ιαταραχές του αναπαραγωγικού συστήµατος, στον άνδρα και στη γυναίκα, οφειλόµενες στο σακχαρώδη διαβήτη 1

Μέγεθος: px
Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "ιαταραχές του αναπαραγωγικού συστήµατος, στον άνδρα και στη γυναίκα, οφειλόµενες στο σακχαρώδη διαβήτη 1"

Transcript

1 ιαταραχές του αναπαραγωγικού συστήµατος, στον άνδρα και στη γυναίκα, οφειλόµενες στο σακχαρώδη διαβήτη 1 Δ. ΠΑΝΙΔΗΣ, 2 ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΗ ΚΟΪΟΥ, 3 Η. ΚΑΤΣΙΚΗΣ 36 1 Καθηγητής Ενδοκρινολογίας Α.Π.Θ., 2 Ιατρός, 3 Μαιευτήρας-Γυναικολόγος Μονάδα Ενδοκρινολογίας και Ανθρώπινης Αναπαραγωγής, Β Μαιευτική και Γυναικολογική Κλινική, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης Α. Διαταραχές του αναπαραγωγικού συστήματος του άνδρα, οφειλόμενες στο σακχαρώδη διαβήτη 1. Εισαγωγή σακχαρώδης διαβήτης είναι μεταβολική νόσος, που χαρακτηρίζεται από Ο υπεργλυκαιμία. Η υπεργλυκαιμία ενδέχεται να οφείλεται στην ελλιπή έκκριση ινσουλίνης, στη μειωμένη δραστικότητά της, ή στο συνδυασμό και των δύο. Η χρόνια υπεργλυκαιμία στο σακχαρώδη διαβήτη συνδυάζεται με μακροχρόνια βλάβη, δυσλειτουργία και ανεπάρκεια διαφόρων οργάνων. Ιδιαίτερα, προσβάλλονται τα αιμοφόρα αγγεία (μικροαγγειοπάθεια, μακροαγγειοπάθεια), οι οφθαλμοί, οι νεφροί, τα νεύρα και η καρδιά. 2. Σακχαρώδης διαβήτης τύπου 1 Ο σακχαρώδης διαβήτης τύπου 1 αφορά το 5-10%, περίπου, των διαβητικών ασθενών. Προσβάλλει, κυρίως, νέα άτομα, είναι ινσουλινοεξαρτώμενος και εμφανίζει μακρύ χρονικό διάστημα διαδρομής, που του παρέχει τη δυνατότητα να εκδηλώσει διάφορες επιπλοκές, ανάλογα με τη ρύθμισή του. Ο τύπος αυτός του σακχαρώδη διαβήτη έχει συνδυασθεί με διαταραχές της αναπαραγωγικής λειτουργίας και στους άνδρες και στις γυναίκες. Έχει διαπιστωθεί ότι η ελαττωμένη διαθεσιμότητα γλυκόζης στον εγκέφαλο, στο μη καλά ρυθμιζόμενο σακχαρώδη διαβήτη τύπου 1, λόγω της ινσουλινοπενίας, καταστέλλει την κατά εκκριτικά επεισόδια έκκριση της εκλυτικής των γοναδοτροπινών υποθαλαμικής ορμόνης (GnRH). Άρρενες με σακχαρώδη διαβήτη τύπου 1 εμφανίζουν φυσιολογικά ή χαμηλά επίπεδα τεστο-στερόνης και εκδηλώνουν ποικιλία απαντήσεων των γοναδοτρόπων -447-

2 ΕΝΤΑΤΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΣΤΗΝ ΕΝΔΟΚΡΙΝΟΛΟΓΙΑ: 12ΟΣ ΚΥΚΛΟΣ - Σ ΑΚΧΑΡΩΔΗΣ ΔΙΑΒΗΤΗΣ κυττάρων στην εξωγενή χορήγηση GnRH. Η ασυμφωνία των ευρημάτων σε διάφορες μελέτες αντανακλά, ενδεχομένως, τις διαφορές των κριτηρίων στην επιλογή των ασθενών, στην ηλικία, στο βαθμό του μεταβολικού ελέγχου, στη διάρκεια του σακχαρώδη διαβήτη και στην έκταση των συμπαραμαρτουσών επιπλοκών. Συχνές αιμοληψίες, για τον προσδιορισμό των εκκριτικών επεισοδίων της LH, σε καλά ρυθμισμένους και σε αρρύθμιστους ασθενείς με σακχαρώδη διαβήτη τύπου 1, έδειξαν φυσιολογικά και συγκρίσιμα με την ομάδα ελέγχου εκκριτικά επεισόδια της LH. Εντούτοις, η δοκιμασία με εξωγενή χορήγηση GnRH αποκάλυψε ότι οι αρρύθμιστοι διαβητικοί εμφανίζουν ελάττωση του αριθμού και του εύρους των εκκριτικών επεισοδίων της LH, κατά 50%, με συνέπεια τη μείωση της μέσης τιμής των συγκεντρώσεων της ορμόνης αυτής στο αίμα. Φαίνεται ότι στον αρρύθμιστο σακχαρώδη διαβήτη ελαττώνεται, αρχικά, η de novo βιοσύνθεση της LH, που είναι απαραίτητη να εφοδιάσει τις αποθήκες των γοναδοτρόπων κυττάρων, ύστερα από την πρώτη διέγερση με GnRH. Το γεγονός αυτό έχει ως αποτέλεσμα την επιλεκτική καταστολή του συνόλου των εκκριτικών επεισοδίων της LH. Δεν είναι γνωστό εάν η κατάσταση αυτή είναι αναστρέψιμη. Μελέτες, όμως, σε πειραματικά προκαλούμενο ινσουλινοπενικό σακχαρώδη διαβήτη, όταν η διακοπή της ινσουλίνης διαρκούσε βραχύ χρονικό διάστημα και γινόταν πλήρης επαναχορήγηση της ορμόνης, έδειξαν ότι η έκκριση της LH επανερχόταν στο φυσιολογικό. Φαίνεται, λοιπόν, ότι η ινσουλίνη ή και οι ινσουλινοεξαρτώμενες μεταβολές στη βιοδιαθεσιμότητα της γλυκόζης ρυθμίζουν τη συχνότητα και το εύρος των εκκριτικών επεισοδίων της LH και, επομένως, της GnRH. Οι δράσεις αυτές ενισχύονται, δεν εξαρτώνται όμως, από τα γοναδικά στεροειδή. Η παρουσία ινσουλινοπενικού περιβάλλοντος ενδέχεται να διαδραματίζει ζωτικό ρόλο στη δυσλειτουργία των γοναδοτρόπων κυττάρων της υπόφυσης, στον αρρύθμιστο σακχαρώδη διαβήτη τύπου 1. Η σχετική έλλειψη της ινσουλίνης ελαττώνει, πιθανόν, τη συχνότητα των εκκριτικών επεισοδίων της GnRH. Έτσι, παρατηρείται αραίωση των μηνυμάτων της GnRH, που δέχεται η υπόφυση από τον υποθάλαμο, και εκδήλωση υπογοναδοτροπικού υπογοναδισμού. Επιπλέον, όπως συμβαίνει με την παρατεταμένη αύξηση των επιπέδων της γλυκόζης στο αίμα, δημιουργείται περιβάλλον, στο οποίο προάγεται η μη ενζυμική γλυκοζυλίωση των μορίων της LH, μαζί με άλλα μόρια. Το γεγονός αυτό μεταβάλλει τις λειτουργικές ή και τις βιοχημικές ιδιότητες του γλυκοζυλιωμένου μορίου της LH, με αποτέλεσμα την εκδήλωση γοναδοτροπικής δυσλειτουργίας. Σε καλά σχεδιασμένες μελέτες, σε πειραματικά πρότυπα διαβητικών προβάτων, υποστηρίχθηκε η θέση ότι η ινσουλίνη δρα στον εγκέφαλο και ρυθμίζει την έκκριση της GnRH. Στο σημαντικό ερώτημα εάν η ινσουλίνη ασκεί την κεντρική της δράση στην έκκριση της GnRH άμεσα ή έμμεσα, μέσω της χρήσης της γλυκόζης, η απάντηση είναι ότι θεωρείται πιθανή η άμεση δράση της ινσουλίνης, δεδομένου ότι υποδοχείς της ορμόνης είναι διεσπαρμένοι διάχυτα στον εγκέφαλο και, μάλιστα, σε σημεία που είναι σημαντικά για τον έλεγχο -448-

3 Δ. ΠΑΝΙΔΗΣ, ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΗ ΚΟΪΟΥ, Η. ΚΑΤΣΙΚΗΣ: ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ ΤΟΥ ΑΝΑΠΑΡΑΓΩΓΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ, ΣΤΟΝ ΑΝΔΡΑ ΚΑΙ ΣΤΗ ΓΥΝΑΙΚΑ, ΟΦΕΙΛΟΜΕΝΕΣ ΣΤΟ ΣΑΚΧΑΡΩΔΗ ΔΙΑΒΗΤΗ της έκκρισης της GnRH, όπως ο τοξοειδής πυρήνας και το μέσο φύμα. Επιπλέον, υποδοχείς ινσουλίνης έχουν βρεθεί στα κατεχολαμινεργικά άκρα του υποθαλάμου, σημεία όπου οι κατεχολαμινεργικοί νευροδιαβιβαστές ρυθμίζουν την έκκριση της GnRH στα πρόβατα. In vitro και in vivo μελέτες έδωσαν αποτελέσματα, που στηρίζουν την άποψη ότι η ινσουλίνη στον εγκέφαλο επηρεάζει έντονα το μεταβολισμό στους νευρώνες, μέσω του τρικαρβοξυλικού κύκλου του Krebs στα μιτοχόνδρια. Η σημασία της λειτουργικότητας των μιτοχονδρίων επισημάνθηκε και σε μελέτη, στην οποία τα χαμηλά επίπεδα τεστοστερόνης στους άνδρες και η κατεσταλμένη λειτουργία των μιτοχονδρίων προάγουν την αντίσταση στην ινσουλίνη. Οι παραπάνω δυσλειτουργίες, που παρατηρούνται στο σακχαρώδη διαβήτη, είναι ενδεχόμενο να οδηγούν στη διαταραχή της αναπαραγωγικής λειτουργίας. Είναι πιθανόν ότι ο σακχαρώδης διαβήτης δρα σε διάφορα επίπεδα του άξονα υποθάλαμος-υπόφυση-γονάδες, όπως διαπιστώνεται από την ελαττωμένη ανταπόκριση των γοναδοτροπινών στις κατάλληλες διεγερτικές δοκιμασίες, αλλά και από τις διαταραχές στην υπερμικροσκοπική δομή των σπερματοζωαρίων, που διαπιστώθηκαν με ηλεκτρονικό μικροσκόπιο. Η διαταραχή των σπερματοζωαρίων αποδίδεται, μάλλον, σε απευθείας δράση της νόσου στον ορχικό ιστό. Είναι γνωστό ότι η αναπαραγωγική ηλικία του άνδρα είναι ιδιαίτερα ευαίσθητη στις διαταραχές της μεταβολικής κατάστασης. Έτσι, δυσμενείς μεταβολικές καταστάσεις συνδυάζονται, συχνά, με διαταραχές της αναπαραγωγικής λειτουργίας. Ο σακχαρώδης διαβήτης, ιδιαίτερα ο σακχαρώδης διαβήτης τύπου 2, κατατάσσεται στις χρόνιες παθήσεις, που μπορούν να προκαλέσουν ελάττωση των επιπέδων της τεστοστερόνης, δηλαδή υπογοναδισμό. Η επίπτωση του υπογοναδισμού αυξάνεται με την ηλικία, και καθώς η διάγνωση του σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2, στην πλειονότητα των ανδρών, γίνεται ύστερα από την ηλικία των 40 ετών, παραμένει αβέβαιο εάν η ελάττωση της τεστοστερόνης οφείλεται στην ηλικία ή σχετίζεται με τον σακχαρώδη διαβήτη και τις επιπλοκές του. Τα βιβλιογραφικά δεδομένα στηρίζουν τη θέση ότι υπάρχει βαθμιαία και σταθερή πτώση της τεστοστερόνης, στα άτομα με σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2, η οποία αρχίζει, πιθανόν, από την τρίτη δεκαετία. Πρέπει να σημειωθεί ότι, εκτός από την ελάττωση των επιπέδων της τεστοστερόνης, οι επιπλοκές από άλλα όργανα ή συστήματα οργάνων επηρεάζουν τη σεξουαλική λειτουργία των ανδρών με σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2. Για παράδειγμα, οι βλάβες του αυτόνομου νευρικού συστήματος, συμπαθητικού και παρασυμπαθητικού, μπορεί να οδηγήσουν σε διαταραχές της εκσπερμάτισης και σε στυτική δυσλειτουργία. Επιπλέον, επηρεάζονται η διάθεση, οι σωματικές δυνατότητες, αλλά και οι σχέσεις με το άλλο φύλο και, κατά συνέπεια, η ποιότητα ζωής του άνδρα

4 ΕΝΤΑΤΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΣΤΗΝ ΕΝΔΟΚΡΙΝΟΛΟΓΙΑ: 12ΟΣ ΚΥΚΛΟΣ - Σ ΑΚΧΑΡΩΔΗΣ ΔΙΑΒΗΤΗΣ Η ύπαρξη υπογοναδοτροπικού υπογοναδισμού, υποθαλαμικής αιτιολογίας, στο σακχαρώδη διαβήτη τύπου-2, αποκτά ιδιαίτερο ενδιαφέρον, δεδομένου ότι σχετίζεται με την αντίσταση στην ινσουλίνη. Τα βιβλιογραφικά δεδομένα σε ανθρώπους και σε ποντικούς NIRKO (Neuron-specific Insoulin Receptor Knock Out mice) στηρίζουν τη θέση της εμπλοκής του υποθαλάμου στον υπογοναδισμό. Επιπλέον, τα βιβλιογραφικά δεδομένα δείχνουν τη σημασία της αντίστασης στην ινσουλίνη, που εμφανίζεται στο σύνολο, σχεδόν, των διαβητικών με σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2, και της παχυσαρκίας, που αφορά μεγάλο μέρος των ασθενών της ομάδας αυτής, για την εκδήλωση του υπογοναδοτροπικού υπογοναδισμού. Ο συνδυασμός της παχυσαρκίας και της αντίστασης στην ινσουλίνη συνδέεται με αύξηση των επιπέδων των προφλεγμονωδών κιτοκινών στον ορό, όπως του παράγοντα νέκρωσης των όγκων-α (TNF-α), της ιντερλευκίνης-6 (IL-6), της ιντερλευκίνης-1β (IL-1β) και της C αντιδρώσας πρωτεΐνης (CRP). Επιπλέον, συνδέεται με αύξηση των συγκεντρώσεων των διαφόρων μορίων προσκόλλησης. Από τις ουσίες αυτές μόνον ο TNF-α και η IL-1β προκαλούν ελάττωση της έκκρισης της εκλυτικής των γοναδοτροπινών υποθαλαμικής ορμόνης και της LH, όπως διαπιστώθηκε σε in vitro μελέτες. Τονίζεται, πάντως, ότι υπογοναδισμός διαπιστώθηκε και σε σημαντικό αριθμό λεπτόσωμων ασθενών με σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2 (31,3%), γεγονός που υποδηλώνει ότι και άλλοι παράγοντες, ενδεχομένως, εμπλέκονται, εκτός από την παχυσαρκία. Τα μείζονα συμπτώματα του υπογοναδισμού ελέγχονται με ειδικό ερωτηματολόγιο. Ο υπογοναδισμός στην εφηβική ηλικία εκδηλώνεται με την απουσία σημείων έναρξης και εξέλιξης των δευτερογενών χαρακτήρων του φύλου. Εξάλλου, οι κλινικές εκδηλώσεις του υπογοναδισμού στον ενήλικα άνδρα περιλαμβάνουν μείωση του όγκου των όρχεων, αραίωση της δευτερογενούς τρίχωσης, ελάττωση της μυϊκής μάζας και ισχύος, αύξηση του σπλαχνικού λίπους, μείωση της σεξουαλικής διάθεσης (libido), ελάττωση της συχνότητας και της ποιότητας των στύσεων, έκπτωση της διανοητικής λειτουργίας, δυσθυμία, μείωση της οστικής πυκνότητας, αναιμία, υπογονιμότητα και γυναικομαστία. Η στυτική δυσλειτουργία αποτελεί το συχνότερο σύμπτωμα στους ασθενείς με σακχαρώδη διαβήτη, όσον αφορά τον υπογοναδισμό, και παρατηρείται σε ποσοστό υψηλότερο από το 70%. Η στυτική δυσλειτουργία μπορεί να οφείλεται σε αγγειακά αίτια (διαβητική αγγειοπάθεια), σε βλάβη του αυτόνομου νευρικού συστήματος (διαβητική νευροπάθεια του αυτόνομου νευρικού συστήματος), στον υπογοναδισμό ή στο συνδυασμό τους. Η επίπτωσή της αυξάνεται με την ηλικία και φαίνεται να σχετίζεται με τη διάρκεια του σακχαρώδη διαβήτη, με το βαθμό του μεταβολικού ελέγχου και με την παρουσία άλλων επιπλοκών του σακχαρώδη διαβήτη. Σε διάφορες μελέτες υποστηρίχθηκε η ευεργετική δράση της χορήγησης θε

