Υποφυσιακή ανεπάρκεια στον ενήλικα

Μέγεθος: px
Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "Υποφυσιακή ανεπάρκεια στον ενήλικα"

Transcript

1 Μέρος V: ΥΠΟΦΥΣΙΑΚΗ ΑΝΕΠΑΡΚΕΙΑ 18 Υποφυσιακή ανεπάρκεια στον ενήλικα Αλεξάνδρα Χρυσουλίδου, Στυλιανός Μανδάνας, Λεμονιά Μαθιοπούλου 1. ΟΡΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΕΠΙΔΗΜΙΟΛΟΓΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ Ως υποφυσιακή ανεπάρκεια (ΥΑ) ορίζεται η ανεπάρκεια μίας ή περισσοτέρων ορμονών της υπόφυσης (μεμονωμένη ή πολλαπλή ανεπάρκεια, αντίστοιχα) που αφορά στη λειτουργία της πρόσθιας υπόφυσης (αδενοϋπόφυσης) ή της οπίσθιας υπόφυσης (νευροϋπόφυσης) ή και των δύο. Η ΥΑ μπορεί να προκληθεί από ποικίλα αίτια που συνήθως εντοπίζονται στην υποφυσιακή και περι-υποφυσιακή περιοχή και λιγότερο συχνά από συστηματικά νοσήματα. Η επίπτωση της ΥΑ είναι περίπου 40 περιπτώσεις ανά εκατομμύριο πληθυσμού ανά έτος 1. Η πολλαπλή ανεπάρκεια ορμονών ( 3 τον αριθμό) αποτελεί τις μισές περιπτώσεις ΥΑ και δεν υπάρχει διαφορά στη συχνότητα μεταξύ των φύλων. 2. ΑΙΤΙΑ ΥΑ Συνολικά, τα αίτια ΥΑ φαίνονται στον Πίνακα Όγκοι υπόφυσης Τα αδενώματα της υπόφυσης αποτελούν την πιο συχνή αιτία ανεπάρκειας μίας ή περισσοτέρων υποφυσιακών ορμονών, με τα μη λειτουργικά αδενώματα να αντιπροσωπεύουν το 50% περίπου των περιπτώσεων υποϋποφυσισμού 2. Τα μακροαδενώματα (μέγεθος >1 cm) σε ποσοστό περίπου 30% συνοδεύονται από ΥΑ, ενώ τα μικροαδενώματα σπάνια οδηγούν σε υποϋποφυσισμό. Παθογενετικοί μηχανισμοί αποτελούν η πίεση και η καταστροφή των παρακείμενων δομών της υπόφυσης καθώς και διαταραχές της αιμάτωσης 3. Ο άξονας που επηρεάζεται πιο συχνά είναι ο άξονας της αυξητικής ορμόνης (GH), ακολουθούν οι γοναδοτροπίνες (LH-FSH) κι έπειτα η φλοιοτρόπος (ACTH) και η θυρεοειδοτρόπος ορμόνη (TSH). Η προλακτίνη (PRL) μπορεί να βρίσκεται είτε αυξημένη είτε ελαττωμένη 2-4. Μετά από τη χειρουργική εξαίρεση αδενώματος, η εμφάνιση ΥΑ εξαρτάται από το μέγεθος του όγκου, από την επέκταση του όγκου στις παρακείμενες δομές, από την εμπειρία του νευροχειρουργού 3

2 Υποφυσιακή ανεπάρκεια στον ενήλικα 263 Πίνακας 1. Αίτια υποφυσιακής ανεπάρκειας στον ενήλικα. 1. Όγκοι υπόφυσης Μη λειτουργικά αδενώματα Λειτουργικά αδενώματα Κύστεις, καλοήθεις όγκοι Χειρουργική αφαίρεση Ακτινοβολία 2. Ενδοκρανιακοί όγκοι Κρανιοφαρυγγίωμα, μηνιγγίωμα Μεταστάσεις στην υπόφυση Χειρουργική αφαίρεση Ακτινοβολία 3. Φλεγμονές - Διηθητικά νοσήματα Λεμφοκυτταρική υποφυσίτιδα 4. Σύνδρομο Sheehan 5. Υποφυσιακή αποπληξία 6. Κενό τουρκικό εφίππιο 7. Κακώσεις κεφαλής 8. Αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο- υπαραχνοειδής αιμορραγία 9. Οπιοειδή - Δηλητήρια Φυματίωση, μύκητες, παράσιτα Σαρκοείδωση Συστηματικά διηθητικά νοσήματα Απόστημα υπόφυσης και από το είδος της επέμβασης, καθώς η διασφηνοειδική προσπέλαση συνοδεύεται από μικρότερο ποσοστό υποϋποφυσισμού σε σχέση με την κρανιοτομή Κρανιοφαρυγγιώματα Πρόκειται για όγκους με υπερεφφιπιακή ή πιο σπάνια ενδοεφιππιακή επέκταση, που εμφανίζονται είτε συμπαγείς είτε κυστικοί είτε με συνδυασμό των δύο στοιχείων. Είναι όγκοι με ελάχιστες αναφορές κακοήθειας στη διεθνή βιβλιογραφία. Ωστόσο εμφανίζουν επιθετική συμπεριφορά με επέκταση στις παρακείμενες δομές του εγκεφάλου, οδηγώντας σε μεγάλο ποσοστό σε ΥΑ, κυρίως σε ανεπάρκεια της GH και των γοναδοτροπινών. Οι ήδη εγκατεστημένες ορμονικές ανεπάρκειες σπάνια ανατάσσονται μετά από χειρουργική επέμβαση, ενώ η χειρουργική εξαίρεση ενός κρανιοφαρυγγιώματος μπορεί να προκαλέσει υποϋποφυσισμό που δεν προϋπήρχε 2. Άλλοι σπάνιοι ενδοκρανιακοί όγκοι που έχουν ενοχοποιηθεί για την εμφάνιση ΥΑ είναι το μηνιγγίωμα, το γερμίνωμα, το γλοίωμα και το χόρδωμα 6,7. Η υπόφυση αποτελεί πολύ σπάνια εντόπιση για την εμφάνιση μεταστάσεων με την εκδήλωση άποιου διαβήτη ή/και πανυποϋποφυσισμού (πρωτοπαθής εστία κυρίως στο μαστό, στον πνεύμονα ή στο έντερο) 8.

