ΤΟ ΠΑΛΑΙΟ ΚΑΙ ΝΕΟ ΦΡΟΥΡΙΟ

Transcript

1 ΔΡΑΣΕΙΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ 2011 ΕΡΓΑΣΙΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΟΜΑΔΑ ΤΟΥ 6 ου ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΚΕΡΚΥΡΑΣ ΘΕΜΑ : ΟΙ ΟΧΥΡΩΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΠΟΛΗ ΤΗΣ ΚΕΡΚΥΡΑΣ ΤΟ ΠΑΛΑΙΟ ΚΑΙ ΝΕΟ ΦΡΟΥΡΙΟ ΣΥΝΤΟΝΙΣΤΡΙΕΣ ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΕΣ: ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΗ ΚΟΥΤΑΓΙΑΡ ΙΩΑΝΝΑ ΑΡΒΑΝΙΤΑΚΗ ΚΑΙ Η ΟΜΑΔΑ ΤΟΥ Γ2 ΚΑΙ Γ4 ΝΑΝΑ ΣΠΥΡΙΔΟΥΛΑ ΣΚΟΛΑΡΙΚΗ ΚΩΝ/ΝΑ ΧΟΥΛΙΑΡΑ ΕΙΡΗΝΗ ΠΑΠΑ ΜΑΡΙΑ ΚΟΣΚΕΡΗ ΕΛΒΙΡΑ ΜΑΖΗ ΝΑΤΑΣΣΑ ΜΟΥΜΟΥΡΗ ΑΝΝΑ-ΜΑΡΙΑ ΚΡΑΑΝ ΕΜΜΑ

2 ΟΙ ΟΧΥΡΩΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΠΟΛΗ ΤΗΣ ΚΕΡΚΥΡΑΣ Η εξαιρετική γεωγραφική θέση της Κέρκυρας καθόρισε από νωρίς τον ρόλο που επρόκειτο να διαδραματίσει. Σημείο διασταύρωσης και συνύπαρξης ανθρώπων, τόπος συνάντησης ιδεών, χωνευτήρι πολιτισμών, κατάφερε να συγκεράσει αρμονικά τις συχνά αλληλοσυγκρουόμενες τάσεις και να αναδείξει έναν εντελώς πρωτότυπο και διαφορετικό από άλλα μέρη της Ελλάδος πολιτισμό. Οι πανίσχυρες οχυρώσεις της πόλης, απέκρουσαν σθεναρά τους Οθωμανούς Τούρκους, αλλά επέτρεψαν στους ευρωπαϊκούς πολιτισμούς

3 να ανθήσουν, προφυλάσσοντας παράλληλα την Ορθοδοξία και τον Ελληνισμό, ο οποίος στην Κέρκυρα μπολιάστηκε με τα ρεύματα του Δυτικοευρωπαϊκού Ουμανισμού. Επιβεβλημένη λόγω των καταστροφικών βαρβαρικών επιδρομών, η αρχή της σταδιακής μετακίνησης του πληθυσμού της αρχαίας πόλης (Παλαιόπολης) προς το Παλαιό Φρούριο τοποθετείται στους πρώτους βυζαντινούς χρόνους. Στον ιδανικά προστατευμένο βράχο που βρίσκεται το Παλαιό Φρούριο, με τις δύο χαρακτηριστικές κορυφές στο μέσον του, οι μέτοικοι θα δημιουργήσουν τον πρώτο πυρήνα εγκατάστασης στον ανατολικό λόφο του. Σταδιακά ο πυρήνας αυτός αναπτύχθηκε τόσο που τον 10 ο αιώνα απέκτησε τίτλο Μητρόπολης. Βυζαντινοί Αυτοκράτορες και στη συνέχεια οι Δεσπότες της Ηπείρου και οι Ανδηγαυοί Πρίγκιπες της Νότιας Ιταλίας, εκτός από τα προνόμια που δώρισαν στους κάτοικους της πόλης (καστρινούς), φρόντισαν να οχυρώσουν την ακρόπολη και τις κορυφές της. Πρώτα οι Βυζαντινοί οχύρωσαν τον πλησιέστερα προς τη θάλασσα βράχο

4 και αργότερα οι Ανδυγαυοί τον άλλο βράχο. Ονομάστηκαν αντίστοιχα Castrum Veter ή Castel da Mare και Castrum Novum ή Castel da Terra. Ένα τρίτο κάστρο υπήρχε στο δυτικό τείχος που υπεράσπιζε την πόλη στο ευαίσθητο αυτό σημείο και ονομαζόταν "Κάστρο της Σιδηράς Πύλης."

5 Η πόλη, όπως αναφέρει η Άννα Κομνηνή, έγινε κατά τον μεσαίωνα "Πόλις Οχυρωτάτη", αλλά ήταν και "ωραιότατη και καταπράσινη", όπως αναφέρει ο Άγιος Αρσένιος, Μητροπολίτης της Κέρκυρας την εποχή αυτή. Τότε μέσα στον τειχισμένο οικισμό κατοικούσαν κάτοικοι. Ο μεσαιωνικός οικισμός δεν διέφερε από τις τυπικές οχυρωμένες μικρές πόλεις της εποχής, με τα χαρακτηριστικά μορφολογικά στοιχεία των λεπτών τειχών με επάλξεις που διακόπτονταν από ψηλούς τετραγωνικούς και κυκλικούς πύργους. Η τοποθεσία ήταν ιδανική για άμυνα και υλικό υπήρχε άφθονο από την παραδίπλα κατεστραμμένη αρχαία πόλη. Τον 10 ο αιώνα (968) αναφέρεται για πρώτη φορά το όνομα της Κέρκυρας ως "Κορυφώ", ονομασία που χρησιμοποιήθηκε αρχικά μόνο για την απόκρημνη τοποθεσία της βυζαντινής πόλης και αργότερα για όλο το νησί, αλλά και που παραλλαγμένη σε "Κορφούς" ή "Κορφοί" θα επικρατήσει στη Δυτική Ευρώπη ως "CORFU." Η πόλη, που τον 10 ο αιώνα διέθετε μεγάλες εκκλησίες, αναφέρεται ότι ήταν περιτριγυρισμένη από περίτεχνα τείχη, διέθετε λιμάνι

6 διαμετακομιστικού εμπορείου και εύφορη ενδοχώρα, αλλά απειλούταν από συχνές πειρατικές επιδρομές. Οι Νορμανδοί του Ροβέρτου Γισκάρδου την κυριεύουν για ορισμένα χρόνια, όμως ο Αυτοκράτορας του Βυζαντίου Μανουήλ Κομνηνός, εκτιμώντας την στρατηγική της θέση, κάνει το παν για να την ανακαταλάβει. Όταν νικητής πλέον εισήλθε στην πόλη θάμασε την οχύρωση της Κορυφώς.

