Η ελληνική ακαδημαϊκή μεηανάζηευζη ζηη Γερμανία

Transcript

1 Η ελληνική ακαδημαϊκή μεηανάζηευζη ζηη Γερμανία Αζήλα, Ellen Katja Jaeckel, Γηεπζύληξηα ηνπ Δλεκεξσηηθνύ Κέληξνπ Αζελώλ ηεο DAAD Δίλαη γλσζηό όηη ε Διιάδα «εμάγεη» ηνλ κεγαιύηεξν, ζε αλαινγία κε ηνλ πιεζπζκό ηεο, αξηζκό θνηηεηώλ ζηνλ θόζκν: πάλσ από πελήληα ρηιηάδεο Διιελίδεο θαη Έιιελεο ζπνπδάδνπλ ζηελ αιινδαπή ή πξαγκαηνπνηνύλ έξεπλα ζε μέλα παλεπηζηήκηα. Η θνηηεηηθή κεηαλάζηεπζε ησλ Διιήλσλ ζηε Γεξκαλία έρεη κηα καθξά παξάδνζε, ζηελ νπνία αμίδεη λα θάλνπκε κηα ζύληνκε ηζηνξηθή αλαδξνκή. Σν θαηλόκελν ηεο αθαδεκατθήο κεηαλάζηεπζεο δελ πεξηνξίδεηαη ρξνληθά ζε κηα ζπγθεθξηκέλε επνρή. Τπήξρε αλέθαζελ θαη ήηαλ κάιηζηα απηνλόεηνο παξάγνληαο ζηε δεκηνπξγία ησλ παλεπηζηεκίσλ. Θα ήζεια λα ππελζπκίζσ όηη ε ίδξπζε ησλ παλεπηζηεκίσλ πξνζδηνξίδεηαη ζηελ Πεξίνδν ησλ ρνιαζηηθώλ. Σα πξώηα παλεπηζηήκηα ηεο Δπξώπεο, πνπ ηδξύζεθαλ πεξί ην 1100 ζην Παξίζη, ηελ Ομθόξδε θαη ηε Μπνιόληα, δεκηνπξγήζεθαλ ιόγσ ηεο επηζπκίαο γηα δπλαηόηεηα ειεύζεξσλ ζπνπδώλ, αλεμάξηεησλ από ηελ Δθθιεζία, ε νπνία είρε κέρξη ηόηε, θαη θπξίσο ζηηο κνλαζηηθέο θνηλόηεηεο, θαζνξίζεη ηε δηαδηθαζία ηεο κάζεζεο. Ήηαλ ηελ επνρή εθείλε απηνλόεην λα ηαμηδέςεη θαλείο ζε άιιεο ρώξεο γηα λα ζπνπδάζεη. Απηό θαζνξηδόηαλ θαη από ην γεγνλόο όηη δελ δηδάζθνληαλ ζε όιεο από ηηο πεξίπνπ 80 έδξεο παλεπηζηεκίσλ, πνπ δεκηνπξγήζεθαλ σο ην ηέινο ηνπ Μεζαίσλα ζηελ Δπξώπε, όια ηα γλσζηηθά αληηθείκελα. Έηζη, θεκίδνληαλ, θαηά ηε κέζε πεξίνδν ηνπ Μεζαίσλα, ε Μπνιόληα θαη ε Φεξάξα γηα ηηο λνκηθέο ηνπο ζπνπδέο, ε Ομθόξδε θαη ην Παξίζη γηα ηηο ζενινγηθέο θαη ε Πάδνβα γηα ηελ ηαηξηθή. (Σν πξώην γεξκαληθό παλεπηζηήκην, ζηε Υατδειβέξγε, δεκηνπξγήζεθε, σο γλσζηόλ, ιίγν αξγόηεξα, θαηά ηα ηέιε ηνπ 14 νπ αηώλα.) Οη ζπνπδαζηέο πξνέξρνληαλ από δηάθνξεο ρώξεο θαη ζρεκάηηδαλ ηα ιεγόκελα NATIONES [ΔΘΝΗ], ηα νπνία δελ ηαπηίδνληαλ αλαγθαζηηθά κε ηηο ρώξεο θαηαγσγήο ησλ κειώλ ηνπο. ην Παξίζη, ιόγνπ ράξε, νη ζπνπδαζηέο από ηηο Βξεηαληθέο Νήζνπο, ηηο