3 264 Α. Χρυσουλίδου και συν 2.3. Ακτινοθεραπεία Ο υποϋποφυσισμός αποτελεί μία χρόνια και προοδευτικά εξελισσόμενη επιπλοκή της ακτινοθεραπείας για αδενώματα της υπόφυσης, για παραεφιππιακούς όγκους, για ρινοφαρυγγικά καρκινώματα ή για αιματολογικά νοσήματα. Η ακτινοθεραπεία οδηγεί σε βλάβη του κυτταρικού DNA των κυττάρων της υπόφυσης, σε εκφυλιστικές αλλοιώσεις των νευρογλοιακών κυττάρων (στερώντας έτσι το απαραίτητο τροφικό υπόστρωμα) και σε μικρο-αγγειακές διαταραχές. Η ακτινοβολία προκαλεί καταστροφή κυρίως των τριχοειδών αγγείων: οδηγεί σε αυξημένη κυτταρική διαπερατότητα των ενδοθηλιακών κυττάρων, ενδοκυττάριο οίδημα, αποκόλλησή τους από τη βασική μεμβράνη τους και τελικά σε ρήξη του τοιχώματος των τριχοειδών 2,9,10. Η ακτινοθεραπεία οδηγεί κυρίως σε ανεπάρκεια της GH, ακολουθούν οι γοναδοτροπίνες, λιγότερο επηρεάζονται η TSH και η ACTH, ενώ η εμφάνιση άποιου διαβήτη είναι σπάνια 9,10. Σημαντικό ρόλο παίζουν ο τύπος και το μέγεθος της ακτινοβολίας, ενώ υποϋποφυσισμός μπορεί να εκδηλωθεί και 20 χρόνια αργότερα από την ακτινοθεραπεία Υποφυσίτιδα Υπάρχουν δύο μορφές, η πρωτοπαθής και η δευτεροπαθής. Η πρωτοπαθής μορφή ταξινομείται ανάλογα με τα ιστολογικά ευρήματα σε λεμφοκυτταρική, κοκκιωματώδη και ξανθωματώδη υποφυσίτιδα. Επιπλέον ανάλογα με τους ιστούς που προσβάλλει μπορεί να διακριθεί σε αδενοϋποφυσίτιδα, σε χοανοϋποφυσίτιδα και σε πανυποφυσίτιδα 11,12. Πιο συχνή είναι η λεμφοκυτταρική υποφυσίτιδα, η οποία χαρακτηρίζεται από διάχυτη διήθηση της υπόφυσης κυρίως από λεμφοκύτταρα με λίγα πλασματοκύτταρα και μακροφάγα και μερικές φορές από ουδετερόφιλα και εωσινόφιλα πολυπύρηνα κύτταρα με παρουσία ίνωσης 12. Παλιότερα θεωρούνταν σπάνια νόσος, ωστόσο τα τελευταία έτη έχουν αυξηθεί σημαντικά τα καταγεγραμμένα περιστατικά, συνεπεία της βελτίωσης των απεικονιστικών μεθόδων. Θεωρείται αυτοάνοσης αιτιολογίας και προσβάλλει κυρίως γυναίκες νεαρής ηλικίας κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης ή αμέσως μετά τον τοκετό 13. Εκδηλώνεται με νευρολογικές, οφθαλμολογικές διαταραχές ή/και με ανεπάρκεια των ορμονών της υπόφυσης, με πρωιμότερη και πιο συχνή την επίπτωση στην ACTH 14. Οι υπόλοιπες μορφές υποφυσίτιδας είναι ιδιαίτερα σπάνιες, με μεμονωμένες αναφορές στη διεθνή βιβλιογραφία 12. Η δευτεροπαθής μορφή αποτελεί αποτέλεσμα κάποιας άλλης συστηματικής φλεγμονώδους ή τοπικής νεοπλασματικής εξεργασίας ή συνέπεια θεραπείας με αντινεοπλασματικούς παράγοντες 11, Διηθητικά νοσήματα Ελάχιστες περιπτώσεις φυματίωσης με προσβολή της υπόφυσης και πανυποϋποφυσισμό αναφέρονται στη βιβλιογραφία 16. Η προσβολή της υπόφυσης από μύκητες είναι επίσης σπάνια και περιλαμβάνεις κυρίως τρεις παθογενετικούς μηχανισμούς, την αιματογενή διασπορά, την επέκταση από παρακείμενες δομές και την ιατρογε-