7 Μετά την Δ Σταυροφορία η καστρόπολη και ολόκληρο το νησί περνούν για λίγο στην κυριαρχία των Βενετών και από εκεί στους Δεσπότες της Ηπείρου και στους Ανδηγαυούς της Νότιας Ιταλίας. Τα οχυρωματικά έργα συνεχίζονται κατά τη διάρκεια του μεσαίωνα και οι αμυντικές διατάξεις ενισχύονται από όλους τους αυθέντες του νησιού, καθιστώντας το Παλαιό Φρούριο της Κέρκυρας απόρθητο, που το εποφθαλμιούσαν κατακτητές από Ανατολή και Δύση. Η δεύτερη άφιξη των Βενετών στην Κέρκυρα το 1386, σηματοδοτεί την έναρξη εκτεταμένων παρεμβάσεων τόσο στον πολεοδομικό ιστό της πόλης, όσο και στα οχυρωματικά έργα. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα την εξαφάνιση όλων των

8 μεσαιωνικών αρχιτεκτονικών μνημείων του Παλαιού Φρουρίου χάριν μιας νέας οχυρωματικής αντίληψης, που γίνεται όλο και περισσότερο επιτακτική, ειδικά μετά την επικράτηση των πυροβόλων όπλων κατά τη διεξαγωγή επιθετικών και αμυντικών πολέμων. Το πρώτο σημαντικό έργο ήταν η κατασκευή της ένυδρης τάφρου στη δυτική πλευρά, η οποία μετέτρεψε τη χερσόνησο σε τεχνητό νησί. Σταδιακά οι παλιότερες οχυρώσεις κατεδαφίστηκαν και αντικαταστάθηκαν από νέες ισχυρότερες, προσαρμοσμένες στις νέες αμυντικές Σημαντικό έργο ήταν και η οργάνωση του στρατιωτικού λιμένα στη θέση Μαντράκι με την κατασκευή ενός ισχυρού λιμενοβραχίονα στη βόρεια πλευρά του φρουρίου. Το Μαντράκι ήταν το τεχνητό λιμάνι στο οποίο αγκυροβολούσε ο στόλος των Ενετών.

9 Ένας μεγάλος κυματοθραύστης προφύλασσε το λιμάνι ενώ επέτρεπε την είσοδο των πλοίων από τη δυτική πλευρά, η οποία μπορούσε να κλείσει με χοντρές αλυσίδες. ΜΑΝΤΡΑΚΙ ΕΠΙΓΡΑΦΗ

10 Θέση: Παλαιό Φρούριο, Μανδράκι. Βενετική περίοδος Επιγραφή τιμητική Χρονολογία [Μ DXX ]=[1520] Γλώσσα λατινική. Περιεχόμενο: Δηλώνονται ονόματα αξιωματούχων που σχετίζονται με την πύλη αυτή. BERNARDUS SUPERANTIUS [ TORE. AC. PRAEFECTO. MARCO. TRONO. ET. ANTONIO. DE. CANALI CONSILIARIIS] Η μνημειακή αυτή πύλη αποτελούσε τη μοναδική πρόσβαση στην ακρόπολη από τη στεριά με την οποία συνδεόταν μετά το άνοιγμα της κόντρα φόσσας με ξύλινη γέφυρα. Αυτή η κατάσταση ίσχυε πριν από τη διαμόρφωση των οχυρώσεων του Παλαιού Φρουρίου στα τέλη του 16 ου αι. και την τροποποίηση του σχεδίου που έγινε από τον Gian Giacomo Sanmicheli. Σε απροσδιόριστη εποχή, ίσως περί το 1600, προκειμένου να κατασκευασθεί παρεκκλήσιο στην περιοχή του Μανδρακίου, δηλ. του βόρειου λιμανιού της ακρόπολης, το κενό της πύλης χτίστηκε στο εσωτερικό και δημιουργήθηκε μια μικρότερη είσοδος με μαρμάρινη πρόσοψη. Ο αναφερόμενος Bernardo Soranzo υπήρξε βάιλος και καπιτάνος της Κέρκυρας την περίοδο και φρόντισε για την ολοκλήρωση του μεγάλου περιτειχίσματος κατά μήκος της βόρειας ακτής, που είχε αρχίσει να κατασκευάζεται στις αρχές του 16ου αι. Οι δυο επιγραφές, από τις οποίες η δεύτερη, με τα ονόματα των δυο Συμβούλων και άλλων αξιωματούχων, δεν σώζεται, αποτελούν το μοναδικό επιγραφικό κατάλοιπο της ακρόπολης που ανάγεται σε εποχή πριν από την αναμόρφωση των οχυρώσεων του παλαιού φρουρίου από το Sanmicheli.

11 Η επικοινωνία του φρουρίου με την απέναντι στεριά γινόταν με ξύλινη γέφυρα που βρισκόταν στο βορειοδυτικό άκρο του και οδηγούσε στην πύλη που κατασκευάστηκε στο μέσο περίπου της βόρειας πλευράς του τείχους.

12 Οι υψηλοί τετραγωνικοί πύργοι των τειχών αντικαθιστώνται από νέους κυκλικούς και χαμηλότερους για να είναι λιγότερο ευπρόσβλητοι στα πυρά του αντίπαλου πυροβολικού. Αλλά και η ίδια η Κορυφώ, όπως μας πληροφορούν οι ιστορικοί, έχει την εποχή αυτή αποκτήσει πυροβόλα όπλα. Η πόλη που βρισκόταν ανάμεσα στις κορυφές, αυτή την περίοδο ονομαζόταν Ακρόπολη ή Cittadella.

13 Τη βελτιστοποίηση της οχύρωσης ανέλαβαν από το 1386 οι Ενετοί. Η ανακάλυψη της πυρίτιδας οδήγησε σε νέες μορφές μάχης και παράλληλα στον απαραίτητα προσαρμοσμένο στα νέα δεδομένα οχυρωματικό σχεδιασμό. Οι Ενετοί φρόντισαν να προστατέψουν όσο καλύτερα γινόταν την Κέρκυρα αφού αποτελούσε προπύργιο για την ασφάλεια της Αδριατικής Θάλασσας. Ένα από τα νέα έργα ήταν το πυροβολείο κάτω από τον Πύργο της Ξηράς, γνωστό ως Mezza-Luna (ημισέληνος) στο οποίο είχαν τοποθετηθεί τέσσερα μεγάλα πυροβόλα και στο οποίο οδηγούσε μια σήραγγα 25 μέτρων.

