για να απαντήσουμε σε αυτή μόνο ένας τρόπος υπάρχει, η βελτίωση της δράσης. Αυτή η ξεχασμένη από την αριστερά αρχή και η υπερπροβολή της ταξικότητας εις βάρος άλλων θεμάτων εθνικού περιεχομένου, είναι η αιτία της σύγχυσης του εκλογικού σώματος που σε ποσοστά 75% και πλέον μετακινείται χωρίς να ξέρει πού τελικά να πάει, πόσο και γιατί να μείνει. Παρακολουθεί την αριστερά, την πατριωτική όμως αριστερά την οποία σαφώς θα προτιμούσε, πότε άβουλη και πότε διχασμένη να σιωπά ή ακόμα χειρότερα, συμμετέχοντας σε ένα στημένο επικοινωνιακά δημόσιο διάλογο, να αυτοαναιρείται, τοποθετούμενη ενάντια σε θέσεις και αρχές που και η ίδια πιστεύει μόνο και μόνο επειδή μερικά από αυτά τα χρησιμοποιούν ή τα επικαλούνται και κάποιοι εξ ορισμού κακοί. Κάνει το λάθος να πιστεύει ότι ο κοχλασμός στη μνημονιακή κατσαρόλα που μας έβαλαν είναι πολιτικός ή οικονομικός. Όχι, είναι κάτι υπέρτερο, είναι η ανάγκη εθνικής συνέχειας, είναι απόλυτη έκφραση αγωνίας για την εκχώρηση της εθνικής κυριαρχίας, είναι κυρίως Εθνικός αυτός ο κοχλασμός. Με όλα αυτά είναι τόσο έντονη η σύγχυση στον λαό που πολλοί, και όχι αδίκως, λόγω της εγκατάλειψης των παραδοσιακών ΕΑΜΙΚΩΝ αρχών, αξιών και συνθημάτων από την αριστερά, πιστεύουν ότι η Χρυσή Αυγή μπορεί να είναι και η αριστερά της εποχής μας. Ο τρόπος δε που την αντιμετωπίζουν, στους παλαιότερους ενισχύει ακόμα περισσότερο την άποψη αυτή. Ας πούμε μια αλήθεια ακόμα. Το πρόβλημα της πατρίδος μας δεν είναι θέμα χρέους, αλλά ελλείμματος. Όχι τόσο στο ταμείο, όσο στην ηθική, στη σοβαρότητα και στην ψυχραιμία. Γι αυτόν ακριβώς τον λόγο επιμένω ότι το πρόβλημα είναι ΕΘΝΙΚΟ. Για να κερδίσει την καθοριστική για την εξέλιξη του Ελληνικού Γένους ναυμαχία της Σαλαμίνας, ο Θεμιστοκλής χρειάστηκε να πει στον Ευρυβιάδη «Πάταξον μεν, άκουσον δε». Ακούει κανείς; Για τυχόν νέο ραγιάδες, που ευελπιστώ να ξυπνήσουν, θα το πω στα γκρίκλις, στη γλώσσα τους δηλαδή: «νο μπακάρντι νο πάρτυ», «νο μάνεϋ νο χάνεϋ». Πίστευα πως είχα τελειώσει με την αποτύπωση των σκέψεών μου στο χαρτί, όταν άκουσα ξαφνικά έξω από την πόρτα του γραφείου μου έναν κρατούμενο, διαμαρτυρόμενο για κάτι που προφανώς είχε συμβεί, να φωνάζει: «Άντε ρε γαμηθείτε γαμώ την φυλακή σας γαμώ, πούστηδες και παλικάρια γίναμε μαλλιά κουβάρια εδώ μέσα». Είναι μια παλιά γνωστή έκφραση της φυλακής που τις περισσότερες από τις φορές που έχει εκστομιστεί από κάποιον κρατούμενο, οδήγησε σε μερικό ξεσηκωμό ή στάση. Βγήκα ανήσυχος έξω από το γραφείο μου και η ανησυχία μου μεγάλωσε όταν διαπίστωσα ποιος συγκεκριμένα κρατούμενος είχε χρησιμοποιήσει τα λόγια αυτά. Ήταν ο «βρώμικος Χάρη». Από ένστικτο δεν του απεύθυνα τον λόγο και κάνοντας πως δεν τον είδα και δεν τον άκουσα, απευθύνθηκα στον Υπαρχιφύλακα βάρδιας που ήταν δίπλα του και του είπα: «Άγγελε, βγάλε ρε συ από το πειθαρχείο αυτόν τον ψευτοτσαμπουκά «ταλιμπάν», που τον έχουμε ξεχάσει κανένα μήνα εκεί μέσα». Στο άκουσμα των λεγομένων μου είδα να διαμορφώνεται μια έντονη ανησυχία στο βλέμμα του «Βρώμικου Χάρη». Έκανε αμέσως μεταβολή και έφυγε χωρίς να πει λέξη. Ταυτόχρονα, ως διά μαγείας ένιωσα να φεύγει από πάνω μου και η δική μου προγενέστερη ανησυχία. Χωρίς άλλη κουβέντα, σαφώς πιο ήρεμος, ξαναμπήκα στο γραφείο μου. Πριν κλείσει η πόρτα μπήκαν μαζί μου μέσα ο Άγγελος και τρεις άλλοι υπάλληλοι που είχαν ακούσει τις φωνές και έσπευσαν για ενδεχόμενη παροχή βοήθειας. «Μπράβο Αρχιφύλακα», μου είπαν οι φύλακες, «τη γλυτώσαμε». Ο Άγγελος δεν μίλησε. Η χαρά μου ότι οι πολλοί, οι τρεις στους τέσσερεις δηλαδή, μου είπαν μπράβο και ο ένας σώπασε, μου αρκούσε για να κάτσω χαρούμενος και ικανοποιημένος στην καρέκλα μου. Οι τρεις Υπάλληλοι έφυγαν και ξαναγύρισαν στα πόστα τους. Ο Άγγελος έμεινε, «κύριε Αρχιφύλακα, συγγνώμη» μου λέει, «δεν ξέρω τι λένε οι συνάδελφοι, αλλά μήπως, ανεξάρτητα αν αυτά που ακούστηκαν τα είπε ο «Βρώμικος Χάρη», εμείς θα πρέπει να δούμε αν καταρχήν υπάρχουν, και μετά ποιοι και γιατί είναι πούστηδες, ποιοι και γιατί είναι παλικάρια;». Αυτά είπε ο Άγγελος, αμφισβήτησε δηλαδή μια δημοκρατικότατη νίκη μου (τρεις στους τέσσερεις) και αποχώρησε. Προβληματίστηκα, είναι αλήθεια, και μου ήρθαν στο μυαλό τα λόγια του συγχωρεμένου του παππού μου: «Κανείς παιδί μου δεν μπορεί να υποδείξει στον υποδηματοποιό πώς φτιάχνονται τα παπούτσια, αυτός που τα φοράει όμως ξέρει πού τον κόβουν». Από ό,τι φαίνεται, είπα μέσα μου, αυτό που κόβει και μάλιστα πολύ είναι το μυαλό του Άγγελου, σε αυτόν λοιπόν πρέπει να πάνε τα μπράβο. Θελημένα ή αθέλητα με τον προβληματισμό του με έβαλε σε ακόμα μεγαλύτερες σκέψεις. Θυμήθηκα πως ένας άλλος λαός, όταν τον ενέπλεξαν σε ένα τεράστιο ιστορικά δίλημμα, οργισμένος και αγανακτισμένος διάλεξε αντί του Ιησού τον Βαραββά. ΥΓ1: Η ετερογονία του σκοπού οδηγεί σε απρόβλεπτες εξελίξεις ΥΓ2: «Όταν το δάχτυλο έδειχνε τη Σελήνη, ο Ηλίθιος κοίταγε το δάχτυλο» ΥΓ3: Άρχισε η αντίστροφη μέτρηση; (Το ανωτέρω άρθρο δημοσιεύθηκε από τον συγγραφέα του αρχικώς στο forum διαλόγου της ιστοσελίδας της Ομοσπονδίας Σωφρονιστικών Υπαλλήλων Ελλάδος [ΟΣΥΕ] την 30η Σεπτεμβρίου 2013 [ viewtopic.php?f=2&t=219&sid=cc39921a9b2b70e2 269adea758ccf00f&start=80])

4 OIONEI KRATOUMENOS 17_Layout 1 1/24/14 1:25 PM Page 4 4 κρατούμενος Ο Θεραπευτικός Κήπος του Ψυχιατρείου Κρατουμένων Κορυδαλλού (Ψ.Κ.Κ.) (Μια μελέτη για τον κήπο του Ψ.Κ.Κ. και τις ευεργετικές του ιδιότητες) Έρευνα - Παρουσίαση: Βασίλης Δούλος (Σωφρονιστικός Υπάλληλος - Αντιπρόεδρος Σωματείου Εργαζομένων Ψυχιατρείου Κρατουμένων Κορυδαλλού) (Συνέχεια απ την 1η σελ.) Το Ψυχιατρείο Κρατουμένων Κορυδαλλού (Ψ.Κ.Κ.) Το Ψυχιατρείο Κρατουμένων Κορυδαλλού ιδρύθηκε βάσει του Αναγκαστικού Νόμου 2349/1940 «περί ιδρύσεως Ψυχιατρικού Παραρτήματος παρά τινι των εν Αθήναις Φυλακών». Κατ επιταγή του παραπάνω ιδρυτικού νόμου εκδόθηκε η υπουργική απόφαση 29150/ με την οποία ρυθμίζεται η οργάνωση και η αποστολή του ψυχιατρικού παραρτήματος. Το πρώτο ψυχιατρικό παράρτημα κρατουμένων λειτούργησε το 1944 σε χωριστή πτέρυγα των φυλακών Αβέρωφ στη λεωφόρο Αλεξάνδρας. Στη συνέχεια μεταφέρθηκε σε χωριστή πτέρυγα της φυλακής Καλλιθέας-Αθήνας και αργότερα στη φυλακή Βούρλων Πειραιά, όπου λειτούργησε αυτοτελές ψυχιατρικό τμήμα χωρίς συστέγαση με άλλο τμήμα φυλακών. Από τα Βούρλα μεταφέρθηκε το 1974 στο συγκρότημα των φυλακών Κορυδαλλού και στεγάστηκε στο κτήριο όπου στεγαζόταν το Σωφρονιστικό Κατάστημα Ανηλίκων. Το 1977 μεταφέρθηκε και στεγάζεται, μέχρι σήμερα, σε ανεξάρτητο κτήριο εντός του συγκροτήματος φυλακών Κορυδαλλού (βλ. εφημερίδα Σωφρονιστικός Υπάλληλος, Αύγουστος 1982, αρ. φύλλου 8, σελ. 3). Ο Σωφρονιστικός Κώδικας (Ν.2776/1999) διακρίνει τα καταστήματα κράτησης σε γενικά, ειδικά και θεραπευτικά. Στο άρθρο 19 4 αναφέρεται συγκεκριμένα ότι τα θεραπευτικά καταστήματα διακρίνονται σε γενικά νοσοκομεία, σε θεραπευτήρια για ψυχασθενείς και σε καταστήματα για τοξικομανείς. Έτσι λοιπόν, το Ψ.Κ.Κ. αποτελεί ένα θεραπευτικό κατάστημα το οποίο υπόκειται στις διατάξεις του Εσωτερικού Κανονισμού Λειτουργίας Γενικών Καταστημάτων Κράτησης τύπου Α και Β (υπ. απόφαση 58819/ ). Ωστόσο, ο πρόσφατος Νόμος 3772/2009 θεσπίζει την ένταξη του Ψ.Κ.Κ., καθώς και άλλων ειδικών θεραπευτικών καταστημάτων του Υπουργείου Δικαιοσύνης, στο Εθνικό Σύστημα Υγείας (Ε.Σ.Υ.) και την υπαγωγή τους στις διατάξεις του Ν. 1397/83 (περί Ε.Σ.Υ.) «όσον αφορά στη μέριμνα για τη στελέχωση με ιατρικό και νοσηλευτικό προσωπικό, την υγειονομική οργάνωση και την υλικοτεχνική υγειονομική υποδομή και εξοπλισμό». Ο Νόμος προβλέπει την έκδοση διατάγματος, μετά από πρόταση των υπουργών Οικονομίας, Υγείας και Δικαιοσύνης, το οποίο θα ρυθμίζει τα επιμέρους οργανωτικά και λειτουργικά θέματα, καθώς και κοινή υπουργική απόφαση για εσωτερικό κανονισμό λειτουργίας. Δυστυχώς, καμία από τις διαδικασίες αυτές δεν έχει μέχρι σήμερα προχωρήσει (βλ. σχετικό πόρισμα του κλιμακίου της Ειδικής Επιτροπής Ελέγχου Προστασίας των Δικαιωμάτων Ατόμων με Ψυχικές Διαταραχές). Από όλα τα παραπάνω συνάγεται ότι το Ψυχιατρείο Κρατουμένων Κορυδαλλού αποτελεί ένα θεραπευτικό κατάστημα για ψυχασθενείς κρατουμένους ως εκ τούτου, έχουν ιδιαιτέρως βαρύνουσα σημασία οποιεσδήποτε ανθρωπιστικές παρεμβάσεις πραγματοποιούνται από τη Διοίκηση του Καταστήματος, προκειμένου να αντιμετωπιστούν οι ψυχικές και σωματικές διαταραχές των κρατουμένων. Ο Θεραπευτικός Κήπος του Ψυχιατρείου Κρατουμένων Κορυδαλλού Ο θεραπευτικός κήπος του Ψ.Κ.Κ. όπως φαίνεται από την είσοδο του καταστήματος Το καλοκαίρι του 2012 τα μέσα μαζικής ενημέρωσης αναπαρήγαγαν δημοσίευμα κυριακάτικης εφημερίδας το οποίο αναφερόταν στη δήθεν ύπαρξη πισίνας και υπηρεσιών spa στο προαύλιο του Ψυχιατρείου Κρατουμένων Κορυδαλλού. Η φράση «άρτος και θεάματα» είναι η μόνη που θα μπορούσε να χαρακτηρίσει τη διάσταση που έδωσαν στο δημοσίευμα αυτό κάποιες εφημερίδες και κάποια κανάλια της τηλεόρασης, και τούτο γιατί ουδέποτε προβλήθηκε η αλήθεια των πραγμάτων, που δεν είναι άλλη από το ότι η Διοίκηση του Ψυχιατρείου Κρατουμένων Κορυδαλλού προέβη στη μετατροπή ενός ανενεργού προαύλιου χώρου από σκουπιδότοπο σε έναν πανέμορφο κήπο με θεραπευτικές ιδιότητες για τους ψυχασθενείς κρατουμένους που νοσηλεύονται σε αυτό! Η Ομοσπονδία Σωφρονιστικών Υπαλλήλων Ελλάδος (Ο.Σ.Υ.Ε.), με δελτίο τύπου που εξέδωσε στις 22/07/2012 τόνισε, μεταξύ άλλων, για τον εξωτερικό προαύλιο χώρο του Ψ.Κ.Κ. τα εξής: «Για ό,τι έχει κατασκευασθεί στο «νεκρό» προαύλιο (πρώην σκουπιδότοπος) του ψυχιατρείου, το ελληνικό δημόσιο, ο δοκιμαζόμενος λαός μας δηλαδή, δεν έχει καταβάλει ούτε ένα ευρώ! Όλα έγιναν με την εργασία των κρατουμένων-εργαζομένων, και τα λίγα χρήματα που απαιτήθηκαν για τα υλικά καταβλήθηκαν από την Ο.Σ.Υ.Ε., την πρωτοβάθμια ένωση των υπαλλήλων του ψυχιατρείου και χορηγούς. Εμείς, χωρίς, επαναλαμβάνουμε, να βάλει ούτε μία δεκάρα το δημόσιο, φτιάξαμε μια μικρογραφία χωριάτικης αυλής, με διάφορα ζώα και πτηνά κυρίως από την ελληνική πανίδα, μια ανάσα ψυχής και όχι αναψυχής. Δυστυχώς αυτός ο χώρος, ψυχής και όχι αναψυχής όπως προείπαμε, δεν είναι ακόμα προσβάσιμος στους κρατουμένους, ει μη μόνον οπτικώς. Βρίσκεται έμπροσθεν της εισόδου του καταστήματος και είναι απόλυτα οριοθετημένος με φράχτες. Παραπλεύρως από αυτόν διέρχονται οι πάσης φύσεως επισκέπτες του καταστήματος, ιατροί, δικηγόροι, άλλοι επιστήμονες, παράγοντες της δημόσιας ζωής καθώς και οι συγγενείς των κρατουμένων. Φιλοδοξία μας είναι, όταν ολοκληρώσουμε την προσπάθειά μας με την προσθήκη μιας μικρογραφίας εκκλησίας, του Παρθενώνα, μιας «κούνιας» κι ενός «μύλου», να ζητήσουμε από το Υπ. Δικαιοσύνης, και ελπίζουμε να το εγκρίνει, ο χώρος αυτός να γίνει χώρος συνάντησης για τους κρατουμένους κυρίως του α και β ορόφου, όταν θα έχουν επισκεπτήριο με τα παιδιά τους, ηλικίας κάτω των 10 ετών. Η μεγαλύτερη ανταμοιβή και έπαινος ήταν για μας τα λόγια ενός κρατουμένου, που μας είπε: Σας ευχαριστώ γι αυτό που κάνατε. Είχα να ξυπνήσω με τη λαλιά του κόκορα απ όταν ήμουνα παιδάκι. Θα συνεχίσουμε να αγωνιζόμαστε, γνωρίζοντας ότι δεν θα εισπράξουμε επαίνους, άλλωστε ό,τι καλό έγινε σ αυτή τη χώρα έγινε πάντα με πόνο ψυχής και κόστος». ( a_pisina_pdf_0dc e4a96ecc05122cda57b ed.pdf). Ο κήπος του Ψ.Κ.Κ., όπως διαμορφώθηκε μετά τις τελευταίες παρεμβάσεις σε αυτόν κατόπιν εντολής της Διεύθυντριας κ. Κωνσταντίνας Γέρου και του Αρχιφύλακα κ. Αντώνη Αραβαντινού, δεν έχει να ζηλέψει τίποτα από τους κήπους που κατασκευάζονται σε διάφορα νοσηλευτικά ιδρύματα για τη θεραπεία των ασθενών τους. Όπως θα διαπιστώσετε και εσείς από τις φωτογραφίες, η ύπαρξη πρασίνου σε συνδυασμό με το υγρό στοιχείο και την πανίδα δημιουργεί μια αρμονική εικόνα που, βλέποντάς την και μόνο οι κρατούμενοι από τα κελιά τους, ηρεμούν, και μειώνεται κατά πολύ το στρες που νιώθουν εξαιτίας του εγκλεισμού τους και των ψυχολογικών τους προβλημάτων. Η Συνεισφορά των Θεραπευτικών Κήπων στην Ψυχική και Σωματική Υγεία Εδώ και αιώνες οι κήποι έχουν συνδέσει το όνομά τους με την ηρεμία, την ομορφιά, τη χαλάρωση, την πνευματικότητα, την επαφή του ανθρώπου με τη φύση. Από την ταύτιση του κήπου με τον Παράδεισο, στον κήπο της Εδέμ και στον κήπο των Εσπερίδων, μέχρι τους κήπους των Φαραώ στην Αίγυπτο, τους κρεμαστούς κήπους της Βαβυλώνας (ένα από τα επτά θαύματα του κόσμου), τους περσικούς κήπους και τους κήπους της ανατολικής φιλοσοφίας, η φύση έπαιζε πάντα καθοριστικό ρόλο στη ζωή των ανθρώπων. Στην Αρχαία Ελλάδα οι ιεροί τόποι λατρείας των θεών περιβάλλονταν από δέντρα και φυτά τα οποία θεωρούνταν ιερά, ενώ οι φιλόσοφοι, όπως ο Πλάτων και ο Επίκουρος, αρέσκονταν να διδάσκουν σε χώρους όπου η φύση ήταν κυρίαρχη. Επίσης δεν πρέπει να λησμονούμε τα περίφημα ασκληπιεία, τα οποία ήταν χτισμένα γύρω από πανέμορφη φυσική βλάστηση και ιαματικές πηγές. Οι θεραπευτικοί κήποι υπάρχουν εδώ και αιώνες. Στην αρχαία Κίνα οι Κινέζοι έκριναν ότι ένα πιο χαλαρωτικό και αρμονικό μέρος μπορεί (Συνέχεια στην 5η σελ.)

