ΕΠΑΝΑΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗΣ ΤΟΥ R. McKENZIE AΡΘΡΟΣΚΟΠΗΣΗ ΓΟΝΑΤΟΣ ΚΑΙ ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΕΝΑΝΤΙ ΜΟΝΟ ΑΣΚΗΣΕΩΝ ΣΤΟ ΣΥΝΔΡΟΜΟ ΕΠΙΓΟΝΑΤΙΔΟΜΗΡΙΑΙΟΥ ΠΟΝΟΥ

Transcript

1 ΕΠΑΝΑΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗΣ ΤΟΥ R. McKENZIE AΡΘΡΟΣΚΟΠΗΣΗ ΓΟΝΑΤΟΣ ΚΑΙ ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΕΝΑΝΤΙ ΜΟΝΟ ΑΣΚΗΣΕΩΝ ΣΤΟ ΣΥΝΔΡΟΜΟ ΕΠΙΓΟΝΑΤΙΔΟΜΗΡΙΑΙΟΥ ΠΟΝΟΥ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ ΑΣΘΕΝΩΝ ΜΕ ΧΡΟΝΙΑ ΟΣΦΥΑΛΓΙΑ ΠΟΥ ΕΝΔΕΧΕΤΑΙ ΝΑ ΩΦΕΛΗΘΟΥΝ ΑΠΟ ΠΡΟΣΘΕΤΗ ΨΥΧΟΛΟΓΙΚΗ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΙΣΧΙΑΛΓΙΑ ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΟΞΕΙΑΣ ΑΥΧΕΝΙΚΗΣ ΔΥΣΚΑΜΨΙΑΣ ΣΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΚΛΙΝΙΚΟ ΠΕΡΙΣΤΑΤΙΚΟ: ΠΙΕΣΗ ΤΟΥ ΝΩΤΙΑΙΟΥ ΜΥΕΛΟΥ ΤΗΣ ΑΜΣΣ ΚΑΙ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΜΕ ΜΗΧΑΝΙΚΗ ΔΙΑΓΝΩΣΗ ΚΑΙ ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΚΑ ΣΤΙΓΜΙΟΤΥΠΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΤΗΣΙΑ ΕΠΙ- ΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΗΜΕΡΙΔΑ ΤΟΥ ΕΛΛ. ΙΝΣΤ. ΜcΚΕΝΖΙΕ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ 2013 EΚΔΟΣΗ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟΥ MCKENZIE ΤΟΜΟΣ 12 ΤΕΥΧΟΣ #1 IAΝΟΥΑΡΙΟΣ-ΜΑΡΤΙΟΣ 2013

2 Τόμος 12 Τεύχος 2 Απρίλιος-Ιούνιος 2013 ΜΗΧΑΝΙΚΗ ΔΙΑΓΝΩΣΗ & ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΤΡΙΜΗΝΗ ΕΚΔΟΣΗ ΚΩΔΙΚΟΣ: 6443 EΚΔΟΤΗΣ: ΣΠΑΝΟΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΙΔΙΟΚΤΗΤΗΣ: ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ McKENZIE ΕΔΡΑ: ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ 35, ΑΝΩ ΠΑΤΗΣΙΑ Τηλ/Φαξ: Web Site: secr@mckenziehellas.gr Σημείωμα του Εκδότη 3 Συνεντεύξεις Robin Anthony McKenzie 4 Ανασκοπήσεις Έρευνες Άρθρα Αρθροσκόπηση Γόνατος και Ασκήσεις, Έναντι μόνο Ασκήσεων στο Σύνδρομο Επιγονατιδομηριαίου Πόνου 7 Προσδιορισμός Ασθενών με Χρόνια Οσφυαλγία που ενδέχεται να Ωφεληθούν από Πρόσθετη Ψυχολογική Αξιολόγηση 12 ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ Γεώργιος Π. Σπανός Κατερίνα Δαμανάκη ΣΥΝΕΡΓΑΤΕΣ ΣΤΗ ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ Δαμανάκη Κατερίνα Ζούνης Μιχάλης Ισχιαλγία 21 Αιτιολογία της Οξείας Αυχενικής Δυσκαμψίας στα Παιδιά 30 Κλινικά Περιστατικά Πίεση του Νωτιαίου Μυελού της ΑΜΣΣ Αντιμετώπιση με Μηχανική Διάγνωση και Θεραπεία 33 Ετήσια Επιστημονική Ημερίδα του Ελληνικού Ινστιτούτου ΜcKenzie Φωτογραφικά Στιγμιότυπα 37 ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΗ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ ΚΑΙ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ Κατερίνα Δαμανάκη Διπλωματούχοι Πτυχιούχοι 39 Ετήσιο Εκπαιδευτικό Πρόγραμμα 42 Τιμή Τεύχους: 7.5

3

4 Το Πέρασμα Ενός Γίγαντα! Στις 13 του Μάη 2013, έφυγε από τη ζωή, χτυπημένος από την επάρατο νόσο ο Robin Anthony McKenzie, σε ηλικία 82 ετών, στο Wellington της Νέας Ζηλανδίας. Το θλιβερό αυτό γεγονός, ήχησε σαν βόμβα, αρχικώς στα ηλεκτρονικά ταχυδρομεία των Παραρτημάτων και των μελών της εκπαιδευτικής ομάδας του Διεθνούς ινστιτούτου McKenzie, και μέσα σε ελάχιστες ώρες απλώθηκε σε όλον τον Πλανήτη, μέσω του ηλεκτρονικού τύπου και της κοινωνικής δικτύωσης. Οι φίλοι του, οι μαθητές του, οι κλινικοί, οι πάσχοντες, οι θεραπευτικοί χώροι, οι ερευνητές, η παγκόσμια βιβλιογραφία, οι απλοί άνθρωποι και πάνω από όλους η οικογένειά του, χάσαμε έναν Μοναδικό Άνθρωπο. Εξαιρετικά δύσκολο και μάλλον αδύνατο να περιγράψω τις αμέτρητες χάρες, τις μοναδικές ικανότητες, την ευφυϊα, την καρτερικότητα, το χιούμορ, τη μοναδική καλωσύνη και την αγάπη για τον άνθρωπο και τη ζωή, του Robin McKenzie... του δικού μας Robin του δικού μου Robin!!! Στην ειδική σελίδα που αναρτήθηκε στο διαδίκτυο, γράφτηκαν περισσότερες από εξήντα ολόκληρες σελίδες με απίστευτα λόγια αφιερώσεις γι αυτόν τον Γίγαντα, από κάθε γωνιά του πλανήτη. Σε λίγα μόνο 24ωρα. Από τους πλέον γνωστούς καθηγητές πανεπιστημίων, ερευνητές, φορείς και κορυφαίους κλινικούς έως