Δπηζθφπεζε γεληθψλ θαη εηδηθψλ θξηηεξίσλ επηινγήο ζπκβαηψλ πιηθψλ απνθαηάζηαζεο θαη ζρεδηαζκνχ επέκβαζεο ζε κλεκεία

Transcript

1 Δπηζθφπεζε γεληθψλ θαη εηδηθψλ θξηηεξίσλ επηινγήο ζπκβαηψλ πιηθψλ απνθαηάζηαζεο θαη ζρεδηαζκνχ επέκβαζεο ζε κλεκεία Γεσξγία Π. Εαραξνπνχινπ Δξ Πνιηηηθόο Μεραληθόο, Μ.Α. Αλαζηειώζεσλ, Υ.ΠΑΙ.Θ.Π.Α., Γεληθή Γξακκαηεία Πνιηηηζκνύ 1. ΔΗΑΓΩΓΖ ηελ εξγαζία δηεξεπλψληαη θαη ππνδεηθλχνληαη θξίζηκεο παξάκεηξνη γεληθψλ θαη εηδηθψλ θξηηεξίσλ ζρεδηαζκνχ γηα κηα ζπκβαηή επέκβαζε ζε κλεκεία. Ζ εξγαζία ζα ζπλεηζθέξεη ζηε ζχλδεζε ηεο ζπζζσξεπκέλεο αθαδεκατθήο έξεπλαο κε ηελ πξαθηηθή ησλ απνθαηαζηάζεσλ θαη ηελ επηζηεκνληθή ππνζηήξημή ηεο. Γεδνκέλνπ φηη ε ζπνπδαηφηεηα ηεο ρξήζεο πιηθψλ επεκβάζεσλ ζπκβαηψλ κε ηα απζεληηθά πιηθά ηνπ κλεκείνπ έρεη αλακθηζβήηεηα αλαγλσξηζηεί δηεζλψο, ε αλάγθε κεζνδηθήο αλάιπζεο, ηεθκεξίσζεο, αλάδεημεο θαη ζηαδηαθήο απνδνρήο ησλ θαηάιιεισλ εγρψξησλ πιηθψλ σο ησλ πιένλ ζπκβαηψλ είλαη επηηαθηηθή, κε άκεζν ζεηηθφ αληίθηππν ηφζν ζηε δηαηήξεζε ηεο απζεληηθφηεηαο θαη ζηε βειηίσζε ηεο πνηφηεηαο, φζν θαη ζηε κείσζε ηνπ νιηθνχ θφζηνπο ησλ έξγσλ απνθαηάζηαζεο. 2. ΑΝΑΣΟΥΑΜΟ ΣΩΝ ΚΡΗΣΖΡΗΩΝ ΤΜΒΑΣΟΣΖΣΑ Ζ (κε)ζπκβαηφηεηα κεηαμχ απζεληηθψλ θαη λέσλ ζηνηρείσλ αλακθίβνια ε πην ζχλζεηε θαη λεθειψδεο έλλνηα ζην ρψξν ησλ απνθαηαζηάζεσλ ρξεζηκνπνηήζεθε θαηαξρήλ δηαηζζεηηθά, σο ηαπηψλπκε ηεο θξάζεο ζε αξκνλία κε [9]. Άιιεο πνηνηηθέο ζπλεθδνρέο ηεο απνηεινχλ νη θξάζεηο ειάρηζηε/δηαθξηηηθή/αληηζηξέςηκε/κε επηβιαβήο ήπηα θ.ι.π. επέκβαζε. ηε βηβιηνγξαθία εκθαλίδεηαη πνιπδηάζηαηα, είηε πξνζδηνξίδνληαο πιηθφ (π.ρ. θνλίακα) ή/θαη ηερληθή (π.ρ. έλεκα γηα ζηεξέσζε ηνηρνπνηίαο), είηε πνιχπιεπξε αλαζηεισηηθή δξάζε (π.ρ. αλαζθαθηθή έξεπλα, ηεθκεξίσζε θαη επαλάρσζε ηνηρνπνηηψλ) ή αθφκε θαη νινθιεξσκέλε δηαρείξηζε έξγνπ απνθαηάζηαζεο (π.ρ. φιεο νη ζπλ-δξάζεηο ηεθκεξίσζεο/σξίκαλζεο/πινπνίεζεο θαη ιεηηνπξγίαο ελφο κνπζείνπ). Γεληθά θξηηήξηα ζπκβαηήο επέκβαζεο ην θξηηήξην ηεο βηωζηκόηεηαο ησλ απνθάζεσλ ππν-θξηηήξηα πνιηηη(ζηη)θά, θνηλσληθά, νηθνλνκηθά ην θξηηήξην ηνπ παξαδνζηαθνύ δνκηθνχ πιηθνχ ππν-θξηηήξηα αλάιπζε θύθινπ δσήο, πνιπθξηηεξηαθή αλάιπζε ην θξηηήξην ηεο εληνπηόηεηαο/ηνπηθόηεηαο ππν-θξηηήξηα δηαζέζηκεο πξώηεο ύιεο, πεξηβαιινληηθέο ζπλζήθεο ην θξηηήξην ηεο ηππνπνίεζεο ησλ δηαζέζηκσλ πιηθψλ θξηηήξην γέθπξα κεηαμύ παξειζόληνο, παξόληνο θαη κέιινληνο ην θξηηήξην ηεο (ηνπηθήο) ηερλνγλωζίαο ππν-θξηηήξηα νιηζηηθόο ζρεδηαζκόο δνκηθώλ ζπζηεκάησλ & πιηθώλ ην θξηηήξην ηεο επηζηεκνληθήο ηεθκεξίωζεο πιηθώλ ππν-θξηηήξηα αηζζεηηθά, θπζηθά, ρεκηθά, κεραληθά, νξπθηνινγηθά Πίλαθαο 1 Γεληθά πνηνηηθά θξηηήξηα νξηζκνχ θαη ειέγρνπ κηαο ζπκβαηήο επέκβαζεο 1

2 ην επξχ απηφ πιαίζην, αμίδεη λα αλαθεξζεί φηη, παγθνζκίσο, πνιιά κλεκεία θαη αξραηνινγηθνί ηφπνη έρνπλ ππνζηεί άκεζε ή έκκεζε βιάβε εμαηηίαο κε ζπκβαηψλ επεκβάζεσλ, σο ζπλέπεηα ιαλζαζκέλσλ ρεηξηζκψλ θαη επηινγψλ (κεκνλσκέλσλ ή/θαη αζξνηζηηθψλ) φπσο ειιηπψο ηεθκεξησκέλε επηινγή πιηθψλ βάζεη αλεπαξθψλ θξηηεξίσλ, εθαξκνγή αθαηάιιεισλ ηερληθψλ απφ κε εμεηδηθεπκέλνπο ηερλίηεο, εξαζηηερληζκνί, αλνρή ζε επηπφιαηεο δηαδηθαζίεο ιήςεο απνθάζεσλ. Ζ έλλνηα ηεο ζπκβαηφηεηαο δελ είλαη, ζπλεπψο, απηαπφδεηθηε. Έσο ζήκεξα, δελ έρεη δηεζλψο δηαηππσζεί θνηλά απνδεθηφο, ζαθήο θαη νινθιεξσκέλνο νξηζκφο ηεο. Ωζηφζν, θαηά ηελ άπνςε ηεο γξάθνπζαο, είλαη δπλαηφλ λα εθθξαζηνχλ επηκέξνπο νξηζκνί, εθφζνλ νξηζηεί κε ζαθήλεηα θαη πιεξφηεηα ην ππφ κειέηε ζχζηεκα ή πιαίζην αλαθνξάο. ε θάζε πεξίπησζε, φκσο, ε επέκβαζε αθελφο δελ ζα πξέπεη λα πξνθαιεί νπνηαδήπνηε άκεζε ή έκκεζε απφ ηερληθήο ή αηζζεηηθήο άπνςεο βιάβε (αληηζηξεςηκφηεηα) ζηηο δηαζσδφκελεο ηζηνξηθέο πιηθέο καξηπξίεο θαη αθεηέξνπ ζα πξέπεη λα έρεη δηάξθεηα (αλζεθηηθφηεηα) ηνπιάρηζηνλ ζην ρξφλν πνπ νξίδεηαη απφ ηε κειέηε ζρεδηαζκνχ [8,9, 10]. ην πιαίζην ηεο κεζνδνινγίαο θαζνξηζκνχ, νξηνζέηεζεο θαη ειέγρνπ ηεο (κε)ζπκβαηφηεηαο, είλαη απαξαίηεην: i) λα δηαηππσζνχλ κε ζαθήλεηα θαη πιεξφηεηα γεληθά (Πηλ. 1) θαη εηδηθά (Πηλ. 2) πνηνηηθά θξηηήξηα, ηθαλά λα πνζνηηθνπνηεζνχλ, αλαθνξηθά κε ην είδνο ηεο επηζπκεηήο