ΑΡΦΕΣ ΥΓΙΕΙΝΗΣ ΔΙΑΤΡΟΦΗΣ ΚΑΙ ΑΓΙΑ ΓΡΑΦΗ

Transcript

1 ΑΡΦΕΣ ΥΓΙΕΙΝΗΣ ΔΙΑΤΡΟΦΗΣ ΚΑΙ ΑΓΙΑ ΓΡΑΦΗ Ζ ΠΑΡΑΘΔΧΡΖΜΔΝΖ ΑΞΗΑ ΣΖ ΒΗΒΛΗΚΖ ΓΗΑΣΡΟΦΖ Σα πξόζθαηα ρξόληα ε Ηαηξηθή έρεη δώζεη κεγάιε ζεκαζία ζηε ζρέζε δηαηξνθήο θαη πγείαο, θαη κάιηζηα ηόζε ώζηε νη ζύγρξνλνη άλζξσπνη, ηδηαίηεξα νη πην κνξθσκέλνη, λα αζρνινύληαη ζρνιαζηηθά κε ηε δηαηξνθή ηνπο, κεξηθέο θνξέο κε άγρνο θαη θόβν λα κελ πξνθαιέζνπλ αζζέλεηεο κέζσ απηήο. Δδώ θαη ρηιηάδεο ρξόληα όκσο, ν Γεκηνπξγόο είρε δώζεη νδεγίεο ζηνπο αλζξώπνπο ζρεηηθά κε ηε δηαηξνθή, όπσο ζα δνύκε κέζα από ηελ Αγία Γξαθή. Αξρηθά, ε πξώηε δηαηξνθή ησλ αλζξώπσλ, ησλ πξνπαηόξσλ καο, Αδάκ θαη Δύαο, απνηεινύληαλ κόλν από θαξπνύο ηεο γεο (νύηε θξέαο, νύηε γαιαθηνκηθά) : Καη είπε ο Θεός: ζας έδφζα θάζε τορηάρη ποσ θάλεη ζπόρο ηο οποίο είλαη επάλφ ζηο πρόζφπο οιες ηες γες, θαη θάζε δέληρο, ποσ έτεη κέζα ηοσ θαρπό, δέληρο ποσ θάλεη ζπόρο ασηά ζα είλαη ζε ζας γηα ηροθή, θαη ζε όια ηα δώα ηες γες, θαη ζε όια ηα ποσιηά ηοσ οσραλού, θαη ζε θάζε ερπεηό ποσ ζέρλεηαη επάλφ ζηε γε, θαη έτεη κέζα ηοσ υστή δφληαλή, έδφζα θάζε τιφρό τορηάρη γηα ηροθή (Γελεζε 1:29-30) Απηή δηαηξνθή θξάηεζε κέρξη ηνλ Καηαθιπζκό ηνπ Νώε, κε εμαίξεζε ηνπο αλζξώπνπο πνπ κεηά ηελ Πηώζε έηξσγαλ δώα θαη κάιηζηα πνιιέο θνξέο σκό θξέαο κε ην αίκα, γη απηό θαη δόζεθαλ νη εμήο εληνιέο ζην Νώε θαη ζηα παηδηά ηνπ: θάζε ηη ποσ θηλείηαη, ηο οποίο δεη, ζα είλαη ζε ζας γηα ηροθή κέτρη ηο τιφρό τορηάρη, ηα πάληα ζας έδφζα, θρέας όκφς κε ηε δφή ηοσ, κε ηο αίκα ηοσ, δελ ζα θάηε (Γέλεζε 9:3-4) Βέβαηα ιίγν λσξίηεξα αλαθέξεηαη (Γέλεζε 7:2-3) όηη ν Θεόο δηέηαμε ηνλ Νώε λα πάξεη 7 δεύγε από ηα θαζαξά δώα θαη 2 από ηα κε θαζαξά : απ όια ηα δώα ηα θαζαρά πάρε καδί ζοσ επηά επηά, αρζεληθό θαη ηο ζεισθό ηοσ θαη από ηα δώα ηα κε θαζαρά αλά δύο, αρζεληθό θαη ηο ζεισθό ηοσ θαη κόιηο εμήιζε από ηελ Κηβσηό αλαθέξεηαη επίζεο (Γέλεζε 8:20) ζε θαζαξά δώα: Καη οηθοδόκεζε ο Νώε ζσζηαζηήρηο ζηολ Κύρηο θαη πήρε από θάζε δώοθαζαρό, θη από θάζε πηελό θαζαρό, θαη πρόζθερε οιοθασηώκαηα επάλφ ζηο ζσζηαζηήρηο 1