5 OIONEI KRATOUMENOS 17_Layout 1 1/24/14 1:25 PM Page 5 κρατούμενος 5 Ο Θεραπευτικός Κήπος του Ψυχιατρείου Κρατουμένων Κορυδαλλού (Ψ.Κ.Κ.) (Μια μελέτη για τον κήπο του Ψ.Κ.Κ. και τις ευεργετικές του ιδιότητες) Έρευνα - Παρουσίαση: Βασίλης Δούλος (Σωφρονιστικός Υπάλληλος - Αντιπρόεδρος Σωματείου Εργαζομένων Ψυχιατρείου Κρατουμένων Κορυδαλλού) (Συνέχεια απ την 4η σελ.) να δημιουργηθεί με την προσεκτική τοποθέτηση λίγων λουλουδιών, φυτών και δένδρων, αφήνοντας χώρο για άλλα σημαντικά στοιχεία όπως μια στέρνα, έναν βραχόκηπο, ακόμη και ένα μικρό παρτέρι με βότανα (βλ. Γουόρινγκ, 1999: 13). Η Γεωπόνος Α.Π.Θ. και Αρχιτέκτων Τοπίου Δρ. Μαρία Γιδαράκου περιγράφει τον ορισμό και τα χαρακτηριστικά ενός θεραπευτικού κήπου ως εξής: «Οι κήποι μπορούν να είναι θεραπευτικοί με διάφορους τρόπους: μέσω της παρατήρησης, της ανάπαυσης, του περιπάτου, της ανακάλυψης ή της συμμετοχής σε διάφορες δραστηριότητες. Στόχος του θεραπευτικού κήπου είναι να επαναφέρει την ψυχική, σωματική και συναισθηματική υγεία του ατόμου και περιλαμβάνει την απαλλαγή από το άγχος και τη δυνατότητα ενός χώρου να ηρεμεί, να ανανεώνει, να αναζωογονεί, να παρέχει καταφύγιο ή να προτρέπει στην περίσκεψη... Ένα ήρεμο, ευχάριστο περιβάλλον με αίθρια και παγκάκια, λουλούδια, λιμνούλα, γρασίδι, ένα κυματοειδές μονοπάτι και διάφορες υποπεριοχές με στάσεις ανάπαυσης. Αυτή η σχεδίαση αντιπροσωπεύει ένα χαρακτηριστικό θεραπευτικό κήπο - ευχάριστο, ασφαλή, γνώριμο, με αισθητικές εμπειρίες - εναύσματα, που έχει ελάχιστες απαιτήσεις από τον επισκέπτη και φαίνεται ότι έχει δημιουργηθεί από τον άνθρωπο για τον άνθρωπο» (βλ. Γιδαράκου, 2011: 13-14). Αξίζει να σημειωθεί ότι τα αποτελέσματα μιας έρευνας που πραγματοποιήθηκε σε ασθενείς και προσωπικό ενός μεγάλου ψυχιατρείου, προκειμένου να διερευνηθεί η σχέση μεταξύ των προτιμώμενων τύπων περιβάλλοντος και συμπεριφορών μέσα σε αυτά, έδειξαν ότι τα άτομα με ψυχολογικά προβλήματα προτιμούν τη φύση από το χτιστό περιβάλλον και τους αρέσουν τα ίδια μέρη και παρόμοιες δραστηριότητες με αυτές που θα προτιμούσε ένα άτομο χωρίς ψυχολογικά προβλήματα (βλ. Γιδαράκου, ό.π., σελ. 90). Μια εξίσου σημαντική μελέτη που αναφέρεται στη χρησιμότητα των θεραπευτικών κήπων είναι αυτή που δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα Επί κοινωνία εν τύπω του Συλλόγου Φίλων Περιθαλπομένων Νοσοκομείου «Η Σωτηρία». Η μελέτη αυτή, την οποία υπογράφουν οι Αριστείδης Στρατάκος (Γεωπόνος στο ΓΝΝΘΑ «Η Σωτηρία»), Κωνσταντίνος Κοντός (Δασολόγος στο Ψυχιατρικό Νοσοκομείο Θεσ/νίκης) και Σταματίνα Σπυράτου (Κοιν. Λειτουργός ΓΝΝΘΑ «Η Σωτηρία»), κάνει ένα αφιέρωμα στην ιστορία των θεραπευτικών κήπων στα νοσηλευτικά ιδρύματα και, μεταξύ άλλων, αναφέρει ότι: «Η ύπαρξη θέας φυσικού περιβάλλοντος από τα παράθυρα του νοσοκομείου βοηθάει τους ασθενείς να νιώσουν πιο άνετα κατά τη διάρκεια μιας εξέτασης ή ανακοίνωσης των αποτελεσμάτων αυτής. Ένα σημαντικό ποσοστό του προσωπικού πιστεύει ότι ο ορθά σχεδιασμένος κήπος και η θέα αυτού από το εσωτερικό του κτηρίου αποτελούν μέσο βελτίωσης των συνθηκών παραμονής των ασθενών στο νοσοκομείο και τάσσεται υπέρ της δημιουργίας θεραπευτικών κήπων στα νοσηλευτικά ιδρύματα». «Γενικά οι άνθρωποι πιστεύουν ότι όταν βρίσκονται κάτω από την πίεση του άγχους επιθυμούν το καταφύγιο ενός φυσικού τοπίου που θα τους κάνει να νιώσουν καλύτερα. Τοπία που αποτελούνται από δέντρα, γρασίδι, νερό, πέτρινους σχηματισμούς, λουλούδια και πουλιά θεωρούνται πολύ χρήσιμα στους δραστηριοποιούμενους στα νοσηλευτικά ιδρύματα (Olds 1989)» (η έμφαση - υπογράμμιση, δική μου). «Προσεκτικά σχεδιασμένα περιβάλλοντα ιδρυμάτων, είτε εσωτερικοί είτε εξωτερικοί χώροι, βοηθούν στη μείωση της διαταραγμένης συμπεριφοράς όπως είναι η οργή, η ανυπομονησία και οι περιπλανήσεις. Φτωχά σχεδιασμένα περιβάλλοντα, αντίθετα, μπορούν να επισπεύσουν την οργή και να συνεισφέρουν στον αποπροσανατολισμό και τη σύγχυση». Η μελέτη τελικώς καταλήγει στο συμπέρασμα ότι: «Η δημιουργία ενός σωστά σχεδιασμένου και οργανωμένου κήπου στα νοσηλευτικά ιδρύματα και ιδιαίτερα στα ψυχιατρικά, ογκολογικά, παιδιατρικά, ιδρύματα αναπήρων, είναι επιτακτική ανάγκη. Ο κήπος θα πρέπει να αποτελεί ένα ευχάριστο περιβάλλον με δυνατότητα χρήσης από όλους τους ασθενείς, να προάγει τις κοινωνικές επαφές, να παρουσιάζει ενδιαφέρουσα βλάστηση και επιπλέον να είναι σχεδιασμένος με τρόπο ώστε να παρέχει μια ειδυλλιακή εικόνα της φύσης. Θα πρέπει να περιλαμβάνει διαδρομές περιπάτου διαφόρου μήκους και δυσκολίας, εύκολης χρήσης από άτομα με ειδικές ανάγκες, καθιστικά διασκορπισμένα στο χώρο σε προστατευμένες από τον ήλιο και αέρα θέσεις. Αρώματα και ήχοι της φύσης, καθώς και ένα κυρίαρχο υδάτινο στοιχείο, είναι κάποια από τα βασικά στοιχεία που επιβάλλεται να υπάρχουν, ούτως ώστε ο κήπος να αποτελεί την εξωτερική θεραπευτική προέκταση του νοσηλευτικού ιδρύματος. Ο συνδυασμός των στοιχείων που συνθέτουν τον κήπο ενός νοσηλευτικού ιδρύματος μπορεί να αποτελέσει αγχολυτικό και καταπραϋντικό μέσο, ικανό να βοηθήσει τον κάθε άνθρωπο όχι μόνο στο να αλλάξει τη διάθεσή του, αλλά και να συντελέσει στην ταχύτερη αποθεραπεία του». Άλλη μια επιστημονική μελέτη που αναφέρεται στις θεραπευτικές ιδιότητες των κήπων και έχει τίτλο Η επίδραση του αστικού περιβάλλοντος στην υγεία του ανθρώπου δημοσιεύθηκε, σε ηλεκτρονική έκδοση, στο επιστημονικό περιοδικό Διεπιστημονική Φροντίδα Υγείας ( Το παγώνι του Ψ.Κ.Κ. με τα πανέμορφα φτερά του δημιουργεί στους κρατουμένους συναισθήματα οπτικής ευχαρίστησης Στη μελέτη αυτή, την οποία υπογράφουν οι Ηλιάδου Ε. (Νοσηλεύτρια ΤΕ {BSc}), Παπαχατζής Α. (Γεωπόνος {Phdon Horticulture} - Επίκουρος Καθηγητής ΤΕΙ Λάρισας, τμ. Φυτικής Παραγωγής, Δ/ντής Τομέα Περιβάλλοντος) και Κοτρώτσιου Στ. (Καθηγήτρια Εφαρμογών ΤΕΙ Λάρισας, τμ. Νοσηλευτικής), μεταξύ άλλων αναφέρονται τα εξής για τη θεραπευτική επαφή του ανθρώπου με τη φύση: «Η επαφή με τη φύση μπορεί να βελτιώσει τη σωματική, ψυχική, πνευματική και συναισθηματική υγεία του ατόμου (Kaplan&Kaplan, 1989:Wells, 2000). Η φύση είναι ένας χώρος που δεν προκαλεί πνευματική καταπόνηση. Πολλές καθημερινές δραστηριότητες απαιτούν επικεντρωμένη προσοχή, απομνημόνευση και επαναπροσδιορισμό των πληροφοριών και ερεθισμάτων. Αντίθετα εργασίες που απαιτούν μόνο την παρατήρηση είναι πολύ πιο ξεκούραστες, μειώνουν σε φυσιολογικά επίπεδα τους σωματικούς ρυθμούς και εξισορροπούν τα αποτελέσματα της πνευματικής κόπωσης. Μέσω της επίδρασης που ασκεί ο νους στο σώμα, η παρουσία της φύσης προσφέρει ένα διάλειμμα αναζωογονημένης ανάπαυσης και ανανέωσης σε όλο τον οργανισμό (Burkhardt, 2000)». Επίσης στην ίδια μελέτη αναφέρονται τα εξής για τους θεραπευτικούς κήπους: «Η ύπαρξη θεραπευτικών κήπων μπορεί να βελτιώσει σε μεγάλο βαθμό τις συνθήκες παραμονής των ασθενών στα νοσηλευτικά ιδρύματα. Η ψυχολογική διάθεση των ασθενών επηρεάζει σε υπέρμετρο βαθμό την πορεία της υγείας τους, κυρίως λόγω του γεγονότος ότι ενισχύεται το ανοσοποιητικό τους σύστημα. Ως αποτέλεσμα μπορούν να αντεπεξέλθουν καλύτερα στα προβλήματα της υγείας τους, ενώ παράλληλα γίνονται πιο υπομονετικοί και ακολουθούν πιο εύκολα τις συστάσεις τους. Ιδιαίτερα στις περιπτώσεις που παρουσιάζουν εκρήξεις θυμού, απόγνωσης ή επιθετικότητας, η νοσηλεία τους μέσα σε ένα ήρεμο φυσικό περιβάλλον μπορεί να τους καθησυχάσει σε μεγάλο βαθμό (Canter&Canter, 1979)» (η έμφαση - υπογράμμιση, δική μου). Τέλος, η Αρχιτέκτων Τοπίου και Τεχνολόγος-Γεωπόνος Αναστασία Λιάπτση ανάρτησε στην ιστοσελίδα των Ελλήνων αρχιτεκτόνων ( δύο άρθρα σχετικά με τους θεραπευτικούς κήπους. Το ένα έχει τον τίτλο Βασικές σχεδιαστικές αρχές θεραπευτικών κήπων ( και το άλλο Αρχιτεκτονική Τοπίου vs. Ανθρώπινη Ψυχολογία. Ο κήπος ως μέσο θεραπείας ( gr/gr/κηποτεχνία/αρχιτεκτονική-τοπίου-vs-ανθρώπινηψυχολογία-ο-κήπος-ως-μέσο-θεραπείας-id3008). Στα άρθρα αυτά η Λιάπτση αναφέρει ότι οι θεραπευτικοί κήποι σχεδιάζονται για πάσης φύσεως νοσηλευτικά ιδρύματα, για σχολεία, για ηλικιωμένους, για ανθρώπους με τελικές ασθένειες, αλλά και για τους τροφίμους σωφρονιστικών καταστημάτων. Καταλήγει δε στο συμπέρασμα ότι η όψη του εξωτερικού περιβάλλοντος έχει θετική επίδραση στον άνθρωπο και θα ήταν άκρως ευεργετικό να μπορούσαν να λειτουργούν θεραπευτικοί κήποι σε σωφρονιστικά ιδρύματα και κέντρα απεξάρτησης. (Συνέχεια στην 6η σελ.)

6 OIONEI KRATOUMENOS 17_Layout 1 1/24/14 1:25 PM Page 6 6 κρατούμενος Ο Θεραπευτικός Κήπος του Ψυχιατρείου Κρατουμένων Κορυδαλλού (Ψ.Κ.Κ.) (Μια μελέτη για τον κήπο του Ψ.Κ.Κ. και τις ευεργετικές του ιδιότητες) Έρευνα - Παρουσίαση: Βασίλης Δούλος (Σωφρονιστικός Υπάλληλος - Αντιπρόεδρος Σωματείου Εργαζομένων Ψυχιατρείου Κρατουμένων Κορυδαλλού) (Συνέχεια απ την 5η σελ.) Περιβαλλοντική Ψυχολογία και Φυλακή Η Περιβαλλοντική Ψυχολογία είναι ο κλάδος της ψυχολογίας που εξετάζει τις αλληλεπιδράσεις και αλληλεξαρτήσεις των ανθρώπων με το φυσικό και κοινωνικό περιβάλλον τους. Η Ευθυμία Συγκολλίτου, καθηγήτρια Σχολικής και Περιβαλλοντικής Ψυχολογίας στο Τμήμα Ψυχολογίας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, επιμελήθηκε την έκδοση του βιβλίου με τίτλο «Περιβαλλοντική Ψυχολογία-Σύγχρονες Τάσεις στον Ελλαδικό Χώρο», όπου παρουσιάζονται μελέτες αρχιτεκτόνων και ψυχολόγων οι οποίες πραγματεύονται την επίδραση του φυσικού περιβάλλοντος στην ψυχολογία των ανθρώπων. Συγκεκριμένα, στο βιβλίο αυτό η Συγκολλίτου παρουσιάζει μια μελέτη με τίτλο «Ψυχολογικές επιπτώσεις της ζωής στις μεγαλουπόλεις» και, μεταξύ άλλων, αναφέρει: «Διάφοροι ερευνητές τόσο των κοινωνικών όσο και των φυσικών επιστημών, παρόλες τις διαφορές τους, συμφωνούν στο ότι η παθητική έστω εμπειρία με περιβάλλοντα που περιέχουν βλάστηση έχουν θετικές επιπτώσεις στην ψυχολογική και φυσιολογική κατάσταση των ατόμων (Frumkin, Raudsepp, Ulrich&Simons, 1986). Συγκεκριμένα, κοινό σημείο των ερευνητών είναι η άποψη ότι αυτού του είδους τα περιβάλλοντα, συγκρινόμενα με τις επιπτώσεις που προκαλούν τα αστικά ή χτιστά περιβάλλοντα, συντελούν στη μείωση του στρες» (η έμφαση - υπογράμμιση, δική μου). Το πράσινο (γκαζόν) του θεραπευτικού κήπου του Ψ.Κ.Κ. «Η αποκατάσταση από το στρες και την αντιληπτική κόπωση, που συνεπάγεται η έκθεση σε υπερφόρτιση ερεθισμών, επιτελείται με την επαφή με πλαίσια όπου είναι το πράσινο. Ο λόγος είναι ότι τέτοια πλαίσια τείνουν να έχουν χαμηλότερα επίπεδα πολυπλοκότητας, με αποτέλεσμα την πρόκληση θετικών συναισθημάτων και τη μείωση του στρες (Wohlwill, 1976). Έχει βρεθεί μάλιστα ότι η θέαση και μόνο του πρασίνου από το χώρο κατοικίας ή εργασίας συμβάλλει στη μείωση της ψυχολογικής έντασης και του άγχους αλλά και της πνευματικής καταπόνησης, με αποτέλεσμα την αύξηση της εργασιακής απόδοσης των εργαζομένων (Hartig, Evans, Jamner, Davis&Garling, 2003)» (βλ. Συγκολλίτου, 2006: ). Στο ίδιο βιβλίο η Κωνσταντίνα Ταμουτσέλη (Γεωπόνος, Αρχιτέκτων Τοπίου Mphil, Δρ Παιδαγωγικών Επιστημών και Υπεύθυνη Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης Δυτικής Θεσσαλονίκης) παρουσιάζει την εργασία της με τίτλο «Περιβάλλον της φύσης και άνθρωπος» στην οποία αναφέρει ότι oι κήποι σε σχολεία, φυλακές και νοσοκομεία ήταν ιδιαίτερα δημοφιλείς στις χώρες της Δύσης στις αρχές του 20ου αιώνα, επειδή θεωρούνταν ότι ο πλούτος των αισθητηριακών και αισθητικών απολαύσεων που παρέχει η βλάστηση ασκεί θετική επίδραση στον συναισθηματικό κόσμο του ανθρώπου και ότι η ενασχόληση με τα φυτά τού παρέχει την ευκαιρία να ελέγχει το περιβάλλον του, με αποτέλεσμα να επενεργεί θετικά στην ενίσχυση της αυτοεικόνας του και στην ανάπτυξη της αυτοπεποίθησής του (στο ίδιο, σελ. 166). Ο δε διάσημος ερευνητής Moore (1981) «μελέτησε τη θετική επίδραση που ασκεί η θέαση τοπίων της φύσης στην κατάσταση της υγείας των φυλακισμένων, με συνέπεια τη σημαντική μείωση της συχνότητας μεταφοράς τους στη μονάδα θεραπείας των φυλακών» (στο ίδιο, σελ , η έμφαση - υπογράμμιση, δική μου). Επίσης ο ερευνητής Ulrich (1981) «διαπίστωσε ότι η έκθεση σε απλή θέαση τοπίων της φύσης μπορεί να συμβάλει στη δυνατότητα διατήρησης της προσοχής και της συγκέντρωσης του ατόμου και σε περιορισμό σκέψεων που προκαλούν άγχος, στη μείωση αισθημάτων φόβου και εκδήλωσης επιθετικών μορφών συμπεριφοράς, σε εκδήλωση στοργής και θάρρους» (στο ίδιο, σελ. 164, η έμφαση - υπογράμμιση, δική μου). Οι Αρχιτέκτονες - Μηχανικοί Μ. Αγγελάκη και Α. Κουρμουλάκη στη διπλωματική τους εργασία με τίτλο «Η Αρχιτεκτονική των Φυλακών ως μέρος του Σωφρονιστικού Συστήματος» αναφέρουν τα εξής: Ο πρώην σκουπιδότοπος και νυν θεραπευτικός κήπος του Ψ.Κ.Κ. Στο βάθος διακρίνονται τα παράθυρα των κελιών τα οποία έχουν θέα προς τον κήπο «Ο σχεδιασμός του εξωτερικού χώρου είναι το ίδιο σημαντικός με τον σχεδιασμό του εσωτερικού και μπορεί να επιφέρει ένα αίσθημα ηρεμίας και άνεσης. Για παράδειγμα, μια τσιμεντένια, τετράγωνη αυλή γεμάτη σκουπίδια ως μόνη θέα από τα κελιά και μόνη εκτόνωση για τους εγκλείστους, θα μπορούσε να είναι πιο αποτελεσματική και να εκτιμηθεί από τους χρήστες αν ο σχεδιασμός της είναι πιο προσεγμένος και περιέχει φυτεμένη έκταση. Είναι γνωστό άλλωστε ότι η επαφή με την φύση είναι ένα πολύ δυνατό φάρμακο για τον ψυχικό κόσμο του ατόμου. Προσφέρει ηρεμία, αισιοδοξία, ευεξία και μειώνει το άγχος» (η έμφαση - υπογράμμιση, δική μου). «Έρευνες σε νοσοκομεία έδειξαν ότι σε ασθενείς με κατάθλιψη, όσοι είχαν θέα δέντρα και λουλούδια χρειάστηκαν 9% λιγότερο χρόνο να αναρρώσουν από αυτούς που είχαν θέα έναν τούβλινο τοίχο. Φυσικοί ήχοι, όπως του νερού και του θροΐσματος των φύλλων, μετατρέπουν μια ατμόσφαιρα από μηχανική σε βιώσιμη». Το Πόρισμα του Τεχνικού Κλιμακίου του Υπουργείου Δικαιοσύνης για τον Κήπο του Ψ.Κ.Κ. Το πόρισμα του τεχνικού κλιμακίου του Υπουργείου Δικαιοσύνης, Διαφάνειας και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων δικαιώνει τη Διεύθυνση και τον Αρχιφύλακα του Ψ.Κ.Κ. για τη μη ύπαρξη πισίνας και υπηρεσιών SPA στο κατάστημα και αναδεικνύει, μέσω της περιγραφής του χώρου, τα χαρακτηριστικά εκείνα που χρειάζεται να έχει ένας κήπος για να είναι θεραπευτικός. Αξίζει να σημειωθεί ότι τελευταία τοποθετήθηκε γκαζόν εντός του κήπου, κάτι που ανέδειξε ακόμα πιο πολύ την ομορφιά του και την ψυχική ανάταση που αισθάνεται όποιος τον κοιτάζει! Το πόρισμα λοιπόν αναφέρει τα εξής: «Στην είσοδο του προαυλίου υπάρχει διακοσμητικός βράχος εν είδει καταρράκτη από τον οποίο ξεκινά ροή νερού που μέσω ενός διαμορφωμένου αύλακα επενδεδυμένου με πέτρα, οδηγείται σε κατασκευή συλλογής νερού ορθογωνικού σχήματος, εξωτερικών διαστάσεων 7,38 Χ 4,17, εσωτερικά επενδεδυμένη με πλακίδια και με εσωτερικά επιτοίχιο φωτισμό. Το βάθος είναι κλιμακωτό και συγκεκριμένα 2 μ. σε τμήμα εσωτερικού εμβαδού 3,28 Χ 4,17, ενώ η υπόλοιπη επιφάνεια χωρίζεται σε δύο αναβαθμούς βάθους 1,25 και 0,70 αντίστοιχα. Στον έναν αναβαθμό έχει τοποθετηθεί αντλία, η οποία μεταφέρει το νερό στον υπερκείμενο διακοσμητικό βράχο και το νερό επανέρχεται με φυσική ροή». «Κατά την αυτοψία ΔΕΝ διαπιστώθηκε στην παραπάνω κατασκευή να πληρούνται οι προϋποθέσεις για τη λειτουργία κολυμβητικής δεξαμενής, όπως πρόσβαση, μηχανισμός καθαρισμού, περιμετρική αποστράγγιση υπερχείλισης κ.λπ.» (η έμφαση - υπογράμμιση, δική μου). «Στον χώρο επίσης έχει τοποθετηθεί προκατασκευασμένη ψησταριά πλησίον του εσωτερικού φράχτη. Ακόμη περιμετρικά του κήπου έχουν κατασκευασθεί κλουβιά με διάφορα είδη πτηνών και σε ένα τμήμα του κήπου υπάρχει ένα μικρό περιβόλι». ( site/el/ ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ/ΔελτίαΤύπου/tabid/141/currentpage/7/ Default.aspx) Οι Πρωτοβουλίες της Διεύθυνσης του Ψ.Κ.Κ. μέσα από τα Ελληνικά και Διεθνή Κείμενα Σωφρονιστικής Πολιτικής Η επίλυση των σοβαρότατων προβλημάτων υγείας και υγιεινής στα καταστήματα κράτησης της χώρας μας δεν είναι απλώς ένα ανθρωπιστικό ζήτημα και, συγχρόνως, μια επιτακτική ανάγκη για τη διασφάλιση της υγείας, της ευεξίας και -εν δυνάμει- της ίδιας της ζωής των μελών του κοινωνικού συνόλου είναι και μια νομική υποχρέωση της Πολιτείας, η οποία απορρέει από το, κυρωμένο από τη χώρα μας με νόμο (Ν.1532/1985), Διεθνές Σύμφωνο για τα Οικονομικά, Κοινωνικά και Μορφωτικά Δικαιώματα. Το άρθρο 12 του εν λόγω διεθνούς Συμφώνου (κυρωθέντος από την ελληνική Πολιτεία, όπως προαναφέρθηκε, ήδη από το 1985) προβλέπει με σαφήνεια «το δικαίωμα κάθε προσώπου να απολαύει της καλύτερης δυνατής σωματικής και ψυχικής υγείας». Η Πολιτεία λοιπόν, υποχρεούται να εξασφαλίζει, τόσο στους κρατουμένους όσο και στα μέλη του σωφρονιστικού προσωπικού, «την καλύτερη δυνατή σωματική και ψυχική υγεία» - όπως ακριβώς οφείλει να πράττει (Συνέχεια στην 7η σελ.)