ή/θαη επηδησθφκελεο ζπκβαηφηεηαο, ii) λα εμεηαζηεί ν ηξφπνο πνπ απηά ζπζρεηίδνληαη κε ηα επηκέξνπο ζηάδηα ζρεδηαζκνχ θαη επηινγήο θαη ηέινο iii) λα αμηνπνηεζνχλ κε ηνλ θαιχηεξν δπλαηφ ηξφπν φια ηα δηαζέζηκα επηζηεκνληθά θαη εκπεηξηθά εξγαιεία (εξγαζηεξηαθά/αλαιπηηθά, εξγνηαμηαθά/πξαθηηθά) πξνο ηελ επίηεπμή ηεο. Σπκβαηόηεηα δνκηθώλ πιηθώλ Αηζζεηηθή ξσγκέο, πόξνη, πθή, ρξώκα, ηζηόο πιηθνύ, αδξαλή, πξόζζεηα ή/θαη πξόζκηθηα Φπζηθή πνξώδεο, εηδηθή επηθάλεηα, θνθθνκεηξηθή δηαβάζκηζε Φεκηθή ρεκηθή ζύλζεζε Μεραληθή ζιηπηηθή θαη εθειθπζηηθή αληνρή Οξπθηνινγηθή νξπθηνινγηθή ζύλζεζε νπηηθή επηζεψξεζε αλνηρηφ πνξψδεο πγξή ρεκηθή αλάιπζε αληνρή ζε ζπλάθεηα XRD κηθξνζθνπηθή εμέηαζε νιηθφ πνξψδεο XRF εθειθπζηηθή αληνρή FTIR κέζνδνο Blaine ζιηπηηθή αληνρή TGA/DTG θνθθνκεηξηθή αλάιπζε πεηξνγξαθηθή αλάιπζε SEM/EDX Πίλαθαο 2 Δμεηδίθεπζε θξηηεξίσλ θαζνξηζκνχ θαη ειέγρνπ ηεο ζπκβαηφηεηαο δνκηθψλ πιηθψλ [6] 2

3 Καηά ηελ ηειεπηαία εηθνζαεηία, έρνπλ γίλεη απφπεηξεο πνζνηηθνπνίεζεο ηεο πνηνηηθήο, θαηά βάζε, έλλνηαο ηεο ζπκβαηφηεηαο [ελδεηθηηθά 9, 20]. ηεξίδνληαη ζηε ινγηθή ηεο ζηαδηαθήο απνδφκεζεο ηεο πνιπζχλζεηεο πξαγκαηηθφηεηαο ζε πεπεξαζκέλν αξηζκφ θξηηεξίσλ, ππν-θξηηεξίσλ θαη παξακέηξσλ δεηθηψλ (αi). ην ηειηθφ επίπεδν απνδφκεζεο, νη παξάκεηξνη απηέο είλαη απιέο θαη δηαρεηξίζηκεο, παξέρνληαο έηζη ηε δπλαηφηεηα πνζνηηθνπνίεζήο ηνπο. Γηάθνξεο ηερληθέο αληηκεηψπηζεο ηνπ δεηήκαηνο ηεο βαζκνλφκεζήο ηνπο πξνηείλνπλ θιίκαθεο κε κηθξφ αξηζκεηηθφ εχξνο π.ρ. 1 έσο 5 ή 1 έσο 10, αλαιφγσο ηνπ ζπληειεζηή βαξχηεηαο (βi) ηεο παξακέηξνπ (αi) ζην πιαίζην αλαθνξάο. Βέβαηα, δελ ακθηζβεηείηαη ην γεγνλφο φηη ε φιε δηαδηθαζία δηαηχπσζεο ησλ θξηηεξίσλ θαη ε αληηζηνίρηζή ηνπο κε πνζνηηθνχο φξνπο απνηειεί απαίηεζε πνπ δχζθνια ηθαλνπνηείηαη, ηδίσο φηαλ ηα θξηηήξηα είλαη ππνθεηκεληθά ή δελ κπνξνχλ παξά λα βαζκνλνκεζνχλ κε πνηνηηθνχο φξνπο (π.ρ. πνιηηηζηηθέο αμίεο). Παξά ην γεγνλφο φηη ε επηζηεκνληθή πξνζέγγηζε ηέηνησλ πνιππαξακεηξηθψλ ελλνηψλ πξάγκαηη δηεπθνιχλεηαη κε ηε ρξήζε δεηθηψλ (compatibility indicators) [8, 9], ε χπαξμε εγγελψλ αβεβαηνηήησλ (intrinsic risks) πνπ ζρεηίδνληαη, ηφζν κε ην δήηεκα ηεο αμηφπηζηεο εθηίκεζεο ησλ δεηθηψλ (reliability), φζν θαη κε ηε δηαζθάιηζε ηεο εζηθήο ρξήζεο ηνπο απφ ηηο νκάδεο ιήςεο απνθάζεσλ (non/manipulating tools) δελ έρνπλ θαηαζηήζεη αθφκε δπλαηή ηελ άκεζε θαη απνηειεζκαηηθή αμηνπνίεζε ζρεηηθψλ ινγηζκηθψλ (in/compatibility Decision Support System, DSS) ζηελ θαζεκεξηλή αλαζηεισηηθή πξαθηηθή. Ωζηφζν, ε ζρεηηθή έξεπλα, ζηελ επηζηεκνληθή θνηλφηεηα βξίζθεηαη ζε εμέιημε. Δθηηκάηαη φηη ν παξαπάλσ αλαζηνραζκφο, επί ησλ γεληθψλ θαη εηδηθψλ θξηηεξίσλ ζρεδηαζκνχ κηαο ζπκβαηήο επέκβαζεο ζε ηζηνξηθή ηνηρνπνηία, ζα ζπκβάιεη επηπιένλ: i) ζηελ θαηαλφεζε ησλ πξνηεξαηνηήησλ πνπ νξίδεη ζήκεξα (ή φξηδε παιηφηεξα) ν θάζε επηκέξνπο εκπιεθφκελνο ζπληειεζηήο (ελδεηθηηθά π.ρ. ν κεραληθφο, ν ηερλίηεο ή ν θχξηνο ηνπ έξγνπ) ζην θαζεκεξηλφ έξγν ησλ απνθαηαζηάζεσλ [11] θαη νη πξνηεξαηφηεηεο απηέο, φπσο αλαπηχζζνληαη εθηελέζηεξα ζηελ εξγαζία, είλαη πξάγκαηη δηαθνξεηηθέο θαη, θαηά πεξίπησζε, ζπκπιεξσκαηηθέο ή/θαη αληηθξνπφκελεο θαη ii) ζηελ πιεξέζηεξε θαηαλφεζε ησλ κεηαμχ ηνπο δπλακηθά εμειηζζφκελσλ ζρέζεσλ πξνο ηελ πξνζπάζεηα βειηηζηνπνίεζεο ησλ ηειηθψλ επηινγψλ, κε ζηφρν ηελ ζπλ/ηθαλνπνίεζε ησλ θξηηεξίσλ ζπκβαηφηεηαο. Ζ αλάπηπμε εχρξεζηεο κεζνδνινγίαο κε νξζνινγηθά ηαμηλνκεκέλα ζε πξσηεχνληα θαη δεπηεξεχνληα θξηηήξηα, ελ θαηαθιείδη, εθηηκάηαη φηη πξναζπίδεη ηελ πνηφηεηα ζηηο αλαζηεισηηθέο δξάζεηο. 