ΟΡΓΑΝΧΖ ΚΑΗ ΛΔΗΣΟΤΡΓΗΑ ΔΝΔΡΓΔΗΑΚΖ ΑΓΟΡΑ ΦΤΗΚΟΤ ΑΔΡΗΟΤ

Transcript

1 ΣΜΖΜΑ ΠΛΖΡΟΦΟΡΗΚΖ ΚΑΗ ΣΖΛΔΠΗΚΟΗΝΧΝΗΧΝ ΓΗΑΣΜΖΜΑΣΗΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΔΣΑΠΣΤΥΗΑΚΧΝ ΠΟΤΓΧΝ ΓΗΟΗΚΖΖ ΚΑΗ ΟΗΚΟΝΟΜΗΚΖ ΣΧΝ ΣΖΛΔΠΗΚΟΗΝΧΝΗΑΚΧΝ ΓΗΚΣΤΧΝ ΜΑΘΖΜΑ: Θεσξία θαη Πνιηηηθή ηνπ Αληαγσληζκνχ θαη ηεο Δπνπηείαο ησλ Γηθηχσλ ΓΗΓΑΚΧΝ: Γξ. Λησλήο Νηθφιανο ΟΡΓΑΝΧΖ ΚΑΗ ΛΔΗΣΟΤΡΓΗΑ ΔΝΔΡΓΔΗΑΚΖ ΑΓΟΡΑ ΦΤΗΚΟΤ ΑΔΡΗΟΤ Μπεξεξή Βαζηιηθή Βνπιγαξέηζηνπ Διέλε ΜΟΠ 426 Ζιηάδεο Θεφδσξνο ΜΟΠ 429 Νηφθνξνο Υξπζφζηνκνο ΜΟΠ431 Δαξηλφ

2 Πίνακας Περιεχομένων ΠΡΟΛΟΓΟ ΔΗΑΓΧΓΖ ΣΟ ΔΘΝΗΚΟ ΤΣΖΜΑ ΦΤΗΚΟΤ ΑΔΡΗΟΤ ΠΔΡΗΟΡΗΜΟΗ ΓΤΝΑΜΗΚΟΣΖΣΑ ΑΝΑΠΣΤΞΖ ΣΟΤ ΔΦΑ ΔΞΔΛΗΞΖ ΣΖ ΑΓΟΡΑ ΦΤΗΚΟΤ ΑΔΡΗΟΤ Ζ ΔΛΛΖΝΗΚΖ ΑΓΟΡΑ ΦΤΗΚΟΤ ΑΔΡΗΟΤ ΗΣΟΡΗΚΑ ΣΟΗΥΔΗΑ ΕΖΣΖΖ ΦΤΗΚΟΤ ΑΔΡΗΟΤ ΗΣΟΡΗΚΑ ΣΟΗΥΔΗΑ ΠΡΟΜΖΘΔΗΑ ΦΤΗΚΟΤ ΑΔΡΗΟΤ Ζ ΔΛΛΑΓΑ Χ ΓΗΑΚΟΜΗΣΗΚΟ ΔΝΔΡΓΔΗΑΚΟ ΚΔΝΣΡΟ ΜΑΚΡΟΥΡΟΝΗΔ ΤΜΒΑΔΗ ΠΡΟΜΖΘΔΗΑ ΑΓΧΓΟ ΦΤΗΚΟΤ ΑΔΡΗΟΤ SOUTH-STREAM ΑΓΧΓΟ ΦΤΗΚΟΤ ΑΔΡΗΟΤ ΗΡΑΖΛ-ΚΤΠΡΟΤ-ΔΛΛΑΓΑ TRANS ADRIATIC PIPELINE (TAP) ΕΖΣΖΖ ΦΤΗΚΟΤ ΑΔΡΗΟΤ ΔΤΡΧΠΑΗΚΖ ΚΑΗ ΔΛΛΖΝΗΚΖ ΝΟΜΟΘΔΗΑ ΔΘΝΗΚΟ ΓΗΚΑΗΟ ΚΟΗΝΟΣΗΚΟ ΓΗΚΑΗΟ ΔΤΡΧΠΑΗΚΖ ΔΝΔΡΓΔΗΑΚΖ ΠΟΛΗΣΗΚΖ ΚΑΗ ΑΦΑΛΔΗΑ Ζ ΓΗΔΗΓΤΖ ΣΟΤ ΦΤΗΚΟΤ ΑΔΡΗΟΤ ΣΖΝ ΔΛΛΖΝΗΚΖ ΑΓΟΡΑ ΑΝΣΑΓΧΝΗΜΟ ΣΖΝ ΑΓΟΡΑ ΦΤΗΚΟΤ ΑΔΡΗΟΤ ΓΗΑΡΘΡΧΖ ΣΖ ΑΓΟΡΑ ΗΓΗΑΗΣΔΡΟΣΖΣΔ ΣΖ ΔΛΛΖΝΗΚΖ ΑΓΟΡΑ ΡΤΘΜΗΖ ΣΖ ΑΓΟΡΑ ΑΠΔΛΔΤΘΔΡΧΖ ΣΖ ΑΓΟΡΑ ΤΜΦΧΝΗΑ GΑΕPROM-ΓΔΠΑ ΣΗΜΔ ΚΑΗ ΚΑΣΑΝΑΛΧΖ ΦΤΗΚΟΤ ΑΔΡΗΟΤ ΠΟΡΔΗΑ ΣΧΝ ΣΗΜΧΝ ΣΖ ΓΗΔΘΝΖ ΑΓΟΡΑ ΤΜΠΔΡΑΜΑΣΗΚΑ ΥΟΛΗΑ ΒΗΒΛΗΟΓΡΑΦΗΑ ΓΗΑΓΗΚΣΤΑΚΟΗ ΣΟΠΟΗ

3 Πίλαθαο 1- Μνλάδεο Ζ/Π κε θαχζηκν Φ.Α. ζπλδεδεκέλεο ζην ΔΦΑ...20 Πίλαθαο 2-Θεηηθέο θαη Αξλεηηθέο Δμειίμεηο ζηελ Παξαγσγή ΦΑ/Πεηξειαίνπ...42 Πίλαθαο 3-Πξφβιεςε γηα ηελ πνξεία ηηκψλ ηνπ Φ.Α./Πεηξειαίνπ...43 Πίλαθαο 4-Αλάιπζε Δπαηζζεζίαο ΦΑ/Πεηξειαίνπ σο πξνο ηε δηαθχκαλζε ησλ ηηκψλ...43 Δηθφλα 1-Σνπνζέηεζε Αγσγνχ ΤΠ... 6 Δηθφλα 2-Μεζνξηαθφο ηαζκφο ηδεξνθάζηξνπ: Μέηξεζε θαη Ρχζκηζε Ρνήο Αεξίνπ... 7 Δηθφλα 3-Μεζνξηαθφο ηαζκφο Κήπσλ: Μέηξεζε θαη Ρχζκηζεο Ρνήο Αεξίνπ... 7 Δηθφλα 4-Κέληξν Λεηηνπξγίαο θαη πληήξεζεο... 8 Δηθφλα 5-Υάξηεο Δζληθνχ Γηθηχνπ Φπζηθνχ Αεξίνπ... 9 Δηθφλα 6-Ζ δηαδξνκή ηνπ αγσγνχ ΣΑP...18 Γηάγξακκα 1-Καηαλάισζε Φπζηθνχ Αεξίνπ ) (ζε εθαη. Nm3)...13 Γηάγξακκα 2-Πξαγκαηνπνηεζείζα αηρκή ζπζηήκαηνο (ζε Νm3/day)...13 Γηάγξακκα 3-Δηζαγσγέο Φπζηθνχ Αεξίνπ ζην ΔΦΑ ην 2009 θαη ην Γηάγξακκα 4-Δηζαγσγέο Φπζηθνχ Αεξίνπ ζην ΔΦΑ ην Γηάγξακκα 5-Πνξεία ησλ ηηκψλ ηνπ Φπζηθνχ Αεξίνπ αλά είδνο ηελ πεξίνδν

4 ΠΡΟΛΟΓΟ Σν θπζηθφ αέξην είλαη κείγκα θαπζίκσλ αεξίσλ πνπ βξίζθεηαη ζε θνηιφηεηεο ηνπ ππεδάθνπο, ζπλήζσο καδί κε άιια νξπθηά θαχζηκα. Δίκαη κείγκα ελψζεσλ δηαθφξσλ ζηνηρείσλ, κε ην κεζάλην θχξην ζπζηαηηθφ. Πξηλ δηαηεζεί γηα ρξήζε, πθίζηαηαη εηδηθή επεμεξγαζία θαηά ηελ νπνία δηαρσξίδνληαη θαη θαηαθξαηνχληαη πνηθίια αλεπηζχκεηα ζπζηαηηθά θαη ελψζεηο απφ ηε κάδα ηνπ. Σν θπζηθφ αέξην ζηε ζεκεξηλή επνρή απνηειεί πνιχ ζεκαληηθφ ηνκέα ηεο ελεξγεηαθήο πνιηηηθήο παγθνζκίσο. Σν ίδην ζπκβαίλεη θαη ζηε ρψξα καο. ε ζπλέρεηα ηεο αζθνχκελεο ελεξγεηαθήο Δπξσπατθήο Πνιηηηθήο, ε Διιάδα αλαγθάζηεθε λα πξνρσξήζεη ζε πεξαηηέξσ κεηαξξπζκίζεηο ζηελ ελεξγεηαθή ηεο πνιηηηθή ζηνλ ζπγθεθξηκέλν θιάδν. Ήδε απφ ην 2005 κε ην Ν.3428/2005 «Απειεπζέξσζε Αγνξάο Φπζηθνχ Αεξίνπ» ελζσκάησζε ζηελ εζληθή λνκνζεζία ηελ θνηλνηηθή νδεγία 2003/55/ΔΚ θαη ην 2007 κε ην ΠΓ 33/07 ηδξχζεθε ε εηαηξεία «Γηαρεηξηζηήο Δζληθνχ πζηήκαηνο Φπζηθνχ Αεξίνπ Α.Δ.» (ΓΔΦΑ), νη αξκνδηφηεηεο ηεο νπνίαο πεξηγξάθνληαη αλαιπηηθά ζην άξζξν 68 ηνπ Ν.4001/2011. πσο ήηαλ αλακελφκελν, νη ελ ιφγσ λνκνζεηηθέο ξπζκίζεηο επεξέαζαλ ηελ ειιεληθή αγνξά θπζηθνχ αεξίνπ. Με ηελ παξνχζα εξγαζία επηρεηξείηαη ε αλάιπζε ηνπ βαζηθνχ πεξηβάιινληνο ηεο αγνξάο ηνπ θπζηθνχ αεξίνπ ζηελ Διιάδα, ηνπ λνκνζεηηθνχ πιαηζίνπ πνπ δηέπεη ηελ αγνξά ηνπ θπζηθνχ αεξίνπ, ηεο εμέιημε ηεο αγνξάο, ησλ πξνβιεκάησλ πνπ νδήγεζαλ ζε λνκνζεηηθέο ξπζκίζεηο θαη παξεκβάζεηο θαζψο επίζεο θαη ησλ ζπλεπεηψλ ησλ ξπζκίζεσλ απηψλ ζηελ ιεηηνπξγία ηεο αγνξάο. 4

5 1. ΔΗΑΓΩΓΖ ηελ Διιάδα, φπσο θαη ζηηο πεξηζζφηεξεο ρψξεο ηνπ ΟΟΑ, ε ελέξγεηα απνηειεί έλαλ απφ ηνπο πιένλ δπλαµηθνχο θαη ζεκαληηθνχο, απφ πιεπξά νηθνλνκηθήο δξαζηεξηφηεηαο, ηνµείο ηεο νηθνλνκίαο. ηε ρψξα µαο ν ζπλνιηθφο θχθινο εξγαζηψλ ησλ επηρεηξήζεσλ θαη νξγαληζµψλ πνπ απαζρνινχληαη ζηνλ ελεξγεηαθφ θιάδν αλέξρεηαη ζε πεξίπνπ 14% ζπγθξηηηθά µε ην Αθαζάξηζην Δγρψξην Πξντφλ πνζνζηφ πνπ είλαη αξθεηά πςειφ (ICAP- ΖΛΟ, Κιαδηθή Μειέηε Δλέξγεηαο, Κεθ. 1, Ο Διιεληθφο Δλεξγεηαθφο Σνµέαο). Ζ ζεµαζία ηνπ ελεξγεηαθνχ ηνµέα ζηελ νηθνλνµία ηεο ρψξαο άξρηζε λα γίλεηαη αληηιεπηή θπξίσο µεηά ηελ πεξίνδν Απηφ ζπλέβε γηαηί εθείλε ηελ πεξίνδν ζεµεηψζεθε ε πξψηε δηεζλήο ελεξγεηαθή θξίζε µε ηελ απφηνµε αχμεζε ησλ ηηµψλ ηνπ αξγνχ πεηξειαίνπ απφ ηηο ρψξεο µέιε ηνπ ΟΠΔΚ. Οη ζεµαληηθέο απμήζεηο ηφηε, µέζα ζε δηάζηεµα ιiγσλ εβδνµάδσλ, ζηηο ηηµέο ηνπ αξγνχ θαη θαηά ζπλέπεηα ζηα πξντφληα ηνπ πεηξειαίνπ, είραλ ζαλ απνηέιεζµα, λα δεµηνπξγεζνχλ ζνβαξέο πιεζσξηζηηθέο πηέζεηο. ε αληίζεζε µε ηηο άιιεο Δπξσπατθέο ρψξεο, ε Διιάδα άξγεζε λα αθνµνηψζεη ηηο πςειέο ελεξγεηαθέο ηηµέο ζηελ νηθνλνµία ηεο µε απνηέιεζµα λα δεµηνπξγεζνχλ ζπλερείο πςειέο πιεζσξηζηηθέο πηέζεηο. Ζ κεγέζπλζε ηεο αγξνηηθήο θαη βηνµεραληθήο παξαγσγήο θαζψο θαη ε αικαηψδεο νηθηζηηθή αλάπηπμε, θαζφξηζαλ ηηο ελεξγεηαθέο αλάγθεο ηεο ρψξαο, φπσο θαη ηηο πξνηεξαηφηεηεο ζε πξψηεο χιεο ηνπ ηνµέα ελέξγεηαο. Ζ ραµειή,γηα παξάδεηγκα, αλάπηπμε ηεο βαξηάο βηνκεραλίαο, ε εθηεηαµέλε αλάπηπμε ηεο ππφινηπεο κεηαπνίεζεο ν πεξηνξηζκέλνο ξφινο ησλ ζηδεξνδξνκηθψλ κεηαθνξψλ, θιπ. δεκηνχξγεζαλ ηδηαίηεξεο ζπλζήθεο γηα ηελ αλάπηπμε ηεο ελέξγεηαο ζηελ Διιάδα. Παξάιιεια, ην ήπην µκεζνγεηαθφ θιίµα δηακφξθσζε ραµειέο ελεξγεηαθέο αλάγθεο γηα ην µέζν θαηαλαισηή. Ωζηφζν, ηα ηειεπηαία ρξφληα ε πθηζηάκελε θαηάζηαζε κεηαβάιιεηαη ζηαδηαθά, αθνινπζψληαο ηφζν ηελ επξσπατθή πεξηθεξεηαθή αλάπηπμε, φζν θαη ηηο κεηαβνιέο ηνπ θιίµαηνο ζε ζπλδπαζµφ µε ηελ πξνζηαζία ηνπ πεξηβάιινληνο. Οη ελεξγεηαθέο αλάγθεο ηεο ρψξαο απμάλνπλ παξάιιεια µε ηελ αχμεζε ηνπ ΑΔΠ, θαζψο επίζεο θαη ιφγσ ηεο επαλαδηάηαμεο ηεο ζηε λέα θαηαλνµή εξγαζίαο ηεο Νφηην-Αλαηνιηθήο Δπξψπεο. ηα µέζα ηεο δεθαεηίαο ηνπ 1990, πέξαλ ησλ παξαδνζηαθψλ πξψησλ πιψλ γηα ηελ παξαγσγή ελέξγεηαο, φπσο ην πεηξέιαην θαη ν ιηγλίηεο, εηζήρζε ζηελ ειιεληθή αγνξά ελέξγεηαο θαη ην θπζηθφ αέξην, ελψ ζηαδηαθά αλαπηχζζνληαη θαη νη αλαλεψζηµεο πεγέο ελέξγεηαο. Ζ ζεκεξηλή πξαγκαηηθφηεηα θαηαηάζζεη ηελ Διιάδα ζηηο ρψξεο µε ηζρλφ παξαγσγηθφ ηνµέα θαη, θαηά ηεθκήξην, µε "ήπηα" θαηαλάισζε ελέξγεηαο αλά θάηνηθν. µσο, απφ ηελ έσο ζήµεξα εμέιημε ησλ ελεξγεηαθψλ ηεο µεγεζψλ, ε αλσηέξσ δηαπίζησζε δελ θαίλεηαη λα επαιεζεχεηαη θαη ε εμαθξίβσζε ησλ αηηηψλ πνπ νδεγνχλ ζην αληίζεην ηνπ αλακελφκελνπ, παξνπζηάδεη ηδηαίηεξν ελδηαθέξνλ. Οη θχξηνη θιάδνη ηνπ ειιεληθνχ ηνµέα ελέξγεηαο είλαη: ν θιάδνο ησλ πεηξειαηνεηδψλ, ηεο ειεθηξηθήο ελέξγεηαο θαη ησλ νξπρείσλ ιηγλίηε. Πξνζθάησο αλαπηχζζεηαη δπλαµηθά θαη ν θιάδνο ηνπ θπζηθνχ αεξίνπ, µε ηελ εηζαγσγή ηνπ θαπζίµνπ απηνχ ζε ζεµαληηθέο πνζφηεηεο απφ ηε Ρσζία απφ ην 1997 θαη ηελ Αιγεξία (πγξνπνηεκέλν) πην πξφζθαηα (2000). 5

6 2. ΣΟ ΔΘΝΗΚΟ ΤΣΖΜΑ ΦΤΗΚΟΤ ΑΔΡΗΟΤ Σν ΔΦΑ πεξηιακβάλεη: α) Σνλ θεληξηθφ αγσγφ κεηαθνξάο αεξίνπ πςειήο πίεζεο (ΤΠ) απφ ηα ειιελνβνπιγαξηθά ζχλνξα, κέρξη ηελ Αηηηθή, ζπλνιηθνχ κήθνπο 512 km. Δικόνα 1-Σοποθέηηζη Αγυγού ΤΠ β) Σνπο θιάδνπο κεηαθνξάο θπζηθνχ αεξίνπ πςειήο πίεζεο κήθνπο 779 km, κε ζθνπφ ηελ ηξνθνδνζία κε θπζηθφ αέξην ησλ πεξηνρψλ ηεο αλαηνιηθήο Μαθεδνλίαο, ηεο Θξάθεο, ηεο Θεζζαινλίθεο, ηνπ Πιαηένο, ηνπ Βφινπ, ησλ Σξηθάισλ, ησλ Οηλνθχησλ, ησλ Αληηθχξσλ, ηνπ Αιηβεξίνπ, ηεο Κνξίλζνπ, ηεο Θίζβεο θαη ηεο Αηηηθήο. γ) Γχν ζπλνξηαθνχο Μεηξεηηθνχο ηαζκνχο, έλαλ ζην ηδεξφθαζηξν εξξψλ απφ φπνπ εηζέξρεηαη θπζηθφ αέξην κέζσ ησλ Βαιθαληθψλ ρσξψλ θαη έηεξν ζηνπο Κήπνπο ζηνλ Έβξν απφ φπνπ εηζέξρεηαη θπζηθφ αέξην κέζσ Σνπξθίαο. Οη ζηαζκνί απηνί απνηεινχλ θαη εκεία Δηζφδνπ ηνπ Δζληθφ χζηεκα Μεηαθνξάο Φπζηθνχ Αεξίνπ (ΔΜΦΑ). 6

7 Δικόνα 2-Μεθοπιακόρ ηαθμόρ ιδηποκάζηπος: Μέηπηζη και Ρύθμιζη Ροήρ Αεπίος Δικόνα 3-Μεθοπιακόρ ηαθμόρ Κήπυν: Μέηπηζη και Ρύθμιζηρ Ροήρ Αεπίος δ) Πέληε ζηειερσκέλα θέληξα Λεηηνπξγίαο θαη πληήξεζεο (Πάηεκα Διεπζίλαο, Νέα Μεζεκβξία Θεζζαινλίθεο, Ακπειηά Λάξηζαο, Βηζησλίδα Ξάλζεο θαη ηδεξφθαζηξν εξξψλ) απφ φπνπ επνπηεχεηαη θαη ζπληεξείηαη ην ΔΦΑ. Έρεη απνθαζηζηεί ε δεκηνπξγία ελφο αθφκε Κέληξνπ Λεηηνπξγίαο θαη πληήξεζεο ζηελ Πεινπφλλεζν. 7

8 Δικόνα 4-Κένηπο Λειηοςπγίαρ και ςνηήπηζηρ ε) Σνλ ηεξκαηηθφ ζηαζκφ Τγξνπνηεκέλνπ Φπζηθνχ Αεξίνπ (ΤΦΑ) πνπ απνηειεί αλαγθαίν ζπκπιήξσκα ησλ ινηπψλ ππνδνκψλ θπζηθνχ αεξίνπ, θαζψο εληζρχεη ηελ αζθάιεηα ηξνθνδνζίαο θαη ηνλ αληαγσληζκφ. Απηφο είλαη εγθαηεζηεκέλνο ζηε λήζν Ρεβπζνχζα, 500 κέηξα πεξίπνπ απφ ηελ Αγία Σξηάδα ζηνλ θφιπν Πάρεο Μεγάξσλ, 45 km δπηηθά ηεο Αζήλαο θαη είλαη ε ηξίηε πχιε εηζφδνπ Αεξίνπ ζην ΔΜΦΑ. Δθεί εθθνξηψλνληαη θαη παξαιακβάλνληαη θνξηία θπζηθνχ αεξίνπ πνπ θζάλνπλ ζηε ρψξα καο κε εηδηθά δεμακελφπινηα. Σν πγξνπνηεκέλν θπζηθφ αέξην απνζεθεχεηαη ζηνπο 160C ζπλέρεηα, ζηηο εηδηθέο εγθαηαζηάζεηο ηεο κνλάδαο, κεηαηξέπεηαη ζε αέξην κέζσ ησλ αεξηνπνηεηψλ Θαιάζζεο (Open Rack Vaporizers ORV) θαη ησλ Αεξηνπνηεηψλ Καχζεο (Submerged Combustion Vaporizers SCV) δπλακηθφηεηαο αεξηνπνίεζεο m3/h ΤΦΑ ζε ζπλζήθεο ζπλερνχο ιεηηνπξγίαο θαη m3/h ΤΦΑ φηαλ ρξεζηκνπνηνχληαη θαη νη εθεδξηθνί αεξηνπνηεηέο. Μέζσ ησλ δχν ππνζαιάζζησλ αγσγψλ ην θπζηθφ αέξην θζάλεη ζην κεηξεηηθφ ζηαζκφ Αγία Σξηάδα (ην ηξίην εκείν Δηζφδνπ ΔΜΦΑ) θαη ζηελ ζπλέρεηα δηνρεηεχεηαη ζην χζηεκα Μεηαθνξάο. ζη) Σηο ινηπέο ππέξγεηεο εγθαηαζηάζεηο πνπ είλαη απαξαίηεηεο γηα ηελ απξφζθνπηε ιεηηνπξγία ηνπ ΔΦΑ. ηνλ παξαθάησ ράξηε, απεηθνλίδεηαη ην δίθηπν θπζηθνχ αεξίνπ θαη νη κειινληηθέο επεθηάζεηο ηνπ. 8

9 Δικόνα 5-Υάπηηρ Δθνικού Γικηύος Φςζικού Αεπίος 2.1 ΠΔΡΗΟΡΗΜΟΗ ΓΤΝΑΜΗΚΟΣΖΣΑ Ζ πνζφηεηα πνπ δχλαηαη λα παξαδνζεί ζηελ Διιάδα ζε εκεξήζηα βάζε δελ κπνξεί λα ππεξβαίλεη ηα11.5 εθαηνκκχξηα Nm3 ην νπνίν κεηαθξάδεηαη ζε 3.8 bcm εηεζίσο (Bulgar trans gas). Σν ζεκείν εηζφδνπ Αγία Σξηάδα ηξνθνδνηείηαη απνθιεηζηηθά απφ ην ζηαζκφ αεξηνπνίεζεο πγξνπνηεκέλνπ θπζηθνχ αεξίνπ ηεο λήζνπ Ρεβπζνχζα, σο εθ ηνχηνπ θιεξνλνκεί ηνπο πεξηνξηζκνχο ηνπ ζηαζκνχ. Ο βαζηθφο πεξηνξηζκφο ηεο Ρεβπζνχζαο είλαη ν κηθξφο απνζεθεπηηθφο ρψξνο πνπ απαηηεί ηε ζπρλή άθημε πινίσλ κηθξήο θαη κεζαίαο ρσξεηηθφηεηαο (40000 m3, m3). 2.2 ΑΝΑΠΣΤΞΖ ΣΟΤ ΔΦΑ Με βάζε ηελ Τ.Α. Γ1/Γ/1588 (ΦΔΚ Β 60/ ) εγθξίζεθε έλαο θαηάινγνο κε έξγα αλάπηπμεο ηνπ Δζληθνχ πζηήκαηνο Μεηαθνξάο Φ.Α. Πνιιά απφ ηα έξγα απηά έρνπλ ήδε νινθιεξσζεί κε ζεκαληηθφηεξα ηα θάησζη: Ζ αλαβάζκηζε ηεο Ρεβπζνχζαο πνπ νινθιεξψζεθε ηνλ Οθηψβξην ηνπ εκαληηθή εμέιημε ήηαλ φηη θαηά ηε δηάξθεηα ηεο Ρσζν-Οπθξαληθήο θξίζεο ηνπ 2009 νη λέαο δπλακηθφηεηαο εγθαηαζηάζεηο θαηάθεξαλ λα θαιχςνπλ εμ νινθιήξνπ ηελ ειιεληθή αγνξά. 9