7 OIONEI KRATOUMENOS 17_Layout 1 1/24/14 1:25 PM Page 7 κρατούμενος 7 Ο Θεραπευτικός Κήπος του Ψυχιατρείου Κρατουμένων Κορυδαλλού (Ψ.Κ.Κ.) (Μια μελέτη για τον κήπο του Ψ.Κ.Κ. και τις ευεργετικές του ιδιότητες) Έρευνα - Παρουσίαση: Βασίλης Δούλος (Σωφρονιστικός Υπάλληλος - Αντιπρόεδρος Σωματείου Εργαζομένων Ψυχιατρείου Κρατουμένων Κορυδαλλού) (Συνέχεια απ την 6η σελ.) και για τα υπόλοιπα μέλη του κοινωνικού συνόλου. Τι γίνεται όμως όταν η Πολιτεία αδυνατεί από μόνη της να λάβει όλα εκείνα τα απαραίτητα μέτρα για την προάσπιση της ψυχικής και σωματικής υγείας των κρατουμένων; Οφείλει ή όχι η Διοίκηση μιας φυλακής να αναλάβει πρωτοβουλίες που, χωρίς να επιβαρύνουν το κράτος, να μπορούν να εξασφαλίζουν το δικαίωμα των κρατουμένων και των σωφρονιστικών υπαλλήλων στην ψυχική και σωματική υγεία; Την απάντηση μας τη δίνει ξεκάθαρα ο καθηγητής και πρώην Διευθυντής του Διεθνούς Κέντρου Σωφρονιστικών Μελετών (International Centre for Prison Studies) Andrew Coyle, ο οποίος διετέλεσε σύμβουλος, για θέματα σχετικά με τις φυλακές, - μεταξύ άλλων - των Ηνωμένων Εθνών και του Συμβουλίου της Ευρώπης, ενώ, παράλληλα, υπήρξε ένας απο τους κύριους συντάκτες των αναθεωρημένων Ευρωπαϊκών Σωφρονιστικών Κανόνων, οι οποίοι δημοσιεύθηκαν από το Συμβούλιο της Ευρώπης το Στο βιβλίο λοιπόν του Α. Coyle με τίτλο «Η διοίκηση των φυλακών. Μια θεώρηση υπό το πρίσμα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων» αναφέρεται ότι: «Η φυλάκιση μπορεί εκ φύσεως να επηρεάσει δυσμενώς τόσο τη σωματική όσο και την ψυχική υγεία των κρατουμένων. Οι σωφρονιστικές διοικήσεις, επομένως, είναι υπεύθυνες όχι μόνο για την παροχή ιατρικής περίθαλψης αλλά και για τη δημιουργία συνθηκών οι οποίες θα προάγουν την ευεξία τόσο των κρατουμένων όσο και του σωφρονιστικού προσωπικού» (η έμφαση - υπογράμμιση, δική μου). «Όταν ένας κρατούμενος αποφυλακίζεται, δεν θα πρέπει να βρίσκεται σε χειρότερη κατάσταση από αυτή στην οποία βρισκόταν κατά την έναρξη της κράτησής του» (Coyle Α. [μετάφραση - γλωσσική επιμέλεια Βαρβατάκος Ν., επιστημονική επιμέλεια Κουλούρης Ν.], Η Διοίκηση των Φυλακών. Μια θεώρηση υπό το πρίσμα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, Αντ. Ν. Σάκκουλα, Αθήνα - Κομοτηνή 2012, σελ. 160). «Για να εκπληρώσουν, επομένως, τις υποχρεώσεις τους, οι σωφρονιστικές διοικήσεις θα πρέπει να διασφαλίσουν την εφαρμογή κατάλληλων προδιαγραφών σε όλους εκείνους τους χώρους που μπορούν να επηρεάσουν την υγεία και την υγιεινή των κρατουμένων» (η έμφαση - υπογράμμιση, δική μου) (βλ. Coyle Α., ό.π., σελ. 172). Όσον αφορά την αναγκαιότητα να μπορούν οι κρατούμενοι να βλέπουν πράσινο από τα κελιά τους, ο Α. Coyle αναφέρει τα εξής: «Πολλοί κρατούμενοι, ιδιαίτερα δε οι υπόδικοι, περνούν το μεγαλύτερο μέρος του χρόνου τους μέσα σε κλειστούς χώρους, σε συνθήκες οι οποίες προσφέρουν σχετικά περιορισμένες δυνατότητες μετακίνησης στις εγκαταστάσεις, καθώς και δυσχερή πρόσβαση σε φως και σε καθαρό αέρα. Υπό τις συνθήκες αυτές είναι απαραίτητο, για τη διαφύλαξη τόσο της σωματικής όσο και της ψυχικής τους υγείας, να τους παρέχεται η δυνατότητα αφενός να περνούν ένα επαρκές χρονικό διάστημα κάθε μέρα σε ανοικτό χώρο, αφετέρου να περπατούν ή να κάνουν γυμναστική. Ο ελάχιστος συνιστώμενος χρόνος παραμονής σε ανοικτό χώρο είναι μία ώρα κάθε μέρα. Κατά τη διάρκεια αυτού του χρονικού διαστήματος, οι κρατούμενοι θα πρέπει να έχουν τη δυνατότητα να περπατούν σε μια περιοχή σχετικά μεγάλης έκτασης και, αν αυτό είναι εφικτό, να βλέπουν φυσική βλάστηση» (η έμφαση - υπογράμμιση, δική μου) (βλ. Coyle Α., ό.π., σελ ). Στους Στοιχειώδεις Κανόνες Μεταχείρισης των Κρατουμένων (1957) του Ο.Η.Ε. τονίζεται η σπουδαιότητα των ανθρωπιστικών πράξεων στις οποίες πρέπει να προβαίνουν οι διοικήσεις των φυλακών, ως εξής: Οργανισμός Ηνωμένων Εθνών (Ο.Η.Ε.) «Σύνολον στοιχειωδών κανόνων διά την μεταχείρισιν των κρατουμένων» Σωφρονιστικόν προσωπικόν 46. 1) Η Σωφρονιστική Διοίκησις δέον όπως επιλέγη μετά προσοχής το παντός βαθμού προσωπικόν, δοθέντος ότι η καλή διοίκησις των σωφρονιστικών καταστημάτων εξαρτάται εκ της ακεραιότητος, του ανθρωπισμού, της προσωπικής δεξιότητος και των επαγγελματικών ικανοτήτων του προσωπικού. 2) Προς τούτοις, η Σωφρονιστική Διοίκησις δέον συνεχώς να καταβάλη προσπάθειαν προς διέγερσιν και διατήρησιν εις το πνεύμα του προσωπικού και της κοινής γνώμης της πεποιθήσεως ότι η αποστολή αύτη είναι κοινωνική υπηρεσία μεγάλης σπουδαιότητος. Προς τούτο, θα έδει να χρησιμοποιηθώσι τα κατάλληλα μέσα διά την διαφώτισιν του κοινού (βλ. Μαργαρίτης Λ. & Παρασκευόπουλος Ν., 2003, Σωφρονιστικός Κώδικας και Συναφή Κείμενα, Αθήνα - Θεσσαλονίκη, Σάκκουλας, σελ. 332). Στο ίδιο μήκος κύματος οι Ευρωπαϊκοί Σωφρονιστικοί Κανόνες (2006) αναφέρονται στη σπουδαιότητα του ρόλου του προσωπικού των φυλακών και στη βούληση που πρέπει να έχει η σωφρονιστική διοίκηση ώστε να ενεργεί με ανθρωπισμό και αποτελεσματικότητα. Ευρωπαϊκοί Σωφρονιστικοί Κανόνες Σύσταση Rec(2006)2 (υιοθετήθηκε από την Επιτροπή Υπουργών στις 11 Ιανουαρίου 2006 κατά την 952η συνάντηση των Εκπροσώπων των Υπουργών) Παράρτημα στη Σύσταση Rec (2006)2 Τμήμα I Βασικές Αρχές 8. Το σωφρονιστικό προσωπικό επιτελεί ένα σπουδαίο δημόσιο λειτούργημα και η στρατολόγηση, η εκπαίδευση και οι συνθήκες εργασίας των μελών του θα πρέπει να τα καθιστούν ικανά να διατηρούν υψηλά standards στη φροντίδα τους για τους κρατούμενους (βλ. Αλεξιάδης Σ., 2006, Κείμενα Αντεγκληματικής Πολιτικής, Ευρωπαϊκή Αντεγκληματική Πολιτική, Αθήνα - Θεσσαλονίκη, Σάκκουλας, σελ. 441). 6. Η κάθε κράτηση θα οργανώνεται έτσι ώστε να διευκολύνει την επανένταξη στην ελεύθερη κοινωνία των ατόμων τα οποία έχουν στερηθεί την ελευθερία τους (στο ίδιο, σελ. 441). Τμήμα V Διοίκηση και προσωπικό Η εργασία σε φυλακή ως δημόσια υπηρεσία Οι φυλακές θα διοικούνται μέσα σε ένα ηθικό πλαίσιο το οποίο αναγνωρίζει την υποχρέωση μεταχείρισης όλων των κρατουμένων με ανθρωπισμό και με σεβασμό της έμφυτης αξιοπρέπειας του ανθρώπου (στο ίδιο, σελ. 469) Το προσωπικό θα καθιστά φανερή μια καθαρή αίσθηση σκοπού του σωφρονιστικού συστήματος. Η διεύθυνση θα αποτελεί τον οδηγό για την καλύτερη επίτευξη του ενλόγω σκοπού (στο ίδιο, σελ. 469) Τα καθήκοντα του προσωπικού πηγαίνουν πολύ πιο πέρα από αυτά που επιβάλλει η απλή φύλαξη και θα λαμβάνουν υπόψη την ανάγκη να διευκολύνεται η επανένταξη των κρατουμένων στην κοινωνία μετά τη λήξη της έκτισης της ποινής τους διαμέσου ενός προγράμματος θετικής μέριμνας και βοήθειας (στο ίδιο, σελ. 469). Η ενημέρωση του κοινού Οι σωφρονιστικές αρχές θα ενημερώνουν διαρκώς το κοινό για τους σκοπούς του σωφρονιστικού συστήματος και για την εργασία που γίνεται από το σωφρονιστικό προσωπικό για να ενθαρρύνεται η καλύτερη κατανόηση από το κοινό του ρόλου της φυλακής στην κοινωνία (στο ίδιο, σελ. 472) Οι σωφρονιστικές αρχές θα ενθαρρύνουν τα μέλη του κοινού να προσφέρονται εθελοντικά να παρέχουν υπηρεσίες στις φυλακές όπου αρμόζει (στο ίδιο, σελ. 472). Στην Ελλάδα, στον Εσωτερικό Κανονισμό Λειτουργίας Γενικών Καταστημάτων Κράτησης τύπου Α και Β, στις διατάξεις του οποίου υπόκειται το Ψυχιατρείο Κρατουμένων Κορυδαλλού, και συγκεκριμένα στο άρθρο 37 παρ. 10, αναφέρεται ως καθήκον του Διευθυντή της Φυλακής να λαμβάνει, κατά τη διάρκεια της κράτησης οποιουδήποτε κρατουμένου, τα αναγκαία κατά περίπτωση μέτρα προς ελαχιστοποίηση των δυσμενών επιπτώσεων ή παρενεργειών τις οποίες συνεπάγεται η εκτέλεση των ποινών και των μέτρων ασφαλείας κατά της ελευθερίας (βλ. Μαργαρίτης & Παρασκευόπουλος, ό.π., σελ. 282). Από τα παραπάνω λοιπόν συνάγεται ότι η Διοίκηση του Ψυχιατρείου Κρατουμένων Κορυδαλλού έπραξε ορθώς με το να αναλάβει την πρωτοβουλία να δημιουργήσει, χωρίς κανένα κρατικό κόστος, έναν θεραπευτικό κήπο που ήδη βοηθά και θα βοηθήσει ακόμη περισσότερο στην ψυχική και σωματική βελτίωση τόσο των κρατουμένων όσο και των σωφρονιστικών υπαλλήλων. Θεραπευτικοί Κήποι σε Φυλακές του Εξωτερικού Οι θεραπευτικοί κήποι μέσα σε σωφρονιστικά ιδρύματα δεν είναι κάτι σπάνιο για χώρες του εξωτερικού. Απεναντίας, σε πολλές χώρες οι θεραπευτικοί κήποι αποτελούν ένα βασικό εργαλείο στην προσπάθεια επανένταξης των κρατουμένων στους κόλπους της κοινωνίας. Η Αγγλία και η Ουαλία κάθε χρόνο διοργανώνουν από κοινού έναν διαγωνισμό, του οποίου υπεύθυνη είναι η Βασιλική Κηπουρική Εταιρεία (Royal Horticultural Society), για τον καλύτερο κήπο σωφρονιστικού καταστήματος. Στον διαγωνισμό λαμβάνουν μέρος φυλακές από όλη την Αγγλία και την Ουαλία, και οι κήποι των φυλακών αυτών διαμορφώνονται από τους κρατουμένους τους. Στις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής λειτουργούν πολλά προγράμματα απασχόλησης των κρατου- (Συνέχεια στην 8η σελ.)

8 OIONEI KRATOUMENOS 17_Layout 1 1/24/14 1:25 PM Page 8 κρατούμενος 8 Ο Θεραπευτικός Κήπος του Ψυχιατρείου Κρατουμένων Κορυδαλλού (Ψ.Κ.Κ.) (Μια μελέτη για τον κήπο του Ψ.Κ.Κ. και τις ευεργετικές του ιδιότητες) Έρευνα - Παρουσίαση: Βασίλης Δούλος (Σωφρονιστικός Υπάλληλος - Αντιπρόεδρος Σωματείου Εργαζομένων Ψυχιατρείου Κρατουμένων Κορυδαλλού) (Συνέχεια απ την 7η σελ.) Ο κήπος της Δικαστικής Φυλακής Κορυδαλλού ο οποίος αποτελεί επίσης έργο του κ. Αντώνη Αραβαντινού, ως Αρχιφύλακα της Δ.Φ.Κ. εν έτει 2000 μένων μέσω της κηπουρικής. Ένα από αυτά είναι το Insight Garden Program (IGP) το οποίο λειτουργεί στη φυλακή San Quentin State Prison, μια από τις μεγαλύτερες φυλακές των ΗΠΑ. Οι κρατούμενοι που παρακολουθούν το πρόγραμμα αυτό μαθαίνουν να αγαπούν τη φύση και να βελτιώνουν τις δεξιότητές τους χρησιμοποιώντας διάφορες τεχνικές κηπουρικής. Μαθαίνουν επίσης να συνεργάζονται μεταξύ τους για την επίτευξη του καλύτερου δυνατού αποτελέσματος στη διαμόρφωση του κήπου της φυλακής. Φωτογραφία του κήπου της γυναικείας φυλακής Foston Hall, η οποία κέρδισε το βραβείο για τον καλύτερο κήπο φυλακής στην Αγγλία και στην Ουαλία για το 2010 ( Windlesham-Gardening-Trophy-won-by-FostonHall-prison-inmates.html) Συμπεράσματα Η σύζευξη οικολογίας και ανθρωπισμού δεν είναι αυθαίρετη, αλλά καρπός της κατανόησης του γεγονότος ότι ο φυσικός και ανθρώπινος κόσμος αποτελούν ουσιαστικά μία ενότητα (βλ. Skolimowski, 1984: 69). Την ενότητα αυτή, στην οποία πίστευαν οι αρχαίοι μας πρόγονοι, έρχεται να συνεχίσει ο θεραπευτικός κήπος του Ψυχιατρείου Κρατουμένων Κορυδαλλού. Ο κήπος αυτός, όπως αποδείξαμε μέσω των παραπάνω επιστημονικών μελετών και της πληθώρας των διεθνών κειμένων και παραδειγμάτων του εξωτερικού, προάγει την ψυχική και σωματική βελτίωση των κρατουμένων και του σωφρονιστικού προσωπικού. Κατά συνέπεια, αποτελεί επιτακτική ανάγκη να συνεχίσει να λειτουργεί και να δώσει το παράδειγμα ώστε να δημιουργηθούν σε όλα τα σωφρονιστικά καταστήματα της χώρας παρόμοιοι θεραπευτικοί κήποι οι οποίοι θα μειώσουν την ένταση και το στρες των κρατουμένων, συμβάλλοντας με τον τρόπο αυτό στην επανένταξή τους. Φωτογραφία του κήπου της φυλακής HM Prison Whatton, η οποία κέρδισε το πρώτο βραβείο για τον καλύτερο κήπο φυλακής στην Αγγλία και στην Ουαλία για το 2012 ( Ο κήπος της φυλακής San Quentin State Prison ( sk=photos_stream) Βιβλιογραφικές Πηγές Απονομή του βραβείου για τον καλύτερο κήπο φυλακής στην Αγγλία και στην Ουαλία για το 2011 στο Κατάστημα Κράτησης Ανηλίκων Thorn Cross Young Offender Institute ( Αλεξιάδης Σ., 2006, Κείμενα Αντεγκληματικής Πολιτικής, Ευρωπαϊκή Αντεγκληματική Πολιτική, Αθήνα - Θεσσαλονίκη, Σάκκουλας Γιδαράκου Μ., 2011, Θεραπευτικοί Κήποι, Αθήνα, ΕΔΗΛ-Δ. Λαμπρόπουλος Σπαντιδάκης Γ., 2008, Ελληνικός Κήπος, Αθήνα, Σταμούλη Συγκολλίτου Ε., 2006, Περιβαλλοντική Ψυχολογία - Σύγχρονες Τάσεις στον Ελλαδικό Χώρο, Θεσσαλονίκη, Κυριακίδη Αφοί Μαργαρίτης Λ. & Παρασκευόπουλος Ν., 2003, Σωφρονιστικός Κώδικας και Συναφή Κείμενα, Αθήνα-Θεσσαλονίκη, Σάκκουλα Canter D., (επιλογή κειμένων εισαγωγή μετάφραση: Κοσμόπουλος Π.), 1999, Περιβαλλοντική Ψυχολογία, Θεσσαλονίκη, University Studio Press Coyle A., (μετάφραση & γλωσσική επιμέλεια: Βαρβατάκος Ν., επιστημονική επιμέλεια: Κουλούρης Ν.), 2012, Η διοίκηση των φυλακών. Μια θεώρηση υπό το πρίσμα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, Αθήνα - Κομοτηνή, Αντ. Ν. Σάκκουλα Skolimowski H., (μετάφραση: Κούρτοβικ Δ.), 1984, Οικοφιλοσοφία - Καινούργια τακτική για τη ζωή, Αθήνα, Κάλβος Γουόρινγκ Φ., 1999, Το Φενγκ Σούι των Κήπων, Αθήνα, Πύρινος Κόσμος Εφημερίδα Σωφρονιστικός Υπάλληλος, Αύγουστος 1982, αρ. φύλλου 8 Εφημερίδα Επί κοινωνία εν τύπω, Ιούνιος 2010, αρ. φύλλου 51, σελ. 6-7 Διαδικτυακές Πηγές _pisina_pdf_0dc e4a96ecc05122cda57be d.pdf _2_aggelaki.pdf Windlesham-Gardening-Trophy-won-by-FostonHall-prison-inmates.html & sk=photos_stream Gardens_Thesis_Vapaa.PDF = ojects/assets/health_inclusion_citizenship_goop_sty al_flyer.pdf aling%20nature%20of%20gardening%20part%20 1doc.pdf

9 OIONEI KRATOUMENOS 17_Layout 1 1/24/14 1:25 PM Page 9 κρατούμενος 9 Σκηνικό: Ένα κελί φυλακής, δύο διπλά κρεβάτια σε γωνία, πλαστικό τραπέζι. Ρόλοι: Νίκος (παραβάτης Κ.Ο.Κ.) Κώστας (έμπορος ναρκωτικών) Χρήστος (προφυλακισμένος για βιασμό) Πέτρος (ανθρωποκτόνος) Φώτης (χρήστης ναρκωτικών) ΕΙΣΑΓΩΓΗ (η σκηνή είναι κλειστή και ο Νίκος παρουσιάζεται μπροστά στους θεατές) ΝΙΚΟΣ: Αστείο είναι, μα και σοβαρό στην τραγωδία υπάρχει το κωμικό και αν για το νόμο είναι σωστό το ότι είμ εδώ μέσα μοιάζει τρελό Της οδικής κυκλοφορίας τον κώδικα έχω παραβιάσει και σαν απατεώνα σκληρό, ο αστυνόμος μ έχει πιάσει με έριξε σ αυτό το κελί, μες στους εγκληματίες «στην πόλη του μού πε στεγνά δε σηκώνει παρανομίες» Μα εγώ ένα STOP προσπέρασα και βρέθηκα στο κελί μου κι αυτοί που αποφασίζουνε θίγουν τη λογική μου για να γίνω λέει καλύτερος στη «μετά θάνατο» πνοή μου αυτοί μου βάλανε το STOP για όλη τη ζωή μου. (Ανοίγει η σκηνή [οι τρεις είναι ήδη στο κελί]) Ο Νίκος [Ν] πηγαίνει και κάθεται κοντά στους τρεις άλλους: στον Πέτρο [Π], που βλέπει διαρκώς τηλεόραση, στον Κώστα [Κ], με τον οποίο ο Νίκος κάθεται στο τραπέζι και ξεκινάει να παίζει ντόμινο, και στον Φώτη [Φ], που τη στιγμή αυτή, μα και σε όλη την παράσταση, στρίβει τσιγάρο. Για κάμποση ώρα δε μιλούν, μέχρι που μπαίνει ο Χρήστος [ΧΡ]) (Είσοδος Χρήστου [νέος κρατούμενος]) Του Κατσιλάμπρου Γιάννη STOP (Θεατρικό έργο για πέντε ρόλους) Κ. : Μπα, μπα! Τι βλέπω; Νεούδι; Καλώς τα δεχτήκαμε παιδιά! Ρε σεις, αυτός τρέμει ολόκληρος! Πώς σε λένε μικρέ; ΧΡ. : Χρήστο. Κ. : Κάνε μου μια χάρη. Πάψε να τρέμεις. ΧΡ. : Μα δεν τρέμω. Κ. : Τρέμεις. Ακόμα κι αν δεν τρέμεις, όταν σου λέω εγώ ότι τρέμεις, εσύ θα λες ότι τρέμεις. ΧΡ. : Ε, καλά. Τρέμω. Ν. : Κοίτα φίλε, χαλάρωσε. Βολέψου, κάνε ένα μπανάκι και τα λέμε μετά. Και μη φοβάσαι. Εδώ ούτε θα σε κάνουμε πρεζάκι, ούτε θα σε βιάσουμε. Κοίτα μονάχα να σαι σωστός. ΧΡ. : Θα είμαι. Π. : Θα το δούμε αυτό. Όπως θα δούμε και τα χαρτιά σου, το βράδυ, σαν κλείσει η φυλακή... Να δούμε επιτέλους γιατί κατηγορείσαι. Κ. : Ναι. Εδώ κάτι περίεργο υπάρχει και δε μ αρέσει καθόλου. Ρώτησα τον υπαρχιφύλακα για το τι έχεις κάνει και απέφυγε να μου απαντήσει. Ξέρεις, ορισμένα πράγματα εδώ στη φυλακή δε συγχωρούνται. Π. : Θα τα πούμε το βράδυ. Σαν κλείσει η φυλακή. Θα δούμε τα χαρτιά σου κι ύστερα βλέπουμε. Κ. : Άκου τώρα πώς σε είπαμε, Χρήστο; Ο Πέτρος από εδώ έχει ισόβια στην πλάτη για φόνο κι εγώ εικοσιπέντε χρόνια για εμπόριο ναρκωτικών. Όπως καταλαβαίνεις, εμείς κάνουμε κουμάντο εδώ. Άκου λοιπόν: επειδή σαν περίεργος και κάπως ελαφρούλης μου φαίνεσαι και μιας και είσαι καινούργιος, θα σου ταιριάζει «γάντι» μια εργασία. Θα γίνεις, φίλε μου, ένας εξαιρετικός λεγκένης. ΧΡ. : Τι σημαίνει λεγκένης; Φ. : Λεγκένης σημαίνει «θα πλένεις». Κ. : Μη το παίρνεις άσχημα. Επάγγελμα είναι κι αυτό. Κάποιο ρόλο πρέπει να χει κανείς τέλος πάντων, ακόμα και μέσα στη φυλακή! Για να ξέρεις λοιπόν, από σήμερα θα είσαι ο λεγκένης μας. Είναι ένα είδος μη αμειβόμενης οικιακής βοηθού. Φ. : Μη αμειβόμενης παραδουλεύτρας! Κ. : Λοιπόν, αρκετά με τα λόγια. Κοίτα να βολευτείς γρήγορα για να πιάσεις, σαν καλό παιδί, εργασία. ΧΡ. : Ναι. Θα βολευτώ. Μα πού θα είναι το κρεβάτι μου; Το κελί έχει τέσσερα κρεβάτια και εσείς είστε ήδη τέσσερεις. Φ. : Α, ναι, Χρήστο, για τον πρώτο καιρό θα κοιμάσαι στο πάτωμα. ΧΡ. : Στο πάτωμα; Φ. : Ε ναι ρε Χρήστο, στο πάτωμα. Εδώ άλλα κελιά είναι εξάρια και δεν έχεις πού να πατήσεις για να πας το βράδυ τουαλέτα. Εγώ τον πρώτο καιρό, που πέρναγα και τα στερητικά μου, λόγω έλλειψης πρέζας, κοιμόμουν για επτά συνεχείς μήνες στο πάτωμα... Να σου πω τώρα, μήπως σου περισσεύει κανένα τσιγάρο; (Ο Χρήστος του δίνει τσιγάρο και αρχίζει να «βολεύει» τα πράγματά του, ενώ ο Φώτης σιγοτραγουδάει:) Φ. : Θα γίνεις λεγκένης, τα ρούχα θα πλένεις το πάτωμα, τα παράθυρα, τα κομοδίνα, τα πιάτα μια μη αμειβόμενη οικιακή βοηθός είναι νόμος σκληρός, μα για μας βολικός. Θα γίνεις λεγκένης, τα ρούχα θα πλένεις το πάτωμα, τα παράθυρα, τα κομοδίνα, τα πιάτα μια μη αμειβόμενη οικιακή βοηθός είναι νόμος σκληρός, μα για μας βολικός. (Τους κλειδώνουν για βράδυ. Ο Χρήστος, εξαντλημένος, τελειώνει τις δουλειές) Κ. : Για έλα εδώ Χρηστάκι μου, έλα εδώ ταλαιπωρημένη μου πριγκιπέσσα... Σκούπισες; ΧΡ. : Ναι. Κ. : Σφουγγάρισες; ΧΡ. : Ναι. Κ. : Το ψυγείο το έπλυνες; ΧΡ. : Ναι. Κ. : Το κομοδίνο το έγλειψες; ΧΡ. : Ναι. Κ. : Το μπάνιο το καθάρισες; ΧΡ. : Ναι. Κ. : Και τα πλακάκια; ΧΡ. : Και τα πλακάκια. Κ. : Τα ρούχα τα έπλυνες; ΧΡ. : Ναι. Κ. : Τα άπλωσες; ΧΡ. : Τα άπλωσα. Κ. : Τις κουβέρτες τις τίναξες; ΧΡ. : Όχι. Δυστυχώς, καθώς πήγαινα να τις τινάξω, ήρθε ο υπάλληλος και μας έκλεισε για βράδυ. Κ. : Δεν τίναξες δηλαδή τις κουβέρτες... Ε και τι διάολο κάνεις όλο το απόγευμα; Είσαι ένα σιχαμένο τεμπελόσκυλο! Φ. : Ναι. Ναι. Ένα σιχαμένο τεμπελόσκυλο. Δε μας τα λέει καλά. Γι αυτό λοιπόν κι εγώ, ενώ αυτός έκανε όλες τις δουλειές, εγώ έκανα όλα τα τσιγάρα από το πακέτο του. ΧΡ. : Πώς; Τελείωσες όλα τα τσιγάρα μου; Φ. : Α, ναι φίλε. Παραλείψαμε να σου πούμε ότι εδώ στο κελί δεν είμαστε ο καθένας για την πάρτη του... Εδώ είμαστε ομάδα. Τα τσιγάρα, η καντίνα, ο μπακάλης πηγαίνουν σε όλους. Τίποτα δεν είναι δικό σου ή δικό μου. Όλα είναι κοινά. Ακόμα και τα χρήματα που σου στέλνουν οι δικοί σου θα τα χειριζόμαστε όλοι μαζί. Κ. : Γιατί μουτρώνεις; Σου φαίνεται άδικο; Είναι κακό δηλαδή να είμαστε ομάδα; ΧΡ. : Όχι. Όχι. Δε μουτρώνω. Αλλά αφού είμαστε ομάδα και μιας και ο Φώτης μού τελείωσε τα δικά μου τσιγάρα, μπορώ να πάρω ένα από το δικό σου πακέτο; Κ. : Όχι. ΧΡ. : Ε τότε τι «ομάδα» μού λέτε και «όλα όλων»; Π. : Άκου να δεις λεγκενάκο, πολύ μιλάς. Σου είπε κανείς ότι εδώ είμαστε ίσοι; Για μαζέψου λίγο. Βγάλε πρώτα μερικά χρονάκια κι ύστερα τα λέμε. Τσακίσου τώρα και φέρε τα χαρτιά σου. ΧΡ. : Ποια χαρτιά μου; Π. : Τη δικογραφία σου βλίτο. Τελείωνε! (Ο Χρήστος φέρνει τα χαρτιά. Ο Πέτρος με τον Κώστα τα κοιτάνε) (Την άλλη μέρα το πρωί ο Χρήστος κοιμάται στο πάτωμα) Φ. : Σήκω λεγκενάκο. Έχεις δουλειά. Έχουν μαζευτεί ρούχα. Και κανόνισε σήμερα να πάρεις κάρτες και καπνούς. Είμαστε όλοι ρέστοι. ΧΡ. : Πονάω. Δεν έπρεπε να με χτυπήσετε. Σας λέω, δεν το έκανα εγώ. Φ. : Άκου να δεις φίλε. Κατηγορείσαι για βιασμό. Εδώ αυτά δε συγχωρούνται. ΧΡ. : Κι αν αποδειχτεί ότι είμαι αθώος; Φ. : Καλύτερα ένας αθώος να δέρνεται άδικα, παρά να κινδυνεύει η τιμή μας σε όλη τη φυλακή. Π. : Πρόσεξε λεγκενάκο, για να τελειώνουμε: η φυλακή έχει τους δικούς της νόμους. Κανένας δε σε ρωτάει εάν σου αρέσουν, εσένα που χτυπήθηκες. Μα ούτε και εμάς μας ρωτάει. Σύμφωνα με το νόμο, έπρεπε να σε χτυπήσουμε. Κ. : Εδώ δεν τίθεται θέμα καλού-κακού, δίκαιουάδικου... Απλώς έτσι είναι. Όταν μπαίνει κανείς φυλακή με τέτοια κατηγορία, οι υπόλοιποι τον χτυπάνε. Φ. : Εμένα εχθές μου πέρασε από το μυαλό ότι χτυπώντας τον, μειώναμε τις δικές μας παρανομίες. Κρατάγαμε απόσταση από την ανηθικότητα. Γι αυτό σε βάραγα με τόσο πάθος. Και να ξέρεις, για καμιά εβδομάδα, όποτε κλείνει η φυλακή, εμείς είμαστε υποχρεωμένοι να σε βαράμε. Π. : Για να τελειώνουμε, άκου Χρήστο, τόσα χρόνια εδώ μέσα έχω δει πολλές δικογραφίες και πολλά λαμόγια να το παίζουν αθώοι. Στη δική σου την περίπτωση, εγώ είμαι σίγουρος ότι είσαι αθώος. Τα στοιχεία της δικογραφίας είναι ανύπαρκτα και το βλέμμα σου μου φαίνεται καθαρό. Ωστόσο, μέχρι να ξεκαθαρίσει το πράγμα, να ξέρεις ότι εμείς θα σε χτυπάμε... Κι όσο για το προαύλιο, εκεί μπροστά στους άλλους, μη διανοηθείς όχι να κάτσεις μαζί μας μα ούτε «καλημέρα» να μας πεις... (Μένουν για λίγη ώρα σιωπηλοί. Στη συνέχεια, (Συνέχεια στην 10η σελ.)