14 Οι στοές που κατασκευάστηκαν στο εσωτερικό του βράχου (Μίνες) χρησίμεψαν ως καταφύγια για τους Κερκυραίους σε καιρούς πολέμου, ακόμα και στον Β Παγκόσμιο Πόλεμο. ΠΡΟΜΑΧΩΝΕΣ Οι προμαχώνες του φρουρίου είναι εφοδιασμένοι με δύο μεγάλες "μπομπάρδες", ήδη δέκα χρόνια πριν από την Άλωση της Κωνσταντινούπολης.

15 Θέση: Προμαχώνας Savorgnano Βενετική περίοδος Επιγραφή αναμνηστική Χρονολογία: MDL = 1550 Κατάσταση κακή. Επιγραφή χαραγμένη σε ορθογώνια πλάκα εντοιχισμένη στη δυτική πλευρά του πλινθόκτιστου οχυρού Savorgnano. H επιγραφή αρθρωνόταν με χάλκινα γράμματα που επικάλυπταν τα χαραγμένα στην πλάκα. Αναγνωρίζονται τα αρχικά ίχνη των γραμμάτων και οι οπές από τα καρφιά στήριξης των μεταλλικών γραμμάτων. Μερικώς δυσανάγνωστη. Γλώσσα λατινική. Περιεχόμενο: Τιμάται ο Ιερώνυμος Μπραγκαντίν (Bragadin), Βάιλος στην Κέρκυρα και Γενικός Προβλεπτής, που ανέλαβε τα καθήκοντά του το 1550 έχοντας διαδεχτεί τον Αλοΐσιο Γκρίττι και πέθανε τον ίδιο χρόνο στην Κέρκυρα. HIE(RONYMVS) BRAG(ADINVS) COR(CYRAE) PRlang=IT Æ ( FECTVS ) AC

16 PRO(VISOR) MAX(IMVS) CELERI CVRA SVRGE MORTE PRÆREP(TVS) FVIS.. M. D. L. Ο Βενετός διοικητής στην Κέρκυρα έφερε τον τίτλο του Βαΐλου (Praefectus) ή του Βαΐλου και Γενικού Προβλεπτή. Θέση: Προμαχώνας Savorgnano Βενετική περίοδος Επιγραφή αναμνηστική Χρονολογία: MDL = 1550 Κατάσταση κακή. Η επιγραφή είναι χαραγμένη σε ορθογώνια πλάκα εντοιχισμένη στην πρόσοψη του οχυρού Savorgnan, βόρεια της εισόδου στο Παλαιό Φρούριο. Πάνω από την πλάκα υπάρχει προστατευτική επίστεψη. Η επιγραφή έχει υποστεί μεγάλη φθορά και τα γράμματα είναι δυσδιάκριτα. Την κακή κατάσταση επιτείνουν τα φυτά που φύονται στις σχισμές του τείχους. Ο Rusconi δεν είχε δυνηθεί να διαβάσει την επιγραφή λόγω των φυτών που την επικάλυπταν και αναδημοσιεύει το κείμενο που είχε δημοσιεύσει ο Gerola. Η ανάγκη καθαρισμού, συντήρησης αλλά και αναστύλωσης των κατεστραμμένων τειχών είναι προφανής. Γλώσσα λατινική. Περιεχόμενο: Ανέγερση του οχυρού το 1550 κατά τη θητεία του Αλοΐσιου Γκρίττι ( Gritti) ως Γενικού Προβλεπτή στην Κέρκυρα ( ). CORCYRE STATOR XRE [=CHRISTE] N(OSTE)R EX AQVIS HVIVSQVE CIRCV(S) ERECTA

17 PROPUGNACVLA ALOY(SIO) GRITTI [P]R(OVISORE) MAX(IMO) M. D. L Πάνω στο «κορδόνι» του τείχους και κατά την προβολή του μέσου της ενεπίγραφης πλάκας στηρίζεται σε κλιμακωτή βάση μαρμάρινος σταυρός με το λατινικό μονόγραμμα του Ιησού: I. H. S. [=IHESUS]. Το οχυρό Savorgnan, που υψώνεται πάνω στα νερά της διώρυγας του Παλαιού Φρουρίου (Κοντραφόσα / Contrafossa), είχε κατασκευαστεί από τον αρχιτέκτονα G. G. Sammicheli, με βάση το σχέδιο που είχε ετοιμάσει παλαιότερα ο θείος του Michele Sammicheli. Το οχυρό αυτό βρισκόταν σε συμμετρική αντιστοιχία προς το οχυρό Martinengo.

18 Οι συχνοί Βενετοτουρκικοί πόλεμοι καθιστούν την Κέρκυρα κομβικό σημείο όπου εδρεύει η διοίκηση και ναυλοχεί ο πολεμικός και ο εμπορικός στόλος της Γαληνοτάτης. Η συνεχής τουρκική απειλή, που ορισμένες φορές είναι καταστροφική (1537), επιβάλλει στη Βενετία να εφαρμόσει νέο μεγαλεπήβολο και συνεχώς ανανεούμενο αμυντικό έργο για τη σωτηρία του νησιού. Για τον αμυντικό σχεδιασμό της Κέρκυρας χρησιμοποιούνται ορισμένοι από τους καλύτερους στρατιωτικούς αρχιτέκτονες της εποχής, που είχε στην υπηρεσία της η Ενετική Δημοκρατία όπως οι Michele Sanmicheli, Ferrante Vitelli, Filippo Verneda κ.α. Για την ασφάλεια της Κέρκυρας, που έμοιαζε με ακίνητο καράβι από πέτρα, ταγμένο στην αέναη επιτήρηση των ναυτικών της συμφερόντων, η Βενετία ήδη συσσωρεύει και αποθησαυρίζει συμβουλές, γνώσεις, σχέδια.