10 Δγθαηάζηαζε ζηαζκνχ ζπκπίεζεο θπζηθνχ αεξίνπ ζηε Ν. Μεζήκβξηα. Δμαηξεηηθά ζεκαληηθφ έξγν ε νινθιήξσζε ηνπ νπνίνπ ζρεδηάζηεθε έηζη ψζηε λα απμεζνχλ ζεκαληηθά νη πνζφηεηεο κεηαθνξάο απφ ηε Βφξεηα ζηε Νφηην Διιάδα εθεί πνπ εκθαλίδεηαη θαη ε κεγαιχηεξε δήηεζε ηζηνξηθά. Δπέθηαζε ηνπ δηθηχνπ κεηαθνξάο πςειήο πίεζεο πξνο Νφην θαη ζπγθεθξηκέλα πξνο ηελ πεξηνρή ησλ Μεγάξσλ-Αγ. Θενδψξσλ θαη ηηο εγθαηαζηάζεηο ηεο βηνκεραλίαο «ΜΟΣΟΡ ΟΨΛ ΔΛΛΑ - ΓΗΤΛΗΣΖΡΗΑ ΚΟΡΗΝΘΟΤ Α.Δ.». Έλα έξγν πνιχ ζεκαληηθφ θαη κε έληνλα αλαπηπμηαθέο πξννπηηθέο. Δπέθηαζε ηνπ δηθηχνπ κεηαθνξάο πςειήο πίεζεο πξνο ην Αιηβέξη Δπβνίαο πνπ πεξηιακβάλεη ρεξζαίν ηκήκα κέρξη ηηο αθηέο ηνπ Δπβντθνχ, ζηε ζπλέρεηα ππνζαιάζζην κέρξη ηηο αθηέο θαη πνιχ κηθξφ ρεξζαίν πνπ θαηαιήγεη ζην ζηαζκφ ηεο ΓΔΖ ζην Αιηβέξη. Μεγάιεο επεθηάζεηο Μέζεο Πίεζεο πξνο επαξρηαθέο πφιεηο φπσο Καηεξίλεο, εξξψλ, Αιεμαλδξνχπνιεο θηι. (ΓΔΦΑ, Μειέηε Αλάπηπμεο ΔΦΑ , 2012) ( Ρπζκηζηηθή Αξρή Δλέξγεηαο, 2009). 3. ΔΞΔΛΗΞΖ ΣΖ ΑΓΟΡΑ ΦΤΗΚΟΤ ΑΔΡΗΟΤ 3.1. Ζ ΔΛΛΖΝΗΚΖ ΑΓΟΡΑ ΦΤΗΚΟΤ ΑΔΡΗΟΤ Ζ Διιάδα ππήξμε κία απφ ηηο ηειεπηαίεο επξσπατθέο ρψξεο ζηελ αλάπηπμε ππνδνκήο εηζαγσγήο, κεηαθνξάο θαη θαηαλάισζεο θπζηθνχ αεξίνπ. Οη πνιηηηθέο ζπλζήθεο ηνπ Φπρξνχ Πνιέκνπ, ε γεσγξαθηθή απνκφλσζε ηεο ρψξαο απφ ηηο ππφινηπεο ρψξεο ηνπ δπηηθνχ ζπλαζπηζκνχ, αιιά θαη ε νιηγσξία ησλ ειιεληθψλ θπβεξλήζεσλ ζπλέβαιαλ ζηελ θαζπζηέξεζε εηζαγσγήο ηνπ θπζηθνχ αεξίνπ σο βαζηθήο πεγήο ελέξγεηαο, ηφζν γηα ηελ παξαγσγή ειεθηξηζκνχ, φζν θαη γηα βηνκεραληθή ή νηθηαθή ρξήζε. Καζψο ε χθεζε ζηηο ζρέζεηο Γχζεο θαη Αλαηνιήο θαηά ηελ δεθαεηία ηνπ 1980 επέηξεςε ηελ ππνγξαθή ησλ πξψησλ ζπκβάζεσλ γηα ηελ θαηαζθεπή ησλ πξψησλ αγσγψλ θπζηθνχ αεξίνπ κεηαμχ ηεο νβηεηηθήο Δλψζεσο θαη ηεο Γπηηθήο Δπξψπεο, άξρηζαλ λα εμεηάδνληαη θαη ζηελ Διιάδα ηξφπνη κε ηνπο νπνίνπο ζα κπνξνχζε λα εμαζθαιηζζεί ε πξνκήζεηα θπζηθνχ αεξίνπ. Οη ιχζεηο νη νπνίεο πξνθξίζεθαλ ήηαλ ε θαηαζθεπή ρεξζαίνπ αγσγνχ απφ ηα ειιελνβνπιγαξηθά ζχλνξα γηα ηε κεηαθνξά ζνβηεηηθνχ θπζηθνχ αεξίνπ, θαζψο θαη ε αλάπηπμε ππνδνκήο γηα ηε κεηαηξνπή πγξνπνηεκέλνπ θπζηθνχ αεξίνπ. Καζψο ε κεηαηξνπή πγξνπνηεκέλνπ θπζηθνχ αεξίνπ ιφγσ ηνπ απμεκέλνπ θφζηνπο επεμεξγαζίαο αδπλαηνχζε λα απνηειέζεη ηνλ θχξην ηξφπν εηζαγσγήο θπζηθνχ αεξίνπ ζηελ ειιεληθή αγνξά, επηζπεχζζεθε ε θαηαζθεπή ρεξζαίνπ αγσγνχ θπζηθνχ αεξίνπ, ν νπνίνο ζα ζπλέδεε ηελ Διιάδα κε ην ππάξρνλ δίθηπν δηαλνκήο ζνβηεηηθνχ θπζηθνχ αεξίνπ ζηελ λνηηναλαηνιηθή Δπξψπε. Μεηά ηελ ππνγξαθή ηεο πξψηεο ζρεηηθήο δηαθξαηηθήο ζπκθσλίαο κεηαμχ ηεο Διιάδαο θαη ηεο νβηεηηθήο Δλψζεσο ηνλ Οθηψβξην ηνπ 1987 θαη ηεο ζχκβαζεο κεηαμχ ηεο Γεκφζηαο Δπηρείξεζεο Πεηξειαίνπ (ΓΔΠ) θαη ηεο ζνβηεηηθήο Soyuz gaz export γηα ηελ πξνκήζεηα έσο 2.4 δηζεθαηνκκπξίσλ θπβηθψλ κέηξσλ (θ.κ.) θπζηθνχ αεξίνπ αλά έηνο, αθνινχζεζε ε θαηαζθεπή ελφο αγσγνχ θπζηθνχ αεξίνπ απφ ηα ειιελνβνπιγαξηθά ζχλνξα, ζηε ζέζε Κνχια, κέρξη ηελ Αζήλα. 10

11 Ζ θαηαζθεπή ηνπ αγσγνχ απνπεξαηψζεθε ηνλ επηέκβξην ηνπ 1996, ελψ ε δνθηκαζηηθή παξαιαβή πνζνηήησλ θπζηθνχ αεξίνπ μεθίλεζε ηνλ Ννέκβξην ηνπ 1996, αληηπξνζσπεχνληαο πεξίπνπ ην 80% ησλ ειιεληθψλ εηζαγσγψλ θπζηθνχ αεξίνπ. χκθσλα κε ηελ εηθνζαεηή ζχκβαζε κεηαμχ ηνπ ειιεληθνχ δεκνζίνπ θαη ηεο Gazexport, ζπγαηξηθήο ηεο ξσζηθήο Gazprom, ην ειιεληθφ δεκφζην δεζκεχζεθε λα αγνξάδεη έσο πεξίπνπ 3 δηζεθαηνκκχξηα θ.κ. θπζηθνχ αεξίνπ αλά έηνο. Παξάιιεια, ε Gazexport ίδξπζε ζηελ Διιάδα, ζε ζπλεξγαζία κε ηελ εηαηξεία Copelouzos Group, ηελ εηαηξεία Prometheus Gas κε ζθνπφ ηελ εηζαγσγή θαη εκπνξία ζηελ Διιάδα ξσζηθνχ θπζηθνχ αεξίνπ. Παξάιιεια κε ηα έξγα θαηαζθεπήο ηνπ ρεξζαίνπ αγσγνχ πξνρψξεζαλ θαη ηα έξγα ππνδνκήο γηα ηελ εηζαγσγή, επεμεξγαζία θαη δηαλνκή πγξνπνηεκέλνπ θπζηθνχ αεξίνπ. Σνλ Φεβξνπάξην ηνπ 1988 ππνγξάθεθε ζχκβαζε κεηαμχ ηεο ΓΔΠ θαη ηεο αιγεξηλήο δεκφζηαο εηαηξείαο θπζηθνχ αεξίνπ Sonatrach γηα ηελ πξνκήζεηα 0,6-0,8 δηζεθαηνκκπξίσλ θ.κ. πγξνπνηεκέλνπ θπζηθνχ αεξίνπ (Liquefied Natural Gas-LNG) αλά έηνο. Παξάιιεια απνθαζίζζεθε θαη ε θαηαζθεπή ηεξκαηηθνχ ζηαζκνχ κεηαηξνπήο πγξνπνηεκέλνπ θπζηθνχ αεξίνπ ζηε λεζίδα Ρεβπζνχζα ηνπ αξσληθνχ Κφιπνπ. Ζ έλαξμε παξαιαβήο ηνπ πγξνπνηεκέλνπ θπζηθνχ αεξίνπ θαη πιήξνπο ιεηηνπξγίαο ηνπ ηεξκαηηθνχ ζηαζκνχ έιαβαλ ρψξα ην Φεβξνπάξην ηνπ 2000.Δλησκεηαμχ ην 1999 ππεγξάθε λέα ζχκβαζε δηάξθεηαο 21 εηψλ γηα ηελ πξνκήζεηα πεξίπνπ 0,7 δηζεθαηνκκπξίσλ θ.κ. πγξνπνηεκέλνπ θπζηθνχ αεξίνπ (Liquefied Natural Gas-LNG) αλά έηνο. Παξάιιεια ππεγξάθε ζχκβαζε κε ηελ ηηαιηθή εηαηξεία ΔΝΗ γηα ηελ πξνκήζεηα πεξίπνπ 1,6 δηζεθαηνκκπξίσλ θ.κ. πγξνπνηεκέλνπ θπζηθνχ αεξίνπ αλά έηνο, ε νπνία φκσο δελ ελεξγνπνηήζεθε. Σν 2006 εγθξίζεθε ε επέθηαζε ηεο δπλακηθφηεηνο ηνπ ηεξκαηηθνχ ζηαζκνχ Ρεβπζνχζαο απφ 0,7 δηζεθαηνκκχξηα θ.κ. πγξνπνηεκέλνπ θπζηθνχ αεξίνπ αλά έηνο ζε 5,3 δηζεθαηνκκχξηα θ.κ. πγξνπνηεκέλνπ θπζηθνχ αεξίνπ αλά έηνο. Καζψο ε δπλακηθφηεηα ηνπ ηεξκαηηθνχ ζηαζκνχ ππεξέβαηλε πιένλ ηηο παξαγγειίεο πγξνπνηεκέλνπ θπζηθνχ αεξίνπ ηεο ΓΔΠΑ, ε εηαηξεία αλαθνίλσζε ηελ δπλαηφηεηα ρξήζεσο ηνπ ζηαζκνχ θαη απφ ηδηψηεο. Ζγεηηθφ ξφιν ζηελ αλαδπφκελε αγνξά θπζηθνχ αεξίνπ αλέιαβε ε ππφ θξαηηθφ έιεγρν Γεκφζηα Δπηρείξεζε Αεξίνπ (ΓΔΠΑ) ε νπνία ηδξχζεθε ηνλ επηέκβξην ηνπ 1988 σο ζπγαηξηθή ηεο Γεκφζηαο Δπηρείξεζεο Πεηξειαίνπ (ΓΔΠ). Οη δξαζηεξηφηεηέο ηεο πεξηιακβάλνπλ ηελ εηζαγσγή, δηαλνκή θαη απνζήθεπζε θπζηθνχ αεξίνπ. Σν 35% ησλ κεηνρψλ ηεο εηαηξείαο αλήθεη ζην ειιεληθφ δεκφζην, ελψ ην 65% αλήθεη ζηελ ππφ θξαηηθφ έιεγρν εηαηξεία Διιεληθά Πεηξέιαηα. Σνλ Μάξηην ηνπ 2004 ε ηζπαληθή εηαηξεία Gas Natural (GN) ζπκθψλεζε κε ηελ ηφηε θπβέξλεζε γηα ηελ εμαγνξά ηνπ πνζνζηνχ ηνπ δεκνζίνπ ζηελ κεηνρηθή ζχλζεζε ηεο ΓΔΠΑ. Χζηφζν, ε λέα θπβέξλεζε πνπ πξνέθπςε κεηά ηηο εθινγέο ηεο 7εο Απξηιίνπ 2004 απνθάζηζε λα κελ πξαγκαηνπνηήζεη ηελ κεηαβίβαζε. Ζ ηδησηηθνπνίεζε ηεο ΓΔΠΑ θαη ε απειεπζέξσζε ηεο αγνξάο θπζηθνχ αεξίνπ παξέκεηλαλ ζηελ επηθαηξφηεηα, θαζψο ε δεχηεξε απνηεινχζε άιισζηε ππνρξέσζε ηεο Διιάδνο έλαληη ηεο Δπξσπατθήο Κνηλφηεηνο ζχκθσλα θαη κε ηελ Οδεγία 98/30/ΔΚ. Σν 2006 ε Διιεληθή Βνπιή ελέθξηλε λνκνζρέδην γηα ηελ απειεπζέξσζε ηεο ειιεληθήο αγνξάο ελέξγεηαο, απαξαίηεην βήκα γηα ηελ εγθαζίδξπζε θαζεζηψηνο ειεχζεξνπ αληαγσληζκνχ ζηελ αγνξά θπζηθνχ αεξίνπ. Ζ απειεπζέξσζε ηεο αγνξάο ζα γηλφηαλ ζηαδηαθά πξψηα γηα ηνπο κεγάινπο βηνκεραληθνχο θαηαλαισηέο θαη ηνπο παξαγσγνχο ειεθηξηθήο ελέξγεηαο θαη ζηελ ζπλέρεηα γηα ηνπο κηθξνχο νηθηαθνχο θαη άιινπο θαηαλαισηέο. Γηα ηελ αλάπηπμε ηνπ δηθηχνπ δηαλνκήο ηνπ θπζηθνχ αεξίνπ ζπζηήζεθαλ απφ ηελ ΓΔΠΑ ην 1995 ηξεηο ζπγαηξηθέο Δηαηξείεο Γηαλνκήο Φπζηθνχ Αεξίνπ (ΔΓΑ) ζε Αζήλα, Θεζζαινλίθε θαη Θεζζαιία, νη νπνίεο αλέιαβαλ ηελ θαηαζθεπή ηνπ δηθηχνπ δηαλνκήο θαη πξνρψξεζαλ ζηελ ζπλέρεηα ζηε ζχζηαζε Δηαηξεηψλ Παξνρήο Φπζηθνχ Αεξίνπ (ΔΠΑ) ζε ζπλεξγαζία κε αιινδαπέο εηαηξείεο ηνπ θιάδνπ κε αληηθείκελν ηελ εκπνξία ηνπ θπζηθνχ αεξίνπ ζε νηθηαθνχο θαη βηνκεραληθνχο ρξήζηεο. 11

12 Παξάιιεια, σζηφζν, αλαπηχρζεθε ελδηαθέξνλ γηα ηελ ρεξζαία ζχλδεζε ηνπ δηθηχνπ θπζηθνχ αεξίνπ ηεο Διιάδνο θαη κε άιια θξάηε-εμαγσγείο. Απηφ ζα κείσλε ηελ εμάξηεζε απφ ηε Ρσζία σο ην κνλαδηθφ κεγάιν πξνκεζεπηή ηεο ειιεληθήο αγνξάο θαη ζα επέηξεπε ηελ δηαπξαγκάηεπζε θαιχηεξσλ ηηκψλ αγνξάο θπζηθνχ αεξίνπ κε πεξηζζφηεξνπο ηνπ ελφο εμαγσγείο. Παξάιιεια ζα κεηέηξεπε θαη ηελ Διιάδα ζε θφκβν κεηαθνξάο ελέξγεηαο απφ ηνλ Καχθαζν, ηελ Κεληξηθή Αζία θαη ηε Μέζε Αλαηνιή πξνο ηελ Δπξψπε θαη ππιψλα ηεο πνιηηηθήο ελεξγεηαθήο αζθαιείαο ηεο Δπξσπατθήο Δλψζεσο. Ζ ζχλδεζε σζηφζν ηνπ δηθηχνπ ηεο Διιάδνο κε απηφ ηνπ Αδεξκπατηδάλ, ηνπ Ηξάλ, ηνπ Σνπξθκεληζηάλ θαη ηνπ Καδαθζηάλ πξνυπέζεηε ηελ ζχλδεζε κε ην δίθηπν ηεο Σνπξθίαο, θάηη πνπ δελ ήηαλ εθηθηφ ελφζσ νη ζρέζεηο ησλ δχν ρσξψλ ήηαλ ηδηαηηέξσο πξνβιεκαηηθέο. Ζ δξακαηηθή εμνκάιπλζε ησλ ειιελνηνπξθηθψλ ζρέζεσλ απφ ην 1999 άλνημε γηα πξψηε θνξά ηε δπλαηφηεηα ζπλεξγαζίαο ησλ δχν θξαηψλ ζηνλ ηνκέα ηεο ελέξγεηαο. Ζ γεσπνιηηηθή φζν θαη νηθνλνκηθή ζεκαζία απηψλ ησλ ζρεδίσλ ήηαλ πξφδειε. Ζ Διιάδα ζα ζπκπεξηιακβαλφηαλ γηα πξψηε θνξά ζηνλ θαηάινγν ησλ ρσξψλ-θφκβσλ κεηαθνξάο ελέξγεηαο, απνθηνχζε επθνιφηεξε πξφζβαζε ζηελ δηεζλή αγνξά θπζηθνχ αεξίνπ, θαζψο θαη πάγην εηζφδεκα ιφγσ ησλ ηειψλ δηέιεπζεο ηνπ θπζηθνχ αεξίνπ πξνο ηηο γεηηνληθέο ρψξεο. Δπηπιένλ, ην έξγν απηφ ζπκβάδηδε κε ηελ απφθαζε ηεο Δπξσπατθήο Δλψζεσο λα πξνσζήζεη ηελ θαηαζθεπή ελφο Ννηηνεπξσπατθνχ Γηθηχνπ Φπζηθνχ Αεξίνπ (South European Gas Ring-SEGR) θαη ιεηηνπξγνχζε ζπκπιεξσκαηηθά ζηνλ θαηαζθεπαδφκελν Αγσγφ Φπζηθνχ Αεξίνπ ηνπ Ννηίνπ Καπθάζνπ (South Caucasus Pipeline-SCP), ν νπνίνο ζα ζπλδέζεη ην Μπαθνχ κέζσ Σηθιίδαο κε ηελ πφιε ηνπ Δξδεξνχκ ζηελ αλαηνιηθή Σνπξθία θαη ζα θαηαζηήζεη δπλαηή ηελ εμαγσγή θπζηθνχ αεξίνπ απφ ην αδεξηθφ θνίηαζκα Shah Deniz. Καζψο ν αγσγφο ζα είρε αξρηθή δπλακηθφηεηα κεηαθνξάο 3,5 δηζεθαηνκκπξίσλ θ.κ. θπζηθνχ αεξίνπ θαη ηειηθή 11,5 δηζεθαηνκκπξίσλ θ.κ. θπζηθνχ αεξίνπ, ζα κπνξνχζε λα ρξεζηκνπνηεζεί γηα ηελ εμαγσγή αδεξηθνχ θπζηθνχ αεξίνπ φρη κφλνλ πξνο ηελ Σνπξθία, αιιά θαη πξνο ηελ Διιάδα θαη ηηο ππφινηπεο επξσπατθέο ρψξεο κε ηελ νινθιήξσζε ηεο ζχλδεζεο ηνπ δηθηχνπ θπζηθνχ αεξίνπ ηεο Διιάδνο, Σνπξθίαο θαη Ηηαιίαο. Δπηπξφζζεηα, ηα δίθηπα θπζηθνχ αεξίνπ ηεο Σνπξθίαο θαη ηνπ Ηξάλ ήηαλ ήδε ζπλδεδεκέλα απφ ην 2001, νπφηε ηφζν ην Ηξάλ φζν θαη άιια θξάηε ζπλδεδεκέλα κε ην δίθηπν θπζηθνχ αεξίνπ ηεο ρψξαο (π.ρ. ην Σνπξθκεληζηάλ) ζα κπνξνχζαλ νκνίσο λα εμαγάγνπλ θπζηθφ αέξην πξνο ηελ επξσπατθή αγνξά. Ο ζπλδπαζκφο ησλ δχν έξγσλ ζα κεηέηξεπε ηελ Διιάδα απφ ηεξκαηηθφ πξννξηζκφ πεξηνξηζκέλεο ζεκαζίαο ζε θφκβν κεηαθνξάο θπζηθνχ αεξίνπ απφ ηελ Κεληξηθή Αζία, ηνλ Καχθαζν θαη ηε Μέζε Αλαηνιή πξνο ηελ Δπξψπε. 3.2 ΗΣΟΡΗΚΑ ΣΟΗΥΔΗΑ ΕΖΣΖΖ ΦΤΗΚΟΤ ΑΔΡΗΟΤ Ζ εηζαγσγή ηνπ θπζηθνχ αεξίνπ ζην Διιεληθφ ελεξγεηαθφ ζχζηεκα, απνηειεί έλα απφ ηα ζεκαληηθφηεξα ελεξγεηαθά έξγα ηεο ρψξαο ηηο ηειεπηαίεο δεθαεηίεο. Σν Ννέκβξην ηνπ 1996 νη πξψηεο πνζφηεηεο θπζηθνχ αεξίνπ ηξνθνδφηεζαλ ην εξγνζηάζην ηεο Διιεληθήο Βηνκεραλίαο Εάραξεο ζηε Λάξηζα, κέζσ ηνπ δηθηχνπ κεηαθνξάο πνπ έσο ηφηε είρε θαηαζθεπαζηεί. Έθηνηε, ην δίθηπν κεηαθνξάο επεθηάζεθε ζε πνιιέο πεξηνρέο ηεο ρψξαο, ελψ ην 2000 νινθιεξψζεθε θαη ν ζηαζκφο Τγξνπνηεκέλνπ Φπζηθνχ Αεξίνπ (ΤΦΑ) ζηε λήζν Ρεβπζνχζα. Σνλ Φεβξνπάξην ηνπ 2000, ην πξψην θαξάβη απφ ηελ Αιγεξία 12

13 ηξνθνδφηεζε ηηο γεληθέο εγθαηαζηάζεηο ηνπ λεζηνχ νπφηε θαη μεθίλεζε ε εκπνξηθή ιεηηνπξγία ηνπ ζηαζκνχ. ην Γηάγξακκα 1 πνπ αθνινπζεί, παξνπζηάδεηαη ε θαηαλάισζε θπζηθνχ αεξίνπ ζηε ρψξα απφ ην 1998 έσο θαη ην 2012, αλά ηνκέα θαηαλάισζεο, ζπκπεξηιακβαλνκέλνπ ηνπ Αεξίνπ Λεηηνπξγίαο. Γιάγπαμμα 1-Καηανάλυζη Φςζικού Αεπίος ) (ζε εκαη. Nm3)-Πηγή: Σν βαζηθφ ζπκπέξαζκα πνπ πξνθχπηεη απφ ην Γηάγξακκα 1 είλαη φηη ην κεγαιχηεξν πνζνζηφ Φπζηθνχ Αεξίνπ πνπ θαηαλαιψζεθε θαηά ηελ δηάξθεηα ησλ πξνεγνχκελσλ εηψλ, αμηνπνηήζεθε ζηελ παξαγσγή ειεθηξηθήο ελέξγεηαο απφ ζεξκηθέο κνλάδεο ειεθηξνπαξαγσγήο ηεο ΓΔΖ, αιιά θαη ηδησηψλ ειεθηξνπαξαγσγψλ. Ζ εκεξήζηα, αιιά θαη ε σξηαία αηρκή πνπ παξνπζηάδεη ην ΔΦΑ, είλαη κία απφ ηηο ζεκαληηθφηεξεο παξακέηξνπο γηα ηελ ζσζηή δηαζηαζηνιφγεζε ηνπ ζπζηήκαηνο. ην Γηάγξακκα 2 πνπ αθνινπζεί, παξνπζηάδνληαη ηζηνξηθά ζηνηρεία γηα ηελ κέγηζηε εκεξήζηα αηρκή ηνπ ζπζηήκαηνο πνπ παξαηεξήζεθε απφ ην 2006 έσο θαη ην Γιάγπαμμα 2-Ππαγμαηοποιηθείζα αισμή ζςζηήμαηορ (ζε Νm3/day)-Πηγή: 13

14 3.3 ΗΣΟΡΗΚΑ ΣΟΗΥΔΗΑ ΠΡΟΜΖΘΔΗΑ ΦΤΗΚΟΤ ΑΔΡΗΟΤ Γηα ηελ πεξίνδν , κνλαδηθφο Υξήζηεο ηνπ ΔΦΑ ήηαλ ε εηαηξεία ΓΔΠΑ Α.Δ. Ζ ΓΔΠΑ βάζεη ησλ ηξηψλ καθξνρξφλησλ ζπκβάζεσλ πξνκήζεηαο πνπ έρεη ζπλάςεη, ηξνθνδνηεί ην ειιεληθφ ζχζηεκα κεηαθνξάο απφ ηελ πξψηε κέξα ιεηηνπξγίαο ηνπ. Σνλ Μάην ηνπ 2010, ην πξψην ηδησηηθφ θνξηίν ΤΦΑ λένπ Υξήζηε εθθνξηψζεθε ζηνλ ηεξκαηηθφ ζηαζκφ ηεο Ρεβπζνχζαο. Ήδε έρνπλ ελεξγνπνηεζεί λένη Υξήζηεο ζηελ Διιεληθή αγνξά πνπ ρξεζηκνπνηνχλ ηηο εγθαηαζηάζεηο ηεο Ρεβπζνχζαο γηα ηελ αεξηνπνίεζε πνζνηήησλ ΤΦΑ γηα ηελ ηξνθνδφηεζε Πειαηψλ ηνπο. ηα παξαθάησ Γηαγξάκκαηα παξνπζηάδνληαη ηα πνζνζηά ζπκκεηνρήο ηεο πξνκήζεηαο θπζηθνχ αεξίνπ αλά εκείν Δηζφδνπ γηα ηα έηε 2009 θαη Γιάγπαμμα 3-Διζαγυγέρ Φςζικού Αεπίος ζηο ΔΦΑ ηο 2009 και ηο 2012-Πηγή: 14