3. ΜΔΛΔΣΖ ΠΔΡΗΠΣΩΖ: Ζ ΗΣΟΡΗΚΖ ΣΟΗΥΟΠΟΗΗΑ Ζ παξνχζα κειέηε πξαγκαηεχεηαη, εηδηθφηεξα, κηα ππφζεζε εξγαζίαο (σο κειέηε πεξίπησζεο), ζηελ νπνία σο πιαίζην αλαθνξάο νξίδεηαη ν θέξσλ νξγαληζκφο ηεο ηζηνξηθήο ηνηρνπνηίαο [15]. Δπηθεληξψλεηαη ζην ηειεπηαίν επίπεδν νξηζκνχ θαη ειέγρνπ ηεο ζπκβαηφηεηαο ηνπ Πηλ. 1, κε έκθαζε ζηε κεζνδνινγία ηεο επηινγήο ζπκβαηψλ δνκηθψλ πιηθψλ επέκβαζεο (Πηλ. 2) αληί ηεο πιήξνπο κειέηεο ηερληθψλ δεδνκέλσλ επηζηεκνληθήο έξεπλαο, ε νπνία κεζνδεχεηαη γηα ην κέιινλ. χκθσλα ινηπφλ κε ηε δηαζέζηκε γλψζε, ε κεζνδνινγία θαζνξηζκνχ, νξηνζέηεζεο θαη ειέγρνπ ηεο ζπκβαηφηεηαο ησλ πιηθψλ απνθαηάζηαζεο ζε κηα ηζηνξηθή ηνηρνπνηία ζα πξέπεη λα πεξηιακβάλεη: Α ΣΑΓΗΟ Υαξαθηεξηζκφ ησλ απζεληηθψλ δνκηθψλ πιηθψλ ηνπ κλεκείνπ κεηά απφ δεηγκαηνιεςίεο ζε αληηπξνζσπεπηηθέο ζέζεηο (δειαδή αλάιπζε θαη πξνζδηνξηζκφ ησλ θπζηθψλ, ρεκηθψλ, κεραληθψλ, κηθξνδνκηθψλ θαη νξπθηνινγηθψλ ηδηνηήησλ ηνπο) [ελδεηθηηθά 6]. Β ΣΑΓΗΟ ρεδηαζκφ, επηινγή, παξαζθεπή, εθαξκνγή πιηθψλ επέκβαζεο, βάζεη ησλ ηερληθψλ πξνδηαγξαθψλ πνπ πξνέθπςαλ απφ ηελ πξνεγνχκελε θάζε, ζε ζπλδπαζκφ κε ηα δηαζέζηκα ζηελ αγνξά δνκηθά πιηθά θαη ηελ δηαζέζηκε ηερλνγλσζία, αιιά θαη ηνπο ηζρχνληεο θαλφλεο ηεο ηέρλεο θαη ηεο επηζηήκεο. Γηα ηνλ ζρεδηαζκφ ηεο αλζεθηηθφηεηαο ησλ λέσλ πιηθψλ είλαη απαξαίηεην λα ιακβάλνληαη ππφςε νη θαηά πεξίπησζε ηνπηθνί πεξηβαιινληηθνί παξάγνληεο (π.ρ. νη δηαθπκάλζεηο ηεο πγξαζίαο, ηεο ζεξκνθξαζίαο θαη ηεο ηαρχηεηαο ηνπ αλέκνπ ζε δηάθνξνπο 3

4 θχθινπο ρξφλνπ, ε απφζηαζε απφ ηε ζάιαζζα, ε παξνπζία ή κε ππφγεηνπ πδξνθφξνπ νξίδνληα θ.ά.) [ελδεηθηηθά 7, 21]. Γ ΣΑΓΗΟ Υαξαθηεξηζκφ θαη απνηίκεζε ησλ λέσλ πιηθψλ επέκβαζεο ζην κλεκείν κεηά απφ θαηάιιειεο δεηγκαηνιεςίεο, ζε πξνθαζνξηζκέλα ρξνληθά δηαζηήκαηα. Δίλαη ζθφπηκν, δειαδή, λα επαλαιακβάλνληαη ηα επηκέξνπο βήκαηα ηνπ Α ζηαδίνπ, επαλειέγρνληαο ηελ φιε δηαδηθαζία. Αμίδεη λα ζεκεησζεί φηη γηα ην ηειεπηαίν απηφ ζηάδην ηνπ πξνγξακκαηηζκέλνπ ζπζηεκαηηθνχ θαη ηαθηηθνχ ειέγρνπ ζε βάζνο ρξφλνπ, ζην βαζκφ πνπ είκαη ζε ζέζε λα γλσξίδσ, ειάρηζηα ζηνηρεία κπνξνχλ λα αληιεζνχλ απφ ηε δηεζλή θαη ηελ ειιεληθή βηβιηνγξαθία. Απφ ηα παξαπάλσ γίλεηαη αληηιεπηφ φηη ηφζν ν νξηζκφο φζν θαη ε δηαζθάιηζε ηεο ζπκβαηφηεηαο αλαδεηθλχεηαη ζε κηα εμαηξεηηθά ζχλζεηε εξγαζία. Ξεθηλψληαο απφ ηε ζεψξεζε ησλ γεληθψλ θξηηεξίσλ γίλεηαη θαηαλνεηφ φηη, φζν ζηελφ θαη αλ είλαη ην ππφ κειέηε πιαίζην αλαθνξάο, δεηήκαηα εζληθήο ζηξαηεγηθήο ζε ζέκαηα πνιηηηζκνχ, πνιηηηθνί, θνηλσληθνί θαη ελ θαηαθιείδη νηθνλνκηθνί παξάγνληεο, αλ θαη ζπλήζσο δελ αλαθέξνληαη άκεζα σο θξηηήξηα, απνηεινχλ έκκεζα πιελ φκσο νπζηψδε θξηηήξηα, ηα νπνία θαζηζηνχλ ξεαιηζηηθφ (ή φρη) ηνλ ζρεδηαζκφ θαη εθηθηή (ή φρη) ηελ νινθιήξσζε ηεο αλαζηεισηηθήο δξάζεο. Ζ ζπλεθηίκεζε φκσο ησλ παξαπάλσ θαηά ηε δηαδηθαζία ιήςεο απνθάζεσλ ζα ζπκβάιιεη νπζησδψο ζηελ βειηηζηνπνίεζε ησλ ηειηθψλ επηινγψλ, ψζηε νη απνθάζεηο λα θαηαζηνχλ πξάγκαηη βηώζηκεο. Δίλαη γλσζηφ φηη ε παξαδνζηαθή θαηαζθεπαζηηθή πξαθηηθή δελ δηέζεηε ηελ πνιπηέιεηα ηεο ζπαηάιεο ελέξγεηαο, κε απνηέιεζκα λα αμηνπνηεί πιήξσο ηα ηνπηθά πιηθά ηνπ άκεζνπ πεξηβάιινληνο ηνπ κλεκείνπ ή φζα βξίζθνληαλ ζε κηθξή απφζηαζε απφ απηφ. Έηζη, γηλφηαλ ζπιινγή θαη επεμεξγαζία θαηάιιεινπ εδαθηθνχ πιηθνχ (πειφο), εμνξχζζνληαλ ιίζνη γηα ρξήζε ηνπο σο ιηζνζψκαηα ή/θαη σο πξψηε χιε γηα παξαγσγή ζπλδεηηθψλ θνληψλ (ηχπνη αζβέζηνπ) ή/θαη σο πξψηε χιε γηα αδξαλή θ.ά. Ζ ελ ιφγσ ζπιινγηθή γλψζε επηβαιιφηαλ θαη γηλφηαλ απζνξκήησο απνδεθηή γηα ιφγνπο ηερληθνχο, θνηλσληθνχο θαη νηθνλνκηθνχο (Δηθ. 1-4). Δίλαη πξνθαλέο φηη ε ρξήζε παξαδνζηαθψλ πξψησλ πιψλ θαη πιηθψλ απνηειεί, θαηά βάζε, ζπκβαηή επηινγή. Σν δε θξηηήξην ηνπ παξαδνζηαθνύ πιηθνύ, αλ θαη δελ είλαη απφ κφλν ηνπ αμηφπηζην, είλαη σο έλα βαζκφ αηηηνινγεκέλν, θαζψο ζπλδξάκεη θαζνξηζηηθά ζηε δηαηήξεζε ηεο απζεληηθφηεηαο ησλ κλεκείσλ. Ωο εθ ηνχηνπ, είλαη δπλαηφλ λα ζεσξεζεί σο ζεκαληηθφ, αιιά φρη σο κνλαδηθφ, θξηηήξην επηινγήο ζπκβαηνχ πιηθνχ επέκβαζεο. Ζ αλάιπζε ηνπ θχθινπ δσήο ηνπ θάζε πιηθνχ ζα ήηαλ ζθφπηκν λα απνηειέζεη ππν-θξηηήξηφ ηνπ θαη λα κειεηεζεί ζην κέιινλ εθηελέζηεξα απφ ηνλ επηζηεκνληθφ ρψξν ησλ αλαζηειψζεσλ, ζπλπθαίλνληαο κε απηφ ηνλ ηξφπν ηελ αλαζηεισηηθή δξάζε κε ηηο αλαδπφκελεο ή/θαη θαηαζηαιαγκέλεο αξρέο ηεο αεηθφξνπ θαηαζθεπήο. Απαξαίηεην δε εξγαιείν γηα ηελ θνηλή επηζηεκνληθή αληηκεηψπηζε ησλ παξαπάλσ πξνζεγγίζεσλ απνηειεί ε ζχγρξνλε πνιπθξηηεξηαθή αλάιπζε. Δπηπιένλ, ην παξαπάλσ θξηηήξην ζπκβαηφηεηαο ζα πξέπεη λα εκπινπηηζηεί κε ην θξηηήξην ηεο εληνπηόηεηαο ησλ πξψησλ πιψλ θαη πιηθψλ [16, 18, 22], ψζηε ζπλδπαζηηθά λα απνηειέζνπλ βαζηθά