5 Δ. ΠΑΝΙΔΗΣ, ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΗ ΚΟΪΟΥ, Η. ΚΑΤΣΙΚΗΣ: ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ ΤΟΥ ΑΝΑΠΑΡΑΓΩΓΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ, ΣΤΟΝ ΑΝΔΡΑ ΚΑΙ ΣΤΗ ΓΥΝΑΙΚΑ, ΟΦΕΙΛΟΜΕΝΕΣ ΣΤΟ ΣΑΚΧΑΡΩΔΗ ΔΙΑΒΗΤΗ ραπείας υποκατάστασης με τεστοστερόνη σε διαβητικούς ασθενείς με υπογοναδισμό. Διαπιστώθηκε, λοιπόν, ότι η χορήγηση τεστοστερόνης βελτιώνει την αντίσταση στην ινσουλίνη, προάγει τον έλεγχο των επιπέδων της γλυκόζης στο αίμα, ελαττώνει την κοιλιακή παχυσαρκία και μειώνει τα επίπεδα της ολικής χοληστερόλης στο αίμα, με αποτέλεσμα την ελάττωση του κινδύνου των καρδιαγγειακών επιπτώσεων. Ο μηχανισμός της ευεργετικής αυτής δράσης της τεστοστερόνης δεν έχει, ακόμη, διευκρινισθεί. Τα παραπάνω, όμως, ευρήματα δείχνουν τη σημασία του προσδιορισμού των επιπέδων των ανδρογόνων στους διαβητικούς ασθενείς. χαρώδη διαβήτη τύπου 2 Καθώς μελετάται η χρόνια πορεία του σακχαρώδη διαβήτη, οι κλινικές, οι βιοχημικές και οι ορμονικές του εκδηλώσεις, καθώς και οι επιπτώσεις του σε διάφορα όργανα και συστήματα, με αποτέλεσμα τις ποικίλες επιπλοκές, βελτιώνονται διαρκώς οι γνώσεις στην κατανόηση της νόσου, αλλά και οι διαφορές μεταξύ του σακχαρώδη διαβήτη τύπου 1 και τύπου 2. Είναι γνωστό ότι η παχυσαρκία αυξάνει την αντίσταση στην ινσουλίνη, αυξάνει την πιθανότητα εκδήλωσης μεταβολικού συνδρόμου και σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2, ελαττώνει τα επίπεδα της τεστοστερόνης και της SHBG και, σε συνδυασμό με την πάροδο της ηλικίας, οδηγεί στην ανάπτυξη υπογοναδοτροπικού υπογοναδισμού. Επειδή η παχυσαρκία αποτελεί την επιδημία του εικοστού πρώτου αιώνα, μεγάλο ποσοστό νέων ατόμων παρουσιάζει σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2. Έγιναν, λοιπόν, συγκριτικές μελέτες των επιπέδων της τεστοστερόνης σε νέους ασθενείς με σακχαρώδη διαβήτη τύπου 1 και τύπου 2. Με τις μελέτες αυτές διαπιστώθηκε ότι οι ασθενείς με σακχαρώδη διαβήτη τύπου 1 εμφανίζουν φυσιολογικά επίπεδα ολικής τεστοστερόνης, φυσιολογικές ή αυξημένες τιμές SHBG και φυσιολογικές συγκεντρώσεις ελεύθερης τεστοστερόνης, FSH και LH. Αντίθετα, οι ασθενείς με σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2 εκδηλώνουν, συνήθως, υπογοναδοτροπικό υπογοναδισμό, με χαμηλότερα επίπεδα ολικής και ελεύθερης τεστοστερόνης και κατεσταλμένη διέγερση της LH από την GnRH. Η παχυσαρκία και η αντίσταση στην ινσουλίνη θεωρούνται από τους σημαντικότερους παράγοντες, που εμπλέκονται στη διαταραχή της λειτουργίας του άξονα υποθάλαμος-υπόφυση. Για την παχυσαρκία αναφέρεται ότι η αυξημένη δραστικότητα της αρωματάσης του λιπώδη ιστού προκαλεί, σε μεγαλύτερο βαθμό, μετατροπή της τεστοστερόνης σε οιστραδιόλη, με αποτέλεσμα τα αυξημένα επίπεδα οιστραδιόλης να καταστέλλουν τη λειτουργία του άξονα υποθάλαμος-υπόφυση. Ενδιαφέροντα ευρήματα διαπιστώθηκαν σε πειραματικά πρότυπα σακχαρώδη διαβήτη, ο οποίος προκλήθηκε με στρεπτοζοτοκίνη. Στα πειραματικά αυτά πρότυπα μελετήθηκε το σύστημα των κισσπεπτινών (Kisspeptins). Οι κισσπεπτίνες είναι οικογένεια πεπτιδίων, που κωδικοποιούνται από το γονίδιο kiss-1 και περιλαμβά

6 ΕΝΤΑΤΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΣΤΗΝ ΕΝΔΟΚΡΙΝΟΛΟΓΙΑ: 12ΟΣ ΚΥΚΛΟΣ - Σ ΑΚΧΑΡΩΔΗΣ ΔΙΑΒΗΤΗΣ νουν τη μεταστίνη και την κισσπεπτίνη-10, οι οποίες καταγράφηκαν, αρχικά, ως πεπτίδια καταστολής των μεταστάσεων. Οι έρευνες, στη συνέχεια, έδειξαν ότι το γονίδιο kiss αποτελεί σημαντικό στοιχείο του γοναδοτροπικού άξονα, που μειώνεται στο σακχαρώδη διαβήτη των πειραματοζώων, ο οποίος προκαλείται από τη στρεπτοζοτοκίνη. Η ελάττωση αυτή οφείλεται, τουλάχιστον μερικώς, στην έντονη υπολεπτιναιμία και οδηγεί σε καταστολή της γοναδοτροπικής λειτουργίας. Φαίνεται, λοιπόν, ότι, τουλάχιστον στα άρρενα πειραματόζωα, όταν παγιωθεί η κατάσταση του σακχαρώδη διαβήτη, προκαλείται καταστολή της λειτουργικότητας του υποθαλαμικού συστήματος, που ελέγχεται από τις κισσπεπτίνες. Η διεργασία αυτή οδηγεί σε μειωμένη έκκριση των γοναδοτροπινών, για την οποία, σε μεγάλο βαθμό, ευθύνεται η ελάττωση των επιπέδων της λεπτίνης. 5. Ανάστροφη εκσπερμάτιση Στις επιπλοκές του σακχαρώδη διαβήτη, που αφορούν τη σεξουαλική λειτουργία, περιλαμβάνεται και η ανάστροφη εκσπερμάτιση. Ανάστροφη εκσπερμάτιση είναι η προώθηση του σπέρματος από την πρόσθια ουρήθρα στην ουροδόχο κύστη, επειδή ο έσω σφιγκτήρας της ουροδόχου κύστης βρίσκεται σε χάλαση τη στιγμή της εκσπερμάτισης. Ανάμεσα στα αίτια, που προκαλούν ανάστροφη εκσπερμάτιση, συγκαταλέγεται και ο σακχαρώδης διαβήτης, παρατήρηση που έγινε από το Όσον αφορά το χρόνο εμφάνισης της επιπλοκής αυτής, σε σχέση με την έναρξη του διαβήτη, σημειώνεται ότι η ανάστροφη εκσπερμάτιση εμφανίζεται, συνήθως, σε ασθενείς που πάσχουν από τη νόσο για επτά ή περισσότερα χρόνια. Σπάνια, η ανάστροφη εκσπερμάτιση εκδηλώνεται πριν από την εμφάνιση του σακχαρώδη διαβήτη. Αιτία της ανάστροφης εκσπερμάτισης στο σακχαρώδη διαβήτη είναι η βλάβη της νεύρωσης του εκσπερματιστικού συστήματος και του αυχένα της ουροδόχου κύστης. Η νεύρωση του εκσπερματιστικού συστήματος και του αυχένα της ουροδόχου κύστης επιτελείται από το συμπαθητικό νευρικό σύστημα. Η λειτουργία του συμπαθητικού νευρικού συστήματος στην περιοχή αυτή αποσκοπεί στη διατήρηση κλειστού του έσω κυστικού σφιγκτήρα, με αποτέλεσμα η πρόσθια ουρήθρα να μετατρέπεται, προσωρινά, σε καθαρά γεννητικό πόρο. Οποιαδήποτε βλάβη του συμπαθητικού νευρικού συστήματος στην περιοχή αυτή έχει ως συνέπεια τη διατήρηση ανοικτού του έσω κυστικού σφιγκτήρα, με αποτέλεσμα τη δυνατότητα εμφάνισης ανάστροφης εκσπερμάτισης. Η νευροπάθεια του αυτόνομου νευρικού συστήματος είναι αποτέλεσμα της μακρόχρονης πλημμελούς ρύθμισης του σακχαρώδη διαβήτη και αφορά τόσο το συμπαθητικό όσο και το παρασυμπαθητικό σύστημα. Οι βλάβες του συμπαθητικού συστήματος της περιοχής οδηγούν σε ανάστροφη εκσπερμάτιση, ενώ οι βλάβες του παρασυμπαθητικού συστήματος έχουν ως αποτέλεσμα τις διαταραχές της στυτικής λειτουργίας

7 Δ. ΠΑΝΙΔΗΣ, ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΗ ΚΟΪΟΥ, Η. ΚΑΤΣΙΚΗΣ: ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ ΤΟΥ ΑΝΑΠΑΡΑΓΩΓΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ, ΣΤΟΝ ΑΝΔΡΑ ΚΑΙ ΣΤΗ ΓΥΝΑΙΚΑ, ΟΦΕΙΛΟΜΕΝΕΣ ΣΤΟ ΣΑΚΧΑΡΩΔΗ ΔΙΑΒΗΤΗ Β. Διαταραχές του αναπαραγωγικού συστήματος της γυναίκας, οφειλόμενες στο σακχαρώδη διαβήτη 1. Σακχαρώδης διαβήτης τύπου 1 Ο σακχαρώδη διαβήτης τύπου 1, ανάλογα με την ηλικία έναρξης, μπορεί να προκαλέσει καθυστέρηση της εμμηναρχής, ολιγομηνόρροια, πρωτοπαθή ή δευτεροπαθή αμηνόρροια και υπογονιμότητα, οι οποίες αποδίδονται σε πιθανές διαταραχές της λειτουργίας του άξονα υποθάλαμος-υπόφυση-ωοθήκες. Η εισαγωγή της ινσουλίνης, στη ρύθμιση του μεταβολισμού της γλυκόζης, οδήγησε σε μεγάλη βελτίωση των διαταραχών της εμμήνου ρύσεως. Δεδομένου ότι η απόλυτη ρύθμιση του σακχαρώδη διαβήτη τύπου 1 είναι πρακτικά ανέφικτη, θα υπάρχουν πάντα ανάλογες διαταραχές της εμμήνου ρύσεως. Τονίζεται ιδιαίτερα ότι η χρήση μεγάλων δόσεων ινσουλίνης, για τη στενή ρύθμιση του σακχαρώδη διαβήτη, σε συνδυασμό με την υπάρχουσα αντίσταση στην ινσουλίνη στον σακχαρώδη διαβήτη τύπου 1, μπορεί να οδηγήσει στην εμφάνιση κλινικών σημείων του PCOS, καθώς και στην υπερηχογραφική εικόνα πολυκυστικής μορφολογίας των ωοθηκών. Μελέτες σε διαβητικά πειραματόζωα, πριν και ύστερα από κατάλληλη αγωγή με ινσουλίνη, αποκάλυψαν καταστολή της λειτουργίας του άξονα υποθάλαμοςυπόφυση. Η ανεπαρκής έκκριση της GnRH ή η ελάττωση της ευαισθησίας της υπόφυσης στη δράση της GnRH θεωρήθηκαν ως βασικοί αιτιολογικοί παράγοντες. Η απάντηση των γοναδοτροπινών στη GnRH σε διαβητικές γυναίκες έδειξε ότι υπάρχει επίδραση του μεταβολισμού της γλυκόζης στη λειτουργία της υπόφυσης. Εντούτοις, η απάντηση αυτή δεν μπορεί να ερμηνεύσει, από μόνη της, όλες τις διαταραχές της εμμήνου ρύσεως. Σε διαβητικές ασθενείς, που δε ρυθμίζονται σωστά, το μεταβολικό stress, το οποίο προκαλείται από τη διαβητική κετοξέωση, ενεργοποιεί κατεχολαμινεργική απάντηση από τα επινεφρίδια, δεδομένου ότι διαπιστώνεται αύξηση των επιπέδων της επινεφρίνης και της νορεπινεφρίνης. Η δοπαμίνη, πρόδρομη ουσία της επινεφρίνης και της νορεπινεφρίνης, δεν διαπερνά τον αιματοεγκεφαλικό φραγμό, κάτω από φυσιολογικές συνθήκες. Είναι, όμως, δυνατό, η διαπερατότητα του νευροϋποδοχέα της δοπαμίνης να τροποποιείται στις διαβητικές γυναίκες. H δοπαμίνη αναστέλλει την έκκριση της LH, είναι, όμως, αιτία αύξησης των επιπέδων άλλων κατεχολαμινών στο κεντρικό και στο περιφερικό νευρικό σύστημα. Η αύξηση αυτή προκαλεί, στη συνέχεια, μεταβολικές διαταραχές σε μη θεραπευόμενες ασθενείς. Οι μεταβολικές διαταραχές οδηγούν σε παθολογική έκκριση των γοναδοτροπινών. Εκτός από τις λειτουργικές ανωμαλίες στον υποθάλαμο και στην υπόφυση, οι μεταβολές του τόνου των ενδορφινών (σύστημα ενδογενών οπιούχων) οδηγούν, άμεσα ή έμμεσα, στην αύξηση του δοπαμινεργικού -453-

8 ΕΝΤΑΤΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΣΤΗΝ ΕΝΔΟΚΡΙΝΟΛΟΓΙΑ: 12ΟΣ ΚΥΚΛΟΣ - Σ ΑΚΧΑΡΩΔΗΣ ΔΙΑΒΗΤΗΣ τόνου και στην ελάττωση της έκκρισης της LH, μεταβολές οι οποίες θεωρούνται ως πιθανές αιτίες των διαταραχών της εμμήνου ρύσεως. Η στεροειδογένεση στην ωοθηκική καταστέλλεται, ως άμεσο ή έμμεσο επακόλουθο της έκπτωσης της λειτουργίας του άξονα υποθάλαμος-υπόφυση-ωοθήκες. Έχει διαπιστωθεί ότι διαβητικές αμηνορροϊκές γυναίκες εμφανίζουν χαμηλότερα επίπεδα SHBG, οιστραδιόλης, τεστοστερόνης και άλλων ανδρογόνων και οιστρογόνων, σε σύγκριση με διαβητικές γυναίκες, που παρουσιάζουν φυσιολογική έμμηνο ρύση και με μάρτυρες. Τα χαμηλότερα επίπεδα των παραμέτρων αυτών αποδίδονται στην καταστολή της λειτουργίας του άξονα υποθάλαμος-υπόφυση-ωοθήκες. Σημειώνεται ότι στις γυναίκες με ινσουλινο-εξαρτώμενο σακχαρώδη διαβήτη τύπου 1, διαπιστώνεται, σε αυξημένο ποσοστό (67,9%), εκδήλωση αυτοάνοσης ωοθηκίτιδας, με ανεύρεση ωοθηκικών αντισωμάτων και πρώιμης εκδήλωσης διαταραχών της εμμήνου ρύσεως, όπως η αμηνόρροια. Ενδιαφέρουσα παρατήρηση είναι ότι οι γυναίκες με ινσουλινο-εξαρτώμενο σακχαρώδη διαβήτη τύπου 1, εκδηλώνουν, συχνά, υπερανδρογονισμό (κλινικές εκδηλώσεις υπεραν-δρογοναιμίας) και πολυκυστική μορφολογία των ωοθηκών στο υπερηχογράφημα. Βρέθηκε, λοιπόν, υψηλό ποσοστό PCOS σε γυναίκες με ινσουλινο-εξαρτώμενο σακχαρώδη διαβήτη τύπου 1 (18,8% έναντι 6,5 % στο γενικό πληθυσμό, p<0,005). Το υψηλό ποσοστό PCOS, σε γυναίκες με ινσουλινο-εξαρτώμενο σακχαρώδη διαβήτη τύπου 1, αποδόθηκε στις αυξημένες θεραπευτικές δόσεις της ινσουλίνης, που χρησιμοποιούνται για την επίτευξη καλύτερης ρύθμισης του σακχαρώδη διαβήτη, και στην υπάρχουσα αντίσταση στην ινσουλίνη και στον σακχαρώδη διαβήτη τύπου 1. Έτσι, αυξάνονται οι απαιτήσεις της ινσουλίνης, για καλύτερη ρύθμιση του σακχαρώδη διαβήτη, με αποτέλεσμα να δημιουργείται ο συνδυασμός αντίσταση στην ινσουλίνη-υπερινσουλιναιμία, χαρακτηριστικό εύρημα του συνδρόμου των πολυκυστικών ωοθηκών. Ο συνδυασμός αυτός, οδηγεί σε αύξηση της συχνότητας εκδήλωσης υπερτρίχωσης, η οποία αποτελεί το δείκτη της κυκλοφορίας αυξημένων επιπέδων ανδρογόνων, και θεωρείται ως κλινικό σημείο του υπερανδρογονισμού. Πριν από την επιτυχή ρύθμιση του σακχάρου, με τη χρήση ινσουλίνης, οι διαταραχές που εμφάνιζαν οι γυναίκες στη λειτουργία του γεννητικού άξονα, περιλάμβαναν καθυστέρηση της ήβης, ολιγομηνόρροια ή αμηνόρροια, ολιγοωοθυλακιορρηξία και υπογονιμότητα. Οι διαταραχές αυτές αποδίδονται στην πλημμελή ρύθμιση του σακχάρου αίματος, με αποτέλεσμα την κακή επίπτωση στην υγεία της ασθενούς. Ωστόσο, ύστερα από την ευρεία και ορθότερη χρήση της ινσουλίνης, φάνηκε ότι οι διαταραχές της εμμήνου ρύσεως είναι συχνές στις διαβητικές γυναίκες με σακχαρώδη διαβήτη τύπου 1, ανεξάρτητα από την καλή ή -454-