και απλούς άγνωστους ανθρώπους που ευεργετήθηκαν από τη μέθοδό του, εκδήλωσαν την ευγνωμοσύνη τους για την υγεία και την πρόληψη που τους χάρισε.. Όποιος ρίξει μία ματιά, στην ειδική σελίδα του Διεθνούς Ινστιτούτου (Tribute Page) δεν μπορεί παρά να νιώσει δέος για το Απίστευτο Μέγεθος του Ανθρώπου! Ο Robin έφυγε, αλλά η παγκόσμια κληρονομιά του μένει όχι για να ολοκληρωθεί μία μοναδική πορεία, αλλά για να αρχίσει μία Νέα Πορεία, για να παγιωθεί ο ρόλος της ΜΔΘ ως η πρώτη επιλογή όλων των φορέων, στην αντιμετώπιση και πρόληψη των μηχανικών μυοσκελετικών παθήσεων, όπως εύστοχα ελέχθη στο πρόσφατο Euromeeting, στο Helsinki. Άλλωστε και για μένα, αυτός ήταν, από την ίδρυση του Ελληνικού Ινστιτούτου, συνεχίζει να είναι και θα παραμείνει για την Ελλάδα κι ο δικός μου προσωπικός και διαρκής στόχος, καταγεγραμμένος και στα αρχεία του Διεθνούς Ινστιτούτου από το Τελειώνοντας αυτό το πολύ μικρό αφιέρωμα στον Robin, θα ήθελα να αναφέρω τρία από τα άπειρα κείμενα που γράφτηκαν γι αυτόν και το έργο του, καθώς και ένα από τα πολλά που ο ίδιος έχει πεί. Cochrane Collaboration: It seems unlikely that the search for a better diagnosis through better identification of pain generators or pain identification of pathology will lead in the right direction. Alternative approaches include dropping the specific back pain model, which includes a rather heterogeneous group of patients, in favor of better classification of patients through identification of pain through movement, such as directional preference or mechanical diagnosis and therapy (that is the Mckenzie Approach). Δεν φαίνεται πιθανό ότι η αναζήτηση καλύτερης διάγνωσης, μέσω του καλύτερου προσδιορισμού των πηγών του πόνου ή την αναγνώριση της παθολογίας του πόνου, θα οδηγήσει στη σωστή κατεύθυνση. Εναλλακτικές προσεγγίσεις απορρίπτουν την ύπαρξη του μοντέλου της ειδικής οσφυαλγίας, το οποίο περιλαμβάνει μία μάλλον ετερογενή ομάδα ασθενών, υπέρ της καλύτερης ταξινόμησης των ασθενών με τον προσδιορισμό του πόνου μέσω της κίνησης, όπως η προτίμηση κατεύθυνσης ή μηχανική διάγνωση και θεραπεία (που είναι η Προσέγγιση Mckenzie). Rubinstein, Spinal Manipulative Therapy for Chronic Low Back Pain, SPINE, volume 16, number 13. Robin made a prediction to us in 1986, that in the next century, the back care treatment that would survive all of the others would be MOVEMENT. The current spinal research has proven Robin to have been correct. The Board of directors, Council of Advisors, Officers, Fellows, and Members of the American Back Society. Aubrey Swartz, MD, Pharm.D (USA) O Robin, μας έκανε μία πρόβλεψη το 1986, ότι τον επόμενο αιώνα η θεραπεία για την οσφύ που θα επικρατήσει όλων των άλλων θα είναι η «ΚΙΝΗΣΗ». Στον τρέχοντα αιώνα, η έρευνα της Σπονδυλικής Στήλης απέδειξε ότι ο Robin είχε δίκιο. The Board of directors, Council of Advisors, Officers, Fellows, and Members of the American Back Society. Aubrey Swartz, MD, Pharm.D (USA) "Αs long as the human anatomy does not change, MDT and the Institute will work for the next 1,000 years". R. A. Mckenzie Όσο η ανθρώπινη ανατομία δεν αλλάζει, η Μηχανική Διάγνωση και Θεραπεία και το Ινστιτούτο θα συνεχίσουν (να προσφέρουν στους ασθενείς και τους κλινικούς) για τα επόμενα 1000 χρόνια R. A. Mckenzie Να είστε καλά Γιώργος Π. Σπανός Ελληνικό Ινστιτούτο Mckenzie 3 Τόμος 12 ος Τεύχος

5 My Patients taught me all I know (Robin Anthony Mckenzie) Η παραπάνω φράση ακούστηκε πολλές φορές, στη διάρκεια της ζωής του, από τα χείλη του Robin Anthony McKenzie, του δικού μας Robin, που έφυγε ειρηνικά από κοντά μας, στις 13 Μαϊου 2013, μετά από γενναία μάχη που έδωσε με τον καρκίνο. Γεννήθηκε στο Auckland της Νέας Ζηλανδίας το Απεφοίτησε από τη Σχολή Φυσικοθεραπείας στο Πανεπιστήμιο του Dunedin-N.Z, τo Αμέσως μετά, το 1953, άρχισε να εργάζεται ιδιωτικά στην δική του κλινική. Μία τυχαία κλινική παρατήρηση τον οδήγησε να ξεκινήσει να αξιολογεί συστηματικά τα αποτελέσματα που επέφεραν οι απλές κινήσεις και θέσεις, στην οσφυαλγία των