15 Δίλαη ζαθέο απφ ηα παξαπάλσ δηαγξάκκαηα, φηη: (α) ην αέξην κέζσ αγσγψλ (κέζσ Βνπιγαξίαο θαη Σνπξθίαο) απνηειεί ηελ θχξηα πεγή ηξνθνδνζίαο ηεο ρψξαο (επηζεκαίλεηαη φηη ε ξνή αεξίνπ απφ ην εκείν Δηζφδνπ Κήπνη μεθίλεζε ηνλ Ννέκβξην ηνπ 2007) θαη (β) ε πξφζβαζε ηξίησλ ζην ζηαζκφ ΤΦΑ, απφ ηνλ Μάην ηνπ 2010, αχμεζε ηε ρξήζε ηνπ ηεξκαηηθνχ ζηαζκνχ ΤΦΑ. ην δηάγξακκα 4 παξνπζηάδεηαη ε ζεκεξηλή θαηάζηαζε θαη ηα πνζνζηά ζπκκεηνρήο πξνκήζεηαο θπζηθνχ αεξίνπ αλά εκείν Δμφδνπ γηα ην 2013 (έσο ηηο 31/10). Γιάγπαμμα 4-Διζαγυγέρ Φςζικού Αεπίος ζηο ΔΦΑ ηο 2013-Πηγή: 4. Ζ ΔΛΛΑΓΑ Ω ΓΗΑΚΟΜΗΣΗΚΟ ΔΝΔΡΓΔΗΑΚΟ ΚΔΝΣΡΟ Σν γεγνλφο φηη ηα απνζέκαηα κεηψλνληαη ελψ ε δήηεζε γηα θπζηθφ αέξην απμάλεηαη, νδεγεί ηελ Δπξσπατθή Έλσζε ζηελ αλάγθε γηα εηζαγσγή θπζηθνχ αεξίνπ απφ κεγάιεο ρψξεο παξαγσγνχο θάηη πνπ ηελ αλαγθάδεη λα εμαξηάηαη απφ ηνλ ππφινηπν θφζκν. Σν θπζηθφ αέξην κεηαθέξεηαη ζηελ Δπξψπε φρη κφλν κέζσ κεγάισλ δηαθξαηηθψλ δηαζπλδεηηθψλ αγσγψλ, αιιά θαη ζε πγξνπνηεκέλε κνξθή (Τγξνπνηεκέλν Φπζηθφ Αέξην, Liquefied Natural Gas-LNG) κε πινία κεηαθνξάο LNG, ζε πνιινχο εηδηθνχο ηεξκαηηθνχο ζηαζκνχο ζηελ Δπξψπε. ήκεξα, ε Δπξψπε εηζάγεη θπζηθφ αέξην απφ ηε Ρσζία (πεξίπνπ 150 δηο θπβηθά κέηξα ην ρξφλν) θαη ηελ Αιγεξία (πεξίπνπ 60 δηο θπβηθά κέηξα ην ρξφλν). Απηφ ζεκαίλεη φηη ε εμάξηεζε ηεο Δπξψπεο απφ άιιεο ρψξεο ζα ζπλερίζεη λα απμάλεηαη θαη ζα αγγίμεη ην 65% κέρξη ην 2020 πνζνζηφ δηπιάζην απφ ηα ζεκεξηλά δεδνκέλα. ηε ζπλέρεηα παξνπζηάδεηαη ν ξφινο ηεο Διιάδαο ζηνπο αγσγνχο θπζηθνχ αεξίνπ θαη ζπγθεθξηκέλα ζηνλ 15

16 αγσγφ θπζηθνχ αεξίνπ South-stream, ζηνλ αγσγφ θπζηθνχ αεξίνπ Ηζξαήι-Κχπξνπ- Διιάδαο θαη ζηνλ αγσγφ θπζηθνχ αεξίνπ Tap (Trans Adriatic Pipeline) θαζψο επίζεο θαη νη καθξνρξφληεο ζπκβάζεηο ηεο ΓΔΠΑ. 4.1 ΜΑΚΡΟΥΡΟΝΗΔ ΤΜΒΑΔΗ ΠΡΟΜΖΘΔΗΑ Ζ ΓΔΠΑ Α.Δ. έρεη ζπλάςεη ηηο αθφινπζεο καθξνρξφληεο ζπκβάζεηο πξνκήζεηαο θπζηθνχ αεξίνπ. Με ηε ξσζηθή Gazprom πνπ ιήγεη ην Ζ Gazprom είλαη ν βαζηθφο πξνκεζεπηήο ηεο εηαηξείαο παξέρνληαο κέρξη θαη 2.8 δηο θπβηθά κέηξα αεξίνπ εηεζίσο. ε ζχλνιν 4.2 δηο θπβηθψλ κέηξσλ αεξίνπ εηεζίσο πνπ πξνέξρνληαη απφ ηα ζπκβφιαηα ε Gazprom θαιχπηεη θνληά ζην 67%. Με ηελ ηνπξθηθή Botas κέρξη ην Ζ Botas θαιχπηεη ζχκθσλα κε εθηηκήζεηο ην 17% ησλ εηήζησλ αλαγθψλ. Με ηελ αιγεξηλή Sonatrach κέρξη ην Ζ Sonatrach θαιχπηεη ζχκθσλα κε εθηηκήζεηο ην17% ησλ εηήζησλ αλαγθψλ. Δδψ είλαη ζεκαληηθφ λα ηνλίζνπκε φηη ε Sonatrach παξέρεη πγξνπνηεκέλν θπζηθφ αέξην. Πξφζθαηα ππνγξάθεθε ζπκβφιαην κε ηελ αδέξηθε Socar γηα ηελ πξνκήζεηα 1 δηο θπβηθψλ κέηξσλ θπζηθνχ αεξίνπ ζε ηηκέο δπηηθήο Δπξψπεο κέζσ ηνπ αγσγνχ TAP. Ζ ξνή ηνπ αεξίνπ αλακέλεηαη λα μεθηλήζεη ην 2019 θαη ζα έρεη δηάξθεηα 25 εηψλ. ( Ρπζκηζηηθή Αξρή Δλέξγεηαο,2009) (ΓΔΦΑ, Σν Δζληθφ χζηεκα Φπζηθνχ Αεξίνπ, 2014) 4.2 ΑΓΩΓΟ ΦΤΗΚΟΤ ΑΔΡΗΟΤ SOUTH-STREAM Ο αγσγφο θπζηθνχ αεξίνπ South-stream απνηειεί κηα ελεξγεηαθή ζπκθσλία κεηαμχ Διιάδαο θαη Ρσζίαο πξνθεηκέλνπ λα κεηαθέξεηαη ελέξγεηα απφ ηε Ρσζία ζηε Γχζε. Ο αγσγφο απηφο ζα δηαζρίδεη ηε Βνπιγαξία, ηε εξβία, ηελ Οπγγαξία, ηε ινβελία, ηελ Διιάδα θαη ζα θαηαιήγεη ζηε Βφξεηα Ηηαιία. πδεηείηαη κάιηζηα ε δηαζχλδεζή ηνπ κε ηνλ αγσγφ Σνπξθίαο-Διιάδαο-Ηηαιίαο. Πξνβιέπεηαη φηη ε ζπκθσλία απηή ζα ηζρχεη γηα πεξίπνπ 30 ρξφληα θαη κέζσ ηνπ αγσγνχ απηνχ ζα δηέξρνληαη κέρξη θαη 63 δηο θπβηθά κέηξα αεξίνπ ην έηνο. Μέξνο ηεο πνζφηεηαο απηήο ζα δηνρεηεχεηαη ζηελ Διιάδα, ε νπνία ζα εηζπξάηηεη θαη ηέιε δηέιεπζεο. Ζ Ρσζηθή θπβέξλεζε έρεη ππνγξάςεη ζπκθσλίεο κε ηηο Βνπιγαξία, Ηηαιία, θαη εξβία γηα ηνπο ππφινηπνπο θιάδνπο ηνπ αγσγνχ. Πξνβιέπεηαη επίζεο ζπκθσλία γηα ηελ ίδξπζε εηαηξίαο πνπ ζα έρεη ηελ επζχλε γηα ηελ θαηαζθεπή θαζψο θαη ηελ εθκεηάιιεπζε ηνπ αγσγνχ, ε νπνία ζα ππνγξαθεί αλάκεζα ζηελ Διιεληθή ΓΔΦΑ θαη ηε GAZPROM. Ζ έδξα ηεο εηαηξίαο ζα είλαη θαηά πξνηίκεζε ζηελ Διιάδα θαη ην έξγν ηεο ζα είλαη ν ζρεδηαζκφο, ε ρξεκαηνδφηεζε, ε θαηαζθεπή θαη ε ιεηηνπξγία ηνπ αγσγνχ. 16

17 Ζ Δλεξγεηαθή Κνηλφηεηα ηεο Ννηηναλαηνιηθήο Δπξψπεο, κε έδξα ηελ Αζήλα, κε αθνξκή ηνλ αγσγφ South-stream επηθεληξψλεηαη ζηε δεκηνπξγία κίαο εληαίαο ελεξγεηαθήο αγνξάο ζηα Βαιθάληα, ζεζπίδνληαο θνηλνχο θαλφλεο, κε ζθνπφ λα ελζσκαησζεί ζηελ ελεξγεηαθή αγνξά ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο ζε θαηάιιειν ρξφλν. Ζ Δλεξγεηαθή Κνηλφηεηα ηδξχζεθε ζε ζπλεξγαζία κε ηελ Δπξσπατθή Έλσζε θαη πεξηιακβάλεη ηηο εμήο ρψξεο: ηελ Κξναηία, ηε Βνζλία-Δξδεγνβίλε εξβία, ην Μαπξνβνχλην, ηελ πξψελ Γηνπγθνζιαβηθή Γεκνθξαηία ηεο Μαθεδνλίαο, ηελ Αιβαλία, ηε Ρνπκαλία, ηε Βνπιγαξία θαζψο θαη ηελ απνζηνιή ησλ Ζλσκέλσλ Δζλψλ γηα ινγαξηαζκφ ηνπ Κνζζπθνπέδηνπ. 4.3 ΑΓΩΓΟ ΦΤΗΚΟΤ ΑΔΡΗΟΤ ΗΡΑΖΛ-ΚΤΠΡΟΤ-ΔΛΛΑΓΑ Ο αγσγφο απηφο αθνξά ηε δηνρέηεπζε θπζηθνχ αεξίνπ απφ ηελ Αλαηνιηθή ιεθάλε ηεο Μεζνγείνπ ζηηο αγνξέο ηεο Δπξψπεο θαη ζα ζπλδέεη ην Ηζξαήι κε ηελ Κχπξν θαη ζηε ζπλέρεηα κε ηελ Διιάδα κε ηειηθφ ζηαζκφ ηελ Κξήηε. Ο αγσγφο απηφο ζα είλαη ππνζαιάζζηνο θαη αλακέλεηαη ε θαηαζθεπή ηεξκαηηθνχ ζηαζκνχ ζηελ Κχπξν φπνπ ζα γίλεηαη ε πγξνπνίεζε ηνπ θπζηθνχ αεξίνπ θαη ζα κεηαθέξεηαη κε πινία ζηηο Δπξσπατθέο αγνξέο. Οξηζκέλνη αλαιπηέο ππνζηεξίδνπλ φηη ν ζπγθεθξηκέλνο αγσγφο ζα πξνζθέξεη ελεξγεηαθή αζθάιεηα ζηελ Δπξψπε θαζψο εθηηκάηαη φηη «ε ιεθάλε ηεο Μεζνγείνπ» (ρσξίο λα πξνζδηνξίδνπλ γεσγξαθηθά ην κέγεζνο ή ηηο ρψξεο) πεξηιακβάλεη πεξηζζφηεξα απφ 35 δηο θπβηθά κέηξα θπζηθνχ αεξίνπ. ζνλ αθνξά ζηε δηεζλή πνιηηηθή είλαη αξθεηά ζαθέο φηη έλαο ηέηνηνο αγσγφο απνηειεί έλα πνιηηηθφ κπινθ κεηαμχ Διιάδαο-Κχπξνπ θαη Ηζξαήι ην νπνίν ζα παίμεη ζεκαληηθφ ξφιν ζηε κεηαθνξά ελέξγεηαο πξνο ηελ Δπξψπε. Με ηε Ρψζηθε Nord λα κνλνπσιεί ηε κεηαθνξά θπζηθνχ αεξίνπ ζηελ Δπξψπε θαη λα αζθεί πνιηηηθή πίεζε ζηα νβηεηηθά θξάηε, ν ελ ιφγσ πξνγξακκαηηζκέλνο αγσγφο ππνζηεξίδεηαη πιήξσο απφ ηελ Δπξσπατθή Έλσζε ιφγσ ηεο αζθάιεηαο πνπ ζα ηεο πξνζθέξεη. Απφ ηελ άιιε πιεπξά ην δπλακηθφ ηξίγσλν αλάκεζα ζηελ Διιάδα ηελ Κχπξν θαη ην Ηζξαήι ζα κπνξνχζε λα ζεσξεζεί σο έλα πνιηηηθφ αληίβαξν απέλαληη ζηελ Σνπξθία αθνχ είλαη πξνθαλέο φηη ππάξρεη αλάγθε γηα ηζνξξνπία δπλάκεσλ ζηελ πεξηνρή. ζνλ αθνξά ζηνλ ηνκέα ηεο ελέξγεηαο, ε Σνπξθία είλαη κηα απφ ηηο πην αλαπηπζζφκελεο αγνξέο ελέξγεηαο ζηνλ θφζκν θαη θαίλεηαη λα δηαπξαγκαηεχεηαη επθαηξίεο πνπ ζα εληζρχζνπλ ηνλ πνιηηηθφ ηεο ξφιν ζηε Μεζφγεην ζάιαζζα σο πξνο ην θπζηθφ αέξην. 4.4 TRANS ADRIATIC PIPELINE (TAP) Έλα θνκβηθήο ζεκαζίαο έξγν είλαη ν Αδξηαηηθφο αγσγφο πνπ ζα κεηαθέξεη θπζηθφ αέξην απφ ηελ πεξηνρή ηεο Καζπίαο Θάιαζζαο ζηελ Δπξψπε κέζσ Διιάδαο, Ηηαιίαο θαη Αιβαλίαο. Σε κεηνρηθή βάζε ηεο εηαηξείαο TAP AG απνηεινχλ νη BP (20%), SOCAR (20%), Statoil (20%), Fluxys (16%), Total (10%),E.ON (9%) θαη Axpo (5%). (Trans Adriatic Pipeline AG, 2014). 17

18 Δικόνα 6-Ζ διαδπομή ηος αγυγού ΣΑP-Πηγή: Ο TAP πξννξίδεηαη λα κεηαθέξεη θπζηθφ αέξην απφ ην θνίηαζκα Shah Deniz II ζην Αδεξκπατηδάλ, κέζσ ηεο Διιάδαο θαη ηεο Αιβαλίαο θαη δηαζρίδνληαο ηελ Αδξηαηηθή ζηε λφηηα Ηηαιία θαη ζηε Γπηηθή Δπξψπε. Σν έξγν έρεη ζρεδηαζηεί κε εηήζηα δπλακηθφηεηα ηεο ηάμεο ησλ 10 δηο θπβηθψλ κέηξσλ θπζηθνχ αεξίνπ. ε φηη αθνξά ζηα ζεκεία ζχλδεζεο ηνπ αγσγνχ κε ην ππάξρνλ εζληθφ ζχζηεκα κεηαθνξάο αεξίνπ ε ζπκθσλία πξνβιέπεη φηη ην Διιεληθφ Γεκφζην ζα έρεη δηθαίσκα λα ππνδείμεη κέρξη ηξία δηαθνξεηηθά ζεκεία δηαζχλδεζεο. Ζ ζπκθσλία ηνπ Διιεληθνχ Γεκνζίνπ κε ηελ εηαηξεία TAP έρεη ρξνληθή δηάξθεηα 25 ρξφλσλ, ελψ ε ζπλνιηθή πξνζηηζέκελε αμία ηνπ έξγνπ γηα ηελ ειιεληθή νηθνλνκία εθηηκάηαη απφ ην ΗΟΒΔ. To IOBE (IOBE, 2011) ηνπνζεηεί ζηα δηο επξψ ηε ζπλνιηθά πξνζηηζέκελε αμία γηα ηελ ειιεληθή νηθνλνκία, πνζφ πνπ αλαιχεηαη ζηα εθαη. Δπξψ εηεζίσο. (Energypress.gr, 2013). Ζ Διιεληθή πιεπξά ζπδήηεζε ηε ζηήξημε ηνπ αγσγνχ TAP ελφςεη ηεο ηειηθήο θάζεο ζηελ νπνία βξίζθεηαη ε δηαδηθαζία επηινγήο ηνπ project πνπ ζα κεηαθέξεη ην αέξην απφ ην θνίηαζκα ηνπ αρ Νηελίδ ζηε Μαχξε Θάιαζζα, πξνο ηηο αγνξέο ηεο Δπξψπεο ε νπνία δηεμάγεηαη ζην Μπαθνχ ηνπ Αδεξκπατηδάλ. Ο TAP έρεη πξνθξηζεί ζηελ ηειηθή θάζε καδί κε ηνλ αληαγσληζηηθφ αγσγφ Nabucco West, ελψ νη ηειηθέο δηαδηθαζίεο γηα ηε ιήςε ηεο νξηζηηθήο απφθαζεο μεθηλνχλ απφ ην Ννέκβξην κε νξίδνληα νινθιήξσζεο ην ηέινο ηνπ έηνπο. Ο αγσγφο TAP κε κήθνο 500 ρηιηφκεηξα αθνινπζεί ηε δηαδξνκή απφ ηελ Σνπξθία, πξνο ηελ Διιάδα, ηελ Αιβαλία θαη πξννξηζκφ ηελ αγνξά ηεο Ηηαιίαο, ελψ ν Nabucco West κε κήθνο 1300 ρηιηφκεηξα αθνινπζεί ηε δηαδξνκή απφ ηελ Σνπξθία, πξνο ηηο Βνπιγαξία, Ρνπκαλία, Οπγγαξία κε πξννξηζκφ ην hub αεξίνπ ζην Baumgarten ηεο Απζηξίαο. Γηα ηνλ TAP ε πνιηηηθή ππνζηήξημε ησλ θπβεξλήζεσλ ησλ ρσξψλ απφ φπνπ δηέξρεηαη, απνηειεί δήηεκα θεθαιαηψδνπο ζεκαζίαο, θαζψο θξίλεηαη φηη απνηειεί ην κνλαδηθφ ζεκείν ζην νπνίν ππεξηεξεί ν αληαγσληζηηθφο Nabucco. Απηφ ζπκβαίλεη δηφηη νη 18

19 θπβεξλήζεηο ησλ ρσξψλ απφ φπνπ δηέξρεηαη έρνπλ δειψζεη αλνηρηά ηελ ππνζηήξημή ηνπο, θάηη πνπ έρεη θαηαζηεί ζαθέο θαη ζην Μπαθνχ. Τπφ απηή ηελ έλλνηα ν TAP εθηηκάηαη φηη θηλδπλεχεη λα απνιέζεη ηα πιενλεθηήκαηα πνπ έρεη έλαληη ηνπ Nabucco West ζε επίπεδν πξνεηνηκαζίαο, αιιά θαη νηθνλνκηθήο θαη ηερληθήο αξηηφηεηαο. Ζ Διιεληθή πιεπξά δελ είρε θξχςεη φηη ζηξαηεγηθή ηεο επηινγή είλαη ε ζηήξημε θαηά πξνηεξαηφηεηα ηνπ ITGI (ΓΔΠΑ, Edison) κεηαμχ ησλ πξνηεηλφκελσλ αγσγψλ ηνπ Ννηίνπ Γηαδξφκνπ. Χζηφζν ε απφθαζε ζηηο αξρέο ηνπ έηνπο λα ηεζεί εθηφο θνχξζαο ν ITGI απφ ην αρ Νηελίδ, έρεη αλαηξέςεη ην ζθεληθφ. Παξφια απηά ην κεγαιχηεξν πξφβιεκα πνπ αληηκεησπίδεη εδψ θαη θαηξφ ε Διιάδα είλαη ην γεγνλφο φηη δελ έρεη νξηνζεηήζεη ηελ απνθιεηζηηθή νηθνλνκηθή δψλε (ΑΟΕ) νχηε κε ηελ Ηηαιία, νχηε κε ηελ Αιβαλία αιιά νχηε κε ηελ Σνπξθία. Φαίλεηαη φηη ν αγσγφο ΣΑΡ ήηαλ ε αθνξκή γηα λα πάξεη ε Διιεληθή θπβέξλεζε ην πξάζηλν θσο γηα ηελ αλαθήξπμε ηεο ΑΟΕ κε ηελ Αιβαλία θαη πηζαλφλ κε ηελ Ηηαιία. Με δεδνκέλν ινηπφλ ην Διιεληθφ ελδηαθέξνλ γηα έλαξμε ησλ δηαδηθαζηψλ έξεπλαο θαη εθκεηάιιεπζεο πηζαλψλ θνηηαζκάησλ θπζηθνχ αεξίνπ θαη πεηξειαίνπ εληφο ηεο Διιεληθήο ΑΟΕ, κηα ηέηνηα ζπκθσλία απνηειεί ζεηηθή εμέιημε κε πνιηηηθέο, δηπισκαηηθέο θαη νηθνλνκηθέο πξνεθηάζεηο. 4.5 ΕΖΣΖΖ ΦΤΗΚΟΤ ΑΔΡΗΟΤ Ζ δήηεζε Φπζηθνχ Αεξίνπ ηελ πεξίνδν παξνπζίαζε απμεηηθέο ηάζεηο κε εηήζην ξπζκφ άλσ ηνπ 12%. ην 2007 απνηέιεζε έηνο ζηαζκφ αθνχ γηα πξψηε θνξά ε δήηεζε μεπέξαζε ηε ζπκβνιαηνπνηεκέλε πνζφηεηα ησλ καθξνρξφλησλ ζπκβάζεσλ πξνκήζεηαο θπζηθνχ αεξίνπ ηεο ΓΔΠΑ Α.Δ. Απφ ην 2009 θαη κεηά αξρίδεη θαη θαίλεηαη ε θάκςε ζηε δήηεζε ιφγσ ηεο χθεζεο πνπ αξρίδεη λα πιήηηεη ηελ ειιεληθή νηθνλνκία. Απφ ην 2008 νη κειέηεο ησλ αλεμάξηεησλ ειιεληθψλ αξρψλ αιιά θαη ηνπ ηδίνπ ηνπ δηαρεηξηζηή εμέθξαδαλ ηελ αηζηνδνμία ηνπο γηα ζπλέρηζε απηήο ηεο εθξεθηηθήο αλφδνπ ηεο δήηεζεο. ( Ρπζκηζηηθή Αξρή Δλέξγεηαο, 2009). Απφ ην 2009 ε νηθνλνκηθή χθεζε επεξεάδεη αξλεηηθά ηελ δήηεζε ε νπνία επηζηξέθεη ζηα επίπεδα ηνπ Σν κεγαιχηεξν πνζνζηφ ηεο θαηαλάισζεο θπζηθνχ αεξίνπ ζηελ Διιάδα ζήκεξα, αθνξά ζηελ παξαγσγή ειεθηξηθνχ ξεχκαηνο απφ ηηο ζεξκνειεθηξηθέο κνλάδεο κε θαχζηκν Φπζηθφ Αέξην. ηνλ Πίλαθα1 παξνπζηάδνληαη αλαιπηηθά νη κνλάδεο πνπ είλαη ήδε ζπλδεδεκέλεο ζην ΔΦΑ. Πέξαλ ησλ κνλάδσλ πνπ αλαθέξνληαη ζηνλ παξαθάησ πίλαθα αλακέλεηαη λα εληαρζεί ζην ζχζηεκα ην 2014 ε κνλάδα Ζ/Π ζηε Μεγαιφπνιε, γηα ηα πξψηα κφλν 400 MW (50% ηεο πιήξνπο δηαζεζηκφηεηαο ηεο κνλάδαο). Ο ιφγνο γηα απηφ είλαη φηη γηα ηελ πιήξε ηζρχ απαηηείηαη ε επέθηαζε ηνπ ζπζηήκαηνο κεηαθνξάο 400kV πξνο ηε Μεγαιφπνιε. Ζ νινθιήξσζε ησλ εξγαζηψλ απηψλ επέθηαζεο ηνπ ζπζηήκαηνο κεηαθνξάο αλακέλεηαη εληφο ηνπ 2016, νπφηε θαη ζεσξείηαη φηη ζα μεθηλήζεη ε εκπνξηθή ιεηηνπξγία ηεο κνλάδαο ζε πιήξε ηζρχ (800MW). Γηα ηα έηε δελ ππάξρεη πξφβιεςε γηα ηελ θαηαζθεπή θαη έληαμε ζην ζχζηεκα λέσλ κνλάδσλ παξαγσγήο ειεθηξηθήο ελέξγεηαο κε θαχζηκν ην θπζηθφ αέξην. 19

20 Πίνακαρ 1- Μονάδερ Ζ/Π με καύζιμο Φ.Α. ζςνδεδεμένερ ζηο ΔΦΑ 5. ΔΤΡΩΠΑΗΚΖ ΚΑΗ ΔΛΛΖΝΗΚΖ ΝΟΜΟΘΔΗΑ 5.1 ΔΘΝΗΚΟ ΓΗΚΑΗΟ Με ηελ ίδξπζε ηεο εηαηξείαο ΔΠΑ ΑΔ ην 1988 σο ζπγαηξηθήο ηεο εηαηξείαο ΔΠ (Διιεληθά Πεηξέιαηα ζήµεξα) μεθηλάεη θαη ην ζεζµηθφ πιαίζην ηεο αγνξάο θπζηθνχ αεξίνπ ζηελ Διιάδα. πµθσλίεο µεηαμχ ησλ θπβεξλήζεσλ Διιάδνο θαη νβηεηηθήο Έλσζεο θαη Αιγεξίαο θαζνξίδνπλ ηελ πξνµήζεηα ηνπ αεξίνπ απφ ηελ νβηεηηθή Έλσζε θαη ηελ Αιγεξία (πγξνπνηεκέλν) θαη µεηαηξέπνπλ ηελ Διιεληθή εηαηξεία ζε θξαηηθφ µνλνπψιην, γεγνλφο µείδνλνο εζληθήο θαη ζηξαηεγηθήο ζεµαζίαο. Απφ ηφηε θαηαζθεπάζηεθε έλα νιφθιεξν δίθηπν µεηαθνξάο θαη δηαλνµήο πνπ δηαπεξλά νιφθιεξε ηε ρψξα µαο θαη ζπλερψο επεθηείλεηαη, θέξλνληαο ην θπζηθφ αέξην αθφµα πην θνληά µαο µέζα απφ ηηο πνιιέο θαη δηαθνξεηηθέο εθαξµνγέο ηνπ. Ζ ΔΠΑ, ν θξαηηθφο θνξέαο γηα ηε δηείζδπζε ηνπ θπζηθνχ αεξίνπ ζηε ρψξα µαο, ππεχζπλα θαη αμηφπηζηα, θαηάθεξε λα επηηχρεη ηελ φιν θαη µεγαιχηεξε ζπκκεηνρή ηνπ θπζηθνχ αεξίνπ ζην ελεξγεηαθφ ηζνδχγην ηεο Διιάδαο. Σίπνηα, φµσο, απ φια απηά δελ ζα είρε ζπµβεί, αλ δελ είρε αλαπηπρζεί, παξάιιεια µε ην ζχζηεµα µεηαθνξάο θαη δηαλνµήο, θαη ε βηνκεραλία θπζηθνχ αεξίνπ. Ωζηφζν µε ηελ πάξνδν ησλ εηψλ θαη µε ηελ είζνδν ηεο Διιάδνο ζηελ Δπξσπατθή Έλσζε ήξζε ε ψξα γηα λα πξαγκαηνπνηεζεί ε αλαγθαία µεηάβαζε απφ ην θξαηηθφ µνλνπσιηαθφ ζχζηεµα ζηελ απειεπζέξσζε ηεο αγνξάο ζχµθσλα µε ηηο επηηαγέο ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο. Πην ζπγθεθξηκέλα, ε αγνξά θπζηθνχ αεξίνπ ζηελ Διιάδα δηέπεηαη απφ ην λφκν 4001/2011 «Γηα ηε ιεηηνπξγία Δλεξγεηαθψλ Αγνξψλ Ζιεθηξηζκνχ θαη Φπζηθνχ Αεξίνπ, γηα 20