2 Σνλίδνπκε πσο από ηα δύν παξαπάλσ εδάθηα γηα θαζαξά δώα θαη κε θαίλεηαη πσο ε δηάθξηζε απηή ππήξρε από αξραηνηάησλ ρξόλσλ ζε όινπο ηνπο αλζξώπνπο, δηόηη ππάξρεη ε εζθαικέλε άπνςε πσο ε δηάθξηζε απηή ησλ δώσλ ππήξρε κόλν ζηνλ Μσζατθό Νόκν θαη δόζεθε από ηνλ Θεό κόλν γηα ηνπο Ηζξαειίηεο, θαη άξα δελ έρεη ζρέζε κε ηνπο ππόινηπνπο ιανύο. Απηή ε δηάθξηζε όκσο όπσο ζα δνύκε είλαη πνιύ ζεκαληηθή από άπνςε πγηεηλήο δηαηξνθήο. Δπηπξόζζεηα ζην ζέκα απηό πξέπεη λα αλαθέξνπκε πσο πνιινί ιανί θαη ζξεζθείεο άζρεηνη κε ηηο Βηβιηθέο Θξεζθείεο, όπσο νη Ηλδνί θαη ν Ηλδνπηζκόο ή νη Πέξζεο θαη ν Εσξναζηξηζκόο, είραλ απηέο ηηο δηαθξίζεηο θαζαξώλ δώσλ γηα δηαηξνθή θαη ζπζίεο (γηα παξάδεηγκα θαη νη δύν απηνί ιανί θαη ζξεζθείεο ζεσξνύλ ην ρνηξηλό αθάζαξηε ηξνθή), θαη επίζεο νη πεξηζζόηεξεο παγαληζηηθέο ζξεζθείεο (π.ρ. ε αξραηνειιεληθή) ρξεζηκνπνηνύζαλ ζηηο ζπζίεο δώσλ κόλνλ θαζαξά δώα (ηαύξνπο, αξληά, θαηζίθηα, πεξηζηέξηα) ή ηνπιάρηζηνλ ηα δώα απηά ζεσξνύληαλ πξνηηκόηεξα γηα ζπζία. Απηέο νη ηζηνξηθέο πξαγκαηηθόηεηεο γηα ηε δηαηξνθή θαη ηηο ζπζίεο θαζαξώλ δώσλ, θάπνηεο από ηηο νπνίεο ηζρύνπλ κέρξη ζήκεξα (όπσο ζηνλ Ηλδνπηζκό) καο επηβεβαηώλνπλ ηελ ηζηνξηθή αμηνπηζηία ηεο Βίβινπ, γηαηί δείρλνπλ πσο ππάξρνπλ θνηλέο ξίδεο ζηηο ζξεζθείεο θαη δηαηξνθή όισλ ησλ ιαώλ. Σν ζεκαληηθόηεξν όκσο είλαη πσο ηα ζεσξνύκελα από ηε Βίβιν θαη από ηνπο αξραίνπο ιανύο δώα, σο θαζαξά, δει. θαηάιιεια γηα δηαηξνθή θαη ζπζίεο (αιιειέλδεηεο θαηαζηάζεηο, επεηδή πνιιά δώα ζπζηώλ ηξώγνληαλ από ηνπο ζπκκεηέρνληεο ζε απηέο), είλαη θαη ηα πην θαηάιιεια γηα δηαηξνθή, ελώ αληίζεηα ηα κε θαζαξά είλαη αλζηπγεηλά θαη αθαηάιιεια γηα ηξνθή. ηελ Ννκνζεζία πνπ έδσζε ν Θεόο ζηνλ Μσπζή, ζηελ Σνξά (πνπ ζηα Δβξατθά ζεκαίλεη δηδαζθαιία), βιέπνπκε δηάθνξα δώα όπσο ην ρνηξηλό, ην ιαγό θαη ην θνπλέιη, θαζώο θαη όια ηα ζαξθνθάγα δώα θαη πηελά (αεηόο, γεξάθη, γύπαο, θιπ) λα ζεσξνύληαη αθάζαξηα θαη λα απαγνξεύνληαη γηα ηξνθή (Λεπηηηθό 11:2-12, 20:25, Γεπηεξνλόκην 14:3-21). Δθεί επίζεο δίλνληαη νδεγίεο γηα ηα ζαιάζζηα δώα, λα ηξώγνληαη κόλν όζα έρνπλ πηεξύγηα θαη ιέπηα. Ση ιέεη ε ζύγρξνλε επηζηήκε ηεο δηαηξνθνινγίαο γηα όιεο απηέο ηηο απαγνξεπκέλεο ηξνθέο; Πξηλ δώζνπκε ηα αξλεηηθά ζηνηρεία γηα απηέο ηηο ηξνθέο, είλαη θαιό λα παξαηεξήζνπκε πσο ζρεδόλ ζε όιεο ηηο δίαηηεο (είηε γηα ηαηξηθνύο ιόγνπο είηε γηα αδπλάηηζκα) απνπζηάδνπλ ηα αλσηέξσ δώα. Γελ ζα βξνύκε νύηε κία δίαηηα κε ρνηξηλό, αιιά νύηε θαη κε ιαγό ή θνπλέιη, ή αθόκε θαη κε ρηαπόδη ή θαιακάξη. Οη ηξνθέο απηέο δελ είλαη κόλν παρπληηθέο ιόγσ απμεκέλσλ ιηπαξώλ (ην ρνηξηλό είλαη ην πην ιηπαξό θξέαο, αιιά θαη ηα ςάξηα πνπ δελ έρνπλ ιέπηα είλαη πνιύ ιηπαξά), αιιά είλαη θαη πνιύ ηνμηθέο γηα παξάδεηγκα ηα καιάθηα (ρηαπόδη, θαιακάξη, γαξίδεο, κύδηα, ζηξείδηα) αλ θαη δελ έρνπλ ιηπαξά, έρνπλ πνιιέο ηνμίλεο. 2