9 Δ. ΠΑΝΙΔΗΣ, ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΗ ΚΟΪΟΥ, Η. ΚΑΤΣΙΚΗΣ: ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ ΤΟΥ ΑΝΑΠΑΡΑΓΩΓΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ, ΣΤΟΝ ΑΝΔΡΑ ΚΑΙ ΣΤΗ ΓΥΝΑΙΚΑ, ΟΦΕΙΛΟΜΕΝΕΣ ΣΤΟ ΣΑΚΧΑΡΩΔΗ ΔΙΑΒΗΤΗ μη καλή ρύθμιση του σακχάρου, ενώ τα αυξημένα επίπεδα των ανδρογόνων στον ορό φαίνεται ότι διαδραματίζουν κάποιο ρόλο στις εκδηλώσεις τους. 2. Σακχαρώδης διαβήτης τύπου 2 Έχει αναφερθεί ότι ο σακχαρώδης διαβήτης τύπου 2 συνδέεται με διαταραχές της εμμήνου ρύσεως και με υπογονιμότητα. Συστηματικές μελέτες των μεταβολικών επιδράσεων του σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2 στον άξονα υποθάλαμος-υπόφυσηωοθήκες, έχουν δώσει στοιχεία, που ενισχύουν την άποψη της ύπαρξης σχέσης ανάμεσα στις παθήσεις αυτές και στις διαταραχές της εμμήνου ρύσεως (καθυστέρηση της εμμηναρχής, ολιγομηνόρροια, πρωτοπαθής και δευτεροπαθής αμηνόρροια). Οι διαταραχές αυτές οδηγούν σε μείωση της αναπαραγωγικής δυνατότητας και της γονιμότητας. Σημειώνεται ότι ο σακχαρώδης διαβήτης τύπου 2 και ο σακχαρώδης διαβήτης τύπου 1, όπως είναι σήμερα αποδεκτό, αποτελούν ξεχωριστές νοσολογικές οντότητες. Υψηλό ποσοστό γυναικών με σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2 (>80%) εμφανίζει αντίσταση στην ινσουλίνη. Αποτέλεσμα της αντίστασης στην ινσουλίνη είναι η αντισταθμιστική υπερινσουλιναιμία, για να διατηρηθεί η μεταβολική κατάσταση του οργανισμού, που ελέγχεται από την ινσουλίνη. Ενώ, όμως, η υπερινσουλιναιμία καλύπτει το μεταβολικό έλεγχο χρήσης της γλυκόζης από τους ιστούς στόχους (μύες, ήπαρ, λιπώδης ιστός), έχει επιπτώσεις στη λειτουργία άλλων οργάνων. Το ρυθμιστικό σύστημα της ωοθήκης που σχετίζεται με την ινσουλίνη επηρεάζει, με πολλούς τρόπους, τη λειτουργία της ωοθήκης και έχει επιπτώσεις στα χαρακτηριστικά της εμμήνου ρύσεως. Η υπερινσουλιναιμία, δηλαδή, είναι η βασική αιτία της εμφάνισης ποικιλίας κλινικών και εργαστηριακών εκδηλώσεων. Η υπερανδρογοναιμία, οι διαταραχές του μεταβολισμού των υδατανθράκων, με αποτέλεσμα την εκδήλωση του σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2, η διέγερση της σύνθεσης των στεροειδών του φύλου, η ελάττωση της σύνθεσης της SHBG, η επαγωγή της σύνθεσης των υποδοχέων του IGF-I, η ελάττωση της σύνθεσης των δεσμευτικών πρωτεϊνών των αυξητικών παραγόντων, η ευαισθητοποίηση των κυττάρων της ωοθήκης στην LH, η ευαισθητοποίηση του συστήματος υποθάλαμος-υπόφυση στη GnRH και η σχέση με τη λεπτίνη, θεωρούνται αποτέλεσμα της δράσης της υπερινσουλιναιμίας, λόγω αντίστασης στην ινσουλίνη. Το σύνολο των παραπάνω παραγόντων, επηρεάζει, άμεσα ή έμμεσα, τον εμμηνορρυσιακό κύκλο της γυναίκας, με αποτέλεσμα την πιθανότητα εκδήλωσης των διαφόρων διαταραχών της ωοθυλακιορρηξίας και της εμμήνου ρύσεως, αλλά και την κλινική εκδήλωση υπογονιμότητας, υπερανδρογονισμού και εμφάνισης σακχαρώδη διαβήτη τύπου

10 ΕΝΤΑΤΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΣΤΗΝ ΕΝΔΟΚΡΙΝΟΛΟΓΙΑ: 12ΟΣ ΚΥΚΛΟΣ - Σ ΑΚΧΑΡΩΔΗΣ ΔΙΑΒΗΤΗΣ κυστικών ωοθηκών Ποσοστό 30-70% των γυναικών με PCOS και % των γυναικών με σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2 εκδηλώνουν, άλλοτε άλλου βαθμού, αντίσταση στην ινσουλίνη. Ο κίνδυνος εκδήλωσης σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2, ανάμεσα στις γυναίκες με PCOS, είναι 5-10 φορές μεγαλύτερος από ό,τι στον γενικό πληθυσμό. Στις γυναίκες της αναπαραγωγικής ηλικίας, που πάσχουν από σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2, η επίπτωση του PCOS είναι πολύ μεγαλύτερη από εκείνη του γενικού πληθυσμού. Οι ασθενείς, λοιπόν, με σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2 εμφανίζουν αντίσταση στην ινσουλίνη, η οποία αποτελεί και ουσιαστικό στοιχείο υψηλού ποσοστού γυναικών με το σύνδρομο των πολυκυστικών ωοθηκών. Προκύπτει, λοιπόν, εύλογα το ερώτημα: οι γυναίκες που πάσχουν από σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2 εμφανίζουν αυξημένο κίνδυνο εκδήλωσης PCOS; Υπάρχουν πολλά βιβλιογραφικά δεδομένα, που στηρίζουν την άποψη αυτή. Πράγματι, ομάδα ερευνητών διαπίστωσε ότι ασθενείς με προηγούμενο ιστορικό διαβήτη της εγκυμοσύνης εμφάνιζαν πολυκυστική μορφολογία των ωοθηκών στο υπερηχογράφημα σε ποσοστό 41%, υπερτρίχωση σε ποσοστό 18%, και διαταραχές της εμμήνου ρύσεως σε ποσοστό 15%, ποσοστά, δηλαδή, πολύ υψηλότερα από εκείνα της ομάδας των μαρτύρων. Ωστόσο, τα επίπεδα των γοναδοτροπινών και των ανδρογόνων στον ορό δεν διέφεραν στις δύο ομάδες. Επιπλέον, και άλλοι ερευνητές διαπίστωσαν παρόμοια ευρήματα σε γυναίκες με διαβήτη της εγκυμοσύνης. Πρέπει, πάντως, να σημειωθεί ότι, παρά την ύπαρξη υπερινσουλιναιμίας, δεν εμφανίζουν όλες οι γυναίκες πολυκυστική μορφολογία των ωοθηκών, παρατήρηση που υποδηλώνει ότι η υπερινσουλιναιμία, από μόνη της, δεν αρκεί για την εμφάνιση του υπερηχογραφικού αυτού ευρήματος. Είναι, γενικά, αποδεκτό ότι η αντίσταση στην ινσουλίνη διαδραματίζει ουσιαστικό ρόλο στην ανάπτυξη του PCOS και του σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2. Στην πράξη, όμως, φαίνεται ότι η αντίσταση στην ινσουλίνη έχει ως αποτέλεσμα την εκδήλωση μιας ποικιλίας φαινοτύπων. Μία ομάδα γυναικών θα εκδηλώσει, πρωταρχικά, PCOS, έτσι ώστε η υπερινσουλιναιμία να οδηγήσει σε, άλλοτε άλλου βαθμού, αυξημένη σύνθεση ανδρογόνων. Οι μισές, περίπου, γυναίκες με PCOS θα εμφανίσουν δυσανεξία στη γλυκόζη και, τελικά, σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2. Άλλη ομάδα θα αναπτύξει σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2, με βασική εκδήλωση τη δυσανεξία στη γλυκόζη, η οποία προηγείται από την κλινική εκδήλωση του σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2, ενώ υπάρχουν λίγες ενδείξεις υπερανδρογοναιμίας στην ομάδα αυτή των γυναικών. Eκτός από την αντίσταση στην ινσουλίνη, στις γυναίκες με PCOS διαπιστώνεται και δυσλειτουργία των β-κυττάρων του παγκρέατος, που είναι ανεξάρτητη από την παχυσαρκία και τη δυσανεξία στη γλυκόζη. Έτσι, η διαταραχή της λειτουργίας των β-κυττάρων του παγκρέατος, η οποία είναι προϋπόθεση εκδήλωσης του σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2, διαπιστώνεται και στο PCOS, το οποίο αποτελεί μοναδικό φαινότυπο αντίστασης στην ινσουλίνη και συνεισφέρει στην αύξηση του

11 Δ. ΠΑΝΙΔΗΣ, ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΗ ΚΟΪΟΥ, Η. ΚΑΤΣΙΚΗΣ: ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ ΤΟΥ ΑΝΑΠΑΡΑΓΩΓΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ, ΣΤΟΝ ΑΝΔΡΑ ΚΑΙ ΣΤΗ ΓΥΝΑΙΚΑ, ΟΦΕΙΛΟΜΕΝΕΣ ΣΤΟ ΣΑΚΧΑΡΩΔΗ ΔΙΑΒΗΤΗ κινδύνου εκδήλωσης σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2. Στο PCOS, όταν υπάρχει και οικογενειακό ιστορικό σακχαρώδη διαβήτη, επιδεινώνεται η έκκριση και η ανοχή της γλυκόζης. Επιπλέον, και οι γυναίκες χωρίς οικογενειακό ιστορικό σακχαρώδη διαβήτη, εμφανίζουν σε υψηλό ποσοστό δυσανεξία στη γλυκόζη. Παράγοντες που σχετίζονται με τη δυσανεξία στη γλυκόζη στο PCOS (ηλικία, ΒΜΙ, WHR, οικογενειακό ιστορικό σακχαρώδη διαβήτη) παρατηρούνται στους πληθυσμούς που μελετήθηκαν. Το γεγονός αυτό υποδηλώνει ότι η παθογένεια του σακχαρώδη διαβήτη είναι η ίδια σε όλες τις ομάδες. Η υποκείμενη γενετική διαταραχή, η δυσλειτουργία, δηλαδή, των β-κυττάρων του παγκρέατος, επιδεινώνει την αντίσταση στην ινσουλίνη. Η γενετική διαταραχή, σε συνδυασμό με εξωγενείς παράγοντες (παχυσαρκία, τρόπος ζωής), επιδεινώνουν την αντίσταση στην ινσουλίνη, με αποτέλεσμα τη δυσανεξία στη γλυκόζη. Η αντίσταση στην ινσουλίνη και η δυσανεξία στη γλυκόζη προηγούνται και οδηγούν τελικά στην εμφάνιση σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2. Συμπερασματικά, η αντίσταση στην ινσουλίνη παρατηρείται στο 10-25% του γενικού πληθυσμού και εξαρτάται από το βαθμό της παχυσαρκίας. Οι δύο κοινές διαταραχές, που συνδυάζονται με αντίσταση στην ινσουλίνη, δηλαδή το PCOS και ο σακχαρώδης διαβήτης τύπου 2, παρατηρούνται, επίσης, σε σημαντικό ποσοστό γυναικών του γενικού πληθυσμού. Έτσι, το PCOS, που θεωρείται η συχνότερη ενδοκρινοπάθεια των γυναικών αναπαραγωγικής ηλικίας, προσβάλλει το 4-8 % των γυναικών της ηλικίας αυτής, ενώ ο σακχαρώδης διαβήτης τύπου 2 προσβάλλει το 2%, περίπου, των γυναικών της αντίστοιχης ηλικίας. Η ακριβής φύση και οι μηχανισμοί των σχέσεων των δύο παθήσεων δεν είναι, τελείως, γνωστοί. Είναι, όμως, ευρέως αποδεκτό ότι η αντίσταση στην ινσουλίνη διαδραματίζει βασικό ρόλο στην εκδήλωση των δύο διαταραχών. Φαίνεται ότι η αντίσταση στην ινσουλίνη έχει ως αποτέλεσμα την εκδήλωση διαφορετικών κλινικών φαινοτύπων. Έτσι, μερικές γυναίκες θα εμφανίσουν PCOS και θα εκδηλώσουν, ως απάντηση στην υπερινσουλιναιμία, την αυξημένη σύνθεση ανδρογόνων. Σημειώνεται ότι το 50% των ασθενών της ομάδας αυτής, εμφανίζει διαταραχή της ανοχής στη γλυκόζη, ενώ αυξημένο ποσοστό εκδηλώνει σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2. Άλλες γυναίκες με αντίσταση στην ινσουλίνη θα εκδηλώσουν σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2, όπου η διαταραχή του μεταβολισμού της γλυκόζης είναι η βασική εκδήλωση. Υπάρχουν άτομα στην ομάδα αυτή, που μπορούν να δώσουν περιορισμένα σημεία υπερανδρογονισμού. Οι διαφορετικές εκδηλώσεις, λόγω αντίστασης στην ινσουλίνη, οφείλονται στην παρουσία συνυπάρχουσας γενετικής διαταραχής στο επίπεδο της ωοθήκης ή του παγκρέατος, με αποτέλεσμα την πρόκληση κλινικής σημειολογίας PCOS ή σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2, αντίστοιχα. Για την εκδήλωσή τους θεωρείται απαραίτητη η παρουσία αντίστασης στην ινσουλίνη. Υψηλό ποσοστό γυναικών με PCOS, εμφανίζει διαταραχές της εμμήνου ρύσεως -457-

12 ΕΝΤΑΤΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΣΤΗΝ ΕΝΔΟΚΡΙΝΟΛΟΓΙΑ: 12ΟΣ ΚΥΚΛΟΣ - Σ ΑΚΧΑΡΩΔΗΣ ΔΙΑΒΗΤΗΣ (ολιγομηνόρροια). Οι γυναίκες με PCOS παρουσιάζουν 5-10 φορές μεγαλύτερο κίνδυνο να εμφανίσουν σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2. Επιπλέον, οι γυναίκες με διαταραχές της εμμήνου ρύσεως, ιδιαίτερα με ολιγομηνόρροια, εμφανίζουν αυξημένο κίνδυνο εκδήλωσης σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2. Εύλογα, λοιπόν, προκύπτουν τα παρακάτω ερωτήματα: συνέχεια, σακχαρώδη διαβήτη, ανήκουν πάντοτε στον ίδιο πληθυσμό με αυτές που πάσχουν από PCOS, και οι ποικίλες διαφορές στις εκδηλώσεις τους οφείλονται στην ετερογένεια της πάθησης του PCOS; δη διαβήτη τύπου-2; Ανευρίσκονται πολλά κοινά σημεία, όπως η αντίσταση στην ινσουλίνη, η παχυσαρκία, οι διαταραχές της εμμήνου ρύσεως, οι διαταραχές της ανοχής στη γλυκόζη, η δυσλειτουργία των β- κυττάρων του παγκρέατος, η καλυτέρευση της κατάστασης των ασθενών ύστερα από τη βελτίωση των ίδιων παραμέτρων (ελάττωση βάρους, αλλαγή τρόπου ζωής, χρήση ευαισθητοποιητών της ινσουλίνης), που δείχνουν τη στενή τους σχέση. τη τύπου 2, του οποίου προηγήθηκαν διαταραχές της εμμήνου ρύσεως, μήπως ανήκουν σε κάποιο φαινότυπο του PCOS; PCOS, που εκδηλώνουν σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2 στην αναπαραγωγική ηλικία, και γυναικών με σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2 στην ίδια ηλικία, χωρίς χαρακτηριστικά PCOS; Οι απαντήσεις στα ερωτήματα αυτά, θα έδιναν, προφανώς, ενδιαφέρουσες πληροφορίες για τις σχέσεις μεταξύ των δύο παθήσεων ή θα καταδείκνυαν τι είναι αυτό που τις διαφοροποιεί. Οπωσδήποτε, είναι απαραίτητες καλά σχεδιασμένες μελέτες, με τη συμμετοχή επιστημόνων διαφόρων ειδικοτήτων, στην προσπάθεια να φωτισθεί η σχέση των μεγάλων κλινικών οντοτήτων, δηλαδή του PCOS και του σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2. Η ανεύρεση των σχέσεων μεταξύ των δύο αυτών νοσολογικών οντοτήτων, θα βοηθούσε στην πληρέστερη κατανόηση της παθοφυσιολογίας τους, και στην ορθότερη αντιμετώπισή τους, επωφελεία τόσο των ασθενών όσο και του κοινωνικού συνόλου, δεδομένης της παγκόσμιας επίπτωσής τους και των διαφόρων επιπλοκών τους, οι οποίες επηρεάζουν την ποιότητα της ζωής, και επιφέρουν, πολλές φορές, δυσβάστακτες οικονομικές θυσίες