ασθενών του. Έτσι, προέκυψε σταδιακά μία σαφής διαδικασία αξιολόγησης. Το σύστημα αυτό, που τώρα είναι γνωστό ως Μέθοδος McKenzie-Μηχανική Διάγνωση και θεραπεία (MDT), έχει επιτύχει παγκόσμια αναγνώριση και θεωρείται πλέον ως μέρος της «φυσιολογικής» αντιμετώπισης των μυοσκελετικών προβλημάτων. Ως όραμά του είχε ότι όλοι οι ασθενείς με μυοσκελετικό πόνο πρέπει να διδάσκονται πώς να διαχειρίζονται μόνοι τον πόνο τους. Ευτυχώς, το έργο του Robin McKenzie θα συνεχιστεί και μετά το θάνατό του. Ο ίδιος δημιούργησε, το 1982, το Διεθνές Ινστιτούτο McKenzie το οποίο, υπό την καθοδήγησή του, αναπτύχθηκε σε ένα παγκόσμιο εκπαιδευτικό οργανισμό. Μέχρι σήμερα, φυσιοθεραπευτές, γιατροί, χειροπράκτορες και άλλοι κλινικοί συναφών επαγγελμάτων υγείας σε 37 διαφορετικές χώρες, έχουν εκπαιδευτεί στη μέθοδο McKenzie και η επέκταση του προγράμματος εκπαίδευσης του Ινστιτούτου McKenzie συνεχίζει να αυξάνεται. Ο Robin McKenzie αφιέρωσε τη ζωή του σε ένα από τα μεγαλύτερα προβλήματα που βιώνει ο άνθρωπος, τον Μυοσκελετικό Πόνο. Παρέχοντας τη δυνατότητα στους ασθενείς να ξεπερνούν τον πόνο και την αναπηρία τους, βελτίωσε τις ζωές εκατομμυρίων ανθρώπων. Αυτή είναι μία πραγματικά μεγάλη κληρονομιά η οποία θα περάσει στις μελλοντικές γενιές. Στη διάρκεια της ζωής του, η συμβολή του στην κατανόηση και αντιμετώπιση των προβλημάτων της σπονδυλικής στήλης είχαν παγκόσμια αναγνώριση. Η ισχύς των θεωριών του υποστηρίζεται σήμερα από επιστημονικές αποδείξεις και για την αποτελεσματικότητα των θεραπειών που πρότεινε υπάρχει επιστημονική επικύρωση. Για όλα αυτά ο Robin McKenzie είχε τη χαρά να λάβει, εν ζωή, πολλές διακρίσεις. Το 1982, έγινε επίτιμο μέλος του «American Physical Therapy Association (APTA)», "ως αναγνώριση της προσφοράς διακεκριμένων και αξιέπαινων υπηρεσιών του, στην επιστήμη της φυσικοθεραπείας για την ευημερία της ανθρωπότητας." Το 1983, εκλέχθηκε μέλος της «International Society for the Study of the Lumbar Spine». Το 1984, έγινε συνεργάτης της «American Back Society». Το 1985, του απονεμήθηκε η θέση του Μέλους επί Τιμή από την «New Zealand Society of Physiotherapists». Το 1987, έγινε επίτιμο μέλος, ισοβίως, του «New Zealand Manipulative Therapists Association». Το 1990 έγινε επίτημο μέλος της «Chartered Society of Physiotherapists in the United Kingdom» και επίσης Το 1990, τμήθηκε από τη Βασίλισσα Ελισσάβετ με ειδικό μετάλιο του Τάγματος της Βρετανικής Αυτοκρατορίας, για τις εξαιρετικές υπηρεσίες στην Ανθρωπότητα. Το 1993, ανακηρύχθηκε ως Επίτιμος Διδάκτορας της Ακαδημίας Ιατρικών Επιστημών της Ρωσίας. In 1998, έγινε επίτιμο μέλος, ισοβίως, του «New Zealand College of Physiotherapy» και Το 2000, στους εορταασμούς για τη νέα Χιλιετία του αποδόθηκε ο τιμητικός τίτλος του μέλους του Τάγματος του «New Zealand Order of Merit». Το 2004, ένα τυχαίο δείγμα φυσιοθεραπευτών στο τμήμα Ορθοπαιδικής του APTA, τον ανακήρυξε ως τον πρώτο πιο σημαντικό και διακεκριμένο φυσικοθεραπευτή στον τομέα της ορθοπεδικής φυσικοθεραπείας. Μετά τη συνταξιοδότησή του από την ενεργό φυσικοθεραπεία, ο Robin McKenzie έδρασε ως διεθνής σύμβουλος, σε οργανισμούς που ασχολούνται με την έρευνα και τη θεραπεία των μηχανικών διαταραχών της σπονδυλικής στήλης. Κλείνουμε αυτό το πολύ μικρό αφιέρωμα στον Robin με τις τρεις πιο αγαπημένες του εκφράσεις: "Further, further, further " "Remember, we are here for the patient" "Carry on". Διαβάστε παρακάτω μία συνεντεύξη του Robin McKenzie που έδωσε στο περιοδικό «Worldwide Spine» την οποία είχαμε αναδημοσιεύσει σε παλαιότερο περιοδικό μας. Τόμος 12 ος Τεύχος Ελληνικό Ινστιτούτο Mckenzie