3 Δπίζεο ηα ρνηξηλά, νη ιαγνί θαη ηα θνπλέιηα, εθηόο από πνιιά ιηπαξά θαη ηνμίλεο, αλαπηύζζνπλ θαη αζζέλεηεο όπσο ε ηξηρηλίαζε, ε ηαηλία ησλ εληέξσλ, ν ερηλόθθνο πνπ επηδξά ζηνλ εγθέθαιν, ην εθηόπιαζκα πνπ επηθέξεη απνβνιή ζηηο εγθύνπο, θ.α. Μέρξη πξόζθαηα, ν κεγαιύηεξνο θίλδπλνο ηξνθηθήο δειεηεξίαζεο από θξέαο ήηαλ από ρνηξηλό θαη ηα παξάγσγά ηνπ (ζαιάκη, ινπθάληθν, θιπ) κε εμαίξεζε ηελ αζζέλεηα ησλ ηξειιώλ αγειάδσλ θαη ηε ζπνγγώδε εγθεθαινπάζεηα ζηα πξόβαηα, νη νπνίεο όκσο ήηαλ απνηέιεζκα ηεο αλώκαιεο δηαηξνθήο ησλ δύν απηώλ ρνξηνθάγσλ εηδώλ κε δστθέο ηξνθέο. Σν όηη νη ρνίξνη ηξώλε ηξνθέο πνπ παξαζθεπάδνληαη από ραιαζκέλα ηξόθηκα, απνθάγηα εζηηαηνξίσλ, λνζνθνκείσλ (ηδηαίηεξα γλσζηό θαηλόκελν ζηελ Διιάδα), θιπ, είλαη επίζεο κία αηηία γηα ηε κόιπλζή ηνπο. Γη απηό θαη ζε πνιιέο ρώξεο ππάξρνπλ θαλνληζκνί πνπ απαγνξεύνπλ λα δίλνληαη ηέηνηεο ηξνθέο ζε ρνίξνπο (ηζρύεη απηό θαη ζηε ρώξα καο), σζηόζν ππάξρνπλ πνιιέο πεξηπηώζεηο παξαβάζεσλ, γηαηί ηα δώα απηά θαηαλαιώλνπλ ππεξβνιηθή πνζόηεηα ηξνθίκσλ, πξάγκα πνπ θαζηζηά αζύκθνξε ηελ εθηξνθή ηνπο κόλν κε θαζαξέο ηξνθέο. Απηό πνπ επίζεο είλαη πξνβιεκαηηθό κε ηνπο ρνίξνπο είλαη ε νκνηόηεηά ηνπο κε ηνπο αλζξώπνπο ζην όηη θαη ηα δύν είδε είλαη πακθάγα, αιιά θαη ζην όηη έρνπλ αξθεηά όκνηα θπζηνινγία, θαη γη απηό πνιιέο αζζέλεηεο ησλ ρνίξσλ πεξλνύλ εύθνια ζηνπο αλζξώπνπο, πξάγκα πνπ δελ ζπκβαίλεη κε ηα πξόβαηα, θαηζίθηα, αγειάδεο, θιπ. Γηα παξάδεηγκα ε γξίππε ησλ ρνίξσλ, πνπ κεηαδόζεθε ζηνπο αλζξώπνπο κέζσ ηεο θαηαλάισζεο ηνπ θξέαηόο ηνπο, ή θάπνηεο θπζηηθέο αζζέλεηεο. Όζν όκσο θαζαξό θη αλ είλαη ην ρνηξηλό θξέαο (γηα παξάδεηγκα ηα ρνηξηλά βηνινγηθήο εθηξνθήο) δελ παύεη λα είλαη ην πην ιηπαξό, κε επλόεηεο ζπλέπεηεο γηα ηηο θαξδηαγγεηαθέο θαη άιιεο πνιύ ζνβαξέο παζήζεηο. Σν ζέκα ηνπ ρνηξηλνύ, πνπ σο θξέαο θαη σο παξάγσγα (ζαιάκηα, ινπθάληθα, δακπόλ, θιπ) είλαη πξώην ζε θαηαλάισζε ζηελ Δπξώπε (Γπηηθή θαη Αλαηνιηθή) θαη ζηελ Ακεξηθή (Βόξεηα θαη Νόηηα), θαη ίζσο θαη ζηελ Αζία, είλαη απαγνξεπκέλν ζηηο ρώξεο ηεο Δγγύο θαη Μέζεο Αλαηνιήο (Βόξεηα Αθξηθή, Αξαβηθέο ρώξεο, Ηξάθ, Ηξάλ, Παθηζηάλ, θαη Ηλδία) πνπ είλαη πην θνληά ζηηο αξρέο ηεο ηζηνξηθήο εμέιημεο ηνπ αλζξώπηλνπ πνιηηηζκνύ (θαη ηεο Βίβινπ ζα ιέγακε) όρη κόλνλ ιόγσ ησλ ζξεζθεηώλ ηνπ Ηνπδατζκνύ θαη ηνπ Ηζιάκ, αιιά θαη ιόγσ ησλ αξραηόηαησλ ζξεζθεπηηθώλ παξαδόζεσλ ηνπ Εσξναζηξηζκνύ θαη ηνπ Ηλδνπηζκνύ πνπ ζεσξνύζαλ αλέθαζελ ηα ρνηξηλά σο αθάζαξηα δώα. Από άπνςε πιεζπζκηαθή δε, έρνπκε λα θάλνπκε κε πεξίπνπ 2,5 δηζεθαηνκκύξηα αλζξώπνπο (θπξίσο Μνπζνπικάλνπο θαη Ηλδνπηζηέο) πνπ αθνινπζνύλ ηελ δηαηξνθηθή απηήλ αξρή ηνπ Γεκηνπξγνύ καο, γεγνλόο πνπ ζα έπξεπε λα πξνβιεκαηίζεη θαη εκάο ηνπο Υξηζηηαλνύο πνπ πνιιέο θνξέο ζεσξνύκε ηηο δηαηξνθηθέο θαηεπζύλζεηο ηεο Βίβινπ σο «εβξατθά έζηκα ηεο Παιαηάο Γηαζήθεο» Δπίζεο ηα απαγνξεπκέλα, από ηνλ ζεόπλεπζην Μσζατθό Νόκν, ζαιαζζηλά, είηε ηα καιάθηα (θαιακάξηα, ρηαπόδηα, ζνππηέο, γαξίδεο, αζηαθνί) είηε ηα 3

4 νζηξαθνεηδή (κύδηα, ζηξείδηα, αρηλνί, θ.α.) γλσξίδνπκε πόζν ζπρλά απνηεινύλ πεγή κνιύλζεσλ θαη δειεηεξηάζεσλ, πνπ ελίνηε (ηδηαίηεξα από νζηξαθνεηδή) έρνπλ απνβεί ζαλαηεθόξεο. Ο ιόγνο είλαη όηη νη νξγαληζκνί απηνί είλαη αηειείο θαη δελ έρνπλ πιήξεο πεπηηθό ζύζηεκα, θαη γη απηό ηα ςάξηα κε ηα νπνία ηξέθνληαη ρσλεύνληαη ζε κεγάιν ρξνληθό δηάζηεκα, κε απνηέιεζκα λα αλαπηύζζνληαη πνιιά βαθηήξηα ιόγσ ηεο απνζύλζεζεο ησλ ςαξηώλ κέζα ηνπο, ηα νπνία θπζηθά είλαη ηνμηθά θαη επηβιαβή γηα ηνλ άλζξσπν (αθόκε θη αλ δελ πξνθαινύλ δειεηεξίαζε, θνξηώλνπλ ηνλ νξγαληζκό κε ηνμηθέο νπζίεο). Γη απηό ην ιόγν πνηέ δελ ζα βξνύκε ηαηξηθέο δίαηηεο, πνπ λα πεξηιακβάλνπλ δηαηηνιόγην κε ηέηνηνπ είδνπο ζαιαζζηλέο ηξνθέο, ελώ αληίζεηα ηα ςάξηα ζπληζηώληαη επξέσο αιιά θαη πάιη, παξαηεξνύκε όηη ηα απαγνξεπκέλα από ηε Βίβιν ςάξηα, ηα ρσξίο πηεξύγηα θαη ιέπηα (π.ρ. ζθπιόςαξα, δειθίληα, θάιαηλεο, θ.α.) έρνπλ πνιύ βαξύ θαη ηνμηθό θξέαο. Δπηπιένλ, ηα καιάθηα θαη ηα νζηξαθνεηδή δελ παξέρνπλ ζηνλ άλζξσπν σθέιηκεο νπζίεο, όπσο ηα ιεπθώκαηα, πνπ παξέρνπλ ηα ςάξηα. ε πνιιέο ρώξεο ππάξρνπλ απζηεξνί θαλνληζκνί γηα ηελ αιίεπζή ηνπο κόλνλ από θαζαξά λεξά (καθξηά από ιηκάληα, ππνλόκνπο, θιπ) θαη επίζεο πξνδηαγξαθέο γηα παξακνλή ηνπο ζε θαζαξό λεξό κεηά ηελ αιίεπζε, ώζηε λα θαζαξίδνληαη ηα έληεξά ηνπο από ηπρόλ κνιπζκέλν πιηθό, θαη ζπληζηώληαο θαιό καγείξεκα (π.