4 Υποφυσιακή ανεπάρκεια στον ενήλικα 265 νή επιμόλυνση. Συνήθως προκαλείται ανεπάρκεια στις γοναδοτροπίνες και άποιος διαβήτης 17,18. Η νευροσαρκοείδωση εκδηλώνεται συνήθως με ανεπάρκεια ADH και με υπερπρολακτιναιμία με τις ορμονικές βλάβες να μην είναι αναστρέψιμες ακόμα και μετά τη θεραπεία 19. Ανεπάρκεια μίας ή περισσοτέρων ορμονών της υπόφυσης μπορεί σπάνια να προκληθεί στην κοκκιωμάτωση Wegener, στη νόσο Takayasu, στην ιστιοκυττάρωση ή στη νόσο Crohn 14. Τέλος το απόστημα υπόφυσης είναι εξαιρετικά σπάνιο, αλλά δυνητικά θανατηφόρο και οδηγεί συνήθως σε πανυποϋποφυσισμό Σύνδρομο Sheehan Πρόκειται για ισχαιμική νέκρωση της υπόφυσης αποτέλεσμα σοβαρής υπότασης ή shock κατόπιν αιμορραγίας κατά τη διάρκεια ή μετά από τοκετό. Στις αναπτυσσόμενες χώρες εξακολουθεί να αποτελεί σημαντικό αίτιο ΥΑ. Ως παθογενετικοί μηχανισμοί έχουν προταθεί η αύξηση του μεγέθους της υπόφυσης κατά τη διάρκεια της κύησης, ο αγγειόσπασμος των υποφυσιακών αρτηριών μετά από μαζική αιμορραγία κατά τον τοκετό και ο σχηματισμός θρόμβων 20. Επιπλέον η συμμετοχή κι ενός αυτοάνοσου υποστρώματος στην εκδήλωση της νόσου ενισχύεται από την ανεύρεση αντισωμάτων έναντι της υπόφυσης ή/και του υποθαλάμου στον ορό ορισμένων ασθενών κι από το γεγονός ότι μπορεί να εμφανιστεί αρκετά έτη μετά από τον τελευταίο τοκετό 21. Εκδηλώνεται με αδυναμία θηλασμού, με αμηνόρροια και με ΥΑ όλων των ορμονών, κυρίως όμως της GH Αποπληξία ή αιμορραγία της υπόφυσης Η αιφνίδια αιμορραγία εντός της υπόφυσης ονομάζεται υποφυσιακή αποπληξία κι αποτελεί μία εξαιρετικά επείγουσα κατάσταση, απειλητική για τη ζωή. Συνήθως εκδηλώνεται ως αιμορραγία εντός υποφυσιακού αδενώματος με συνυπάρχοντες προδιαθεσικούς παράγοντες το τραύμα κεφαλής, τις μεταβολές αρτηριακής πίεσης, την εγκυμοσύνη, την προηγηθείσα ακτινοβολία ή τη χρήση αντιπηκτικών. Οι ασθενείς εμφανίζονται με αιφνίδια κι έντονη κεφαλαλγία, με οφθαλμοπληγία και με ΥΑ ποικίλου βαθμού με κυριότερη και πιο επικίνδυνη την ανεπάρκεια ACTH Κενό τουρκικό εφίππιο Χαρακτηρίζεται από κοίλανση του υπαραχνοειδούς χώρους εντός του τουρκικού εφιππίου σε συνδυασμό με κάποιου βαθμού επιπέδωση της υπόφυσης. Ταξινομείται σε πρωτοπαθές και δευτεροπαθές. Στην περίπτωση του πρωτοπαθούς έχουν προταθεί διάφοροι παθογενετικοί μηχανισμοί, όπως ατελής συγγενής σχηματισμός του υποφυσιακού διαφράγματος και αυξημένη ενδοκράνια πίεση. Το δευτεροπαθές οφείλεται σε ποικίλα αίτια, όπως σε θεραπεία αδενώματος υπόφυσης, σε τραυματισμούς, σε φλεγμονές ή στο σύνδρομο Sheehan. Η πιο συχνή αιτία είναι βλάβη της υπόφυσης και σπανιότερα του υποθαλάμου. Στους περισσότερους ασθενείς η διάγνωση τίθεται τυχαία, ενώ το 20-50% των ασθενών έχουν ενδοκρινολογική διαταραχή 23.