19 Απέναντι στον Μεγάλο Τούρκο, που είχε την ικανότητα να κινητοποιεί μάζες και να εκμεταλλεύεται τεράστιες οικονομικές πηγές, η Βενετία, όπως οι καιροί επιτάσσουν, αντιπαραβάλει έναν "Πόλεμο ευφυΐας". Και πράγματι, από το 1538 η παλιά πόλη της Κορυφώς βρίσκεται στη επίκεντρο ενός κύματος νέων επεμβάσεων στρατιωτικής αρχιτεκτονικής, οι οποίες έχουν ως αντικείμενο την προσαρμογή της άμυνας στις ραγδαίες προόδους που έχουν σημειωθεί στις πολεμικές τέχνες και την αλματώδη ανάπτυξη που γνωρίζει η νέα επιστήμη, η βαλλιστική με τις έρευνες του μαθηματικού Nicolo Tartaglia. Στη νέα οχύρωση διατηρήθηκε η παλιά χάραξη των τειχών και κατασκευάστηκε ένα νέο αμυντικό μέτωπο στη δυτική πλευρά, με αντικατάσταση των τριών κυκλικών πύργων από δύο πενταγωνικούς προμαχώνες με τους επιπρομαχώνες τους, το μεταξύ τους συνδετικό τείχος και νέα είσοδο στον άξονα του τείχους. Η είσοδος αυτή συνδεόταν με την απέναντι πλευρά, όπου ήταν κτισμένη η εκτός των τειχών πόλη, με ξύλινη γέφυρα που στηριζόταν πάνω σε λίθινους πεσσούς. Επίσης, έγινε διαπλάτυνση της τάφρου μπροστά από το νέο μέτωπο και κατασκευάστηκε και δεύτερη τάφρος (Ξηρά τάφρος), μεταξύ του νέου αμυντικού μετώπου και του φρουρίου

20 Απέναντι από το προμαχωνικό μέτωπο προς την πλευρά όπου τα τελευταία χρόνια είχε επεκταθεί η εκτός των τειχών πόλη, το λεγόμενο "Ξωπόλι", έγιναν εκτεταμένες κατεδαφίσεις κτιρίων και διανοίχτηκε ένας μεγάλος χώρος (Spianata) μεταξύ του φρουρίου και της νέας πόλης. Ο χώρος αυτός ήταν απαραίτητος για την καλή αμυντική λειτουργία του αμυντικού μετώπου του Παλαιού Φρουρίου και είναι ο ίδιος χώρος που μέχρι τις μέρες μας είναι γνωστός με την ονομασία "Σπιανάδα". Μετά από αίτημα των Κερκυραίων στην οχύρωση του Παλαιού Φρουρίου συμπεριλήφθηκε και η περιοχή "Καβοσίδερο", στην ανατολική πλευρά της χερσονήσου, η οποία ήταν απαραίτητη, σε περίπτωση πολιορκίας, για την προστασία των κατοίκων του "Ξωπολιού"

21 που εκείνη την περίοδο δεν είχε ακόμα οχυρωθεί. ΚΑΠΟΣΙΔΕΡΟ Η ονομασία Καποσίδερο προήλθε πιθανότατα από εκκλησάκι του Αγίου Ισίδωρου που υπήρχε στην περιοχή ή,σύμφωνα με μια άλλη παράδοση, από το έδαφος της περιοχής που ήταν τραχύ σαν σίδερο.

22 Με την κατασκευή των παραπάνω αμυντικών έργων το Παλαιό Φρούριο ενισχύθηκε σημαντικά και μπόρεσε να αντέξει στη νέα τουρκική πολιορκία που εκδηλώθηκε το Στα χρόνια που ακολούθησαν οι Ενετοί κατασκεύασαν ένα πλήθος κτιρίων και στρατιωτικών εγκαταστάσεων μειώνοντας σημαντικά τον κατοικήσιμο χώρο για τους πολίτες.

23 ΟΙ ΣΤΡΑΤΩΝΕΣ Ο μεγάλος στρατώνας στη βόρεια πλευρά με τις αποθήκες και το στρατιωτικό νοσοκομείο,

24 τα μέγαρα των Προνοητών, οι αποθήκες όπλων πυρομαχικών και υλικού, οι φυλακές, το κωδωνοστάσιο,

25 τα υπόστεγα του ναυτικού στη τάφρο και στο Μαντράκι, είναι μερικά από τα στρατιωτικά κτίρια που κατασκευάστηκαν από το 16 ο μέχρι και το 18 ο αι. και τα οποία μαζί με τις πολυάριθμες εκκλησίες και τα κτίρια των κατοικιών (τα περισσότερα από τα οποία είχαν διατηρηθεί στη νότια πλευρά του Παλαιού Φρουρίου, την επονομαζόμενη "Βερσιάδα") διαμόρφωναν την εικόνα του Παλαιού Φρουρίου στα τέλη του 18 ου αι. Στο Παλαιό Φρούριο, μετά την Ένωση θα στρατωνίζεται το 10 ο Σύνταγμα Πεζικού, που αποτελούταν από Κερκυραίους έφεδρους, οι οποίοι θα αγωνιστούν με αυταπάρνηση το για την απελευθέρωση της Μακεδονίας, Ηπείρου και των νησιών του Αιγαίου. Όμως εκτός αυτού στο Παλαιό Φρούριο θα βρουν καταφύγιο Έλληνες και Αρμένιοι μικρασιάτες πρόσφυγες που διωγμένοι από τους Τούρκους ήλθαν στην Κέρκυρα το Κατά τη διάρκεια του Ελληνοϊταλικού Πολέμου στις στοές και στις γαλαρίες των δύο Φρουρίων της Κέρκυρας θα βρουν καταφύγιο όχι μόνο απλοί Κερκυραίοι πολίτες αλλά και πολλές Δημόσιες Υπηρεσίες γι αυτό και οι Ιταλοί που το πληροφορήθηκαν βομβάρδιζαν συχνά τις θέσεις αυτές, χωρίς όμως να μπορέσουν να καταφέρουν το παραμικρό. Η βαριά θωράκιση άντεξε σε όλη τη διάρκεια των βομβαρδισμών. Μετά τη συνθηκολόγηση στο Παλαιό Φρούριο εγκαταστάθηκε η διοίκηση πρώτα των Ιταλών και μετά των Γερμανών κατακτητών, οι οποίοι, όπου ήταν εφικτό, επισκεύασαν τα κατεστραμμένα από τους βομβαρδισμούς σημεία. Όμως η μεταπολεμική τύχη των Φρουρίων της Κέρκυρας είχε κριθεί. Τις καταστροφές που δεν κατάφεραν να επιφέρουν στα Φρούρια της Κέρκυρας οι πειρατές, οι επιδρομείς και οι επίδοξοι κατακτητές άρχισε να φέρνει σιγά-σιγά ο χρόνος. Με την αναχώρηση και του τελευταίου στρατιώτη από την Κέρκυρα το 1969 οι οχυρώσεις των Φρουρίων, Παλαιού και Νέου, παραμελήθηκαν αρχικά και μετά εγκαταλείφθηκαν και παρήκμασαν. Ολόκληρα τμήματα των οχυρώσεων, ειδικά του Παλαιού Φρουρίου, εδώ και αρκετά χρόνια είτε ποντίστηκαν στη θάλασσα είτε αιωρούνται επικίνδυνα, προκαλώντας το κοινό αίσθημα. Ο Κερκυραϊκός λαός, ευαίσθητος όπως πάντα σε θέματα πολιτιστικής κληρονομιάς, αποζητά εδώ και αρκετά χρόνια, με έντονο ύφος, την αποκατάστασή τους. Θεωρούμε ότι οι οχυρώσεις είναι μνημεία επισκέψιμα σε όλα τους τα σημεία, ακόμη και στα πιο δύσκολα, όπως στις δαιδαλώδης υπόγειες στοές, που συντηρημένες και φωταγωγημένες πλέον αφήνουν άφωνο και τον πιο απαιτητικό επισκέπτη.