21 Έξεπλα, Παξαγσγή θαη δίθηπα κεηαθνξάο Τδξνγνλαλζξάθσλ θαη άιιεο ξπζκίζεηο» (ΦΔΚ 179 Α/ ), κε ηνλ νπνίν κεηαθέξζεθε ζην εζληθφ δίθαην ε Οδεγία 2009/73/ΔΚ ηνπ Δπξσπατθνχ Κνηλνβνπιίνπ θαη ηνπ πκβνπιίνπ ηεο 13εο Ηνπιίνπ 2009 «ζρεηηθά κε ηνπο θνηλνχο θαλφλεο γηα ηελ εζσηεξηθή αγνξά θπζηθνχ αεξίνπ θαη ηελ θαηάξγεζε ηεο νδεγίαο 2003/55/ΔΚ 26εο Ηνπλίνπ 2003 «ζρεηηθά κε ηνπο θνηλνχο θαλφλεο γηα ηελ εζσηεξηθή αγνξά θπζηθνχ αεξίνπ θαη ηελ θαηάξγεζε ηεο νδεγίαο 98/30/ΔΚ». Καη εμνπζηνδφηεζε ηνπ λφκνπ 3428/2005 «Απειεπζέξσζε Αγνξάο Φπζηθνχ Αεξίνπ» (ΦΔΚ Α 313/ ), κε ηα Πξνεδξηθά Γηαηάγκαηα ππ αξηζκ. 33 θαη 34 ηνπ 2007 (ΦΔΚ Α 31/ ) ζπζηάζεθε ν Γηαρεηξηζηήο ηνπ Δζληθνχ πζηήκαηνο Φπζηθνχ Αεξίνπ (ΔΦΑ) ππφ ηελ επσλπκία «Γηαρεηξηζηήο Δζληθνχ πζηήκαηνο Φπζηθνχ Αεξίνπ Α.Δ.» (ΓΔΦΑ Α.Δ.) θαη θαζνξίζηεθαλ νη δηαδηθαζίεο κεηαθνξάο πξνζσπηθνχ απφ ηε ΓΔΠΑ Α.Δ. ζηνλ Γηαρεηξηζηή. Ζ δηαρείξηζε, ζπληήξεζε θαη αλάπηπμε ηνπ ΔΦΑ πξαγκαηνπνηείηαη απφ ηνλ Γηαρεηξηζηή ζχκθσλα κε ηηο δηαηάμεηο ηνπ Κψδηθα Γηαρείξηζεο ηνπ ΔΦΑ (ΦΔΚ Β' 3131/2013). Ο Γηαρεηξηζηήο Δζληθνχ πζηήκαηνο Φπζηθνχ Αεξίνπ (ΓΔΦΑ) Α.Δ. ηδξχζεθε ζηηο 31 Μαξηίνπ 2007, κε ηελ νινθιήξσζε ηνπ λνκηθνχ δηαρσξηζκνχ ησλ δξαζηεξηνηήησλ κεηαθνξάο απφ ηηο δξαζηεξηφηεηεο εκπνξίαο ηεο ΓΔΠΑ ΑΔ, ζχκθσλα κε ηηο δηαηάμεηο ηνπ Ν.3428/2005 γηα ηελ απειεπζέξσζε ηεο ειιεληθήο αγνξάο θπζηθνχ αεξίνπ. Μνλαδηθφο κέηνρνο ηνπ ΓΔΦΑ Α.Δ. είλαη ε ΓΔΠΑ Α.Δ. Ο ΓΔΦΑ είλαη ν κνλαδηθφο ηδηνθηήηεο ηνπ Δζληθνχ πζηήκαηνο Φπζηθνχ Αεξίνπ (ΔΦΑ), θαη έρεη ηελ πιήξε επζχλε γηα ηε ιεηηνπξγία, ζπληήξεζε θαη αλάπηπμε ηνπ ζπζηήκαηνο. Δπίζεο ππνρξενχηαη λα κεξηκλά γηα ηελ ειεχζεξε, ρσξίο δηαθξίζεηο, πξφζβαζε ηξίησλ ζην Δζληθφ χζηεκα Φπζηθνχ Αεξίνπ. ηελ νπζία ε απνζηνιή ηνπ ΓΔΦΑ είλαη ε ιεηηνπξγία, ζπληήξεζε, δηαρείξηζε, εθκεηάιιεπζε θαη αλάπηπμε ηνπ Δζληθνχ πζηήκαηνο Φπζηθνχ Αεξίνπ πξνθεηκέλνπ λα είλαη νηθνλνκηθά απνδνηηθφ, ηερληθά άξηην θαη νινθιεξσκέλν θαη λα εμππεξεηνχληαη νη αλάγθεο ησλ Υξεζηψλ ζε θπζηθφ αέξην θαηά ηξφπν αζθαιή, επαξθή, αμηφπηζην θαη νηθνλνκηθά απνδνηηθφ: - ην πιαίζην ησλ δηαηάμεσλ θαη ησλ πξάμεσλ ηνπ αληίζηνηρνπ λνκνζεηηθνχ πιαηζίνπ. - Δμππεξεηψληαο ην δεκφζην ζπκθέξνλ. - Σεξψληαο ηηο αξρέο ηεο ίζεο κεηαρείξηζεο, ηεο ακεξνιεςίαο θαη ηεο κε δηάθξηζεο ησλ Υξεζηψλ θαη ησλ Πειαηψλ. - Πξνάγνληαο ηνλ ειεχζεξν αληαγσληζκφ ζηελ αγνξά Φπζηθνχ Αεξίνπ. Ο ΓΔΦΑ, παξέρεη ζε Υξήζηεο ππεξεζίεο Μεηαθνξάο θαη Υξήζεο Δγθαηάζηαζεο ΤΦΑ ππφ ζπγθεθξηκέλνπο φξνπο θαη ηηκνιφγηα πνπ εγθξίλνληαη απφ ηε ΡΑΔ. Σα ηηκνιφγηα κεηαθνξάο θαη Υξήζεο Δγθαηάζηαζεο ΤΦΑ πξνζδηνξίδνληαη ζηνλ Καλνληζκφ Σηκνιφγεζεο Βαζηθψλ Γξαζηεξηνηήησλ ηνπ ΔΦΑ κε ηελ πηνζέηεζε απφ ηελ ΡΑΔ ηεο πξφηαζεο ηνπ ΓΔΦΑ γηα λέα κεζνδνινγία ππνινγηζκνχ ησλ ηηκνινγίσλ, ηχπνπ «εηζφδνπ εμφδνπ», ιακβάλνληαο ππ φςηλ ηηο απαηηήζεηο ηνπ ηξίηνπ παθέηνπ νδεγηψλ ηεο ΔΔ γηα ηελ νινθιήξσζε ηεο επξσπατθήο αγνξάο Φπζηθνχ Αεξίνπ θαζψο θαη ηηο απαηηήζεηο ηεο εγρψξηαο αγνξάο. Γηα ηε δέζκεπζε δπλακηθφηεηαο ζην ΔΦΑ απαηηείηαη ε ζχλαςε χκβαζεο Μεηαθνξάο γηα πξφζβαζε ζην ΔΜΦΑ θαη χκβαζεο ΤΦΑ γηα πξφζβαζε ζηελ εγθαηάζηαζε ΤΦΑ. Με ηελ ππ αξηζκ. 635/2013 Απφθαζή ηεο, ε ΡΑΔ ελέθξηλε ηηο πξφηππεο πκβάζεηο Μεηαθνξάο θαη Υξήζεο Δγθαηάζηαζεο ΤΦΑ πνπ θαηήξηηζε θαη ππέβαιε ν ΓΔΦΑ (ΦΔΚ Β' 3325/2013). Γηθαίσκα ζχλαςεο, κε ην ΓΔΦΑ Α.Δ., πκβάζεσλ Μεηαθνξάο θαη πκβάζεσλ Υξήζεο Δγθαηάζηαζεο ΤΦΑ έρνπλ νη εγγεγξακκέλνη ζην Μεηξψν Υξεζηψλ ΔΦΑ. 21

22 Οη εγγπήζεηο νηθνλνκηθήο θεξεγγπφηεηαο θαη ηερληθήο επάξθεηαο πνπ πξέπεη λα παξέρνληαη γηα ηελ εγγξαθή ησλ ελδηαθεξνκέλσλ ζην Μεηξψν Υξεζηψλ ΔΦΑ, ε δηαγξαθή απφ ην Μεηξψν, ε πξφζβαζε ζε απηφ, θάζε ζρεηηθή ιεπηνκέξεηα θαζψο θαη θάζε ηερληθφ ζέκα ζρεηηθά κε ηε δνκή ηνπ Μεηξψνπ ξπζκίδεηαη κε ηνλ Καλνληζκφ Μεηξψνπ Υξεζηψλ ΔΦΑ (ΦΔΚ Β' 451/ ). Σα ηηκνιφγηα κεηαθνξάο θπζηθνχ αεξίνπ θαη αεξηνπνίεζεο ΤΦΑ θαζνξίδνληαη ζηελ κε αξηζκφ 594/2012 απφθαζε ΡΑΔ («Καλνληζκφο Σηκνιφγεζεο Βαζηθψλ Γξαζηεξηνηήησλ ηνπ Δζληθνχ πζηήκαηνο Φπζηθνχ Αεξίνπ», ΦΔΚ Β 2093/ ) θαζψο θαη ζηελ κε αξηζκφ 722/2012 απφθαζε ΡΑΔ («Σηκνιφγην Υξήζεο ηνπ Δζληθνχ πζηήκαηνο Φπζηθνχ Αεξίνπ», ΦΔΚ Β 2385/ Με ηνλ Καλνληζκφ Αδεηψλ (ΦΔΚ Β 464/ ) θαζνξίδνληαη ν ηχπνο θαη ην πεξηερφκελν ησλ αηηήζεσλ γηα ηε ρνξήγεζε, ηξνπνπνίεζε θαη αλάθιεζε ησλ αθφινπζσλ αδεηψλ πνπ απαηηνχληαη γηα ηελ άζθεζε ηεο αληίζηνηρεο δξαζηεξηφηεηαο ζηελ αγνξά Φπζηθνχ Αεξίνπ: Άδεηαο ζε Αλεμάξηεην χζηεκα Φπζηθνχ Αεξίνπ (ΑΦΑ) Άδεηαο Γηαρείξηζεο ΑΦΑ Άδεηαο Γηαλνκήο Φπζηθνχ Αεξίνπ (Άδεηα Γηαλνκήο) Άδεηαο Πξνκήζεηαο Φπζηθνχ Αεξίνπ (Άδεηα Πξνκήζεηαο) Άδεηαο Κπξηφηεηαο θαη Γηαρείξηζεο ηνπ Δζληθνχ πζηήκαηνο Φπζηθνχ Αεξίνπ ηνλ Καλνληζκφ Αδεηψλ θαζνξίδνληαη επίζεο θαη ηα ζπλππνβαιιφκελα κε ηηο αηηήζεηο δηθαηνινγεηηθά θαη ινηπά ζηνηρεία. Με ηελ κε αξ. πξση. Γ1/Α/7754 απφθαζε ηνπ Τθππνπξγνχ Αλάπηπμεο Πεξηβάιινληνο θαη Κιηκαηηθήο Αιιαγήο (ΦΔΚ Β 584/ ), ζεζπίζηεθε ν Καλνληζκφο Μεηξήζεσλ ΔΦΑ. Δηδηθά ε δηαλνκή θπζηθνχ αεξίνπ δηέπεηαη θαη απφ ην λφκν 2364/1995 (ΦΔΚ Α 252/1995), φπσο ηζρχεη, ελψ έρνπλ ρνξεγεζεί άδεηεο δηαλνκήο θπζηθνχ αεξίνπ ζηηο Δηαηξείεο Παξνρήο Αεξίνπ (Δ.Π.Α.) Θεζζαινλίθεο, Θεζζαιίαο θαη Αηηηθήο κε ηηο κε αξ. πξση. Γ1/Γ/Φ7/11819 (ΦΔΚ Β 1086/ ), Γ1/Γ/Φ7/11818 (ΦΔΚ Β 1087/ ) θαη Γ1/18887 (ΦΔΚ Β 1521/ ) απνθάζεηο ηνπ Τπνπξγνχ Αλάπηπμεο αληίζηνηρα. Καλνληζηηθέο πξάμεηο πνπ έρνπλ εθδνζεί ζπλνιηθά θαη θαηά ρξνλνινγηθή ζεηξά θαη εμνπζηνδφηεζε ηνπ λ. 3428/2005 θαη ηνπ λ. 4001/2011, φπσο απηνί ηζρχνπλ: Α/Α 1 Είδος Απόφασης ΠΓ 33 και 34/ Τ.Α. Γ1/Γ/1588 ΦΕΚ Α' 31/ B' 60/ Θέμα ύζηαζη, κπιηήπια και διαδικαζία για ηη μεηαθοπά και ένηαξη πποζυπικού ηηρ ΓΔΠΑ ΑΔ ζηη ΓΔΦΑ ΑΔ Καηάλογορ ππογπαμμαηιζμένυν επεκηάζευν και ενιζσύζευν ηος ΔΦΑ ΣΡΟΠΟΠΟΙΔΙΣΑΙ ΑΠΟ ΣΑ ΣΟΙΥΔΙΑ (11) και Απόφαση / Γνωμοδ. ΡΑΕ 22

23 3 4 Τ.Α Γ/23344 Γ1/5037 Γ1/Α/1110/9860 Τ.Α. Γ1/1227/ Τ.Α. Γ1/Α/ Τ.Α. Γ1/Α/ Τ.Α. Γ1/Α/ Απόθαζη ΡΑΔ B' 360/ B' 1781/ B' 379/ B' 747/ Β' 135/ Β' 379/ Β' 451/ Β' 464/ Β' 480/ Γ1/Α/7754 Β' 584/ Απόθαζη ΡΑΔ 11 Γ1/Α/12721 Β 2227/ Β 1399/ (15) Σιμολόγια μεηαθοπάρ θςζικού αεπίος και αεπιοποίηζηρ ΤΦΑ ΑΝΣΙΚΑΘΙΣΑΣΑΙ ΑΠΟ ΣΑ ΣΟΙΥΔΙΑ (12) και (13) Καθοπιζμόρ ηηρ διαδικαζίαρ ζύνατηρ, πεπιεσομένος και όπυν ζςμβάζευν για ηην άζκηζη ηος δικαιώμαηορ ππόζβαζηρ και για ηη σπήζη ηος Δθνικού ςζηήμαηορ Φςζικού Αεπίος ΑΝΣΙΚΑΘΙΣΑΣΑΙ ΑΠΟ ΣΑ ΣΟΙΥΔΙΑ (5) και (8) Κώδικαρ Γιασείπιζηρ ΔΦΑ ΣΡΟΠΟΠΟΙΔΙΣΑΙ ΑΠΟ ΣΑ ΣΟΙΥΔΙΑ (10) και (16) Κανονιζμόρ Μηηπώος Υπηζηών ΔΦΑ Κανονιζμόρ Αδειών ΦΑ Ππόηςπερ ςμβάζειρ ΑΝΣΙΚΑΘΙΣΑΣΑΙ ΑΠΟ ΣΟ ΣΟΙΥΔΙΟ (12) Κανονιζμόρ Μεηπήζευν ΔΦΑ Σποποποίηζη ηος Κώδικα ιασείπιζηρ ΔΦΑ (1η Αναθεώπηζη) ΑΝΣΙΚΑΘΙΣΑΣΑΙ ΑΠΟ ΣΟ ΣΟΙΥΔΙΟ (16) Ππόγπαμμα Ανάπηςξηρ Δ..Φ.Α ΣΡΟΠΟΠΟΔΙΣΑΙ ΑΠΟ ΣΟ ΣΟΙΥΔΙΟ (15) Γνυμ / Γνυμ.300/2006 Γνυμ.98/2007 Γνυμ.217/2010 Γνυμ.5/2007 Γνυμ.32/ Γνυμ.107Α/ Απόθ.4402/ Απόθ.503/ Γνυμ.363/ Γνυμ. 107/ Απόθ. 611/ Γνυμ. 143/ Απόθ. 1096/2011 Γνυμ. 7/2011

24 Ππόηςπερ ςμβάζειρ 12 Απόθαζη ΡΑΔ Β' 907/2012 ΑΝΣΙΚΑΘΙΣΑΣΑΙ ΑΠΟ Απόθ. 126/2012 ΣΟ ΣΟΙΥΔΙΟ (18) Κανονιζμόρ Σιμολόγηζηρ 13 Απόθαζη ΡΑΔ Β' Βαζικών Γπαζηηπιοηήηυν 2093/ ηος Δθνικού ςζηήμαηορ Απόθ. 594/2012 Φςζικού Αεπίος 14 Απόθαζη ΡΑΔ Σιμολόγιο Υπήζηρ ηος Β' Δθνικού ςζηήµαηορ 2385/ Φςζικού Αεπίος Απόθ. 722/ Απόθαζη ΡΑΔ Β' 691/2013 σέδιο Έκηακηηρ Ανάγκηρ Απόθ. 122/ Απόθαζη ΡΑΔ Β' 3003/2013 Ππόγπαμμα Ανάπηςξηρ Δ..Φ.Α Απόθ. 525/2013 Σποποποίηζη και Κυδικοποίηζη ηος Κώδικα 17 Απόθαζη ΡΑΔ Β' 3131/2013 ιασείπιζηρ ΔΦΑ Απόθ. 526/2013 (2η Αναθεώπηζη) 18 Απόθαζη ΡΑΔ Β' 3325/2013 Ππόηςπερ ςμβάζειρ Απόθ. 635/ ΚΟΗΝΟΣΗΚΟ ΓΗΚΑΗΟ ηφρνη ηεο εζσηεξηθήο αγνξάο θπζηθνχ αεξίνπ, ε νπνία πινπνηείηαη ζηαδηαθά ζε νιφθιεξε ηελ Κνηλφηεηα απφ ην 1999 κέζσ ηξηψλ δηαδνρηθψλ Οδεγηψλ ( 98/30/ΔΚ 2003/55/ΔΚ θαη 2009/73/ΔΚ είλαη ε παξνρή πξαγκαηηθψλ επηινγψλ ζε φινπο ηνπο θαηαλαισηέο ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο, είηε είλαη πνιίηεο είηε επηρεηξήζεηο, ε παξνρή λέσλ επηρεηξεκαηηθψλ επθαηξηψλ θαη ε αχμεζε ηνπ δηαζπλνξηαθνχ εκπνξίνπ, ψζηε λα επηηεπρζνχλ βειηηψζεηο απνδνηηθφηεηαο, αληαγσληζηηθέο ηηκέο, πςειφηεξα πξφηππα παξερφκελσλ ππεξεζηψλ, θαη λα εληζρπζεί ηαπηφρξνλα ε αζθάιεηα ηνπ εθνδηαζκνχ θαη ε αεηθνξία. Ζ πξψηε Οδεγία (98/30/ΔΚ πνπ αθνξά ζηε ζέζπηζε θνηλψλ θαλφλσλ ηεο εζσηεξηθήο αγνξάο πηνζεηήζεθε ην 1998, κε πξνζεζκία ελζσκάησζεο ζην εζληθφ δίθαην ησλ Κξαηψλ Μειψλ έσο ηνλ Αχγνπζην ηνπ Ζ Οδεγία έθεξε ζεκαληηθέο αιιαγέο ζηε ιεηηνπξγία ηεο αγνξάο θπζηθνχ αεξίνπ. Καηάξγεζε ηα απνθιεηζηηθά δηθαηψκαηα, θαη βαζηθνί ηεο ζηφρνη ήηαλ ε δηαθάλεηα θαη ε κε χπαξμε δηαθξίζεσλ. Ζ εμέιημε ηεο αγνξάο, νη επηινγέο πνπ έθαλαλ ηα θξάηε κέιε θαη νη δπζθνιίεο νη νπνίεο επηζεκάλζεθαλ ζηηο ζπγθξηηηθέο εθζέζεηο ηεο Δπξσπατθήο Δπηηξνπήο (Annual Βenchmarking reports νδήγεζαλ ζηελ ηξνπνπνίεζε ηεο Οδεγίαο 98/30/ΔΚ κε δεχηεξε 24

25 Οδεγία (2003/55/ΔΚ ε νπνία πηνζεηήζεθε ηνλ Ηνχλην Ζ Οδεγία απηή επεθηείλεη ηελ απειεπζέξσζε ηεο αγνξάο θπζηθνχ αεξίνπ ζε φινπο ηνπο κε νηθηαθνχο θαηαλαισηέο κέρξη ηνλ Ηνχιην 2004, θαη ζε φινπο ηνπο πειάηεο κέρξη ηνλ Ηνχιην Πεξαηηέξσ, πεξηιακβάλεη κέηξα γηα ην λνκηθφ δηαρσξηζκφ ηεο δηαρείξηζεο ησλ δηθηχσλ κεηαθνξάο απφ ηε δξαζηεξηφηεηα ηεο πξνκήζεηαο, εληζρχεη ην ξφιν ησλ Ρπζκηζηηθψλ Αξρψλ ησλ θξαηψλ κειψλ, απαηηεί ηε δεκνζίεπζε ησλ ρξεψζεσλ γηα ηα δίθηπα, εληζρχεη ηηο ππεξεζίεο θνηλήο σθέιεηαο ηδηαίηεξα γηα ηνπο επάισηνπο θαηαλαισηέο, θαη θαζηεξψλεη κέηξα γηα ηε δηαζθάιηζε ηεο αζθάιεηαο εθνδηαζκνχ. Γηα ηελ πινπνίεζε ησλ πξνβιεπφκελσλ ζηελ Οδεγία 2003/55/ΔΚ δηαπηζηψλεηαη σζηφζν αλάγθε εηζαγσγήο πξφζζεησλ ηερληθψλ θαλφλσλ, ηδίσο φζνλ αθνξά ηηο ππεξεζίεο πξφζβαζεο ηξίησλ, ηηο αξρέο ηνπ κεραληζκνχ θαηακεξηζκνχ δπλακηθφηεηαο θαη ηηο δηαδηθαζίεο δηαρείξηζεο ηεο ζπκθφξεζεο θαζψο θαη ηηο απαηηήζεηο δηαθάλεηαο. Σν επηέκβξην ηνπ 2005 εθδίδεηαη ζρεηηθφο Καλνληζκφο (1775/2005 κε ζηφρν ηνλ θαζνξηζκφ ελαξκνληζκέλσλ αξρψλ γηα ηα ηέιε, ή ηηο κεζφδνπο πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη γηα ηνλ ππνινγηζκφ ηνπο, ηελ πξφζβαζε ζην δίθηπν, ηελ ίδξπζε ππεξεζηψλ πξφζβαζεο ηξίησλ, ηνλ θαηακεξηζκφ ηεο δπλακηθφηεηαο θαη ηε δηαρείξηζε ηεο ζπκθφξεζεο θαζψο θαη ηνλ θαζνξηζκφ ησλ απαηηήζεσλ δηαθάλεηαο. Ο Καλνληζκφο έρεη εθαξκνγή κφλν ζηα δίθηπα κεηαθνξάο. Δπί ησλ Οδεγηψλ 2003/55/ΔΚ θαη ηνπ Καλνληζκνχ 1775/2005 ε Δπξσπατθή Δπηηξνπή έρεη εθδψζεη εξκελεπηηθέο ζεκεηψζεηο, νη νπνίεο δελ έρνπλ ηππηθά δεζκεπηηθφ ραξαθηήξα, έρνπλ σζηφζν νπζηψδε εξκελεπηηθή ζεκαζία γηα ηελ νκνηφκνξθε θαη νξζή εθαξκνγή ηνπ Κνηλνηηθνχ Γηθαίνπ. ην πιαίζην απηφ, ν ξφινο ησλ Φφξνπκ ηεο Φισξεληίαο αλαθνξηθά κε ηελ ειεθηξηθή ελέξγεηα θαη ησλ Φφξνπκ ηεο Μαδξίηεο αλαθνξηθά κε ην θπζηθφ αέξην, θαζψο θαη ηνπ πκβνπιίνπ ησλ Δπξσπαίσλ Ρπζκηζηψλ γηα ηνλ Ζιεθηξηζκφ θαη ην Φπζηθφ Αέξην (ERGEG), ην νπνίν ηδξχζεθε κε απφθαζε ηεο Δπξσπατθήο Δπηηξνπήο (2003/796/ΔΚ) είλαη ζεκαληηθφο. Σν 2007 νη αλαθνηλψζεηο ηεο Δπηηξνπήο κε ηίηιν «Πξννπηηθέο γηα ηελ εζσηεξηθή αγνξά αεξίνπ θαη ειεθηξηθήο ελέξγεηαο» θαη «Έξεπλα δπλάκεη ηνπ άξζξνπ 17 ηνπ θαλνληζκνχ (ΔΚ) αξηζ. 1/2003 ζηνλ επξσπατθφ θιάδν ηνπ αεξίνπ θαη ηεο ειεθηξηθήο ελέξγεηαο (Σειηθή Έθζεζε)», θαηαδεηθλχνπλ φηη νη πθηζηάκελνη θαλφλεο θαη κέηξα εμαθνινπζνχλ λα κελ παξέρνπλ ην αλαγθαίν πιαίζην γηα κηα νκαιψο ιεηηνπξγνχζα εζσηεξηθή αγνξά. ην πιαίζην απηφ ηνλ Ηνχιην ηνπ 2009, πηνζεηήζεθε ε ηξίηε Οδεγία (2009/73/ΔΚ) ε νπνία απνηειεί ηκήκα ηνπ Σξίηνπ Παθέηνπ Δλέξγεηαο θαη ζηνρεχεη: ηνλ απνηειεζκαηηθφηεξν δηαρσξηζκφ ησλ δηαρεηξηζηψλ ζπζηεκάησλ κεηαθνξάο θπζηθνχ αεξίνπ απφ ηηο δξαζηεξηφηεηεο παξαγσγήο ή πξνκήζεηαο κέζσ ηξηψλ ελαιιαθηηθψλ πξνζεγγίζεσλ (ηδηνθηεζηαθφ, νξηζκνχ αλεμάξηεηνπ δηαρεηξηζηή ζπζηήκαηνο (ISO) ή αλεμάξηεηνπ δηαρεηξηζηή ζπζηήκαηνο κεηαθνξάο (IΣO). ηελ δηεπθφιπλζε ηνπ δηαζπλνξηαθνχ εκπνξίνπ ελέξγεηαο, ηεο πξαγκαηνπνίεζεο επελδχζεσλ θαζψο θαη ζηελ πξνψζεζε ηεο πεξηθεξεηαθήο ζπλεξγαζίαο. ηελ επίηεπμε κεγαιχηεξεο δηαθάλεηαο ηεο αγνξάο ζρεηηθά κε ηε ιεηηνπξγία ηνπ δηθηχνπ θαη πξνκήζεηαο ηελ δηαζθάιηζε ηεο απνηειεζκαηηθφηεηαο θαη ηεο αλεμαξηεζίαο ησλ εζληθψλ ξπζκηζηηθψλ αξρψλ ηελ αχμεζε ηεο αιιειεγγχεο κεηαμχ ησλ θξαηψλ κειψλ ηεο ΔΔ θαη ζηελ νξγάλσζε ηεο ζπλεξγαζίαο ζε επίπεδν ΔΔ κεηαμχ ησλ εζληθψλ ξπζκηζηηθψλ αξρψλ θαζψο θαη κεηαμχ ησλ δηαρεηξηζηψλ κέζσ ηεο ίδξπζεο ηνπ. Σα Κξάηε Μέιε φθεηιαλ λα νινθιεξψζνπλ ηελ ελζσκάησζε ηνπ Σξίηνπ Παθέηνπ ζην εζληθφ ηνπο δίθαην έσο ηνλ Μάξηην ηνπ 2011 εθηφο ηνπ ηκήκαηνο πνπ αθνξά ηνλ 25