ρ. όρη θαηαλάισζε σκώλ αρηλώλ) γηα ηελ εμάιεηςε ησλ παζνγόλσλ κηθξννξγαληζκώλ. Μηα άιιε ζεκαληηθή δηαηξνθνινγηθή παξαηήξεζε πνπ ζπλάγεηαη από ηε κειέηε ηεο Πεληαηεύρνπ, ζρεηηθά κε ηηο ζπζίεο, είλαη ε απαγόξεπζε θαηαλάισζεο δστθνύ ιίπνπο θαη αίκαηνο εληνιέο πνπ καο θάλνπλ ηδηαίηεξε εληύπσζε γηα ηε ζεκαζία ηνπο ζηελ πγηεηλή δηαηξνθή: Θα είλαη έλας αηώληος ζεζκός ζηης γεληές ζας,, δελ ζα ηρώηε ούηε ιίπος ούηε αίκα (Λεπηηηθό 3:17) Καη απηόο ν θαλόλαο δελ ίζρπε κόλν γηα ηα δώα ησλ ζπζηώλ, αιιά γηα όια ηα δώα ηεο δηαηξνθήο: Δελ ζα ηρώηε θαζόιοσ ιίπος βοδηού, ή προβάηοσ ή θαηζηθηού. Καη ηο ιίπος υόθηοσ δώοσ θαη ηο ιίπος δώοσ ζπαραγκέλοσ από ζερία κπορεί λα τρεζηκεύεη ζε θάζε αλάγθε, δελ ζα ηρώηε όκφς, θαζόιοσ απ ασηό. Το ίδηο, δελ ζα ηρώηε ούηε αίκα, πηελού ή δώοσ ζε θαλέλα από ηα ζπίηηα ζας. (Λεπηηηθό 7:23-26) Σν δστθό ιίπνο, όπσο έρεη απνδεηρηεί ηαηξηθά εδώ θαη πνιιά ρξόληα, είλαη ν πξώηνο παξάγνληαο θαξδηαγγεηαθώλ λνζεκάησλ (απόθξαμε αξηεξηώλ πνπ νδεγεί ζε εγθεθαιηθά, θαξδηαθέο πξνζβνιέο, θ.α.) Ζ γλσζηή δηαθεκηζηηθή πξνβνιή θξεαηηθώλ θαη ηπξνθνκηθώλ πξντόλησλ κε «ρακειά ιηπαξά» θαη «ρακειή ρνιεζηεξόιε» νθείιεηαη ζηελ επηθηλδπλόηεηα ηνπ ιίπνπο. Καη θπζηθά 4

5 ηα δστθά ιίπε, είλαη πνιύ πην βιαβεξά από ηα θπηηθά (ειαίσλ). Δπίζεο, ην ιίπνο ηνπ θξέαηνο είλαη πνιύ πην βιαβεξό από ην ιίπνο ηνπ γάιαθηνο (ην νπνίν βξίζθεηαη ζε βνύηπξα θαη ηπξηά, θαη ην νπνίν δελ απαγνξεύεηαη από ηε Βίβιν, αιιά θαιό είλαη λα θάλνπκε πεξηνξηζκέλε θαηαλάισζε). Ση λα πνύκε γηα ηε βξώζε αίκαηνο; Δίλαη απηνλόεην ίζσο ζηνπο ζύγρξνλνπο Γπηηθνύο αλζξώπνπο όηη ην αίκα πεξηέρεη πνιιά βαθηήξηα, ηνύο θαη αζζέλεηεο, θαη γη απηό ε θαηαλάισζή ηνπ είλαη επηθίλδπλε (ζηελ πεξίπησζε ςεκέλνπ αίκαηνο) έσο ζαλαηεθόξα (ζηελ πεξίπησζε σκνύ αίκαηνο). Χζηόζν ζε πνιινύο ιανύο ηεο Αθξηθήο θαη ηεο Αζίαο είλαη ζπλεζηζκέλε ε καγεηξηθή κε αίκα ή αθόκε θαη ε παξαζθεπή θαγεηώλ κε αίκα (Κίλα, Κνξέα). Δπίζεο ην αίκα ηνπ δώνπ πνπ ζθάδεηαη πξέπεη λα ρπζεί (Λεπηηηθό 17:13-14), λα κε κέλεη κέζα ηνπ, όπσο ζηελ πεξίπησζε ηνπ πληγκέλνπ δώνπ, πνπ απαγνξεύεηαη λα θαγσζεί. Σν πληγκέλν δών, όπσο θαη ην αίκα δώνπ, απαγνξεύεηαη θαη ζηελ Καηλή Γηαζήθε από ηνπο Απνζηόινπο (Πξάμεηο 15:29), πξάγκα ην νπνίν ζπάληα ή ζρεδόλ πνηέ δελ δηδάζθεηαη ζηηο Υξηζηηαληθέο εθθιεζίεο, πνπ κπνξεί λα απνξξίπηνπλ ηνπο δηαηξνθηθνύο θαλόλεο