10 OIONEI KRATOUMENOS 17_Layout 1 1/24/14 1:25 PM Page κρατούμενος (Συνέχεια απ την 9η σελ.) ο Χρήστος βηματίζει προς τους θεατές, τους κοιτάζει και μονολογεί:) ΧΡ. : Αναρωτιέμαι, πότε θα αποφασίσει ο σύγχρονος άνθρωπος το πού ανήκει και το σε ποιους κανόνες θέλει να υπόκειται. Θέλει τη μικρή κοινωνία, με την άμεση αυτοδικία ή την κοινωνία των πόλεων, με τους νόμους και τα συντάγματα; Εγώ σας ξαναλέω πως είμαι αθώος, μα ακόμη κι αν δεν ήμουν, δεν θα έπρεπε να μου επιβάλλονται ταυτόχρονα και οι δύο τιμωρίες. Εγώ ανέκαθεν ήμουν υπέρ της μικρής κοινωνίας. Οφθαλμός αντί οφθαλμού. Τα πράγματα, απλούστερα. Σκότωσες; Σε σκοτώνω. Έκλεψες; Σου κόβω το χέρι. Εάν όντως είχα πειράξει το κοριτσάκι, ας με σκότωνε ο πατέρας του. Αυτό θα ήταν δίκαιο και σωστό. Μα, αφού έχουμε αποφασίσει ψηφίζοντας νόμους και συντάγματα να μην ισχύει η αυτοδικία αλλά ο νόμος, τότε ας τον σεβαστούμε. Δεν είναι άδικο εγώ να τιμωρούμαι ταυτόχρονα και με τους δύο τρόπους; Κι όταν στο τέλος αποδειχτεί πως είμαι αθώος -γιατί σας το ξαναλέω πως είμαι- δε θα είναι κάπως ειρωνικό, αφού θα έχω γίνει μαύρος από το ξύλο και αφού θα έχω ανοήτως προφυλακιστεί, να δέχομαι τη συγγνώμη των φανατικών του νόμου και των φανατικών του ήθους; (Στη σκηνή είναι ο Πέτρος [στην τηλεόραση] και ο Φώτης [που στρίβει τσιγάρο]. Μπαίνει ο Χρήστος κρατώντας τσάντα με ρούχα) Φ. : Γιατί είναι κλαμμένη η πριγκιπέσσα μας; Τι έχεις λεγκενάκο; ΧΡ.: Είχα επισκεπτήριο με τη μάνα μου. Δεν άντεξε η κακομοίρα. Έκλαιγε. Κι αυτές οι πόρτες... Τόσο βαριές... Τόσο σιδερένιες... Πόσο πονάω... Φ. : Σε κανένα γονιό δεν αξίζει αυτό. Μερικές φορές είναι καλύτερο να χάνεις το παιδί σου, παρά να το βλέπεις στη φυλακή. ΧΡ. : Ε, μην υπερβάλλεις. Φ. : Δεν υπερβάλλω καθόλου. Διότι ο θάνατος μπορεί να σημαίνει τέλος, αλλά δε μαυρίζει το μέτωπο κι ούτε μπορεί να σβήσει το παρελθόν. Ενώ, αντίθετα, η φυλάκιση σε κάποιες ακραίες περιπτώσεις το κάνει. Για πες τώρα κάτι πιο πρακτικό. Πόσα χρήματα σου άφησε; ΧΡ. : Δε μου άφησε. Φ. : Τι; ΧΡ. : Αυτό που άκουσες. Δε μου άφησε. Για την ακρίβεια, ήθελε να μου αφήσει, αλλά την απέτρεψα. Δε θα πλένει η μάνα μου σκάλες έξω από τη φυλακή για να μου δίνει χρήματα που θα τα τρώτε εσείς, ενώ εγώ θα πλένω τα σώβρακά σας. Φ. : Μα, το λες αλήθεια λοιπόν; Της είπες να μη σου αφήσει λεφτά; ΧΡ. : Σου είπα «ναι». Φ. : Μα, θα σε χτυπήσουμε. ΧΡ. : Ας με χτυπήσετε. Ούτως ή άλλως με χτυπάτε. Π. : Αφού το θες τόσο, περίμενε λίγο να κλείσει η φυλακή. Για πες μου όμως λεγκενάκο, έχεις κανένα νέο από το δικηγόρο; ΧΡ. : Έχω νέα. Ευχάριστα για μένα. Προέκυψαν, λέει, νέα στοιχεία. Στην περιοχή που μένω έγινε κι άλλος βιασμός με παρόμοιο τρόπο. Μακάρι να τον πιάσουν τον πραγματικό ένοχο. Π. : Να πεις αυτού του έμπορου ελπίδων, του δικηγόρου σου, να κάνει αίτηση αποφυλάκισης. Δε μπορούν να σε κρατάνε τσάμπα. Του Κατσιλάμπρου Γιάννη STOP (Θεατρικό έργο για πέντε ρόλους) (Ανοίγει η πόρτα και μπαίνει ο Νίκος με τον Κώστα) Ν. : Τι κούκλα ήταν αυτή ρε Κώστα; Να μας τη γνωρίσεις. Αδερφή σου είναι ή κοπέλα σου; Κ. : Γυναίκα μου είναι και μαζέψου. Ν. : Έλα ρε, πλάκα σου κάνω. Ποτέ μου δε θα κοίταζα κοπέλα συγκρατούμενου. Κι άλλωστε, αυτή μοιάζει να λιώνει για σένα. Πώς το βλέπεις; Θα κρατήσει; Κ. : Άσε ρε Νίκο... Ένας Θεός ξέρει. Πού να αντέξει κι αυτή. Νέο κορίτσι. Όμορφο. Πάει τόσος καιρός κι ακόμα δεν ξέρω πότε θα βγω... Κι αυτή θέλει να φτιάξει τη ζωή της. Κι εγώ τι να της πω; Ν. : Να μην της πεις τίποτα. Μονάχα να της δείχνεις ότι είσαι χαρούμενος που είναι ακόμα μαζί σου. Αυτό είναι από μόνο του ιερό... Ό,τι και να γίνει στο μέλλον. Κ. : Αυτό προσπαθώ! Μα δε μου βγαίνει πάντα. Βλέπεις, τα νεύρα μου εδώ είναι στο κόκκινο. Σε αυτό το μέρος δε μπορείς να είσαι ο εαυτός σου. Εσύ ρε Νίκο, γιατί φώναζες στους γέρους σου; Σε άκουσε όλο το επισκεπτήριο. Ν. : Καλά, οι δικοί μου έχουν ξεφύγει. Έχει πέσει όλη η οικογένεια να με φάει. Ένα STOP παραβίασα και βγάλανε νύχια να με ξεσκίσουν... «Ο ασυνείδητος... Ο ανώριμος...». Όλη τη μέρα με μειώνουν... Σα να βρήκαν την αφορμή που χρόνια έψαχναν. Ένα STOP παραβίασα και STOP οι συμπάθειες, STOP όλη η παλιά ζωή. Κάτι θείοι και θειάδες να δεις... Ούτε το τηλέφωνο δε σηκώνουν. Οι γονείς μου μού επαναλαμβάνουν συνεχώς πως μ αγαπάνε και το πιστεύω... Μα τι μ αυτό; Τι σημαίνει αυτό; Τι να την κάνω σκέτη την αγάπη; Δε στέκεται ο άνθρωπος μόνο με αυτή. Θέλει και εκτίμηση... Θέλει και σεβασμό... Αλλιώς, στην πρώτη δυσκολία λυγίζεις. (Το κελί είναι άδειο. Μπαίνουν ορμητικά και οι πέντε σε έξαλλη κατάσταση) Κ. : Ρε Πέτρο, αυτό δεν το καταλαβαίνω. Γιατί στο καλό ήθελες να μπλεχτούμε κι εμείς στον καβγά; Εσύ Έλληνας... Εγώ Αλβανός... Τι δουλειά έχουμε στην κόντρα των Αράβων; Π : Δεν έχεις δίκιο. Κι εκείνοι μας είχαν υποστηρίξει όταν τους χρειαστήκαμε. Μην ξεχνάς. Κι ύστερα, εδώ στη φυλακή δε μπορείς να μένεις ουδέτερος... Πρέπει να παίρνεις θέση. Να ανήκεις σε ομάδα. Φ. : Όποιο πρόβατο βγαίνει έξω από το μαντρί, το τρώει ο λύκος! Κ. : Εμένα αυτά δε μου ακούγονται σωστά. Επειδή δηλαδή Πέτρο εγώ είμαι φίλος σου, θα πρέπει να είμαι κι εχθρός του εχθρού σου; Δηλαδή την άλλη φορά, που είχανε μαλώσει δύο Έλληνες με δύο Αλβανούς, έπρεπε να μαλώσουμε κι εμείς μεταξύ μας; Π.: Εμάς μη μας μπλέκεις ρε Κώστα. Εμείς είμαστε αδέλφια. Τέσσερα χρόνια στο ίδιο κελί. Έχουμε φάει ψωμί μαζί. Κ. : Ε, αυτό ακριβώς σου λέω ρε Πέτρο. Το ποιος είναι αδελφός με ποιον δεν ορίζεται ούτε από εθνικιστικούς ούτε από θρησκευτικούς φανατισμούς. Εμείς τουλάχιστον, ας μην ακολουθούμε την ανοησία των άλλων. Ν. : Σε αυτό συμφωνώ κι εγώ. Πρώτα οι γονείς μου κι ύστερα το σχολείο με είχανε μεγαλώσει με φόβο και μίσος για τους Τούρκους. Μέχρι που πήγα ένα ταξίδι στο Κουσάντασι... Κι εκεί είδα Έλληνες και Τούρκους να ζουν στο ίδιο μέρος σαν αδέλφια. Και με τα χρόνια και με τους καιρούς, γίνονται πραγματικά αδέλφια. Οι πληθυσμοί σμίγουν... Μπλέκονται. Αδύνατον να τους διαχωρίσεις. Και γιατί άλλωστε; Είτε πολιτιστικά είτε γονιδιακά το δει κανείς, οι Έλληνες στο Κουσάντασι είχαν πολύ περισσότερα κοινά με τους Τούρκους γείτονές τους, παρά με άλλους Έλληνες που ζουν σε απόσταση... Όπως για παράδειγμα με τους Έλληνες των Επτανήσων, οι οποίοι με τη σειρά τους θα παρουσιάζουν περισσότερες ομοιότητες με τους Ιταλούς. Κ. : Αυτό ακριβώς ξαναλέω. Τι με νοιάζει εμένα αν κάποιος πολιτικός πέρασε στη γη γραμμές που τις ονόμασε σύνορα και κάθε τόσο προσπαθεί να μας χωρίσει με το φανατισμό. Εγώ δεν έχω και δεν ανέχομαι καμία ταμπέλα στο μέτωπο. Είμαι ελεύθερος και καμία εθνικότητα, θρησκεία ή πολιτική σκοπιμότητα δε θα μου υποδείξει με ποιον θα μαλώνω και με ποιον θα είμαι φίλος. Πέτρο, αδελφέ μου, λυπάμαι που θα σε θυμώσω, όμως στον επόμενο καβγά θα πας μόνος σου. (Στη σκηνή βρίσκονται και οι πέντε. Ο Χρήστος κρατάει ένα κουτί) Φ. : Τι κουβαλάς εκεί ρε; ΧΡ. : Μού στειλε η μάνα μου κάτι Χριστουγεννιάτικα στολίδια. Πού να τα κρεμάσω; Κ. : Και γιατί να τα κρεμάσεις; ΧΡ. : Ε, Χριστούγεννα έρχονται. Δε θα γιορτάσουμε; Κ. : Και γιατί να γιορτάσουμε; Τι να γιορτάσουμε; Άκου να δεις λεγκενάκο, διότι απ ό,τι φαίνεται ήρθες εδώ κουβαλώντας την αρρωστίλα της έξω κοινωνίας... της έξω φυλακής... Εδώ θα γιορτάζουμε μόνο αν έχουμε λόγο. Κι εγώ λόγο δε βρίσκω. Π. : Ούτε κι εγώ βρίσκω λόγο. Πάρε τα μπιχλιμπίδια σου και πέτα τα. Ή τέλος πάντων, κράτα τα για όταν θα βγεις έξω. Τότε ναι! Θα έχεις λόγο να στολίσεις. Γιατί τότε θα είσαι έξω. Τότε θα ζεις. ΧΡ. : Ρε παιδιά, δεν είναι ακριβώς έτσι. Εάν αφήνουμε συνεχώς τις έστω αφορμές χαράς να περνάνε χωρίς να τις αγγίζουμε, τότε θα αποκτηνωθούμε. Θα σκληρύνει τόσο η πέτσα μας που, ακόμη κι όταν θα βγούμε, δε θα μπορούμε να χαρούμε και να γιορτάσουμε. Θα έχουμε ξεχάσει πώς είναι να χαιρόμαστε και να γιορτάζουμε. Θα έχουμε ξεχάσει να ζούμε. Π. : Ωραία τα σκέφτεσαι Χρήστο. Μα εσύ έχεις μέσα μόλις δύο μήνες. Ποιος σου είπε ότι θέλουμε να αποκτηνωθούμε; Μα αν αυτός είναι ο μόνος τρόπος για να επιβιώσουμε; Κανένας δε θέλει να είναι σκληρός. Κανένας δε θέλει να μη χαίρεται. Κ. : Εσύ νομίζεις πριγκιπέσσα πως εγώ και ο Πέτρος δε θέλουμε να γελάμε; Απλώς είναι τόσος ο πόνος από τις χαρές του παρελθόντος σε αντίστοιχες στιγμές, που όντως δεν αντέχουμε να θυμόμαστε. Όσο κι αν αυτό σου φαίνεται σκληρό, εμείς έχουμε μπει στον αυτόματο... Λεπτά, ώρες, μέρες, μήνες, χρόνια... Τα αφήνουμε να κυλάνε... Δεν τα ζούμε εμείς. Απλώς περιμένουμε πότε θα ξαναβγούμε για να ξανααναπνεύσουμε. Ν. : Σκέψου Χρήστο το τι κάνει η φύση σε αντίστοιχες περιπτώσεις. Όταν ένα δέντρο, για παράδειγμα, αντιληφθεί ότι οι συνθήκες είναι δύσκολες για επιβίωση, τότε ρίχνει το σπόρο στο έδαφος προτού υποστεί την καταστροφή... Μήπως τουλάχιστον και σωθεί η ύπαρξη. Έχει την ελπίδα ότι αυτός ο σπόρος, σε μια άλλη εποχή θα μπορέσει να συνεχίσει... Ίσως και να μην τα καταφέρει. Ίσως και αυτός ο σπόρος να σαπίσει. Μα (Συνέχεια στην 11η σελ.)

11 OIONEI KRATOUMENOS 17_Layout 1 1/24/14 1:25 PM Page 11 κρατούμενος 11 (Συνέχεια απ την 10η σελ.) τουλάχιστον, με αυτό τον έμμεσο τρόπο, η ύπαρξη δεν ενδίδει, δεν «αφήνεται να ενδώσει» στην καταστροφή. Συνεχίζει και ελπίζει... Περιμένει την Άνοιξη... το φως. Για μας το φως είναι η αποφυλάκιση. Π. : Και μη τυχόν και στο ανόητο λεγκένικο μυαλό σου σκεφτείς ότι είναι η σκληρότητα ή η κενότητα που δε μας επιτρέπουν να δεχτούμε τα στολίδια αυτά σα σημάδια του ονείρου; Πες μου τώρα, ρε ανόητε, πιστεύεις πραγματικά ότι υπάρχει έστω κι ένας μέσα σε αυτή τη λαοθάλασσα που πλημμυρίζει αυτή τη μίζερη φυλακή, πιστεύεις ξαναλέω ότι υπάρχει έστω κι ένας κρατούμενος ο οποίος δε θα ήθελε να ονειρεύεται ένα ζεστό σπίτι, μυρωδιά σπιτικού φαγητού, γυναικείο ψίθυρο στο αφτί που να λέει «Σ αγαπώ. Δεν είσαι μόνος!» και χαρούμενες παιδικές φωνές να του γεμίζουν την ψυχή; Φυσικά και όλοι θα το θέλανε. Φυσικά και όλοι το θέλουν. Μα το θέλουν τόσο πολύ που δεν αντέχουν άλλο να το συζητάνε... Τόσο που η μη αναφορά σε αυτή την ιερή ελπίδα είναι θέμα επιβίωσης... Αλλιώς δεν αντέχεις. Ο πόνος δηλητηριάζει το όνειρο. «Η ελπίδα παραβαστάει. Καταντάει απελπισία». (Στη σκηνή βρίσκονται και οι πέντε. Ο Κώστας ελέγχει ένα κοστούμι) Του Κατσιλάμπρου Γιάννη STOP (Θεατρικό έργο για πέντε ρόλους) Φ. : Τι ελέγχεις και ξαναελέγχεις ρε Κώστα τα ρούχα; Μια χαρά είναι. Κ. : Δεν κοιτάζω αυτό. Απλώς αναρωτιέμαι. Πώς να ήταν άραγε καλύτερο να φανώ στο εφετείο, αξιοπρεπής, με το κοστούμι μου, καθαρός, χωρίς θεατρινισμούς και ψεύτικα δάκρυα ή μήπως θα συνέφερε να δείξω αφημένος, με τίποτα απλούστερα ρούχα και μαύρους κύκλους κάτω από τα μάτια; Φ. : Ο Δικαιόπολις στους Αχαρνής του Αριστοφάνη, αφού είδε κι αποείδε ότι τα σοβαρά λόγια και τα επιχειρήματα δεν ακούγονταν, πήγε και φόρεσε κάτι κουρέλια... Και ο χορός συγκινήθηκε και τότε μόνο τον άκουσαν... Π. : Ποιος Δικαιόπολις; Ποιο Δίκαιο; Ποια πόλις; Εγώ Κώστα δε θέλω να σε στενοχωρήσω, όμως την ξέρεις την άποψή μου... Ό,τι και να κάνεις, ό,τι και να φορέσεις, όπως και να παρουσιαστείς, εις βάρος σου θα μετρήσει... Φοράς ρούχα καλά και παρουσιάζεσαι με τον αξιοπρεπή ειλικρινή εσωτερικό σου πόνο, χωρίς να τον προβάλλεις; Φ. : (Λίγο αστειευόμενος καθώς προφανώς τα λόγια αυτά ο Πέτρος τα έχει πει πολλές φορές) Σε λένε αδίστακτο κτήνος... ψυχρό... Π. : Φοράς κάτι απλούστερο και αφήνεις τον πόνο να γίνει δάκρυ; Φ. : Σε λένε θεατρίνο που προσποιείται... Π. : Κι όσο για τη Συγγνώμη; Εάν ζητήσεις Συγγνώμη, λένε ότι το κάνεις αποσκοπώντας στην καλύτερη δυνατή απόφαση. Φ. : Και εάν δε ζητήσεις Συγγνώμη, τότε πάλι βρίσκουν την ευκαιρία να μιλήσουν για το αδίστακτο κτήνος... το ψυχρό... το αμετανόητο... Π. : Έτσι είναι Φώτη κι άσε την κρυφή ειρωνεία. Αν είχες και εσύ φάει στο πετσί σου αυτό το αδιέξοδο, τότε θα καταλάβαινες... Ό,τι και να κάνεις, βάλλεσαι. Ό,τι και να πεις, σε κατηγορούνε. Ό,τι και να κάνεις, δεν έχει δεύτερη ευκαιρία. Αυτή η κοινωνία μάς έχει ξεγράψει. Πάρτε το χαμπάρι. Δε θέλει τα άσχημά μας μα ούτε και τα καλά μας. Ν. : Αυτό που δε μπορώ να καταλάβω εγώ είναι ο άθλιος τρόπος που μας πηγαίνουν στα δικαστήρια. Μέσα στις κλούβες στοιβαγμένοι... σα σαρδέλες... παρατημένοι για ώρες... Ειδικά αυτό το ελεεινό υπόγειο που μας συγκεντρώνουν στην Πέτρου Ράλλη θίγει τον πολιτισμό... Σκέτο κοτέτσι... Για τουαλέτα μια τρύπα... και βρώμα... Δε μπορείς ούτε να καθίσεις. Στον 21ο αιώνα αυτή η προκλητική αδιαφορία για τις βασικές ανθρώπινες ανάγκες μας, εμένα μου δηλώνει ξεκάθαρα κοινωνικό σαδισμό και εκδικητικότητα. Κ. : Δίκιο έχετε όλοι. Μα για εμένα τώρα αυτά τα προβλήματα είναι τα λιγότερα. Ξέρετε τι είναι αυτό που με ενοχλεί περισσότερο από όλα; Ξέρετε τι φοβάμαι; Τη βλέπω εγώ τη δουλειά... Θα γίνει πάλι καμιά αναβολή και τότε τι θα κάνω; (Στρέφεται στους θεατές:) Πέντε χρόνια έγκλειστος κι ακόμα δεν ξέρω την ποινή μου... Σύμφωνοι κύριοι... Έφταιξα... Δικάστε με σύμφωνα με τους νόμους σας και πείτε μου να ξέρω... Όμως αυτό το πράγμα... Πέντε χρόνια και να μην ξέρω τι μου γίνεται... Πείτε μου κύριοι, τι να πω σε αυτούς που με περιμένουν; Πότε θα βγω; Πότε να με περιμένουν; Αξίζει να με περιμένουν; Επιτέλους. Πείτε μου. Τι να πω στα παιδιά μου; (Στη σκηνή βρίσκονται ο Πέτρος, ο Φώτης και ο Νίκος. Μετά από λίγο, μπαίνει ο Χρήστος) ΧΡ. : Φεύγω παιδιά! Φεύγω! Φ. : Πλάκα κάνεις. ΧΡ. : Όχι, αλήθεια. Μίλησα με το δικηγόρο και μου είπε ότι έπιασαν τον πραγματικό ένοχο. Με φώναξε και ο υπαρχιφύλακας. Μου είπε να ετοιμάσω τα πράγματά μου. Φ. : Θα μου αφήσεις τίποτα; ΧΡ. : Δε νομίζω ότι πέρα από τα ρούχα που θα φοράω θέλω να πάρω μαζί μου οτιδήποτε άλλο. Το αισθάνομαι σα βαρίδι. Σαν κάτι βρώμικο που θα με λερώνει... Π. : Έχεις δίκιο. Μην πάρεις τίποτα. Είναι γρουσουζιά. (Τον πλησιάζει και του δίνει το χέρι) Χαίρομαι για σένα. Να έχεις καλή τύχη. Είσαι καλό παιδί κι εγώ, να ξέρεις, είχα από την αρχή καταλάβει ότι ήσουνα αθώος. ΧΡ. : Δε με καλύπτει αυτό Πέτρο. Το ότι γνώριζες την αθωότητά μου, ενώ με έκανες μαύρο στο ξύλο, το κάνει ακόμα χειρότερο. Πες μου, αλήθεια, πώς ανέχεσαι αυτούς τους άγραφους κανόνες της φυλακής και αυτά τα άπειρα «πρέπει» να σου καθορίζουν τη συμπεριφορά; Π. : Μαζέψου λεγκένη. Εγώ να σου ευχηθώ ήρθα. ΧΡ. : Δε με φοβίζεις πια. Ο φόβος μου ξεπερνιέται από το θυμό μου. Πες μου λοιπόν, πες μου πώς εσύ, άνθρωπος δυνατός, πώς εσύ, άνθρωπος γεννημένος να ζει ελεύθερα, πώς ανέχεσαι να κάνεις πράξεις που δεν καταλαβαίνεις... Πώς ευλογημένε με χτύπαγες ενώ ήξερες πως ήμουν αθώος; Πες μου Πέτρο... Πώς το ανέχεσαι; Αυτό το πράγμα είναι δύο φορές φυλακή... Δεν το βλέπεις; (Εκείνη τη στιγμή μπαίνει ο Κώστας στη σκηνή) Φ. : Τι έγινε Κώστα; Έγινε το δικαστήριο; Κ. : Όχι. Όπως σας τα έλεγα... Αναβολή ενός έτους. Θεέ μου... Τι θα τους πω... Πείτε μου... Τι θα τους πω... Δε μπορώ να τα πάρω ούτε τηλέφωνο... Π. : Κι ο δικηγόρος τι σου είπε; Κ. : Τι να πει ο δραχμοφονιάς; Αυτοί ρε είναι χειρότεροι από εμάς. Έχει πληρωθεί πριν δύο χρόνια και τώρα ούτε που νοιάζεται... Στ αλήθεια πιστεύω ότι βολεύτηκε με την αναβολή. (Ο Πέτρος κινείται προς τους θεατές) Π. : Τι τα ψάχνεις. Ενώ για μας η στιγμή του δικαστηρίου καθορίζει τη ζωή μας, η ίδια αυτή στιγμή για τους δικηγόρους δεν είναι τίποτα περισσότερο από την καθημερινότητά τους... Είτε αθώος είτε ένοχος ο πελάτης, ό,τι και να γίνει στη δίκη, είτε γίνει η δίκη είτε όχι, αυτοί θα συνεχίσουν τη ζωούλα τους. Αποχωρώντας από την αίθουσα, θα κάνουν τα γλυκά μάτια στην αξιοκρατικά επιλεγμένη πάντοτε όμορφη ασκούμενη βοηθό τους, θα γυρίσουν στο σπίτι, θα παίξουν με τα παιδιά τους, θα ερωτευθούν, κι ύστερα πάλι αύριο τα ίδια... (Πλησιάζει και ο Κώστας, επίσης απευθυνόμενος στους θεατές:) Κ. : Τα ίδια... Πάντα τα ίδια... Δικαστήρια χαμένες, προδομένες ελπίδες. Φυλακίσεις χαμένες, προδομένες ζωές. Εχθές. Σήμερα. Αύριο. Αιώνια τα ίδια. Απομονωμένες σκηνές σήμερα είδατε. Άλλες κωμικές. Μα οι πιο πολλές τραγικές. Νέες αφίξεις, άγραφοι κανόνες, επισκεπτήρια της θλίψης, φασαρίες, ψεύτικες ελπίδες, δίκες... και γιορτές που θρέφουν περισσότερο τον πόνο απ ό,τι τη χαρά. Π. : Απομονωμένες σκηνές στης «Δυστυχίας τη γιορτή» επαναλαμβάνονται όμοιες, εδώ και χρόνια με αλάθητη πιστότητα σαν τους κύκλους του φεγγαριού και δεν πρέπει. Κ. : Τα άσχημα που θίξαμε, τα άσχημα μέσα στη φυλακή και τα άσχημα μέσα στην έξω φυλακή πρέπει να σταματήσουν. Γιατί να συνεχίζουν; (Πλησιάζει και ο Χρήστος, απευθυνόμενος επίσης στους θεατές:) ΧΡ. : Δικαστή, μην κρίνεις βιαστικά συνάνθρωπε επίσης κι αν ακόμα με βεβαιότητα με κατηγορήσεις την πράξη μου μ εμένανε μην τρέξεις να ταυτίσεις. (Πλησιάζει και ο Φώτης, απευθυνόμενος επίσης στους θεατές:) Φ. : Κι εγώ που μέσα βρέθηκα για ένα τσιγαράκι τώρα πήρα προαγωγή και έγινα εμποράκι ίσως κάποτε τύχει και βγω στο σπίτι το δικό μου στου εθισμού τη ζάλη μου, στο σίγουρο χαμό μου. (Πλησιάζει και ο Νίκος, και μαζί με τους άλλους σαν ομάδα, φτάνουν ακριβώς μπροστά στην πρώτη σειρά:) Ν. : Σωφρονιστικό σύστημα. Φ. : Παράλογο. ΧΡ. : Ανώφελο. Κ. : Άδικο. Π. Απάνθρωπο. Ν. : STOP-