ζηνηρεία πξνζδηνξηζκνχ ηνπ ηδηαίηεξνπ ραξαθηήξα ελφο ηφπνπ (character defining elements) (Δηθ. 1-4). Αηζζεηηθά θξηηήξηα θαη ραξαθηεξηζηηθέο ηδηφηεηεο απζεληηθψλ θαη λέσλ πιηθψλ (θπζηθέο, ρεκηθέο, κεραληθέο, νξπθηνινγηθέο), ν ξπζκφο δηάβξσζήο ηνπο ιφγσ θπζηθψλ, ρεκηθψλ ή/θαη βηνινγηθψλ δξάζεσλ πνπ εμαξηψληαη άκεζα απφ ηηο ζπλζήθεο έθζεζεο ζηηο ηνπηθέο πεξηβαιινληηθέο δηαθπκάλζεηο θαη ην εχξνο ησλ αλακελφκελσλ κεραληθψλ θαηαπνλήζεσλ απνηεινχλ απαξαίηεηα δεδνκέλα πξνο ζπιινγή θαη αμηνιφγεζε [ελδεηθηηθά 11, 21]. Ωζηφζν, ε άκεζε αμηνπνίεζε ησλ ζπλήζσο θζελφηεξσλ ηνπηθψλ πιηθψλ δελ είλαη πάληα εθηθηή, δηφηη νη δηαζέζηκεο πξψηεο χιεο δελ είλαη πάληα ειεγκέλεο [14, 19, 21, 22]. Γελ είλαη ιίγεο νη πεξηπηψζεηο πνπ ηα ζχγρξνλα δηαζέζηκα ζηελ ηνπηθή αγνξά πιηθά θαη θπξίσο ηα εγρψξηα πιηθά δελ ζπλνδεχνληαη απφ αληίζηνηρα πηζηνπνηεηηθά θαηαιιειφηεηαο. 4

5 λνζνθνκείν Αγ. Γεκήηξηνο Δηθόλα 1 Λαηνκείν ηνπηθνχ πξαζηλνζρηζηφιηζνπ ζηελ ζεκεξηλή Δπαγγειίζηξηα ζηελ Θεζζαινλίθε, ην 1913, φπνπ θαίλεηαη θαη ην ηξέλν κεηαθνξάο (πεγή [20]) Δηθόλα 2 Λαηνκείν πξαζηλνζρηζηφιηζνπ ζηελ ζεκεξηλή Δπαγγειίζηξηα ζηελ Θεζζαινλίθε, ην 1917 (πεγή ΣΗΣΑΝ Δηθόλα 3 Λαηνκείν ζρηζηφιηζνπ ηνπ Σηηάλ ζηελ ζεκεξηλή Δπθαξπία ζηελ Θεζζαινλίθε, ην 2007 (θσην Γ. Εαραξνπνχινπ, 2007) Δηθόλα 4 Λαηνκείν ηνπ Σηηάλ ζηελ ζεκεξηλή Δπθαξπία ζηελ Θεζζαινλίθε, ην 2007 (θσην Γ. Εαραξνπνχινπ, 2007) Σν ππνρξεσηηθφ 1 πιένλ θξηηήξην ηεο ηππνπνίεζεο [14-19, 21, 22] ησλ δηαζέζηκσλ πιηθψλ εκπνξίνπ, επνκέλσο, ζα πξέπεη λα ζπλππνινγηζηεί ζηα πξναλαθεξζέληα θξηηήξηα. Γελ ζα ήηαλ ππεξβνιηθφ λα ζεσξεζεί, σο ην θξηηήξην γέθπξα κεηαμχ παξειζφληνο, παξφληνο θαη κέιινληνο ζηηο αλαζηεισηηθέο επεκβάζεηο. 1 Δίρε νινθιεξσζεί ε ζπγγξαθή ηεο παξνχζεο εξγαζίαο, φηαλ δεκνζηεχζεθε ζην ΦΔΚ 2221/Β/ ε κε Αξηζκ. ΓΗΠΑΓ/ΟΗΚ/273/ Τ.Α. «Έγθξηζε ηεηξαθνζίσλ ζαξάληα (440) Ειιεληθώλ Τερληθώλ Πξνδηαγξαθώλ (ΕΤΕΠ) κε ππνρξεσηηθή εθαξκνγή ζε όια ηα Δεκόζηα Έξγα», ζχκθσλα κε ηηο δηαηάμεηο ηνπ άξζξνπ 176 ηνπ Ν. 3669/2008 θαη ηζρχ απφ Σηο ηειεπηαίεο κέξεο, ην ΣΔΔ ελεκέξσζε ηα κέιε ηνπ ( ) φηη δήηεζε ηελ αθχξσζε θαη ζην κεηαμχ ηελ αλαζηνιή εθαξκνγήο ηεο ππνπξγηθήο απφθαζεο, γηα ηα «Δπξσπατθά Πξφηππα», θαζψο «πξνθαινχληαη κεγάιεο αλαηξνπέο θαη επηπηψζεηο θαη ζηνλ ηνκέα ησλ δεκνζίσλ έξγσλ, αθνχ κπινθάξνπλ θαη ηα ειάρηζηα ψξηκα έξγα». ηελ αίηεζε επηζεκαίλνληαη α) «ε εζθαικέλε εθαξκνγή ηεο νδεγίαο 89/106/ΔΟΚ, φπσο έρεη ηξνπνπνηεζεί θαη ηζρχεη» θαη β) «ε παξαβίαζε ηεο ζεκειηψδνπο ειεπζεξίαο ηνπ δηθαίνπ ηεο Έλσζεο ζρεηηθά κε ηελ ειεχζεξε θπθινθνξία ησλ εκπνξεπκάησλ ζε θαζεζηψο αλφζεπηνπ αληαγσληζκνχ», πεγή: ΣΔΔnewsletter, ΖΛΔΚΣΡΟΝΗΚΖ ΚΑΘΖΜΔΡΗΝΖ ΔΝΖΜΔΡΩΖ, ΣΔΤΥΟ 289/ , ζει. 3. 5

6 Απφ ηα παξαπάλσ είλαη πξνθαλέο φηη, απνθιεηζηηθά ή/θαη ζπκπιεξσκαηηθά, απαηηείηαη ε δηεμαγσγή θαηάιιεισλ εξγαζηεξηαθψλ ειέγρσλ ησλ δηαζέζηκσλ ζήκεξα ηνπηθψλ πιηθψλ εκπνξίνπ 2, φπσο γηα παξάδεηγκα α) ζηελ πεξίπησζε ησλ ζσνδεηικών κονιών ζα πξέπεη λα γίλεηαη έιεγρνο ηεο πεξηεθηηθφηεηάο ηνπο ζε πδξνμείδην ηνπ Ca(OH) 2, πξνζδηνξηζκφο ηεο πδξαπιηθφηεηάο ηνπο θ.ά., β) ζηηο ποζολάνες ή ζηα γαιώδη σλικά είλαη αλάγθε λα δηεξεπλάηαη ν δείθηεο πνδνιαληθφηεηάο ηνπο θ.ά., γ) ζηα αδρανή ελδείθλπηαη λα πξνζδηνξίδεηαη ε θνθθνκεηξηθή ηνπο θακπχιε, ε πεξηεθηηθφηεηά ηνπο ζε νξγαληθέο χιεο, ην πνζνζηφ παηπάιεο θαη ησλ πδαηνδηαιπηψλ αιάησλ, θ.ά. δ) ζηα λιθοζώμαηα (ιίζνπο θαη πιίλζνπο) απαηηείηαη ν ππνινγηζκφο ηεο αληνρήο ηνπο, ηεο πδαηνπεξαηφηεηάο ηνπο θ.ά. [ελδεηθηηθά 7, 12, 16, 21, 22 ]. Ο ηξφπνο κε ηνλ νπνίν πξέπεη λα δηεμάγνληαη νη παξαπάλσ εξγαζηεξηαθνί έιεγρνη πεξηιακβάλνληαη ζε ζρεηηθά εζληθά (επξσπατθά ή/θαη δηεζλή) ελαξκνληζκέλα πξφηππα (π.