ηεο Βίβινπ σο αλήθνληεο ζηελ Παιαηά Γηαζήθε, αιιά απνξξίπηνπλ νπζηαζηηθά θαη ηνπο θαλόλεο ηεο Καηλήο Γηαζήθεο γηα βξώζε πληγκέλνπ δώνπ ή αίκαηνο όηαλ πνηέ δελ ηνπο αλαθέξνπλ! Ζ επηζηήκε έρεη θαηαλνήζεη πσο αλ δελ βγεη ην αίκα ηνπ δώνπ ηόηε όιεο νη ηνμίλεο πνπ θπθινθνξνύλ κέζα ζην αίκα παγηδεύνληαη ζηνπο ηζηνύο ηνπ θξέαηνο ηνπ δώνπ, θαη θπζηθά επηβαξύλνπλ ηνλ άλζξσπν πνπ ην ηξώεη. Γη απηό νη Δβξαίνη θαη νη Μνπζνπικάλνη, πηζηνί ζηελ ζεόπλεπζηε απηήλ νδεγία, έρνπλ θαζηεξώζεη έλαλ ηδηαίηεξν ηξόπν ζθαγήο ηνπ δώνπ, ζύκθσλα κε ηνλ νπνίν όρη κόλνλ ρύλεηαη όιν ην αίκα ηνπ δώνπ, αιιά γίλεηαη θαη πξνζεπρή από αληίζηνηρν θιεξηθό ππέξ ηνπ δώνπ λα κελ ππνθέξεη ν θαλόλαο απηόο νλνκάδεηαη «Κνζέξ» ζηνπο Δβξαίνπο θαη «Υαιάι» ζηνπο Μνπζνπικάλνπο (πξνζθάησο ειιεληθή βηνκεραλία έβγαιε θξέαο πνπιεξηθώλ κε πηζηνπνίεζε «Υαιάι»). Πξέπεη λα γλσξίδνπκε πσο ζηα ζύγρξνλα ζθαγεία, ζε πνιιέο πεξηπηώζεηο, γηα λα πεξηνξίδεηαη ε κεγάιε πνζόηεηα πγξώλ απνβιήησλ, δει. αίκαηνο ησλ ζθαγηαζκέλσλ δώσλ, όρη κόλνλ δελ ζηξαγγίδεηαη ην αίκα (όπσο γηλόηαλ παιαηόηεξα πνπ θξεκνύζαλ ηα ζθάγηα γηα λα ρπζεί έμσ ην αίκα ηνπο), αιιά ρξεζηκνπνηνύλ αλαίκαθηεο κεζόδνπο, ζπλήζσο ειεθηξνπιεμία, γηα λα ζαλαηώζνπλ ηα δώα. Έηζη δελ ππάξρεη αίκα, όια είλαη θαζαξά, αιιά ην αίκα κε όινπο ηα βαθηήξηα, αζζέλεηεο, θιπ, έρεη εγθισβηζηεί κέζα ζην δών. Αο δνύκε όκσο θαη ζεηηθά ηε δηαηξνθή ηεο Βίβινπ: ηη πξνηείλεη λα ηξώκε, όπσο απηό ζπλάγεηαη από ηε δηαηξνθή ζηελ Παιαηά Γηαζήθε θαη Καηλή Γηαζήθε. 5

6 Γεληθά, νη Ηζξαειίηεο ησλ Βηβιηθώλ ρξόλσλ αθνινπζνύζαλ κία θαηά βάζε ρνξηνθαγηθή δηαηξνθή (εκπινπηηζκέλε κε γαιαθηνθνκηθά), δηόηη θξέαο έηξσγαλ κόλν ζηηο ζπζίεο ησλ ζξεζθεπηηθσλ ενξηώλ (όπσο ηνπ αξληνύ ηνπ Πάζρα) θαη ζηηο νηθνγελεηαθέο γηνξηέο ησλ γάκσλ. Έηζη, ην θξέαο, αλ θαη επηηξεπόηαλ, απνηεινύζε έλα κηθξό κέξνο ηεο δηαηηεηηθήο ηνπο. Τπήξραλ βέβαηα θαη νηθνλνκηθνί θαη πξαθηηθνί ιόγνη γη απηό, ε δπζθνιία εθηξνθήο θαη αλαπαξαγσγήο (αζζέλεηεο δώσλ, έιιεηςε ηξνθήο) ε αλαγθαηόηεηα δηαηήξεζεο ησλ δώσλ γηα ηα παξάγσγά ηνπο (καιιί, γάια, απγά), πνπ θαζηζηνύζαλ ηελ θαηαλάισζε θξέαηνο κία ππεξβνιηθή πνιπηέιεηα γηα ηελ θαζεκεξηλή δσή θάζε Ηζξαειίηε (όπσο θαη ησλ πεξηζζόηεξσλ αξραίσλ ιαώλ, εθηόο ησλ θπλεγώλ). Έηζη, ε δηαηξνθή ησλ Ηζξαειηηώλ, ηελ νπνία αθνινύζεζε βέβαηα θαη ν