5 266 Α. Χρυσουλίδου και συν 2.9. Κακώσεις κεφαλής Οι κακώσεις της κεφαλής ευθύνονται για αρκετές περιπτώσεις ΥΑ όχι μόνο λόγω της μηχανικής κάκωσης αλλά και λόγω δευτεροπαθών γεγονότων, όπως υποξία, υπόταση, αύξηση της ενδοκράνιας πίεσης και αλλαγές στην εγκεφαλική αιματική ροή 24. Ο τύπος και η σοβαρότητα της κάκωσης καθώς και το χρονικό διάστημα που μεσολαβεί παίζουν σημαντικό ρόλο στην εμφάνιση της ΥΑ, με κυριότερη επίδραση στις γοναδοτροπίνες, στην GH και στην ACTH 25, Αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο και υπαραχνοειδής αιμορραγία Και οι δύο παθολογικές οντότητες (κυρίως η υπαραχνοειδής αιμορραγία) συνδέονται με ανεπάρκεια μίας υποφυσιακής ορμόνης στις περισσότερες περιπτώσεις, με κυριότερες τις ανεπάρκειες της GH και της ACTH 27, Οπιοειδή και δηλητήρια Η μακροχρόνια χρήση οπιοειδών έχει μελετηθεί στον άξονα υποθάλαμος- υπόφυση- γονάδες, καθώς έχει συνδεθεί με περιπτώσεις υπογοναδισμού. Τα οπιοειδή προκαλούν κυρίως μείωση της LH, καθώς δρουν ανασταλτικά αφενός στην έκκριση της GnRH, αφετέρου στην αρνητική αλληλορύθμιση των στεροειδών ορμονών στην LH 29. Επιπλέον οδηγούν σε αύξηση της TSH, ενώ αντικρουόμενα συμπεράσματα έχουν προκύψει για την δράση τους στις άλλες ορμόνες της υπόφυσης 30. Έχουν αναφερθεί 49 περιπτώσεις οξείας και χρόνιας υποφυσιακής ανεπάρκειας μετά από τσίμπημα φιδιού (οχιά του Russell) το οποίο διαβιεί σε 10 χώρες της Νότιας και Νοτιο-Ανατολικής Ασίας ΚΛΙΝΙΚΗ ΕΙΚΟΝΑ ΥΑ Η κλινική εικόνα 3,32 ποικίλει ανάλογα με την ή τις υποκείμενες ανεπάρκειες ορμονών, και παρουσιάζεται συνοπτικά στον Πίνακα 2. Η ΥΑ έχει πολλαπλές επιπτώσεις στη φυσική κατάσταση και στην ψυχική σφαίρα των ασθενών, οι οποίες μπορεί να μην αποκατασταθούν πλήρως με τη θεραπευτική αγωγή. 4. ΘΝΗΤΟΤΗΤΑ ΣΕ ΑΣΘΕΝΕΙΣ ΜΕ ΥΑ Η ΥΑ έχει ενοχοποιηθεί, ως ανεξάρτητος παράγοντας κινδύνου, για την αυξημένη θνητότητα των ασθενών με ΥΑ, κυρίως από αγγειακά εγκεφαλικά επεισόδια 33 και ιδιαίτερα στις γυναίκες ασθενείς. Κατά την πρώτη περιγραφή του φαινομένου αυτού το 1990, το SMR (standardized mortality ratio) βρέθηκε αυξημένο στο 1.81 στους ασθενείς με ΥΑ (1,47 στους άνδρες ασθενείς και 2,82 στις γυναίκες). Μεταγενέστερες μελέτες επιβεβαίωσαν την αρχική αυτή παρατήρηση 34,35. Ο θάνατος στους ασθενείς αυτούς οφείλονταν, εκτός από εγκεφαλικά και σε καρδιαγγειακά επεισόδια και σε αναπνευστικά νοσήματα. Οι υπεύθυνοι μηχανισμοί δεν έχουν εξακριβωθεί πλήρως. Επιβαρυντικοί παράγοντες για την αύξηση των αγγειακών συμβαμάτων αποτελούν: α) η ανεπάρκεια GH, η οποία με τις μεταβολές στη σύσταση σώματος (αύξηση