26 Θέση: Εξωτερικό τείχος, δεξιά της εισόδου Βενετική περίοδος Επιγραφή αναμνηστική

27 Χρονολογία: MDCV = Κατάσταση κακή. Η επιγραφή έχει αποξεσθεί και είναι εξαιρετικά δυσανάγνωστη. Είναι χαραγμένη σε λίθινη ορθογώνια πλάκα με πλαίσιο που η άνω πλευρά του έχει τη μορφή γείσου και αποτελεί τη βάση τραπεζοειδούς επίστεψης που σχηματίζεται από δύο καμπύλες λοξές πλευρές με ελικοειδείς αποκλίνουσες απολήξεις που υποστηρίζουν έξεργο γείσο. Στο εσωτερικό του τραπεζίου υπήρχε ανάγλυφο με τον βενετικό λέοντα σε προτομή και δύο διακοσμητικούς ρόδακες. Το ανάγλυφο με τον λέοντα έχει επίσης αποξεσθεί. Γλώσσα λατινική. Περιεχόμενο: Η επιγραφή αναφέρεται στην ανακατασκευή του τείχους κατά τη θητεία του Βενετού Γενικού Προβλεπτή της Κέρκυρας Αυγουστίνου Canal το D(EO) O(PTIMO) M(AXIMO) AGOS(TINVS) CANALE FAB(II) FIL(IVS) PROV(ISOR) MILITIÆQ(VE) PRÆS(IDES) CORC(YRÆ) ENOR(..) MEDIETATE ( ) PARTEM INÆQVALIVM EVERTIT AC ITER(VM) FIRMIVS ARCIS PROPVGNACVLO FUNDITVS EREXIT MAR(INO) GRIM(ANO) VENET(IARVM) PRINC(IPE) MDCV Ο ευγενής Βενετός Αυγουστίνος Da Canal υπηρέτησε ως Προβλεπτής και Καπιτάνος στην Κέρκυρα από το 1603 έως το Αλλά και ο πατέρας του Φάβιος Da Canal είχε χρηματίσει Προβλεπτής και Καπιτάνος στην Κέρκυρα από το 1575 (εκλέχτηκε στις 31 Μαρτίου) έως το Βλ. και τον κατάλογο των Βενετών αξιωματούχων που έχει συντάξει ο Charles Hopf, Chronique greco-romanes, Βερολίνο 1873 (φωτομηχανική ανατύπωση Αθήνα 1961), σελ (όπου ο Αυγουστίνος αναφέρεται ως Angelo Da Canal) και Ν. Γ. Μοσχονά, Η συλλογή των βενετικών δουκικών γραμμάτων του Ιστορικού Αρχείου Κέρκυρας, Σύμμεικτα 4 (1981), σελ Ο Μαρίνος Grimani υπήρξε δόγης της Βενετίας κατά την περίοδο Η απόξεση της επιγραφής και του αναγλύφου λέοντα, εμβλήματος της Βενετικής Πολιτείας, οφείλεται στη δράση των φανατικών δημοκρατικών της πρώτης Γαλλικής διοίκησης, της «Δημοκρατικής περιόδου» ( ), που προσπάθησαν να εξαλείψουν τη μνήμη του παλαιού αριστοκρατικού βενετικού καθεστώτος. Αποτέλεσμα της δράσης αυτής ήταν η καταστροφή πολλών βενετικών εμβλημάτων, θυρεών και επιγραφών. Στην Κέρκυρα το φαινόμενο αυτό ήταν ιδιαίτερα συχνό.

28 Θέση: Στοά εισόδου Βενετική περίοδος Επιγραφή τιμητική Χρονολογία: MDCLXXXXI = Κατάσταση φαινομενικά καλή. Κατά το μεγαλύτερο μέρος η επιγραφή έχει ενισχυθεί με βαφή των γραμμάτων (με εξαίρεση όσα γράμματα δεν ήταν σαφή). Σε ορισμένες περιπτώσεις η βαφή παραποιεί το γράμμα. Η επιγραφή είναι χαραγμένη σε λίθινη ελλειψοειδή πλάκα (όχι ορθογώνια, όπως αναφέρει ο Rusconi) εντοιχισμένη πάνω από το υπέρθυρο της δεξιάς θύρας που οδηγεί σε πλευρικό διαμέρισμα, σήμερα εκθετήριο. Γλώσσα λατινική Περιεχόμενο: Οι σημαίες που βλέπει ο επισκέπτης είναι τρόπαια νίκης του βενετικού στόλου. Ο γενναίος διοικητής Κάρολος, βαρόνος του Κρόνεμπουργκ έπεσε στη ναυμαχία κατά των Τούρκων στην Αυλώνα έχοντας χτυπηθεί από τυχαίο εχθρικό βλήμα. VEXILLA QVÆ HIC VIDES TROPHÆA SVNT EREXIT SIBI CVM MARTEM IN TVRCAS AGENS CECIDIT AVLONE ARMORVM IN CLASSE VENETA MODERATOR CAROLVS SPAR BARO DE KRONEMBVRGH CAVE NE PVTES AB HOSTIBVS PERCVSSVM TERROREM HOSTIVM EX FORTVITA TORMENTI BELLICI EXPLOSIONE