γεξκαλόθσλεο πεξηνρέο, ηηο ζιαβηθέο θαη ζθαλδηλαβηθέο ρώξεο, αιιά θαη ηελ Οπγγαξία, αλήθαλ ζην «αγγιηθό έζλνο» (θαη αξγόηεξα ζην «γεξκαληθό έζλνο»). Η αθαδεκατθή θηλεηηθόηεηα ήηαλ, επνκέλσο, εληειώο απηνλόεηε. Υηιηάδεο ζπνπδαζηέο κεηαθηλνύληαλ από ηόπν ζε ηόπν θαηά ην ηέινο ηνπ Μεζαίσλα, δηαδίδνληαο ηε δηδαζθαιία ζε νιόθιεξε ηελ Δπξώπε. Απηό θαηέζηε δπλαηό κέζσ κηαο lingua franca, κηαο θνηλήο δηαιέθηνπ, ησλ ιαηηληθώλ, ηελ νπνία κηινύζαλ «ζπαζηά» κεηαμύ ηνπο Άγγινη, Γάιινη, Ιηαινί θαη Γεξκαλνί. Σν όηη απηή ε ξύζκηζε δελ ήηαλ θαη αλάγθε αξεζηή ζηνπο ζπνπδαζηέο, απνδεηθλύεηαη από ην γεγνλόο όηη ζηελ ειβεηηθή πόιε ηεο Βαζηιείαο ηνπνζεηήζεθαλ κεηαμύ ησλ ζπνπδαζηώλ θαηαδόηεο, νη ιεγόκελνη Λύκοι, νη νπνίνη όθεηιαλ λα αλαθέξνπλ όζνπο παξέβαηλαλ ηελ εληνιή λα κηινύλ ιαηηληθά κεηαμύ ηνπο έζησ θαη ζε θαη ηδίαλ θνπβέληα. 1

2 Γηα λα αλαθεξζνύκε ζηελ ειιεληθή κεηαλάζηεπζε ζε γεξκαληθά παλεπηζηήκηα, πξέπεη λα μεθηλήζνπκε από ηνλ 15 ν αηώλα. Πξηλ ηελ επνρή απηή είλαη ζπάληα ε παξνπζία Διιήλσλ ζπνπδαζηώλ ζε παλεπηζηήκηα ηεο θεληξηθήο Δπξώπεο. Γελ καο είλαη, ζπλεπώο, γλσζηή ε ύπαξμε θάπνηνπ «ειιεληθνύ έζλνπο». Βέβαηα, ν ζεζκόο ησλ Δζλώλ δελ δηαηεξήζεθε πιένλ ακεηάβιεηνο παληνύ θαη πξν πάλησλ όρη ζηα παλεπηζηήκηα πνπ δεκηνπξγήζεθαλ ζηε Γεξκαλία από ηνλ 14 ν αηώλα θαη κεηά. Οη Έιιελεο δελ πξνζαλαηνιίδνληαλ όκσο, θαηά ηε δηάξθεηα ηνπ Μεζαίσλα, πξνο ηε δπηηθή Δπξώπε. Σα επηζηεκνληθά εξεζίζκαηα εξρόηαλ, αληηζέησο, εμ αλαηνιώλ θαη ζπγθεθξηκέλα από ην δπηηθό Σνπξθεζηάλ θαη ηελ Πεξζία πξνο ην Βπδάληην θαη ηελ Απηνθξαηνξία ηεο Σξαπεδνύληαο. Μέζσ ηνπ δπηηθνύ Σνπξθεζηάλ έθζαζε θαη ε καζεκαηηθή γλώζε ησλ Ιλδώλ ζην Βπδάληην. Οη έξεπλεο ζην πεδίν ηεο θπζηθήο αλαπηύρζεθαλ πεξαηηέξσ ζην Βπδάληην θαη κεηαθέξζεθαλ, αλακθίβνια, θαη ζηελ Ιηαιία, θπξίσο δε ζηε Φισξεληία. Έηζη ζπλέβαιιε, επί παξαδείγκαηη, ην καζεκαηηθό έξγν ηνπ Πάππνπ θαη ηνπ Γηόθαληνπ ζηελ αλάπηπμε ηεο γεσκεηξηθήο πξννπηηθήο θαη δίρσο ηηο δηαδεδνκέλεο κέζσ Ιλδίαο, Πεξζίαο θαη Βπδαληίνπ γλώζεηο δε ζα είρε θαηαζηεί δπλαηό ζηνλ Brunelleschi λα θαηαζθεπάζεη ηνλ πεξίθεκν ηξνύιν ηνπ. Οη πξώηνη Έιιελεο πνπ ζπλαληνύκε ζε επξσπατθά παλεπηζηήκηα δελ είλαη ζπνπδαζηέο. Δθιήζεζαλ, θαηά ηελ πεξίνδν ηνπ Αλζξσπηζκνύ, λα δηδάμνπλ σο ΛΟΓΙΟΙ, όπσο π.