6 Ποιοι ήταν οι μέντορές σας; Ποιοι σας επηρέασαν; Τι πήρατε από αυτούς; Στη δεκαετία του '50 και του '60, υπήρξαν διεθνείς προσωπικότητες στον τομέα της διά χειρών θεραπείας, που θεωρήθηκαν ηγέτες σε αυτόν τον τομέα. Όπως και άλλοι από τη γενιά μου, θεώρησα αυτές τις προσωπικότητες ως παροχείς των χρυσών προτύπων στην πρακτική της επεμβατικής θεραπείας. Ο James Cyriax, ο Alan Stoddard, ο Robert Maigne, ο James Mennel, ο Freddy Kaltenborn, ο Karel Lewitt και ο Joff Maitland, όλοι θεωρήθηκαν κορυφές σε αυτόν τον τομέα, εκείνη την περίοδο. Το 1968, από την απομόνωση της Νέας Ζηλανδίας, είχα αναπτύξει, ήδη, τις μεθόδους για τις οποίες είμαι γνωστός, αν και αρκετές βελτιώσεις πραγματοποιήθηκαν στα επόμενα έτη. Αφού επανυποθήκευσα το σπίτι μας, ξεκίνησα να περάσω κάποιες εβδομάδες με τον καθένα από τους ανωτέρω, θεωρώντας ότι αν το κάνω αυτό θα μπορούσα να ενισχύσω και να επιβεβαιώσω ακόμη περισσότερο τις μεθόδους που είχα αναπτύξει, μετά την τυχαία ανακάλυψή μου. Κάνοντας μία αναδρομή, θυμάμαι, μετά την επιστροφή μου στη Νέα Ζηλανδία, ότι αισθάνθηκα τόσο έμπειρος, όσο ήταν όλοι εκείνοι, οι εξειδικευμένοι στη θεραπεία διά των χειρών. Είχε γίνει πλέον σαφές, για μένα, ότι κανένας άλλος δεν είχε βεβαιώσει το φαινόμενο της επικέντρωσης του πόνου που σήμερα είναι ο ακρογωνιαίος λίθος στον προσδιορισμό των ασθενών που θα ανταποκριθούν σύντομα στη μηχανική θεραπεία. Ούτε είχε προσδιορίσει κανένας τα διαφορετικά σύνδρομα που εμφανίζονται, συχνά, στη μη-ειδικής αιτιολογίας οσφυαλγία. Η αίσθηση αυτή ήταν κάπως αποθαρρυντική, γιατί ήταν δύσκολο για μένα να πιστέψω ότι ήμουν ο πρώτος άνθρωπος στον κόσμο που αναγνώρισε τη σημασία αυτών των φαινομένων. Σήμερα, οι περισσότεροι από τη σύγχρονη γενιά των ερευνητών, που εξετάζουν το θέμα της μηχανικής θεραπείας και άσκησης, δέχονται τη σημασία της επικέντρωσης, των αναφερόμενων και των ακτινοβολούμενων συμπτωμάτων ενός ασθενή, μαζί με τις μεθόδους που απαιτούνται για να επιτευχθεί, τελικά, αυτό το αποτέλεσμα. Για να απαντήσω στην ερώτησή σας «τι πήρατε εσείς από τους μέντορες», ήταν, απλώς, η συνειδητοποίηση ότι οι τεχνικές που ανέπτυξα ήταν τόσο αποτελεσματικές, όσο και η θεραπεία δια των χειρών, στο 95% των περιπτώσεων. Συνειδητοποίησα, επίσης, ότι δεν πρέπει να χρησιμοποιούμε τους χειρισμούς σε όλους τους ασθενείς, αφού από αυτούς θα ευεργετηθούν μόνο εκείνοι, οι λίγοι, που τους έχουν πραγματικά ανάγκη, ούτε πρέπει να προβαίνουμε σε χειρισμούς για να καθορίσουμε εκ των υ- στέρων εάν ήταν πράγματι αναγκαίοι κι ως εκ τούτου χρήσιμοι. Από τους σύγχρονους που ασχολούνται με το ίδιο αντικείμενο με το δικό σας, ποιων την εργασία θαυμάζετε και γιατί; Δυστυχώς, η ατμόσφαιρα μυστηρίου που περιβάλλει την πρακτική της επεμβατικής θεραπείας είναι εθιστική και δημιουργεί εξάρτηση των ασθενών. Επίσης, υπάρχει ένα οικονομικό κίνητρο και η αίσθηση από την πλευρά των ασθενών ότι δέχονται την αποτελεσματικότερη θεραπεία. Θαυμάζω εκείνους εκ των φυσικοθεραπευτών της σύγχρονης γενιάς, που είναι αρκετά θαρραλέοι για να εκπαιδεύσουν τον ασθενή σε τέτοιες διαδικασίες, ώ- στε να γίνει ανεξάρτητος από το θεραπευτή και να διαχειριστεί μόνος του το πρόβλημά του. Όπως ήδη διαφαίνεται, η κοινωνία δεν θα πληρώνει πλέον για έναν ατελείωτο αριθμό θεραπειών, έτσι, οι «παροχείς» υγείας πρέπει να υποχρεωθούν να διδάξουν τους ασθενείς στην αυτο-αντιμετώπιση των προβλημάτων τους. Ποιο ποσοστό ασθενών αποκρίνεται στη μέθοδο Mckenzie; Η προσεκτική επιλογή, σύμφωνα με τις κλινικές οδηγίες που έχω παράσχει, πρέπει να επιτρέψει στο 70%-80% των ασθενών να ωφεληθεί από την προσέγγιση McKenzie. Εντούτοις, κι εκείνοι που δεν αποκομίζουν κανένα όφελος από τη θεραπευτική διαδικασία, λαμβάνουν, συνήθως, σημαντικό όφελος από το σύστημα της διάγνωσης, το οποίο βοηθά πάρα πολύ στη διευκρίνηση της φύσης της αιτιολογίας ή του διλήμματος του ασθενή. Αισθάνεστε ότι η προσέγγιση McKenzie εισβάλλει και σε άλλα επαγγέλματα εκτός από τη φυσικοθεραπεία; Πράγματι, δεν υπάρχει καμία αμφιβολία ότι συμβαίνει αυτό, δεδομένου ότι ο αριθμός των χειροπρακτόρων, παθολόγων και ορθοπεδικών που παρακολουθούν τις σειρές μαθημάτων του Ινστιτούτου McKenzie συνεχίζει να αυξάνεται. Επιπλέον, η επέκταση των διαγνωστικών και θεραπευτικών πτυχών της μεθόδου, προσελκύει έναν αυξανόμενο αριθμό επαγγελματιών ερευνητών, οι οποίοι διερευνούν διάφορες πλευρές της μεθόδου. Θα έπρεπε η προσέγγιση McKenzie να διδάσκεται σε προπτυχιακά προγράμματα και