29 TANTVM BELLI FVLMEN EXTINCTVM EST I NVNC ET VEL TVIS NE FIDAS NVSQVAM A MORTE SICVRITAS EST ANNO DOMINI MDCLXXXXI 3) ΤΟ ΝΕΟ ΦΡΟΥΡΙΟ

30 Η νέα αυτή οχύρωση προέβλεπε την κατασκευή ενός ακόμα φρουρίου, στη βορειοδυτική πλευρά της πόλης, το οποίο ονομάστηκε Νέο για να διακρίνεται από το Παλιό, την παλιά πόλη και ακρόπολη της Κέρκυρας. Το Νέο Φρούριο της Κέρκυρας 9. KEΡKYΡΑ, ΝΕΟ ΦΡΟΥΡΙΟ (1)

31 Θέση: Παραλιακή είσοδος Νέου Φρουρίου Περίοδος βενετική Επιγραφή αφιερωματική Χρονολογία: MDLXXVIII = 1578 Κατάσταση κακή. Η επιγραφή είναι χαραγμένη σε ορθογώνια πλάκα στο κεντρικό τμήμα του θριγκού της μνημειώδους παραλιακής εισόδου του Νέου Φρουρίου ( Rusconi, εικ. 39). Έχει αποξεστεί κατά τη δημοκρατική περίοδο και δεν διαβάζεται. Η αποκατάστασή της γίνεται εδώ με βάση το σχέδιο της πύλης (με διαστάσεις 44,2 Χ 42 εκ.) που απόκειται στο Κρατικό Αρχείο του Τορίνου.

32 Γλώσσα λατινική. Περιεχόμενο: Αναφέρεται η κατασκευή της πύλης και του Φρουρίου κατ εντολή του Ιωάννη Contarini, Προβλεπτή και Καπιτάνο στην Κέρκυρα, από τον μηχανικό Φερδινάνδο Vitelli, που ολοκληρώθηκε την 1 Δεκεμβρίου 1577, επί ηγεμονίας του ένδοξου για τις υπηρεσίες του προς την Πολιτεία δόγη Σεβαστιανού Venier, ενώ ήταν βάιλος στην Κέρκυρα ο Πέτρος Pisani. D(ΕΟ) Ο(PΤΙΜΟ) Μ(ΑΧΙΜΟ) ΕΤ ΜΕΜ(ΟRΙÆ) SE (M) P(ITERNÆ) INGENT(E)M HANC TVITISS(IMAM) MOLEM ANNO MDLXXVII KAL(ENDAS) DECEMB(RIS) FELICISS(IME) INCHOATAM AVSPITIIS IOANNES CONTARENO THOMÆ ÆQVITIS IOPPISQ(VE) COMITIS FILIVS PRÆSES ATQ(VE) MILITIÆ PRÆFECTVS SEXTO DECIMO NON DVM IMMENSE EXACTO VIRTVTE FERDINANDI VITELLII INVENTAM VNDE QVAQ(VE) AD SVMMVM EXTRVXIT SEBASTIANO VENIERO EXIMIA VIRTVTE SINGVLARIBVSQ(VE) IN REP(VBLICAM) MERITIS INSIGNE PRINCIPE PETRO PISANO PRÆTORE Η πύλη της παραλίας είχε σχεδιαστεί αρχικά ως η κύρια είσοδος του Νέου Φρουρίου και είχε μνημειακή αρχιτεκτονική σε σχέδιο του Φερδινάνδου Βιτέλλι. Ωστόσο, δεν άργησε να αχρηστευθεί και να τοιχιστεί. Ο Φερδινάνδος Βιτέλλι υπήρξε ο μηχανικός που σχεδίασε το Νέο Φρούριο και όλη τη σειρά των οχυρωματικών έργων από την Punta Perpetua έως τη Γαρίτσα. Ο Φερδινάνδος ( Ferrante) Vitelli υπήρξε στρατιωτικός μηχανικός στο δουκάτο της Σαβοΐας στην περίοδο και αποσπάστηκε στην υπηρεσία της Βενετικής Πολιτείας από τον Ιούλιο του 1576 ως τον Αύγουστο του 1578 με την εντολή να επιμεληθεί των νέων οχυρωματικών έργων της Κέρκυρας. Ο Ιωάννης Κονταρίνι (Contareno, Contarini) του Θωμά υπήρξε Προβλεπτής και Καπιτάνος στην Κέρκυρα στην περίοδο από το 156 (εκλέχτηκε στις 18 Μαρτίου) έως το Ο Πέτρος Πιζάνι ( Pisanus, Pisani) χρημάτισε βάιλος στην Κέρκυρα στην περίοδο από το 1577 (εκλέχτηκε στις 24 Μαρτίου) μέχρι το Βλ. Charles Hopf, Chroniques greco -romanes, ό. π., σελ. 396 και 394 αντίστοιχα. Τέλος ο Σεβαστιανός Βενιέρ ( Venier) υπήρξε ο γηραιός Βενετός ναύαρχος κατά τη ναυμαχία της Ναυπάκτου (1571), που τιμήθηκε ως νικητής κατά τον αγώνα εναντίον του τουρκικού στόλου. Υπήρξε δόγης κατά τα έτη ή Φρούριο του Αγίου Μάρκου, αποτέλεσε μέρος του αμυντικού σχεδιασμού (προμαχωνικού μετώπου) για την υπεράσπιση της πόλης και των προαστίων της. Στο εξής το Νέο Φρούριο χρησιμοποιήθηκε ως το