13 Δ. ΠΑΝΙΔΗΣ, ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΗ ΚΟΪΟΥ, Η. ΚΑΤΣΙΚΗΣ: ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ ΤΟΥ ΑΝΑΠΑΡΑΓΩΓΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ, ΣΤΟΝ ΑΝΔΡΑ ΚΑΙ ΣΤΗ ΓΥΝΑΙΚΑ, ΟΦΕΙΛΟΜΕΝΕΣ ΣΤΟ ΣΑΚΧΑΡΩΔΗ ΔΙΑΒΗΤΗ Γ. Βιβλιογραφία Conn JJ, Jacobs HS, Conay GS. The prevalence of polycystic ovaries in women with type-2 diabetes mellitus. Clin Endocrinol 2000;52:81-6. Kandeel FR, Koussa VK, Swerdloff RS. Male sexual function and its disorders: physiology, pathophysiology, clinical investigation, and treatment. Endocr Rev 2001;22: Kousta E, Cela E, Lawrence NJ, Penny A, Millauer B, White D, Wilson H, Robinson S, Johnston D, McCarthy M, Franks S. The prevalence of polycystic ovaries in women with a history of gestational diabetes. Clin Endocrinol 2001;53: Lopez-Alvarenga JC, Zarinan T, Olivares A, Gonzales-Barranco J, Veldhuis JD and Ulloa-Aguirre A. Poorly controlled type-1 diabetes mellitus in young men selectively suppresses LH secretory burst mass. J Clin Endocrinol Metab 2002; 87: Arrais RF, Dib SA. The hypothalamus-pituitary-ovary axis and type-1 diabetes mellitus: a mini review. Hum Reprod 2006;21: Selvin E, Feinleib M, Rohrmann S, Rifai N, Nelson WG et al. Androgen and diabetes in men: results from third national health and nutrition examination survey (NHANES III). Diabetes Care 2007; 30: American Diabetes Association. Diagnosis and classification of diabetes mellitus. Diabetes Care 2008; 31:S55-S60. Castellano JM, Navarro VM, Roa J,, Pineda R, SΓ nchez-garrido MA,GarcΓa-Galiano D,Vigo E,Dieguez C,Aguilar E,Pinilla L,Tena-Sempere M. Alterations in hypothalamic KiSS-1 system in experimental diabetes: early changes and functional consequences. Endocrinology 2008;ID: Farrel JB, Deshmukh A, Baghaie AA. Low testosterone and the association with type-2 diabetes. The diabetes educator 2008;34: Grossmann M, Thomas MC, Panayotopoulos S, Sharpe K, et al. Low testosterone levels are common and associated with insuline resistance in men with diabetes. J Clin Endocrinol Metab 2008; 93: Nestler JE. Metformin for the treatment of the polycystic ovary syndrome. N Engl J Med 2008;358: Κόιος Γ, Ζουρνατζή Β, Κόιου Α, Καλαϊτζάκης Ε, Πανίδης Δ. Διαταραχές του εμμηνορρυσιακού κύκλου από ενδοκρινικά και μεταβολικά νοσήματα: σακχαρώδης διαβήτης. Στο: Πανίδης Δ, Ζουρνατζή Β, Δίνας Κ, Τζαφέττας Ι, εκδότες, Διαταραχές της ωοθυλακιορρηξίας και της εμμήνου ρύσεως: αίτια, διαγνωστική προσέγγιση και θεραπευτική αντιμετώπιση. Θεσσαλονίκη:Γράμμα, 2009:

14 ΕΝΤΑΤΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΣΤΗΝ ΕΝΔΟΚΡΙΝΟΛΟΓΙΑ: 12ΟΣ ΚΥΚΛΟΣ - Σ ΑΚΧΑΡΩΔΗΣ ΔΙΑΒΗΤΗΣ Δ. Ερωτήσεις πολλαπλής επιλογής 1. Οι διαταραχές της αναπαραγωγικής λειτουργίες στους άνδρες με σακχαρώδη διαβήτη τύπου 1 οφείλονται σε διαταραχή της λειτουργίας: α. του υποθαλάμου β. της υπόφυσης γ. των όρχεων δ. όλων των παραπάνω 2. Η ασυμφωνία των ευρημάτων στις διάφορες μελέτες, όσον αφορά τα επίπεδα τεστοστερόνης σε άνδρες με σακχαρώδη διαβήτη τύπου 1, οφείλεται: α. στις διαφορές των κριτηρίων στην επιλογή των ασθενών β. στη διαφορετική ηλικία των ασθενών που μελετήθηκαν γ. στο βαθμό του μεταβολικού ελέγχου δ. στη διάρκεια του σακχαρώδη διαβήτη ε. στην έκταση των συμπαραμαρτουσών επιπλοκών στ. σε όλα τα παραπάνω ζ. σε κανένα από τα παραπάνω 3. Η συχνότητα και το εύρος των εκκριτικών επεισοδίων της GnRH ρυθμίζεται από: α. την ινσουλίνη β. τις ινσουλινοεξαρτώμενες μεταβολές στη διαθεσιμότητα της γλυκόζης γ. τα γοναδικά στεροειδή δ. από όλα τα παραπάνω ε. από κανένα από τα παραπάνω 4. Ο υπογοναδισμός των ανδρών με σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2 οφείλεται σε διαταραχή της λειτουργίας: α. του υποθαλάμου β. της υπόφυσης γ. των όρχεων δ. όλων των παραπάνω ε. κανενός από τα παραπάνω -460-

15 Δ. ΠΑΝΙΔΗΣ, ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΗ ΚΟΪΟΥ, Η. ΚΑΤΣΙΚΗΣ: ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ ΤΟΥ ΑΝΑΠΑΡΑΓΩΓΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ, ΣΤΟΝ ΑΝΔΡΑ ΚΑΙ ΣΤΗ ΓΥΝΑΙΚΑ, ΟΦΕΙΛΟΜΕΝΕΣ ΣΤΟ ΣΑΚΧΑΡΩΔΗ ΔΙΑΒΗΤΗ 5. Ποιοι από τους παρακάτω παράγοντες προκαλούν ελάττωση της έκκρισης της GnRH από τον υποθάλαμο σε άνδρες με σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2; α. η παχυσαρκία β. η αντίσταση στην ινσουλίνη γ. ο παράγοντας νέκρωσης των όγκων-α (TNF-α) δ. η ιντερλευκίνη-1β (IL-1β) ε. κανένας από τους παραπάνω στ. όλοι οι παραπάνω 6. Ποιο είναι το συχνότερο σύμπτωμα του υπογοναδισμού στους άνδρες με σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2; α. η μείωση του όγκου των όρχεων β. η αραίωση της δευτερογενούς τρίχωσης γ. η ελάττωση της μυικής μάζας και ισχύος δ. η στυτική δυσλειτουργία ε. η αύξηση του σπλαγχνικού λίπους στ. η έκπτωση της διανοητικής λειτουργίας ζ. η μείωση της οστικής πυκνότητας 7. Η διαταραχή του άξονα υποθάλαμος-υπόφυση σε γυναίκες με σακχαρώδη διαβήτη τύπου 1, που δε ρυθμίζονται επαρκώς, οφείλεται σε: α. ανεπαρκή έκκριση της GnRH β. ελάττωση της ευαισθησίας της υπόφυσης στη δράση της GnRH γ. μεταβολικό στρες, που προκαλεί η διαβητική κετοξέωση δ. όλα τα παραπάνω ε. κανένα από τα παραπάνω 8. Γυναίκες με σακχαρώδη διαβήτη τύπου 1 εμφανίζουν αυτοάνοση ωοθηκίτιδα σε: α. αυξημένο ποσοστό β. ελαττωμένο ποσοστό γ. φυσιολογικό ποσοστό 9. Η εκδήλωση, σε υψηλότερο ποσοστό, υπερανδρογονισμού και πολυκυστικής μορφολογίας των ωοθηκών στις γυναίκες με σακχαρώδη διαβήτη τύπου 1αποδίδεται σε: α. αυξημένες θεραπευτικές δόσεις της ινσουλίνης β. αντίσταση στην ινσουλίνη γ. κανένα από τα παραπάνω δ. στο α και στο β -461-

16 ΕΝΤΑΤΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΣΤΗΝ ΕΝΔΟΚΡΙΝΟΛΟΓΙΑ: 12ΟΣ ΚΥΚΛΟΣ - Σ ΑΚΧΑΡΩΔΗΣ ΔΙΑΒΗΤΗΣ 10. Ποιο είναι το πλέον κοινό χαρακτηριστικό του σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2 και του συνδρόμου των πολυκυστικών ωοθηκών; α. η αντίσταση στην ινσουλίνη και η αντισταθμιστική υπερινσουλιναιμία β. οι διαταραχές του μεταβολισμού των υδατανθράκων γ. ο υπερανδρογονισμός δ. η ανωοθυλακιορρηξία ε. η πολυκυστική μορφολογία των ωοθηκών στ. κανένα από τα παραπάνω Σωστές απαντήσεις κατά σειρά δ,ζ,δ,α,στ,δ,δ,α,δ,α -462-

Εργαστηριακή διερεύνηση υπογονιμότητας στις γυναίκες

Εργαστηριακή διερεύνηση υπογονιμότητας στις γυναίκες Εργαστηριακή διερεύνηση υπογονιμότητας στις γυναίκες Δημήτριος Ρίζος Αναπληρωτής Καθηγητής Κλινικής Χημείας Υπεύθυνος Ορμονολογικού Εργαστηρίου, Αρεταίειο Νοσοκομείο Περίληψη παρουσίασης Προϋποθέσεις γυναικείας

Διαβάστε περισσότερα

Θέματα Αναπαραγωγικής Υγείας στην Προεφηβεία & Εφηβεία. Φλώρα Μπακοπούλου Παιδίατρος Εφηβικής Ιατρικής

Θέματα Αναπαραγωγικής Υγείας στην Προεφηβεία & Εφηβεία. Φλώρα Μπακοπούλου Παιδίατρος Εφηβικής Ιατρικής Θέματα Αναπαραγωγικής Υγείας στην Προεφηβεία & Εφηβεία Φλώρα Μπακοπούλου Παιδίατρος Εφηβικής Ιατρικής Ενήβωση - Εφηβεία Puberty - Adolescence Puberty vs. Adolescence Ενήβωση vs. Εφηβεία 12-15 y 12- >>15

Διαβάστε περισσότερα

Διαταραχές της έμμηνης ρύσης Από το σύμπτωμα στην αιτιολογία και την αντιμετώπιση

Διαταραχές της έμμηνης ρύσης Από το σύμπτωμα στην αιτιολογία και την αντιμετώπιση Α Μαιευτική - Γυναικολογική Κλινική ΑΠΘ Ιατρική Σχολή Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης Διαταραχές της έμμηνης ρύσης Από το σύμπτωμα στην αιτιολογία και την αντιμετώπιση Δημήτριος Γ. Γουλής Ενδοκρινολόγος

Διαβάστε περισσότερα

Υγεία και Άσκηση Ειδικών Πληθυσμών ΜΚ0958

Υγεία και Άσκηση Ειδικών Πληθυσμών ΜΚ0958 Υγεία και Άσκηση Ειδικών Πληθυσμών ΜΚ0958 Διάλεξη 5: Σακχαρώδης Διαβήτης και Άσκηση Υπεύθυνη Μαθήματος: Χ. Καρατζαφέρη Διδάσκοντες: Χ. Καρατζαφέρη, Γ. Σακκάς, Α. Καλτσάτου 2013-2014 Διάλεξη 5 ΤΕΦΑΑ, ΠΘ

Διαβάστε περισσότερα

Τελικό κείμενο της Μελέτης. Σύνδρομο Πολυκυστικών Ωοθηκών: Διατροφή και Υγεία

Τελικό κείμενο της Μελέτης. Σύνδρομο Πολυκυστικών Ωοθηκών: Διατροφή και Υγεία Τελικό κείμενο της Μελέτης Σύνδρομο Πολυκυστικών Ωοθηκών: Διατροφή και Υγεία Τα τελικά προϊόντα προχωρημένης γλυκοζυλίωσης (Advanced Glycation End products, ) είναι μόρια υψηλής δραστικότητας, τα οποία

Διαβάστε περισσότερα

Ν. Κατσίκη¹, Α. Γκοτζαμάνη-Ψαρράκου², Φ. Ηλιάδης¹, Τρ. Διδάγγελος¹, Ι. Γιώβος³, Δ. Καραμήτσος¹

Ν. Κατσίκη¹, Α. Γκοτζαμάνη-Ψαρράκου², Φ. Ηλιάδης¹, Τρ. Διδάγγελος¹, Ι. Γιώβος³, Δ. Καραμήτσος¹ Μεταβολές πεπτιδίων ρύθμισης πρόσληψης τροφής και σωματικού βάρους σε ασθενείς με ΣΔ τύπου 2: συγκριτική μελέτη 6 μηνών μεταξύ ινσουλινοθεραπευόμενων και ασθενών υπό αντιδιαβητικά δισκία Ν. Κατσίκη¹, Α.

Διαβάστε περισσότερα

Αρχικά θα πρέπει να προσδιορίσουμε τι είναι η παχυσαρκία.

Αρχικά θα πρέπει να προσδιορίσουμε τι είναι η παχυσαρκία. Αρχικά θα πρέπει να προσδιορίσουμε τι είναι η παχυσαρκία. Παχυσαρκία είναι η παθολογική αύξηση του βάρους του σώματος, που οφείλεται σε υπερβολική συσσώρευση λίπους στον οργανισμό. Παρατηρείται γενικά

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΖΑΪΥΟΥ-ΠΑΝΑΓΙΩΤΟΥ Κ.

ΠΑΖΑΪΥΟΥ-ΠΑΝΑΓΙΩΤΟΥ Κ. Γιατί μας απασχολεί Ο σακχαρώδης διαβήτης τύπου 1 και 2 συνοδεύονται από μικρο και μακροαγγειακές επιπλοκές Σημαντικότερη αιτία νοσηρότητας και θνητότητας του διαβητικού πληθυσμού Ο κίνδυνος για καρδιαγγειακή

Διαβάστε περισσότερα

ΜΕΤΑΒΟΛΙΚΕΣ ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ ΚΑΙ ΑΠΟΦΡΑΚΤΙΚΗ ΑΠΝΟΙΑ ΣΤΟΝ ΥΠΝΟ. Φώτης Καψιμάλης Αν. Δ/ντής Πνευμονολογικής Κλινικής Νοσοκομείο Ερρίκος Ντυνάν

ΜΕΤΑΒΟΛΙΚΕΣ ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ ΚΑΙ ΑΠΟΦΡΑΚΤΙΚΗ ΑΠΝΟΙΑ ΣΤΟΝ ΥΠΝΟ. Φώτης Καψιμάλης Αν. Δ/ντής Πνευμονολογικής Κλινικής Νοσοκομείο Ερρίκος Ντυνάν ΜΕΤΑΒΟΛΙΚΕΣ ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ ΚΑΙ ΑΠΟΦΡΑΚΤΙΚΗ ΑΠΝΟΙΑ ΣΤΟΝ ΥΠΝΟ Φώτης Καψιμάλης Αν. Δ/ντής Πνευμονολογικής Κλινικής Νοσοκομείο Ερρίκος Ντυνάν Σύνδρομο αποφρακτικής άπνοιας στον ύπνο ( ΣΑΥ) Συχνή διαταραχή (5%

Διαβάστε περισσότερα

Σακχαρώδης διαβήτης και οστεοπόρωση - Ο Δρόμος για την Θεραπεία Τρίτη, 23 Νοέμβριος :22

Σακχαρώδης διαβήτης και οστεοπόρωση - Ο Δρόμος για την Θεραπεία Τρίτη, 23 Νοέμβριος :22 Δημήτρης Ι. Χατζηδάκης, Αναπληρωτής Καθηγητής Παθολογίας - Ενδοκρινολογίας, Υπεύθυνος Ενδοκρινολογικής Mονάδας Β' Προπαιδευτικής Παθολογικής Κλινικής Πανεπιστημίου Αθηνών, Πανεπιστημιακό Γενικό Νοσοκομείο

Διαβάστε περισσότερα

gr

gr ΑΠΟΣΤΟΛΟΒΑ Ε. - ΠΑΝΑΓΙΩΤΟΥ Α. - ΑΒΡΑΜΙ ΗΣ Α. ενδοκρινολόγοι Η παρουσία ανδρογόνων στη γυναίκα είναι φυσιολογική. Αναφερόµαστε σε Υπερανδρογοναιµία όταν τα ανδρογόνα ξεπερνούν τα φυσιολογικά για την ηλικία

Διαβάστε περισσότερα

«Τι είναι ο μεταγευματικός διαβήτης;», από τον Ειδικό Παθολόγο Διαβητολόγο Άγγελο Κλείτσα και το yourdoc.gr!