αν ναι, σε ποια απευθύνεται; Οι βασικές αρχές της μεθόδου McKenzie πρέπει να διδάσκονται σε όλα τα προπτυχιακά προγράμματα της ιατρικής, φυσικοθεραπείας και χειροπρακτικής. Η προσέγγιση McKenzie υποστηρίζει ότι πρέπει να ακούμε τον ασθενή και να του δίνουμε τον έ- λεγχο της θεραπείας του. Θα σχολιάσετε την επίδραση που έχει αυτή η προσέγγιση στην ψυχοκοινωνική πτυχή του πόνου ενός ασθενή; Κατά την άποψή μου, η ψυχοκοινωνική πλευρά της οσφυαλγίας, είναι μια έμμονη ιδέα πολλών από τους σημερινούς, κορυφαίους ερευνητές. Αυτή η εμμονή δημιουργείται, κυρίως, από τους ψυχολόγους, οι ο- ποίοι είναι, συνήθως, συνολικά απληροφόρητοι σχετικά με τις εξαιρετικές δυσκολίες που αντιμετωπίζουν οι ασθενείς που βιώνουν τη δέκατη ή δωδέκατη επίθεση μίας σοβαρής οσφυαλγίας. Όταν βλέπετε ασθενείς με υποτροπιάζοντα προβλήματα οσφυαλγίας, που μία σειρά κινήσεων μειώνει γρήγορα τα συμπτώματά τους, τελικά αυτοί έχουν ένα εργαλείο για να αντιμετωπίσουν τα προβλήματά τους. Από εκείνη τη στιγμή, η κατάθλιψη φεύγει, ο ασθενής επανακτά εμπιστοσύνη, χαμογελά και πάλι και η αποφυγή της δραστηριότητας, λόγω του πιθανού πόνου, γίνονται ανάμνηση του παρελθόντος. Αναρωτιέμαι πάντα, γιατί τόσες πολλές μελέτες εστιάζουν στο πρόβλημα της οσφυαλγίας μεταξύ των εργαζομένων. Η πραγματική φύση και συμπεριφορά του Ελληνικό Ινστιτούτο Mckenzie 5 Τόμος 12 ος Τεύχος

7 πόνου στη μέση γίνονται πιο ξεκάθαρα αντιληπτές από τον πάσχοντα, όταν το ενδιαφερόμενο άτομο δεν αμείβεται, λόγω απουσίας από την εργασία. Πώς αισθάνεστε ότι η προσέγγιση McKenzie έχει επηρεάσει τη φύση της έρευνας; Είναι αλήθεια, η προσέγγιση McKenzie ήταν και συνεχίζει να είναι ένας χώρος όπου εστιάζουν οι ερευνητές. Μου έχουν πει ότι αυτό συμβαίνει, επειδή οι διάφορες πτυχές της μεθόδου μετριούνται εύκολα. Ένα από τα κύρια προβλήματα με την έρευνα, στην αποτελεσματικότητα των θεραπειών για την οσφυαλγία, είναι ότι οι περισσότερες μελέτες είναι υπό τον έλεγχο μη-κλινικών ερευνητών. Αυτοί οι ερευνητές βλέπουν πολύ λίγους, αν όχι καθόλου ασθενείς, διαφορετικούς από εκείνους που μπορεί να έχουν ψυχολογική πίεση. Για να γίνει κάποιος επιστήμονας στον τομέα της ωκεανογραφίας, πρέπει να ξέρει τη σύνθεση των στοιχείων της θάλασσας, πρέπει να μάθει για τη φύση της ζωής στη θάλασσα και πρέπει να μάθει την επίδραση των καιρικών σχεδίων και των ρευμάτων. Είναι πραγματικά, απορίας άξιον, πώς κάποιος μπορεί να ερευνήσει την οσφυαλγία, χωρίς ποτέ να είναι υποχρεωμένος να βεβαιώσει τα αποτελέσματα της παρατεταμένης φόρτισης ή της επαναλαμβανόμενης κίνησης σε έναν ασθενή με ανικανότητα; Τέτοια αμέλεια, είναι ασυγχώρητη. Θεωρείτε ότι η ενδυνάμωση πρέπει να διαδραματίσει ένα ρόλο στη θεραπεία της σπονδυλικής στήλης; Τι πιστεύετε για τις ασκήσεις σταθεροποίησης; Η φιλοσοφία μου είναι να απελευθερώσω τους ασθενείς από τον πόνο, να ανακτήσουν τη λειτουργικότητά τους και να επιστρέψουν στη φυσιολογική τους δραστηριότητα. Θα ανακτήσουν έτσι κι αλλιώς, τη δύναμή τους σε εύθετο χρόνο. Όμως, υπάρχουν, πιθανώς, περιπτώσεις ό- που ειδικές ασκήσεις ενδυνάμωσης ίσως να είναι απαραίτητες. Πιστεύω ότι ο στόχος των ασκήσεων σταθεροποίησης είναι ευγενής αλλά είναι και ανώφελος. Η δραστηριότητα σε αυτόν τον πλανήτη γίνεται αυθόρμητα και αμφιβάλλω πολύ ότι κάποιοι ασθενείς με πόνο, σταματούν, σταθεροποιούν, και μετά φέρουν εις πέρας την απαιτούμενη δραστηριότητά τους. Ποια είναι η άποψή σας για τη χρήση του REPEX* στη μετεγχειρητική (άμεση) θεραπεία για τη φροντίδα ασθενών μετά από πεταλεκτομή και δισκεκτομή; Θα ρωτούσα κι εγώ, γιατί οι ασθενείς να έχουν ανάγκη την οποιαδήποτε θεραπεία; Εάν η χειρουργική επέμβαση είναι επιτυχής, ο ασθενής δε χρειάζεται καμία ειδική θεραπεία, εκτός από την επιστροφή στην κανονική δραστηριότητα. Για τους ασθενείς, των οποίων τα αποτελέσματα δεν κρίνονται ικανοποιητικά, η πλήρης μηχανική αξιολόγηση, που χρησιμοποιεί η μέθοδος, την οποία έχω περιγράψει και προσδιορίσει, θα καθορίσει εάν το κρεβάτι REPEX είναι ή όχι αυτό που χρειάζεται. Πάντως, τουλάχιστον τέσσερις