33 κύριο αμυντικό προπύργιο από όλους τους κατακτητές του νησιού, Βενετούς, Γάλλους, Ρώσους, Άγγλους, ακόμη και από τους Ιταλούς κατά τον Β Παγκόσμιο Πόλεμο. Το Νέο Φρούριο, λιγότερο υψωμένο από το Παλαιό, την περίοδο της Βενετοκρατίας περιέκλειε ελάχιστες κατοικίες, του Φρούραρχου και μερικών Ευγενών. Είναι διαρθρωμένο σε δύο βασικά επίπεδα οχύρωσης: το χαμηλότερο να προστατεύει το λιμάνι, ελλείψει τότε παραθαλάσσιου δρόμου και το ανώτερο την πλευρά της υπαίθρου. Στο ανώτερο επίπεδο προς την εξοχή, δεσπόζουν δύο δίδυμοι προμαχώνες, οι οποίοι ονομάζονται «Προμαχώνες των Εφτά Ανέμων» με τη μεταξύ τους κορτίνα. Χαμηλότερα, το κερατοειδές οχύρωμα του Σκάρπωνα, εξωτερικό αμυντικό έργο που προστέθκε αργότερα για την ενίσχυσή τους(1587), και μετά η άνυδρη τάφρος που περιέτρεχε τα τείχη. Ο Σκάρπωνας τελείωσε το 1587 και δεν είχε προβλεφθεί από το Βιτέλλι. Εδώ δόθηκαν οι σκληρότερες μάχες κατά τη διάρκεια της πολιορκίας από τους Οθωμανούς στα Ανάμεσα στο Σκάρπωνα και στον προμαχώνα Σαραντάρη-είναι εκείνος που υψώνεται στη Λαϊκή Αγορά-βρισκόταν η Porta Stoppa al Tenedo, στην οποία κατέληγε η μίνα της Λαϊκής. Από εδώ επικοινωνούσε σε ώρα ανάγκης ο Διοικητής του Νέου Φρουρίου με τα έξω οχυρώματα. Άλλη είσοδος προς τον προμαχώνα Σαραντάρη και το Νέο Φρούριο είναι από τη σημερινή οδό Σχολεμβούργου. Πολλές μικρές έξοδοι από τα οχυρά του Νέου Φρουρίου υπήρχαν κατά μήκος της άνυδρης τάφρου και σήμερα είναι χτισμένες. Τρεις δεξαμενές με συνολική χωρητικότητα 1075κ.μ. κάλυπταν τις ανάγκες του Νέου Φρουρίου σε νερό. Πλησίον της πύλης του Νέου Φρουρίου και στο τέλος της οδού Σολωμού, βρίσκεται η λατινική εκκλησία της Παναγίας της Τενέδου, η οποία είναι από τις πλέον ενδιαφέρουσες εκκλησίες της πόλης ως προς την αρχιτεκτονική της. Η ανέγερσή της τοποθετείται στα τέλη του 15 ου αιώνα και, όπως προκύπτει από επιγραφή που βρίσκεται στην εκκλησία, ανακαινίστηκε μεταξύ Προσπερνώντας την Καθολική Εκκλησία της Υπεραγίας Θεοτόκου της Τενέδου προς το λιμάνι, αντικρίζουμε τη νότια είσοδο του Νέου Φρουρίου, η οποία και οδηγούσε στην πόλη.

34 Αμέσως μετά τον ημιπρομαχώνα της κάτω περιτείχισης και μπροστά στο λιμάνι, ανοίγεται η Porta Otturata, που επικοινωνεί μέσω ενός κλιμακωτού διαδρόμου με το εσωτερικό της νότιας πύλης. Φαίνεται ότι είχε σχεδιαστεί για να είναι η κύρια είσοδος του Νέου Φρουρίου. Κατά τον Rusconi, η χρονολογία κατασκευής της δεν απέχει πολύ από το 1577, οπότε χτίστηκε και ο παρακείμενος ημιπρομαχώνας. Ανάμεσα σ αυτόν και το κτίριο που σήμερα στεγάζει την Αγροτική Τράπεζα, οι Άγγλοι κατασκεύασαν την «πύλη της μπαρούτης» η οποία κατεδαφίστηκε από τους Ιταλούς στη διάρκεια του Β Παγκοσμίου Πολέμου. Η βασική μορφή του Νέου Φρουρίου έμεινε η ίδια μέχρι τα χρόνια των Άγγλων, οπότε σύμφωνα με τις εξελίξεις της οχυρωματικής τέχνης, αναμορφώθηκαν σε μεγάλο βαθμό οι αμυντικές του διατάξεις. Τότε κατασκευάστηκαν νέοι προμαχώνες, οχυρώματα, κανονιοστοιχίες, στρατώνες, αποθήκες τροφίμων, ιματισμού και πολεμοφοδίων. Με την πτώση της Κρήτης το 1669, η Κέρκυρα παρέμεινε το τελευταίο οχυρό της Γαληνοτάτης στην Ανατολή κι έτσι επιβλήθηκε η ενίσχυση των οχυρώσεών της εκ νέου. Τα νέα σχέδια συντάχθηκαν από το μηχανικό Filippo Verneda και η εκτέλεσή τους κράτησε περίπου είκοσι χρόνια, έως το Μπροστά από αυτά, βρίσκονταν η περιτάφρια οδός, τα ορμητήρια, ο εμπρόσθιος ψευδότοιχος και ο ψευδότοιχος, ο οποίος ξεκινούσε από τον προμαχώνα Σαραντάρη-στο σημείο που σήμερα τελειώνει η Λαϊκή Αγορά και σώζεται τμήμα του-και κατέληγε στον προμαχώνα Valier. Κευθμοί εξασφάλιζαν τις πύλες συγκοινωνίας, ενώ κυφώματα και γραμμές βυτίων τις προέχουσες. Η στενή λωρίδα εδάφους στην παραλία του Νέου Φρουρίου Κορακοφωλιά- φυλαγόταν με γραμμή βυτίων και ασθενές έργο ψαλίδας. Πυκνότατο δίκτυο από μίνες και κοντραμίνες εξασφάλιζε την επικοινωνία μεταξύ των εξωτερικών έργων και βοηθούσε αποτελεσματικά την αντιμετώπιση των εχθρικών υπονόμων, που θ αποτελούσαν τα τείχη σε περίπτωση πολιορκίας, όπως και έγινε. Από το Νέο Φρούριο, το καλοκαίρι του 1716, και συγκεκριμένα στις 11 Αυγούστου, οι Κερκυραίοι πολεμιστές κατατρόπωσαν τους Οθωμανούς και αντίκρισαν το εγκαταλελειμμένο τουρκικό στρατόπεδο, δίνοντας έτσι τέλος στην