«Τι είναι ο μεταγευματικός διαβήτης;», από τον Ειδικό Παθολόγο Διαβητολόγο Άγγελο Κλείτσα και το yourdoc.gr! «Τι είναι ο μεταγευματικός διαβήτης;», από τον Ειδικό Παθολόγο Διαβητολόγο Άγγελο Κλείτσα και το yourdoc.gr! Λέω συχνά στους διαβητικούς ασθενείς, που με επισκέπτονται στο ιατρείο μου, να μην επαναπαύονται

Διαβάστε περισσότερα

Ν. Κατσίκη[1], Α. Γκοτζαμάνη-Ψαρράκου[2], Φ. Ηλιάδης[1], Τρ. Διδάγγελος[1], Ι. Γιώβος[3], Δ. Καραμήτσος[1]

Ν. Κατσίκη[1], Α. Γκοτζαμάνη-Ψαρράκου[2], Φ. Ηλιάδης[1], Τρ. Διδάγγελος[1], Ι. Γιώβος[3], Δ. Καραμήτσος[1] Ολόγοςλεπτίνης/αδιπονεκτίνης ως ανεξάρτητος προγνωστικός παράγοντας 10ετούς καρδιαγγειακού κινδύνου σε ινσουλινοθεραπευόμενους ασθενείς με διαβήτη τύπου 2 Ν. Κατσίκη[1], Α. Γκοτζαμάνη-Ψαρράκου[2], Φ. Ηλιάδης[1],

Διαβάστε περισσότερα

Κωνσταντίνος Τζιόμαλος Επίκουρος Καθηγητής Παθολογίας Α Προπαιδευτική Παθολογική Κλινική ΑΠΘ, Νοσοκομείο ΑΧΕΠΑ

Κωνσταντίνος Τζιόμαλος Επίκουρος Καθηγητής Παθολογίας Α Προπαιδευτική Παθολογική Κλινική ΑΠΘ, Νοσοκομείο ΑΧΕΠΑ Στατίνες και σακχαρώδης διαβήτης Κωνσταντίνος Τζιόμαλος Επίκουρος Καθηγητής Παθολογίας Α Προπαιδευτική Παθολογική Κλινική ΑΠΘ, Νοσοκομείο ΑΧΕΠΑ Σακχαρώδης διαβήτης και καρδιαγγειακός κίνδυνος Μετα-ανάλυση

Διαβάστε περισσότερα

Δρ. Χρήστος Μανές ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ

Δρ. Χρήστος Μανές ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ Δρ. Χρήστος Μανές Παθολόγος µε εξειδίκευση στο Σακχαρώδη Διαβήτη ΠΡΟΕΔΡΟΣ ΕΜΕΔΙΠ Διευθυντής Παθολογικού τµήµατος και Διαβητολογικού Κέντρου Γ.Π.Ν «ΠΑΠΑΓΕΩΡΓΙΟΥ» ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ Σακχαρώδης Διαβήτης 220 εκατοµµύρια

Διαβάστε περισσότερα

ΘΥΡΕΟΕΙΔΙΚΗ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΚΑΙ ΓΟΝΙΜΟΤΗΤΑ

ΘΥΡΕΟΕΙΔΙΚΗ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΚΑΙ ΓΟΝΙΜΟΤΗΤΑ 8o Πανελλήνιο Συνέδριο Ιατρικής Βιοπαθολογίας Αθήνα 29-31 Μαΐου2014 ΘΥΡΕΟΕΙΔΙΚΗ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΚΑΙ ΓΟΝΙΜΟΤΗΤΑ Β. Ζουρνατζή-Κόϊου Ομότιμη Καθηγήτρια ΑΠΘ Κόϊος Γεώργιος Δρ Ενδοκρινολόγος Θυρεοειδική λειτουργία

Διαβάστε περισσότερα

ΚΕΝΤΡΟ ΓΥΝΑΙΚΕΙΑΣ ΚΑΡΔΙΑΣ

ΚΕΝΤΡΟ ΓΥΝΑΙΚΕΙΑΣ ΚΑΡΔΙΑΣ ΚΕΝΤΡΟ ΓΥΝΑΙΚΕΙΑΣ ΚΑΡΔΙΑΣ Τα καρδιαγγειακά νοσήματα παραδοσιακά θεωρούνται νοσήματα των ανδρών. Ωστόσο, τα στοιχεία δείχνουν ότι οι καρδιαγγειακές παθήσεις αποτελούν την κύρια αιτία θανάτου στις γυναίκες

Διαβάστε περισσότερα

Επίπεδα λεπτίνης και γκρελίνης σε ασθενείς με διαβήτη τύπου 2 πριν και 6 μήνες μετά την έναρξη ινσουλινοθεραπείας

Επίπεδα λεπτίνης και γκρελίνης σε ασθενείς με διαβήτη τύπου 2 πριν και 6 μήνες μετά την έναρξη ινσουλινοθεραπείας Επίπεδα λεπτίνης και γκρελίνης σε ασθενείς με διαβήτη τύπου 2 πριν και 6 μήνες μετά την έναρξη ινσουλινοθεραπείας Ν. Κατσίκη[1], Α. Γκοτζαμάνη-Ψαρράκου[2], Φ. Ηλιάδης[1], Τρ. Διδάγγελος[1], Ι. Γιώβος[3],

Διαβάστε περισσότερα

Σακχαρώδης Διαβήτης. Ένας σύγχρονος ύπουλος εχθρός

Σακχαρώδης Διαβήτης. Ένας σύγχρονος ύπουλος εχθρός Σακχαρώδης Διαβήτης Ένας σύγχρονος ύπουλος εχθρός Φιρούζα Κουρτίδου Ειδικός Παθολόγος με μετεκπαίδευση στο Σακχαρώδη Διαβήτη Φιρούζα Κουρτίδου Ειδικός Παθολόγος Μετεκπαιδευθείσα στο Σακχαρώδη Διαβήτη Περιεχόμενα

Διαβάστε περισσότερα

ΛΙΠΩΔΗΣ ΙΣΤΟΣ ΚΑΙ ΕΝΔΟΘΗΛΙΟ: ΜΙΑ ΔΥΝΑΜΙΚΗ ΣΧΕΣΗ. Κ. ΜΑΚΕΔΟΥ, Ιατρός Βιοπαθολόγος

ΛΙΠΩΔΗΣ ΙΣΤΟΣ ΚΑΙ ΕΝΔΟΘΗΛΙΟ: ΜΙΑ ΔΥΝΑΜΙΚΗ ΣΧΕΣΗ. Κ. ΜΑΚΕΔΟΥ, Ιατρός Βιοπαθολόγος ΛΙΠΩΔΗΣ ΙΣΤΟΣ ΚΑΙ ΕΝΔΟΘΗΛΙΟ: ΜΙΑ ΔΥΝΑΜΙΚΗ ΣΧΕΣΗ Κ. ΜΑΚΕΔΟΥ, Ιατρός Βιοπαθολόγος ΛΙΠΩΔΗΣ ΙΣΤΟΣ Απόδοση λιπαρών οξέων μετά από υδρόλυση των τριγλυκεριδίων, σε περίοδο νηστείας, με σκοπό: Την παραγωγή ενέργειας

Διαβάστε περισσότερα

ΣΥΝΔΡΟΜΟ ΠΟΛΥΚΥΣΤΙΚΩΝ ΩΟΘΗΚΩΝ. Ενότητα 2: Υπογονιμότητα Γεώργιος Λ. Αντωνάκης Σχολή Επιστημών Υγείας Τμήμα Ιατρικής

ΣΥΝΔΡΟΜΟ ΠΟΛΥΚΥΣΤΙΚΩΝ ΩΟΘΗΚΩΝ. Ενότητα 2: Υπογονιμότητα Γεώργιος Λ. Αντωνάκης Σχολή Επιστημών Υγείας Τμήμα Ιατρικής ΣΥΝΔΡΟΜΟ ΠΟΛΥΚΥΣΤΙΚΩΝ ΩΟΘΗΚΩΝ Ενότητα 2: Υπογονιμότητα Γεώργιος Λ. Αντωνάκης Σχολή Επιστημών Υγείας Τμήμα Ιατρικής Σκοποί ενότητας Αίτια υπογονιμότητας Κλινική και εργαστηριακή διερεύνηση υπογονιμότητας

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ ΤΩΝ ΓΟΝΑΔΩΝ

ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ ΤΩΝ ΓΟΝΑΔΩΝ Η λειτουργία του άξονα υποθάλαμος-υπόφυση-γονάδες στις γυναίκες βρίσκεται κάτω από ένα κλειστό σύστημα παλινδρόμου ρύθμισης. Ο υποθάλαμος εκκρίνει την εκλυτική ορμόνη των γοναδοτροπινών (GnRH) κατά ένα

Διαβάστε περισσότερα

Diabetes_ protect our future.mp4

Diabetes_ protect our future.mp4 Diabetes_ protect our future.mp4 14/11 Γενέθλια του νομπελίστα γιατρού Φρέντερικ Μπάντινγκ 1991 από τη Διεθνή Ομοσπονδία για το Διαβήτη 2007:επίσημη Ημέρα από τα Ηνωμένα Έθνη Θέμα 2009 2013: Εκπαίδευση

Διαβάστε περισσότερα

Συστηματικός ερυθηματώδης λύκος: το πρότυπο των αυτόάνοσων ρευματικών νοσημάτων

Συστηματικός ερυθηματώδης λύκος: το πρότυπο των αυτόάνοσων ρευματικών νοσημάτων Συστηματικός ερυθηματώδης λύκος: το πρότυπο των αυτόάνοσων ρευματικών νοσημάτων Φ.Ν. Σκοπούλη Καθηγήτρια τον Χαροκόπειου Πανεπιστημίου Αθηνών συστηματικός ερυθηματώδης λύκος θεωρείται η κορωνίδα των αυτοάνοσων

Διαβάστε περισσότερα

Σύγκριση Λιποκινών μεταξύ παιδιών και εφήβων με Σακχαρώδη Διαβήτη τύπου 1 με παχυσαρκία και φυσιολογικό δείκτη μάζας σώματος

Σύγκριση Λιποκινών μεταξύ παιδιών και εφήβων με Σακχαρώδη Διαβήτη τύπου 1 με παχυσαρκία και φυσιολογικό δείκτη μάζας σώματος Σύγκριση Λιποκινών μεταξύ παιδιών και εφήβων με Σακχαρώδη Διαβήτη τύπου 1 με παχυσαρκία και φυσιολογικό δείκτη μάζας σώματος Κ.Κώστα, Κ.Τσιρουκίδου, Μ.Παπαγιάννη, Α.Βαμβάκης, Ι.Τσανάκας Παιδοενδοκρινολογική

Διαβάστε περισσότερα

ΟΝΤΟΓΕΝΕΣΗ ΤΟΥ ΥΠΟΘΑΛΑΜΟ-ΥΠΟΦΥΣΕΟ ΥΠΟΦΥΣΕΟ- ΘΥΡΕΟΕΙ ΙΚΟΥ ΑΞΟΝΑ ρ. Γεώργιος ΜΑΣΤΟΡΑΚΟΣ Ενδοκρινολόγος Β ΜΑΙΕΥΤΙΚΗ ΚΑΙ ΓΥΝΑΙΚΟΛΟΓΙΚΗ ΚΛΙΝΙΚΗ, ΑΡΕΤΑΙΕΙΟ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΕΙΟ ΑΘΗΝΩΝ Chromosome Location

Διαβάστε περισσότερα

Γεννητικά όργανα. Εγκέφαλος

Γεννητικά όργανα. Εγκέφαλος Φύλο και Εγκέφαλος Φυλετικός διµορφισµός: Ø ύπαρξη διαφορετικών µορφών σε ένα είδος Ø αναφέρεται σε κάθε χαρακτηριστικό που είναι διαφορετικό στο αρσενικό και στο θηλυκό Ø αναπαραγωγικές και µη-αναπαραγωγικές

Διαβάστε περισσότερα

Παχυσαρκία και Σακχαρώδης Διαβήτης

Παχυσαρκία και Σακχαρώδης Διαβήτης Παχυσαρκία και Σακχαρώδης Διαβήτης Τι είναι ο Σακχαρώδης Διαβήτης τύπου 2 (ΣΔ2) Ο Σακχαρώδης Διαβήτης γενικά είναι μια πάθηση κατά την οποία ο οργανισμός και συγκεκριμένα το πάγκρεας δεν παράγει ή δεν

Διαβάστε περισσότερα

ΤΟΥ ΣΑΚΧΑΡΩ Η ΙΑΒΗΤΗ. ρ. Μυλωνάκη Θεοχαρούλα. Υπεύθυνη ιαβητολογικού Ιατρείου

ΤΟΥ ΣΑΚΧΑΡΩ Η ΙΑΒΗΤΗ. ρ. Μυλωνάκη Θεοχαρούλα. Υπεύθυνη ιαβητολογικού Ιατρείου ΕΓΚΑΙΡΗ ΙΑΓΝΩΣΗ & ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΟΥ ΣΑΚΧΑΡΩ Η ΙΑΒΗΤΗ ρ. Μυλωνάκη Θεοχαρούλα ιευθύντρια Β Παθολογικής Κλινικής Γ.Ν. Χανίων Υπεύθυνη ιαβητολογικού Ιατρείου Πινακοθήκη ήµου Χανίων, 17/02/2012 Συχνότητα του

Διαβάστε περισσότερα

Η ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΤΗΣ ΑΠΩΛΕΙΑΣ ΒΑΡΟΥΣ ΣΤΑ ΕΠΙΠΕΔΑ ΤΗΣ ΑΝΤΙΜΥΛΛΕΡΙΑΝΗΣ ΟΡΜΟΝΗΣ ΣΕ ΥΠΕΡΒΑΡΕΣ ΚΑΙ ΠΑΧΥΣΑΡΚΕΣ ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΜΕ ΤΟ ΣΥΝΔΡΟΜΟ ΤΩΝ ΠΟΛΥΚΥΣΤΙΚΩΝ ΩΟΘΗΚΩΝ

Η ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΤΗΣ ΑΠΩΛΕΙΑΣ ΒΑΡΟΥΣ ΣΤΑ ΕΠΙΠΕΔΑ ΤΗΣ ΑΝΤΙΜΥΛΛΕΡΙΑΝΗΣ ΟΡΜΟΝΗΣ ΣΕ ΥΠΕΡΒΑΡΕΣ ΚΑΙ ΠΑΧΥΣΑΡΚΕΣ ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΜΕ ΤΟ ΣΥΝΔΡΟΜΟ ΤΩΝ ΠΟΛΥΚΥΣΤΙΚΩΝ ΩΟΘΗΚΩΝ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΤΟΜΕΑΣ ΧΕΙΡΟΥΡΓΙΚΗΣ Γ ΜΑΙΕΥΤΙΚΗ ΚΑΙ ΓΥΝΑΙΚΟΛΟΓΙΚΗ ΚΛΙΝΙΚΗ ΔΙΕΥΘΥΝΤΗΣ: ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ Δ.ΡΟΥΣΣΟΣ ΠΑΝΕΠ. ΕΤΟΣ 2011-12 ΑΡΙΘΜ.: 3238 Η ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΤΗΣ ΑΠΩΛΕΙΑΣ ΒΑΡΟΥΣ

Διαβάστε περισσότερα

Διαταραχές του αναπαραγωγικού συστήματος του άνδρα, οφειλόμενες στο σακχαρώδη διαβήτη

Διαταραχές του αναπαραγωγικού συστήματος του άνδρα, οφειλόμενες στο σακχαρώδη διαβήτη 21(2):222-230, 2009 Ανασκόπηση Διαταραχές του αναπαραγωγικού συστήματος του άνδρα, οφειλόμενες στο σακχαρώδη διαβήτη Α. Κόιου Η. Κατσίκης Ε. Καλαϊτζάκης Ε. Τιμαμοπούλου Β. Ζουρνατζή Δ. Πανίδης Μονάδα Ενδοκρινολογίας

Διαβάστε περισσότερα

Dr ΣΑΡΡΗΣ Ι. - αµ. επ. καθηγ. ΑΒΡΑΜΙ ΗΣ Α. ενδοκρινολόγοι. gr

Dr ΣΑΡΡΗΣ Ι. - αµ. επ. καθηγ. ΑΒΡΑΜΙ ΗΣ Α. ενδοκρινολόγοι.  gr Dr ΣΑΡΡΗΣ Ι. - αµ. επ. καθηγ. ΑΒΡΑΜΙ ΗΣ Α. ενδοκρινολόγοι ΕΙΣΑΓΩΓΗ Κατά τη διάρκεια υποσιτισµού ή βαριάς µη θυρεοειδικής νόσου, παρατηρούνται µεταβολές των επιπέδων των θυρεοειδικών ορµονών στο αίµα, που

Διαβάστε περισσότερα

ΔΥΣΛΙΠΙΔΑΙΜΙΑ. Νικολούδη Μαρία. Ειδικ. Παθολόγος, Γ.Ν.Θ.Π. «Η Παμμακάριστος»

ΔΥΣΛΙΠΙΔΑΙΜΙΑ. Νικολούδη Μαρία. Ειδικ. Παθολόγος, Γ.Ν.Θ.Π. «Η Παμμακάριστος» ΔΥΣΛΙΠΙΔΑΙΜΙΑ Νικολούδη Μαρία Ειδικ. Παθολόγος, Γ.Ν.Θ.Π. «Η Παμμακάριστος» Ο όρος δυσλιπιδαιμία εκφράζει τις ποσοτικές και ποιοτικές διαταραχές των λιπιδίων του αίματος. Τα λιπίδια όπως η χοληστερόλη και

Διαβάστε περισσότερα

Μεταβολικό σύνδρομο και νόσος Alzheimer

Μεταβολικό σύνδρομο και νόσος Alzheimer Μεταβολικό σύνδρομο και νόσος Alzheimer Καλλιόπη Παζαΐτου -Παναγιώτου Ενδοκρινολόγος Τμήμα Ενδοκρινολογίας- Ενδοκρινικής Ογκολογίας ΑΝΘ «Θεαγένειο» Μεταβολικό σύνδρομο και νόσος Alzheimer Ορισμός μεταβολικού

Διαβάστε περισσότερα

ΕΝΔΟΚΡΙΝΕΙΣ ΑΔΕΝΕΣ. Οι ρυθμιστές του οργανισμού

ΕΝΔΟΚΡΙΝΕΙΣ ΑΔΕΝΕΣ. Οι ρυθμιστές του οργανισμού ΕΝΔΟΚΡΙΝΕΙΣ ΑΔΕΝΕΣ Οι ρυθμιστές του οργανισμού Είδη αδένων στον άνθρωπο o Εξωκρινείς αδένες: εκκρίνουν το προϊόν τους μέσω εκφορητικού πόρου είτε στην επιφάνεια του σώματος (π.χ. ιδρωτοποιοί και σμηγματογόνοι

Διαβάστε περισσότερα

«Θεραπευτικός αλγόριθµος ADA/EASD 2012»

«Θεραπευτικός αλγόριθµος ADA/EASD 2012» «Θεραπευτικός αλγόριθµος ADA/EASD 2012» ΕΤΟΣ ΙΔΡΥΣΕΩΣ 1942 Ηλίας Ν. Μυγδάλης Συντονιστής Διευθυντής Β Παθολογική Κλινική και Διαβητολογικό Κέντρο, Γενικό Νοσοκοµείο ΝΙΜΤΣ, Αθήνα 9o Πανελλήνιο Συνέδριο

Διαβάστε περισσότερα

ΙΑΤΡΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΕΘΝΙΚΟΥ ΚΑΙ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΚΟΥ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΑΘΗΝΩΝ ΜΟΝΑΔΑ ΕΡΕΥΝΑΣ Β'ΠΡΟΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗΣ ΠΑΘΟΛΟΓΙΚΗΣ ΚΛΙΝΙΚΗΣ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ Θ.

ΙΑΤΡΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΕΘΝΙΚΟΥ ΚΑΙ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΚΟΥ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΑΘΗΝΩΝ ΜΟΝΑΔΑ ΕΡΕΥΝΑΣ Β'ΠΡΟΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗΣ ΠΑΘΟΛΟΓΙΚΗΣ ΚΛΙΝΙΚΗΣ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ Θ. ΙΑΤΡΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΕΘΝΙΚΟΥ ΚΑΙ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΚΟΥ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΑΘΗΝΩΝ ΜΟΝΑΔΑ ΕΡΕΥΝΑΣ Β'ΠΡΟΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗΣ ΠΑΘΟΛΟΓΙΚΗΣ ΚΛΙΝΙΚΗΣ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ Θ. ΟΙΚΟΝΟΜΟΠΟΥΛΟΣ 1 ΙΕΡΙΛΗΨΗ ΔΙΔΑΚΤΟΡΙΚΗΣ ΔΙΑΤΡΙΒΗΣ ΒΙΟΛΟΓΟΣ: ΕΡΙΦΥΛΗ ΚΥΡΙΑΖΗ

Διαβάστε περισσότερα

Διαβήτης και Άσκηση. Τι είναι διαβήτης. και το μεταβολισμό των υδατανθράκων Προκαλείται κυρίως από ανεπάρκεια ή

Διαβήτης και Άσκηση. Τι είναι διαβήτης. και το μεταβολισμό των υδατανθράκων Προκαλείται κυρίως από ανεπάρκεια ή Διαβήτης και Άσκηση Τι είναι διαβήτης Διαβήτης είναι μια μεταβολική ασθένεια κατά την οποία ο οργανισμός δε μπορεί να ρυθμίσει σωστά τα επίπεδα της γλυκόζης και το μεταβολισμό των υδατανθράκων Προκαλείται

Διαβάστε περισσότερα

Κλαίρη Μ. Εργασία στη Βιολογία Α'2 Λυκείου

Κλαίρη Μ. Εργασία στη Βιολογία Α'2 Λυκείου Κλαίρη Μ. Εργασία στη Βιολογία Α'2 Λυκείου Διαβήτης. Ακούμε καθημερίνα γύρω μας πως εκατομμύρια άνθρωποι στον κόσμο πάσχουν από διαβήτη ή παχυσαρκία. Όμως, τι πραγματικά είναι αυτό; Τι ειναι ο σακχαρώδης

Διαβάστε περισσότερα

ΥΠΟΓΟΝΙΜΟΤΗΤΑ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΣΤΕΦΑΝΙΔΗΣ ΛΕΚΤΟΡΑΣ Α ΜΑΙΕΥΤΙΚΗ & ΓΥΝΑΙΚΟΛΟΓΙΚΗ ΚΛΙΝΙΚΗ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΔΙΕΥΘΥΝΤΗΣ: ΚΑΘ. Α.

ΥΠΟΓΟΝΙΜΟΤΗΤΑ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΣΤΕΦΑΝΙΔΗΣ ΛΕΚΤΟΡΑΣ Α ΜΑΙΕΥΤΙΚΗ & ΓΥΝΑΙΚΟΛΟΓΙΚΗ ΚΛΙΝΙΚΗ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΔΙΕΥΘΥΝΤΗΣ: ΚΑΘ. Α. ΥΠΟΓΟΝΙΜΟΤΗΤΑ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΣΤΕΦΑΝΙΔΗΣ ΛΕΚΤΟΡΑΣ Α ΜΑΙΕΥΤΙΚΗ & ΓΥΝΑΙΚΟΛΟΓΙΚΗ ΚΛΙΝΙΚΗ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΔΙΕΥΘΥΝΤΗΣ: ΚΑΘ. Α. ΑΝΤΣΑΚΛΗΣ ΥΠΟΓΟΝΙΜΟΤΗΤΑ Η ανικανότητα σύλληψης μετά από ένα χρόνο σεξουαλικών

Διαβάστε περισσότερα

ΣΤΥΤΙΚΗ ΔΥΣΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ.

ΣΤΥΤΙΚΗ ΔΥΣΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ. ΣΤΥΤΙΚΗ ΔΥΣΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ. Η στυτική δυσλειτουργία είναι ένα από τα συχνότερα νοσήματα των ανδρών στην σημερινή εποχή.σε νεαρότερες ηλικίες το 30% οφείλεται σε οργανικές αιτίες και το 70 % σε ψυχολογικά αίτια

Διαβάστε περισσότερα

Υγεία και Άσκηση Ειδικών Πληθυσμών ΜΚ0958

Υγεία και Άσκηση Ειδικών Πληθυσμών ΜΚ0958 ΣΧΟΛΙΑΣΜΟΣ ΠΡΟΟΔΟΥ ΛΑΝΘΑΣΜΕΝΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΥΠΟΓΛΥΚΑΙΜΙΑ ΕΙΝΑΙ Η ΜΕΓΑΛΗ ΠΡΟΣΛΗΨΗ ΣΑΚΧΑΡΩΝ-ΠΡΟΤΕΙΝΕΤΑΙ ΑΣΚΗΣΗ ΣΕ ΑΛΜΥΡΟ ΝΕΡΟ ΥΠΟΓΛΥΚΑΙΜΙΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑ ΑΡΤΗΡΙΑΚΗ ΥΠΕΡΤΑΣΗΣ ΑΣΚΗΣΗ ΣΤΟΝ ΣΔ -ΜΕΙΩΣΗ ΥΠΕΡΒΟΛΙΚΗΣ

Διαβάστε περισσότερα

ΣΤΕΦΟΣ Θ.

ΣΤΕΦΟΣ Θ. Επηρεάζει την αύξηση του βάρους κατά τη διάρκεια της κύησης Επηρεάζει τη μακροχρόνια διατήρηση των προσληφθέντων κιλών κατά τη διάρκεια της κύησης (5-9μήνες) Επηρεάζει την εμφάνιση παχυσαρκίας σε γυναίκες

Διαβάστε περισσότερα

Συστήματα επικοινωνίας Ανθρωπίνου σώματος. ενδοκρινολογικό νευρικό σύστημα

Συστήματα επικοινωνίας Ανθρωπίνου σώματος. ενδοκρινολογικό νευρικό σύστημα Κύτταρο Το κύτταρο αποτελείται από μέρη τα οποία έχουν συγκεκριμένη δομή και επιτελούν μία συγκεκριμένη λειτουργία στην όλη οργάνωση του κυττάρου. Δομή κυτταροπλασματικής μεμβράνης Συστήματα επικοινωνίας

Διαβάστε περισσότερα

Ηλίας Ν. Μυγδάλης. Β Παθολογική Κλινική και Διαβητολογικό Κέντρο, Γενικό Νοσοκομείο ΝΙΜΤΣ, Αθήνα

Ηλίας Ν. Μυγδάλης. Β Παθολογική Κλινική και Διαβητολογικό Κέντρο, Γενικό Νοσοκομείο ΝΙΜΤΣ, Αθήνα ΕΤΟΣ ΙΔΡΥΣΕΩΣ 1942 «Έναρξη ινσουλίνης στα άτομα με σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2: πότε και πως ;» Ηλίας Ν. Μυγδάλης Β Παθολογική Κλινική και Διαβητολογικό Κέντρο, Γενικό Νοσοκομείο ΝΙΜΤΣ, Αθήνα Ειδικό φροντιστήριο

Διαβάστε περισσότερα

Διαχείριση του ζευγαριού που θέλει να τεκνοποιήσει

Διαχείριση του ζευγαριού που θέλει να τεκνοποιήσει Διαχείριση του ζευγαριού που θέλει να τεκνοποιήσει Υπογονιµότητα: αδυναµία σύλληψης µετά από 1 χρόνο ελεύθερων σεξουαλικών επαφών Ικανότητα σύλληψης/µήνα: ~20% 10-15% των ζευγαριών: πρόβληµα υπογονιµότητας

Διαβάστε περισσότερα

ΕΠΙΠΕΔΑ ΒΙΣΦΑΤΙΝΗΣ ΣΤΟΝ ΟΡΟ ΠΑΧΥΣΑΡΚΩΝ ΚΑΙ ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΚΟΥ ΒΑΡΟΥΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ ΜΕ ΤΟ ΣΥΝΔΡΟΜΟ

ΕΠΙΠΕΔΑ ΒΙΣΦΑΤΙΝΗΣ ΣΤΟΝ ΟΡΟ ΠΑΧΥΣΑΡΚΩΝ ΚΑΙ ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΚΟΥ ΒΑΡΟΥΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ ΜΕ ΤΟ ΣΥΝΔΡΟΜΟ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΧΕΙΡΟΥΡΓΙΚΟΣ ΤΟΜΕΑΣ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑΚΟ ΕΤΟΣ 2009-10 ΑΡΙΘΜ. 2768 ΕΠΙΠΕΔΑ ΒΙΣΦΑΤΙΝΗΣ ΣΤΟΝ ΟΡΟ ΠΑΧΥΣΑΡΚΩΝ ΚΑΙ ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΚΟΥ ΒΑΡΟΥΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ ΜΕ ΤΟ ΣΥΝΔΡΟΜΟ ΤΩΝ

Διαβάστε περισσότερα

ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΤΗΣ ΑΠΩΛΕΙΑΣ ΒΑΡΟΥΣ ΣΤΑ ΕΠΙΠΕΔΑ ΤΩΝ ΛΙΠΟΚΙΝΩΝ ΠΑΧΥΣΑΡΚΩΝ ΓΥΝΑΙΚΩΝ ΜΕ ΤΟ ΣΥΝΔΡΟΜΟ ΤΩΝ ΠΟΛΥΚΥΣΤΙΚΩΝ ΝΙΚΟΛΑΟΥ Φ. ΣΠΑΝΟΥ ΜΑΙΕΥΤΗΡΑ ΓΥΝΑΙΚΟΛΟΓΟΥ

ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΤΗΣ ΑΠΩΛΕΙΑΣ ΒΑΡΟΥΣ ΣΤΑ ΕΠΙΠΕΔΑ ΤΩΝ ΛΙΠΟΚΙΝΩΝ ΠΑΧΥΣΑΡΚΩΝ ΓΥΝΑΙΚΩΝ ΜΕ ΤΟ ΣΥΝΔΡΟΜΟ ΤΩΝ ΠΟΛΥΚΥΣΤΙΚΩΝ ΝΙΚΟΛΑΟΥ Φ. ΣΠΑΝΟΥ ΜΑΙΕΥΤΗΡΑ ΓΥΝΑΙΚΟΛΟΓΟΥ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΤΟΜΕΑΣ ΧΕΙΡΟΥΡΓΙΚΗΣ Β ΜΑΙΕΥΤΙΚΗ ΚΑΙ ΓΥΝΑΙΚΟΛΟΓΙΚΗ ΚΛΙΝΙΚΗ ΔΙΕΥΘΥΝΤΗΣ: ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ Α. ΛΟΥΦΟΠΟΥΛΟΣ ΠΑΝΕΠ. ΕΤΟΣ 2010-11 ΑΡΙΘΜ. : ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΤΗΣ ΑΠΩΛΕΙΑΣ ΒΑΡΟΥΣ

Διαβάστε περισσότερα

«Σακχαρώδης διαβήτης τύπου 2 : Ένα χρήσιμο ΤΕΣΤ για την διάγνωση του», από την Διαιτολόγο Διατροφολόγο Βασιλική Νεστορή και το diaitologia.gr!

«Σακχαρώδης διαβήτης τύπου 2 : Ένα χρήσιμο ΤΕΣΤ για την διάγνωση του», από την Διαιτολόγο Διατροφολόγο Βασιλική Νεστορή και το diaitologia.gr! «Σακχαρώδης διαβήτης τύπου 2 : Ένα χρήσιμο ΤΕΣΤ για την διάγνωση του», από την Διαιτολόγο Διατροφολόγο Βασιλική Νεστορή και το diaitologia.gr! Ο διαβήτης τύπου 2 είναι ο πιο συνηθισμένος τύπος διαβήτη

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΑΒΗΤΙΚΗ ΜΥΟΚΑΡΔΙΟΠΑΘΕΙΑ ΜΕ ΔΙΑΤΗΡΗΜΕΝΟ ΚΛΑΣΜΑ ΕΞΩΘΗΣΗΣ

ΔΙΑΒΗΤΙΚΗ ΜΥΟΚΑΡΔΙΟΠΑΘΕΙΑ ΜΕ ΔΙΑΤΗΡΗΜΕΝΟ ΚΛΑΣΜΑ ΕΞΩΘΗΣΗΣ ΔΙΑΒΗΤΙΚΗ ΜΥΟΚΑΡΔΙΟΠΑΘΕΙΑ ΜΕ ΔΙΑΤΗΡΗΜΕΝΟ ΚΛΑΣΜΑ ΕΞΩΘΗΣΗΣ Ο ΡΟΛΟΣ ΤΗΣ ΑΠΕΙΚΟΝΙΣΗΣ Αικατερίνη Αυγεροπούλου Διευθύντρια Ε.Σ.Υ Γ.Ν.Α ΙΠΠΟΚΡΑΤΕΙΟ ΟΡΙΣΜΟΣ Η καρδιακή ανεπάρκεια με διατηρημένο κλάσμα εξώθησης

Διαβάστε περισσότερα

ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ ΤΟΥ ΥΠΝΟΥ. Εμμ. Μ. Καραβιτάκης Παιδίατρος

ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ ΤΟΥ ΥΠΝΟΥ. Εμμ. Μ. Καραβιτάκης Παιδίατρος ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ ΤΟΥ ΥΠΝΟΥ Εμμ. Μ. Καραβιτάκης Παιδίατρος ΥΠΝΟΣ αναζωογόνηση του οργανισμού επηρεάζει την καθημερινή λειτουργικότητα επηρεάζει τη σωματική και διανοητική υγεία ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΟΥ ΥΠΝΟΥ τακτική,

Διαβάστε περισσότερα

ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΓΙΑ ΙΑΤΡΟΥΣ

ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΓΙΑ ΙΑΤΡΟΥΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΓΙΑ ΙΑΤΡΟΥΣ Μετεµµηνοπαυσιακό Ορµονικό Προφίλ (Για µετεµµηνοπαυσιακούς και ακανόνιστους κύκλους) Η εµµηνόπαυση προκαλείται από σταδιακή µεταβολή της ευαισθησίας των ωοθηκών προς τις Γοναδοτροπίνες

Διαβάστε περισσότερα

ΣΑΚΧΑΡΩΔΗΣ ΔΙΑΒΗΤΗΣ ΚΑΙ ΑΣΚΗΣΗ. Θανάσης Ζ. Τζιαμούρτας, Ph.D.

ΣΑΚΧΑΡΩΔΗΣ ΔΙΑΒΗΤΗΣ ΚΑΙ ΑΣΚΗΣΗ. Θανάσης Ζ. Τζιαμούρτας, Ph.D. ΣΑΚΧΑΡΩΔΗΣ ΔΙΑΒΗΤΗΣ ΚΑΙ ΑΣΚΗΣΗ Θανάσης Ζ. Τζιαμούρτας, Ph.D. Τι είναι σακχαρώδης διαβήτης; Παθοφυσιολογική κατάσταση η οποία χαρακτηρίζεται από αυξημένη συγκέντρωση σακχάρου στο αίμα Καμπύλη σακχάρου (75

Διαβάστε περισσότερα

ΤΑ 10 ΜΥΣΤΙΚΑ ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΕΙΑΣ ΚΑΡ ΙΑΣ. Κέντρο Πρόληψης Γυναικείων Καρδιολογικών Νοσηµάτων Β Καρδιολογική Κλινική. Ενηµερωτικό Έντυπο

ΤΑ 10 ΜΥΣΤΙΚΑ ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΕΙΑΣ ΚΑΡ ΙΑΣ. Κέντρο Πρόληψης Γυναικείων Καρδιολογικών Νοσηµάτων Β Καρδιολογική Κλινική. Ενηµερωτικό Έντυπο ΤΑ 10 ΜΥΣΤΙΚΑ ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΕΙΑΣ ΚΑΡ ΙΑΣ Β Καρδιολογική Κλινική Ενηµερωτικό Έντυπο ΤΑ 10 ΜΥΣΤΙΚΑ ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΕΙΑΣ ΚΑΡ ΙΑΣ Οι γυναίκες σήµερα πληρώνουν (όπως και οι άνδρες) το τίµηµα της σύγχρονης ζωής. Η παράταση

Διαβάστε περισσότερα

ΙΠΠΟΚΡΑΤΕΙΕΣ ΗΜΕΡΕΣ ΚΑΡΔΙΟΛΟΓΙΑΣ 2019 ΠΡΟΛΗΨΗ ΚΑΡΔΙΑΓΓΕΙΑΚΩΝ ΠΑΘΗΣΕΩΝ ΣΤΑ ΠΑΙΔΙΑ. ΡΟΥΜΤΣΙΟΥ ΜΑΡΙΑ Νοσηλεύτρια CPN, MSc Α Παιδιατρικής κλινικής ΑΠΘ

ΙΠΠΟΚΡΑΤΕΙΕΣ ΗΜΕΡΕΣ ΚΑΡΔΙΟΛΟΓΙΑΣ 2019 ΠΡΟΛΗΨΗ ΚΑΡΔΙΑΓΓΕΙΑΚΩΝ ΠΑΘΗΣΕΩΝ ΣΤΑ ΠΑΙΔΙΑ. ΡΟΥΜΤΣΙΟΥ ΜΑΡΙΑ Νοσηλεύτρια CPN, MSc Α Παιδιατρικής κλινικής ΑΠΘ ΙΠΠΟΚΡΑΤΕΙΕΣ ΗΜΕΡΕΣ ΚΑΡΔΙΟΛΟΓΙΑΣ 2019 ΠΡΟΛΗΨΗ ΚΑΡΔΙΑΓΓΕΙΑΚΩΝ ΠΑΘΗΣΕΩΝ ΣΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΡΟΥΜΤΣΙΟΥ ΜΑΡΙΑ Νοσηλεύτρια CPN, MSc Α Παιδιατρικής κλινικής ΑΠΘ «Η μεγαλύτερη δύναμη της δημόσιας υγείας είναι η πρόληψη»