26 δηαρσξηζκφ ησλ δηαρεηξηζηψλ ζπζηεκάησλ κεηαθνξάο θπζηθνχ αεξίνπ γηα ην νπνίν ε πξνζεζκία ήηαλ ην Μάξηην ρεηηθέο εξκελεπηηθέο ζεκεηψζεηο έρνπλ ήδε εθδνζεί απφ ηελ Δπξσπατθή Δπηηξνπή. Δπηπξφζζεηα ηεο Οδεγίαο 2009/73/ΔΚ (θαη ηεο αληίζηνηρεο Οδεγίαο 2009/72/ΔΚ γηα ηνλ ηνκέα ηνπ ειεθηξηζκνχ), ζην Σξίην Παθέην πεξηιακβάλνληαη ν Καλνληζκφο 715/2009 κε ηνλ νπνίν ηξνπνπνηείηαη ν Καλνληζκφο 1775/2005, ν αληίζηνηρνο Καλνληζκφο 714/2009 γηα ηνλ ηνκέα ηνπ ειεθηξηζκνχ θαζψο θαη ν Καλνληζκφο 713/2009 γηα ηελ γηα ηελ ίδξπζε Οξγαληζκνχ πλεξγαζίαο ησλ Ρπζκηζηηθψλ Αξρψλ Δλεξγείαο (Agency for the Cooperation of Energy Regulators ACER). 5.3 ΔΤΡΩΠΑΗΚΖ ΔΝΔΡΓΔΗΑΚΖ ΠΟΛΗΣΗΚΖ ΚΑΗ ΑΦΑΛΔΗΑ Σν δήηεκα ηεο ελεξγεηαθήο αζθάιεηαο ηεο Δπξσπατθήο Δλψζεσο έρεη δηθαηνινγεκέλα πξνζειθχζεη ην ελδηαθέξνλ πνιηηηθψλ, εξεπλεηψλ θαη δεκνζηνγξάθσλ. Γεδνκέλεο ηεο δηαξθψο απμαλνκέλεο δεηήζεσο ελέξγεηαο ζηελ αγνξά ησλ θξαηψλ-κειψλ ηεο Δπξσπατθήο Δλψζεσο, είλαη ινγηθφ λα επηδηψθεη ε Δπξσπατθή Δπηηξνπή ηελ ράξαμε κίαο πνιηηηθήο ε νπνία λα εμαζθαιίδεη αθ ελφο ηελ εηζξνή ησλ κεγίζησλ δπλαηψλ πνζνηήησλ ελέξγεηαο ζηελ επξσπατθή αγνξά θαη αθ εηέξνπ ηε κέγηζηε δπλαηή δηαθνξνπνίεζε ηεο πξνειεχζεσο απηψλ ησλ πνζνηήησλ, θαζψο θαη ηελ κέγηζηε δπλαηή πνηθηιία ηνπο. Ζ πξνζαξκνγή πξνο ηηο απαηηήζεηο ηνπ Πξσηνθφιινπ ηνπ Κηφην γηα ηε κείσζε ησλ εθπεκπφκελσλ πνζνηήησλ αεξίσλ πνπ ζπκβάιινπλ ζην θαηλφκελν ηνπ ζεξκνθεπίνπ θαη ηελ παγθφζκηα ζέξκαλζε απνηεινχλ κία πξφζζεηε παξάκεηξν ζηε ράξαμε ηεο επξσπατθήο πνιηηηθήο ελέξγεηαο. Ζ κείσζε ηεο εθπνκπήο αεξίσλ ζπλέβαιε ζηε ζηξνθή ηεο Δπξσπατθήο Δλψζεσο ζηελ πξναγσγή αλαλεψζηκσλ ή θαη ιηγφηεξν ξππνγφλσλ κνξθψλ ελέξγεηαο. ε απηέο αλήθαλ φρη κφλνλ ε ειηαθή θαη ε αηνιηθή ελέξγεηα, αιιά θαη ε ππξεληθή. Χο ην 2005 ε ζπκκεηνρή ησλ αλαλεψζηκσλ πεγψλ ελέξγεηαο ζηελ ζπλνιηθή παξαγσγή ελέξγεηαο ζηελ Δπξψπε απμήζεθε απφ 9% ζε 13%. Ζ αληίζηνηρε ζπκκεηνρή ηεο ππξεληθήο ελέξγεηαο απμήζεθε απφ 24% ζε 29%, ελψ ε ζπκκεηνρή ηνπ ιηζάλζξαθα κεηψζεθε απφ 20% ζε 13% θαη ηνπ πεηξειαίνπ απφ 18% ζε 15%. ηελ θαηεγνξία ησλ πδξνγνλαλζξάθσλ κφλν ην θπζηθφ αέξην αχμεζε ην πνζνζηφ ηνπ απφ 20% ζε 21%. Γεδνκέλεο θαη ηεο ζεκαληηθήο απμήζεσο ζηε δήηεζε ελέξγεηαο ζηελ επξσπατθή αγνξά, ε αχμεζε απηή είλαη πνιχ κεγαιχηεξε ζε πξαγκαηηθνχο αξηζκνχο. Δλψ ην 1995 ε θαηαλάισζε θπζηθνχ αεξίνπ ήηαλ πεξίπνπ 370 mtoe (million tons of oil equivalentεθαηνκκχξηα ηφλνη ηζνδχλακνπ αξγνχ πεηξειαίνπ), ην 2005 απηή έθζαζε ζηα 490 mtoe αλαδεηθλχνληαο ηε κείδνλα ζεκαζία ηνπ θαπζίκνπ απηνχ γηα ηελ επξσπατθή νηθνλνκία, αιιά θαη ηελ επξσπατθή ελεξγεηαθή αζθάιεηα. Καηά ηελ ίδηα πεξίνδν ν δείθηεο ελεξγεηαθήο εμαξηήζεσο ηεο Δπξσπατθήο Δλψζεσο απφ ηηο εηζαγσγέο θπζηθνχ αεξίνπ απμήζεθε απφ 43,6% ζε 57,7%. Ζ εμέιημε απηή ζπλδεφηαλ ηφζν κε ηελ αχμεζε ηεο θαηαλαιψζεσο θπζηθνχ αεξίνπ ζε πξαγκαηηθνχο αξηζκνχο, αιιά θαη κε ηελ βαζκηαία εμάληιεζε ησλ επξσπατθψλ απνζεκάησλ θπζηθνχ αεξίνπ. Ζ παξαγσγή θξαηψλ-εμαγσγέσλ θπζηθνχ αεξίνπ φπσο ην Ζλσκέλν Βαζίιεην, ε Οιιαλδία, ε Γαλία θαη ε Ννξβεγία κεησλφηαλ ζηαδηαθά, πξάγκα πνπ ζήκαηλε φηη ηφζν νη δηθέο ηνπο εμαγσγέο πξνο άιια επξσπατθά θξάηε κεηψλνληαλ, φζν θαη φηη ηα ίδηα ηα θξάηε απηά άξρηδαλ λα εηζάγνπλ θπζηθφ αέξην γηα λα θαιχςνπλ κέξνο ησλ ελεξγεηαθψλ αλαγθψλ ηνπο. Ζ Οδεγία 2004/67/ΔΚ ηνπ πκβνπιίνπ ηεο 26εο Απξηιίνπ 2004 απνηέιεζε ηελ πξψηε νξγαλσκέλε πξνζπάζεηα λνκνζεηηθήο ξπζκίζεσο ηνπ εθνδηαζκνχ ηεο επξσπατθήο 26

27 αγνξάο κε θπζηθφ αέξην. Ζ Οδεγία επηζήκαλε φηη γηα ηελ νινθιήξσζε ηεο εζσηεξηθήο αγνξάο θπζηθνχ αεξίνπ απαηηείηαη κηα ειάρηζηε θνηλή πξνζέγγηζε γηα ηελ αζθάιεηα ηνπ εθνδηαζκνχ, θπξίσο κέζσ δηαθαλψλ πνιηηηθψλ αζθάιεηαο ηνπ εθνδηαζκνχ πνπ δελ εηζάγνπλ δηαθξίζεηο, ζπκβαηψλ κε ηηο απαηηήζεηο ηεο ελ ιφγσ αγνξάο, πξνθεηκέλνπ λα απνθεπρζνχλ ζηξεβιψζεηο ηεο αγνξάο. Δπνκέλσο, ν επαθξηβήο θαζνξηζκφο ξφισλ θαη αξκνδηνηήησλ γηα φινπο ηνπο ζπλαιιαζζνκέλνπο ηεο αγνξάο είλαη απαξαίηεηνο γηα ηε δηαζθάιηζε ηεο αζθάιεηαο ηνπ εθνδηαζκνχ κε θπζηθφ αέξην θαη ηεο εχξπζκεο ιεηηνπξγίαο ηεο εζσηεξηθήο αγνξάο. Παξάιιεια ππνγξάκκηζε ηελ αλάγθε πξνζηαζίαο ησλ θαλφλσλ νξζήο ιεηηνπξγίαο ηεο εζσηεξηθήο αγνξάο θαη εηδηθνχ ελδηαθέξνληνο γηα ηε δηαηήξεζε ηεο αζθάιεηαο εθνδηαζκνχ ησλ νηθηαθψλ θαηαλαισηψλ θπζηθνχ αεξίνπ. ηελ ζπλέρεηα νξηνζέηεζε ηα αλαγθαία κέηξα ηα νπνία ηα θξάηε-κέιε πξέπεη λα ιάβνπλ γηα λα εμαζθαιηζζεί ε αζθάιεηα εθνδηαζκνχ ζε θπζηθφ αέξην. Χο ελδεηθηηθά κέζα γηα ηελ ελίζρπζε ηεο αζθάιεηαο ηνπ εθνδηαζκνχ αλαθέξνληαη θαη ηα εμήο: δπλακηθφ απνζήθεπζεο σθέιηκνπ φγθνπ αεξίνπ δπλακηθφ απνδέζκεπζεο ηνπ απνζεθεπκέλνπ αεξίνπ πξφβιεςε αγσγψλ γηα ηελ εθηξνπή απνζεκάησλ αεξίνπ ζε πιεηηφκελεο πεξηνρέο ξεπζηέο αγνξέο εκπνξεχζηκνπ αεξίνπ επειημία ηνπ ζπζηήκαηνο εμέιημε ηεο δηαθνπηφκελεο δήηεζεο ρξήζε ελαιιαθηηθψλ εθεδξηθψλ θαπζίκσλ ζε βηνκεραληθέο εγθαηαζηάζεηο θαη ζε εγθαηαζηάζεηο παξαγσγήο ειεθηξηθήο ελέξγεηαο δηαζπλνξηαθφ δπλακηθφ ζπλεξγαζία κεηαμχ θνξέσλ εθκεηάιιεπζεο ησλ ζπζηεκάησλ κεηαθνξάο γεηηνληθψλ θξαηψλ κειψλ γηα ζπληνληζκέλε δηεθπεξαίσζε ζπληνληζκέλεο δξαζηεξηφηεηεο δηεθπεξαίσζεο κεηαμχ θνξέσλ δηαλνκήο θαη θνξέσλ εθκεηάιιεπζεο ησλ ζπζηεκάησλ κεηαθνξάο εγρψξηα παξαγσγή αεξίνπ Δπειημία παξαγσγήο επειημία εηζαγσγήο δηαθνξνπνίεζε ησλ πεγψλ εθνδηαζκνχ κε αέξην καθξνπξφζεζκεο ζπκβάζεηο επελδχζεηο ζε ππνδνκέο γηα ηελ εηζαγσγή αεξίνπ κέζσ ηεξκαηηθψλ επαλαεξηνπνίεζεο θαη αγσγψλ ηηο πξνβιεπφκελεο πνιηηηθέο πεξηιακβάλνληαλ κέηξα γηα ηελ αζθάιεηα εθνδηαζκνχ ζπγθεθξηκέλσλ «επαίζζεησλ» θαηεγνξηψλ πειαηψλ, ε ππνβνιή εθζέζεσλ απφ ηα θξάηεκέιε πξνο ηελ Δπξσπατθή Δπηηξνπή, ε παξαθνινχζεζε ησλ εμειίμεσλ ζηα θξάηε-κέιε απφ ηελ Δπξσπατθή Δπηηξνπή. Δπίζεο, πξνβιεπφηαλ ε δεκηνπξγία Οκάδνο πληνληζκνχ γηα ην θπζηθφ αέξην, ε νπνία ζπγθξνηνχληαλ απφ ηνπο εθπξνζψπνπο ησλ θξαηψλ-κειψλ θαη ηα αληηπξνζσπεπηηθά φξγαλα ηνπ ελδηαθεξνκέλνπ θιάδνπ θαη ησλ ζρεηηθψλ θαηαλαισηψλ ππφ ηελ πξνεδξία ηεο Δπηηξνπήο. Σα θξάηε-κέιε πξνεηνηκάδνληαλ θαηαιιήισο γηα ηελ ιήςε εζληθψλ κέηξσλ εθηάθηνπ αλάγθεο ηα νπνία θαη θνηλνπνηνχζαλ ζηελ Δπηηξνπή, ελψ παξάιιεια ελεξγνπνηείην ν θνηλνηηθφο κεραληζκφο θαη ζπγθαιείηαη ε Οκάδα πληνληζκνχ. Ζ Δπηηξνπή, ζε δηαβνχιεπζε κε ηελ Οκάδα, κπνξνχζε λα θαζνδεγήζεη ηα θξάηε κέιε ζρεηηθά κε ηε ιήςε πεξαηηέξσ κέηξσλ γηα ηελ παξνρή ζπλδξνκήο ζηα θξάηε κέιε πνπ πιήηηνληαλ ηδηαίηεξα απφ ηελ δηαθνπή εθνδηαζκνχ αεξίνπ. Ζ Δπηηξνπή κπνξνχζε επίζεο λα ππνβάιεη πξφηαζε ζην πκβνχιην ζρεηηθά κε πεξαηηέξσ αλαγθαία κέηξα. 27

28 Πξνζπαζψληαο λα αξζεί ζην χςνο απηψλ ησλ πξνθιήζεσλ ε Δπξσπατθή Έλσζε πξνρψξεζε ζηελ εθπφλεζε κίαο εληαίαο πνιηηηθήο θιίκαηνο θαη ελέξγεηαο, ζπλνδεπφκελεο απφ έλα ιεπηνκεξέο ζρέδην δξάζεσο. χκθσλα κε ηνλ Δπξσπαίν Δπίηξνπν ππεχζπλν γηα ζέκαηα ελέξγεηαο Άληξηο Πήκπαιγθο, απηή ε πνιηηηθή απνζθνπνχζε ζην «λα απαληήζεη ζηηο πξνθιήζεηο ηεο αληαγσληζηηθφηεηνο, αζθάιεηαο, αζθάιεηαο ηεο πξνζθνξάο». Ο ζηξαηεγηθφο πνιηηηθφο ζηφρνο ήηαλ ε κνλνκεξήο δέζκεπζε ηεο Δπξσπατθήο Δλψζεσο λα κεηψζεη ηα αέξηα πνπ πξνθαινχλ ην θαηλφκελν ηνπ ζεξκνθεπίνπ θαηά ηνπιάρηζηνλ 20% σο ην 2020 ζε ζρέζε κε ηα επίπεδα ηνπ Απηή ε κείσζε ζα κπνξνχζε λα θζάζεη θαη σο ην 30%, αλ άιια αλεπηπγκέλα θξάηε αλαθνίλσλαλ παξφκνηεο κνλνκεξείο δεζκεχζεηο. Σν ζρέδην δξάζεσο επίζεο πεξηιάκβαλε ηνπο εμήο ζηφρνπο: α. ηελ άλνδν ηεο ελεξγεηαθήο απνηειεζκαηηθφηεηνο θαηά 20% κέρξη ην 2020 κέζσ ζπγθεθξηκέλσλ κέηξσλ β. ηελ άλνδν ηνπ πνζνζηνχ ησλ αλαλεψζηκσλ πεγψλ ελέξγεηαο ζην 20%ηνπ ζπλφινπ ηεο παξαγνκέλεο ελέξγεηαο ζηελ Δπξψπε γ. ηελ ππνζηήξημε ηεο ηερλνινγίαο ρακειψλ εθπνκπψλ δηνμεηδίνπ άλζξαθα (low carbon technology) δ. ηε ζπκθσλία γηα ηελ πεξαηηέξσ αλάπηπμε κηαο πιήξσο ελνπνηεκέλεο θνηλήο αγνξάο ελέξγεηαο, κε ζθνπφ ηελ δηεπθφιπλζε λέσλ επελδχζεσλ, ηελ είζνδν λέσλ επηρεηξήζεσλ θαη ηελ αχμεζε ησλ επηινγψλ γηα ηνπο θαηαλαισηέο ε. ζεηξά κέηξσλ γηα ηελ ελίζρπζε ηεο αιιειεγγχεο κεηαμχ ησλ θξαηψλ-κειψλ ζηα ζρεηηθά δεηήκαηα ζη. ηελ αλάπηπμε ηεο εμσηεξηθήο δηαζηάζεσο ηεο επξσπατθήο ελεξγεηαθήο πνιηηηθήο. Σν παξαπάλσ ζρέδην δξάζεο απέβιεπε θαη ζηε κείσζε ηεο ελεξγεηαθήο εμάξηεζεο ηεο Δπξσπατθήο Δλψζεσο ε νπνία είρε ιάβεη αλεζπρεηηθέο δηαζηάζεηο. Δλψ ην 1995 ε Δπξσπατθή Έλσζε εηζήγαγε ην 43,3% ηεο ελέξγεηαο πνπ θαηαλαισλφηαλ ζην εζσηεξηθφ ηεο, ν δείθηεο απηφο έθζαζε ζην 52,3% ην 2005.Πην ζπγθεθξηκέλα ν δείθηεο εμάξηεζεο απφ ηηο εηζαγσγέο θπζηθνχ αεξίνπ απμήζεθε απφ 43,6% ζε 57,7%, ελψ γηα ηνλ ιηζάλζξαθα ν δείθηεο εθηηλάρζεθε απφ 28,2% ζε 53%. Γηα ην αξγφ πεηξέιαην ν δείθηεο απμήζεθε απφ 74,4% ζε 82,2%. Παξάιιεια κε ηελ πνιηηηθή απηή, δφζεθε έκθαζε ζηε κείσζε ηεο ελεξγεηαθήο εμάξηεζεο απφ ηελ Ρσζία, κε ηελ αχμεζε ησλ εηζαγσγψλ θπζηθνχ αεξίνπ απφ ηελ Βφξεην Αθξηθή θαη ηελ Καζπία Θάιαζζα. Ζ «Πξάζηλε Βίβινο» (Green Paper) ηνπ Μαξηίνπ 2006 αλαθέξζεθε ζαθψο ζην δήηεκα. Αθνχ ζεκείσζε φηη θάζε θξάηνο-κέινο ηεο Δπξσπατθήο Δλψζεσο επηιέγεη ην βέιηηζην ζπλδπαζκφ πεγψλ ελέξγεηαο (energy mix), ππνγξάκκηζε φηη νη επηινγέο ελφο θξάηνπο-κέινπο αλαπφθεπθηα έρνπλ επίδξαζε ζηελ ελεξγεηαθή αζθάιεηα ησλ γεηηφλσλ ηνπ θαη ηεο Κνηλφηεηνο γεληθά, θαζψο θαη ζηελ αληαγσληζηηθφηεηα θαη ην πεξηβάιινλ. Έηζη ε «Πξάζηλε Βίβινο» πξφηεηλε ηελ εθπφλεζε θαη ππνβνιή κηαο «Δπξσπατθήο ηξαηεγηθήο Δπηζεψξεζεο Δλέξγεηαο» (Strategic EU Energy Review) ε νπνία ζα κπνξνχζε λα πξνζθέξεη έλα ζαθέο επξσπατθφ πιαίζην γηα εζληθέο απνθάζεηο ζην δήηεκα πξνζδηνξηζκνχ ηνπ άξηζηνπ ζπλδπαζκνχ πεγψλ ελέξγεηαο. Δπίζεο, ζα κπνξνχζε λα αλαιχεη φια ηα πιενλεθηήκαηα θαη κεηνλεθηήκαηα ησλ δηαθνξεηηθψλ πεγψλ ελέξγεηαο, απφ ηηο αλαλεψζηκεο αηνιηθή, πδξνειεθηξηθή, βηνκάδα θαη βηνθαχζηκα κέρξη ηνλ άλζξαθα θαη ηελ ππξεληθή ελέξγεηα. Δπηπιένλ, πξνβιεπφηαλ ε αλάπηπμε κηαο ζπκπαγνχο εμσηεξηθήο ελεξγεηαθήο πνιηηηθήο ηεο Δπξσπατθήο Δλψζεσο. Απηή ζεσξείην πξνυπφζεζε γηα ηελ εμαζθάιηζε βηψζηκεο, αληαγσληζηηθήο θαη αζθαινχο ελέξγεηαο. Σα θξάηε-κέιε φθεηιαλ λα δείμνπλ ηε δέζκεπζή ηνπο λα βξνπλ θνηλέο ιχζεηο ζε θνηλά πξνβιήκαηα. Σν πξψην βήκα πξνο απηήλ ηελ θαηεχζπλζε ήηαλ ε ζπκθσλία γηα ηνπο ζηφρνπο κηαο θνηλήο εμσηεξηθήο ελεξγεηαθήο πνιηηηθήο θαη γηα ηηο ελέξγεηεο ζε θνηλνηηθφ θαη εζληθφ επίπεδν ψζηε απηή λα θαηαζηεί πξαγκαηηθφηεηα. Ζ απνηειεζκαηηθφηεηα θαη ζπλνρή ηεο θνηλήο εμσηεξηθήο ελεξγεηαθήο 28

29 πνιηηηθήο ζα ήηαλ ζπλάξηεζε ηεο λνκνζεηηθήο πξνφδνπ ζε εζληθφ επίπεδν θαη ηδηαηηέξσο ηεο δεκηνπξγία ηεο εζσηεξηθήο αγνξάο ελέξγεηαο. Οη θχξηνη ζηφρνη απηήο ηεο πνιηηηθήο ήηαλ νη εμήο: α. Μία ζαθήο πνιηηηθή γηα ηελ εμαζθάιηζε θαη δηαθνξνπνίεζε ησλ εηζαγσγψλ ελέξγεηαο β. πλεξγαζία κε θξάηε-παξαγσγνχο ελέξγεηαο, θφκβνπο κεηαθνξάο θαη άιινπο δηεζλείο παξάγνληεο γ. Απνηειεζκαηηθή αληίδξαζε ζε εμσγελείο θξίζεηο δ. Ζ έληαμε ηεο ελεξγεηαθήο πνιηηηθήο ζηηο άιιεο πνιηηηθέο κε εμσηεξηθή δηάζηαζε. Αλαθνξηθά κε ηελ ελεξγεηαθή αζθάιεηα, πξνβιεπφηαλ ε θαηά πξνηεξαηφηεηα αλαβάζκηζε ησλ ππαξρνπζψλ ππνδνκψλ, θαζψο θαη ε θαηαζθεπή λέσλ ππνδνκψλ απαξαηηήησλ γηα ηελ αζθάιεηα ησλ ελεξγεηαθψλ πξνκεζεηψλ ηεο Δπξσπατθήο Δλψζεσο. Πην ζπγθεθξηκέλα, πξνβιεπφηαλ ε θαηαζθεπή θαη αλαβάζκηζε αγσγψλ θπζηθνχ αεξίνπ θαη θαηαζθεπή κνλάδσλ εηζαγσγήο πγξνπνηεκέλνπ θπζηθνχ αεξίνπ (LNG) ζε αγνξέο νη νπνίεο ραξαθηεξίδνληαλ απφ κεησκέλν αληαγσληζκφ κεηαμχ εμαγσγέσλ θπζηθνχ αεξίνπ. Δπηπιένλ, αλαγλσξηδφηαλ ε αλάγθε ιήςεσο πνιηηηθψλ, νηθνλνκηθψλ θαη ξπζκηζηηθψλ κέηξσλ, ψζηε ε επηηξνπή λα ππνζηεξίμεη ελεξγψο ηελ πξαγκαηνπνίεζε ηέηνησλ ζρεδίσλ απφ επηρεηξεκαηηθνχο παξάγνληεο. Δπίζεο πξνβιεπφηαλ ε θαιιηέξγεηα δηαιφγνπ θαη ζπλεξγαζίαο κε κείδνλεο παξαγσγνχο θαη θαηαλαισηέο ελέξγεηαο φπσο νη Ζλσκέλεο Πνιηηείεο, ε Κίλα θαη ε Ηλδία, ζε επίπεδν δηκεξέο, αιιά θαη ζε νξγαληζκνχο φπσο ην G8. ζνλ αθνξά ζηελ πξναγσγή ηνπ δηαιφγνπ κε κείδνλεο εμαγσγείο ελέξγεηαο, επηζεκαηλφηαλ ε αλάγθε βειηίσζεο ησλ ζρέζεσλ κε ηηο ρψξεο ηνπ Οξγαληζκνχ Πεηξειαηνεμαγσγηθψλ Κξαηψλ (Organisation of Petroleum Exporting Countries-OPEC)θαη ηνπ πκβνπιίνπ πλεξγαζίαο ηνπ Κφιπνπ (Gulf Cooperation Council-GCC), θαζψο θαη κηαο λέαο πξσηνβνπιίαο αλαθνξηθά κε ηελ Ρσζία, ην ζεκαληηθφηεξν εμαγσγέα ελέξγεηαο ζηελ επξσπατθή αγνξά. Απηή ζα δηεπθνιπλφηαλ απφ ηελ αλάπηπμε θνηλήο εμσηεξηθήο ελεξγεηαθήο πνιηηηθήο. Τπφ ζπλζήθεο ηζφηεηαο θαη ακνηβαίνπ ζεβαζκνχ ησλ ζπκθεξφλησλ, ε ζπλεξγαζία Δπξσπατθήο Δλψζεσο θαη Ρσζίαο ζα παξείρε αζθάιεηα θαη δπλαηφηεηα πξνγλψζεσο ηνπ κέιινληνο θαη ζηα δχν κέξε. Απηφ ζα επέηξεπε ηε δηεμαγσγή ησλ αλαγθαίσλ καθξνπξφζεζκσλ επελδχζεσλ ζηνλ ηνκέα ηεο έξεπλαο θαη παξαγσγήο ελέξγεηαο. Θα ζήκαηλε επίζεο ηε δίθαηε θαη ακνηβαία πξφζβαζε ζηηο αγνξέο θαη ηηο ππνδνκέο ησλ δχν κεξψλ, πεξηιακβαλνκέλεο ηεο πξνζβάζεσο ηξίησλ κεξψλ ζηνπο αγσγνχο. Οη πξνζπάζεηεο γηα ηελ θχξσζε απφ ηελ Ρσζία ηεο πλζήθεο ηεο Δλεξγεηαθήο Υάξηαο ζα έπξεπε λα εληαηηθνπνηεζνχλ. Παξάιιεια πξνβιεπφηαλ ε εληαηηθνπνίεζε ησλ πξνζπαζεηψλ γηα ηελ επέθηαζε ηεο επξσπατθήο αγνξάο ελέξγεηαο πξνο ηα γεηηνληθά ηεο Δπξσπατθήο Δλψζεσο θξάηε, ε νπνία πξνσζείην θαη ζηα πιαίζηα ηεο Δπξσπατθήο Πνιηηηθήο Γεηηνλίαο (European Neighbourhood Policy-ENP). Ζ δεκηνπξγία ελφο «θνηλνχ θαλνληζηηθνχ ρψξνπ» ζα νδεγνχζε ζηελ επηβνιή θνηλψλ θαλφλσλ εκπνξίνπ, κεηαθνξάο θαη πξνζηαζίαο πεξηβάιινληνο. Ζ ζχγθιηζε πξνο ηελ επξσπατθή εζσηεξηθή αγνξά ελέξγεηαο ζα ζπλέβαιε ζηελ πξνζέιθπζε επελδχζεσλ θαη ηελ αλάπηπμε, θαζψο θαη ηελ αζθάιεηα ηεο πξνζθνξάο ελέξγεηαο γηα ηελ Δπξσπατθή Έλσζε θαη ηνπο γείηνλέο ηεο. Ζ δεκηνπξγία κηαο Παλεπξσπατθήο Δλεξγεηαθήο Κνηλφηεηνο ζα εληζρπφηαλ κε ηελ έληαμε θξαηψλ φπσο ε Σνπξθία θαη ε Οπθξαλία ζηε πλζήθε Δλεξγεηαθήο Κνηλφηεηνο ηεο Ννηηναλαηνιηθήο Δπξψπεο (South East European Energy Community Treaty). Παξάιιεια ε ζεκαζία ησλ θξαηψλ ηεο Καζπίαο θαη ηεο Μεζνγείνπ σο εμαγσγέσλ θαη θφκβσλ κεηαθνξάο θπζηθνχ αεξίνπ ζα απμαλφηαλ ζεκαληηθά. Τπφ απηφ ην πιαίζην ζα δηεπθνιπλφηαλ ε καθξνπξφζεζκε ρξήζε ησλ θνηλνηηθψλ επελδχζεσλ κέζσ ησλ Γηεπξσπατθψλ Δλεξγεηαθψλ Γηθηχσλ θαη ησλ πξνεθηάζεψλ ηνπο ζε ηξίηα θξάηε θαη ζα 29