ρ. ν Αλδξόληθνο Κνληόβιαθαο ζηε Βαζηιεία (δάζθαινο ηνπ πεξίθεκνπ θηινιόγνπ Johannes Reuchlin) θαη ν Αηκίιηνο Πόξηνο ζηε Υατδειβέξγε. Αιιά θαη όπνπ αλζνύζε ε ηππνγξαθία ππήξρε δξαζηεξηνπνίεζε Διιήλσλ, όπσο θαηαξρήλ ζηε Βαζηιεία, ζηελ Ιηαιία θαη αξγόηεξα ζηε Λεηςία. (Θα κνπ επηηξέςεηε εδώ λα ζεκεηώζσ, παξελζεηηθά, έλα ζύγρξνλν ειιεληθό παξάδνμν: ζηα πεξηζζόηεξα από ρίιηα μελόγισζζα απνηειέζκαηα αλαδήηεζεο ηνπ Google γηα ην όλνκα Αndronicus Contoblacas δελ αληηζηνηρεί θαλέλα, κα απνιύησο θαλέλα, ζηελ ειιεληθή γιώζζα (θαη ζηελ πεξίπησζε ηνπ Πόξηνπ ε θαηάζηαζε δελ είλαη πνιύ θαιύηεξε). Ο ελδηαθεξόκελνο αλαγθάδεηαη, ζπλεπώο, αθόκε θαη ζήκεξα λα ελεκεξώλεηαη γηα ζεκαληηθέο κνξθέο ηεο ειιεληθήο ηζηνξίαο από μέλεο πεγέο.) Η άισζε ηεο Κσλζηαληηλνύπνιεο πξνθάιεζε, σο γλσζηόλ, έλα ξεύκα απνδήκεζεο ηεο πλεπκαηηθήο ειίη πξνο ηελ ππό βελεηηθή θπξηαξρία Κξήηε. Όκσο εθεί, όπσο άιισζηε θαη ζην Βπδάληην, δελ ππήξραλ, νπζηαζηηθά, εθπαηδεπηήξηα πνπ ζα κπνξνύζαλ λα ζπγθξηζνύλ κε ηα επξσπατθά παλεπηζηήκηα. Η Academia dei Vivi, πνπ ηδξύζεθε ην 1561 ζην Ρέζπκλν θαηά ην ηηαιηθό πξόηππν, απνηεινύζε πεξηζζόηεξν θύθιν κηαο θηινινγηθήο εηαηξίαο παξά έλα εθπαηδεπηήξην. Όπνηνο είρε ηα νηθνλνκηθά κέζα, έζηειλε ηόηε ηα παηδηά ηνπ ζηελ Ιηαιία, θπξίσο ζην βελεηηθό θξαηηθό παλεπηζηήκην ηεο Πάδνβα, όπνπ γεληέο Κξεηηθώλ ζπνύδαζαλ ηαηξηθή θαη λνκηθά. 2

3 Ωο θαη ηνλ 18 ν αηώλα, ε εθπαίδεπζε ηνπ αξηζκεηηθά κηθξνύ ζηξώκαηνο ησλ κνξθσκέλσλ ιάκβαλε ρώξα ζηελ Ιηαιία. Γηα απηό βξίζθνπκε ζην κεηξών εγγξαθώλ ηνπ παλεπηζηεκίνπ ηνπ Μνλάρνπ, πνπ θαηέζηε αξγόηεξα θέληξν ειιεληθώλ εθπαηδεπηεξίσλ, έλαλ θαη κνλαδηθό Έιιελα, ηνπ νπνίνπ ε θαηαγσγή δελ έρεη θαλ εμαθξηβσζεί επαθξηβώο, ηνλ επνλνκαδόκελν «Ernestus Henricus Constantinopolitanus