35 πολιορκία που διήρκησε 22 μέρες. Στα μάτια όλων των πολεμιστών πρόβαλε από τη μία η εικόνα του Σούλεμπουρκ να κατατροπώνει τους εχθρούς και από την άλλη η ολοζώντανη παρουσία του προστάτη του νησιού Αγίου Σπυρίδωνα, που έδιωξε μακριά τον Οθωμανό κατακτητή. Η επιτυχής έκβαση αυτής της πολιορκίας ικανοποίησε πολύ τη Γερουσία της Γαληνοτάτης, που τίμησε το Στρατάρχη με αδριάντα που σώζεται και ορθώνεται περήφανα αριστερά της κύριας εισόδου του Παλαιού Φρουρίου. την ημέραν ξημερώνοντας του αγίου μηνά, έπεσεν αστραποπελέκι στο μουνιτζηό στο παλεό κάστρο, και επέσανε λογιάζο δύο και εκάηκε το κάστρο και όλα τα σπήτια και εξεθεμελιόθηκε το κενεραλάτο όλο και εσκοτόθηκε ο καπετάν γκενεράλης πιζάνης, άλοι πολότατοι, και όλη η Τζητανδέλα ανακατογυρίστηκε, και όλα τα σπίτια του Κάστρου, άλλα επέσανε και άλα εκατακρεμηστίκανε, και επίγε και φωτιά στον άγιο Σπυρίδωνα και μόνον έκαψε το κανδύλι, οπού εχάρισε ο πιζάνης γκενεράλης, και ήτον θαύμα μέγα, και ο θεός και ο μέγας σπυρίδων να μη μας δώση άλη πέδευσιν". Η γκραβούρα είναι σχετική με την καταστροφή του 1718 όπου αναφέρεται σε θαυματουργή επέμβαση του Αγίου (στο π. φρούριο απεικονίζεται ο Αγιος ενώ πλησιάζει το φρουρό της μπαρουταποθήκης). Mε αυτόν τον τρόπο περιγράφεται σε χρονικό χειρόγραφο η μεγάλη καταστροφή που έγινε το βράδυ 10 προς 11 Νοέμβρη 1718 στο Παλιό Φρούριο. Τη νύχτα 10 προς 11 Νοέμβρη 1718 δυνατή θύελλα επικρατούσε στην Κέρκυρα. Ραγδαία βροχή πλημμύρισε τα πάντα ενώ τα αστραπόβροντα κατατρόμαζαν όσους ξύπναγαν. Λίγο πριν τα μεσάνυχτα κεραυνός χτύπησε τη μπαρουταποθήκη της Καμπάνας στην Ακρόπολη. Οι φλόγες μεταδόθηκαν και στις δύο διπλανές μπαρουταποθήκες που περιείχαν κάπου 3000 βαρέλια μπαρούτη. Οι βροντές και ο κρότος της έκρηξης ακούστηκαν μέχρι την απέναντι Ήπειρο. Όσοι έπλεαν κοντά απομακρύνονταν από τη γη όπου φαινόταν να ρέει πύρινος ποταμός. Το έδαφος σείστηκε, έπεσαν τα οικοδομήματα γύρω από την Ακρόπολη, γκρεμίστηκαν τα οικήματα των κάτω

36 τειχών. Βροχή από πέτρες και αναμμένα αντικείμενα έπεσαν στην πόλη σκοτώνοντας κόσμο, ενώ πανύψηλα κτίρια σχίστηκαν και έπεσαν. Σωρός από ερείπια τα ψηλά τείχη του Παλιού Φρουρίου, ενώ ο βράχος της Ακρόπολης σχίστηκε. Το ανάκτορο του προνοητή ανατινάχτηκε θάβοντας στα ερείπιά του το Γενικό Προνοητή Ανδρέα Πιζάνη, την οικογένειά του και άλλα 60 άτομα. Οι φλόγες έκαψαν καταλύματα, σταθμούς, στρατώνες, αποθήκες και δέντρα. Πολλοί βρίσκονταν πεθαμένοι ή τραυματισμένοι κάτω από τα ερείπια, ενώ άλλοι είχαν εκσφενδονιστεί στη θάλασσα και παράδερναν στα κύματα. Μεγάλη ήταν η ζημιά στην πόλη και βαρύτατη στο Μαντράκι όπου οι πέτρες πέφτοντας σκότωσαν ή πλήγωσαν πολλούς ναύτες. Τέτοια ήταν η εκτόνωση από την έκρηξη, ώστε τα νερά της θάλασσας δημιούργησαν δίνη και παράσυραν στο βυθό αύτανδρες τέσσερις γαλιότες και μια γαλέα. Τα υπόλοιπα σκάφη έπαθαν πολλές ζημιές από τη δίνη και από τις πέτρες που έπεσαν με δύναμη. Η έκρηξη προκάλεσε συνολικά γύρω στους χίλιους θανάτους και τραυματισμό πεντακοσίων ατόμων. Στο αρχείο της Καθολικής Αρχιεπισκοπής Κερκύρας σώζεται μέχρι σήμερα το βιβλίο πράξεων όπου είναι καταχωρημένα τα ονόματα των νεκρών (οι πηγές διαφέρουν και δίνουν αριθμό νεκρών από 900 ως 2000). Η χρηματική ζημία του δημοσίου και των ιδιωτών υπήρξε ανυπολόγιστη, ενώ τα οχυρωματικά έργα που επρόκειτο να εκτελεστούν με πρόταση του Σούλεμπουργκ μετά την πολιορκία του 1716 καθυστέρησαν για πολύ καιρό (σημειώνεται ότι τον Ιούλιο εκείνης της χρονιάς είχε λήξει ο τελευταίος Βενετοτουρκικός πόλεμος με τη συνθήκη του Πασάροβιτς και στην Κέρκυρα βρίσκονταν πολυάριθμες στρατιωτικές και ναυτικές δυνάμεις). Οι σύνδικοι της Κοινότητας όρισαν να χορηγηθούν τροφές και καταφύγια στους άστεγους και τους τραυματίες, ενώ η Ενετική Γερουσία έδωσε αμέσως συντάξεις και χορηγίες στους πληγέντες. Η κηδεία του Γενικού Προνοητή Πιζάνη έγινε έξι μέρες αργότερα, ήταν επισημότατη αλλά δεν παραβρέθηκε ο ορθόδοξος κλήρος. Μέχρι σήμερα σώζεται στην Καθολική Μητρόπολη των Αγίων Ιακώβου και Χριστοφόρου η επιτύμβια πλάκα που αναφέρει λατινικά ότι "ανέβηκε στον ουρανό όπως ο Ηλίας μέσα στις φλόγες, σε ηλικία 57 χρόνων στις 4 των Ειδών του Νοεμβρίου". Η τεράστια αυτή καταστροφή συνδέθηκε με θαυματουργή επέμβαση του Αγίου Σπυρίδωνος που θέλησε να τιμωρήσει τον Πιζάνη για την επιθυμία του να κατασκευάσει καθολικό αλτάρι στην εκκλησία Του.