12 OIONEI KRATOUMENOS 17_Layout 1 1/24/14 1:25 PM Page κρατούμενος «Ελληνικές φυλακές. Το εξπρές της εγκατάλειψης» Του Σπύρου Καρακίτσου, Προέδρου Ο.Σ.Υ.Ε. Το 1926 ο δημοσιογράφος του Ελεύθερου Τύπου Πέτρος Πικρός έκανε μια έρευνα, μια «μεγάλη ανθρωπιστική έρευνα» όπως αναφέρει και ο ίδιος «μέσα εις τας Ελληνικάς Φυλακάς». Φαντάζομαι θα ήταν μια ανάλογη έρευνα από αυτές τις «πιασάρικες» που κάνουν κατά καιρούς ορισμένοι δημοσιογράφοι και που τιτλοφορούνται ως οδοιπορικά με πηχυαίους τίτλους περί ανοίγματος των ερμητικά κλειστών πορτών των φυλακών και κοντολογίς περιγράφουν το «εξπρές του μεσονυκτίου» των συνθηκών κράτησης, ορισμένες φορές των βασανιστών και διεφθαρμένων δεσμοφυλάκων, άλλες πάλι φορές αναδεικνύουν προσωπικές ιστορίες κρατούμενων (μελοδραματικού φυσικά χαρακτήρα) και σε άλλες πάλι περιπτώσεις, με αφορμή διάφορες μουσικοχορευτικοθεατροεκδηλώσεις, δίνουν «νότα αισιοδοξίας και ελπίδας» ταυτόχρονα με μερικές φωτογραφίες και δηλώσεις για το δήθεν έργο που επιτελείται. Όλα πραγματικά, αλλά ταυτόχρονα και επιφατικά. Πάντως το συνηθισμένο ερώτημα που τίθεται από την εποχή του Πικρού (1926) μέχρι τις σημερινές μνημονιακές εποχές είναι για την κατάσταση που επικρατεί εντός των φυλακών. Και τότε και σήμερα καταγράφονται ή και καταγγέλλονται οι άθλιες συνθήκες κράτησης, οι κακές κτηριακές υποδομές, το φαγητό που δεν επαρκεί, η υπερπληθώρα και ο συνωστισμός κρατουμένων, ο ανεπαρκέστατος αριθμός υπαλλήλων και το πόσο κακοπληρωμένοι είναι, οι υπερβολικές και σκληρές ποινές, η διαφθορά, τα ναρκωτικά κ.ο.κ. Σε αυτά λοιπόν τα βασικά ζητήματα διαχρονικά η Πολιτεία συνήθως απαντάει επιδερμικά και με βραχυπρόθεσμο σχεδιασμό, σπανιότατα προδιαγράφει τις εξελίξεις, αλλά εσχάτως, τα τελευταία χρόνια, έχω την άποψη ότι φοβάται κιόλας να τις αντιμετωπίσει, δηλαδή κρύβει τα προβλήματα κάτω από το χαλί χάλι, στη λογική «να τη βγάλουμε και σήμερα». Και για να μην παρεξηγηθώ, είναι η ίδια λογική που όλοι μας σήμερα ως γνήσιοι νεοέλληνες έχουμε ενστερνιστεί σε όλες τις εκφάνσεις της δημόσιας ζωής, η λογική του καναπέ και του βολέματος. Αρνούμαστε να αντιληφθούμε ότι όλη η Ελλάδα, συγγνώμη η κοινωνία ήθελα να πω, είναι μια απέραντη φυλακή! Και, παρά το γεγονός ότι στις κατά τη φίρμα Ελληνικές και χάριν του λόγου Φυλακές τα τελευταία χρόνια παρατηρείται μια κατάρρευση των δομών, πολλοί εμπλεκόμενοι φορείς (από αυτούς που έχουν σπουδάσει την ανωτάτη φυλακολογία) συνεχίζουν και σφυρίζουν αδιάφορα, αντί να σφυρίξουν κλέφτικα για το επερχόμενο γιουρούσι. Αυτό που σιγοψήνεται υπόγεια και αφορά είτε τη δήθεν αξιοποίηση εκτάσεων π.χ. της Αγροτικής Φυλακής Κασσάνδρας, είτε πολύ χειρότερα την ιδιωτικοποίηση φυλακών κατά τα Ευρωπαϊκά πρότυπα (τρομάρα μας). Σε όλα αυτά λοιπόν τα προβλήματα που εμείς ως εργαζόμενοι τα βλέπουμε ως δείγματα κατάρρευσης και δημόσια τα καταγγέλλουμε, η Πολιτεία συνολικά θεωρεί ότι μπορεί να απαντήσει με ένα νέο Νόμο αναγκαστικής αποσυμφόρησης και ένα νέο Σωφρονιστικό κώδικα, που όλως περιέργως συνεχίζει και τον λέει σωφρονιστικό, την ίδια στιγμή που όλοι αναγνωρίζουν ότι σωφρονισμός δεν υφίσταται και μάλιστα όταν ο ήδη από το 1999 υφιστάμενος σωφρονιστικός κώδικας δεν εφαρμόστηκε εξ ολοκλήρου. Ουσιαστικά, και για μία ακόμη φορά, κρύβονται πίσω από το δάκτυλό τους, το ίδιο δάκτυλο που καμιά φορά μας κουνάνε επιδεικτικά για τα στραβά και τα ανάποδα που συμβαίνουν στις φυλακές, ίσα ίσα για να αποποιηθούν τις ευθύνες τους ή για να απενοχοποιήσουν τις ερινύες που ίσως ορισμένοι από αυτούς να έχουν. Και οι ευθύνες βαραίνουν όλους μας. Εν κατακλείδι, έχω την πεποίθηση ότι είναι επιτακτική ανάγκη η χάραξη ενός νέου συστήματος κράτησης με κατηγοριοποίηση νέων τύπων καταστημάτων κράτησης, με λιγότερους κρατουμένους, με λιγότερους ισοβίτες, με την αποτελεσματική λειτουργία των αγροτικών φυλακών, με ιατρική και νοσοκομειακή περίθαλψη, με ενοποιημένη ασφάλεια όχι του μαντρότοιχου και του ύψους του, αλλά για τη διασφάλιση της ανθρώπινης αξιοπρέπειας, της διαβίωσης και της εργασίας. (Το ανωτέρω άρθρο δημοσιεύθηκε από τον συγγραφέα του αρχικώς στον διαδικτυακό τόπο [βλ. apopseis/4147-ellinikes-filakes-t-express-tisegkataleichw]) Η εργασία στη φυλακή: τι είδους εργασία είναι; Τον Ιανουάριο του 2005, σε ένα όχημα σταθμευμένο σε απόσταση μόλις ενός χιλιομέτρου από μια μεξικανική φυλακή υψίστης ασφαλείας (το κατάστημα κράτησης Matamoros), έλαβε χώρα μια μακάβρια ανακάλυψη. Μέσα στο όχημα βρέθηκαν τα πτώματα έξι ένστολων σωφρονιστικών υπαλλήλων. Είχαν πυροβοληθεί μέχρι θανάτου. Σε κάποιους από αυτούς είχαν δέσει τα μάτια, πριν τους δολοφονήσουν. Η πιο γνωστή φυλακή της Βραζιλίας ήταν ίσως η φυλακή Carandiru στο Σάο Πάολο. Τον Οκτώβριο του 1992 η καταστολή εξέγερσης στην Carandiru στοίχισε τη ζωή σε 111 κρατουμένους. Η φυλακή αυτή κατεδαφίστηκε το 2002, γεγονός που αποτελούσε μια συμβολική κίνηση προκειμένου να δειχθεί ότι το σωφρονιστικό σύστημα του Σάο Πάολο ήταν έτοιμο να υποστεί αλλαγές. Ο Drauzio Varella εργάστηκε εθελοντικά στη φυλακή επί 13 χρόνια ως ιατρός και έγραψε ένα βιβλίο με θέμα τις εκεί εμπειρίες του. Περιγράφει τη ζωή των φυλάκων στα σωφρονιστικά καταστήματα. Αμείβονται με πολύ χαμηλές αποδοχές. Όσοι είναι έντιμοι, αναγκάζονται να κάνουν και δεύτερη δουλειά τη νύχτα σαν υπάλληλοι σεκιούριτι. Τα ωράριά τους είναι πολύωρα. Αυτοί που εκτελούν νυχτερινή βάρδια φεύγουν στις επτά το πρωί και πηγαίνουν κατ ευθείαν στην άλλη τους δουλειά. Όσοι εκτελούν βάρδια την ημέρα κοιμούνται για λίγο στη δουλειά και βλέπουν το κρεβάτι τους το Σαββατοκύριακο. Για να αντεπεξέλθουν, πολλοί από αυτούς καταναλώνουν μεγάλη ποσότητα αλκοόλ. «Ο αλκοολισμός και η παχυσαρκία αποτελούν πολύ συνηθισμένα φαινόμενα... Δεν είναι εύκολο να είσαι μαζί τους». Σπάνια η εργασία στη φυλακή έχει κύρος και ικανοποιητικές αποδοχές. Μερικές φορές, οι φύλακες των σωφρονιστικών καταστημάτων είναι άτομα που εργάζονται στη φυλακή κατά τη διάρκεια υπηρέτησης της υποχρεωτικής στρατιωτικής τους θητείας. Άλλοι, είναι άτομα που διεκδίκησαν μια θέση εργασίας στην αστυνομία, αλλά δεν είχαν επαρκή προσόντα για τη θέση αυτή. Λίγοι μόνο έχουν λάβει σωστή εργασιακή εκπαίδευση, ενώ πολλοί πιστεύουν ότι η εργασία στη φυλακή είναι ανάξια λόγου και ακατάλληλη για να εμπνεύσει υπερηφάνεια σε αυτόν που την εκτελεί. Μια γυναίκα μέλος του φυλακτικού προσωπικού σε ένα σωφρονιστικό κατάστημα στο Ρατζαστάν της Ινδίας είπε σε ερευνητές της Ινδικής Ένωσης για την Ποινική Μεταρρύθμιση και τη Δικαιοσύνη ότι «όταν γνωρίζω ανθρώπους έξω, με κοιτούν και λένε... Τι χώρο διάλεξες να δουλέψεις εκεί μέσα ζουν οι τελευταίοι των τελευταίων!». Όταν τα μέλη του σωφρονιστικού προσωπικού ακούνε για τα δικαιώματα των κρατουμένων και, ενδεχομένως, υποχρεώνονται να παρακολουθούν κάποιο εκπαιδευτικό πρόγραμμα γι αυτά, συχνά διερωτώνται πότε θα δοθεί λίγη προσοχή στην ανυπαρξία των δικών τους δικαιωμάτων. Οι ερευνητές της Ινδικής Ένωσης για την Ποινική Μεταρρύθμιση και τη Δικαιοσύνη επισήμαναν ότι «τα μέλη του προσωπικού παραπονούνται συνεχώς ότι κανείς δεν ρωτάει γι αυτά τα ίδια... Πιστεύουν ότι οι διάφοροι οργανισμοί ζητούν πληροφόρηση περισσότερο για τους κρατουμένους παρά για το ίδιο το προσωπικό». (Υποκεφάλαιο του συγγραφικού έργου της Vivien Stern με τίτλο Creating Criminals. Prisons and People in a Market Society [«Δημιουργώντας εγκληματίες. Φυλακές και άνθρωποι σε μια κοινωνία της αγοράς», αμετάφραστο στην Ελληνική], Zed Books Ltd, 7 Cynthia Street, London NI 9JF, UK, 2006, σελ Η Vivien Stern είναι Ανώτερη Ερευνητική Εταίρος στη Νομική Σχολή του πανεπιστημίου Kings College London, καθώς και πρώην Γενική Γραμματέας της οργάνωσης «Διεθνής Ποινική Μεταρρύθμιση» [Penal Reform International]. Επιλογή κειμένου - μετάφραση αγγλικού πρωτοτύπου: Νίκος Βαρβατάκος)

13 OIONEI KRATOUMENOS 17_Layout 1 1/24/14 1:25 PM Page 13 κρατούμενος 13 Νέοι Ορίζοντες ΤΟ ΣΩΦΡΟΝΙΣΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΤΗΣ ΝΟΡΒΗΓΙΑΣ Gerhard Ploeg, Ph.D. Ανώτερος Σύμβουλος της Σωφρονιστικής Υπηρεσίας της Νορβηγίας Κεντρική Διεύθυνση Στο παρόν τεύχος της εφημερίδας «Κρατούμενος» παρουσιάζουμε ένα αφιέρωμα με θέμα το σωφρονιστικό σύστημα της Νορβηγίας. Συντάκτης του είναι ο κ. Gerhard Ploeg, ανώτερος σύμβουλος της νορβηγικής σωφρονιστικής διοίκησης, ο οποίος είχε την καλοσύνη να ανταποκριθεί με προθυμία στο συναφές αίτημα που αποστείλαμε στην υπηρεσία του. Η παρουσίαση αυτή αποτελεί κατά κάποιον τρόπο προέκταση της ευσύνοπτης συγγραφικής εργασίας με αντικείμενο την αγροτική-οικολογική φυλακή Bastoy της Νορβηγίας, η οποία δημοσιεύθηκε από τον συνάδελφο Βασίλη Δούλο σε παλαιότερο τεύχος της εφημερίδας μας 1. Νορβηγία, μια εύπορη χώρα με ισχυρό κράτος πρόνοιας και υψηλό βαθμό κοινωνικής αλληλεγγύης. Μια χώρα που διακρίνεται από ήπια ποινική αντιμετώπιση των παραβατών του νόμου 2 και από ανθρωποκεντρική σωφρονιστική πολιτική. Ποια η σημασία όλων αυτών σήμερα για τη χώρα μας; Η σημασία του νορβηγικού (αλλά και ευρύτερα σκανδιναβικού) παραδείγματος για την καθ ημάς σωφρονιστική πραγματικότητα, έγκειται στο ότι μας διδάσκει κάτι απλό: η σωφρονιστική πρακτική τελικά δεν συνιστά ζήτημα οικονομικών πόρων ή, αν προτιμάτε, δεν συνιστά πρωτίστως ζήτημα οικονομικών πόρων. Αποτελεί κατά κύριο λόγο ζήτημα νοοτροπίας και πολιτισμού. Αποτελεί ένα θέμα το οποίο, σε τελική ανάλυση, άπτεται του τρόπου με τον οποίο μια κοινωνία αντιμετωπίζει τους «διαφορετικούς», τους «άλλους», μέρος των οποίων είναι και οι έγκλειστοι. Όπως χαρακτηριστικά επισημαίνει στο άρθρο του ο κ. G. Ploeg, στη χώρα του τα σωφρονιστικά καταστήματα «θεωρούνται κοινωνικά ιδρύματα, όχι απομονωμένα συγκροτήματα που υφίστανται εκτός της κοινωνίας». Αυτός είναι, μάλλον, και ο λόγος που (σύμφωνα με τα όσα αναφέρονται στην παρουσίαση του κ. Ploeg και συνάγονται από αυτήν) σημαντική παρουσία στο νορβηγικό σωφρονιστικό σύστημα κατέχουν τα «ανοικτά» καταστήματα κράτησης, η λειτουργία των οποίων συμπληρώνεται από τα (θεσμοθετημένα, αν και ουδέποτε λειτουργήσαντα στη χώρα μας) κέντρα ημι-ελεύθερης διαβίωσης. Αυτή είναι ενδεχομένως και η συλλογιστική βάσει της οποίας η εκπαίδευση των μελών του σωφρονιστικού προσωπικού διαρκεί 2 έτη (!), ενώ συγχρόνως αποδίδεται ιδιαίτερη σημασία στη θετική τους σχέση με τους κρατουμένους: επειδή οι Νορβηγοί σωφρονιστικοί υπάλληλοι θεωρούνται από το κοινωνικό και πολιτειακό κατεστημένο της χώρας τους ως εργαζόμενοι σε κοινωνικά ιδρύματα, ως επιτελούντες μια υπεύθυνη εργασία με κοινωνικό χαρακτήρα και ρόλο όχι ως ανθρωπόμορφες μηχανές, που μόνο τους καθήκον είναι να ανοιγοκλείνουν πόρτες και να διενεργούν καταμετρήσεις. Αυτό ήταν προφανώς το σκεπτικό για την εισαγωγή και καθιέρωση της (αναφερόμενης στο κείμενο) «εγγύησης επανένταξης», σύμφωνα με την οποία η νορβηγική σωφρονιστική υπηρεσία συμμετέχει ενεργά στην παροχή υπηρεσιών με σκοπό την κοινωνική επανένταξη ενός ατόμου, ακόμη και μετά την αποφυλάκισή του: επειδή τα σωφρονιστικά καταστήματα θεωρούνται τμήμα της κοινωνίας και όχι «χωματερές» των κοινωνικών της «αποβλήτων». Όλα αυτά, βεβαίως, δεν σημαίνουν ότι η σωφρονιστική πραγματικότητα στη Νορβηγία είναι ιδεώδης. Και εκεί, όπως επισημαίνει ο συγγραφέας, ασκούνται τα τελευταία έτη στο σωφρονιστικό σύστημα έντονες πιέσεις, τόσο χωροταξικής όσο και γενικότερα διαχειριστικής φύσεως, λόγω της σημαντικής αύξησης του αριθμού των υποδίκων και αλλοδαπών κρατουμένων. Όπως όμως και αν έχουν τα πράγματα, θα ήταν άστοχο να προβούμε σε μια στείρα σύγκριση μεταξύ των αποτελεσμάτων του δικού μας σωφρονιστικού συστήματος και αυτών ενός άλλου με όποιο μέτρο και αν αξιολογούμε την επιτυχία ή την αποτυχία αυτών των αποτελεσμάτων. Δεδομένης της ιδιαίτερα δύσκολης χρονικής περιόδου που διέρχεται η χώρα μας, κάτι τέτοιο θα ήταν όχι μόνο άστοχο, αλλά ενδεχομένως και άδικο. Το ζητούμενο δεν είναι να εξιδανικεύσουμε το σύστημα μιας άλλης χώρας ούτε να ασκήσουμε άγονη κριτική στις (όποιες) ανεπάρκειες του δικού μας. Το ζητούμενο είναι να αναδείξουμε αυτό που μπορεί και πρέπει να γίνει, το εφικτόν και το πρακτέον, εμπνεόμενοι από τα θετικά στοιχεία των άλλων χωρών και προσαρμόζοντάς τα στις συνθήκες της δικής μας κοινωνικοοικονομικής, πολιτικής και εν κατακλείδι πολιτισμικής πραγματικότητας. Με τελικό γνώμονα, την αξιοπρέπεια του ατόμου και την ευημερία του συνόλου. Προς αυτήν την κατεύθυνση στοχεύει και η παρουσίαση του άρθρου που ακολουθεί. Στόχοι Η σωφρονιστική υπηρεσία της Νορβηγίας είναι αρμόδια για την εκτέλεση των προφυλακίσεων και των ποινικών κυρώσεων κατά τρόπο τέτοιο ώστε να λαμβάνεται υπ όψιν η ασφάλεια του συνόλου των πολιτών και να επιχειρείται η πρόληψη της υποτροπής παρέχοντας τη δυνατότητα στους παραβάτες να αλλάξουν την αξιόποινη συμπεριφορά τους μέσω δικών τους πρωτοβουλιών. Μπορεί να ειπωθεί πως η κύρια πρόκληση που αντιμετωπίζει είναι η εύρεση, σε οποιαδήποτε περίσταση, της σωστής ισορροπίας ανάμεσα σε αυτά τα, εξίσου σημαντικά, στοιχεία. Οργάνωση Η σωφρονιστική υπηρεσία της Νορβηγίας αποτελείται από καταστήματα κράτησης, καθώς και από υπηρεσίες επιμελητών δοκιμασίας. Υπάρχει μια κοινή διοίκηση τόσο σε κεντρικό όσο και σε περιφερειακό επίπεδο, ενώ υπάρχουν επίσης μονάδες διαχωρισμένες η μία από την άλλη, καθεμία εκ των οποίων έχει τη δική της τοπική διοίκηση. Τα καταστήματα κράτησης και οι υπηρεσίες επιμελητών δοκιμασίας συνεργάζονται ιδιαίτερα στις περιπτώσεις των κρατουμένων οι οποίοι αποφυλακίζονται υπό όρους υπάρχουν, ωστόσο, και άλλες μορφές συνεργασίας. Η Νορβηγία, λόγω του ότι είναι μια χώρα μεγάλου μεγέθους και μάκρους και με ιδιαίτερα χαμηλή πληθυσμιακή πυκνότητα, διαθέτει έναν μεγάλο αριθμό καταστημάτων κράτησης, διαφορετικών μεταξύ τους και μικρού σχετικά μεγέθους, που βρίσκονται διεσπαρμένα ανά την επικράτειά της. Το μεγαλύτερο κατάστημα κράτησης βρίσκεται στο Όσλο και διαθέτει σχεδόν 400 κελιά, ενώ το μικρότερο διαθέτει περίπου 12. Ο μέσος αριθμός κελιών είναι, κατά προσέγγιση, 70. Το 2011 κατεγράφησαν εισδοχές ατόμων στους χώρους του σωφρονιστικού συστήματος. Ο συνολικός αριθμός αυτών των χώρων ανέρχεται σε περίπου κελιά κατανεμημένα σε 43 καταστήματα κράτησης, που βρίσκονται διεσπαρμένα σε 61 τοποθεσίες. Σχεδόν τα δύο τρίτα αυτών βρίσκονται σε καταστήματα κράτησης χαμηλού επιπέδου ασφαλείας (ή «ανοικτά» καταστήματα), ενώ προς το παρόν υπάρχουν επτά κέντρα ημι-ελεύθερης διαβίωσης στα οποία μπορούν συγκεκριμένοι κρατούμενοι να εκτίσουν το τελικό στάδιο της ποινής τους. Τα ανοικτά καταστήματα κράτησης έχουν χαμηλότερη αναλογία μεταξύ προσωπικού και κρατουμένων, πολλοί από τους οποίους εργάζονται κατά τη διάρκεια της ημέρας εκτός των κτηριακών εγκαταστάσεων. Στο εσωτερικό του καταστήματος υπάρχει πολύ μεγαλύτερη ελευθερία μετακίνησης. Τα κέντρα ημι-ελεύθερης διαβίωσης βρίσκονται σε κατοικημένες περιοχές, και οι κρα- (Συνέχεια στην 14η σελ.)