30 αλαβαζκηδφηαλ ε ζεηηθή επίδξαζε ζηελ επξσπατθή ελεξγεηαθή αζθάιεηα ησλ επξσπατθψλ επελδχζεσλ ζηνλ ελεξγεηαθφ ηνκέα ηξίησλ θξαηψλ. Αλαθνξηθά κε ηελ απνηειεζκαηηθή αληίδξαζε ηεο Δπξσπατθήο Δλψζεσο ζε πεξηπηψζεηο εμσγελψλ ελεξγεηαθψλ θξίζεσλ, επηζεκαηλφηαλ ε αλάγθε ηαρείαο θαη ζπληνληζκέλεο αληηδξάζεσο ησλ θξαηψλ-κειψλ. Ζ απνπζία ελφο επξσπατθνχ νξγάλνπ επηθνξηηζκέλνπ κε ηελ παξαθνινχζεζε ησλ εηζαγσγψλ ελέξγεηαο ζα κπνξνχζε λα αληηκεησπηζζεί κε ηε δεκηνπξγία ελφο νξγάλνπ γηα ηελ αληηκεηψπηζε επεηγφλησλ πεξηζηαηηθψλ πνπ επεξεάδνπλ ηελ εμσηεξηθή πξνζθνξά ελέξγεηαο. Ζ έληαμε ηεο ελεξγεηαθήο πνιηηηθήο ζηηο άιιεο πνιηηηθέο κε εμσηεξηθή δηάζηαζε ζα κπνξνχζε λα κεηαβάιεη ηελ εκεξήζηα δηάηαμε ζηηο ζπλνκηιίεο ηεο Δπξσπατθήο Δλψζεσο κε θξάηε πνπ αληηκεησπίδνπλ παξφκνηα πξνβιήκαηα, ελεξγεηαθά θαη πεξηβαιινληηθά, φπσο νη Ζλσκέλεο Πνιηηείεο, ν Καλαδάο, ε Ηαπσλία, ε Κίλα θαη ε Ηλδία ζε ζέκαηα φπσο ε θιηκαηηθή αιιαγή, ε ελεξγεηαθή απνηειεζκαηηθφηεηα, νη αλαλεψζηκεο πεγέο ελέξγεηαο, ε έξεπλα θαη αλάπηπμε λέσλ ηερλνινγηψλ, ε πξφζβαζε ζηηο παγθφζκηεο αγνξέο θαη νη επελδχζεηο. Απηή ε εμέιημε ζα κπνξνχζε λα επλνήζεη ηηο δηαπξαγκαηεχζεηο ζε πνιπκεξείο δηεζλείο νξγαληζκνχο φπσο ν Οξγαληζκφο Ζλσκέλσλ Δζλψλ (United Nations-UN) ην Γηεζλέο Γξαθείν Δλέξγεηαο (International Energy Agency-ΗΔΑ) θαη ην G8. Ζ αλαβάζκηζε ηεο δηκεξνχο θαη πνιπκεξνχο ζπλεξγαζίαο κε θξάηε φπσο ηα παξαπάλσ ζα είρε σο ζθνπφ ηελ ελζάξξπλζε ηεο νξζνινγηθήο ρξήζεσο ηεο ελέξγεηαο παγθνζκίσο, ηε κείσζε ηεο ξππάλζεσο θαη ηελ ελζάξξπλζε ηεο βηνκεραληθήο θαη ηερλνινγηθήο ζπλεξγαζίαο γηα ηελ αλάπηπμε, επίδεημε θαη εγθαηάζηαζε ελεξγεηαθά απνηειεζκαηηθψλ ηερλνινγηψλ, αλαλεψζηκσλ πεγψλ ελέξγεηαο θαη θαζαξψλ ηερλνινγηψλ πδξνγνλαλζξάθσλ. Πην ζπγθεθξηκέλα, απαηηνχληαλ κείδνλεο πξνζπάζεηεο κε ζθνπφ ηε δηεχξπλζε ηεο εθαξκνγήο ηνπ Δπξσπατθνχ ρήκαηνο Δκπνξίαο Δθπνκπψλ ζε άιιεο πεξηνρέο ηνπ πιαλήηε, θαζψο θαη ηελ ππνγξαθή κηαο δηεζλνχο ζπλζήθεο ζρεηηθά κε ηελ ελεξγεηαθή απνηειεζκαηηθφηεηα. Παξάιιεια απαηηείην ε επηδίσμε ηεο βειηίσζε ηεο ρξήζεσο ησλ εξγαιείσλ εκπνξηθήο πνιηηηθήο, ψζηε λα εμαζθαιίδεηαη ε απνπζία δηαθξίζεσλ ζηε δηέιεπζε ελέξγεηαο απφ ηα δίθηπα ηξίησλ θξαηψλ θαη ηελ αλάπηπμε ελφο αζθαιέζηεξνπ επελδπηηθνχ θιίκαηνο. ηα πιαίζηα ηνπ Παγθνζκίνπ Οξγαληζκνχ Δκπνξίνπ (World Trade Organisation-WTO) ή θαη ζε δηκεξέο ή πεξηθεξεηαθφ επίπεδν. Σέηνηεο ζπκθσλίεο ζα κπνξνχζαλ λα πεξηιακβάλνπλ ην άλνηγκα ησλ αγνξψλ, επελδχζεηο, ηε λνκνζεηηθή θαη θαλνληζηηθή ζχγθιηζε ζε ζέκαηα φπσο ε δηέιεπζε θαη ε πξφζβαζε ζε αγσγνχο θαη ν αληαγσληζκφο. Ζ δήισζε ηνπ Δπξσπατθνχ πκβνπιίνπ ηεο 24εο Μαξηίνπ 2006 ήηαλ ελαξκνληζκέλε κε ηελ «Πξάζηλε Βίβιν» θαη ππνγξάκκηδε ηε ζεκαζία επηηεχμεσο ησλ βαζηθψλ ηνπ ζηφρσλ. πγθεθξηκέλα πξνβιεπφηαλ ε δεκηνπξγία εμηζνξξνπεηηθψλ κεραληζκψλ ελαληίνλ πηζαλψλ κεηαπηψζεσλ ζηελ πξνζθνξά ελέξγεηαο επί ηε βάζεη ησλ αξρψλ ηεο αιιειεγγχεο θαη ηεο επηθνπξηθφηεηαο. Δπίζεο, πξνβιεπφηαλ ε βειηίσζε ηεο δηαρεηξίζεσο ηεο δεηήζεσο ελέξγεηαο, ηδηαηηέξσο ζηνπο ηνκείο ησλ κεηαθνξψλ θαη ηεο θαηνηθίαο, θαζψο θαη ε αλαβάζκηζε ηεο απνηειεζκαηηθφηεηνο ησλ παξνρψλ θπζηθνχ αεξίνπ θαη πεηξειαίνπ. Δπίζεο, ηα θξάηε-κέιε αλέιαβαλ ηελ ππνρξέσζε λα εληαηηθνπνηήζνπλ ηηο ζηξαηεγηθέο δηαθνξνπνηήζεσο θαη λα αλαπηχμνπλ κηα θνηλή πξνζέγγηζε ζρεηηθά κε ηα θξάηε-εμαγσγείο θαη ηνπο δηαδξφκνπο κεηαθνξάο. ζνλ αθνξά ζηελ εμσηεξηθή δηάζηαζε ηεο αζθάιεηαο πξνζθνξάο ελέξγεηαο, ππνγξακκηδφηαλ ε αλάγθε αλαπηχμεσο θνηλήο θσλήο πξνο ηξίηα θξάηε θαη ππνζηεξίμεσο κηαο πεξηζζφηεξν ζπλαηλεηηθήο πξνζεγγίζεσο ζρεηηθά κε ηελ πξφζβαζε ζε ελεξγεηαθέο πεγέο, ηε ζηαζεξφηεηα ζηα θξάηε-παξαγσγνχο θαη θφκβνπο θαη ηελ ελεξγεηαθή αζθάιεηα. Τπφ απηήλ ηελ άπνςε ε αχμεζε ηεο ελεξγεηαθήο δηαθνξνπνηήζεσο ηεο Δπξσπατθήο Δλψζεσο ζα αχμαλε αληηζηνίρσο θαη ην πεξηζψξην δηαπξαγκαηεπηηθψλ ειηγκψλ ηεο Δλψζεσο ζηηο ζρέζεηο ηεο κε ηξίηα θξάηε. Δπίζεο, νξίδνληαλ σο ζηφρνη ε έλαξμε ηεο 30

31 ηζρχνο ηεο πλζήθεο Δλεξγεηαθήο Κνηλφηεηνο ζηελ Ννηηναλαηνιηθή Δπξψπε θαη ε ζπλεξγαζία κε δηεζλείο νξγαληζκνχο. Σέινο, επηζεκαηλφηαλ ε αλάγθε αλαδσνγνλήζεσο ηνπ ελεξγεηαθνχ δηαιφγνπ κε ηελ Ρσζία θαη βειηηψζεσο ηεο απνηειεζκαηηθφηεηνο ηνπ ζε ζρέζε κε ηηο επξσπατθέο επηδηψμεηο ζην ζέκα ηεο ελέξγεηαο. Χο ζεκέιην απηνχ ηνπ δηαιφγνπ πξνηεηλφηαλ ε αιιειεμάξηεζε Ρσζίαο θαη Δπξσπατθήο Δλψζεσο ζε ελεξγεηαθά δεηήκαηα ε νπνία επέβαιιε ηελ αλάγθε αζθαιψλ θαη πξνβιέςηκσλ επελδπηηθψλ ζπλζεθψλ γηα επξσπατθέο θαη ξσζηθέο εηαηξείεο, θαζψο θαη ακνηβαηφηεηα ζε ζρέζε κε ηελ πξφζβαζε ζηηο αγνξέο θαη ηηο ππνδνκέο. Δπίζεο επηβαιιφηαλ ε άξζε ησλ δηαθξίζεσλ ζηελ πξφζβαζε ηξίησλ κεξψλ ζηνπο αγσγνχο ηεο Ρσζίαο, ην νπνίν ζα εμαζθάιηδε δίθαηνπο θαη αζθαιείο θαλφλεο γηα ηνπο επηρεηξεκαηίεο. Απνθαζηζηηθέο πξνζπάζεηεο ζα έπξεπε λα γίλνπλ γηα ηελ απνπεξάησζε ησλ δηαπξαγκαηεχζεσλ γηα ην Πξσηφθνιιν Γηειεχζεσο ηεο Δλεξγεηαθήο Υάξηαο θαη ηελ εμαζθάιηζε ηεο θπξψζεσο απφ ηελ Ρσζία ηεο πλζήθεο Δλεξγεηαθήο Υάξηαο. 6. Ζ ΓΗΔΗΓΤΖ ΣΟΤ ΦΤΗΚΟΤ ΑΔΡΗΟΤ ΣΖΝ ΔΛΛΖΝΗΚΖ ΑΓΟΡΑ ηελ ειιεληθή αγνξά θπζηθνχ αεξίνπ θπξίαξρε ζέζε θαηέρεη ε Γεκφζηα Δπηρείξεζε Αεξίνπ Α.Δ. (ΓΔΠΑ), ε νπνία είλαη ζήκεξα ν κνλαδηθφο εηζαγσγέαο θπζηθνχ αεξίνπ, είλαη ππεχζπλε γηα ηε ιεηηνπξγία ηνπ δηθηχνπ πςειήο πίεζεο θαη θαηέρεη ην 51% ησλ πεξηθεξεηαθψλ εηαηξηψλ δηαλνκήο αεξίνπ (ΔΠΑ). Ζ ΓΔΠΑ ηδξχζεθε ην 1988 θαη άξρηζε λα ιεηηνπξγεί ην Ζ ΓΔΠΑ είλαη ν ηδηνθηήηεο φισλ ησλ πάγησλ πεξηνπζηαθψλ ζηνηρείσλ ζην Διιεληθφ ζχζηεκα θπζηθνχ αεξίνπ θαη ην δίθηπφ ηεο θαιχπηεη πιένλ ηα θχξηα πιεζπζκηαθά θέληξα ζηελ Διιάδα. Ζ ςήθηζε ηνπ Νφκνπ 3428/2005 ηνλ Γεθέκβξην ηνπ 2005 θαη ηνπ Νφκνπ 4001/2011, γηα ηελ απειεπζέξσζε ηεο αγνξάο ηνπ θπζηθνχ αεξίνπ, αλαπξνζάξκνζε ηε δνκή ηεο αγνξάο, πξνβιέπνληαο ηε δεκηνπξγία ελφο Γηαρεηξηζηή ηνπ Δζληθνχ πζηήκαηνο Φπζηθνχ Αεξίνπ (ΓΔΦΑ) πνπ ζα είλαη μερσξηζηφο απφ ηελ ΓΔΠΑ. Ζ ΓΔΦΑ ζα είλαη ν ηδηνθηήηεο ηνπ ειιεληθνχ ζπζηήκαηνο κεηαθνξάο αεξίνπ πςειήο πίεζεο θαη ζα είλαη ππεχζπλε γηα ηε κειινληηθή ηνπ αλάπηπμε θαη ιεηηνπξγία, πεξηιακβαλνκέλεο ηεο παξνρήο πξφζβαζεο ζην δίθηπν θπζηθνχ αεξίνπ, θάησ απφ ηελ επνπηεία ηεο ΡAE θαη ηνπ Τπνπξγείνπ Αλάπηπμεο. Ηδησηηθέο εηαηξίεο έρνπλ ην δηθαίσκα λα θαηαζθεπάζνπλ θαη λα ιεηηνπξγήζνπλ ππνδνκέο θπζηθνχ αεξίνπ, φπσο ζηαζκνχο Τγξνπνηεκέλνπ Φπζηθνχ Αεξίνπ ή αγσγνχο πςειήο πίεζεο, αιιά θακία δελ έρεη θαηαζθεπάζεη ηίπνηε κέρξη ζήκεξα. Ζ θαηαζθεπή αγσγψλ ρακειήο πίεζεο γηα ηηο EΠΑ έρεη πξαγκαηνπνηεζεί απφ ηδησηηθέο εηαηξείεο ζε βάζε εξγνιαβίαο. Ζ ξσζηθή εηαηξεία αεξίνπ Gazprom έρεη ηδξχζεη ηελ θνηλνπξαμία Prometheus Gas S.A. ζε ζπλεξγαζία κε ηνλ ειιεληθφ κηιν Κνπεινχδνπ, γηα ηελ άκεζε πψιεζε αεξίνπ ζηελ Διιεληθή αγνξά. Μέρξη ην ηέινο Μαξηίνπ 2006, ηα ξπζκηζκέλα ηηκνιφγηα γηα πξφζβαζε ηξίησλ πνπ απαηηνχληαη ζχκθσλα κε ην Νφκν 3175/2003 δελ είραλ δεκνζηεπζεί. Με ηελ Τπνπξγηθή Απφθαζε 4955 ηεο 27 εο Μαξηίνπ 2006, απηά ηα ηηκνιφγηα άξρηζαλ λα ηζρχνπλ, επηηξέπνληαο ηελ αλάπηπμε κηαο αγνξάο ρνλδξηθήο πψιεζεο θπζηθνχ αεξίνπ ζηελ Διιάδα. Ζ ειιεληθή αγνξά γηα πειάηεο εηήζηαο δήηεζεο θάησ ησλ 10 mcm εμππεξεηείηαη απφ πεξηθεξεηαθά κνλνπψιηα νλνκαδφκελα ΔΠΑ, ησλ νπνίσλ νη ηηκέο ειέγρνληαη απφ ηελ ΡAE. Καιχπηνπλ ηηο πεξηνρέο ηεο ρεξζνλήζνπ ηεο Αηηηθήο, ηεο Θεζζαινλίθεο θαη ηεο Θεζζαιίαο. Μεηά ηελ αιιαγή ηεο δνκήο ηεο ΓΔΠΑ ζχκθσλα κε ην Νφκν 3428/2005, ην 51% ζα αλήθεη 31

32 ζηελ θπξηφηεηα ηεο ΔΓΑ, κηαο ζπγαηξηθήο ηεο ΓΔΠΑ ε νπνία θαηέρεη ηα πάγηα ζηνηρεία ελεξγεηηθνχ κε ηα νπνία ιεηηνπξγνχλ νη ΔΠΑ. Σν ππφινηπν 49% αλήθεη ζε δηεζλείο εηαηξίεο. Ζ ΔΠΑ Αηηηθήο αλήθεη κεξηθψο ζε θνηλνπξαμία ηεο Cinergy θαη ηεο Shell Gas, θαη νη άιιεο δπν ΔΠΑ αλήθνπλ κεξηθψο ζηελ Italgas. Ζ ΔΓΑ πξέπεη λα πιεξψλεη ην 10% ησλ κεξηζκάησλ ηεο ζηηο ηνπηθέο αξρέο, θαιχπηνληαο ηηο πεξηνρέο ζηηο νπνίεο θαηέρεη πεξηνπζηαθά ζηνηρεία δηαλνκήο αεξίνπ (Energy Policies of IEA Countries Greece Review, 2006). Έρνληαο σο ζηφρν ηελ πεξαηηέξσ δηείζδπζε ηνπ θπζηθνχ αεξίνπ ζηελ Διιεληθή αγνξά, ε θπβέξλεζε πξνψζεζε ηελ ίδξπζε ηξηψλ αθφκα Δηαηξεηψλ Παξνρήο Αεξίνπ (ΔΠΑ) ζηελ Αλαηνιηθή Μαθεδνλία θαη Θξάθε, ζηελ Κεληξηθή Μαθεδνλία θαη ζηελ Αλαηνιηθή ηεξεά. Λφγσ ησλ ηδηαίηεξσλ σθειεηψλ πνπ πξνθχπηνπλ απφ ηελ πηνζέηεζε ηνπ θπζηθνχ αεξίνπ ζηελ νηθηαθή αιιά θαη βηνκεραληθή ρξήζε, ε δήηεζε αλακέλεηαη λα απμεζεί ηδηαίηεξα ζεκαληηθά, γεγνλφο πνπ απαηηεί ηελ δεκηνπξγία ζρεηηθψλ ππνδνκψλ. ε παγθφζκην επίπεδν γίλεηαη κία πξνζπάζεηα απεμάξηεζεο απφ ην πεηξέιαην, ηνπ νπνίνπ ε ηηκή απμάλεη δηαξθψο θαη πξνθαιεί έληνλεο πιεζσξηζηηθέο ηάζεηο. Μέζα ζε απηά ηα πιαίζηα, ε Διιάδα κε ηηο θαηάιιειεο ζπκθσλίεο αιιά θαη ηελ δεκηνπξγία λέσλ εηαηξεηψλ παξνρήο θπζηθνχ αεξίνπ πξνζπαζεί λα θαιχςεη ηελ κειινληηθή δήηεζε θαη λα δψζεη ηελ επθαηξία ζε θαηαλαισηέο θαη εηαηξείεο λα κεηψζνπλ ην θφζηνο ηεο ρξήζεο ελέξγεηαο. ε αληάιιαγκα γηα ηε δέζκεπζή ηνπο λα απμήζνπλ ηελ θάιπςε αεξίνπ ζηελ Διιάδα, νη ΔΠΑ έρνπλ ην απνθιεηζηηθφ δηθαίσκα λα πξνκεζεχνπλ πειάηεο κε δήηεζε αεξίνπ θάησ ησλ 10 mcm ην ρξφλν θαη επξηζθφκελνπο εληφο ησλ πεξηνρψλ παξαρψξεζεο ηνπο, γηα κηα πεξίνδν 30 εηψλ απφ ηελ έλαξμε ηζρχνο ηεο άδεηάο ηνπο ην Ζ θπβέξλεζε είλαη πηζαλφλ λα ηδξχζεη ηξεηο λέεο ΔΠΑ κε παξφκνηεο αξρέο παξαρψξεζεο δηθαησκάησλ εθκεηάιιεπζεο, αιιά κηθξφηεξεο πεξηφδνπο παξαρψξεζεο, 20 εηψλ. Οη λέεο ΔΠΑ ζα δεκηνπξγεζνχλ, κέζσ κηαο δηαδηθαζίαο πξφζθιεζεο ηδησηηθνχ ελδηαθέξνληνο, ζηηο πεξηνρέο Αλαηνιηθήο Μαθεδνλίαο θαη Θξάθεο, Κεληξηθήο Μαθεδνλίαο θαη ηεξεάο Διιάδαο θαη Δχβνηαο. Παξάιιεια, ε ΔΠΑ Αηηηθήο ζηνρεχεη ζηελ αχμεζε ηνπ δηθηχνπ παξνρήο θπζηθνχ αεξίνπ θαηά 100 ρηιηφκεηξα θαη ζηε ζχλαςε ζπκθσληψλ γηα ηε θαηαζθεπή λένπ δηθηχνπ ψζηε λα πξναρζεί ε αλαπηπμηαθή πνξείαο ηεο. Σν πθηζηάκελν δίθηπν ηεο ΔΠΑ Αηηηθήο έρεη κήθνο ρικ. εμαζθαιίδνληαο πνζνζηφ δηείζδπζεο 25% ζηηο πεξηνρέο φπνπ δηέξρεηαη. Ο αξηζκφο ησλ ζπλδεδεκέλσλ κε ην θπζηθφ αέξην λνηθνθπξηψλ μεπεξλά ηα , ελψ ν αληίζηνηρνο αξηζκφο βηνκεραληψλ θαη κεγάισλ εκπνξηθψλ πειαηψλ είλαη 330 θαη ησλ επαγγεικαηηψλ Ζ δηνίθεζε ηεο εηαηξείαο πξνγξακκαηίδεη ηελ επέθηαζε ηνπ δηθηχνπ θπζηθνχ αεξίνπ εληάζζνληαο ζην πξφγξακκα θαηαζθεπήο λέα ηκήκαηα δηθηχνπ ζε 40 Γήκνπο ηεο Αηηηθήο, εμππεξεηψληαο επηπιένλ λνηθνθπξηά. ε ζπλδπαζκφ κε ην πθηζηάκελν δίθηπν, λνηθνθπξηά ζα έρνπλ ηελ επηινγή ηεο ρξήζεο θπζηθνχ αεξίνπ. ην πιαίζην ηνπ επηρεηξεζηαθνχ ζρεδίνπ δξάζεο ηεο εηαηξίαο, αλαθνηλψζεθε ε ππνγξαθή ηξηψλ ζπκβάζεσλ έξγνπ κε ηηο θνηλνπξαμίεο εηαηξηψλ ΔΛΣΔΡ-Intrakat, J&P ΑΒΑΞ θαη Αθησξ ΑΣΔ-ΔΡΓΧ, ζπλνιηθνχ χςνπο 97,3 εθαη. επξψ. Καηά ηε δηάξθεηα ηεο αλάπηπμεο ηνπ λένπ δηθηχνπ θπζηθνχ αεξίνπ ζα ππάξρνπλ νηθνλνκηθά νθέιε γηα ηνπο θαηαλαισηέο, φπσο ε ηαπηφρξνλε θαηαζθεπή ησλ παξνρψλ φζσλ θαηνηθηψλ επηζπκνχλ λα ζπλδεζνχλ κειινληηθά κε ην θπζηθφ αέξην θαη ε δπλαηφηεηα ππνγξαθήο ζπκβνιαίνπ ζχλδεζεο κέρξη θαη έλα κήλα πξηλ απφ ηελ έλαξμε ησλ εξγαζηψλ επέθηαζεο ηνπ δηθηχνπ ζηε πεξηνρή ηνπο, ρσξίο θαηαβνιή ηειψλ ζχλδεζεο ( 32