Graecus». ε όηη αθνξά ηηο ειιελνγεξκαληθέο πνιηηηζκηθέο ζρέζεηο, απηό ζεκαίλεη όηη ειάρηζηα ήηαλ ηα εξεζίζκαηα πνπ δερόηαλ ε Διιάδα από ηε Γεξκαλία θαη αληίζηξνθα, θαη όηη ήηαλ δύζθνιν γηα ηνπο Γεξκαλνύο λα έρνπλ ηελ νπνηαδήπνηε πιεξνθόξεζε ζρεηηθή κε ηε ζύγρξνλε γηα ηελ επνρή ηνπο Διιάδα. (Αο κνπ επηηξαπεί εδώ λα ππελζπκίζσ ηελ πεξίθεκε ξήζε ηνπ Goethe από ηελ Ιθηγέλεηα: «Das Land der Griechen mit der Seele suchend» - Mε ηε ςπρή αλαδεηώληαο ηε ρώξα ησλ Διιήλσλ.) Μόιηο από ηα ηέιε ηνπ 18 νπ αηώλα ππήξραλ πιένλ εθεκεξίδεο, όπσο ε πεξίθεκε «Δξκήο ν Λόγηνο», κόλν νη Δπξσπαίνη πνπ ήηαλ γλώζηεο ηεο ειιεληθήο κπνξνύζαλ όκσο λα ηηο δηαβάζνπλ. Γε κπνξνύκε, ζπλεπώο, λα ππνηηκήζνπκε ηνλ ξόιν ησλ ειάρηζησλ ζπνπδαζηώλ σο δηακεζνιαβεηώλ κεηαμύ ησλ πνιηηηζκώλ. Μεηαμύ ηνπ 1386 θαη ηεο έθξεμεο ηεο Διιεληθήο Δπαλάζηαζεο ππήξραλ ζηε Γεξκαλία πεξί ηα 40 παλεπηζηήκηα. Αθξηβέζηεξα ζηνηρεία γηα ηνλ αξηζκό ησλ Διιήλσλ ζπνπδαζηώλ δελ κπνξνύκε λα έρνπκε, δηόηη ιείπνπλ νη πεγέο: ζηνλ ηειεπηαίν παγθόζκην πόιεκν είρακε ζε κεξηθά παλεπηζηήκηα νξηζηηθή απώιεηα θνηηεηηθώλ εγγξάθσλ. Δπηπιένλ, νη θαηαγξαθέο ζηα κεηξώα δελ εκθαλίδνπλ νκνηνκνξθία. Σα νξζνγξαθηθά ιάζε πξέπεη λα ιεθζνύλ ππόςε, όπσο θαη ηα ιάζε ζηε δήισζε θαηαγσγήο. Ο Gerhard Grimm ν όπνηνο έρεη αζρνιεζεί κε ην ζέκα, έρεη θαηακεηξήζεη, βάζεη έληππσλ κεηξώσλ, 62 Έιιελεο ζπνπδαζηέο γηα ηε ζπλνιηθή ρξνληθή πεξίνδν ηεο γεξκαληθήο παλεπηζηεκηαθήο ηζηνξίαο (όρη γηα ηα γεξκαλόθσλα εδάθε) έσο ην Πξσηνπόξνο είλαη, ζύκθσλα κε απηή ηελ θαηαγξαθή, ν Jacobus de Candia, ν νπνίνο εγγξάθεηαη ην 1497 ζηε Λεηςία. Γπζηπρώο δε γλσξίδνπκε αλ αλήθε ζηνλ βελεηηθό ή ζηνλ ειιεληθό πιεζπζκό ηεο Κξήηεο. ε θάζε πεξίπησζε όκσο κπνξεί λα ππήξμε έλαο ζεκαληηθόο πνιηηηζκηθόο δηακεζνιαβεηήο. Γηα νιόθιεξν ηνλ 16 ν αηώλα δελ ππάξρεη ειιεληθή παξνπζία ζηα κεηξώα. Σα απνηειέζκαηα είλαη πεληρξά θαη ζηνπο επόκελνπο δύν αηώλεο: γηα ηνλ 17 ν αηώλα δέθα Έιιελεο, γηα ηνλ 18 ν δώδεθα Έιιελεο ζε γεξκαληθά παλεπηζηήκηα. Μεηαμύ 1800 θαη 1821 