14 OIONEI KRATOUMENOS 17_Layout 1 1/24/14 1:25 PM Page κρατούμενος (Συνέχεια απ την 13η σελ.) τούμενοι κατά τη διάρκεια της ημέρας βρίσκονται πάντοτε εκτός των κτηριακών εγκαταστάσεων, είτε στο πλαίσιο εργασίας είτε λαμβάνοντας εκπαίδευση. Προσωπικό Στη Νορβηγία το σωφρονιστικό προσωπικό είναι άοπλο και αποτελείται σε ποσοστό περίπου 40% από γυναίκες υπαλλήλους. Τα μέλη του προσωπικού ειδικεύονται σε εργασίες οι οποίες άπτονται της ασφάλειας και της επανένταξης. Εκπαιδεύονται στην Ακαδημία Προσωπικού επί δύο έτη. Η ολοκλήρωση της εν λόγω εκπαίδευσης παρέχει μόρια τα οποία μπορούν να προσμετρηθούν για μεταπτυχιακές σπουδές. Το πρόγραμμα σπουδών επικεντρώνεται, μεταξύ άλλων, στην εγκληματολογία, την ψυχολογία, τη νομική, τα ανθρώπινα δικαιώματα και τη δεοντολογία. Για κάθε κρατούμενο ορίζεται ένας υπάλληλος επαφής, ο οποίος προσφέρει στον κρατούμενο αρωγή κατά την (εντός του πλαισίου του σωφρονιστικού συστήματος) επαφή του με τρίτους όπως είναι οι παροχείς υπηρεσιών ή οι υπάλληλοι, για παράδειγμα σε περιπτώσεις όπου ο κρατούμενος επιθυμεί να υποβάλει αίτηση για να υπαχθεί σε καθεστώς ηλεκτρονικής παρακολούθησης ή για να εκτίσει ένα μέρος της ποινής του σε θεραπευτικό ίδρυμα. Οι θετικές σχέσεις μεταξύ προσωπικού και κρατουμένων θεωρείται πως αποτελούν την καλύτερη μορφή («δυναμικής») ασφάλειας μέσα στα σωφρονιστικά καταστήματα, καθώς και την καλύτερη εγγύηση για την επάνοδο των κρατουμένων σε καθεστώς ελευθερίας χωρίς την τέλεση εκ μέρους τους άλλης αξιόποινης πράξης. Τα μέλη του προσωπικού είναι εκπαιδευμένα στη χρήση τεχνικών παρακινητικής συνέντευξης (motivational interviewing) και η στάση τους απέναντι στους κρατουμένους είναι θετική. Η αρχή της ομαλότητας Η πρακτική που εφαρμόζεται στο νορβηγικό σωφρονιστικό σύστημα κατευθύνεται από ορισμένες γενικές αρχές. Η σημαντικότερη από αυτές είναι η αρχή της ομαλότητας. Η αρχή αυτή σημαίνει ότι η τιμωρία συνίσταται στον περιορισμό της ελευθερίας και ότι, καθ όλη τη διάρκεια της ποινής, δεν αφαιρείται κανένα άλλο ατομικό δικαίωμα. Ο κρατούμενος έχει όλα τα δικαιώματα που έχουν και οι υπόλοιποι πολίτες στη Νορβηγία, σύμφωνα με τη γενική νομοθεσία. Για παράδειγμα, οι Νορβηγοί κρατούμενοι έχουν το δικαίωμα του εκλέγειν. Σημαίνει επίσης ότι ουδείς θα εκτίσει ποινή σε συνθήκες αυστηρότερες από όσο είναι αναγκαίο για την εκτέλεση της ποινής και την ασφάλεια της κοινωνίας. Οι κρατούμενοι θα υπάγονται στο καθεστώς με τον χαμηλότερο δυνατό βαθμό ασφαλείας. Εν κατακλείδι, η αρχή αυτή σημαίνει ότι κατά την έκτιση της ποινής η καθημερινή ζωή θα ομοιάζει όσο το δυνατόν περισσότερο με τη ζωή εκτός του σωφρονιστικού ιδρύματος. Ασφαλώς, η δυνατότητα εφαρμογής της περιορίζεται από παράγοντες που αφορούν την ασφάλεια και την τάξη μέσα στο κατάστημα, καθώς και από τη διαθεσιμότητα προσωπικού και λοιπών Νέοι Ορίζοντες πόρων ωστόσο, οι προαναφερθείσες ή και άλλες προβλέψεις της εν λόγω αρχής θα πρέπει να καθίστανται σαφείς, αν ορισμένα δικαιώματα τεθούν υπό αμφισβήτηση. Εξέλιξη Όταν ένα άτομο παραβεί τον νόμο, του επιβάλλεται τιμωρία που έχει τη μορφή του περιορισμού της ελευθερίας ωστόσο, το άτομο αυτό δεν θα καθορίζεται με βάση τη συγκεκριμένη αυτή πράξη για την υπόλοιπη ζωή του. Η σωφρονιστική υπηρεσία της Νορβηγίας ρυθμίζει με τον καλύτερο δυνατό τρόπο τα θέματα που αφορούν την επανένταξη του εν λόγω ατόμου, καθώς και την πορεία προς αυτήν την επανένταξη. Όσο πιο κλειστό είναι το σύστημα, τόσο πιο δύσκολη είναι και η επάνοδος στην ελευθερία. Ο σκοπός, επομένως, είναι η ύπαρξη μιας βαθμιαίας εξέλιξης μέσα από επίπεδα ασφαλείας και, ει δυνατόν, προς την κατεύθυνση της υπό όρους απόλυσης ή του κατ οίκον περιορισμού με ή χωρίς ηλεκτρονική παρακολούθηση. Η νορβηγική σωφρονιστική υπηρεσία διαθέτει μεγάλη διακριτική ευχέρεια να λαμβάνει αποφάσεις για τον τρόπο έκτισης της ποινής, ενώ παράλληλα, κατά τη λήψη αυτών των αποφάσεων, λαμβάνει υπ όψιν τους κινδύνους που σε ατομική βάση παρουσιάζει ο κρατούμενος, τις ανάγκες του και τους πόρους που διαθέτει, καθώς και άλλους συναφείς παράγοντες. Οι περισσότεροι κρατούμενοι από όσους εκτίουν μακρόχρονη ποινή ξεκινούν την έκτιση αυτής της ποινής σε κατάστημα κράτησης υψηλής ασφαλείας, ενώ μπορεί στη συνέχεια να μεταχθούν σε κατάστημα χαμηλότερης ασφαλείας (ή «ανοικτό» κατάστημα κράτησης) και από εκεί σε κέντρο ημι-ελεύθερης διαβίωσης. Αν ένας κρατούμενος εκτίει βραχύχρονη ποινή, μπορεί να εκτίσει το σύνολο της ποινής αυτής σε «ανοικτό» κατάστημα κράτησης. Στο εσωτερικό των σωφρονιστικών καταστημάτων ένας κρατούμενος έχει την υποχρέωση να είναι δραστήριος, κάτι που για τη νορβηγική σωφρονιστική υπηρεσία συνεπάγεται την υποχρέωση να του παρέχει δραστηριότητες. Γενικά, εντός των καταστημάτων κράτησης προσφέρεται η δυνατότητα εργασίας και εκπαίδευσης. Στις υπόλοιπες δραστηριότητες περιλαμβάνονται αθλοπαιδιές, ασχολίες ελεύθερου χρόνου, συμπεριφορικά προγράμματα κ.ά. Λίστα αναμονής Μόλις ένα άτομο καταδικαστεί σε άνευ όρων ποινή εγκλεισμού, η νορβηγική σωφρονιστική υπηρεσία τού βρίσκει έναν χώρο για την έκτιση αυτής της ποινής. Εκτός από την αρχή της ομαλότητας, σύμφωνα με την οποία επιλέγεται ένας χώρος με το χαμηλότερο δυνατό επίπεδο ασφαλείας, υπάρχει επίσης η κατευθυντήρια αρχή της εγγύτητας με την οικογένεια και με τα λοιπά συγγενικά πρόσωπα. Σήμερα, εδώ και πολλά έτη παρατηρείται γενική έλλειψη κελιών, ένα πρόβλημα που προσφάτως έχει οξυνθεί ακόμη περισσότερο εξαιτίας της σημαντικής αύξησης του αριθμού των υποδίκων κρατουμένων, καθώς και των κρατουμένων με αλλοδαπή ιθαγένεια. Η νορβηγική σωφρονιστική υπηρεσία έχει επιλέξει να μην αντιμετωπίσει αυτό το πρόβλημα υπερπληρώντας τους διαθέσιμους χώρους των καταστημάτων κράτησης, αλλά τηρώντας όσο το δυνατόν περισσότερο την αρχή του ενός κελιού ανά κρατούμενο. Θεωρεί πως η αρχή αυτή είναι σημαντική πρωτίστως για όσα άτομα κρατούνται σε σωφρονιστικά καταστήματα με καθεστώς υψηλής ασφαλείας. Η συνακόλουθη έλλειψη έχει επιφέρει τη δημιουργία μιας «λίστας αναμονής». Ορισμένα άτομα στα οποία έχει επιβληθεί ποινή εγκλεισμού, προτού αρχίσουν την έκτιση της ποινής τους σε κατάστημα κράτησης πρέπει να περιμένουν μέχρις ότου καταστεί διαθέσιμο ένα κελί. Η κατάσταση αυτή είναι ανεπιθύμητη και από ποινικής απόψεως αλλά και επειδή το καταδικασμένο άτομο τιμωρείται διπλά, τόσο εξαιτίας της αβεβαιότητας που υπάρχει για το μέλλον του, όσο και λόγω της έλλειψης δυνατότητας να κάνει σχέδια για το αύριο. Η νορβηγική σωφρονιστική υπηρεσία εργάζεται αδιαλείπτως και ποικιλοτρόπως για τη μείωση του μεγέθους της λίστας αναμονής. Επανένταξη Στα καταστήματα κράτησης προσφέρονται από εκπροσώπους της τοπικής κοινωνίας και των δημοτικών αρχών υπηρεσίες που είναι ιδιαιτέρως σημαντικές για την επανένταξη. Τα σωφρονιστικά καταστήματα δεν απασχολούν δικό τους προσωπικό για την παροχή ιατρικών, εκπαιδευτικών, εργασιακών, υπαλληλικών, καθώς και σχετικών με τη λειτουργία βιβλιοθήκης, υπηρεσιών. Τόσο αυτές όσο και άλλες υπηρεσίες «εισάγονται» από την κοινωνία. Τα πλεονεκτήματα αυτού του μοντέλου συνίστανται στην καλύτερη ροή των υπηρεσιών, εφόσον ο κρατούμενος θα έχει ήδη δημιουργήσει επαφή με το άτομο που προσφέρει υπηρεσίες μέσα στο κατάστημα κράτησης. Επίσης έχει ως αποτέλεσμα μεγαλύτερη συμμετοχή και επαφή από την πλευρά του κοινωνικού συνόλου. Στη Νορβηγία τα καταστήματα κράτησης θεωρούνται κοινωνικά ιδρύματα, όχι απομονωμένα συγκροτήματα που υφίστανται εκτός της κοινωνίας. Μια έρευνα που πραγματοποιήθηκε το 2004 έδειξε ότι οι τρόφιμοι στα νορβηγικά σωφρονιστικά καταστήματα αντιμετωπίζουν πολλά και συνδυασμένα μεταξύ τους προβλήματα, κοινωνικής και οικονομικής φύσεως: υψηλό δείκτη ανεργίας, προβλήματα στέγασης, χαμηλό μορφωτικό επίπεδο, χαμηλό εισόδημα, κακή σωματική ή/και ψυχική υγεία, εθισμούς κ.λπ. Εν μέρει λόγω αυτών των στατιστικών στοιχείων, η κυβέρνηση αποφάσισε να εισαγάγει μια «εγγύηση επανένταξης». Η εγγύηση αυτή συνεπάγεται ότι σε κάθε άτομο που έχει εκτίσει την ποινή του θα προσφέρονται υπηρεσίες σχετικές με τα προαναφερθέντα προβλήματα και ότι η νορβηγική σωφρονιστική υπηρεσία θα διαδραματίζει ενεργό ρόλο σε αυτή την προσφορά. Στη Νορβηγία οι ποινές εγκλεισμού είναι σχετικά σύντομες: για το 60% εξ αυτών η διάρκεια είναι μικρότερη των τριών μηνών και για το 90% είναι μικρότερη του ενός έτους, ενώ η μέση διάρκεια μιας τέτοιας ποινής είναι περίπου οκτώ μήνες. Η προαναφερθείσα εγγύηση σημαίνει ότι η διαδικασία της επανένταξης θα πρέπει να ξεκινήσει (Συνέχεια στην 15η σελ.)

15 OIONEI KRATOUMENOS 17_Layout 1 1/24/14 1:25 PM Page 15 κρατούμενος 15 (Συνέχεια απ την 14η σελ.) όσο το δυνατόν συντομότερα μετά τον εγκλεισμό ενός ατόμου. Η εγγύηση επανένταξης αποτελεί μια εγγύηση όχι νομική, αλλά πολιτική. Εκφράζει τους σκοπούς του συνόλου της κυβέρνησης, ενώ παράλληλα όλες οι συναφείς διευθύνσεις και τα υφιστάμενά τους δημόσια ιδρύματα υποχρεούνται να συνεργάζονται με σκοπό την υλοποίησή της. Νέοι Ορίζοντες Ειδικές ομάδες Όπως προαναφέρθηκε, η πίεση που ασκείται στο σωφρονιστικό σύστημα της Νορβηγίας έχει αυξηθεί σε σημαντικό βαθμό τα τελευταία πέντε έτη, ως αποτέλεσμα του αυξανόμενου αριθμού αλλοδαπών. Εν συγκρίσει με το 2006, ο αριθμός αυτός έχει υπερδιπλασιαστεί. Στο κατάστημα κράτησης του Όσλο περισσότεροι από τους μισούς τροφίμους είναι αλλοδαποί συνολικά, περίπου το ένα τρίτο του συνόλου των εγκλείστων εμπίπτει σε αυτή την κατηγορία. Το γεγονός αυτό θέτει το προσωπικό ενώπιον διαφόρων προκλήσεων σε ζητήματα γλώσσας, θρησκεύματος, πολιτισμού κ.λπ. - ενώ, επιπροσθέτως, ο δρόμος προς την επανένταξη είναι πολύ πιο σύνθετος και δύσβατος. Το γεγονός ότι ένα μέρος αυτής της ομάδας αποτελείται από άτομα αναμεμειγμένα σε διάφορες μορφές του οργανωμένου εγκλήματος, είναι κάτι που, επιπλέον, εγείρει ζήτημα ασφαλείας. Η Νορβηγία δεν διαθέτει ειδικά καταστήματα κράτησης που να προορίζονται για υποδίκους κρατουμένους, και ο αυξανόμενος αριθμός αυτής της ομάδας εγκλείστων (ο οποίος σχετίζεται εν μέρει με την αύξηση του αριθμού των αλλοδαπών) εντείνει την πίεση που ασκείται στο σύστημα. Τον Ιούνιο του 2013 υπήρχαν περίπου υπόδικοι κρατούμενοι, αριθμός ο οποίος κατελάμβανε σχεδόν το 30% της συνολικής χωρητικότητας. Μεγάλος αριθμός κρατουμένων πρέπει να αντεπεξέλθει σε προβλήματα ψυχικής υγείας, τα οποία συχνά συνδυάζονται με κάποιον εθισμό. Η νορβηγική σωφρονιστική υπηρεσία δεν έχει πάντοτε τη δυνατότητα ή τα μέσα για την αντιμετώπιση αυτής της κατάστασης. Έχουν εκπονηθεί σχέδια για τη δημιουργία ειδικών πτερύγων στις οποίες οι τρόφιμοι με ιδιάζοντα προβλήματα ψυχικής υγείας θα λαμβάνουν τη διεπαγγελματική προσοχή που έχουν ανάγκη. Οι κρατούμενοι έχουν πρόσβαση, ως ένα συγκεκριμένο βαθμό, σε θεραπευτική αγωγή για προβλήματα εθισμού. Μερικές φορές αυτή η αγωγή μπορεί να παρασχεθεί από το κατάστημα κράτησης και την τοπική υπηρεσία υγείας, ενώ κάποιες άλλες φορές οι εθισμένοι κρατούμενοι πρέπει να λάβουν θεραπευτική αγωγή μέσα σε ιδρύματα. Σε αυτές τις περιπτώσεις μπορούν να αιτηθούν στη νορβηγική σωφρονιστική υπηρεσία να εκτίσουν το σύνολο ή μέρος της ποινής τους διαμένοντας σε ένα τέτοιο ίδρυμα, επί τη βάσει 24 ωρών την ημέρα και 7 ημερών την εβδομάδα. Αν παραβιάσουν τους όρους της εν λόγω διαμονής, θα επιστρέψουν πάλι πίσω στο κατάστημα κράτησης. Ορισμένα μεγάλου μεγέθους σωφρονιστικά καταστήματα διαθέτουν ειδικές πτέρυγες για τροφίμους οι οποίοι επιθυμούν να καταβάλουν προσπάθειες ώστε να υπερνικήσουν τον εθισμό τους. Τη στιγμή που γράφονται αυτές οι γραμμές (Ιούνιος 2013) κρατούνται σε σωφρονιστικό κατάστημα μόνο πέντε ανήλικοι, ηλικίας 15 έως 18 ετών. Στη Νορβηγία δεν υπάρχει ειδική νομοθεσία ούτε δικαστήρια για ανηλίκους, και το όριο ηλικίας για καταλογισμό ποινικής ευθύνης είναι τα 15 έτη. Παρ όλο που η κυβερνητική πολιτική συνίσταται στο να μη φυλακίζεται κανένα άτομο κάτω των 18 ετών, σε σοβαρές περιπτώσεις η φυλάκιση αυτή αποτελεί κάτι το αναπόφευκτο. Η κράτηση ατόμων αυτής της ηλικιακής ομάδας προγραμματίζεται ώστε να υλοποιείται σε δύο ειδικά ιδρύματα, εκ των οποίων το ένα έχει ήδη τεθεί σε λειτουργία. Τα ιδρύματα αυτά χαρακτηρίζονται από ιδιαιτέρως υψηλή αναλογία μεταξύ προσωπικού και κρατουμένων, καθώς και από διεπαγγελματική προσέγγιση. Η ποινή αόριστης διάρκειας που εφαρμόζει η Νορβηγία είναι μίας μορφής και ονομάζεται προληπτική κράτηση. Το 2011 εξέτιαν μια τέτοια ποινή 76 κρατούμενοι. Η εν λόγω ποινή επιβάλλεται από δικαστήριο σε επικίνδυνους και παράφρονες παραβάτες, όταν μια συνήθης και ορισμένης χρονικής διάρκειας ποινή κρίνεται ανεπαρκής για την προστασία του κοινωνικού συνόλου. Οι συγκεκριμένοι αυτοί κρατούμενοι έχουν διαπράξει κάποιο αδίκημα το οποίο ήταν επιβλαβές για τη ζωή, την υγεία ή την ελευθερία ενός άλλου ατόμου και θεωρούνται ιδιαίτερα επικίνδυνοι για εκ νέου τέλεση κάποιου εξίσου σοβαρού αδικήματος. Μετά την έκτιση του ελάχιστου χρονικού διαστήματος προληπτικής κράτησης, πραγματοποιείται μια εκτίμηση για το ενδεχόμενο να εξακολουθεί να υφίσταται η επικινδυνότητα ενός τέτοιου κρατουμένου. Αν κριθεί πως διατηρείται η εν λόγω επικινδυνότητα, τότε το δικαστήριο μπορεί να παρατείνει την κράτηση για χρονικό διάστημα έως πέντε ετών. Κατόπιν, αυτή η διαδικασία επαναλαμβάνεται, με αποτέλεσμα η προληπτική κράτηση να μπορεί θεωρητικά να καταλήξει σε ισόβια κάθειρξη. Η νορβηγική σωφρονιστική υπηρεσία έχει την ευθύνη να ασχολείται με τους κρατουμένους στοχεύοντας σε βελτίωση της κατάστασης που σχετίζεται με ζητήματα ασφαλείας. Αν ένα άτομο κριθεί ανεύθυνο για αξιόποινη πράξη του, εξαιτίας ψυχικών διαταραχών που είχαν ως αποτέλεσμα το να μην έχει επίγνωση της πράξης αυτής τη στιγμή της τέλεσής της, ενδέχεται να καταδικαστεί σε υποχρεωτική ψυχιατρική αγωγή. Σε μια τέτοια περίπτωση το άτομο αυτό θα τεθεί υπ ευθύνη των υγειονομικών αρχών και όχι της σωφρονιστικής υπηρεσίας. Αποτελέσματα Οι στόχοι της σωφρονιστικής υπηρεσίας της Νορβηγίας, όπως παρατέθηκαν στην πρώτη παράγραφο αυτού του άρθρου, μπορούν να μετρηθούν με διάφορους τρόπους. Σε ό,τι αφορά την ασφάλεια, μπορεί να αναφερθεί στο σημείο αυτό ότι οι απόπειρες απόδρασης είναι εξαιρετικά ολιγάριθμες, ενώ συγχρόνως όσοι κρατούμενοι έχουν λάβει άδεια εξόδου έχουν, σε ποσοστό άνω του 99,5%, επιστρέψει στο κατάστημα κράτησης στην ώρα τους. Ο πρωταρχικός στόχος της προστασίας του κοινωνικού συνόλου μπορεί να μετρηθεί με βάση τα ποσοστά υποτροπής. Μια ανεξάρτητη μελέτη, η οποία δημοσιεύθηκε το 2010, συνέκρινε τις πέντε σκανδιναβικές χώρες, τη Φινλανδία, τη Σουηδία, τη Δανία, τη Νορβηγία και την Ισλανδία. Όλοι οι κρατούμενοι που αποφυλακίστηκαν σε ένα συγκεκριμένο έτος υποβλήθηκαν σε μεταπαρακολούθηση (follow-up) και, εάν είχαν διαπράξει εντός δύο ετών μετά την αποφυλάκισή τους κάποιο αδίκημα για το οποίο τους επιβλήθηκε ποινή εγκλεισμού ή παροχή κοινωφελούς εργασίας, τότε η περίπτωσή τους καταγραφόταν ως υποτροπή. Η Νορβηγία παρουσίασε τα καλύτερα αποτελέσματα, με ποσοστό υποτροπής 20%. Τα αποτελέσματα αυτά πρέπει να εξεταστούν λαμβάνοντας υπ όψιν ότι προέκυψαν σε μια σχετικώς εύπορη χώρα, η οποία, μεταξύ άλλων, έχει χαμηλό δείκτη ανεργίας (περίπου 3%), καθώς και υψηλό κατά κεφαλήν εισόδημα ωστόσο, διατηρούν τη σημασία τους ως αντικείμενο αναφοράς μέσα στο διεθνές περιβάλλον. Σημειώσεις 1) Βλ. «Κρατούμενος», αρ. φύλλου 14 (Μάρτιος-Απρίλιος-Μάιος 2012), Αγροτικές Φυλακές Οικολογικού Ανθρωπισμού (Το παράδειγμα της νησιωτικής φυλακής Bastoy της Νορβηγίας), έρευνα-παρουσίαση: Βασίλης Δούλος, σελ ) Σύμφωνα με τη βάση δεδομένων World Prison Brief του Διεθνούς Κέντρου Σωφρονιστικών Μελετών (International Centre for Prison Studies [ICPS], στη Νορβηγία ο δείκτης εγκλεισμού - ο αριθμός εγκλείστων που αναλογεί σε άτομα - ανέρχεται, τη στιγμή που γράφονται αυτές οι γραμμές ( ), στον αριθμό 72 (ήτοι σε 72 εγκλείστους ανά άτομα), αριθμός που είναι ιδιαίτερα χαμηλός σε σχέση με τον μέσο δείκτη εγκλεισμού, τόσο σε ευρωπαïκή όσο και σε παγκόσμια κλίμακα. Αξίζει να σημειωθεί ότι ο υψηλότερος παγκοσμίως τέτοιος δείκτης (των Σεϋχελλών) ανέρχεται σε 709/ , ενώ ο υψηλότερος ευρωπαïκός (της Ρωσικής Ομοσπονδίας) σε 474/ (σύμφωνα με τα όσα αναφέρονται την 20ή Ιανουαρίου 2014 στον διαδικτυακό τόπο του Διεθνούς Κέντρου Σωφρονιστικών Μελετών βλ. και country/russianfederation για Σεϋχέλλες και Ρωσία, αντίστοιχα). Στη χώρα μας, ο δείκτης εγκλεισμού είναι 111/ ( , βλ. org/country/greece). Για τη, βάσει αριθμών, σωφρονιστική φυσιογνωμία της Νορβηγίας, βλ. επίσης διαδικτυακό τόπο του Διεθνούς Κέντρου Σωφρονιστικών Μελετών: Επιπλέον, πληθώρα πληροφοριών (στην Αγγλική) παρέχει ο διαδικτυακός τόπος της νορβηγικής σωφρονιστικής υπηρεσίας: βλ. (Έρευνα και επιμέλεια στήλης-μετάφραση κειμένου από την Αγγλική: Νίκος Βαρβατάκος)