ρ. EN 998, EN 1015 [3]). Σα πξφηππα απηά είηε εθαξκφδνληαη σο έρνπλ, είηε θαηάιιεια ηξνπνπνηεκέλα (κεηά απφ ηεθκεξίσζε ηεο αλαγθαηφηεηαο ησλ ηξνπνπνηήζεσλ θαη ζεζκνζέηεζή ηνπο), θαζψο ε ηερλνινγία παξαζθεπήο θαη ειέγρνπ ησλ ζχγρξνλσλ θνληακάησλ είλαη δηαθνξεηηθή απφ απηή ησλ αληίζηνηρσλ ηζηνξηθψλ. Ωο απνηέιεζκα, ε θηινζνθία θαη ηα θξηηήξηα κε ηα νπνία ζήκεξα ζρεδηάδνληαη, παξαζθεπάδνληαη θαη ηειηθά εθαξκφδνληαη ζπκβαηά θνληάκαηα επεκβάζεσλ εμαθνινπζεί λα ζεσξείηαη απφ πνιινχο κηα εκπεηξηθή δηαδηθαζία. Αλ επηπιένλ ζπλππνινγηζζεί ην γεγνλφο πσο έρεη εθιείςεη ην εμνηθεησκέλν κε ηηο ηδηφηεηεο θαη ηε ζπκπεξηθνξά ησλ πιηθψλ απηψλ ηερληθφ πξνζσπηθφ, θαίλεηαη φηη ζηελ θαζεκεξηλή πξαθηηθή ησλ απνθαηαζηάζεσλ αλαδχεηαη κηα κεηαβαηηθνχ ηχπνπ εκπεηξηθφηεηα, ε νπνία ρξεηάδεηαη επεηγφλησο ηελ επηζηεκνληθή ππνζηήξημε ηεο ζπζζσξεπκέλεο παγθνζκίσο αθαδεκατθήο θαη εθαξκνζκέλεο έξεπλαο θαη εκπεηξίαο. ε θάζε πεξίπησζε, ην θξηηήξην ηεο ηερλνγλωζίαο δειαδή ε δηαζθάιηζε επεμεξγαζίαο, παξαζθεπήο θαη εθαξκνγήο κε αξκφδνπζεο ηερληθέο, θαηάιιεισλ πιηθψλ επέκβαζεο ζηα κλεκεία, ζπκβαηψλ κε ηηο αλαξίζκεηεο ηδηαηηεξφηεηεο ησλ πιηθψλ ησλ κλεκείσλ, είλαη εμέρνπζαο ζεκαζίαο [ελδεηθηηθά 14, 19, 21, 22]. ηνλ ειιεληθφ ρψξν, ην ζχλνιν ηεο επηζηεκνληθήο έξεπλαο ηεο ηειεπηαίαο εηθνζαεηίαο 3 ζπγθιίλεη ζηε δηαπίζησζε φηη, θαηά θαλφλα, ε ζπλδεηηθή θνλία πνπ δηαρξνληθά ζπλαληάηαη ζηα ηζηνξηθά θνληάκαηα είλαη ε άζβεζηνο (θαη κάιηζηα ζε κνξθή πνιηνχ). Γηα ηνλ έιεγρν/πεξηνξηζκφ ησλ ηζρπξψλ ζπζηνιψλ μήξαλζήο ηεο εθφζνλ ε ζπλδεηηθή θνλία ρξεζηκνπνηεζεί απφ κφλε ηεο απαξαίηεηε ήηαλ θαη πάληα είλαη ε ρξήζε πιηθψλ πιήξσζεο (αδξαλψλ), ηκήκα ησλ νπνίσλ ελδέρεηαη λα εκθαλίδεη πνδνιαληθέο ηδηφηεηεο. Πνιιέο θνξέο ζηελ πξάμε, δειαδή, ηα πιηθά πιήξσζεο δελ ζπκπεξηθέξνληαη ζην ζχλνιφ ηνπο σο αδξαλή. Απηφ ην ελεξγφ ηκήκα ηνπο νθείιεηαη ζηελ χπαξμε άκνξθσλ (ελεξγψλ) θπξίσο ππξηηηθψλ (SiO 2 ) ή/θαη αξγηιηθψλ (Al 2 O 3 ) νμεηδίσλ, ηα νπνία (νμείδηα) είηε πξνέξρνληαη απφ ηπρεκαηηθή εκθάληζή ηνπο ζην αζβεζηνιηζηθφ πέηξσκα θαη αληηδξνχλ κε ην νμείδην ηνπ αζβεζηίνπ (CaO) θαηά ηε δηαδηθαζία ηεο φπηεζεο, είηε πξνζηίζεληαη απφ ηνπο ηερλίηεο ζπλεηδεηά (ζπκπιήξσκα θπζηθήο ή ηερλεηήο πνδνιάλεο πξηλ ηελ φπηεζε ή, ζπλεζέζηεξα, θαηά ηελ παξαζθεπή θνληακάησλ) 4. Δπηπιένλ ζεκεηψλεηαη φηη θαη νη δηάθνξεο (παξαδνζηαθέο ή κε) πνδνιάλεο, φπσο απηέο δηαηίζεληαη ζηελ αγνξά, ζπρλφηαηα δελ είλαη ζην ζχλνιφ ηνπο ελεξγέο (ζπλήζσο κφλν έλα ηκήκα ηνπο 20% πεξίπνπ) [ελδεηθηηθά 14, 17, 21, 22]. ε ζέζεηο απμεκέλσλ απαηηήζεσλ κεραληθήο θαη δνκηθήο επηηειεζηηθφηεηαο κε φξνπο κεραληθψλ αληνρψλ ή/θαη αλζεθηηθφηεηαο (π.ρ. ζεκέιηα) ε θνηλά απνδεθηή πξαθηηθή ηεο πξνζζήθεο πιηθψλ κε πνδνιαληθέο ηδηφηεηεο απνζθνπεί ηφζν ζηελ αχμεζε ηεο κεραληθήο αληνρήο ησλ βαζηζκέλσλ ζηελ άζβεζην θνληακάησλ, φζν θαη ζηε κείσζε ηεο δηαπεξαηφηεηάο ηνπο. Δπηγξακκαηηθά, ηέινο, αο αλαθεξζεί φηη ζηε βηβιηνγξαθία ηνπ ρψξνπ ησλ απνθαηαζηάζεσλ, δηεζλή θαη ειιεληθή, ε πξνζζήθε ηζηκέληνπ (γεληθά ζπληζηάηαη πνζνζηφ <30%-50%) ζηα βαζηζκέλα ζηελ άζβεζην θνληάκαηα, θαίλεηαη φηη γίλεηαη απνδεθηή ζηελ πεξίπησζε πνπ ζπλππάξρεη θαη πνδνιαληθφ πιηθφ (ηξηκεξείο ζπλζέζεηο) [4, 17, 22]. Αληίζεηα, ε ζθνπηκφηεηα ηεο πξνζζήθεο ηζηκέληνπ ζε απιά αεξηθά αζβεζηνθνληάκαηα (δηκεξείο δειαδή ζπλζέζεηο ρσξίο χπαξμε πνδνιάλεο) είηε έρεη απνηηκεζεί 2 Πξνθεηκέλνπ απηά λα απνθηήζνπλ ή φρη ηε ζήκαλζε CE. 3 ην πιαίζην εξεπλεηηθψλ πξνγξακκάησλ, αξρηθά απφ ην Δξγαζηήξην Γνκηθψλ Τιηθψλ ηνπ Σκ. Πνιηηηθψλ Μεραληθψλ ηνπ Α.Π.Θ. (θαζ. θ. Η. Παπαγηάλλε) θαη ην Δξγαζηήξην Δπηζηήκεο θαη Σερληθήο ησλ Τιηθψλ ηεο ρνιήο Υεκηθψλ Μεραληθψλ ηνπ Δ.Μ.Π. (θαζ. θ. Α. Μνξνπνχινπ) θαη ζηε ζπλέρεηα απφ άιινπο εξεπλεηηθνχο θνξείο ηεο ρψξαο. 4 Γηα κηα επνπηηθή ηαμηλφκεζε αδξαλψλ θαη πνδνιαλψλ (παξαδνζηαθψλ θαη ζχγρξνλσλ) βι. αλαθνξά 14. 6

7 αξλεηηθά έσο ηψξα (επέξρεηαη δηαρσξηζκφο ησλ θάζεσλ αζβέζηε-ηζηκέληνπ, θαζψο δελ ππάξρεη ζπλάθεηα κεηαμχ ηνπο) είηε ζεσξείηαη απφ θάπνηνπο φηη παξακέλεη αλνηρηφ πξνο πεξαηηέξσ έξεπλα. Δθηηκάηαη φηη ζην πιαίζην αλαθνξάο ηεο ηζηνξηθήο ηνηρνπνηίαο, ε ζπζηεκαηηθή ζχλδεζε ραξαθηεξηζηηθψλ ηδηνηήησλ ησλ απζεληηθψλ πιηθψλ (ιηζνζψκαηα, θνληάκαηα) κε ηηο δηαζέζηκεο ζήκεξα πξψηεο χιεο θαη δνκηθά πιηθά εκπνξίνπ ζα ζπκβάιιεη θαζνξηζηηθά ζηελ απινπνίεζε ηεο φιεο δηαδηθαζίαο αμηνιφγεζεο θαη ειέγρνπ, κε φξνπο θξηηεξίωλ αηζζεηηθήο, θπζηθήο, ρεκηθήο, κεραληθήο θαη νξπθηνινγηθήο ζπκβαηόηεηαο. Με ζηφρν επίζεο ηελ απινπνίεζε ηεο δηαδηθαζίαο αμηνιφγεζεο θαη ειέγρνπ ηεο ζπκβαηφηεηαο, έρνπλ γίλεη δηεζλψο πξνζπάζεηεο αλάπηπμεο κεζνδνινγίαο ππνζηήξημεο ιήςεο απνθάζεσλ, θπξίσο σο ζπζηήκαηα ππνζηήξημεο ιήςεο απνθάζεσλ Decision Support System (DSS) φπσο π.