βξίζθνπκε 39 πεξηπηώζεηο. Αθόκε θη αλ ζπλππνινγίζνπκε ηα κεηξώα, θαη αθόκε κε επεμεξγαζζέληα, κεηξώα θαη δερζνύκε ππνζεηηθά ηνλ ηεηξαπιαζηαζκό ησλ παξαπάλσ αξηζκώλ, είλαη αδύλαηνλ λα κηιήζνπκε γηα κηα παξάδνζε ειιεληθήο θνηηεηηθήο παξνπζίαο ζηε Γεξκαλία. Μεξηθνί από ηνπο 62 πξναλαθεξζέληεο ζπνπδαζηέο θνίηεζαλ ζε πεξηζζόηεξα ηνπ ελόο γεξκαληθά παλεπηζηήκηα, θπξίσο ζην Göttingen, ζηε Jena, ζηε Λεηςία, ζην Würzburg θαη ζην Halle. 3

4 Γηα ηηο δύν πξώηεο πόιεηο, Göttingen θαη Jena, πξέπεη λα έπαημαλ απνθαζηζηηθό ξόιν νη πξνζπάζεηεο ηεο δνύθηζζαο ηεο Βατκάξεο Ρσμάλδξαο ηνύξηδα-edling γηα ηελ κόξθσζε λεαξώλ Διιήλσλ. Η Λεηςία, επίζεο, ππήξμε από παιηά έλα ζεκαληηθό θέληξν εκπνξίνπ θαη, όπσο πξναλέθεξα, ηππνγξαθηθήο δξαζηεξηόηεηαο. Η ειιεληθή εκπνξηθή παξνηθία ζηήξηδε θαη ηελ έθδνζε ειιελόθσλσλ έξγσλ. Δδώ ππήξρε, γηα λα ην πσ απιά, κηα θαιή ππνδνκή, ζπγθεθξηκέλα: έλαο Έιιελαο ηεξέαο θαη έλα Griechenhaus («Eιιεληθό πίηη»), πνπ ππάξρεη άιισζηε σο θαη ηηο κέξεο καο. Η πξώηε πξαγκαηηθή εηζξνή Διιήλσλ ζπνπδαζηώλ ζηε Γεξκαλία πξέπεη λα ηδσζεί ζε ζπλάθεηα κε ην πλεπκαηηθό θίλεκα ηνπ θηιειιεληζκνύ, κε πξνεμάξρνληα ηνλ εμαηξεηηθά ελεξγό βαπαξηθό θηιειιεληζκό ηνπ πξίγθηπα-δηαδόρνπ θαη κεηέπεηηα βαζηιέα Λνπδνβίθνπ ηνπ Α. Η έιμε ηνπ Μνλάρνπ γηα ηνπο έιιελεο ζπνπδαζηέο έρεη ηηο ξίδεο ηεο ζηηο πεπνηζήζεηο ηνπ δηάζεκνπ θηιόινγνπ Friedrich THIERSCH. Ο Thiersch ήηαλ ζε εθπιεθηηθό βαζκό ελεκεξσκέλνο γηα ηηο ηξέρνπζεο εμειίμεηο ζηε Βαιθαληθή θαη ηε Μηθξά Αζία, πνιύ πηζαλόλ κέζσ επαθώλ ηνπ κε Έιιελεο ζπνπδαζηέο θαηά ηελ πεξίνδν ησλ ζπνπδώλ ηνπ ζηε Λεηςία. Δληαηηθνπνίεζε ηηο επαθέο ηεο Βαζηιηθήο Αθαδεκίαο Δπηζηεκώλ κε ηελ ειιεληθή ηζύλνπζα θαη κνξθσηηθή ειίη. Ο Παηξηάξρεο ηεο Κσλζηαληηλνππόιεσο θαη νη Αξρηεπίζθνπνη ηεο κύξλεο θαη ηνπ Βνπθνπξεζηίνπ δηέβιεςαλ ην πξόζθνξν θιίκα ησλ θαηξώλ θαη έζηεηιαλ λεαξνύο Έιιελεο λα ζπνπδάζνπλ ζην Landshut, ζην Würzburg θαη ζε άιια γεξκαληθά παλεπηζηήκηα. (ε πόιε ηνπ Μνλάρνπ απέθηεζε ηειηθά δηθό ηεο παλεπηζηήκην ην 