6 Υποφυσιακή ανεπάρκεια στον ενήλικα 267 Πίνακας 2. Σημεία και συμπτώματα υποφυσιακής ανεπάρκειας στον ενήλικα. Ορμόνη που ανεπαρκεί ACTH GH TSH LH- FSH ADH PRL Κλινική εικόνα Κόπωση, αδυναμία, ανορεξία, ναυτία, έμετοι, κοιλιακό άλγος, απώλεια βάρους, πυρετός, υπογλυκαιμία, υπόταση, αγγειακό collapsus, shock Μειωμένη τρίχωση μασχάλης κι εφηβαίου σε γυναίκες Απουσία αφυδάτωσης, απώλειας άλατος και μελάγχρωσης Κακή ποιότητα ζωής, μειωμένο αίσθημα ευεξίας, διαταραχές ύπνου Μειωμένη ενέργεια, μειωμένη μυϊκή μάζα, αυξημένη εναπόθεση λίπους, μειωμένη εφίδρωση, μειωμένη οστική πυκνότητα Αυξημένη συχνότητα αγγειακών συμβαμάτων Κόπωση, αύξηση βάρους, δυσανεξία στο κρύο, ξηρό δέρμα, βραδυκαρδία, δυσκοιλιότητα, ψυχοκινητική επιβράδυνση Απουσία βρογχοκήλης Άνδρες: στυτική δυσλειτουργία, ελάττωση της libido, υπογονιμότητα, μαλακοί όρχεις, μειωμένη μυϊκή μάζα,, μειωμένη ενέργεια, μειωμένη οστική μάζα Γυναίκες: ολιγο/αμηνόρροια, δυσπαρεύνια, μειωμένη libido, υπογονιμότητα, μειωμένη οστική μάζα Πολυουρία, νυκτουρία, πολυδιψία Αδυναμία θηλασμού ACTH: φλοιοτρόπος ορμόνη, GH: αυξητική ορμόνη, TSH: θυρεοειδοτρόπος ορμόνη, LH: ωχρινοτρόπος ορμόνη, FSH: ωοθυλακιοτρόπος ορμόνη, ADH: αντιδιουρητική ορμόνη, PRL: προλακτίνη. σπλαχνικού λίπους, κεντρική παχυσαρκία) και τις διαταραχές λιπιδίων που προκαλεί, έχει ενοχοποιηθεί ως η κύρια ανεπάρκεια που αυξάνει τα αγγειακά επεισόδια 36, β) η ακτινοθεραπεία, που μπορεί να προκαλέσει βλάβες στο αγγειακό τοίχωμα 37 και γ) η θεραπεία υποκατάστασης των ασθενών με γλυκοκορτικοειδή, η οποία στο ημερήσιο σχήμα των 30 mg υδροκορτιζόνης, αποτελεί υπερ-δοσολογία. 5. ΔΙΑΓΝΩΣΗ YA Η διάγνωση της ανεπάρκειας μίας ή περισσότερων ορμονών της υπόφυσης, θα τεθεί με προσδιορισμό των επιπέδων τους στο αίμα. Για ορισμένες ορμόνες (LH-FSH, PRL και TSH) ο προσδιορισμός τους με μια πρωινή αιμοληψία θεωρείται αντιπροσωπευτικός και διαγνωστικός της επάρκειας τους. Λόγω όμως της περιοδικότητας και της κατά ώσεις έκκρισης άλλων ορμονών (ACTH, GH) απαιτούνται δυναμικές διεγερτικές δοκιμασίες που θα προσδιορίσουν την τυχόν ανεπάρκειά τους. Λαμβάνοντας υπ όψιν ότι η ανεπάρκεια ορμονών όπως η ACTH 38, η TSH 39 αλλά και η ADH 40 δυνατόν να αποβούν μοιραίες για τη ζωή του ασθενούς, αντιλαμβάνεται κανείς ότι είναι σημαντικό να τεθεί έγκαιρα η διάγνωση ώστε να λάβει ο ασθενής την αντίστοιχη θεραπεία ορμονικής υποκατάστασης το συντομότερο. Ο γενικός κανόνας είναι ότι η ανεύρεση χαμηλών επιπέδων μιας υποφυσιακής ορμόνης σε συνδυασμό πάντα με χαμηλά επίπεδα της ορμόνης του αδένα- στόχου