εβδομάδες πρέπει να περάσουν πριν να υποδείξουμε κάτι τέτοιο. Ο κύριος στόχος είναι να επιβεβαιώσουμε τη μηχανική αξιολόγηση, πριν από τη λήψη οποιασδήποτε α- πόφασης για άσκηση. Ποια είναι η άποψη σας για αυτό που λέγεται μυοπεριτοναϊκός πόνος; Τι πιστεύετε για τις μυοπεριτοναϊκές θεραπείες; Έχουμε, προσωπικά, στοιχεία που δείχνουν ότι τα επίπονα σημεία ώθησης (trigger points) κι ο μυοπεριτοναϊκός πόνος εξαφανίζονται όταν οι διαταραχές υποχωρούν ή έχει προκληθεί αναμόρφωση των ιστών. Εάν η θεραπεία για το μυοπεριτοναϊκό πόνο έχει ως στρατηγικό στόχο να αναδιαμορφώσει τις προσαρμοστικά βραχυνθείσες δομές, θα πρέπει πάντοτε να επιφέρει ωφέλεια. Θέλετε να σχολιάσετε τη χρησιμότητα της διαγνωστικής απεικόνισης; Ειδικότερα, την προφανή έλλειψη συσχετισμού μεταξύ του απεικονιστικού ευρήματος και των συμπτωμάτων του ασθενή. Δυστυχώς, η διαγνωστική απεικόνιση είναι, συχνότατα, στερεότυπη διερεύνηση, πολύ πριν παρασχεθούν οι κατάλληλες μη επεμβατικές θεραπείες. Η έλλειψη συσχετισμού μεταξύ των απεικονιστικών εξετάσεων και των συμπτωμάτων του ασθενή, φαίνεται να είναι αρκετά συχνή, ώστε να καθιστά την αξία της απεικόνισης όχι και τόσο χρήσιμη. Αυτές οι εξετάσεις πρέπει να δοθούν στους ασθενείς μόνον όταν η "συντηρητική θεραπεία" έχει αποτύχει. Καθόσον εσείς γνωρίζετε, έχει ανιχνευθεί ποτέ κάποια προηγούμενη διαταραχή σε απεικονιστικές εξετάσεις; Η αναφορά, προηγούμενης προβολής ή κήλης δίσκου στην απεικόνιση δεν είναι σπάνια. Δυστυχώς, οι κλινικοί που παρέχουν το πρωτόκολλο McKenzie, οι ο- ποίοι θα αναγνώριζαν πρόσθιες διαταραχές από τα κλινικά ευρήματα, σπανίως έρχονται σε επαφή, εκ των προτέρων, με τους ασθενείς αυτούς οι οποίοι έχουν προχωρήσει σε εξετάσεις απεικόνισης σε άλλους χώρους. Πώς ερμηνεύετε τα προβλήματα των ιερολαγωνίων αρθρώσεων ή των φασέτ μέσα στο δικό σας μοντέλο θεραπείας; Μπορούν, βεβαίως, να εμφανιστούν μηχανικές ανωμαλίες στις ιερολαγώνιες αρθρώσεις. Δύο από τις τρεις δοκιμασίες του Cyriax, που συστήνονται, είναι συνήθως αρκετά αξιόπιστες στον προσδιορισμό ιερολαγωνίων ανωμαλιών. Εντούτοις, αυτή η κατάσταση είναι ασυνήθιστη αφού μόνο το 1-2% του πληθυσμού με οσφυαλγία επηρεάζεται και στις ιερολαγώνιες αρθρώσεις, και συνήθως μόνο οι γυναίκες που βρίσκονται στην περίοδο μετά την εγκυμοσύνη. Δεν πιστεύω τις πρόσφατες αναφορές ότι είναι δυνατό να αναγνωρισθούν προβλήματα με τα φασέτ στη σπονδυλική στήλη. Εάν ήταν κλινικά διαθέσιμη τέτοια γνώση, εγώ δεν θα είχα ούτε την πλέον αμυδρή ιδέα πώς θεραπεύσω το πρόβλημα. Οι υπογραμμίσεις στο κείμενο έγιναν από τη Σύνταξη του περιοδικού μας για να τονίσουμε πόσο προφητικός ήταν σε κάποια θέματα ο Robin και να τονιστεί επίσης η απλότητα της αλήθειας του Μεγάλου αυτού Ανθρώπου. Στο επόμενο τεύχος μας θα δημοσιεύσουμε μία ακόμη συνέντευξή του που είχαμε φιλοξενήσει στο πρώτο τεύχος του περιοδικό μας. Ο Robin McKεnzie είναι πάντα επίκαιρος, όσα χρόνια κι αν περάσουν!!! Τόμος 12 ος Τεύχος Ελληνικό Ινστιτούτο Mckenzie

8 O4/ O2/O O5/I Jyrki A Kettunen, Arsi Harilainen, Jerker Sandelin, Dietrich Schlenzka, Kalevi Hietaniemi, Seppo Seitsalo, Antti Malmivaara, Urho M Kujala (2012). ΣΥΝΟΠΤΙΚΑ Στόχος: Για να μελετήσουν τη μακροπρόθεσμη έκβαση της αρθροσκοπικής επέμβασης σε ασθενείς με σύνδρομο χρόνιου επιγονατιδομηριαίου πόνου (ΣΕΜΠ), οι συγγραφείς διενήργησαν μία τυχαίας κατανομής ελεγχόμενη δοκιμασία (ΤΚΕΔ). Επίσης, διερεύνησαν τους προγνωστικούς παράγοντες έκβασης των ασθενών με ΣΕΜΠ. Μέθοδοι: 56 ασθενείς με χρόνιο ΣΕΜΠ κατανεμήθηκαν τυχαία σε 2 ομάδες: την ομάδα αρθροσκοπικής επέμβασης (αρ.=28), η οποία αντιμετωπίστηκε με αρθροσκοπική επέμβαση γόνατος και πρόγραμμα ασκήσεων στο σπίτι επί 8 εβδομάδες και την ομάδα ελέγχου (αρ.