1826, εθόζνλ ε έδξα ηνπ παλεπηζηεκίνπ ήηαλ αξρηθά ζην Ingolstadt θαη θαηόπηλ ζην Landshut). Απνθαζηζηηθήο ζεκαζίαο ήηαλ επίζεο ε παξακνλή ηνπ Σhiersch ζηε Βηέλλε ην 1814, όπνπ επεμεξγάζηεθε, από θνηλνύ κε ηελ πλεπκαηηθή ειίη ηεο κεγάιεο παξνηθίαο ηεο δηαζπνξάο, ζρέδηα γηα ηελ ζηήξημε ηεο εθπαίδεπζεο, ηα νπνία έηπραλ ηεο απνδνρήο ηνπ Παηξηαξρείνπ. Έηζη άξρηζε ε εηζξνή Διιήλσλ καζεηώλ θαη ζπνπδαζηώλ από ηηο παξαδνπλάβηεο εγεκνλίεο, ηε Βαιθαληθή θαη ηε Μηθξά Αζία, ε νπνία θαη παξαθίλεζε ηνλ Σhiersch λα νξγαλώζεη, ην 1815, κηα ηδησηηθή ζρνιή πνπ έθεξε ην όλνκα ATHENÄUM θαη πξνζέθεξε ζηνπο αθηρζέληεο ζην Μόλαρν λεαξνύο θαη αξρήλ καζήκαηα γεξκαληθήο γιώζζαο, πξηλ κπνξέζνπλ λα παξαθνινπζήζνπλ ην πξόγξακκα αλώηεξσλ ζρνιώλ (θάηη ζαλ Studienkolleg). Σν Athenäum ζηεγαδόηαλ ζηελ ηδησηηθή θαηνηθία ηνπ ηδίνπ ηνπ Thiersch θαη ρξεκαηνδνηνύληαλ από δηθνύο ηνπ πόξνπο. Δμίζνπ επεξγεηηθόο ππήξμε, όπσο πξναλαθέξζεθε, ν θηιειιεληζκόο ηνπ πξίγθηπα-δηαδόρνπ Λνπδνβίθνπ. Πνιύ πξνηνύ θαηαζηεί ν θηιειιεληζκόο παλεπξσπατθό θίλεκα θαη γίλεη ηειηθά έλα είδνο κόδαο, ν Λνπδνβίθνο ππνζηήξηδε ηε Philomusengesellschaft πνπ ηδξύζεθε ηελ 1 ε Ιαλνπαξίνπ 1815 ζηε Βηέλλε θαη κεηαθέξζεθε αξγόηεξα ζην Μόλαρν θαη ε νπνία είρε αλαιάβεη ην θαζήθνλ λα κεξηκλά γηα ηελ ζρνιηθή θαη παλεπηζηεκηαθή εθπαίδεπζε λεαξώλ Διιήλσλ. Μαδί κε ηνλ θηιέιιελα Karl Wilhelm von Heideck, ν δηάδνρνο Λνπδνβίθνο 4

5 νξγάλσζε ηελ «Bayerische Philhellenenfahrt», κηα ζηξαηησηηθή απνζηνιή πνπ εθζηξάηεπζε από ηε Βαπαξία ζηα εκπόιεκα ειιεληθά εδάθε, ζηξαηνινγώληαο εθεί θαη λεαξνύο Έιιελεο. Ο Heideck δηαηεξνύζε θαιέο ζρέζεηο κε ηνλ Καπνδίζηξηα θαη νη δύν άλδξεο ζπκθσλνύζαλ ζηα ζέκαηα ζπγθξόηεζεο ηαθηηθνύ ζηξαηνύ θαη δηαπαηδαγώγεζεο ησλ λέσλ. Έηζη πξνέθπςε, θαηά ηε δηάξθεηα ηεο επαλάζηαζεο ηνπ 21, ε απνζηνιή παηδηώλ γηα αλαηξνθή ζην Μόλαρν. Aξγόηεξα, ν βαζηιηάο Λνπδνβίθνο θξόληηζε γηα ηνλ εξρνκό νξθαλώλ ειιελόπαηδσλ ζην Μόλαρν θαη εύπνξσλ ειιεληθώλ νηθνγελεηώλ από ηελ Σξαλζπιβαλία θαη ηηο παξαδνπλάβηεο