Διαβάστε περισσότερα

Σύνδρομο Πολυκυστικών Ωοθηκών και Σακχαρώδης Διαβήτης

Σύνδρομο Πολυκυστικών Ωοθηκών και Σακχαρώδης Διαβήτης Σύνδρομο Πολυκυστικών Ωοθηκών και Σακχαρώδης Διαβήτης Βασίλης Κ. Ταρλατζής Καθηγητής Μαιευτικής Γυναικολογίας και Ανθρώπινης Αναπαραγωγής Μονάδα Ανθρώπινης Αναπαραγωγής Α Μαιευτική ESHRE/ASRM PCOS Consensus

Διαβάστε περισσότερα

Γεώργιος Α. Ανδρουτσόπουλος Επίκουρος Καθηγητής Μαιευτικής - Γυναικολογίας Πανεπιστημίου Πατρών. Πυελική μάζα

Γεώργιος Α. Ανδρουτσόπουλος Επίκουρος Καθηγητής Μαιευτικής - Γυναικολογίας Πανεπιστημίου Πατρών. Πυελική μάζα Γεώργιος Α. Ανδρουτσόπουλος Επίκουρος Καθηγητής Μαιευτικής - Γυναικολογίας Πανεπιστημίου Πατρών Πυελική μάζα Επιδημιολογία Η πυελική μάζα είναι ένα σχετικά συχνό κλινικό εύρημα. Σε αρκετές περιπτώσεις

Διαβάστε περισσότερα

Ε Ν Η Μ Ε Ρ Ω Σ Ο Υ. νεφρά

Ε Ν Η Μ Ε Ρ Ω Σ Ο Υ. νεφρά Ε Ν Η Μ Ε Ρ Ω Σ Ο Υ νεφρά νεφρών Η υψηλή αρτηριακή πίεση (υπέρταση) είναι ένα από τα δύο κύρια αίτια χρόνιας νεφρικής νόσου παγκοσμίως (το άλλο είναι ο διαβήτης). Επίσης, τα νεφρά έχουν βασικό ρόλο στη

Διαβάστε περισσότερα

ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΗ ΙΑΓΝΩΣΗ & ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΤΩΝ ΜΕΤΑΒΟΛΙΚΩΝ ΙΑΤΑΡΑΧΩΝ

ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΗ ΙΑΓΝΩΣΗ & ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΤΩΝ ΜΕΤΑΒΟΛΙΚΩΝ ΙΑΤΑΡΑΧΩΝ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΗ ΙΑΓΝΩΣΗ & ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΤΩΝ ΜΕΤΑΒΟΛΙΚΩΝ ΙΑΤΑΡΑΧΩΝ Το Ερρίκος Ντυνάν Hospital Center ακολουθώντας σύγχρονες διεθνείς πρακτικές στην παροχή υπηρεσιών υγείας προχώρησε στη δηµιουργία του Κέντρου

Διαβάστε περισσότερα

ΣΤΡΕΣ ΚΑΙ ΕΓΚΕΦΑΛΟΣ ΜΑΡΓΑΡΙΤΑ ΜΑΝΩΛΙΑ ΑΦΡΟΔΙΤΗ ΟΙΚΟΝΟΜΟΥ ΣΤΕΛΛΑ ΠΑΝΑΓΟΥΛΗ ΕΥΗ ΡΕΜΕΔΙΑΚΗ

ΣΤΡΕΣ ΚΑΙ ΕΓΚΕΦΑΛΟΣ ΜΑΡΓΑΡΙΤΑ ΜΑΝΩΛΙΑ ΑΦΡΟΔΙΤΗ ΟΙΚΟΝΟΜΟΥ ΣΤΕΛΛΑ ΠΑΝΑΓΟΥΛΗ ΕΥΗ ΡΕΜΕΔΙΑΚΗ ΣΤΡΕΣ ΚΑΙ ΕΓΚΕΦΑΛΟΣ ΜΑΡΓΑΡΙΤΑ ΜΑΝΩΛΙΑ ΑΦΡΟΔΙΤΗ ΟΙΚΟΝΟΜΟΥ ΣΤΕΛΛΑ ΠΑΝΑΓΟΥΛΗ ΕΥΗ ΡΕΜΕΔΙΑΚΗ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Το στρες Πρώτη νευροενδοκρινολογική απάντηση Δεύτερη νευροενδοεκρινολογική απάντηση Ο υποθάλαμος Κορτιζόλη

Διαβάστε περισσότερα

Φυσιολογία της Άσκησης Εισαγωγή. Παναγιώτης Κανέλλος Διαιτολόγος-Διατροφολόγος, PhD Υπότροφος ΤΕΙ Κρήτης

Φυσιολογία της Άσκησης Εισαγωγή. Παναγιώτης Κανέλλος Διαιτολόγος-Διατροφολόγος, PhD Υπότροφος ΤΕΙ Κρήτης Φυσιολογία της Άσκησης Εισαγωγή 1 Παναγιώτης Κανέλλος Διαιτολόγος-Διατροφολόγος, PhD Υπότροφος ΤΕΙ Κρήτης 2019 2 Δομή μαθήματος-ενότητες Μυϊκό -Δομή και λειτουργία ΚΝΣ-Νευρομυϊκός έλεγχος Επίδραση της

Διαβάστε περισσότερα

Γράφει: Θάνος Παπαθανασίου, Μαιευτήρας - Γυναικολόγος. Νεότερες απόψεις και θεραπείες

Γράφει: Θάνος Παπαθανασίου, Μαιευτήρας - Γυναικολόγος. Νεότερες απόψεις και θεραπείες Γράφει: Θάνος Παπαθανασίου, Μαιευτήρας Γυναικολόγος Νεότερες απόψεις και θεραπείες Το Σύνδρομο Πολυκυστικών Ωοθηκών (ΣΠΩ) είναι η συχνότερη ορμονική πάθηση της σύγχρονης γυναίκας. Υπολογίζεται ότι περίπου

Διαβάστε περισσότερα

ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΚΗ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΗΣ ΥΠΟΦΥΣΗΣ

ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΚΗ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΗΣ ΥΠΟΦΥΣΗΣ ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η υπόφυση είναι ένας μεγάλης σημασίας ενδοκρινής αδένας, που ρυθμίζεται από τον υποθάλαμο και βρίσκεται στη βάση του εγκεφάλου, πίσω από τη μύτη και στο ύψος των ματιών, σε μία περιοχή που λέγεται

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΑΣΜΕΙΟΣ ΕΛΛΗΝΟΓΕΡΜΑΝΙΚΗ ΣΧΟΛΗ

ΕΡΑΣΜΕΙΟΣ ΕΛΛΗΝΟΓΕΡΜΑΝΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΕΡΑΣΜΕΙΟΣ ΕΛΛΗΝΟΓΕΡΜΑΝΙΚΗ ΣΧΟΛΗ Ιδιωτικό Γενικό Λύκειο Όνομα: Ημερομηνία:./04/2014 ΤΑΞΗ : A Λυκείου ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΟ 1 ο ΘΕΜΑ ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΕΣ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 11: Ενδοκρινείς αδένες ΒΙΟΛΟΓΙΑ Α ΛΥΚΕΙΟΥ

Διαβάστε περισσότερα

ΣΥΝΔΡΟΜΟ ΠΟΛΥΚΥΣΤΙΚΩΝ ΩΟΘΗΚΩΝ (PCO)

ΣΥΝΔΡΟΜΟ ΠΟΛΥΚΥΣΤΙΚΩΝ ΩΟΘΗΚΩΝ (PCO) ΣΥΝΔΡΟΜΟ ΠΟΛΥΚΥΣΤΙΚΩΝ ΩΟΘΗΚΩΝ (PCO) 1. Τι είναι το σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών? Είναι η συχνότερη ενδοκρινοπάθεια των γυναικών αναπαραγωγικής ηλικίας. Έχουν ενοχοποιηθεί περιβαντολλογικοί διατροφικοί

Διαβάστε περισσότερα

Ο σακχαρώδης διαβήτης ( ΣΔ ) είναι το κλινικό σύνδρομο που οφείλεται. είτε σε έλλειψη ινσουλίνης λόγω μείωσης η παύσης παραγωγής (σακχαρώδης

Ο σακχαρώδης διαβήτης ( ΣΔ ) είναι το κλινικό σύνδρομο που οφείλεται. είτε σε έλλειψη ινσουλίνης λόγω μείωσης η παύσης παραγωγής (σακχαρώδης ΣΑΚΧΑΡΩΔΗΣ ΔΙΑΒΗΤΗΣ ΚΑΙ ΚΑΤΟΙΚΙΔΙΑ ΖΩΑ Ο σακχαρώδης διαβήτης ( ΣΔ ) είναι το κλινικό σύνδρομο που οφείλεται είτε σε έλλειψη ινσουλίνης λόγω μείωσης η παύσης παραγωγής (σακχαρώδης διαβήτης τύπου 1 ) είτε

Διαβάστε περισσότερα

Σακχαρώδης Διαβήτης τύπου 1 και τύπου 2 Δύο διαφορετικές οντότητες;

Σακχαρώδης Διαβήτης τύπου 1 και τύπου 2 Δύο διαφορετικές οντότητες; Σακχαρώδης Διαβήτης τύπου 1 και τύπου 2 Δύο διαφορετικές οντότητες; Δρ. Χρήστος Μανές Παθολόγος Διευθυντής ΕΣΥ Διαβητολογικό Κέντρο Γ.Π.Ν. «ΠΑΠΑΓΕΩΡΓΙΟΥ» Νέα ταξινόμηση Σακχαρώδη Διαβήτη Σακχ. Διαβήτης

Διαβάστε περισσότερα

Υπογονιμότητα Δημήτριος Γ. Γουλής

Υπογονιμότητα Δημήτριος Γ. Γουλής Μονάδα Ενδοκρινολογίας Αναπαραγωγής Α Μαιευτική Γυναικολογική Κλινική Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης Υπογονιμότητα Δημήτριος Γ. Γουλής Αναπληρωτής καθηγητής Ενδοκρινολογίας Αναπαραγωγής Αριστοτέλειο

Διαβάστε περισσότερα

ΜΑΘΗΜΑΤΑ ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑΣ

ΜΑΘΗΜΑΤΑ ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑΣ ΜΑΘΗΜΑΤΑ ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑΣ ΓΕΝΝΗΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ KAI ΕΝΔΟΚΡΙΝΕΙΣ ΑΔΕΝΕΣ ΒΑΣΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ Νικόλαος Χ. Σύρμος ANAΠΑΡΑΓΩΓΗ Ο άνθρωπος αναπαράγεται με αμφιγονική αναπαραγωγή. Δύο γαμετικά κύτταρα,το ωάριο (θηλυκό)

Διαβάστε περισσότερα

Αν. Καθηγήτρια Ε. Λαμπρινουδάκη

Αν. Καθηγήτρια Ε. Λαμπρινουδάκη Αν. Καθηγήτρια Ε. Λαμπρινουδάκη upadate swfobject.embedswf('/plugins/content/avreloaded/mediaplayer.swf','avreloaded0','400',' 320','7.0.14','/plugins/content/avreloaded/expressinstall.swf', {file:'http://www.aretaieio-obgyn.com/images/stories/videos/emino.flv',width:'400',height:'

Διαβάστε περισσότερα

ΕΦΗΜΕΡΙ Α ΤΗΣ ΚΥΒΕΡΝΗΣΕΩΣ

ΕΦΗΜΕΡΙ Α ΤΗΣ ΚΥΒΕΡΝΗΣΕΩΣ E ΕΦΗΜΕΡΙ Α ΤΗΣ ΚΥΒΕΡΝΗΣΕΩΣ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ 3163 31 Ιανουαρίου 2018 ΤΕΥΧΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟ Αρ. Φύλλου 231 ΑΠΟΦΑΣΕΙΣ Αριθμ. Γ2δ/Γ.Π.οικ.3672 Έκδοση Καταλόγου Κωδικών της Διεθνούς Στατιστικής Ταξινόμησης

Διαβάστε περισσότερα

Παράγοντες Καρδιαγγειακού Κινδύνου. Ενημέρωση & Πρόληψη

Παράγοντες Καρδιαγγειακού Κινδύνου. Ενημέρωση & Πρόληψη Παράγοντες Καρδιαγγειακού Κινδύνου Ενημέρωση & Πρόληψη Παράγοντες Καρδιαγγειακού Κινδύνου Μεταβολικό Σύνδρομο Παχυσαρκία Υπερλιπιδιαμία Υπέρταση Σακχαρώδης Διαβήτης Παράγοντες Καρδιαγγειακού Κινδύνου Μεταβολικό

Διαβάστε περισσότερα

Φλοιοτρόπος ορμόνη ή Κορτικοτροπίνη (ACTH) και συγγενή πεπτίδια

Φλοιοτρόπος ορμόνη ή Κορτικοτροπίνη (ACTH) και συγγενή πεπτίδια ΕΠΙΝΕΦΡΙΔΙΑ Φλοιοτρόπος ορμόνη ή Κορτικοτροπίνη (ACTH) και συγγενή πεπτίδια 39 αμινοξέα Μ.Β. 4500 προοπιομελανοκορτίνη(pomc) 1. κορτικοτροπίνη (ACTH), 2. β λιποτροφίνη (β LPH), 3. γ λιποτροφίνη (γ LPH),

Διαβάστε περισσότερα

Στοιχειώδεις παθολογικές μεταβολές του Γεννητικού Συστήματος

Στοιχειώδεις παθολογικές μεταβολές του Γεννητικού Συστήματος Στοιχειώδεις παθολογικές μεταβολές του Γεννητικού Συστήματος του Θήλεος ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΕΙΣ ΜΑΘΗΜΑΤΩΝ ΟΙΚΟΝΟΜΟΠΟΥΛΟΣ ΙΩΑΝΝΗΣ Προσοχή: Οι παρουσιάσεις μαθημάτων αποτελούν βοήθημα παρακολούθησης των παραδόσεων

Διαβάστε περισσότερα

Σακχαρώδης Διαβήτης. Είναι η πιο συχνή μεταβολική νόσος στον άνθρωπο. Γανωτάκης Εμμανουήλ Καθηγητής Παθολογίας Πανεπιστήμιο Κρήτης

Σακχαρώδης Διαβήτης. Είναι η πιο συχνή μεταβολική νόσος στον άνθρωπο. Γανωτάκης Εμμανουήλ Καθηγητής Παθολογίας Πανεπιστήμιο Κρήτης Σακχαρώδης Διαβήτης Είναι η πιο συχνή μεταβολική νόσος στον άνθρωπο. Γανωτάκης Εμμανουήλ Καθηγητής Παθολογίας Πανεπιστήμιο Κρήτης Number of people with diabetes by IDF Region, 2013 IDF Diabetes Atlas.

Διαβάστε περισσότερα

ΑΥΞΗΤΙΚΗ ΟΡΜΟΝΗ, ΙΝΣΟΥΛΙΝΟΜΙΜΗΤΙΚΟΣ ΑΥΞΗΤΙΚΟΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ-Ι ΚΑΙ ΑΣΚΗΣΗ

ΑΥΞΗΤΙΚΗ ΟΡΜΟΝΗ, ΙΝΣΟΥΛΙΝΟΜΙΜΗΤΙΚΟΣ ΑΥΞΗΤΙΚΟΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ-Ι ΚΑΙ ΑΣΚΗΣΗ MANAGING AUTHORITY OF THE OPERATIONAL PROGRAMME EDUCATION AND INITIAL VOCATIONAL TRAINING ΑΥΞΗΤΙΚΗ ΟΡΜΟΝΗ, ΙΝΣΟΥΛΙΝΟΜΙΜΗΤΙΚΟΣ ΑΥΞΗΤΙΚΟΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ-Ι ΚΑΙ ΑΣΚΗΣΗ ΘΑΝΑΣΗΣ ΤΖΙΑΜΟΥΡΤΑΣ, Ph.D., C.S.C.S Η αυξητική

Διαβάστε περισσότερα

Μήπως έχω Σκληρόδερµα;

Μήπως έχω Σκληρόδερµα; Μήπως έχω Σκληρόδερµα; Για να πληροφορηθώ µýëïò ôçò Σπάνιος ναι... Μόνος όχι Η Πανελλήνια Ένωση Σπανίων Παθήσεων (Π.Ε.Σ.ΠΑ) είναι ο μόνος φορέας, μη κερδοσκοπικό σωματείο, συλλόγων ασθενών σπανίων παθήσεων

Διαβάστε περισσότερα

Παγκόσμια Ημέρα Διαβήτη 14 Νοεμβρίου

Παγκόσμια Ημέρα Διαβήτη 14 Νοεμβρίου ΝΙΚΟΛΑΟΣ Κ. ΚΕΦΑΛΟΓΙΑΝΝΗΣ Παθολόγος, Διδάκτωρ Πανεπιστημίου Αθηνών Εξειδίκευση Σακχαρώδης Διαβήτης "Ασκληπιός" Διαγνωστικό Κέντρο Παγκόσμια Ημέρα Διαβήτη 14 Νοεμβρίου Είναι η πρώτη φορά που μια μη μεταδοτική

Διαβάστε περισσότερα

Αναστρέψιμη αναστολή της λίμπιντο. Suprelorin. [οξική δεσλορελίνη]

Αναστρέψιμη αναστολή της λίμπιντο. Suprelorin. [οξική δεσλορελίνη] Αναστρέψιμη αναστολή της λίμπιντο Suprelorin [οξική δεσλορελίνη] Suprelorin Suprelorin, το πρώτο φάρμακο υπό μορφή εμφυτεύματος Βιοσυμβατό εμφύτευμα στο μέγεθος ενός πομπού Διαστάσεις: Διάμετρος 2,3 mm

Διαβάστε περισσότερα

Ενδοκρινολογία Αναπαραγωγής Υπογονιµότητα Αντισύλληψη

Ενδοκρινολογία Αναπαραγωγής Υπογονιµότητα Αντισύλληψη Μονάδα Ενδοκρινολογίας Αναπαραγωγής Α Μαιευτική Γυναικολογική Κλινική Αριστοτέλειο Πανεπιστήµιο Θεσσαλονίκης Ενδοκρινολογία Αναπαραγωγής Υπογονιµότητα Αντισύλληψη Δηµήτριος Γ. Γουλής Αναπληρωτής καθηγητής