Κύξηνο Ηεζνύο Υξηζηόο θαη νη Απόζηνινη, είρε ζαλ βάζε ην ςσκί: ην ςσκί ήηαλ βέβαηα από αθαηέξγαζην αιεύξη (απηό πνπ ζήκεξα απνθαινύκε «νιηθήο αιέζεσο») ζηηαξηνύ ή θξηζαξηνύ. Σν ιάδη ηεο ειηάο (πνπ είλαη θαη ην θαιύηεξν γηα ηελ πγεία από όια ηα θπηηθά έιαηα) θαη ηα γαιαθηνθνκηθά πξντόληα (ηπξηά, βνύηπξν) πξνκήζεπαλ ηα απαξαίηεηα κεηαιιηθά ζηνηρεία θαη βηηακίλεο, καδί βέβαηα κε ηα άθζνλα ιαραληθά, όζπξηα θαη θξνύηα. Σα όζπξηα, όπσο μέξνπκε θαη από ηελ ηζηνξία ηνπ Ηαθώβ θαη ηνπ Ζζαύ, απνηεινύζαλ θαζεκεξηλό πηάην. Σα θξεκκύδηα, ηα ζθόξδα, επίζεο ήηαλ απαξαίηεην θαη αγαπεκέλν ζπκπιήξσκα θάζε θαγεηνύ, θαη γλσξίδνπκε πόζν επεξγεηηθά είλαη γηα ηνλ νξγαληζκό καο απηέο νη ξίδεο (γηα ηελ θαξδηά, πίεζε, εγθέθαιν, θ.α.) Σα γαιαθηνθνκηθά πξντόληα πξνκήζεπαλ ηα απαξαίηεηα κεηαιιηθά ζηνηρεία θαη βηηακίλεο. Έλα κεγάιν κέξνο ηεο Βηβιηθήο δηαηξνθήο πνπ πξνκήζεπε ζηνλ νξγαληζκό βηηακίλεο, κεηαιιηθά ζηνηρεία θαη ην απαξαίηεην ζάθραξν, ήηαλ ηα θξνύηα (ζηαθύιηα, ζύθα, ρνπξκάδεο, πεπόληα, ξόδηα, θ.α.) λσπά ή απνμεξακέλα, θαζώο θαη ην κέιη πνπ επαηλείηαη ζε πνιιά εδάθηα ηεο Βίβινπ (ε γε ηεο επαγγειίαο νλνκαδόηαλ «γε πνπ έξεε κέιη θαη γάια»), πνπ όπσο γλσξίδνπκε ζήκεξα είλαη από ηηο πην επεξγεηηθέο γηα ηνλ νξγαληζκό ηξνθέο (ζε κηθξή πνζόηεηα βέβαηα γηαηί πεξηέρεη πνιύ ζάθραξν). Σα ζπλήζε πηάηα απνηεινύληαλ από ιαραληθά (ρόξηα, ιάραλα) θαη όζπξηα (θαζόιηα, ξεβύζηα, θαθέο, αξαθάο, θ.α.). ηηο παξάθηηεο πεξηνρέο ή γύξσ από ηε ιίκλε Γελλεζαξέη, όπσο γλσξίδνπκε θαη από ηα Δπαγγέιηα, αλζνύζε ε αιηεία, θαη νη θάηνηθνί ηνπο θαηαλάισλαλ άθζνλα ςάξηα, ηα νπνία όκσο κελ κπνξώληαο λα δηαηεξεζνύλ ζην δεζηό θιίκα ηνπ Ηζξαήι, δελ κεηαθέξνληαλ ζε άιινπο ηόπνπο, θαη έπξεπε λα ηξώγνληαη επηηόπνπ, γη απηό θαη ήηαλ αζπλήζηζηε ηξνθή γηα ηνπο θαηνίθνπο ηεο Ηεξνπζαιήκ, θαη γεληθά ηνπ επεηξσηηθνύ ηκήκαηνο ηεο γεο Ηζξαήι. Όζνλ αθνξά ηα πνηά, εθηόο από ην πνιύηηκν λεξό, νη άλζξσπνη έπηλαλ «ζίθεξα», έλα ειαθξύ αιθννινύρν πνηό παξαγόκελν από ην θξηζάξη (αληίζηνηρν ηεο ζεκεξηλήο κπύξαο), θαη θπζηθά θόθθηλν θξαζί, ην νπνίν εμαίξνπλ πνιιά εδάθηα ηεο Βίβινπ: ν Φαικσδόο δνμάδεη ηνλ Γεκηνπξγό πνπ 6