=28) η οποία αντιμετωπίστηκε μόνο με το ίδιο πρόγραμμα ασκήσεων στο σπίτι επί 8 εβδομάδες. Βασική μέτρηση έκβασης ήταν η βαθμολογία Kujala για τον πόνο και τη λειτουργικότητα στα 5 έτη. Αποτελέσματα: Σύμφωνα με τη βαθμολογία Kujala, και οι 2 ομάδες εμφάνισαν σημαντική βελτίωση στην 5ετή επαναξιολόγηση: ο μέσος όρος βελτίωσης στην ομάδα αρθροσκόπησης ήταν 14.7 (95% ΔΕ 9.9 έως 19.4) και στην ο- μάδα ελέγχου 13.5 (95% ΔΕ 8.1 έως 18.8). Δεν βρέθηκε διαφορά μεταξύ των ομάδων στον μέσο όρο βελτίωσης της βαθμολογίας Kujala ή τις Οπτικής Αναλογικής Κλίμακας (ΟΑΚ). Κανείς εκ των παραγόντων που διερευνήθηκαν δεν προέβλεψε τη μακροπρόθεσμη έκβαση, αλλά στις περισσότερες περιπτώσεις το θεραπευτικό αποτέλεσμα, αμέσως μετά το πρόγραμμα ασκήσεων, παρέμεινε ίδιο και επίσηςμετά την 5ετή επαναξιολόγηση. Συμπέρασμα: Η ΤΚΕΔ μας, ούσα η πρώτη στο είδος της, δείχνει ότι η 5ετής έκβαση, στους περισσότερους ασθενείς με χρόνιο ΣΕΜΠ, οι οποίοι αντιμετωπίστηκαν με αρθροσκόπηση γόνατος και πρόγραμμα ασκήσεων στο σπίτι ή μόνο με πρόγραμμα ασκήσεων στο σπίτι, είναι το ίδιο καλή και για τις δύο ομάδες. Κάποιοι από τους ασθενείς και των δύο ομάδων έχουν μακροχρόνια συμπτώματα. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Το σύνδρομο επιγονατιδομηριαίου πόνου (ΣΕΜΠ) είναι συχνό πρόβλημα, ιδιαίτερα στους εφήβους και νεαρούς ενήλικες με σωματική δραστηριότητα. Η πιθανή πολυπαραγοντική αιτιολογία του ΣΕΜΠ παραμένει, εν μέρει, άγνωστη κι έτσι, για την αντιμετώπιση ασθενών με αυτό το σύνδρομο έχουν χρησιμοποιηθεί πολλές συντηρητικές και χειρουργικές διαδιακασίες 1. Υπάρχουν κάποιες αποδείξεις ότι η θεραπευτικές α- σκήσεις μειώνουν τον πόνο της πρόσθιας περιοχής του γόνατος, σε ασθενείς με ΣΕΜΠ 2. Παρότι υπάρχει γενική ομοφωνία, ότι η αρχική θεραπεία πρέπει να είναι συντηρητική, στα χρόνια περιστατικά και μετά από αποτυχία της συντηρητικής θεραπείας,συνήθως, γίνεται αρθροσκοπική επέμβαση. Κάποιες τυχαίας κατάνομής ελεγχόμενες δοκιμασίες (ΤΚΕΔς) έχουν συγκρίνει αποτελέσματα διαφόρων χειρουργικών τεχνικών 3,4, αλλά από όσο γνωρίζουμε, η προηγούμενη μελέτη 5 που δημοσιεύσαμε ήταν η πρώτη ΤΚΕΔ που συνέκρινε τη χειρουργική επέμβαση με τη συντηρητική θεραπεία για την αντιμετώπιση του ΣΕΜΠ. Βρήκαμε ότι και οι 2 ομάδες, αυτή που αντιμετωπίστηκε με αρθροσκοπική επέμβαση γόνατος και πρόγραμμα ασκήσεων στο σπίτι κι η άλλη, που αντιμετωπίστηκε μόνο με πρόγραμμα ασκήσεων, εμφάνισαν παρομοίως, σημαντική βελτίωση στις επαναξιολογήσεις των 9 και 24 μηνών. Στόχος της παρούσας μελέτης ήταν να διερευνήσει τα 5ετή αποτελέσματα αυτών των ασθενών. Επίσης, διερευνήσαμε του παράγοντες που πιθανώς θα προέβλεπαν το μακροπρόθεσμο αποτέλεσμα των ασθενών με χρόνιο ΣΕΜΠ. ΜΕΘΟΔΟΙ Συμμετέχοντες Η μεθοδολογία της μελέτης και τα αποτελέσματα της βραχυπρόθεσμης επανεξέτασης, έχουν δημοσιευθεί στο παρελθόν 5. Από τον Μάιο του 2003 έως τον Φεβρουάριο του 2005, ορθοπεδικοί χειρουργοί εντόπισαν άνδρες ή γυναίκες με ΣΕΜΠ, στο Ελσίνκι. Αυτοί οι ασθενείς συμμετείχαν σε κλινική εξέταση στο OR- TON Orthopaedic Hospital-Ελσίνκι απάντησαν επίσης σε ένα ερωτηματολόγιο. Οι 56 ασθενείς που πληρούσαν τα κριτήρια συμμετοχής, έδωσαν γραπτή συγκατάθεση για συμμετοχή. Το προφίλ της μελέτης παρουσιάζεται στο σχ.1. Διαδικασία Κατανομής και Θεραπευτικές Ομάδες Οι ασθενείς κατανεμήθηκαν τυχαία σε 2 θεραπευτικές ομάδες: μια ομάδα αρθροσκοπικής επέμβασης, η οποία αντιμετωπίστηκε με αρθροσκοπική χειρουρ- Ελληνικό Ινστιτούτο Mckenzie 7 Τόμος 12 ος Τεύχος

9 γική επέμβαση γόνατος και πρόγραμμα ασκήσεων στο σπίτι επί 8 εβδομάδες και μία ομάδα ελέγχου, η οποία αντιμετωπίστηκε μόνο με το ίδιο πρόγραμμα ασκήσεων στο σπίτι επί 8 εβδομάδες. Πρωτόκολλο ασκήσεων Το πρόγραμμα άσκησης των 8 εβδομάδων, ξεκίνησε, για όλους τους ασθενείς, 3 εβδομάδες μετά την τυχαία κατανομή τους στις 2 ομάδες. Οι ασθενείς επισκέφθηκαν δύο φορές έναν φυσικοθεραπευτή ο οποίος τους έδωσε οδηγίες για ασκήσεις μυϊκής ενδυνάμωσης και διάτασης του κάτω άκρου που έπρεπε να εκτελούν καθημερινά. Η διάρκεια κάθε συνεδρίας άσκησης στο σπίτι, ήταν περίπου 30. Κατά τη διάρκεια της θεραπευτικής παρέμβασης, οι ασθενείς είχαν λάβει οδηγία να αποφεύγουν δραστηριότητες οι οποίες προκαλούσαν τα συμπτώματα 5. Αρθροσκοπική επέμβαση Όλοι οι ασθενείς που κατανεμήθηκαν στην ομάδα αρθροσκόπησης, υποβλήθηκαν στην εν λόγω χειρουργική επέμβαση. Τα γόνατα των ασθενών εξετάστηκαν λεπτομερώς και καταγράφηκαν όλα τα παθολογικά ευρήματα. Τα σταδια της βλάβης του χόνδρου στην επιγονατιδομηριαία άρθρωση καταγράφτηκαν σύμφωνα με την κατάταξη Outerbridge 6. Κατά τη διάρκεια της χειρουργικής επέμβασης, οι θεραπευτικές διαδικασίες που έγιναν βασίστηκαν στα ευρήματα της αρθροσκόπισης και στις προκαθορισμένες και αποδεκτές επιστημονικές συστάσεις 6. Απεστάλησαν για δεύτερη φάση αξιολόγησης τηε επιλεξιμότητας στο νοσοκομείο ORTON (αρ.