Διαβάστε περισσότερα

Παράρτημα I Επιστημονικά πορίσματα και λόγοι για την τροποποίηση των όρων άδειας(-ών) κυκλοφορίας

Παράρτημα I Επιστημονικά πορίσματα και λόγοι για την τροποποίηση των όρων άδειας(-ών) κυκλοφορίας Παράρτημα I Επιστημονικά πορίσματα και λόγοι για την τροποποίηση των όρων άδειας(-ών) κυκλοφορίας Επιστημονικά πορίσματα Λαμβάνοντας υπόψη την έκθεση αξιολόγησης της PRAC σχετικά με την (τις) Έκθεση(-εις)

Διαβάστε περισσότερα

ΔΟΚΙΜΑΣΙΑ ΔΙΕΓΕΡΣΗΣ ΜΕ ACTH

ΔΟΚΙΜΑΣΙΑ ΔΙΕΓΕΡΣΗΣ ΜΕ ACTH ΔΟΚΙΜΑΣΙΑ ΔΙΕΓΕΡΣΗΣ ΜΕ ACTH Ενδείξεις: Διάγνωση επινεφριδιακής ανεπάρκειας, διαταραχή της σύνθεσης στεροειδών ή έλλειψη απάντησης στην ACTH. Διαδικασία: Η δοκιμασία αρχίζει στις 09:00π.μ. Cotrosyn (1-24

Διαβάστε περισσότερα

11. ΕΝΔΟΚΡΙΝΕΙΣ ΑΔΕΝΕΣ

11. ΕΝΔΟΚΡΙΝΕΙΣ ΑΔΕΝΕΣ 11. ΕΝΔΟΚΡΙΝΕΙΣ ΑΔΕΝΕΣ Στον ανθρώπινο οργανισμό υπάρχουν δύο είδη αδένων, οι εξωκρινείς και οι ενδοκρινείς. Οι εξωκρινείς (ιδρωτοποιοί αδένες, σμηγματογόνοι αδένες κ.ά.) εκκρίνουν το προϊόν τους στην επιφάνεια

Διαβάστε περισσότερα

Τι χρειάζεται κάποιος να γνωρίζει για τον Συγγενή Υπογοναδοτροφικό Υπογοναδισμό (ΣΥΥ) & το Σύνδρομο Kallmann

Τι χρειάζεται κάποιος να γνωρίζει για τον Συγγενή Υπογοναδοτροφικό Υπογοναδισμό (ΣΥΥ) & το Σύνδρομο Kallmann Ελληνικά Τι χρειάζεται κάποιος να γνωρίζει για τον Συγγενή Υπογοναδοτροφικό Υπογοναδισμό (ΣΥΥ) & το Σύνδρομο Kallmann Τι είναι ο ΣΥΥ? Ο ΣΥΥ προκαλείται από αδυναμία έκκρισης της ορμόνης GnRH (gonadotropin-releasing

Διαβάστε περισσότερα

Πρόληψη καρδιοπαθειών στις γυναίκες ΜΟΥΣΙΑΜΑ ΤΕΡΕΖΑ ΚΑΡΔΙΟΛΟΓΟΣ ΕΠΙΜΕΛΗΤΡΙΑ Β Β ΚΑΡΔΙΟΛΟΓΙΚΗ ΚΛΙΝΙΚΗ ΕΡΡΙΚΟΣ ΝΤΥΝΑΝ HOSPITAL CENTER

Πρόληψη καρδιοπαθειών στις γυναίκες ΜΟΥΣΙΑΜΑ ΤΕΡΕΖΑ ΚΑΡΔΙΟΛΟΓΟΣ ΕΠΙΜΕΛΗΤΡΙΑ Β Β ΚΑΡΔΙΟΛΟΓΙΚΗ ΚΛΙΝΙΚΗ ΕΡΡΙΚΟΣ ΝΤΥΝΑΝ HOSPITAL CENTER Πρόληψη καρδιοπαθειών στις γυναίκες ΜΟΥΣΙΑΜΑ ΤΕΡΕΖΑ ΚΑΡΔΙΟΛΟΓΟΣ ΕΠΙΜΕΛΗΤΡΙΑ Β Β ΚΑΡΔΙΟΛΟΓΙΚΗ ΚΛΙΝΙΚΗ ΕΡΡΙΚΟΣ ΝΤΥΝΑΝ HOSPITAL CENTER Διαφορές γένους (gender) και φύλου (sex) Οι διαφορές στην υγεία των

Διαβάστε περισσότερα

ΣΑΚΧΑΡΩΔΗΣ ΔΙΑΒΗΤΗΣ και ΚΑΡΚΙΝΟΣ: συνύπαρξη ή αιτιολογική σχέση;

ΣΑΚΧΑΡΩΔΗΣ ΔΙΑΒΗΤΗΣ και ΚΑΡΚΙΝΟΣ: συνύπαρξη ή αιτιολογική σχέση; ΣΑΚΧΑΡΩΔΗΣ ΔΙΑΒΗΤΗΣ και ΚΑΡΚΙΝΟΣ: συνύπαρξη ή αιτιολογική σχέση; Δ. Καραγιάννη, Β. Κουρκούμπας, Δ. Μπαλτζής, Γ. Κοτρώνης, Ε. Κιντιράκη, Χ.Τρακατέλλη, Α. Παυλίδου, Μ. Σιών Γ Παθολογική Κλινική ΑΠΘ, ΓΠΝΘ

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΑΓΝΩΣΤΙΚΗ ΑΘΗΝΩΝ ΒΑΣ. ΣΙΔΕΡΗΣ, ΜΕΣΟΓΕΙΩΝ 6, ΑΜΠΕΛΟΚΗΠΟΙ 115 27, ΑΘΗΝΑ, ΤΗΛ: 210 7777.654, FAX

ΔΙΑΓΝΩΣΤΙΚΗ ΑΘΗΝΩΝ ΒΑΣ. ΣΙΔΕΡΗΣ, ΜΕΣΟΓΕΙΩΝ 6, ΑΜΠΕΛΟΚΗΠΟΙ 115 27, ΑΘΗΝΑ, ΤΗΛ: 210 7777.654, FAX ΔΙΑΓΝΩΣΤΙΚΗ ΑΘΗΝΩΝ Μικροβιολογικό & Ερευνητικό Εργαστήριο Καθ έξιν Αποβολές Οι καθ 'έξιν αποβολές είναι μια ασθένεια σαφώς διακριτή από τη στειρότητα, και που ορίζεται ως δύο ή περισσότερες αποτυχημένες

Διαβάστε περισσότερα

ΙΑΤΡΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΤΟΜΕΑΣ ΧΕΙΡΟΥΡΓΙΚΗΣ Β ΜΑΙΕΥΤΙΚΗ ΚΑΙ ΓΥΝΑΙΚΟΛΟΓΙΚΗ ΚΛΙΝΙΚΗ ΔΙΕΥΘΥΝΤΗΣ: ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ Α. ΛΟΥΦΟΠΟΥΛΟΣ

ΙΑΤΡΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΤΟΜΕΑΣ ΧΕΙΡΟΥΡΓΙΚΗΣ Β ΜΑΙΕΥΤΙΚΗ ΚΑΙ ΓΥΝΑΙΚΟΛΟΓΙΚΗ ΚΛΙΝΙΚΗ ΔΙΕΥΘΥΝΤΗΣ: ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ Α. ΛΟΥΦΟΠΟΥΛΟΣ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΤΟΜΕΑΣ ΧΕΙΡΟΥΡΓΙΚΗΣ Β ΜΑΙΕΥΤΙΚΗ ΚΑΙ ΓΥΝΑΙΚΟΛΟΓΙΚΗ ΚΛΙΝΙΚΗ ΔΙΕΥΘΥΝΤΗΣ: ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ Α. ΛΟΥΦΟΠΟΥΛΟΣ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑΚΟ ΕΤΟΣ 2011-2012 ΑΡΙΘΜ. 3202 ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΗ

Διαβάστε περισσότερα

Τα αναπαραγωγικά όργανα του άνδρα. Όρχεις

Τα αναπαραγωγικά όργανα του άνδρα. Όρχεις Τα αναπαραγωγικά όργανα του άνδρα Όρχεις Οι όρχεις είναι οι γεννητικοί αδένες του άνδρα. Είναι όργανα µε διπλή λειτουργία: η εξωκρινής λειτουργία είναι η παραγωγή σπερµατοζωαρίων και η ενδοκρινής είναι

Διαβάστε περισσότερα

ιονύσιος Τσαντίλας 1, Απόστολος Ι. Χαζητόλιος 2, Κωνσταντίνος Τζιόμαλος 2, Τριαντάφυλλος ιδάγγελος 2, ημήτριος Παπαδημητρίου 3, ημήτριος Καραμήτσος 2

ιονύσιος Τσαντίλας 1, Απόστολος Ι. Χαζητόλιος 2, Κωνσταντίνος Τζιόμαλος 2, Τριαντάφυλλος ιδάγγελος 2, ημήτριος Παπαδημητρίου 3, ημήτριος Καραμήτσος 2 Η επίδραση της βουφλομεδίλης στην περιφερική μικροκυκλοφορία σε ασθενείς με σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2 χωρίς κλινικές εκδηλώσεις μικρο- ή μακροαγγειοπάθειας ιονύσιος Τσαντίλας 1, Απόστολος Ι. Χαζητόλιος

Διαβάστε περισσότερα

ΕΜΒΟΛΙΑΣΜΟΙ ΣΤΟΥΣ ΔΙΑΒΗΤΙΚΟΥΣ

ΕΜΒΟΛΙΑΣΜΟΙ ΣΤΟΥΣ ΔΙΑΒΗΤΙΚΟΥΣ ΕΡΓΑΣΙΑ ΜΕ ΘΕΜΑ: ΕΜΒΟΛΙΑΣΜΟΙ ΣΤΟΥΣ ΔΙΑΒΗΤΙΚΟΥΣ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ Εισηγήτρια: Σουλτάνα Αυγέρη 1 Σακχαρώδης Διαβήτης (ΣΔ) Σύνθετη διαταραχή μεταβολισμού των υδατανθράκων που προκαλείται μερική ή ολική έλλειψη

Διαβάστε περισσότερα

ΕΚΔΗΛΩΣΗ ΕΝΗΜΕΡΩΣΗΣ ΚΑΙ ΕΥΑΙΣΘΗΤΟΠΟΙΗΣΗΣ ΤΟΥ ΚΟΙΝΟΥ ΣΤΙΣ ΝΕΥΡΟΕΠΙΣΤΗΜΕΣ. Πόλη Ημερομηνία Ώρα Αίθουσα. Ναύπακτος 9 Μαρτίου 2013 6 μμ Παπαχαραλάμπειος

ΕΚΔΗΛΩΣΗ ΕΝΗΜΕΡΩΣΗΣ ΚΑΙ ΕΥΑΙΣΘΗΤΟΠΟΙΗΣΗΣ ΤΟΥ ΚΟΙΝΟΥ ΣΤΙΣ ΝΕΥΡΟΕΠΙΣΤΗΜΕΣ. Πόλη Ημερομηνία Ώρα Αίθουσα. Ναύπακτος 9 Μαρτίου 2013 6 μμ Παπαχαραλάμπειος ΕΚΔΗΛΩΣΗ ΕΝΗΜΕΡΩΣΗΣ ΚΑΙ ΕΥΑΙΣΘΗΤΟΠΟΙΗΣΗΣ ΤΟΥ ΚΟΙΝΟΥ ΣΤΙΣ ΝΕΥΡΟΕΠΙΣΤΗΜΕΣ Πόλη Ημερομηνία Ώρα Αίθουσα Ναύπακτος 9 Μαρτίου 2013 6 μμ Παπαχαραλάμπειος ΤΙΤΛΟΣ: Η Σημασία του στρες και του ύπνου στη ζωή του/της

Διαβάστε περισσότερα

ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΓΙΑ ΑΣΘΕΝΕΙΣ

ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΓΙΑ ΑΣΘΕΝΕΙΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΓΙΑ ΑΣΘΕΝΕΙΣ Τα Ανδρικά Ορµονικά Προφίλ Παραδοσιακά, οι αλλαγές στις ανδρικές ορµόνες, οι σχετιζόµενες µε την ηλικία, δεν θεωρήθηκαν προβληµατικές επειδή η γονιµότητα στους άνδρες παραµένει

Διαβάστε περισσότερα

ΑΠΟΙΚΟΔΟΜΗΣΗ ΛΙΠΑΡΩΝ ΟΞΕΩΝ II ΚΕΤΟΝΟΣΩΜΑΤΑ

ΑΠΟΙΚΟΔΟΜΗΣΗ ΛΙΠΑΡΩΝ ΟΞΕΩΝ II ΚΕΤΟΝΟΣΩΜΑΤΑ ΑΠΟΙΚΟΔΟΜΗΣΗ ΛΙΠΑΡΩΝ ΟΞΕΩΝ II ΚΕΤΟΝΟΣΩΜΑΤΑ ΗΠΑΡ VLDL Ανασκόπηση μεταβολισμού λιπιδίων & λιποπρωτεϊνών ΤΡΟΦΗ ΛΙΠΩΔΗΣ ΙΣΤΟΣ ΗΠΑΡ Κυκλοφορία Χυλομικρά Λιπαρά οξέα HDL LDL VLDL ΗΠΑΡ Τριγλυκερίδια Φωσφολίπιδια

Διαβάστε περισσότερα

Πηγή: Πρόγραμμα ΥΔΡΙΑ (MIS 346816) 5/10/2015

Πηγή: Πρόγραμμα ΥΔΡΙΑ (MIS 346816) 5/10/2015 Δείκτες υγείας αντιπροσωπευτικού δείγματος του πληθυσμού στην Ελλάδα Σακχαρώδης διαβήτης Ε. Κουτρούμπα-Μαρκέτου Δρ. Διευθύντρια Βιοχημικού Εργαστηρίου ΓΝΑ ΚΑΤ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΣ ΕΠΙΠΟΛΑΣΜΟΣ ΤΟΥ ΣΑΚΧΑΡΩΔΟΥΣ ΔΙΑΒΗΤΗ

Διαβάστε περισσότερα

Το σύνδροµο των πολυκυστικών ωοθηκών: επιδηµιολογικά δεδοµένα και πιθανά αιτιοπαθογενετικά µοντέλα 1

Το σύνδροµο των πολυκυστικών ωοθηκών: επιδηµιολογικά δεδοµένα και πιθανά αιτιοπαθογενετικά µοντέλα 1 Το σύνδροµο των πολυκυστικών ωοθηκών: επιδηµιολογικά δεδοµένα και πιθανά αιτιοπαθογενετικά µοντέλα 1 Δ.Κ. ΠΑΝΙΔΗΣ, 2 Ε.Α. ΚΑΝΔΑΡΑΚΗ, 3 Ε.Η. ΤΙΜΑΜΟΠΟΥΛΟΥ, 4 Η.Κ. ΚΑΤΣΙΚΗΣ 16 1 Καθηγητής Ενδοκρινολογίας

Διαβάστε περισσότερα

Προδιαβήτης και µεταβολικό σύνδροµο

Προδιαβήτης και µεταβολικό σύνδροµο Προδιαβήτης και µεταβολικό σύνδροµο ΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ ΙΑΦΟΡΕΤΙΚΕΣ Ι. Ιωαννίδης Παθολόγος Υπεύθυνος ιαβητολογικού Ιατρείου και Ιατρείου Παχυσαρκίας Κωνσταντοπούλειο Συγκρότηµα Γ.Ν.Ν.Ιωνίας«Αγία Όλγα» Προδιαβήτης

Διαβάστε περισσότερα

ΜΠΑΤΑΚΟΙΑΣ Β. - ΑΒΡΑΜΙ ΗΣ Α. ενδοκρινολόγοι. gr

ΜΠΑΤΑΚΟΙΑΣ Β. - ΑΒΡΑΜΙ ΗΣ Α. ενδοκρινολόγοι.  gr ΜΠΑΤΑΚΟΙΑΣ Β. - ΑΒΡΑΜΙ ΗΣ Α. ενδοκρινολόγοι ΓΕΝΙΚΑ παραγωγή στο κωνάριο /επίφυση (αµφιβληστροειδή, έντερο) ΣΧΕΤΙΖΕΤΑΙ µε: διάθεση, ύπνο, jet-lag, ανοσία, αντιοξειδωτική δράση, καρκίνο, αναστολή γήρανσης

Διαβάστε περισσότερα

Κωνσταντίνος Τζιόμαλος Επίκουρος Καθηγητής Παθολογίας Α Προπαιδευτική Παθολογική Κλινική ΑΠΘ, Νοσοκομείο ΑΧΕΠΑ

Κωνσταντίνος Τζιόμαλος Επίκουρος Καθηγητής Παθολογίας Α Προπαιδευτική Παθολογική Κλινική ΑΠΘ, Νοσοκομείο ΑΧΕΠΑ Στατίνες στην πρωτογενή πρόληψη Κωνσταντίνος Τζιόμαλος Επίκουρος Καθηγητής Παθολογίας Α Προπαιδευτική Παθολογική Κλινική ΑΠΘ, Νοσοκομείο ΑΧΕΠΑ Πρόληψη καρδιαγγειακών νοσημάτων Πρωτογενής πρόληψη : το σύνολο

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ ΦΥΣΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ & ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥ. ΚΕ 0918 «Βιοχημική Αξιολόγηση Αθλητών»

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ ΦΥΣΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ & ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥ. ΚΕ 0918 «Βιοχημική Αξιολόγηση Αθλητών» ΕΠΕΑΕΚ ΑΝΑΜΟΡΦΩΣΗ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΣΠΟΥΔΩΝ ΤΟΥ Τ.Ε.Φ.Α.Α.ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ - ΑΥΤΕΠΙΣΤΑΣΙΑ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ ΦΥΣΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ & ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥ ΚΕ 0918 «Βιοχημική Αξιολόγηση Αθλητών»

Διαβάστε περισσότερα