7 παξέρεη «θξαζί πνπ επθξαίλεη ηελ θαξδηά ηνπ αλζξώπνπ» (Φαικόο 104:15). Δπίζεο βιέπνπκε πσο νη Ηζξαειίηεο όηαλ έκελαλ καθξηά από ηνλ ηόπν ιαηξείαο ζηελ Ηεξνπζαιήκ έπξεπε λα αληαιιάμνπλ ηα δέθαηά ηνπο κε αζήκη θαη λα ην δώζνπλ «αληί νπνηνπδήπνηε άιινπ πξάγκαηνο επηζπκεί ε ςπρή ζνπ, αληί γηα θξαζί ή αληί γηα ζίθεξα θαη ζα ηξσο εθεη κπξνζηά ζηνλ Κύξην ηνλ Θεό ζνπ θαη ζα επθξαλζείο εζύ θαη ε νηθνγέλεηά ζνπ» (Γεπηεξνλόκην 14:25-26). Από ηελ άιιε, ε Βίβινο καο πξνεηδνπνηεί γηα ηελ ππεξβνιηθή θαηαλάισζε αιθνόι, πνπ βξαρππξόζεζκα πξνθαιεί κείσζε λνεηηθώλ ηθαλνηήησλ, ή θαη κέζε, θαη καθξνπξόζεζκα νδεγεί ζε θαξθίλν ήπαηνο, θιπ. Πάλησο γεληθά ζηε Βίβιν ην θξαζί ζεσξείηαη όρη κόλνλ επθξαληηθό αιιά θαη ζεξαπεπηηθό, όπσο πξνηείλεη ν Παύινο ζηνλ Σηκόζεν («ρξεζηκνπνίεζε ιίγν θξαζί γηα ην ζηνκάρη ζνπ θαη ηηο ζπρλέο ζνπ αζζέλεηεο» Α Σηκνζ. 5:23), γηαηί πξάγκαηη όπσο έρεη απνδεηρηεί επηζηεκνληθά, ην θξαζί κε ηα έλδπκα θαη ηα κεηαιιηθά ζηνηρεία ηνπ είλαη πνιιαπιά σθέιηκν ζηελ θαξδηά, ζην αίκα, θαη αιινύ. Βέβαηα κηιάκε γηα ηελ σθειηκόηεηα απνθιεηζηηθά ηνπ θξαζηνύ, θαη ηδηαίηεξα ηνπ θόθθηλνπ --θαη κάιηζηα ηνπ πξνεξρόκελνπ από θπζηθή δύκσζε (παξαδνζηαθά θαη βηνινγηθά θξαζηά) θαη όρη από πξνζζήθεο ρεκηθώλ νπζηώλ πνπ είλαη πνιύ βιαβεξέο (βηνκεραληθά θξαζηά). Αληίζεηα, ηα ζύγρξνλα δπλαηά αιθννινύρα πνηά όπσο ην νπτζθπ, ε βόηθα, θιπ, είλαη πνιύ βιαβεξά αθόκε θαη ζε κηθξή πνζόηεηα. Όια απηά πνπ έηξσγαλ θαη έπηλαλ νη άλζξσπν ηεο Βίβινπ αληηζηνηρνύλ ζηελ ηδαληθή δηαηξνθή πνπ ε ζύγρξνλε δηαηηεηηθή ζπληζηά, ζηε δηαηξνθή πνπ απνθαιείηαη «Μεζνγεηαθή». Απηή ε δηαηξνθή, ζπλδπαζκέλε κε ηε ζσκαηηθή άζθεζε (ρεηξσλαθηηθή εξγαζία, πεδνπνξία) πνπ ηόηε έθαλαλ αθόκε θαη νη θάηνηθνη ησλ πόιεσλ (γηαηί παληνύ πήγαηλαλ κε ηα πόδηα ηα άινγα ήηαλ πνιπηέιεηα ησλ πινπζίσλ), ζπκβάιιεη ζηε δηαηήξεζε ρακειήο ρνιεζηεξίλεο, ζαθράξνπ, θαη άξα ζε ιηγόηεξεο θαξδηνπάζεηεο, εγθεθαιηθά, θιπ., θαζώο θαη ζηελ πξνκήζεηα ηνπ νξγαληζκνύ κε ηελ απαξαίηεηε ελέξγεηα γηα κηα δσή γεκάηε δξαζηεξηόηεηα. Οη αξρέο ινηπόλ ηεο Βίβινπ ζρεηηθά κε ηε δηαηξνθή ζπκπίπηνπλ κε ηηο αξρέο πγηεηλήο δηαηξνθήο πνπ νη αλζξώπηλεο επηζηήκεο θαηέιεμαλ ηηο ηειεπηαίεο κόιηο δεθαεηίεο, κόλν πνπ εθείλεο δόζεθαλ ρηιηάδεο ρξόληα πξηλ ν Νόκνο ζηνλ Μσπζή δόζεθε από ηνλ Θεό πεξίπνπ ρξόληα πξηλ! θαη απηό δείρλεη ηελ πςειή ζνθία θαη γλώζε ηνπ Οπξάληνπ πγγξαθέα ηεο, Σνλ νπνίν θαιά ζα θάλνπκε λα ιάβνπκε ζνβαξά ππόςηλ, αθόκε θαη ζηε δηαηξνθή καο Κέντρο Βιβλικών Μελετών,

8 8