εγεκνλίεο, ηε Μαθεδνλία θαη ηε Θεζζαιία. Σν 1828 ππήξραλ ήδε 40 καζεηέο. Έλα εθπαηδεπηήξην γηα απηά ηα παηδηά είρε ήδε δηακνξθσζεί από ηνλ πξνθάηνρν ηνπ Λνπδνβίθνπ, Μαμηκηιηαλό Α, γηα λα πξνζθέξεη ηηο απαξαίηεηεο γλώζεηο πνπ ζα ηνπο δηεπθόιπλαλ ηελ εηζαγσγή ζηε Βαπαξηθή ρνιή Δπειπίδσλ, ζην παλεπηζηήκην, ζηε ρνιή Ναπηηθώλ Γνθίκσλ, αιιά θαη ζηε ρνιή Καιώλ Σερλώλ θαη ην Γεσπνληθό Ιλζηηηνύην ηνπ Schließheim. Αξρηθά νλνκάζηεθε «Griechisches Erziehungs-Institut» (Διιεληθό Ιλζηηηνύην Γηαπαηδαγώγεζεο) θαη από ην 1834 «Königliches Griechisches Gymnasium» (Βαζηιηθό Διιεληθό ιύθεην). Λεηηνύξγεζε σο ην Οη καζεηέο ήηαλ νηθόηξνθνη ζε ζπίηηα δηαπξεπώλ νηθνγελεηώλ, όπσο, γηα παξάδεηγκα, ν γηνο ηνπ ήξσα ηεο Δπαλάζηαζεο Μάξθνπ Μπόηζαξε, Γεκήηξεο, ζην ζπίηη ηνπ θαζεγεηή ηεο ηαηξηθήο Johann Nepomuk von Ringseis. Πνιιέο από ηηο εγεηηθέο πλεπκαηηθέο θπζηνγλσκίεο ηεο Διιάδαο απέθηεζαλ ηελ επνρή εθείλε ηελ επηζηεκνληθή ηνπο θαηάξηηζε κέζσ ησλ καζεκάησλ Βαπαξώλ θαζεγεηώλ, όπσο ν Αιέμαλδξνο Ραγθαβήο, ν νπνίνο απνθνίηεζε από ηε ρνιή Δπειπίδσλ θαη παξαθνινύζεζε παξάιιεια θαη καζήκαηα θηινζνθίαο ηνπ Schelling, αιιά θαη καζήκαηα ρεκείαο θαη καζεκαηηθώλ. Ωο ην 1844 ζπνύδαζαλ ζε βαπαξηθά παλεπηζηήκηα πεξηζζόηεξνη από 100 Έιιελεο, πνιινί δε από απηνύο έθαλαλ ηελ αθαδεκατθή ηνπο ζηαδηνδξνκία ζην Παλεπηζηήκην Αζελώλ, πνπ ηδξύζεθε ην 1837 θαη ππήξμε ην πξώην παλεπηζηήκην ησλ Βαιθαλίσλ. Έλα κεγάιν κέξνο ηνπ λένπ θαζεγεηηθνύ ζώκαηνο, ζπκπεξηιακβαλνκέλνπ ηνπ πξύηαλε Κσλζηαληίλνο ρηλάο, είραλ ζπνπδάζεη ην Μόλαρν. Η ζρέζε ησλ Διιήλσλ απηώλ απνθνίησλ κε ηνπο Γεξκαλνύο θαζεγεηέο ηνπο κπνξεί λα ραξαθηεξηζηεί σο πνιύ ζηελή. Πνιινί Γεξκαλνί θαζεγεηέο αλέιαβαλ λα πξνζθέξνπλ νηθνλνκηθή θαη θηιαλζξσπηθή αξσγή. Η ηνπνζέηεζε ηνπ Όζσλα von Wittelsbach ζηνλ ειιεληθό ζξόλν ζηαζεξνπνίεζε ηηο ειιελνβαπαξηθέο ζρέζεηο θαη ζην αθαδεκατθό επίπεδν. Οη πξόνδνο ζηνπο ηνκείο ησλ ηερλνινγηθώλ θαη θπζηθώλ επηζηεκώλ είραλ, κεηά ηελ ίδξπζε ηνπ Ράηρ ην 1871, σο απνηέιεζκα ηελ αύμεζε ησλ Διιήλσλ θνηηεηώλ θαη ζε άιια γεξκαληθά παλεπηζηήκηα. Σν παλεπηζηήκην ηεο Καξιζξνύεο, πνπ ηδξύζεθε ην 1825 σο πνιπηερλείν, απέθηεζε έηζη πνιύ γξήγνξα έλα δηεζλέο γόεηξν. Αξρηθά ήιζαλ γηα ζπνπδέο Γεξκαλνί πνπ θαηνηθνύζαλ ζηελ Διιάδα, αξγόηεξα θαη Έιιελεο. Ο πξώηνο Διιεληθόο Αθαδεκατθόο 5