ρ. ην εξεπλεηηθφ πξφγξακκα PRODOMEA project, [8, 9] παξά σο έκπεηξα ζπζηήκαηα (expert systems). Αο ππνγξακκηζηεί φηη ε εθαξκνγή κηαο ηέηνηαο κεζνδνινγίαο δελ απνζθνπεί ζηελ εμεχξεζε ηεο κνλαδηθήο ή/θαη βέιηηζηεο ιχζεο γηα ην εθάζηνηε παξνπζηαδφκελν αλαζηεισηηθφ πξφβιεκα, αιιά απιψο θαζνδεγεί βήκα πξνο βήκα ζηε δηεξεχλεζε φισλ ησλ θξηηεξίσλ θαη παξακέηξσλ πνπ ππεηζέξρνληαη ζηε ιχζε ηνπ πξνβιήκαηνο. Σα δε θξηηήξηα επηιέγνληαη αλάινγα κε ην αληηθείκελν κειέηεο θαη ηηο ηνπηθέο πεξηβαιινληηθέο ζπλζήθεο θαη ηδηαηηεξφηεηεο θαηά πεξίπησζε, θαζνξίδνληαη θαη ελδερφκελνη ζπληειεζηέο βαξχηεηαο γηα θάζε έλα θξηηήξην. Γηα λα γίλεη επθνιφηεξα αληηιεπηφο ν ηξφπνο πνπ δνκείηαη κηα ηέηνηα κεζνδνινγία, ζηνπο πίλαθεο πνπ αθνινπζνχλ παξνπζηάδνληαη θαη θσδηθνπνηνχληαη ηα επηκέξνπο ζηνηρεία ηνπ πιαηζίνπ αλαθνξάο ηεο παξνχζεο εξγαζίαο, δειαδή ηεο ηζηνξηθήο ηνηρνπνηίαο. Σα επηκέξνπο ζηνηρεία ηεο ηνηρνπνηίαο αλαιχνληαη, θαηαξρήλ, ηφζν ζε δνκηθά πιηθά πνπ, θαηά θαλφλα, ζπλαληψληαη θαη ζπλδπάδνληαη ζε ηζηνξηθέο ηνηρνπνηίεο (Πηλ. 3) φζν θαη ζε ζπλήζε πιηθά, ηα νπνία ρξεζηκνπνηνχληαη γηα ηελ παξαζθεπή ή/θαη ηελ (ζχγρξνλε) παξαγσγή θνληακάησλ θαηάιιεισλ γηα εθαξκνγή ζηηο ηζηνξηθέο ηνηρνπνηίεο (Πηλ. 4). Πίλαθαο 3 πλήζεηο ζπλδπαζκνί δνκηθψλ πιηθψλ ζε ηζηνξηθέο ηνηρνπνηίεο [8, 9]. Απζεληηθό πιηθό Ηζηνξηθή ηνηρνπνηία Ληζφζσκα Απζεληηθή Δνκή * Τερληθή & πιηθό επέκβαζεο έλεκα ιίζνο πιίλζνο δφκεζε αξκφο Α Α Α.1 Α.2 Α.3 Α.4 Α.5 Β ιίζνο Β1 Β1.1 Β1.2 (Β1.3) Β1.4 Β1.5 πιίλζνο Β2 Β2.1 (Β2.2)** Β2.3 Β2.4 Β2.5 Κνλίακα Γ δόκεζεο Γ1 Γ1.1 (Γ1.2) (Γ1.3) Γ1.4 (Γ1.5) αξκνι/καηνο Γ2 (Γ2.1) (Γ2.2) (Γ2.3) (Γ2.4) Γ2.5 Πίλαθαο 4 πλήζε πιηθά παξαζθεπήο θνληακάησλ ζε ηζηνξηθέο ηνηρνπνηίεο [8, 9]. Απζεληηθά ζπλήζε πιηθά ζπλδεηηθή θνλία πιηθφ πιήξσζεο Γ Δ Απζεληηθή Δνκή * Σπλήζε πιηθά επέκβαζεο πδξαπιηθή ελεξγφ πειφο άζβεζηνο άζβεζηνο αδξαλέο (πνδνιάλε) ή ηζηκέλην πειόο Γ1 Γ1.1 Γ1.2 Γ1.3 Γ1.4 Γ1.5 άζβεζηνο Γ2 (Γ2.1) Γ2.2 Γ2.3 (Γ2.4) Γ2.5 πξώηκα ηζηκέληα Γ3 (Γ3.1) Γ3.2 Γ3.3 (Γ3.4) Γ3.5 αδξαλέο Δ1 Δ1.1 Δ1.2 Δ1.3 Δ1.4 Δ1.5 ελεξγό Δ2 Δ2.1 Δ2.2 Δ2.3 Δ2.4 Δ2.5 * Γελ πεξηιακβάλεηαη ζηελ παξνχζα εξγαζία ε αλαιπηηθή αλαθνξά ζε φινπο ηνπο παξαπάλσ επηκέξνπο ζπλδπαζκνχο. ** Οη θσδηθνί ζε παξέλζεζε, θαηά θαλφλα, δελ αληαπνθξίλνληαη ζε ξεαιηζηηθνχο ζπλδπαζκνχο πιηθψλ-ηερληθψλ. 7

8 Γηα θάζε έλαλ απφ ηνπο παξαπάλσ ζπλδπαζκνχο νξίδνληαη ηα θξηηήξηα ειέγρνπ θαη νη δείθηεο ζπκβαηφηεηαο, νη νπνίνη βαζκνλνκνχληαη αλάινγα κε ηνλ θίλδπλν ζπκκφξθσζήο ηνπο ή φρη. Πίλαθαο 5 PRODOMEA DSS: επηζθεπαζηηθά θνληάκαηα γηα παξαδνζηαθή ηνηρνπνηία [8] Ζ αλάπηπμε εχρξεζηεο κεζνδνινγίαο, φπσο πξναλαθέξζεθε, κε νξζνινγηθά ηαμηλνκεκέλα θξηηήξηα ζε πξσηεχνληα θαη δεπηεξεχνληα, ζπζρεηηδφκελα κε θαηάιιεινπο ζπληειεζηέο βαξχηεηαο βi εθηηκάηαη φηη πξναζπίδεη καθξνπξφζεζκα ηελ πνηόηεηα ζηηο αλαζηεισηηθέο δξάζεηο. Όπσο πξνθχπηεη απφ ηελ παξνχζα επηζθφπεζε, ε ζρεηηθή έξεπλα ζηε δηεζλή επηζηεκνληθή θνηλφηεηα είλαη ζε εμέιημε. Δπηπιένλ, ζα πξέπεη λα επηζεκαλζεί φηη ε πξνεγεζείζα αλάιπζε ησλ γεληθψλ θαη εηδηθψλ θξηηεξίσλ ζρεδηαζκνχ κηαο ζπκβαηήο επέκβαζεο ζε ηζηνξηθή ηνηρνπνηία ζπλεηζθέξεη ζηελ θσδηθνπνίεζε θαη ηεξάξρεζε ησλ πξνηεξαηνηήησλ πνπ νξίδεη ν θάζε εκπιεθφκελνο ζπληειεζηήο ζην έξγν ησλ απνθαηαζηάζεσλ θαη νη πξνηεξαηφηεηεο απηέο, φπσο θαηαγξάθνληαη παξαθάησ, είλαη πξάγκαηη δηαθνξεηηθέο. Τπνζηεξίδεη, ηέινο, ηελ βειηίσζε ηνπ επηπέδνπ επηθνηλσλίαο κεηαμχ ηνπο κε απψηεξν ζηφρν ηελ, θαηά ην δπλαηφλ, ζπλ/ηθαλνπνίεζε ησλ θξηηεξίσλ ζπκβαηφηεηαο. 4. Ζ ΘΔΖ ΣΟΤ ΜΖΥΑΝΗΚΟΤ Δίλαη επλφεην φηη νη πξσηαξρηθνί ζηφρνη ηνπ κεραληθνχ αθνξνχλ ηε κεραληθή ζπκπεξηθνξά ηεο ηνηρνπνηίαο, ηελ αλζεθηηθφηεηά ηεο ζην ρξφλν θαη ηα θπζηθά ραξαθηεξηζηηθά ηεο, κε έκθαζε ζε ζέκαηα αηζζεηηθήο ελαξκφληζεο/απζεληηθφηεηαο [1, 11]. 1.1 Ζ κεραληθή ζπκπεξηθνξά ηεο ηνηρνπνηίαο Γηα πνιιέο δεθαεηίεο, νη κεραληθνί είραλ ηελ πεπνίζεζε φηη ε ζιηπηηθή αληνρή απνηεινχζε ην κνλαδηθό θξηηήξην ζρεδηαζκνύ, είηε απηή αθνξνχζε ηα θνληάκαηα, είηε ηα ιηζνζψκαηα, είηε ηέινο ηελ ηνηρνπνηία σο ζχλνιν. Ωο εθ ηνχηνπ, ε ρξήζε ησλ βαζηζκέλσλ ζηελ άζβεζην θνληακάησλ ρακειφηεξσλ αληνρψλ είρε ππνβαζκηζηεί ζεκαληηθά [4, 5, 10]. 8