7 268 Α. Χρυσουλίδου και συν θεωρείται ενδεικτική υποφυσιακής ανεπάρκειας 41. Χαμηλά επίπεδα της ορμόνης του αδένα στόχου με φυσιολογική την αντίστοιχη υποφυσιακή ορμόνη είναι επίσης ενδεικτικά υποϋποφυσισμού Ανεπάρκεια ACTH Πρωινή τιμή κορτιζόλης <100 nmol/l είναι ενδεικτική επινεφριδιακής ανεπάρκειας ενώ τιμές βασικής κορτιζόλης >500 nmol/l αποκλείουν τη ανεπάρκεια. Για τις ενδιάμεσες τιμές, δυναμικές δοκιμασίες απαιτούνται όταν υπάρχουν κλινικές ενδείξεις. Η δοκιμασία υπογλυκαιμίας (insulin tolerance test, ITT) θεωρείται ως η πλέον αξιόπιστη για να τεθεί η διάγνωση της ανεπάρκειας ACTH 38. Η υπογλυκαιμία (γλυκόζη πλάσματος <40 mg/dl μετά την ενδοφλέβια χορήγηση ινσουλίνης κατά το ΙΤΤ σε δόση 0,05-0,2 U/kg ΒΣ) αποτελεί το πλέον ισχυρό ερέθισμα για την ενεργοποίηση του υποθάλαμο-υπόφυση-επινεφριδιακού άξονα (hypothalamic-pituitary-adrenal axis, HPA axis) και μπορεί παράλληλα να ελεγχθεί και η ανεπάρκεια GH. Η πρόκληση υπογλυκαιμίας είναι εξαιρετικά δυσάρεστη για τον ασθενή και αντενδείκνυται σε ασθενείς ηλικίας μεγαλύτερης των 65 ετών, ιστορικό καρδιαγγειακής νόσου, επιληπτικών κρίσεων, υποθυρεοειδισμού και κορτιζόλης <100 nmol/l. Η δοκιμασία αυτή ευλόγως απαιτεί συνεχώς την παρουσία γιατρού. Επίπεδα κορτιζόλης κατά τη διάρκεια της δοκιμασίας >500 nmol/l (ή 550 nmol/l κατά άλλους) είναι ενδεικτικά φυσιολογικής λειτουργίας του HPA άξονα. H δοκιμασία με 250 μg ACTH (1-24, Synacthen test) αποτελεί το τεστ εκλογής, εξαιτίας της μικρής διάρκειάς του (1 ώρα), της καλής ανεκτικότητας από τους ασθενείς και των συγκρίσιμων αποτελεσμάτων του με το ΙΤΤ. Παραμένει υπό συζήτηση και από πολλούς αμφισβητείται το κατά πόσον το μικρό Synacthen test (1 μg) υπερτερεί σε ευαισθησία για τη διάγνωση της δευτεροπαθούς επινεφριδιακής ανεπάρκειας. Οι τεχνικές δυσκολίες στη χορήγηση του 1 μg (εμπορικά κυκλοφορεί μόνο το 250 μg) καθιστούν το 250 μg test πιο πρακτικό. Ωστόσο, η δοκιμασία Synacthen με 250 μg έχει ένα σαφή περιορισμό: σε ασθενείς με επινεφριδιακή ανεπάρκεια πρόσφατης έναρξης, μπορεί η απάντηση στη δοκιμασία να βρεθεί φυσιολογική, γιατί δεν έχει εγκατασταθεί η επινεφριδιακή ατροφία και η δόση των 250 μg είναι υψηλή. Για το λόγο αυτό, μετά από υποφυσεκτομή, η δοκιμασία διενεργείται μετά από περίπου 1,5-2 μήνες. Η δοκιμασία χορήγησης μετυραπόνης από το στόμα (30 mg/kg ΒΣ) σε μια δόση τα μεσάνυχτα, μπορεί επίσης να χρησιμοποιηθεί για τη διάγνωση της ανεπάρκειας ACTH. Η μετυραπόνη ως αναστολέας της 11-β υδροξυλάσης, του ενζύμου που καταλύει τη μετατροπή της 11-δεοξυκορτιζόλης (11-DOC) σε κορτιζόλη, αναμένεται να οδηγήσει σε αύξηση των επιπέδων της 11-DOC σε φυσιολογικά άτομα το επόμενο πρωί (σε επίπεδα υψηλότερα από 7 μg/dl). Η δοκιμασία αυτή δεν χρησιμοποιείται ευρέως Ανεπάρκεια GH Η ανεπάρκεια GH συμβαίνει νωρίς στην εξέλιξη του υποϋποφυσισμού. Σαν αποτέλεσμα, σε ασθενείς με ανεπάρκεια των λοιπών υποφυσιακών ορμονών συνδυαζόμενη με χαμηλό IGF-1 (insulin growth factor-1), η ανεπάρκεια GH θεωρείται βέβαιη σε