16 OIONEI KRATOUMENOS 17_Layout 1 1/24/14 1:25 PM Page κρατούμενος Εντέχνως «Ο Δάντης γονυπετής ενώπιον του Κάτωνος» Doré Gustave (c. 1868, χαρακτικό) Πηγή: The vision of Purgatory and Paradise by Dante Alighieri [Το όραμα του Καθαρτηρίου και του Παραδείσου από τον Δάντη Αλιγκιέρι] (London and New York: Cassell, Petter, and Galpin [1868?]) (βλ. «Εν κύκλω» Του Νικολάου Βαρβατάκου In girum imus nocte et consumimur igni Με το φιλί το διάπυρο καυτού πυρός ασβέστου, παντοτεινά φλεγόμενοι σε κόκκινες φωτιές, μέσα στου χρόνου το άπειρο κι ατέρμον εκκρεμές του εν κύκλω πορευόμαστε σ ολόμαυρες νυχτιές Στο μαύρο ή στο κόκκινο, στης μοίρας τη ρουλέτα σαν μπίλια μέσα πέφτουμε χωρίς σκοπό και λόγο, για μας μονάχα κόκκινο και μαύρο έχει η παλέτα της τύχης, που μας έπαιξε στον κοσμικό της τζόγο Τούτη μόνο μας όρισε το σύμπαν ειμαρμένη: με κάποιο στίχο ως φύλακα, παλιό, καρκινικό, σε ζώνη να πλανιόμαστε διαρκώς διακεκαυμένη, μες στου καρκίνου δέσμιοι τον μέγα τροπικό Περίπλους είν το διάβα μας σ αιώνιο κύκλο φαύλο μέσα στ αβυθομέτρητα πελάγη του ναδίρ, δίχως πυξίδα και πανιά, προορισμό και ναύλο για πάντα θ αρμενίζουμε στο τροπικό το πυρ Εξόριστοι κι ανέστιοι μέσα στα βύθη του Άδη, καταραμένοι ποιητές εις πάντα τον αιώνα εν κύκλω πορευόμενοι στου σκότους το μαγνάδι τη λύτρωση γυρεύουμε σε κάποια λαμπηδόνα. (Το ανωτέρω ποίημα δημοσιεύθηκε από τον συγγραφέα του αρχικώς στον διαδικτυακό τόπο [ ποιητική γωνιά ] στις υπό το ψευδώνυμο Liontas ). Ζωή μου, γλυκά μου νιάτα «Νύχτα» σκοτεινή δίχως φεγγάρι πού είναι τ αστέρια σου...; Ποιος σ τα έχει πάρει; Κλάψε «Νύχτα» μαζί να κλάψουμε εσύ για τα λαμπρά σου αστέρια, νύχτα, εγώ για τα χαμένα μου τα νιάτα... «Ποιοί είστε σεις, που αντίθετα πηγαίνοντας στο υπόγειο το ποτάμι, απ την αιώνια φυλακή έχετε ξεφύγει; Ποιός σας οδήγησε, ποιός έφεξε το δρόμο, και βγήκατε απ τα βαθιά σκοτάδια όπου της κόλασης τη ρεματιά τυλίγουνε στα μαύρα;» (Dante Alighieri, μτφ. Ανδρέας Ριζιώτης, 2002, Η Θεία Κωμωδία, Καθαρτήριο, άσμα Ι, στίχοι 40-45, σελ. 13, Αθήνα, Εκδ. Τυπωθήτω-ΓΙΩΡΓΟΣ ΔΑΡΔΑΝΟΣ) «Νύχτα», φίλη μου καλή τ αστέρια σου θα ξαναλάμψουν πάλι... Θα ξαναβγούν, με φεγγάρια πανσέληνα γεμάτα, σε μένα όμως δεν θα ξαναγυρίσουν τα χαμένα μου τα νιάτα. «Δάσε», αδελφέ μου πληγωμένε, πού είναι τα όμορφα λουλούδια σου τα μυρουδάτα...; Ποιος σ τα έχει πάρει; Κλάψε «Δάσε» αδελφέ μου, μαζί να κλάψουμε εσύ για τα όμορφα λουλούδια σου τα μυρουδάτα εγώ για τα χαμένα μου τα χρόνια και τα νιάτα... Φίλε «Δάσε» αδελφέ μου τα όμορφα λουλούδια σου μυρουδάτα θα ξαναγυρίσουν πάλι. Θα ξαναφορέσεις την πρασινάδα και τα λουλούδια σου τα μυρουδάτα, εγώ όμως «Δάσε» αδελφέ μου δεν θα ξανάδω τα χαμένα μου τα χρόνια και τα νιάτα... ΒΟΚΑΝΟΒΣΚΙ ΝΙΚΟΛΑ-ΜΑΡΟΥΣΚΟ

17 OIONEI KRATOUMENOS 17_Layout 1 1/24/14 1:25 PM Page 17 κρατούμενος 17 Εντέχνως Είν η ζωή η ανθρώπινη σαν καρπερό περβόλι (α) λούλουδα όμως δεν ανθούν αν πρώτα δεν ξεριζωθούν ακάνθοι και τριβόλοι Οι σπόροι δεν ανθίζουνε ποτές «εδώ και τώρα» (β) γιατί οι χρόνοι ορίζουνε και οι καιροί σφραγίζουνε της άνθησης την ώρα Η πάλη με τους παγετούς, τ αγκάθια και τ αγρίμια, (γ) είναι το μόνο που μπορεί μες απ του περβολιού τη γη να σβήσει την ασκήμια Του Νικολάου Βαρβατάκου Ο κήπος του Αγαθούλη («Πρέπει να καλλιεργήσουμε τον κήπο μας», Candide [Αγαθούλης], Βολταίρος) Και τούτο γίνετ εφικτό στου μόχθου το καμίνι (δ) ματαίως χύνεται βροχή αν η σοδειά η καρπερή ατρύγητη ξεμείνει Σπορά σκορπίστε καταγής, (ε) πουλί κι αν τηνε φάει, στον κύκλο θά μπει της ζωής, χαμένη δεν θα πάει! Στον κήπο του βολταιρικού Καντίντ ή Αγαθούλη, (στ) σαν τους πλανώμενους μποέμ ψάξτε του νου σας την Εδέμ και της καρδιάς τη Θούλη! (Το ανωτέρω ποίημα δημοσιεύθηκε από τον συγγραφέα του αρχικώς στο περιοδικό Κουκούτσι - εξαμηνιαίο περιοδικό περιποίησης, τεύχος 5 [χειμώναςάνοιξη 2011/12], σελ ). Του ΒΟΚΑΝΟΒΣΚΙ ΝΙΚΟΛΑ-ΜΑΡΟΥΣΚΟ Νύχτα Νύχτα με πανσέληνο μην ξημερώσεις αυτή την ομορφιά σου στην ημέρα μη τη δώσεις. Ω νύχτα πανσέληνη, αν θα μπορούσες να με νοιώσεις ποτέ δε θα τολμούσες να με προδώσεις... Νύχτα με πανσέληνο, μην ξημερώνεις και τα πιο όμορφα όνειρά μου μη θολώνεις... Εγώ είμαι ένας αναβάτης του φεγγαριού, είμαι ένας ακροβάτης του ουρανού... Εγώ νοιώθω ελεύθερος μονάχα τις νύχτες ενώ στο φως της μέρας βλέπω μονάχα πίκρες. Ω νύχτα με πανσέληνο, μην ξημερώνεις τα όμορφα όνειρά μου μην πληγώνεις. Αν και ο ήλιος της ημέρας είναι δυνατός τι να το κάνω του ήλιου το φως... Αφού η νύχτα έχει τη χάρη ο «Σεβντάς» και η «Χαρά» έχουν λογαριασμούς με το φεγγάρι... Εγώ είμαι ένας αναβάτης του φεγγαριού, είμαι ένας ακροβάτης του ουρανού... Εγώ νοιώθω ελεύθερος μονάχα τις νύχτες ενώ στο φως της μέρας βλέπω μονάχα πίκρες. Του Αγγελάκη Ανδρέα Αν ήξερες Σε γνώρισα μια νύχτα με φεγγάρι το γοητευτικό σου ύφος είχες πάρει μου πήρες τα μυαλά με ένα βλέμμα ακόμα δεν πιστεύω ότι ήταν ψέμα Θα θελα να μην υπήρχες στη ζωή μου να μην ήσουνα κομμάτι απ την ψυχή μου να μην έφευγες από κοντά μου να μην έσβηνε η φωτιά μες στην καρδιά μου Ρώτα να σου πουν όσοι ξέρουν ν αγαπούν η αγάπη τι σημαίνει όποιος ξέρει υπομένει Θα θελα να σουν εδώ να μου λες «σ αγαπώ» όμως έχεις φύγει μακριά η αγάπη σου κράτησε μία βραδιά «Πίνακας του Κώστα Σαμαρά» Για να ζήσεις τον έρωτά σου άκου την καρδιά σου άμα ξέρει να σου πει τι ζητάει μια ψυχή Θα θελα να έρθεις απόψε κοντά μου να κοιμηθείς στην αγκαλιά μου θα θελα να έρθεις και πάλι στα όνειρά μου να μου πεις ότι θα σαι για πάντα δικιά μου Νόμιζα ότι ήσουν το φως στη ζωή μου ότι θα σαι για πάντα δική μου αλλά ήταν όλα ένα ψέμα όνειρα παλιά αγαπημένα. «Πίνακας του Κώστα Σαμαρά»

18 OIONEI KRATOUMENOS 17_Layout 1 1/24/14 1:25 PM Page κρατούμενος Γράφει ο Αντώνης Αραβαντινός Ο ΒΛΑΣΤΟΣ Η ΘΑΝΑΤΙΚΗ ΠΟΙΝΗ ΚΑΙ ΛΟΙΠΟΙ ΠΟΩΔΕΙΣ ΒΛΑΣΤΟΙ Εδώ και αρκετές δεκαετίες στον δυτικό, θεωρητικά πολιτισμένο κόσμο, σε αντίθεση με τον τρίτο κόσμο και μερικές οπισθοδρομικές πολιτείες των ΗΠΑ, η θανατική ποινή έχει καταργηθεί. Οι πολιτισμένες κοινωνίες, παρότι δεν έχουν βρει ακόμη τη λύση για την αποτροπή και εξαφάνιση της εγκληματικότητας, καυχώνται ότι τουλάχιστον έχουν περιορίσει την απίστευτη βαρβαρότητα που συνεπάγεται ο φόνος παραβατών στο όνομα της κοινωνίας. Τα κύρια επιχειρήματα υπέρ ή κατά της θανατικής ποινής αγγίζουν τη σφαίρα της θρησκευτικής και πολιτικής ηθικής. Στον χριστιανικό κόσμο, που ανατρέφεται με τις αξίες της συμπόνιας και της συγχώρεσης, η δολοφονία είναι αδικαιολόγητη. Ακόμα και ο φόνος υπέρ της κοινωνίας θα τον οδηγούσε σε ηθικό αδιέξοδο και ακύρωση του δόγματός του, όσο πειστική και αν ήταν η δικαιολογία που θα τον συνόδευε. Στην πολιτική, δημοκρατία με αποκλεισμούς δεν νοείται. Η δημοκρατία είναι εξ ορισμού καθολική. Η προστασία των δικαιωμάτων δεν αναφέρεται στα δικαιώματα των αρεστών αλλά, στην ουσία, στα δικαιώματα αυτών που πραγματικά μας ενοχλούν. Άλλωστε, οι αρεστοί εκ των πραγμάτων δεν έχουν ανάγκη προστασίας. Για παράδειγμα, ποια η αξία της προστασίας της ελευθερίας του λόγου κάποιου που λέει αυτά που μας αρέσει να ακούμε; Το δικαίωμα της ελευθερίας του λόγου αποκτά αξία όταν προστατεύεται εκείνος που λέει αυτά που μας πειράζει να ακούμε. Και η προστασία αυτή, στη δημοκρατία αγγίζει τους πάντες, χωρίς εξαιρέσεις. Μόνον η απόλυτη προστασία του χειρότερου όλων, του πιο ενοχλητικού, κάνει το δικαίωμα απόλυτο και καθολικό και θέτει τις βάσεις για δημοκρατία, ισονομία και αληθινή δικαιοσύνη. Η αναζήτηση της ελευθερίας θεωρείται το πιο σημαντικό χαρακτηριστικό των πολιτών μιας δημοκρατίας. «Θέλει αρετή και τόλμη η ελευθερία». Όλα τα κοινωνικά και πολιτικά συστήματα μετρώνται πρώτα και πάνω απ όλα από τον βαθμό ελευθερίας που απολαμβάνουν οι πολίτες τους. Στα περισσότερα πολιτισμένα κράτη, επειδή αναγνωρίζεται στους ανθρώπους ως έμφυτη ανάγκη η Ελευθερία και η υποχρέωσή τους να την αναζητούν, η απόπειρα απόδρασης φυλακισμένων θεωρείται ατιμώρητη ή σχεδόν ατιμώρητη πράξη. Άλλωστε, εάν τα παραπάνω δεν ήταν σε ισχύ, η βαρύτατη τιμωρία της στέρησης της ελευθερίας δεν θα είχε καμία αξία. Σύμφωνα με τη Συνθήκη της Λωζάννης, στους αιχμαλώτους πολέμου, σε συνθήκες πολύ μακριά από τη δημοκρατία, τους αναγνωρίζεται το δικαίωμα - υποχρέωση να επιχειρήσουν να δραπετεύσουν προς την ελευθερία τους. Σε περίπτωση δε που αποτύχουν και συλληφθούν, όσοι τους τιμωρήσουν για την προσπάθειά τους αυτή προβλέπεται να δικαστούν ως εγκληματίες πολέμου. Όσο ειδεχθές και να είναι το παράπτωμα ενός εγκληματία, η πολιτισμένη, σύγχρονη κοινωνία οφείλει να δίδει υπέρτατη αξία στην ανθρώπινη ζωή, ώστε κανείς και σε καμία περίπτωση να μην μπορεί να την αφαιρέσει. Ο σεβασμός στην ανθρώπινη ζωή δεν μπορεί να είναι επιλεκτικός, παρά μόνον απόλυτος. Οι κοινωνίες δεν μπορούν να λειτουργούν αντιφατικά πράττοντας αυτό που κατακρίνουν. Γιατί, ποια αξία δίνεται από την κοινωνία στη ζωή εάν αυτή δολοφονεί; Αν το δούμε αντίστροφα, ποιο είναι αλήθεια το παράπτωμα ενός δολοφόνου, εφόσον το κράτος και η κοινωνία πράττουν το ίδιο; Ποια είναι η διαφορά μεταξύ μιας δολοφονίας που για δικούς του λόγους διέπραξε κάποιος από τον συνειδητό φόνο που ως ποινή επιβάλλει το κράτος; Μπορεί τα σωφρονιστικά συστήματα να μην έχουν πετύχει ακόμη τους θεμιτούς τους στόχους, αλλά τουλάχιστον έχουν ορίσει την πορεία προς αυτούς με την ελπίδα ότι κάποτε οι κοινωνίες θα επιτύχουν τη δυνατότητα να «γιατρεύουν» τα αντικοινωνικά άτομα και να τα επιστρέφουν ως πολίτες πίσω στον πολιτισμό. Αυτό είναι εξελικτική κατάκτηση, οτιδήποτε άλλο αποτελεί οπισθοδρόμηση. Προσωπικά, στη χειρότερη των περιπτώσεων είμαι υπέρ της άποψης ότι όταν πρέπει να τιμωρούμε κάποιον με ισόβια, με ή χωρίς δικαίωμα αναστολής, πρέπει και να το εννοούμε. Δυστυχώς η ανακολουθία αυτή αποτέλεσε αφορμή να μιλούν σήμερα τόσο εύκολα και τόσοι πολλοί για την επαναφορά της θανατικής ποινής. Στην Ελλάδα η απόπειρα απόδρασης από φυλακισμένο τιμωρείται με έξι μήνες φυλάκιση (εφόσον φυσικά δεν συνοδεύεται από άλλα αδικήματα, όπως π.χ. χρήση βίας κ.λπ.). Ο διαβόητος - είναι αλήθεια - Βλαστός, αναζήτησε την ελευθερία του ως δικαίωμα και ως έκφραση της ανθρώπινης φύσης του και υπό αυτήν την έννοια δεν έκανε λάθος. Απέτυχε. Πρέπει και προφανώς θα πληρώσει για τα λάθη του. Λάθος έκανε όμως και το κράτος. Ούτε αυτή τη φορά λειτούργησε με τη λογική αλλά καταλύθηκε από το συναίσθημα. Με μια άκρατη μορφή λαϊκισμού, αντί να προσπαθήσει να ελέγξει και να καταπραΰνει την κοινωνία, κατέληξε να εκφράζει και να μεγεθύνει τα συναισθήματα των δικαιολογημένα και με δική της ευθύνη αγανακτισμένων πολιτών, που ζητούν ανθρωποθυσίες ως εξιλέωση για την απίστευτη καταπίεση στην οποία υπόκεινται. Τα συναισθήματα της έκπληξης, του φόβου, της εκδικητικότητας, της ανάγκης για χρήση ανεξέλεγκτης βίας και της αδιαλλαξίας, εκφράστηκαν για άλλη μια φορά με τον πιο απερίσκεπτο τρόπο από δημοσιογράφους, διάφορους πολιτικούς, ακόμα και από κυβερνητικά στελέχη. Το να μην αναγνωρίζεται από κάποιους η «υποχρέωση» του Βλαστού να αναζητήσει την ατομική του ελευθερία το καταλαβαίνω μα δεν το κατανοώ. Το να επιδιώκεται ή να επιβραβεύεται η προσπάθεια επιβολής της θανατικής του ποινής Ούτε το καταλαβαίνω, Ούτε το κατανοώ. Την «ποώδη λογική» που λέει ότι προκειμένου να σκοτώσουμε έναν «κακό», ένα «κτήνος» θα έλεγα εγώ, δεν πειράζει ή επιτρέπεται για τον σκοπό αυτό να σκοτωθούν και ακόμα ένας, δύο, τρεις ή ένας Θεός ξέρει πόσοι άλλοι αθώοι, απλά τη Σιχαίνομαι. Αντί να αφαιρούμε ζωές, ας προσθέσουμε ασφάλεια στις φυλακές και στην κοινωνία. Ευτυχώς, ο Βλαστός, οι συνεργάτες του και οι άμοιροι όμηροι ζουν. Το ελικόπτερο, έστω και από τύχη, δεν έπεσε. Δυστυχώς για κάποιους, η θανατική ποινή δεν επανήλθε. Η ευκαιρία για αίμα πήγε χαμένη. (Το ανωτέρω άρθρο δημοσιεύθηκε από τον συγγραφέα του αρχικώς στο forum διαλόγου της ιστοσελίδας της Ομοσπονδίας Σωφρονιστικών Υπαλλήλων Ελλάδος (ΟΣΥΕ) την 1η Μαρτίου 2013 [ &t=4&sid=cbbabb217420a07ea a61134&st art=800]) Σχέση φυλακισμένου-φύλακα. Δεν είναι πάντα χάσμα. Μερικές φορές είναι γεφύρι. Είναι οι φορές που υπάρχει εκατέρωθεν η διάθεση ο άνθρωπος να δει τον άνθρωπο πίσω από την πόρτα του κελιού πίσω από τη στολή. Είναι οι φορές που υπάλληλοι και κρατούμενοι προσπαθούν να δημιουργήσουν ένα πρόσωπο ανθρώπινο σε ένα εκ γενετής απάνθρωπο και μη ρεαλιστικής στόχευσης σωφρονιστικό σύστημα. Είναι οι φορές που υπάλληλοι και κρατούμενοι χωρίς να ξεχνούν τη διαφορετική τους θέση εστιάζουν σε όσα τους ενώνουν. Άλλωστε, κοιτώντας τις διεκδικήσεις των δύο πλευρών από την πολιτεία, θα βρει κανείς πολλά σημαντικά κοινά αιτήματα. «Υπαλλούμενος Κράτηλος» οιονεί ελεύθεροι μέσω της τέχνης Μακάρι κάποτε, υπάλληλοι και κρατούμενοι να φτάσουν στο σημείο να τα υποστηρίζουν από κοινού. Υπό αυτό το πρίσμα, η καλλιτεχνική σύμπραξη υπαλλήλων και κρατουμένων που θα γίνει στο Ειδικό Κατάστημα Κράτησης Νέων Αυλώνα (Ε.Κ.Κ.Ν.Α.) τον ερχόμενο Μάιο (2014) είναι συμβολική. Η τέχνη δεν είναι η αιτία. Είναι απλώς η αφορμή. Δεν είναι ο στόχος. Είναι ο τρόπος. Είναι απλώς το μέσο για να αντικατασταθεί μερικώς η εσφαλμένη εικόνα του χάσματος μιας μη ανθρώπινης σχέσης με το ανθρώπινο γεφύρι. Δεν είναι επίθεση. Ούτε είναι διαφήμιση. Είναι η δικαιωματική άμυνα στη δυσφήμιση. Ζωγραφική, ποίηση και μουσική θα δώσουν το υλικό. Χρώματα, λέξεις και νότες θα τεθούν στην υπηρεσία των συμμετεχόντων. Το θέμα, ελεύθερο! Η δομή, ξεκάθαρη. Τριμερής. Εικαστική έκθεση στην είσοδο της αίθουσας. Απαγγελία ποιημάτων. Μουσική σύμπραξη της νεοσύστατης μεικτής μουσικής ομάδας υπαλλήλων και κρατουμένων, που θα παρουσιάσει μελοποιημένα ποιήματα, διασκευές και κάποια γνωστά τραγούδια. Όσοι υπάλληλοι ή κρατούμενοι επιθυμούν να συμμετάσχουν, μπορούν να στείλουν τα έργα τους στη διεύθυνση της εφημερίδας (στην Ομοσπονδία Σωφρονιστικών Υπαλλήλων Ελλάδος [ΟΣΥΕ]). «Γ.Κ. Κατσιλαμπρόπουλος» (Γιάννης Κατσιλάμπρος - Κώστας Λαμπρόπουλος)