=61) Μετρήσεις έκβασης Οι μετρήσεις έκβασης στα 5 έτη, συλλέχθηκαν μέσω ερωτηματολογίων, που στάλθηκαν ταχυδρομικώς. Αρχική μέτρηση έκβασης, ήταν η βαθμολογία Kujala 8, η οποία θεωρείται μία αξιόπιστη και έγκυρη μετρηση για το ΣΕΜΠ 9. Σύμφωνα με τους Crossley et al 9 η κλινικά σημαντική βελτίωση είναι 8-10 βαθμοί. Ως δευτερεύουσες μετρήσεις έκβασης, χρησιμοποιήσαμε την Οπτική Αναλογική Κλίμακα για αξιολόγηση του πόνου στις 2 τελευταίες ημέρες, κατά την άνοδο και κάθοδο σκαλιών, καθώς και για την έγερση από την καθιστή θέση. Επίσης, έγινε και μία συνολική βαθμολόγηση των αλλαγών, από την έναρξη μέχρι την επαναξιολόγηση (συνολική αξιολόγηση), χρησιμοποιώντας μια 6-βαθμη κλίμακα: 1=ασυμπτωματικό γόνατο έως 6=σημαντική επιδείνωση. Αργότερα, η κλίμακα αυτή τροποποιήθηκε σε: (1) σημαντική επι- Κατανομή σε ομάδα Αρθροσκόπησης και Ασκήσεις στο σπίτι για 8 εβδομάδες (αρ.=28) Στη 1 εβδομάδα Αρθροσκόπηση -Έλαβαν την σύμφωνη θεραπεία (αρ.=28) Στις 3 εβδομάδες Πρόγραμμα ασκήσεων στο σπίτι -Έλαβαν την σύμφωνη θεραπεία (αρ.=27) 1 ασθενής ξεκίνησε ασκήσεις στις 4 εβδ. λόγω γοναλγίας -Δεν έλαβαν σύμφωνη θεραπεία (αρ.=1) Ο ασθενής αρνήθηκε να συνεχίσει μετά την αρθροσκόπηση (άγνωστος λόγος) Κλινική και ακτινολογική αξιολόγηση από ορθοπεδικό χειρουργό (αρ.=61) Τυχαία κατανομή (αρ.=56) Εβδομάδα 0 Στους 9 μήνες Αρχική Επαναξιολόγηση Χάθηκαν από επαναξιολόγηση (αρ.=1) Ο ασθενής που δεν έλαβε σύμφωνη θεραπεία. 27 ασθενείς συμμετείχαν και αναλύθηκαν Στους 24 μήνες Δεύτερη Επαναξιολόγηση - Χάθηκαν από την επαναξιολόγηση (αρ.=2) Άγνωστοι λόγοι - 25 (89%) ασθενείς συμμετείχαν και αναλύθηκαν Στα 5 έτη Τρίτη Επαναξιολόγηση - Χάθηκαν από επαναξιολόγηση (αρ.=1) Σοβαρός τραυματισμός (αρ.=1) - 24 (86%) ασθενείς συμμετείχαν και αναλύθηκαν Σχ.1: Προφίλ της μελέτης Αποκλείστηκαν (αρ.=5): Δεν πληρούσαν κριτήρια συμμετοχής (αρ.=1) Αρνήθηκαν να συμμετάσχουν πριν την τυχαία κατανομή (αρ.=4) Κατανομή σε ομάδα Ασκήσεων στο σπίτι για 8 εβδομάδες (αρ.=28) Στις 3 εβδομάδες Πρόγραμμα ασκήσεων στο σπίτι -Έλαβαν σύμφωνη θεραπεία (αρ.=25) Δεν έλαβαν σύμφωνη θεραπεία (αρ.=3): Ο πρώτος αρνήθηκε να συνεχίσει μετά την τυχαία κατανομή (άγνωστος λόγος), ο δεύτερος αρνήθηκε στην περίοδο της παρέμβασης (έλλειψη ενδιαφέροντος, α- πασχολημένος με την εργασία) ο τρίτος μετακόμισε στο εξωτερικό Στους 9 μήνες Αρχική Επαναξιολόγηση Χάθηκαν στην επαναξιολόγηση (αρ.=3) Ο ασθενής που δεν έλαβε την σύμφωνη θεραπεία. 25 ασθενείς συμμετείχαν κι αναλύθηκαν Στους 24 μήνες Δεύτερη Επαναξιολόγηση -Χάθηκαν από επαναξιολόγηση (αρ.=2) Άγνωστοι λόγοι - 23 (82%) ασθενείς συμμετείχαν και αναλύθηκαν Στα 5 έτη Τρίτη Επαναξιολόγηση - Χάθηκαν από επαναξιολόγηση (αρ.=3) Άγνωστοι λόγοι (αρ.=2) Ανίατη ασθένεια (αρ.=1) - 20 (71%) ασθενείς συμμετείχαν και αναλύθηκαν δείνωση, μέτρια επιδείνωση ή καμία αλλαγή από την έναρξη (βασική γραμμή μετρήσεων) έναντι (2) μετρια βελτίωση, σημαντική βελτίωση ή ασυμπτωματικό γόνατο. Προγνωστικοί παράγοντες Τα χαρακτηριστικά βασικής γραμμής όπως η ηλικία, το φύλο, ο δείκτης μάζας σώματος (ΔΜΣ), η διάρκεια των συμπτωμάτων του γόνατος, η παρουσία αμφίπλευρων συμπτωμάτων και το ποσό σωματικής δραστηριότητας, αναλύθηκαν σχετικά με την προγνωστική τους αξία. Επίσης, διχοτομήσαμε τη βαθμολογία Kujala για να αξιολογήσουμε τη σχέση μεταξύ του θεραπευτικού αποτελέσματος, αμέσως μετά το 8 εβδομάδων πρόγραμμα ασκήσεων και το αποτέλεσμα στην επαναξιολόγηση των 5 ετών. Γι αυτόν το σκοπό, η βαθμολογία Kujala, διχοτομήθηκε και αναλύθηκε Τόμος 12 ος Τεύχος Ελληνικό Ινστιτούτο Mckenzie