33 6.1 ΑΝΣΑΓΩΝΗΜΟ ΣΖΝ ΑΓΟΡΑ ΦΤΗΚΟΤ ΑΔΡΗΟΤ ηελ Διιεληθή πξαγκαηηθφηεηα ν αληαγσληζµφο δελ έρεη εμειηρζεί αθφµε αθνχ πιεηνςεθία ησλ επηρεηξήζεσλ βξίζθεηαη θάησ απφ θξαηηθή επίβιεςε, πνπ ζεµαίλεη µεησµέλνο αληαγσληζµφο, φµσο µε ηελ παξέιεπζε ηνπ ρξφλνπ πνζνζηά ησλ θξαηηθψλ εηαηξεηψλ πεξλάλε ζηγά - ζηγά ζηελ ηδησηηθή πξσηνβνπιία µε απνηέιεζµα ηελ αχμεζε ηνπ αληαγσληζµνχ ζε φιε ηελ αγνξά. Θεσξεηηθά νη επηρεηξήζεηο ηνπ θιάδνπ αληηµάρνληαη γηα λα απνθηήζνπλ αληαγσληζηηθφ πιενλέθηεκα έλαληη ησλ αληαγσληζηψλ ηνπο (δειαδή κεγαιχηεξν θνµµάηη απφ ηελ ελεξγεηαθή πίηα), µεηψλνληαο φζν ην δπλαηφ πεξηζζφηεξν ηελ ηηµή ηνπ πξντφληνο πνπ πξνσζνχλ. ηελ πξάμε φµσο ν θαζνξηζµφο ησλ ηηµψλ ησλ ελεξγεηαθψλ αγαζψλ έρεη αλαηεζεί ζηε Ρπζµηζηηθή Αξρή Δλέξγεηαο, ε νπνία θαη θαζνξίδεη ηηο ειάρηζηεο ηηµέο ησλ πξντφλησλ µε ηηο παξεµβάζεηο ηεο. Ο αληαγσληζµφο ζε απηή ηελ πεξίπησζε είλαη ραµειφο νπφηε µπνξνχµε λα πνχµε φηη ν θιάδνο είλαη πεηζαξρεµέλνο. Μηα παξάκεηξνο πνπ επεξεάδεη ζεκαληηθά ηνλ αληαγσληζκφ θαζψο δηακνξθψλεη ηηο ζπλζήθεο, θαη θαηά ζπλέπεηα ηα θέξδε ησλ επηρεηξήζεσλ, είλαη ν ξπζµφο αλάπηπμεο ηεο αγνξάο. Ζ ελεξγεηαθή αγνξά ζηελ Διιάδα εµθαλίδεη ηάζεηο κεγέζπλζεο αιιά βξίζθεηαη αθφκε ζε πνξεία κεηάβαζεο. Ζ απειεπζέξσζε ηεο αγνξάο ειεθηξηζµνχ δελ έρεη νινθιεξσζεί, ελψ ε αλνδηθή πίεζε ζηηο ηηµέο είλαη νπζηαζηηθή. Ζ «σξίµαλζε» ηεο αγνξάο ειεθηξηζµνχ αλαµθίβνια ζα επηηαρχλεη ηελ αγνξά θπζηθνχ αεξίνπ. Πξνβιέπεηαη µείσζε ηνπ ξπζµνχ αλάπηπμεο ηεο αγνξάο πεηξειαηνεηδψλ ιφγσ αληίδξαζεο ζηηο πςειέο ηηµέο θαη ππνθαηάζηαζεο ηνπ πεηξειαίνπ µε άιιεο πεγέο ελέξγεηαο, θπξίσο ην θπζηθφ αέξην. Πην ζπγθεθξηµέλα ν θιάδνο ηνπ θπζηθνχ αεξίνπ θαίλεηαη λα πεξλάεη απφ ηελ εµβξπτθή θαηάζηαζε πνπ ήηαλ έσο ην 2005 ζε µία αλαπηπζζφµελε θαηάζηαζε µε απεηθφληζε θαη ζηα θέξδε ησλ επηρεηξήζεσλ. 6.2 ΓΗΑΡΘΡΩΖ ΣΖ ΑΓΟΡΑ Ο νξηζµφο ηεο αγνξάο απνηειεί ζηξαηεγηθήο ζεµαζίαο παξαηήξεζε. ηαλ ππάξρεη µεγάινο αξηζµφο αληαγσληζηψλ απηφ ζεµαίλεη φηη ζε θάπνηα ζηηγµή ζην µέιινλ ζα επέιζεη ζχγθξνπζε µε απψηεξν ζθνπφ ηελ πεξαηηέξσ αλαδηάξζξσζε ηνπ θιάδνπ µε επηθξάηεζε ησλ ιίγσλ θαη ηζρπξψλ. Αληίζεηα µηθξφο αξηζµφο αληαγσληζηψλ ζεµαίλεη µεγαιχηεξε ζηαζεξφηεηα ηνπ θιάδνπ, πνπ είλαη θαη ην ηειηθφ δεηνχµελν γηαηί βνεζά ηηο επηρεηξήζεηο λα απμήζνπλ ην ξπζµφ αλάπηπμεο. Οη εηαηξείεο πνπ απνηεινχλ ηνλ θιάδν ηνπ θπζηθνχ αεξίνπ είλαη ε ΔΠΑ ΑΔ (δηαρεηξίζηξηα ηνπ θιάδνπ εµπνξίαο θαζψο θαη ησλ ζπγαηξηθψλ Δηαηξεηψλ Παξνρήο Αεξίνπ θαη ησλ Δηαηξεηψλ ηαλνµήο Αεξίνπ), ν ΔΦΑ ΑΔ (δηαρεηξηζηήο ηνπ θιάδνπ µεηαθνξάο θαη θάηνρνο ηνπ µεγαιχηεξνπ µέξνπο ηνπ πάγηνπ εμνπιηζµνχ, ζπγαηξηθή εηαηξεία ηνπ νµίινπ ΔΠΑ) θαη ε Πξνµεζέαο GAZ ( εηαηξεία ηνπ νµίινπ Κνπεινχδνπ, πνπ έρεη ζπµβνιαηνπνηήζεη ηελ παξαιαβή πνζνηήησλ απφ ηελ Gazprom). Ο θιάδνο ηνπ θπζηθνχ αεξίνπ ιεηηνπξγεί ππφ θαζεζηψο ξπζµηδφµελνπ µνλνπσιίνπ θαη νη επηρεηξήζεηο δελ δέρνληαη αληαγσληζηηθέο πηέζεηο απφ νµνεηδείο επηρεηξήζεηο αιιά µφλν απφ ππνθαηάζηαηα πξντφληα. Αληαγσληζµφο αλαµέλεηαη λα πξνθχςεη ζην µέιινλ µε 33

34 ηελ πιήξε απειεπζέξσζε ηεο αγνξάο θπζηθνχ αεξίνπ, αιιά µφλν ζε επίπεδν πξνµήζεηαο, γηαηί φπσο αλαθέξαµε θαη πξνεγνπµέλσο έρνπλ παξαρσξεζεί άδεηεο δηαλνµήο ζηηο πθηζηάµελεο Δηαηξείεο Παξνρήο Αεξίνπ γηα ηα επφµελα ηξηάληα ρξφληα. (ΗΟΒΔ 2004). 6.3 ΗΓΗΑΗΣΔΡΟΣΖΣΔ ΣΖ ΔΛΛΖΝΗΚΖ ΑΓΟΡΑ Δίλαη γεγνλφο φηη ζηνλ Διιεληθφ ελεξγεηαθφ ηνµέα παξνπζηάδνληαη νξηζκέλεο ηδηαηηεξφηεηεο νη νπνίεο έρνπλ ζεµαληηθέο επηπηψζεηο. Πην ζπγθεθξηµέλα ζην κεηνρηθφ θεθάιαην ηεο ΔΠΑ εθηφο απφ ην 65% πνπ θαηέρεη ην Διιεληθφ δεµφζην ην ππφινηπν 35% θαηέρνπλ ηα Διιεληθά Πεηξέιαηα θαη ηαπηφρξνλα ε ΔΖ έρεη δηθαίσµα νςηφλ, πνπ πξαθηηθά ζεµαίλεη φηη είλαη δπλεηηθφο εηαίξνο θαη µπνξεί λα πάξεη ή ην 30% ηνπ µεηνρηθνχ θεθαιαίνπ ή ην αληίηηµν απφ ην δεµφζην γηα λα µελ αζθήζεη ην δηθαίσµα απηφ. Αλ ζε φια απηά πξνζζέζνπµε ην γεγνλφο φηη ε ΔΠΑ έρεη ιάβεη ήδε άδεηα γηα ειεθηξνπαξαγσγή θαη ηα Διιεληθά Πεηξέιαηα ήδε παξάγνπλ ειεθηξηθή ελέξγεηα µέζσ ζπγαηξηθήο ηνπο εηαηξείαο, πεξηπιέθνπλ αθφµε πεξηζζφηεξν ηηο ζρέζεηο µεηαμχ ησλ ηζρπξφηεξσλ αληαγσληζηψλ ηνπ θιάδνπ ηεο ελέξγεηαο. Πην ζπγθεθξηµέλα ε ΔΖ, ηελ νπνία ε ΔΠΑ ζην µέιινλ ζα αληαγσληζηεί ζηελ αγνξά ειεθηξηζµνχ, ζα έρεη ηε δπλαηφηεηα λα απνθηήζεη ην 30% ηεο ΔΠΑ θαη απφ ηελ άιιε µεξηά ε ΔΠΑ ζην µέιινλ ζα αληαγσληζηεί θαη έλαλ απφ ηνπο ζεµαληηθφηεξνπο µέηνρνπο ηεο ηα Διιεληθά Πεηξέιαηα ζηνλ ηνµέα ηεο ειεθηξνπαξαγσγήο. Σέινο λα ηνλίζνπµε εδψ φηη ηα δηθαηψµαηα γηα εμφξπμε θαη εθµεηάιιεπζε θπζηθνχ αεξίνπ απφ λέεο θνηηαζµαηνθφξεο πεξηνρέο ζηελ Διιάδα έρνπλ παξαρσξεζεί απφ ην δεµφζην ζηα Διιεληθά Πεηξέιαηα (Ηζνηηµία 2006). ιεο νη παξαπάλσ ηδηαηηεξφηεηεο δεκηνπξγνχλ πξνβιήµαηα ζηελ αγνξά ελέξγεηαο θαη ελ πξνθεηµέλσ µεηαηίζεηαη ε πξνγξακκαηηζκέλε κεηνρνπνίεζε ηεο ΔΠΑ. Σν φιν εγρείξεµα ηεο µεηνρνπνίεζεο εμεηάδεηαη ζε λέα βάζε, αθνχ εθ ησλ πζηέξσλ, θαίλεηαη λα δηαπηζηψζεθε φηη ν ζρεδηαζµφο, πνπ ζηεξίρηεθε ζηα φζα ν λφµνο γηα ηε ιεηηνπξγία ηεο απειεπζεξσµέvnο αγνξάο θπζηθνχ αεξίνπ πξνβιέπεη γηα ηελ ΔΠΑ, δελ έιαβε ππ' φςηλ ηνπ ζνβαξνχο παξαµέηξνπο, πνπ ζπλδένληαη µε ην γεγνλφο φηη ε εηαηξεία, εθηφο απφ ην εµφζην, έρεη έλαλ αθφµε µέηνρν µε πνζνζηφ 35% πνπ είλαη ηα ΔΛ.ΠΔ., θαη έλαλ ελ δπλάµεη µέηνρν µε πνζνζηφ 30% πνπ είλαη ε ΔΖ, βάζεη ζρεηηθήο νςηφλ. 6.4 ΡΤΘΜΗΖ ΣΖ ΑΓΟΡΑ Ζ ξχζκηζε ηεο αγνξάο αεξίνπ ζηελ Διιάδα πξαγκαηνπνηείηαη απφ ην Τπνπξγείν Αλάπηπμεο ζε ζπλεξγαζία κε ηελ Ρπζκηζηηθή Αξρή Δλέξγεηαο (ΡΑΔ). Σν Τπνπξγείν είλαη ππεχζπλν γηα ηε ιήςε απνθάζεσλ ζρεηηθά κε ηηο άδεηεο θαη καδί κε ηε ΡAE, γηα ηνλ νξηζκφ ηειψλ πξφζβαζεο ζην δίθηπν. Ζ ΡAE είλαη ππεχζπλε γηα ηελ νηθνλνκηθή αλάιπζε, ψζηε λα γλσκνδνηεί ζην Τπνπξγείν ζρεηηθά κε απνθάζεηο πνπ πξέπεη λα ιεθζνχλ απφ ηνλ ππνπξγφ. Ζ ΡAE είλαη απνθιεηζηηθά ππεχζπλε γηα ηνλ έιεγρν ησλ ηηκψλ πνπ πξνηείλνληαη απφ ηηο ΔΠΑ (Παιαηνγηάλλεο, 2002). Ζ Διιάδα έρεη θάλεη ρξήζε ηνπ δηθαηψκαηνο παξέθθιηζεο απφ ηελ εθαξκνγή ηεο 2 εο Οδεγίαο Αγνξάο Αεξίνπ ηεο ΔΔ, ιφγσ ηεο αλεξρφκελεο θχζεο ηεο ειιεληθήο αγνξάο θπζηθνχ αεξίνπ. Σα πξψηα βήκαηα γηα ηελ απειεπζέξσζε έγηλαλ ην 2003 κε ην λφκν 34

35 3175/2003. Ο λφκνο άλνημε ηελ αγνξά γηα παξαγσγνχο ελέξγεηαο θαη επηρεηξεκαηίεο ζπκπαξαγσγήο, κε εηήζηα θαηαλάισζε πάλσ απφ 25 mcm, απφ ηελ 1 ε Ηνπιίνπ Απηφ ζήκαηλε φηη πάλσ απφ ην 60% ηεο ειιεληθήο αγνξάο (αλά πσινχκελν φγθν) είρε ζεσξεηηθά απειεπζεξσζεί. Ο λφκνο επίζεο επέηξεςε ηελ πξφζβαζε ηξίησλ ζην δίθηπν αεξίνπ πςειήο πίεζεο ζηε βάζε ελφο δεκνζηεπζέληνο ηηκνινγίνπ. Γηα ηελ επίηεπμε αιεζηλνχ αλνίγκαηνο ηεο αγνξάο κέζσ ηνπ λφκνπ, ζα ήηαλ αλαγθαίν λα δεκνζηεπζνχλ ηα ηηκνιφγηα πξφζβαζεο ζην δίθηπν γηα ηξίηα κέξε πξνκεζεπηέο, θαη απηά δεκνζηεχζεθαλ κφιηο ην Μάξηην 2006 (Energy Policies of IEA Countries Greece Review, 2006). Οη ηηκέο ζην ηκήκα ηεο αγνξάο πνπ θαιχπηεηαη απφ ηηο ΔΠΑ εγθξίλνληαη απεπζείαο απφ ηε ΡAE θαη νη αιιαγέο πξέπεη λα αλαθνηλψλνληαη ζηνπο πειάηεο ηελ 1 ε Ννεκβξίνπ θάζε ρξφλν. Οη πειάηεο ηφηε έρνπλ ην δηθαίσκα λα αθπξψζνπλ ηε ζχκβαζή ηνπο ή λα απνηαζνχλ ζηε ΡAE γηα δηαηηεζία. Αλ νη αιιαγέο ησλ ηηκψλ θαηαζηνχλ αλαγθαίεο θαηά ηε δηάξθεηα ηνπ έηνπο, πξέπεη επίζεο λα εγθξηζνχλ απφ ηε ΡAE. Ο λφκνο 3428/2005 επίζεο ζέηεη ην πιαίζην γηα ηε κεηαθνξά ζηελ ειιεληθή λνκνζεζία ηεο Οδεγίαο πεξί αγνξάο θπζηθνχ αεξίνπ ηεο ΔΔ. Θεζπίδεη ην ρξνλνδηάγξακκα γηα ηελ πξφνδν ηεο απειεπζέξσζεο ζηελ ειιεληθή αγνξά θαη ζπάεη ηελ απειεπζέξσζε ζε ηέζζεξηο θάζεηο. Ζ εγρψξηα αγνξά πεξηνξηζκέλε ζηηο θάζεηο 2 θαη 3 αλαθέξεηαη ζε θαηαλάισζε θάησ ησλ 10 mcm ην ρξφλν, θαη πεξηιακβάλεη ηηο πεξηνρέο κηθξήο εκπνξηθήο δήηεζεο. Ζ πξαθηηθή απειεπζέξσζε απηνχ ηνπ ηκήκαηνο ηεο αγνξάο αεξίνπ ζα εμαξηεζεί απφ ην εάλ έλαο πειάηεο βξίζθεηαη ζηελ πεξηνρή πνπ θαιχπηεηαη απφ ηελ ΔΠΑ. Σα δηθαηψκαηα εθκεηάιιεπζεο ησλ πθηζηακέλσλ ΔΠΑ εθηείλνληαη κέρξη ην 2031, θαη ζε λέεο ΔΠΑ κπνξεί λα δνζνχλ 20εηή δηθαηψκαηα εθκεηάιιεπζεο κε παξφκνηνπο φξνπο. Οη πθηζηάκελεο ΔΠΑ θαιχπηνπλ ήδε έλα κεγάιν κέξνο ηεο αγνξάο <10 mcm ζηελ Διιάδα, θαη εθφζνλ πξνζθεξζνχλ δηθαηψκαηα εθκεηάιιεπζεο ζε επηπξφζζεηε ΔΠΑ είλαη πηζαλφλ φηη ην άλνηγκα ηεο αγνξάο <10 mcm ζα είλαη θπξίσο κηα ηππηθή δηαδηθαζία, ρσξίο πξαγκαηηθέο ζπλέπεηεο γηα ηνλ αληαγσληζκφ (Energy Policies of IEA Countries Greece Review, 2006). 6.5 ΑΠΔΛΔΤΘΔΡΩΖ ΣΖ ΑΓΟΡΑ Σν 2014 ε ΣΡΟΗΚΑ απαίηεζε ηελ κεηαξξχζκηζε πεξεηαίξσ ηεο αγνξάο θπζηθνχ αεξίνπ ζηελ Διιάδα. Οη άμνλεο ησλ κεηαξξπζκίζεσλ ζπλνςίδνληαη ζε δχν θείκελα: ζην 2 ν πξφγξακκα Γεκνζηνλνκηθήο πξνζαξκνγήο θαη ζηνλ Οδηθφ Υάξηε πνπ δεκνζηεχζεθε απφ ην ΤΠΔΚΑ θαη πεξηγξάθνληαη νη βαζηθέο ελέξγεηεο γηα ηελ αλακφξθσζε ηνπ ηξφπνπ ιεηηνπξγίαο ηεο αγνξάο Φπζηθνχ Αεξίνπ ζηελ Διιάδα θαηά αληίζηνηρν ηξφπν κε ηελ ΔΔ. Σν θείκελν ηεο Δπξσπατθήο Δπηηξνπήο αλαθέξεηαη ζηελ αγνξάο ηεο ελέξγεηαο ζηελ Διιάδα σο αγνξά πνπ δξνχζε εθηφο λνκνζεζίαο ηεο. πγθεθξηκέλα αηηηνινγεί ηελ αλάγθε κεηαξξπζκίζεσλ κε ηε δηαπίζησζε φηη ν θιάδνο παξακέλεη νινθιεξσηηθά θιεηζηφο ζηελ απειεπζέξσζε δξψληαο αξλεηηθά ζηελ αληαγσληζηηθφηεηα ηεο ειιεληθήο νηθνλνκίαο, ιφγσ έιιεηςεο επηινγήο παξνρψλ, αλεπάξθεηαο ππνδνκψλ δηαλνκήο θαη πςειψλ ηηκνινγίσλ. Ζ ΔΔ αληηιακβάλεηαη ηελ αγνξά ηεο ελέξγεηαο σο αγνξά πνπ δελ ιεηηνπξγεί γηα πάλσ απφ 10 ρξφληα κέζα ζηνλ έιεγρν ηεο θαη ζε ξπζκηζκέλν πεξηβάιινλ. ε λνκνζεηηθφ θαη πνιηηηθφ επίπεδν πξνηείλνληαη : 1. Αχμεζε εηζαγσγψλ LNG ζηα πιαίζηα απεμάξηεζεο απφ ην αέξην ηεο Ρσζίαο. 2. Πεξεηαίξσ ρξήζε θπζηθνχ αεξίνπ ζηνλ νηθηαθφ ηνκέα. 35

36 3. Οη βηνκεραληθνί πειάηεο ησλ ΔΠΑ πιένλ δελ ππνρξενχληαη λα πξνκεζεχνληαη απνθιεηζηηθά απφ απηέο. 4. Σν ίδην ζα ηζρχεη θαη γηα εκπνξηθνχο-επαγγεικαηηθνχο πειάηεο. 5. Σν ίδην αλακέλεηαη λα ηζρχζεη κε ηνπο νηθηαθνχο πειάηεο απφ ην Οη ΔΠΑ γίλνληαη Λεηηνπξγνί πζηήκαηνο Γηαλνκήο επεθηείλνληαο ην κνλνπψιην ηεο δηαλνκήο γηα άιια 30 ρξφληα. 7. Ζ ΓΔΠΑ ράλεη ην δηθαίσκα απνθιεηζηηθήο πξνκήζεηαο ησλ ΔΠΑ κε Φ.Α. 8. Έγεξζε αμηψζεσλ ηδησηψλ κεηφρσλ ησλ ΔΠΑ (Shell, ENI) θαη ππνρξέσζε ηθαλνπνίεζήο ηνπο. Άξα κε ηελ θαηάξγεζε ηνπ κνλνπσιίνπ ζηελ εκπνξία ΦΑ απφ ηηο ππάξρνπζεο ΔΠΑ, ην Γεκφζην ράλεη ηε δπλαηφηεηα άζθεζεο ζηξαηεγηθνχ ειέγρνπ ησλ θξίζηκσλ θνηλσληθψλ αλαγθψλ. Σν Γεκφζην θεχγεη απφ ηελ εκπνξία αιιά θαηά 51% παξακέλεη ζηε Γηαλνκή κε ζθνπφ λα αλαπηχμεη ηα δίθηπα γηα ηελ απειεπζεξσκέλε αγνξά. Οη κεγάιεο επηρεηξήζεηο ζα δηαπξαγκαηεχνληαη ηελ αγνξά ΦΑ απφ νπνπδήπνηε ζηνλ θφζκν ζε ηηκέο θαη πνζφηεηεο πνπ ζα ζέινπλ. Οη κηθξνί πειάηεο ζα παξαιάβνπλ ηα ελδηάκεζα θφζηε πνπ ζα πξνθχςνπλ κεηαμχ πξνκεζεπηψλ, εηζαγσγέσλ θαη εηαηξηψλ δηαλνκήο. ήκεξα νη ΔΠΑ πξνκεζεχνληαη απφ ηε ΓΔΠΑ θαη πσινχλ θαηά απνθιεηζηηθφηεηα ΦΑ. Σν ηζρχνλ λνκηθφ πιαίζην αλαθέξεη ηελ αλεμαξηεζία ηνπ ΓΔΦΑ σο αλεμάξηεηνπ δηαρεηξηζηή ηνπ Δζληθνχ πζηήκαηνο Μεηαθνξάο Φπζηθνχ αεξίνπ. Δπίζεο έρεη εηζάγεη πεξηνξηζκνχο ζηε κεηνρηθή ζχλζεζε ηνπ ΓΔΦΑ ζε ζρέζε κε εηαηξίεο πνπ δξαζηεξηνπνηνχληαη απηνηειψο ή κέζσ θνηλνπξαμηψλ ηελ αγνξά ηνπ θπζηθνχ αεξίνπ. ε φηη αθνξά ζηηο Δηαηξίεο Παξνρήο Αεξίνπ (ΔΠΑ) γηα ιφγνπο δεκνζίνπ ζπκθέξνληνο απφ ηε δεκηνπξγία δηθηχνπ δηαλνκήο, επηηξέπεη ηελ 30εηή κνλνπσιηαθή ιεηηνπξγία γηα ηνπο νηθηαθνχο πειάηεο, ρσξίο ε ΡΑΔ λα έρεη ηηκνινγηαθή «άπνςε». Σν Γεκφζην ρξεζηκνπνηψληαο θαη θνηλνηηθνχο πφξνπο βνήζεζε ζηελ αλάπηπμε ησλ ππνδνκψλ. Ζ λνκνζεζία επέβαιε ην 2005 ππνρξεσηηθή θαηαζθεπή εγθαηαζηάζεσλ θπζηθνχ αεξίνπ ζε ρηιηάδεο νηθνδνκέο πξηλ θαλ εηνηκαζηεί ην δίθηπν δηαλνκήο. Ζ ΔΠΑ Αηηηθήο ηξνθνδνηεί κεηξεηέο (είηε απηφλνκνπο-νηθηαθνχο είηε θεληξηθήο ζέξκαλζεο. Ζ ΔΠΑ Θεζζαινλίθεο ελψ ε ΔΠΑ Θεζζαιίαο πάλσ απφ Ζ ηηκνινγηαθή πνιηηηθή πψιεζεο ηνπ Φπζηθνχ Αεξίνπ ζε φιεο ηηο ΔΠΑ αθνινπζεί ηελ ηαθηηθή «Cost Plus» θαη δε ζπλδέεηαη επζέσο κε ηα αληαγσληζηηθά θαχζηκα. Πην ζπγθεθξηκέλα φπσο αλαθέξεη ε ΔΠΑ Αηηηθήο ζηε ζειίδα ηεο: Ζ λέα ηηκνινγηαθή πνιηηηθή ηεο ΔΠΑ Αηηηθήο μεθίλεζε λα ηζρχεη απφ ηελ 1ε Οθησβξίνπ 2011 θαη ζχκθσλα κε απηή ε ηηκή ηνπ θπζηθνχ αεξίνπ ζα βαζίδεηαη πιένλ ζην θφζηνο πξνκήζεηάο. πγθεθξηκέλα, ε ηηκή ρξέσζεο ελέξγεηαο ηνπ θπζηθνχ αεξίνπ ζα αλαζεσξείηαη ζε κεληαία βάζε θαη ζα πξνθχπηεη απφ ην θφζηνο πξνκήζεηαο θπζηθνχ αεξίνπ ηεο ΔΠΑ Αηηηθήο απφ ηε ΓΔΠΑ (Γεκφζηα Δπηρείξεζε Αεξίνπ). ηελ ηηκή απηή ζα πξνζηίζεηαη έλα ζηαζεξφ πεξηζψξην δηαλνκήο θαζψο θαη νη επηβαιιφκελνη απφ ηελ Διιεληθή Πνιηηεία θφξνη (ΦΠΑ, ΔΦΚ,θιπ.). 36