8 Υποφυσιακή ανεπάρκεια στον ενήλικα 269 ποσοστό 99% 43,44 και δεν απαιτείται περαιτέρω έλεγχος. Φυσιολογικά επίπεδα IGF-1 δεν αποκλείουν την ανεπάρκεια αυξητικής ορμόνης. Μάλιστα τα 2/3 των ασθενών με ανεπάρκεια GH έχουν φυσιολογικό IGF-1. Η δοκιμασία ITT θεωρείται ως η πιο αξιόπιστη για τον έλεγχο της ανεπάρκειας GH 45,46. Επίπεδα GH 3μg/l κατά τη διάρκεια της δοκιμασίας θεωρούνται διαγνωστικά ανεπάρκειας. Μία και μόνο δοκιμασία διέγερσης αρκεί να θέσει τη διάγνωση της ανεπάρκειας GH στους ενήλικες 46. Εναλλακτικά μπορεί να χρησιμοποιηθεί η δοκιμασία διέγερσης με γλυκαγόνη (με διαγνωστικά τα επίπεδα GH 3μg/L). Η γλυκαγόνη χορηγείται σε δόση 1mg ενδομυϊκά και προκαλεί αρχικά υπεργλυκαιμία. Κατά την πτώση της γλυκόζης μετά το δίωρο, διεγείρεται φυσιολογικά η έκκριση GH. Κατά τη δοκιμασία ελέγχεται η GH ανά 30 λεπτά έως και 4 ώρες. Την τελευταία δεκαετία, χρησιμοποιούνται και οι συνδυασμένες δοκιμασίες με GHRH-αργινίνη και GHRH-GHRP-6. Η GHRH χορηγείται σε δόση 1 μg/kg ενδοφλέβια και η αργινίνη ως διάλυμα με 30 gr ουσίας ενδοφλέβια σε 30 λεπτά. Οι διαγνωστικές τιμές για τη δοκιμασία GHRH-αργινίνη κυμαίνονται σημαντικά ανάλογα με το BMI του ασθενούς (για BMI 25 kg/m2 ανεπάρκεια ορίζεται όταν η GH <11,5 μg/l, για BMI όταν η GH <8 μg/l και για ΒΜΙ 30 kg/m 2 όταν η GH <4,2 μg/l). Στη δοκιμασία GHRH- GHRP-6 ανεπάρκεια ορίζεται όταν η GH είναι μικρότερη από 10 μg/l 45. Οι δοκιμασίες διέγερσης με κλονιδίνη, L-dopa και αργινίνη δε φαίνεται να έχουν θέση στη διάγνωση της ανεπάρκειας GH στους ενήλικες, αν και παλαιότερα χρησιμοποιούνταν 46. Όσον αφορά τη χορήγηση αργινίνης στη συνδυασμένη δοκιμασία, θα πρέπει να γίνεται με προσοχή μιας και η εξαγγείωσή της προκαλεί εκτεταμένη νέκρωση δέρματος Ανεπάρκεια TSH Βασικά επίπεδα TSH κάτω του φυσιολογικού αλλά και εντός φυσιολογικών ορίων με επίπεδα όμως ελεύθερης θυροξίνης ελαττωμένα, θεωρούνται διαγνωστικά κεντρικού υποθυρεοειδισμού. Δυναμική δοκιμασία με TRH (thyrotropin releasing hormone) δεν ενδείκνυται 3. Στην πλειοψηφία των ασθενών η Τ 3 παραμένει φυσιολογική Ανεπάρκεια LH-FSH O προσδιορισμός των επιπέδων των γοναδοτροπινών θα πρέπει να γίνεται πάντοτε με ταυτόχρονο προσδιορισμό της προλακτίνης, δεδομένου ότι η υπερπρολακτιναιμία καταστέλλει τα επίπεδα FSH-LH. Με φυσιολογικά ή χαμηλά επίπεδα προλακτίνης αξιολογούνται τα κατεσταλμένα επίπεδα γοναδοτροπινών ως εξής: Στους άντρες χαμηλά επίπεδα τεστοστερόνης σε συνδυασμό με χαμηλά επίπεδα FSH/LH δηλώνουν δευτεροπαθή υπογοναδισμό. Στις προ-εμμηνοπαυσιακές γυναίκες ο υποϋποφυσισμός οδηγεί πάντα σε διαταραχές της εμμήνου ρύσεως. Εργαστηριακή επιβεβαίωση τίθεται με ανεύρεση χαμηλών επίπεδων FSH/LH και οιστραδιόλης. Μετεμμηνοπαυσιακά, ενώ αναμένονται φυσιολογικά αυξημένες τιμές FSH/LH λόγω μειωμένης έκκρισης οιστραδιόλης από τις ωοθήκες, στις γυναίκες αυτές βρίσκονται επίσης χαμηλά επίπεδα FSH/LH 45. Διεγερτική δοκιμασία με GnRH δεν ενδείκνυται 3,42.