19 OIONEI KRATOUMENOS 17_Layout 1 1/24/14 1:25 PM Page 19 κρατούμενος 19 Η ΛΕΣΧΗ ΑΝΑΓΝΩΣΗΣ ΚΡΑΤΟΥΜΕΝΩΝ ΚΟΡΥΔΑΛΛΟΥ: Ένα «πείραμα» γνωριμίας με την ελευθερία του λόγου και της τέχνης στη φυλακή* Γιολάντα Κωνσταντινίδου - Ουίλιαμ Αλοσκόφης Κοινωνιολόγοι Κ.Κ. Κορυδαλλού Η Λέσχη Ανάγνωσης Κρατουμένων Κορυδαλλού είναι η πρώτη που οργανώθηκε σε ελληνική φυλακή. Λειτουργεί από τον Νοέμβριο του Έχουν πραγματοποιηθεί μέχρι σήμερα 165 ομαδικές συναντήσεις (με συχνότητα μία ή δύο φορές την εβδομάδα). Έχουν συμμετάσχει συνολικά περισσότεροι από 185 φιλαναγνώστες κρατούμενοι με σκοπό να συζητήσουν βιβλία που έχουν επιλέξει από κοινού. Η συμμετοχή είναι αξιοσημείωτη, εάν αναλογιστούμε ότι δεν προσφέρει κανένα ευεργέτημα στα μέλη, όπως μείωση ποινής, βεβαίωση για δικαστική χρήση, εξαίρεση από μεταγωγές κ.λπ. Τριάντα (30) από τις συναντήσεις αυτές είχαν προσκεκλημένους καταξιωμένους συγγραφείς, σκηνοθέτες και άλλους καλλιτέχνες: οι συγγραφείς Μένης Κουμανταρέας, Γιώργος Σκούρτης, Σώτη Τριανταφύλλου, Αλέξανδρος Ασωνίτης, Αγαθή Δημητρούκα, Ιωάννα Καρυστιάνη, συζήτησαν βιβλία τους τα οποία τα μέλη είχαν πρώτα διαβάσει. Οι σκηνοθέτες Παντελής Βούλγαρης, Κωνσταντίνα Βούλγαρη, Σωτήρης Γκορίτσας και Κίμων Τσακίρης συζήτησαν ταινίες τους. Η ηθοποιός Μάνια Παπαδημητρίου διάβασε λογοτεχνικά κείμενα. Ο δημοσιογράφος Γιώργος Μανιάτης παρακολούθησε μια συνάντηση και έγραψε ένα σχετικό άρθρο στα ΝΕΑ. Ο Αλέξανδρος Ασωνίτης, σε μια σειρά έντεκα συναντήσεων, παρέδωσε μαθήματα δημιουργικής γραφής. Η Αγαθή Δημητρούκα, εκτός από τη συμμετοχή της στο αφιέρωμα στον Νίκο Γκάτσο, παρέδωσε πέντε μαθήματα στιχουργικής και βοήθησε τους συμμετέχοντες να γράψουν ένα τραγούδι. Ο Παντελής Βούλγαρης και η κόρη του Κωνσταντίνα Βούλγαρη προέτρεψαν τα μέλη της Λέσχης να επεξεργαστούν σεναριακές ιδέες και συζήτησαν μαζί τους, όπως και ο Σωτήρης Γκορίτσας, σε σειρά συναντήσεων, τη σχέση της τέχνης του κινηματογράφου με τη λογοτεχνία. Ο Αναπληρωτής Καθηγητής του Τμήματος Κοινωνιολογίας του Παντείου Πανεπιστημίου και Πρόεδρος του Ν.Π.Ι.Δ. ΕΠΑΝΟ- ΔΟΣ κ. Γιώργος Νικολόπουλος ανέλυσε και συζήτησε με τα μέλη της Λέσχης το μυθιστόρημα «Ο Ξένος» του Αλμπέρ Καμύ. Η Αναπληρώτρια Καθηγήτρια του ιδίου τμήματος του Παντείου Πανεπιστημίου κα. Άννα Λυδάκη συζήτησε με τα μέλη την ταινία «Η τελευταία έξοδος: Ρίτα Χέιγουορθ». Τέλος, ο σκηνοθέτης Νίκος Γραμματικός και ο πρωταγωνιστής Βαγγέλης Μουρίκης συζήτησαν με τα μέλη της Λέσχης την ταινία τους «Ο Βασιλιάς». Οι συναντήσεις συντονίζονται από τους κοινωνιολόγους του Καταστήματος Κράτησης, Γιολάντα Κωνσταντινίδου και Ουίλιαμ Αλοσκόφη. Οι πρώτες δέκα συναντήσεις πραγματοποιήθηκαν με τη συνδρομή των φιλολόγων - καθηγητριών του Σχολείου Δεύτερης Ευκαιρίας, Άσπας Αρώνη και Χρυσάνθης Σιώπα. Πραγματοποιούνται μεταξύ 12:30 14:30 - σε ώρα που οι υπόλοιποι κρατούμενοι είναι κλειδωμένοι στα κελιά - σε κλιματιζόμενη αίθουσα, ειδικά διακοσμημένη και εξοπλισμένη με μεγάλη οθόνη τηλεόρασης και DVD. Η αίθουσα διαμορφώθηκε με τη χορηγία επιχειρήσεων και με εργασία μελών του προσωπικού και κρατουμένων που υποστήριξαν την προσπάθεια. Σε κάθε συνάντηση συμμετέχουν άτομα που προέρχονται από τρεις πτέρυγες, ανεξαρτήτως επιπέδου εκπαίδευσης και εθνικότητας, αρκεί να γνωρίζουν καλά την ελληνική γλώσσα. Στα τρία χρόνια της λειτουργίας της έχει αναδειχτεί σε έναν κοινωνικό κύκλο στον οποίο συναντιούνται και συζητούν ισότιμα άνθρωποι με το πιο ετερόκλιτο κοινωνικό, πολιτικό και ποινικό προφίλ. Τα αδικήματα για τα οποία κατηγορούνται τα μέλη της Λέσχης Ανάγνωσης είναι κυρίως παραβάσεις του νόμου περί ναρκωτικών (28,3%), τα οικονομικά εγκλήματα (27,0%), αλλά και οι ληστείες (11,9%), οι τρομοκρατικές πράξεις (9,4%), οι κλοπές (8,8%), ακόμη και οι ανθρωποκτονίες (6,3%). Ο μέσος όρος ηλικίας των μελών είναι τα 44 έτη. Το επίπεδο εκπαίδευσής τους είναι βέβαια ανώτερο από εκείνο του συνόλου των κρατουμένων: το 34,2% των μελών έχει πάρει απολυτήριο από μία τουλάχιστον τάξη του Λυκείου (ενώ στο σύνολο το ποσοστό αυτό είναι μόλις 20,8%) και το 26,5% έχει φοιτήσει σε ΑΕΙ ή ΤΕΙ (στο σύνολο των κρατουμένων το ποσοστό αυτό είναι μόνο 7,2%). Οι ενδιαφερόμενοι ενημερώνονται για τις δραστηριότητες της Λέσχης από ανακοινώσεις αναρτημένες στις πτέρυγες και από τους συντονιστές. Οι συζητήσεις διεξάγονται σε κυκλική διάταξη. Προτείνουμε βιβλία και οι συμμετέχοντες επιλέγουν από αυτά ή υποβάλλουν τις δικές τους προτάσεις στην κρίση της ομάδας. Στις συζητήσεις ενθαρρύνεται η ελεύθερη έκφραση σε κλίμα ευγένειας, αλληλοσεβασμού και (σχετικής) ισηγορίας. Η ομάδα φροντίζει ώστε να μην εκτροχιάζεται η συζήτηση σε καθαρά προσωπικά θέματα, ιδιαίτερα όταν αφορούν ποινικές υποθέσεις. Στη διαμόρφωση φιλικής ατμόσφαιρας συμβάλλουν τα ροφήματα (και καμιά φορά τα γλυκά) που προσφέρουν οι συντονιστές ή οι προσκεκλημένοι. Τα βιβλία των συγγραφέων που πρόκειται να επισκεφτούν τη Λέσχη αγοράζονται με έκπτωση από τους εκδοτικούς οίκους, δανείζονται στα μέλη και επιστρέφονται στη βιβλιοθήκη της φυλακής. Επειδή δεν υπάρχει η δυνατότητα να αγοράζονται όλα τα βιβλία, αλλά και γιατί οι συμμετέχοντες δεν βρίσκουν πάντοτε στο καθημερινό πρόγραμμα της φυλακής χώρο, χρόνο ή διάθεση για διάβασμα, έχουμε αναβιώσει την πρακτική της δημόσιας μεγαλόφωνης ανάγνωσης. Όταν υπάρχει η δυνατότητα, ακούμε ηχογραφημένες απαγγελίες των κειμένων από τον συγγραφέα/ποιητή. Στις υπόλοιπες περιπτώσεις η συντονίστρια διαβάζει το λογοτεχνικό έργο στα μέλη. Η μεγαλόφωνη ανάγνωση είναι βέβαια μια λύση ανάγκης. Έχει ωστόσο το πλεονέκτημα ότι είναι προσιτή και σε συμμετέχοντες με γλωσσικές ελλείψεις. Η θεματολογία των βιβλίων καλύπτει όλο το φάσμα του γραπτού λόγου: μυθιστορήματα, διηγήματα, ποίηση, θεατρικά έργα, μελέτες. Αντικατοπτρίζει την ποικιλομορφία της σύνθεσης της ομάδας. Εκτός από βιβλία των προσκεκλημένων συγγραφέων, διαβάσαμε επίσης από ελληνική και ξένη πεζογραφία έργα των: Εμμανουήλ Ροΐδη, Γεωργίου Βιζυηνού, Διδούς Σωτηρίου, Νίκου Τσιφόρου, Δημήτρη Χατζή, Θανάση Βαλτινού, Σωτήρη Δημητρίου, Γιώργου Σκαμπαρδώνη, Αλμπέρ Καμύ, Ιβάν Μπούνιν, Γκι ντε Μοπασάν, κ.ά.. Η ποίηση είχε επίσης κατά καιρούς θερμούς υποστηρικτές. Μεγάλη επιτυχία είχαν τα αφιερώματα στα έργα του Νίκου Καββαδία και του Νίκου Γκάτσου. Σε αυτά ακούσαμε μελοποιήσεις των ποιημάτων τους και παρακολουθήσαμε συνεντεύξεις για τους ποιητές από DVD. Διαβάσαμε και συζητήσαμε ποιήματα των: Διονυσίου Σολωμού, Γιάννη Ρίτσου, Κωστή Παλαμά, Κωνσταντίνου Καβάφη, Ναπολέοντα Λαπαθιώτη, Γιώργου Σεφέρη, Οδυσσέα Ελύτη, Μανόλη Αναγνωστάκη, Νίκου Εγγονόπουλου, Γιάννη Σκαρίμπα, Τίτου Πατρίκιου, Κικής Δημουλά και του Μπέρτολτ Μπρεχτ. Διαβάστηκαν επίσης τα θεατρικά έργα: Οι Εκτελεστές του Γιώργου Σκούρτη (συζητήθηκε με τον ίδιο τον συγγραφέα), Το Όνειρο του Σκιάχτρου του Ευγένιου Τριβιζά και Ο Μαρξ στο Σόχο του Χάουαρντ Ζιν (παίχτηκε και από τον ηθοποιό Άγγελο Αντωνόπουλο). Επιλέχτηκαν και φιλοσοφικά έργα του Επίκουρου, του Πλάτωνα, αλλά και του Σλάβοϊ Ζίζεκ, του ψυχοθεραπευτή Χόρχε Μπουκάι, μελέτες για τη μοναξιά και τις κοινωνικές σχέσεις της Μαρί Φρανς Ιριγκογιέν, του Νίκολας Κριστάκις, κεφάλαια από βιβλία πολιτικού προβληματισμού όπως η Ελληνική Νομαρχία, πρόσφατα βιβλία του Κώστα Βεργόπουλου, του Στεφάν Εσέλ κ.ά.. Τέλος, τα μέλη της Λέσχης είχαν επίσης την ευκαιρία να συζητήσουν αξιόλογες σινεφίλ ταινίες και ντοκιμαντέρ (Η Εξιλέωση, 2046, Το Κύμα, 25η ώρα, Τα Χιόνια του Κιλιμάντζαρο, Οδός Μαλχόλαντ, Μεσάνυχτα στο Παρίσι, Soul Kitchen, Δημόσιος Κίνδυνος και ντοκιμαντέρ όπως το Καπιταλισμός, μια Ιστορία Αγάπης, Sugartown Οι Γαμπροί κ.ά.). Μετά από τρία χρόνια λειτουργίας της Λέσχης Ανάγνωσης, επιχειρήσαμε μια αποτίμηση της προσπάθειας με τη βοήθεια των μελών της. Παρά τις λίγο-πολύ ευνόητες δυσχέρειες κάθε ανάλογου εγχειρήματος στο περιβάλλον μιας φυλακής, η ανατροφοδότηση ήταν θετικότατη. Ένας από τους σκοπούς μας ήταν να αξιοποιήσουμε την ανάγκη κάθε αναγνώστη να μοιραστεί σε έναν ευρύτερο κοινωνικό κύκλο σκέψεις και συναισθήματα που του προκαλούν τα βιβλία που διαβάζει, για να ενθαρρύνουμε την ανάγνωση βιβλίων σε ένα περιβάλλον εχθρικό προς αυτή: τέσσερεις ή πέντε άνθρωποι σε ένα κελί 9,5 τ.μ., τρεις-τέσσερεις συσκευές τηλεόρασης, συγκάτοικοι από κοινωνικά περιβάλλοντα που αγνοούν την απόλαυση που προσφέρει η ανάγνωση ενός καλού βιβλίου, βιβλιοθήκη βιβλίων χωρίς αναγνωστήριο και εξειδικευμένο βιβλιοθηκονόμο. Γρήγορα όμως διαπιστώσαμε ότι η Λέσχη Ανάγνωσης ικανοποιεί, σε κάποιο βαθμό, μια σειρά αισθητικές, ψυχικές και κοινωνικές ανάγκες των συμμετεχόντων, όπως οι ίδιοι μας επισήμαναν. Η μία ή δύο εβδομαδιαίες συναντήσεις χαρακτηρίζονται σαν μια «όαση» μεστής νοήματος δραστηριότητας σε μια έρημο απραξίας, σαν «μια αχτίδα φωτός» στο σκότος της ιδρυματικής ζωής, ένα «αντίδοτο» στη βασανιστική για κάθε κρατούμενο αίσθηση του «αργού, νεκρού και κλεμμένου από τη ζωή χρόνου». Είναι ένα μέσο αυτομόρφωσης και καλλιέργειας του αναγνωστικού γούστου μέσω της συλλογικής ερμηνευτικής επεξεργασίας των κειμένων. Δεν ήταν λίγοι εκείνοι που παραδέχτηκαν ότι σε αυτή τη Λέσχη Ανάγνωσης ήρθαν για πρώτη φορά σε επαφή με τη σοβαρή λογοτεχνία και την ανώτερη τέχνη. Η επαφή αυτή τους παρέχει υψηλές αισθητικές απολαύσεις σε ένα περιβάλλον αισθητηριακής αποστέρησης. Ορισμένοι μάλιστα ενθαρρύνθηκαν να περάσουν από την ανάγνωση στη συγγραφή, ιδιαίτερα στο πλαίσιο των μαθημάτων δημιουργικής γραφής, στιχουργικής και σεναρίου. (Συνέχεια στην 20η σελ.)

20 OIONEI KRATOUMENOS 17_Layout 1 1/24/14 1:25 PM Page κρατούμενος Σε μια χρονική συγκυρία όπου η καταστολή φαίνεται να κυριαρχεί, εμείς επιμένουμε στην Πρόληψη! Στο σημερινό μας άρθρο θα επιχειρήσουμε να σας μιλήσουμε για μας, την ταυτότητα, τους στόχους και τις δραστηριότητές μας, προκειμένου να μας γνωρίσετε και να ενημερωθείτε για τους σκοπούς και τις δράσεις μας. Το Κέντρο Πρόληψης της Εξάρτησης & Αγωγής Υγείας "Αθηνά - Υγεία" ιδρύθηκε το 1998 και έχει τη μορφή μη κερδοσκοπικής Αστικής Εταιρείας, μέλη της οποίας είναι ο Δήμος Αθηναίων, ο Ιατρικός Σύλλογος Αθηνών, ο Οδοντιατρικός Σύλλογος Αθηνών, ο Δικηγορικός Σύλλογος Αθηνών και το Ελληνικό Κέντρο Διαπολιτισμικής Ψυχιατρικής και Περίθαλψης, ενώ χρηματοδοτείται από την ΚΕΔΚΕ και εποπτεύεται διοικητικά από τον Δήμο Αθηναίων και επιστημονικά από τον Ο.ΚΑ.ΝΑ. Στελεχώνεται από ομάδα επιστημόνων εξειδικευμένων σε θέματα Πρόληψης των εξαρτήσεων, στην υλοποίηση Προγραμμάτων Αγωγής Υγείας και στην παροχή Συμβουλευτικών Υπηρεσιών. Απευθύνεται σε όλους τους πολίτες και οι υπηρεσίες που προσφέρει διατίθενται δωρεάν. Μέχρι σήμερα λειτουργούν 6 Κέντρα στα γεωγραφικά όρια του Δήμου Αθηναίων, γίνονται όμως παρεμβάσεις και πέραν αυτών. Επιδίωξή του είναι τόσο η ψυχοκοινωνική και προσωπική ενδυνάμωση του ατόμου, όσο και η μείωση των παραγόντων που οδηγούν στη χρήση νόμιμων και παράνομων εξαρτησιογόνων ουσιών καθώς και σε άλλες μορφές εξαρτητικών στάσεων και συμπεριφορών. Η φιλοσοφία των προγραμμάτων που υλοποιεί το Κέντρο Πρόληψης βασίζεται στην ενεργητική συμμετοχή και δράση όλης της κοινωνίας και όχι μόνο των ειδικών. Οι δράσεις που αναπτύσσει δεν εξαντλούνται μόνο στην παροχή έγκυρης και επιστημονικής πληροφόρησης, αλλά στοχεύουν επίσης στην ανάπτυξη προσωπικών και κοινωνικών δεξιοτήτων, στην υιοθέτηση θετικών στάσεων ζωής και στην ευαισθητοποίηση και κινητοποίηση φορέων και ομάδων στα πλαίσια της τοπικής κοινωνίας προς την κατεύθυνση της συλλογικής παρέμβασης σε θέματα και προβλήματα που αφορούν όλους. Οι δραστηριότητές του αφορούν στην οργάνωση και υλοποίηση Προγραμμάτων Πρόληψης και Αγωγής Υγείας στη Σχολική Κοινότητα (μαθητές, γονείς, εκπαιδευτικούς), στην οργάνωση και υλοποίηση Προγραμμάτων Πρόληψης και Αγωγής Υγείας στη σπουδαστική και φοιτητική κοινότητα τόσο στον δημόσιο όσο και στον ιδιωτικό τομέα εκπαίδευσης, στην οργάνωση σεμιναρίων ευαισθητοποίησης και ενημέρωσης σε ομάδες γονέων, στην οργάνωση εργαστηρίων δημιουργικής απασχόλησης σε παιδιά και εφήβους, στην παροχή έγκυρης ενημέρωσης και πληροφόρησης για τα ναρκωτικά, το αλκοόλ, το AIDS και άλλα ιατροκοινωνικά προβλήματα, στην παροχή συμβουλευτικών υπηρεσιών σε άτομα και οικογένειες, καθώς και στην υλοποίηση προγραμμάτων Πρόληψης και Αγωγής Υγείας σε παιδιά και εφήβους εκτός σχολείου, στην υλοποίηση δράσεων και παρεμβάσεων σε εργασιακούς χώρους, στην υλοποίηση παρεμβάσεων στον δρόμο (street work) σε ομάδες γενικού πληθυσμού αλλά και σε ομάδες υψηλού κινδύνου, σε εκπαίδευση κοινωνικών επιστημόνων και επαγγελματιών υγείας σε θέματα πρόληψης των εξαρτήσεων και στην ενημέρωση - ευαισθητοποίηση κοινωνικών φορέων, οργανώσεων και υπηρεσιών σε θέματα Πρόληψης. Βασικό «αξίωμα» της Πρόληψης αποτελεί η ιδέα ότι η δημιουργική απασχόληση γεμίζει τον άνθρωπο με ενδιαφέροντα, ιδέες και επιτεύγματα και ότι, επίσης, η ενεργητική στάση απέναντι στη ζωή και η ανάληψη ενεργών ρόλων απέναντι στα κοινωνικά θέματα προάγουν τη δημιουργικότητά μας και βελτιώνουν την κοινωνία στην οποία ζούμε. Έτσι, το Κέντρο Πρόληψης της Εξάρτησης & Αγωγής Υγείας ενέταξε στις δράσεις του και τη δημιουργία της ηλεκτρονικής μαθητικής εφημερίδας Teen@gr. Στόχος αυτής της ενέργειας είναι η κινητοποίηση των εφήβων προς την κατεύθυνση της υιοθέτησης μιας ενεργητικής στάσης ζωής καθώς και η δημιουργία ενός πλαισίου μέσα στο οποίο θα αναπτύσσονται οι δυνατότητες αλληλεπίδρασης μεταξύ τους. Τις σελίδες της Teen@gr μπορείτε να επισκεφτείτε στον δικτυακό τόπο Η συντακτική ομάδα της Teen@gr σας προσκαλεί να συμμετέχετε με δικές σας προτάσεις, σχόλια και απόψεις για όσα από τα θέματα της εφημερίδας σάς ενδιαφέρουν και θεωρείτε σημαντικά. Για οποιαδήποτε πληροφορία, τα 6 Κέντρα Πρόληψης βρίσκονται στη διάθεσή σας στις ακόλουθες διευθύνσεις και τηλέφωνα: 1) «Αθηνά Πρόμαχος» Αίνου 1 & Λ. Βουλιαγμένης, τηλ ) «Αθηνά Προναία» Λ. Αθηνών 36 & Καστοριάς 12, τηλ ) «Αθηνά Αφαία» Λ. Αθηνών 36 & Καστοριάς 12, τηλ ) «Αθηνά Παλλάς» Στουρνάρα 21, τηλ ) «Αθηνά Πολιάς» Πατησίων 189, τηλ ) «Αθηνά Εργάνη» Πατησίων 189, τηλ Κλείνοντας, θέλουμε να ευχαριστήσουμε την εφημερίδα «Οιονεί Κρατούμενος» για τη φιλοξενία και την ευκαιρία που μας έδωσε να έρθουμε σε επαφή μαζί σας. Ευελπιστούμε, μέσα από αυτόν τον «χώρο», να χτίσουμε μια σταθερή και δημιουργική σχέση. Για το Κέντρο Πρόληψης «Αθηνά Πρόμαχος», Αντρέας Αθανασόπουλος Ψυχίατρος Η ΛΕΣΧΗ ΑΝΑΓΝΩΣΗΣ ΚΡΑΤΟΥΜΕΝΩΝ ΚΟΡΥΔΑΛΛΟΥ: Ένα «πείραμα» γνωριμίας με την ελευθερία του λόγου και της τέχνης στη φυλακή* Γιολάντα Κωνσταντινίδου - Ουίλιαμ Αλοσκόφης Κοινωνιολόγοι Κ.Κ. Κορυδαλλού (Συνέχεια απ την 19η σελ.) Η γνωριμία με τους λογοτεχνικούς χαρακτήρες και τα βιώματά τους συμβάλλει στην αυτοσυνείδηση, την προσωπική ανάπτυξη και ανασυγκρότηση. Επιπλέον, η συμμετοχή στη Λέσχη παρέχει ένα βαθμό αυτονομίας κατά την επιλογή και τη συζήτηση των βιβλίων, αλλά πάνω από όλα ένα πεδίο ελεύθερης έκφρασης προσωπικών συναισθημάτων («Μόνο στις συναντήσεις της Λέσχης αισθάνομαι ότι η γνώμη μου ακούγεται και γίνεται σεβαστή»). Δίνει ευκαιρίες για σύντομες, αλλά «αγχολυτικές» και σωτήριες για τον ψυχισμό τους, αποδράσεις του δέσμιου πνεύματος. Βοηθά τέλος τα μέλη να διατηρήσουν τις διανοητικές τους ικανότητες λειτουργώντας αντισταθμιστικά στο «αντι-πνευματικό» περιβάλλον της φυλακής. Προσφέρει επίσης μια εναλλακτική (στην τηλεθέαση) ενημέρωση γι αυτά που συμβαίνουν εκτός των τειχών, αλλά κυρίως ένα δίαυλο επικοινωνίας με πρόσωπα και ομάδες αναφοράς πέρα από τον βιόκοσμο της φυλακής («Στη ζωή μας δεν έχουμε τη δυνατότητα να συζητήσουμε με ανθρώπους όπως ο Παντελής Βούλγαρης για παράδειγμα»). Ειδικά οι επισκέψεις καταξιωμένων διανοουμένων συμβάλλουν στην απάμβλυνση του αισθήματος της απόρριψης από την ευρύτερη κοινωνία. Τροφοδοτεί την καθημερινότητα των κρατουμένων με υλικό για συζήτηση με συγγενείς και φίλους στα επισκεπτήρια και στο τηλέφωνο: «Μου δίνεται η δυνατότητα να συζητώ μαζί τους τα βιβλία που διάβασα ή τις εντυπώσεις μου από τις επισκέψεις διάσημων συγγραφέων και σκηνοθετών». Οι συμμετέχοντες προτρέπουν προσφιλή τους πρόσωπα να διαβάσουν τα ίδια βιβλία ή να δουν τις ίδιες ταινίες, για να συζητήσουνε. Η συμμετοχή στη Λέσχη Ανάγνωσης ετερόκλιτων ανθρώπων έγινε αφορμή για την ανάπτυξη κοινωνικότητας με όρους ευγένειας και εγκαρδιότητας, σε αντίθεση με την ψυχρότητα και τη σκληρότητα των ανθρώπινων σχέσεων στις πτέρυγες. Άνθρωποι που διαπίστωσαν στη Λέσχη ότι έχουν μια κοινή βάση συνεννόησης πρόσφεραν ηθική συμπαράσταση ο ένας στον άλλο. Συνολικά, γίνεται αντιληπτή ως μια πολιτική πράξη αντίστασης στις καταπιεστικές και καταθλιπτικές συνθήκες της ζωής στη φυλακή, αλλά και απέναντι στη φθοροποιό επίδραση της υποκουλτούρας των ίδιων των κρατουμένων. Για μας που εργαζόμαστε σε έναν άτεγκτο γραφειοκρατικό μηχανισμό, είναι ταυτόχρονα και ένα παράδειγμα παρέμβασης «ακτιβιστικού» τύπου, με ελάχιστο οικονομικό κόστος, που βασίζεται στην αξιοποίηση του ζήλου μελών του προσωπικού και ευαισθητοποιημένων διανοουμένων. Από αυτή τη θέση, θέλουμε, για άλλη μια φορά, να τους ευχαριστήσουμε θερμά για την προθυμία να στηρίξουν την προσπάθειά μας. Όλες σχεδόν οι προσκλήσεις που απευθύναμε σε συγγραφείς και καλλιτέχνες είχαν θετική ανταπόκριση, είτε μπορούσαν να έρθουν άμεσα είτε όχι. Και όσοι ήρθαν μας δήλωσαν ότι είναι πρόθυμοι να ξανασυμμετάσχουν, όπως και έγινε σε πολλές περιπτώσεις. Το γεγονός αυτό μας κάνει να πιστεύουμε ότι παρόμοιες πρωτοβουλίες και σε άλλες φυλακές θα έχουν την ίδια θερμή υποστήριξη από συγγραφείς και καλλιτέχνες. ( ) * (Το ανωτέρω κείμενο αποτελεί μία από τις επιμέρους παρουσιάσεις της ομιλίας-συζήτησης με θέμα «Η τέχνη στη Φυλακή», η οποία πραγματοποιήθηκε στις στο βιβλιοπωλείο/art Bar «Ποιήματα & Εγκλήματα» υπό τον συντονισμό του Κέντρου Επανένταξης Αποφυλακιζομένων «ΕΠΑΝΟΔΟΣ» [βλ. gr/?p=20])