37 Σιμή πώληζηρ ΦΑ = Κόζηορ Ππομήθειαρ ΦΑ + Πεπιθώπιο Γιανομήρ ΔΠΑ Αηηικήρ + Φόποι Καηά ζπλέπεηα ε εμέιημε ησλ κεληαίσλ ηηκψλ θπζηθνχ αεξίνπ, θαη ε ζρεηηθή δηαθχκαλζή ηνπο, εμαξηάηαη απφ ην θφζηνο πξνκήζεηαο θπζηθνχ αεξίνπ. Σν θφζηνο πξνκήζεηαο εμαξηάηαη απφ ην κέζν φξν ησλ δηεζλψλ ηηκψλ κηαο νκάδαο πεηξειαηνεηδψλ, γηα ηνπο έμη κήλεο πνπ πξνεγνχληαη ηεο αξρήο θάζε ηξηκήλνπ. Γηα απηφ ην ιφγν ε ηηκή ηνπ θπζηθνχ αεξίνπ επεξεάδεηαη κε ρξνληθή πζηέξεζε 6 σο 9 κελψλ απφ ηηο δηεζλείο ηηκέο ησλ θαπζίκσλ. Ζ λέα ηηκνινγηαθή πνιηηηθή, γηα ηνπο θαηαλαισηέο ιηαληθήο (Β2C) πεξηιακβάλεη ηα παξαθάησ ηηκνιφγηα: Σν Οικιακό Σιμολόγιο «Ο», ζα ιακβάλνπλ φινη νη νηθηαθνί θαηαλαισηέο πνπ ρξεζηκνπνηνχλ ην θπζηθφ αέξην γηα νηθηαθή ρξήζε (ζέξκαλζε, καγείξεκα, παξαγσγή δεζηνχ λεξνχ ρξήζεο), εθηφο απφ Κιηκαηηζκφ ή πκπαξαγσγή (ΖΘ). Σν Δπαγγελμαηικό Σιμολόγιο «Δ», ζα ιακβάλνπλ φινη νη επαγγεικαηίεο θαηαλαισηέο ιηαληθήο (εηήζηα θαηαλάισζε κηθξφηεξε ησλ κ 3 ) πνπ ρξεζηκνπνηνχλ ην Φ.Α. γηα νπνηαδήπνηε ρξήζε (καγείξεκα, παξαγσγή δεζηνχ λεξνχ ή/θαη αηκνχ, ζέξκαλζε ρψξσλ θιπ) εθηφο απφ Κιηκαηηζκφ ή πκπαξαγσγή (ΖΘ). Σν Σιμολόγιο Κλιμαηιζμού/ςμπαπαγυγήρ «Κ», ζα ιακβάλνπλ φινη νη νηθηαθνί θαη επαγγεικαηίεο θαηαλαισηέο πνπ ρξεζηκνπνηνχλ ην Φ.Α. απνθιεηζηηθά γηα Κιηκαηηζκφ ή πκπαξαγσγή Ζιεθηξηζκνχ/Θεξκφηεηαο. Ζ ρξέσζε πψιεζεο θπζηθνχ αεξίνπ ζε θάζε ηηκνινγηαθή θαηεγνξία παξνρήο αλαιχεηαη ζηε ρξέσζε ελέξγεηαο, δειαδή ζηελ θαηαλάισζε θπζηθνχ αεξίνπ, θαη ζηε ρξέσζε ηζρχνο (πάγην θφζηνο), πνπ είλαη αλεμάξηεηε ηεο θαηαλάισζεο θαη ρξεψλεηαη απφ ηελ ζηηγκή εγθαηάζηαζεο ηεο κεηξεηηθήο δηάηαμεο. α) Υπέυζη ενέπγειαρ Ζ κέηξεζε ηεο θαηαλάισζεο θπζηθνχ αεξίνπ γίλεηαη πεξίπνπ θάζε 60 κέξεο θαη ε θαηακεηξεζείζα θαηαλάισζε ηνπ θπζηθνχ αεξίνπ ζε θπβηθά κέηξα (m3) επηκεξίδεηαη ζηνπο κήλεο ηεο πεξηφδνπ θαηακέηξεζεο κε βάζε ηνλ αξηζκφ ησλ εκεξψλ θάζε κήλα πνπ πεξηέρεηαη ζε απηή. Ζ θαηαλάισζε ζε m3 κεηαηξέπεηαη ζε kwh κε ηνλ ζπληειεζηή κεηαηξνπήο kwh/m3 ηνπ θάζε κήλα. Ζ ηηκή ηνπ θπζηθνχ αεξίνπ ( /kwh) πξν θφξσλ ππνινγίδεηαη ζε κεληαία βάζε θαη πξνθχπηεη απφ ην θφζηνο πξνκήζεηαο ηνπ θπζηθνχ αεξίνπ ηνπ πξνεγνχκελνπ κήλα θαη ην πεξηζψξην δηαλνκήο ηεο ΔΠΑ Αηηηθήο ηεο θάζε θαηεγνξίαο. Σιμή Φ.Α. (ππο θόπυν) = Κόζηορ ππομήθειαρ Φ.Α. + Πεπιθώπιο Γιανομήρ 37

38 β) Υπέυζη Ηζσύορ Ζ ρξέσζε ηζρχνο εμαξηάηαη απφ ην εγθαηεζηεκέλν θνξηίν ησλ ζπζθεπψλ ηνπ θαηαλαισηή θαη ρξεψλεηαη ζηνλ θαηαλαισηή απφ ηελ εκεξνκελία ηνπνζέηεζεο ηνπ κεηξεηή ηνπ. Ζ ρξέσζε ηζρχνο πνπ αληηζηνηρεί ζε 60 εκεξνινγηαθέο κέξεο είλαη ε αθφινπζε: Δγκαηεζηημένο θοπηίο ζςζκεςών Υπέυζη ιζσύορ για 60 ημέπερ (ππο ΦΠΑ) Μέρξη 5 m 3 /ψξα 5,60 Μέρξη 40 m 3 /ψξα 10,07 Μέρξη 60 m 3 /ψξα 17,90 Μέρξη 100 m 3 /ψξα 29,08 γ) Φόποι ηε ζπλνιηθή αμία ρξέσζεο ελέξγεηαο πξνζηίζεηαη ν Δηδηθφο Φφξνο Καηαλάισζεο (0,0054 αλά θαηαλαισζείζα kwh). ηελ ζπλνιηθή αμία (ρξέσζε ελέξγεηαο, ρξέσζε ηζρχνο θαη ΔΦΚ) επηβάιιεηαη ν ΦΠΑ (13%). Δπίζεο ην Φπζηθφ Αέξην επηβαξχλεηαη κε ην εηδηθφ ηέινο ΓΔΣΔ (Γηθαηψκαηα Δθηέιεζεο Σεισλεηαθψλ Δξγαζηψλ) πνπ ηζνχηαη κε ην 0,5% επί ηνπ ζπλφινπ ρξέσζεο ελέξγεηαο, ρξέσζεο ηζρχνο (απφ 1/1/12) θαη ΔΦΚ θαη δελ επηβαξχλεηαη κε ΦΠΑ. Γηα ηε δηαρείξηζε ηνπ Δζληθνχ πζηήκαηνο Φπζηθνχ Αεξίνπ (ΔΦΑ), ην 2007 κε Πξνεδξηθφ Γηάηαγκα δεκηνπξγήζεθε ε ΓΔΦΑ. Σν ΔΦΑ έρεη εθαηνληάδεο ρηιηφκεηξα πςειήο θαη κέζεο πίεζεο ζε φιε ηελ επηθξάηεηα θαζψο θαη εθηεηακέλν δίθηπν αγσγψλ ρακειήο πίεζεο θαη ζηαζκνχο απνζήθεπζεο (Ρεβπζνχζα) γηα ην LNG πνπ ζπλδένληαη κε ππνζαιάζζηνπο αγσγνχο κε ην ππφινηπν δίθηπν θαη ηνπο δηεζλείο αγσγνχο ΤΜΥΩΝΙΑ GΑΖPROM-ΔΕΠΑ Πξαγκαηνπνηείηαη ην Φεβξνπάξην ηνπ 2014 λέα ζπκθσλία κε έθπησζε 15% θαη ε ηηκή δηακνξθψζεθε ζηα 395 $/ 1000 θ.κ. έλαληη 460$ ηνπ 4 νπ ηξηκήλνπ ηνπ 13. Ζ λέα ηηκή ζα είλαη 12% κηθξφηεξε απφ ην 13 θαζψο νη ηηκέο ηνπ αεξίνπ πνπ εηζάγεηαη απφ ηελ Αιγεξία θαη ηελ Σνπξθίαο δελ έρνπλ ππνζηεί κείσζε. Ζ εθηίκεζε γηα ηελ ηηκή πνπ πιεξψλνπλ ζηηο ΔΠΑ νη ηειηθνί θαηαλαισηέο γηα θπζηθφ αέξην είλαη κεησκέλε 6,3%. 38

39 Σν Μέιινλ θαζνξίδεηαη απφ ηηο θαηεπζχλζεηο πνπ νξίδεη ε ΔΔ. ε φηη αθνξά ζηηο ππεξεζίεο ελέξγεηαο θάζε είδνπο, απφ ειεθηξηθφ ξεχκα θαη πδξνγνλάλζξαθεο κέρξη αλαλεψζηκεο πεγέο ελέξγεηαο νξίδεη ηελ πιήξε απειεπζέξσζή ηνπο κε θαηάξγεζε ησλ ΓΔΚΟ θαη δεκηνπξγία επηρεηξήζεσλ πνπ αληαγσλίδνληαη ζηελ ειεχζεξε αγνξά. Σν ζπνπδαηφηεξν φκσο θνκκάηη απηνχ ηνπ κέιινληνο είλαη ε επηβάξπλζε ησλ δεκφζησλ επηρεηξήζεσλ πξνο εμππεξέηεζε ησλ παηρηψλ πνπ ζα αληαγσλίδνληαη ρσξίο λα ηηο βαξαίλεη θαλέλα επελδπηηθφ θφζηνο, αθνχ ζηελ πεξίπησζή καο ην θφζηνο δεκηνπξγίαο ηνπ δηθηχνπ ζα βαξαίλεη κφλν ην Γεκφζην πνπ είλαη ππεχζπλν γηα ηε Γηαλνκή ηνπ Φπζηθνχ Αεξίνπ. ηα πιαίζηα ηεο απειεπζέξσζεο ηεο αγνξάο ην δηθαίσκα ηνπ θαηαλαισηή ζε πξφζβαζε γηα ελεξγεηαθά αγαζά θαηαξγείηαη. Σν ειεθηξηθφ ξεχκα θαη ην θπζηθφ αέξην δελ απνηεινχλ πιένλ θνηλσληθφ αγαζφ αιιά απιφ πξντφλ. πσο ζε φιεο ηηο απειεπζεξσκέλεο Γηθηπαθέο Αγνξέο, νη ηδηψηεο κπνξνχλ αδέζκεπηα λα ρξεζηκνπνηνχλ ην Γεκφζην Γίθηπν. Απηή ε απειεπζέξσζε κπνξεί λα νδεγήζεη ζε θάπνηα άζρεκα απνηειέζκαηα: Τςειφηεξεο ηηκέο πψιεζεο. ην θφζηνο πξνκήζεηαο πξνζηίζεληαη ηα θφζηε ρξήζεο θαη ππνζηήξημεο πξνο ηελ εηαηξίαο δηαλνκήο. Απνθιεηζκφο πειαηψλ. Γε ζα ππάξρεη ε έλλνηα ηεο «θαζνιηθήο ππεξεζίαο» φπσο πρ ζηηο ηειεπηθνηλσλίεο θαη νη αηηήζεηο γηα θπζηθφ αέξην ζα εμεηάδνληαη κε φξνπο νηθνλνκηθνχο απφ ηηο εηαηξίεο. ηέξεζε θνηλσληθήο πξνζηαζίαο. Άηνκα κε κε δπλαηφηεηα πιεξσκήο (έζησ θαη πεξηνδηθά) θαζψο θαη ηδξχκαηα φπσο λνζνθνκεία πνπ δελ κπνξνχλ λα ζηεξίμνπλ πιεξσκέο ζα απνθφπηνληαη. Καλέλα θέξδνο γηα ην Διιεληθφ Γεκφζην πνπ έρεη θεξδίζεη πνιιά απφ ηηο ΔΠΑ θαη ηε ΓΔΠΑ απηά ηα ρξφληα. Απηφ νδεγεί ζε Αξλεηηθφ αληίθηππν ζην εζληθφ ελεξγεηαθφ ηζνδχγην. 6.6 ΣΗΜΔ ΚΑΗ ΚΑΣΑΝΑΛΩΖ ΦΤΗΚΟΤ ΑΔΡΗΟΤ Σν θπζηθφ αέξην αλαδεηθλχεηαη ζε δεπηεξαγσληζηή ηεο παγθφζκηαο αγνξάο ελέξγεηαο αθνχ κέρξη ην 2030 ε δήηεζε ηνπ ζα έρεη μεπεξάζεη απηή ηνπ άλζξαθα πνπ γηα ηελ ψξα αθνινπζεί ην πεηξέιαην. Δηδηθά κάιηζηα γηα ηελ Δπξσπατθή Έλσζε ην θπζηθφ αέξην θαίλεηαη λα εθηνπίδεη ζε κεγάιν βαζκφ ην ξππνγφλν άλζξαθα ΠΟΡΕΙΑ ΣΩΝ ΣΙΜΩΝ ΣΗ ΔΙΕΘΝΗ ΑΓΟΡΑ πσο ήδε έρεη αλαθεξζεί ην θπζηθφ αέξην είλαη έλα αλαδπφκελν πξντφλ εδψ θαη δεθαεηίεο θαη αλακέλεηαη ηα επφκελα ρξφληα λα αληηθαηαζηήζεη ηνλ άλζξαθα σο ην δεχηεξν πξντφλ ελέξγεηαο ζε δήηεζε παγθνζκίσο. Παξφια απηά νη δηαθπκάλζεηο ηνπ είλαη θαηά πνιχ κηθξφηεξεο απφ απηέο ηνπ πεηξειαίνπ, φπσο άιισζηε θαη νη απνδφζεηο ηνπ θαη γηα απηφ ην ιφγν κπνξεί λα ζεσξεζεί πην ζπληεξεηηθή θαη αζθαιήο επέλδπζε. Γηα ηε κειέηε ηεο πνξείαο ησλ ηηκψλ ρξεζηκνπνηήζεθαλ ηξείο δείθηεο: Ο LNG Japancfi πνπ πεξηιακβάλεη ην 39

40 θφζηνο, ηελ αζθάιηζε θαη ηελ αμία ηεο κεηαθνξάο, ε κέζε Γεξκαληθή ηηκή εηζαγσγήο θπζηθνχ αεξίνπ γηα ηα έηε 1984 κε 2011, θαη ν US Henry Hub γηα ηα έηε 1989 έσο Παξαηεξνχκε φηη γηα ην LNG ε κέζε απφδνζε είλαη 5,77%γηα ηελ ππφ εμέηαζε πεξίνδν θαη ε ηππηθή απφθιηζε 14,11%. Γηα ηελ ηηκή εηζαγσγήο ζηε Γεξκαλία ε αληίζηνηρε κέζε απφδνζε είλαη 6,05% κε ηελ ηππηθή απφθιηζε λα δηακνξθψλεηαη ζην 12,80%. Ο δείθηεο Henry Hub είρε απφδνζε 8,8% γηα ηελ πεξίνδν θαη ηππηθή απφθιηζε10,69% (θαη εδψ νη απνθιίζεηο απφ ην κέζν ππνινγίδνληαη κε βάζε ηελ εηήζηα κέζε ηηκή γηα θάζε έλα απφ ηα έηε ηεο πεξηφδνπ). εκεηψλεηαη φηη νη αληίζηνηρεο απνθιίζεηο γηα ηνπο δείθηεο ηνπ πεηξειαίνπ ήηαλ πάλσ απφ 120%. Ζ πνξεία ησλ ηηκψλ παξνπζηάδεηαη ζην παξαθάησ Γηάγξακκα. Γιάγπαμμα 5-Ποπεία ηυν ηιμών ηος Φςζικού Αεπίος ανά είδορ ηην πεπίοδο Οη ηηκέο ζηελ παγθφζκηα αγνξά ελεξγεηαθψλ πξψησλ πιψλ δηακνξθψλνληαη απφ ηα επίπεδα ηεο δήηεζεο θαη απφ ηε δπλαηφηεηα ηεο πξνζθνξάο λα θαιχςεη απηή ηε δήηεζε. Παξάγνληεο πνπ επηδξνχλ ζηε δήηεζε είλαη πνιινί θαη πνηθίινπλ αλάινγα κε ηελ νηθνλνκηθή δξαζηεξηφηεηα θάζε πεξηνρήο. Δηδηθά γηα ην 2011 ξφιν έπαημε ε ζπλερηδφκελε νηθνλνκηθή αλάπηπμε απφ ηηο αλαδπφκελεο αγνξέο θαη ε αχμεζε ησλ λνηθνθπξηψλ ζηελ Αζία. Ζ Δπξψπε ιφγσ ηεο ζπλερηδφκελεο χθεζεο είρε ρακειή δήηεζε γηα ελέξγεηα αιιά θαη κειινληηθά αλακέλεηαη λα δηακνξθσζεί ζε ζηαζεξά επίπεδα. Καηά ζπλέπεηα ε ηηκή γηα πξψηεο χιεο ζηελ Δπξσπατθή Έλσζε θαη ζηηο ρψξεο πνπ αλήθνπλ γεσγξαθηθά ζηελ ίδηα πεξηνρή ζα εμαξηεζνχλ απφ ηελ πξνζθνξά θαη ην θφζηνο εμφξπμεο θαη κεηαθνξάο. Ο πιεζσξηζκφο άιισζηε ζηε δψλε ηνπ επξψ αλακέλεηαη ζχκθσλα κε ην Γηεζλέο Ννκηζκαηηθφ Σακείν λα είλαη θαηά κέζν φξν 1,7% εηεζίσο κέρξη ην 2017, θάησ δειαδή απφ ηνλ 40

41 παγθφζκην κέζν φξν, 3,4% γηα ηελ ίδηα πεξίνδν. Ο πιεζσξηζκφο απηφο είλαη ζχκθσλνο θαη κε ην ζηφρν ηνπ 2% ηεο Δπξσπατθήο Κεληξηθήο Σξάπεδαο. Ζ πνξεία ηνπ ΑΔΠ ησλ ρσξψλ ηεο Δπξψπεο αλακέλεηαη λα είλαη απμεηηθή αιιά κε ρακεινχο ξπζκνχο ζε ζρέζε κε ηηο ρψξεο πνπ θαη ζήκεξα έρνπλ αικαηψδε κεγέζπλζε (HSBC Global Research, The world in 2050, Global economics 2011). Με βάζε πξνβιέςεηο ηεο HSBC ε παγθφζκηα νηθνλνκία ζα γλσξίζεη αλάπηπμε γηα κηα πεξίνδν κέρξη θαη ην ην άξκα ηεο παγθφζκηαο αλάπηπμεο βαζηθνί κνρινί ζα είλαη νη ρψξεο ηνπ αλαπηπζζφκελνπ θφζκνπ. πγθεθξηκέλα ελψ γηα παξάδεηγκα νη Ζ.Π.Α. αλακέλεηαη λα έρνπλ ξπζκφ αλάπηπμεο ίζν κε 1,4% ηε δεθαεηία ηνπ , ε Ηλδνλεζία αλακέλεηαη λα έρεη αληίζηνηρν ξπζκφ ίζν κε 4,3%. Γηα ηελ Δπξψπε ε Γεξκαλία ζα πεξηνξηζηεί ζε έλα κέζν ξπζκφ αλάπηπμεο ίζν κε 1,1% γηα ηελ ίδηα πεξίνδν θαη Διιάδα ζην 2,9%.Πηζαλέο κεηαβνιέο απφ ηελ επίδξαζε γεσπνιηηηθψλ παξαγφλησλ αλακέλεηαη λα είλαη ζνβαξέο θαη λα επηδξάζνπλ αξλεηηθά ζηελ πξνζθνξά. Πξφζθαην παξάδεηγκα απνηειεί ε Αξαβηθή άλνημε κε ηεο πξναλαθεξζείζεο επηπηψζεηο, φπσο θαη ε Ηξαληθή επαλάζηαζε ην 1979 πνπ νδήγεζε ζε δηπιαζηαζκφ ησλ ηηκψλ. Σέηνηεο πεξηπηψζεηο δελ κπνξνχλ λα πξνβιεθζνχλ θαη ζα είραλ επηπηψζεηο γηα ην ΑΔΠ πεξηνρψλ φπσο ε Δπξψπε πνπ απνηειεί βαζηθφ θαηαλαισηή ελέξγεηαο. Παξφια απηά νη ηζηνξηθέο ηηκέο πνπ έρνπκε ζηε δηάζεζή καο δείρλνπλ κηα ηάζε γηα δηαθπκάλζεηο πνπ θζάλνπλ θαηά κέζν φξν πάλσ απφ ην 120% γηα ην πεηξέιαην θαη φρη πάλσ απφ ην 14% γηα ην θπζηθφ αέξην. Αλακέλεηαη ινηπφλ κεηαβνιή ησλ ηηκψλ κέζα ζε απηφ ην πιαίζην έσο θαη ην 2030 κε ην πεηξέιαην λα ππνρσξεί αηζζεηά ζε ζρέζε κε ην θπζηθφ αέξην θαη ηηο απνδφζεηο ηνπ λα αθνινπζνχλ. Οη πξνβιέςεηο βέβαηα γηα πιεζσξηζηηθέο πηέζεηο ζηηο αλαδπφκελεο αγνξέο παξαπέκπνπλ ζε επίπεδα ξπζκνχ κεηαβνιήο κε κέζν ξπζκφ 4,9% εηεζίσο γηα κηα πεξίνδν κέρξη ην 2017, ιφγσ θαη ηεο απμαλφκελεο δήηεζεο γηα ελέξγεηα θαη ηεο πξνζέγγηζεο ζε επίπεδα πιήξνπο απαζρφιεζεο. Απφ ηηο πξνβιέςεηο ηεο HSBC θαίλεηαη μεθάζαξα φηη πξσηαγσληζηέο ζηε κεγέζπλζε ηεο παγθφζκηαο νηθνλνκίαο είλαη νη Αλαπηπζζφκελεο Οηθνλνκίεο ηεο Λαηηληθήο Ακεξηθήο, ηεο Μέζεο Αλαηνιήο θαη ηεο Βφξεηαο Αθξηθήο αιιά θαη ε Ρσζία θαη ε Σνπξθία πνπ θαίλεηαη δηαηεξνχλ ζηαζεξνχο ξπζκνχο αλάπηπμεο πάλσ απφ ην 3% κέρξη θαη ην Ηδηαίηεξν ξφιν έρνπλ ε Κίλα θαη ε Ηλδία κε ξπζκνχο πάλσ απφ ην 4% γηα φιε ηελ πεξίνδν πνπ αλαθέξακε. Απηφ απηνκάησο παξαπέκπεη ζε έλα πην επλντθφ πεξηβάιινλ δηάζεζεο ησλ παξαγφκελσλ ελεξγεηαθψλ πφξσλ ζε θπζηθφ αέξην αζρέησο απφ ηνπο πηζαλνχο γεσγξαθηθνχο πεξηνξηζκνχο. Άιισζηε φπσο αλαθέξεηαη θαη ζηνλ Πίλαθα 2 (παξαθάησ) νη επελδχζεηο ζε εμφξπμε θπζηθνχ αεξίνπ θαη πεηξειαίνπ είλαη εληάζεσο θεθαιαίνπ θαη πξέπεη λα ζηξαθνχλ ζε αγνξέο κε πςειή δήηεζε θαη πςειά πεξηζψξηα θέξδνπο, εηδηθά θαηά ηελ πξψηε θάζε απφζβεζεο θαη εμππεξέηεζεο ησλ δαλεηαθψλ απαηηήζεσλ. ε απηφ ζπκβάιεη θαη ε ζρεηηθή ζηαζεξφηεηα ησλ ηηκψλ πνπ κε ηε ζεηξά ηεο ζπκβάιεη ζε ζηαζεξφηεηα ησλ ρξεκαηηθψλ εηζξνψλ θαηά έλα πνζνζηφ. 41

42 Πίνακαρ 2-Θεηικέρ και Απνηηικέρ Δξελίξειρ ζηην Παπαγυγή ΦΑ/Πεηπελαίος Ζ δηφγθσζε ηνπ ΑΔΠ απμάλεη ηε δήηεζε γηα ελέξγεηα αιιά θαη ν πςειφο πιεζσξηζκφο εγγπάηαη πςειέο ηηκέο θαη απμεκέλα πεξηζψξηα θέξδνπο. Ήδε έρεη γίλεη θαηαλνεηφ φηη νη αλαπηπγκέλεο ρψξεο νδεγνχληαη ζε ζηαζεξνπνίεζε ηεο νηθνλνκηθήο ηνπο δξαζηεξηφηεηαο θαη ηνπ πιεζσξηζκνχ θαη ραξαθηεξίδνληαη απφ πςειά επίπεδα ελεξγεηαθήο απνηειεζκαηηθφηεηαο. Δίλαη ινηπφλ ινγηθή ππφζεζε εξγαζίαο φηη νη ηηκέο ησλ πφξσλ ππφ εμέηαζε ζα αθνινπζήζνπλ ζπγθεθξηκέλε πνξεία ζηηο αγνξέο ησλ πεξηνρψλ κε αλάπηπμε θαη πςειά επίπεδα ηηκψλ θαη ίζσο ηελ αληίζεηε ζηνλ αλαπηπγκέλν νηθνλνκηθά θφζκν. ε κία πξνζπάζεηα πνζνηηθνπνίεζεο απηήο ηεο πνξείαο ππνινγίδνπκε ηηο ηηκέο απμεκέλεο θαηά ην εηήζην πνζνζηφ πιεζσξηζκνχ αλά πεξηνρή θαη γηα ην δηάζηεκα Έηζη θαηαιήγνπκε ζε ζπγθεθξηκέλε πξφβιεςε γηα ην 2018.ηε ζπλέρεηα ππνζέηνπκε νκαινπνίεζε ηνπ ξπζκνχ αχμεζεο ηηκψλ σο ην 2030.Τπνζέηνπκε 2,5% ζηαζεξή εηήζηα αχμεζε γηα ην ζχλνιν ηεο παγθφζκηαο νηθνλνκίαο θαη, 1,5% γηα ηε δψλε ηνπ Δπξψ θαη ηε νκάδα ησλ G-7 θαη 3%γηα ηελ Λαηηληθή Ακεξηθή, ηε Μέζε Αλαηνιή, φπσο θαη γηα ηελ Κνηλνπνιηηεία Αλεμάξηεησλ Κξαηψλ θαη ηελ νκάδα ησλ ASEAN- 5. Γνθηκάδνπκε ηα απνηειέζκαηα απηψλ ησλ ππνζέζεσλ ζηε κεηαβνιή ηνπ 11% πνπ είλαη ζχκθσλν κε ηε κεηαβνιή ηνπ θπζηθνχ αεξίνπ θαη επηπιένλ ζε κεηαβνιή 20% γηα ην επκεηάβιεην σο πξνο ηελ ηηκή πεηξέιαην. Σα απνηειέζκαηα παξνπζηάδνληαη παξαθάησ ζηνπο Πίλαθεο 3 θαη 4. 42

43 Πίνακαρ 3-Ππόβλετη για ηην ποπεία ηιμών ηος Φ.Α./Πεηπελαίος Πίνακαρ 4-Ανάλςζη Δςαιζθηζίαρ ΦΑ/Πεηπελαίος υρ ππορ ηη διακύμανζη ηυν ηιμών 43