9 ηαδηαθά φκσο, ην θξηηήξην ηεο πιαζηηκόηεηαο ηεο ηνηρνπνηίαο, δειαδή ηεο ηθαλφηεηάο ηεο ζε παξακφξθσζε ρσξίο αζηνρία, αλαδεηθλχεηαη θαη νξζψο σο θπξίαξρν θξηηήξην [1, 11, 24]. Ζ επηζήκαλζε απηή επηβάιιεηαη, θαζψο νη ηηκέο πνπ πηνζεηνχληαη απφ ηνλ ηζρχνληα ΔΛΟΣ EN :2006 ( Δπξσθψδηθαο 6: ρεδηαζκφο θαηαζθεπψλ απφ ηνηρνπνηία ) δελ ιακβάλνπλ ππφςε ην ζπγθξηηηθφ ηνπο απηφ πιενλέθηεκα θπξίσο αλαθνξηθά κε ηελ ηθαλφηεηα ηεο ηνηρνπνηίαο γηα παξαιαβή θαη απφζβεζε (κηθξν)κεηαθηλήζεσλ. Έηζη, πηνζεηνχληαη ζπληεξεηηθέο ηηκέο ζρεδηαζκνχ γεληθήο ρξήζεο πξνθεηκέλνπ λα έρνπλ ηζρχ ζε φινπο ηνπο ηχπνπο ηνηρνπνηηψλ, νη νπνίεο φκσο πνιιέο θνξέο νδεγνχλ ζε κε ζπκβαηέο επηινγέο απνθαηάζηαζεο ησλ ηζηνξηθψλ ηνηρνπνηηψλ. Οη έξεπλεο ζπγθιίλνπλ ζηε δηαπίζησζε φηη ηφζν ε εθειθπζηηθή φζν θαη ε δηαηκεηηθή αληνρή ηεο ηνηρνπνηίαο βειηηψλεηαη εθφζνλ επηιεγνχλ βαζηζκέλα ζηελ άζβεζην (πνδνιαληθά) θνληάκαηα (ή θαη ηξηκεξείο ζπλζέζεηο [22]), αληί ησλ θνηλψλ ζχγρξνλσλ ηζηκεληνθνληακάησλ (ζηα νπνία επηπιένλ είλαη απαξαίηεηε ε πξνζζήθε πξνζκίθησλ 5 ) κε ηελ πεηξακαηηθή επηβεβαίσζε πάληα απαξαίηεηε [13]. Βειηηψλεηαη, επίζεο, ζεκαληηθά θαη ε ζπλάθεηα ζηε δηεπηθάλεηα κεηαμχ παιηψλ θαη λέσλ πιηθψλ [22], ρσξίο φκσο λα βειηηψλεηαη παξάιιεια ε ζιηπηηθή αληνρή, θπξίσο ζηηο πεξηπηψζεηο ηνηρνπνηηψλ ιεπηνχ πάρνπο [ελδεηθηηθά 1, 11, 24]. Σα παξαπάλσ ραξαθηεξηζηηθά πιενλεθηήκαηα ησλ αζβεζην (πνδνιαληθψλ) θνληακάησλ δειαδή ην θξηηήξην ηεο εθειθπζηηθήο θαη δηαηκεηηθήο αληνρήο θαη ην θξηηήξην ηεο ζπλάθεηαο κεηαμχ πθηζηάκελσλ θαη λέσλ πιηθψλ επέκβαζεο ζα πξέπεη λα απνηεινχλ ζεκειηψδε θξηηήξηα ζρεδηαζκνχ θαη ειέγρνπ κηαο ζπκβαηήο επέκβαζεο ζε ηζηνξηθή ηνηρνπνηία. Υαξαθηεξηζηηθά, ππνγξακκίδεηαη φηη παξφιν πνπ ηα ηζηκεληνθνληάκαηα αλαπηχζζνπλ πςειφηεξεο ζιηπηηθέο αληνρέο, δελ παξαηεξείηαη αληίζηνηρε αχμεζε ηεο αληνρήο ηεο ηνηρνπνηίαο, εμαηηίαο ηεο αλεπαξθνχο ζπλάθεηάο ηνπο κε ηα ιηζνζψκαηα θαη ηεο εκθάληζεο πξφσξεο ξεγκάησζεο ζηε δηεπηθάλεηά ηνπο [ελδεηθηηθά 1, 11]. Ζ παξαηήξεζε απηή εμεγεί πηζαλψο ην γεγνλφο φηη ελψ ην Δπξσπατθφ πξφηππν ΔΝ 998-1"Specification for mortar for masonry-part 2: Masonry mortar " δίλεη ηε δπλαηφηεηα ζηνλ παξαγσγφ λα δειψζεη ζηε ζπζθεπαζία ηελ αληνρή ζε ζπλάθεηα, απηή ε δπλαηφηεηα δελ θαίλεηαη λα έρεη αμηνπνηεζεί απφ ηνπο επξσπαίνπο παξαγσγνχο έσο ζήκεξα [2, 3, 11, 24]. Δπηπιένλ, δελ έρεη κειεηεζεί επαξθψο ε επίδξαζε ησλ πξνζκίθησλ ζε θνληάκαηα επεκβάζεσλ ζε ηζηνξηθέο ηνηρνπνηίεο [ελδεηθηηθά 1, 11, 24]. Κξηηήξην απνηεινχλ, βέβαηα, θαη νη απφιπηεο ηηκέο ησλ κεραληθψλ αληνρψλ, σζηφζν έπνληαη ζε ζπνπδαηφηεηα, θαζψο δελ ζεσξνχληαη σο ν πιένλ θξίζηκνο δείθηεο. Θα πξέπεη λα αμηνινγνχληαη θαηά πεξίπησζε, αλάινγα κε ηελ ρξήζε ηνπ θνληάκαηνο απνθαηάζηαζεο θαη ηηο αληνρέο ηνπ εθάζηνηε θπξίαξρνπ ιηζνζψκαηνο ζηελ ηζηνξηθή ηνηρνπνηία [4, 6, 7]. Γεληθά, ζπληζηάηαη ε ζιηπηηθή αληνρή ηνπ θνληάκαηνο λα κελ είλαη κεγαιχηεξε απφ ηελ εθειθπζηηθή αληνρή ηνπ ιηζνζψκαηνο, γηα λα δηαζθαιηζηεί νκαιή θαηαλνκή ηάζεσλ, πιαζηηκφηεηα θαη αλζεθηηθφηεηα ηεο ηνηρνπνηίαο ζην ρξφλν. Δλδεηθηηθά, ζα κπνξνχζαλ λα ζεσξεζνχλ απνδεθηνί νη παξαθάησ ζπλδπαζκνί (πίλαθαο 5). Πίλαθαο 5 πκβαηέο ηηκέο ζιηπηηθήο αληνρήο (fc) δνκηθψλ πιηθψλ ηζηνξηθψλ ηνηρνπνηηψλ Θιηπηηθή αληνρή (αξρηθή) Ηζηνξηθή ηνηρνπνηία Α >3,5 Ληζφζσκα Κνλίακα Β Γ Υιηθό επέκβαζεο ζιηπηηθή fc έλεκα ιίζνο πιίλζνο δφκεζε αξκφο aληνρή (ΜPa) f e,c f b,c f p,c f m,c f m,c Λίζνο σο γεληθή ζχζηαζε => f b,c=10->30 f b,c=5-20 f b,c=2,5-10 <6 >20 >15-20 >2,5 >1,5-2, ,5 10-> , , , ,5-5 1,5-2,5 πιίλζνο f b,c= ,5-5 δφκεζεο f m,c=2,5-6,0 2, ,5-5 αξκνι/καηνο f m,c=1,5-5 1, ,5-5 5 Σα πξφζκηθηα, νξγαληθέο νπζίεο, θπζηθέο ή ζπλζεηηθέο (βι. ζπγθξηηηθφ νξηζκφ πξόζζεησλ θαη πξόζκηθησλ [3]) είλαη απαξαίηεηα γηα ηε βειηίσζε ηεο εξγαζηκφηεηαο ηνπ λσπνχ ηζηκεληνθνληάκαηνο, ιεηηνπξγψληαο ζπλήζσο σο πιαζηηθνπνηεηέο ή αεξαθηηθά. Ζ πξνζζήθε αζβέζηνπ ζηε ζχγρξνλε πξαθηηθή ππνβαζκίζηεθε, δηφηη απηή ρξεζηκνπνηείηαη απιψο κε ηελ ηδηφηεηα ηνπ πιαζηηθνπνηεηή θαη φρη κε ηελ θχξηα ηδηφηεηά ηεο σο ζπλδεηηθή θνλία. 9