6 ύιινγνο ηδξύζεθε ζηε Καξιζξνύε θαηά ην ρεηκεξηλό εμάκελν ηνπ θαη εθ λένπ κεηά ηνλ Β παγθόζκην πόιεκν, σο αλαγλσξηζκέλν παλεπηζηεκηαθό ζσκαηείν. Μέζσ ηνπ εξεπλεηηθνύ έξγνπ Γεξκαλώλ εηδηθώλ ζηηο επηζηήκεο ηεο αξραηόηεηαο, ηε δξαζηεξηόηεηα Γεξκαλώλ κεραληθώλ γηα ηελ αλάπηπμε ηεο ρώξαο θαη ηνλ εθηεηακέλν πξνζαλαηνιηζκό ηνπ ειιεληθνύ δηθαίνπ πξνο ην γεξκαληθό, πξνέθπςαλ ζην επηζηεκνληθό πεδίν βηώζηκνη δεζκνί, νη νπνίνη ππεξέβεζαλ ηηο βαζηέο ξσγκέο πνπ πξνθάιεζαλ νη δύν παγθόζκηνη πόιεκνη. Η πξώηε θνηηήηξηα, δειαδή ε πξώηε γπλαίθα, από ηελ Διιάδα, ε Μαξία Joka, εγγξάθεηαη ζηελ αξρηηεθηνληθή ζρνιή ηνπ παλεπηζηεκίνπ ηεο Καξιζξνύεο ην ρεηκεξηλό εμάκελν ηνπ Διιεληθνί θνηηεηηθνί ζύιινγνη ηδξύζεθαλ κεηά ηνλ β παγθόζκην πόιεκν ζε πνιπάξηζκα παλεπηζηήκηα, ν πξώηνο ζην Darmstadt ην ήκεξα ππάξρνπλ ειιεληθνί θνηηεηηθνί ζύιινγνη, κεξηθνί έρνπλ κάιηζηα πινύζηα δξαζηεξηόηεηα, ζε πνιιέο γεξκαληθέο πόιεηο. Μεξηθνί από απηνύο ηδξύζεθαλ ζρεηηθά πξόζθαηα (Γξέζδε, 2005), άιινη δηαζέηνπλ ήδε κηα παξάδνζε δεθαεηηώλ. ηελ ηειεπηαία δεθαεηία ηνπ 20 νπ αηώλα ν αξηζκόο ησλ Διιήλσλ πνπ ζπνπδάδνπλ ζηε Γεξκαλία έθζαζε ζηελ πξνζσξηλή ηνπ θνξύθσζε ηνπ κε πάλσ από 4000 ζπνπδαζηέο.. ε απηό πξνζηίζεληαη θαη νη 3000 Έιιελεο δεύηεξεο αιιά θαη ηξίηεο γεληάο πνπ είλαη κόληκα εγθαηεζηεκέλνη ζηε Γεξκαλία θαη είλαη εγγεγξακκέλνη ζε γεξκαληθά παλεπηζηήκηα. Η θηλεηηθόηεηα έρεη πιένλ θαηαζηεί επθνιόηεξε θαη ιηγόηεξν πνιπδάπαλε. Μέζσ ηνπ επηηπρνύο πξνγξάκκαηνο αληαιιαγώλ ΔRASMUS, ε αθαδεκατθή θηλεηηθόηεηα είλαη πιένλ έλα καδηθό θαηλόκελν κε ζεηηθά ραξαθηεξηζηηθά. Πνιινί από εθείλνπο πνπ επηζηξέθνπλ ζηελ Διιάδα, εμαθνινπζνύλ λα αηζζάλνληαη ζηελά ζπλδεδεκέλνη κε ην παλεπηζηήκην ζην νπνίν θνίηεζαλ. 6