10 ηε ζχγρξνλε αγνξά θαη πξαθηηθή, νη ζπκβαηέο απηέο ηηκέο ηεο ζιηπηηθήο αληνρήο κπνξνχλ εχθνια λα επηηεπρζνχλ κε ηηο ελδεηθηηθέο ζπλζέζεηο θνληάκαηνο, πνπ πεξηιακβάλνληαη ζηνλ παξαθάησ Πίλαθα 6, θαηά EN Methods of test for mortar for masonry - Part 11: Determination of flexural and compressive strength of hardened mortar ή θαηά EN998-2 Specification for mortar for masonry. Masonry mortar [3]. Τπελζπκίδεηαη φηη ζηε δηεζλή βηβιηνγξαθία ηνπ ρψξνπ ησλ απνθαηαζηάζεσλ ε ζθνπηκφηεηα ηεο πξνζζήθεο ηζηκέληνπ ζε δηκεξείο ζπλζέζεηο (ρσξίο χπαξμε πνδνιάλεο) έρεη απνηηκεζεί έσο ηψξα αξλεηηθά (ή γηα θάπνηνπο παξακέλεη αλνηρηφ δήηεκα πξνο πεξαηηέξσ έξεπλα), θαζψο νη ελ ιφγσ ζπλζέζεηο πζηεξνύλ σο πξνο ηα ππφινηπα θξηηήξηα ζπκβαηφηεηαο θαη γη απηφ ζα πξέπεη λα απνθεχγνληαη ζηηο αλαζηεισηηθέο εξγαζίεο. πγθεθξηκέλα, ε έξεπλα ησλ ηειεπηαίσλ ηξηάληα ρξφλσλ ζπγθιίλεη ζηε δηαηχπσζε φηη ηα ζπκβαηηθά δηκεξή ηζηκεληναζβεζην-θνληάκαηα πςειήο πεξηεθηηθφηεηαο ζε ηζηκέλην παξνπζηάδνπλ πνιχ πςειέο αληνρέο (εθηφο νξίσλ ζπκβαηφηεηαο) θαη αζχκβαηε κηθξνδνκή κε ηα ηζηνξηθά δνκηθά πιηθά (ιηζνζψκαηαθνληάκαηα), ελψ ζηα δηκεξή θνληάκαηα ρακειήο πεξηεθηηθφηεηαο ζε ηζηκέλην δελ αλαπηχζζεηαη ζπλάθεηα κεηαμχ ηνπο ιφγσ ηνπ δηαρσξηζκνχ ησλ θάζεσλ αζβέζηνπ-ηζηκέληνπ. Πίλαθαο 6 Κνληάκαηα ζρεδηαζκνχ θαηά ΔΝ ( ζπκβαηά σο πξνο ην θξηηήξην ηεο ζιηπηηθήο αληνρήο) χλζεζε θνληάκαηνο ηζηκέλην/άζβεζηνο θ.β. γηα 1m 3 άκκν χλζεζε θνληάκαηνο ηζηκέλην/άζβεζηνο/άκκνο θ.φ. (πεξίπνπ) Kαηεγνξία θνληάκαηνο ζρεδηαζκνχ θαηά EN f m,c Ηζνδχλακε θαηεγνξία θνληάκαηνο θαηά EN998-2 f m,c Θιηπηηθή αληνρή ιηζνζσκάησλ f b,c 300/100 1/ 0,5/4, >30 200/100 1/1/ /150 1/2/9 2,5 2,5 2,5-10 Ζ ζιηπηηθή αληνρή (fc) ελφο πιήξσο ζπκππθλσκέλνπ πδξαπιηθνχ θνληάκαηνο κπνξεί λα ππνινγηζηεί ηφζν πεηξακαηηθά (κε θαηαζηξνθηθέο θαη κε θαηαζηξνθηθέο κεζφδνπο), φζν θαη αλαιπηηθά, ζχκθσλα κε ηνλ παξαθάησ θαλφλα Abram s (Πηλ. 4). Δηδηθφηεξα, ε fc είλαη αληηζηξφθσο αλάινγε ηνπ ιφγνπ λεξνχ/ηζηκέληνπ (w/c), φπνπ ν ιφγνο w/c ππνινγίδεηαη θ.φ., θαη ηα Κ 1 θαη Κ 2 είλαη εκπεηξηθέο ζηαζεξέο: ε Κ 1 εμαξηάηαη απφ ηελ αληνρή ησλ αδξαλψλ, ην ζρήκα, ην κέγεζνο θαη ηελ θνθθνδηαβάζκηζή ηνπο θαη ηέινο ηελ ηξαρχηεηα ηεο επηθάλεηάο ηνπο, ελψ ε Κ 2 ζρεηίδεηαη κε ηε ζιηπηηθή αληνρή ηνπ πήγκαηνο [βι. αλαιπηηθφηεξε αλαθνξά ζην 19]. Αο ππελζπκηζηεί κφλνλ φηη πξφζθαηα έρεη πξνηαζεί ηξνπνπνίεζε ηνπ θαλφλα ηνπ Abram s γηα ηα αεξηθά θνληάκαηα (Πηλ. 4), θαζψο πεηξακαηηθά δεδνκέλα έδεημαλ φηη ν απμεκέλνο εληφο νξίσλ ιφγνο λεξνχ/αζβέζηνπ (w/l) ησλ αεξηθψλ θνληακάησλ δελ νδεγεί απαξαίηεηα ζε κείσζε ηεο ζιηπηηθήο ηνπο αληνρήο [4, 5, 19] θαη έρεη ππνδεηρζεί, απφ ηε γξάθνπζα, πεδίν πεξαηηέξσ εμεηδηθεπκέλεο έξεπλαο πξνο ην ζθνπφ απηφ [19]. Πίλαθαο 4 Σχπνη ππνινγηζκνχ ηεο ζιηπηηθήο αληνρήο πδξαπιηθψλ θαη αεξηθψλ θνληακάησλ Σχπνο Abram s: ηζρχεη γηα ζθπξνδέκαηα, ηζηκεληνθνληάκαηα θαη ελ κέξεη γηα πδξαπιηθά αζβεζηνθνληάκαηα [5] Σξνπνπνηεκέλνο ηχπνο: έρεη πξνηαζεί γηα αεξηθά αζβεζηνθνληάκαηα [ 5] H επίηεπμε πςειήο νκνηνγέλεηαο, ζπλεθηηθφηεηαο θαη εξγαζηκφηεηαο ζην λσπφ θνλίακα, ε δηαζθάιηζε γξήγνξνπ θαη ζηαζεξνχ ξπζκνχ αλάπηπμεο αληνρψλ θαη απμεκέλσλ ηειηθψλ αληνρψλ ζην ζθιεξπκέλν θνλίακα θαη ε καθξνπξφζεζκε εμαζθάιηζε πιαζηηκφηεηαο θαη αλζεθηηθφηεηαο (δειαδή επίηεπμε άξηζηεο κηθξνδνκήο ρσξίο κηθξνξεγκαηψζεηο), πνπ απνηεινχλ ηηο θχξηεο απαηηήζεηο ελφο θνληάκαηνο θαηάιιεινπ θαη ζπκβαηνχ γηα απνθαηαζηάζεηο, ηθαλνπνηνχληαη θαιχηεξα κε ηε ρξήζε ώξηκνπ πνιηνύ αζβέζηνπ είηε ζε αεξηθά αζβεζηηηηθά είηε ζε πδξαπιηθά θνληάκαηα (αζβεζηνπνδνιαληθά ή/θαη ζε ηξηκεξείο ζπλζέζεηο θνληακάησλ). Γηαζθαιίδνληαη, παξάιιεια, απνδεθηά φξηα γηα ην ιφγν εθειθπζηηθήο /ζιηπηηθή αληνρήο [αλαιπηηθή αλαθνξά ζην 19]. 10