9 270 Α. Χρυσουλίδου και συν 5.5. Ανεπάρκεια αντιδιουρητικής ορμόνης (ADH) O σακχαρώδης διαβήτης ως το πλέον τυπικό αίτιο πολυουρίας θα πρέπει να αποκλειστεί πριν τον έλεγχο για κεντρικό άποιο διαβήτη. Ο συνδυασμός πολυουρίας (>40ml/kg ΒΣ το 24ωρο), υπερνατριαιμίας και χαμηλής ωσμωτικότητας ούρων (<300 mosm/kg) δηλώνουν άποιο διαβήτη. Σε περιπτώσεις φυσιολογικών τιμών Na ορού είναι απαραίτητη η δοκιμασία στέρησης ύδατος προκειμένου να τεθεί η διάγνωση. Πρέπει να λαμβάνεται υπ όψιν ότι η θεραπεία υποκατάστασης με γλυκοκορτικοειδη φυσιολογικά καταστέλλει την έκκριση ADH ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΥΑ Η θεραπεία της ΥΑ περιλαμβάνει υποκατάσταση (πολλαπλή ή μεμονωμένη) των υποφυσιακών ορμονών που δεν παράγονται εξαιτίας των νόσων που αναφέρθηκαν ή της θεραπείας που ακολούθησε (χειρουργική θεραπεία, ακτινοθεραπεία, φαρμακευτική αγωγή). Σε ανεπάρκεια ACTH και TSH, πρέπει να χορηγείται πρώτα η υδροκορτιζόνη και σε δεύτερο χρόνο η θυροξίνη, γιατί η έναρξη θυροξίνης σε υποκορτιζολαιμικούς ασθενείς μπορεί να προκαλέσει αδδισονική κρίση λόγω αύξησης της κάθαρσης κορτιζόλης Ανεπάρκεια ACTH Η θεραπεία με γλυκοκορτικοειδή συνήθως περιλαμβάνει τη χορήγηση από του στόματος περίπου mg υδροκορτιζόνης (ή σε μερικές χώρες cortisone acetate) σε διαιρεμένες δόσεις (2 ή 3 δόσεις την ημέρα). Η πρώτη δόση λαμβάνεται με την έγερση του ασθενούς (και αποτελεί το 50% της συνολικής δόσης), η δεύτερη περί τις 12 το μεσημέρι και η τρίτη δόση γύρω στις 4-5 το απόγευμα. Λόγω της βραχείας ημίσειας ζωής της υδροκορτιζόνης, οι ασθενείς είναι υποκορτιζολαιμικοί νωρίς το πρωί (όταν φυσιολογικά αρχίζει η ενδογενής έκκριση) 42 και υπερκορτιζολαιμικοί περί τις 1-2 ώρες μετά τη λήψη του φαρμάκου. Ωστόσο, η χρήση άλλων γλυκοκορτικοειδών με μεγαλύτερο χρόνο δράσης όπως η πρεδνιζολόνη ή δεξαμεθαζόνη δε συστήνεται για θεραπεία της ΥΑ. Είναι πεποίθηση πλέον ότι δόσεις περί τα 30 mg υδροκορτιζόνης συνιστούν υπερ-δοσολογία (η ημερήσια παραγωγή κορτιζόλης στο σώμα μας έχει υπολογισθεί στα 5-10 mg/m 2 ) 49 και η τρέχουσα πρακτική είναι να διατηρούμε τη δόση γύρω στα 20 mg ημερησίως ( mg). Σε μερική ανεπάρκεια μικρότερες δόσεις χρησιμοποιούνται. Θεραπεία με αλατοκορτικοειδή δεν είναι απαραίτητη σε ανεπάρκεια ACTH, όπως συνήθως απαιτείται σε πρωτοπαθή επινεφριδιακή ανεπάρκεια. Σε ασθενείς με πρωτοπαθή και δευτεροπαθή επινεφριδιακή ανεπάρκεια έχει δοκιμασθεί η θεραπεία με DHEA s. Χορηγούνται σε δόσεις mg ημερησίως βοηθώντας στην καλή διάθεση και στο αίσθημα ευεξίας των ασθενών 50. Ωστόσο, επί του παρόντος η χρήση τους δεν έχει γενικευθεί. Σε καταστάσεις εμπύρετων νοσημάτων, τραυματισμών, χειρουργείων και γενικότερα καταστάσεων που θέτουν τον ασθενή σε κατάσταση stress, η δόση της υδροκορτιζόνης θα πρέπει να αυξάνεται (διπλασιασμός της δόσης για ήπιες καταστάσεις

10 Υποφυσιακή ανεπάρκεια στον ενήλικα 271 stress και έως mg ημερησίως ενδοφλέβιας υδροκορτιζόνης για επεμβάσεις) Aνεπάρκεια GH Η θεραπεία με GH στους ενήλικες εφαρμόζεται τα τελευταία 20 έτη, μετά τη θεραπευτική χορήγηση της ανθρώπινης ανασυνδυασμένης GH, που ξεκίνησε στα τέλη του Κατά την πρώτη δεκαετία της διάθεσής της, η χορηγούμενη δόση ήταν υψηλότερη και οι ανεπιθύμητες ενέργειες (κυρίως αρθραλγίες και οίδημα) συχνότερες. Τα τελευταία χρόνια η ημερήσια αρχική δόση της GH έχει μειωθεί σε 0,15-0,3 mg, χορηγούμενη ως υποδόρια ένεση κάθε απόγευμα. Βάσει της κλινικής εικόνας και του IGF-1, η δόση μπορεί να τιτλοποιηθεί προς τα πάνω ανά 4-6 εβδομάδες 3. Η ανταπόκριση στη θεραπεία με GH θα γίνει εμφανής περίπου μετά τους 6 μήνες θεραπείας. Οι ισχυρότερες ευνοïκές επιδράσεις της θεραπείας αυτής αφορούν στη σύσταση του σώματος (μείωση του λιπώδους και αύξηση του μυϊκού ιστού) και στην ποιότητα ζωής των ασθενών, ενώ οι επιδράσεις στα λιπίδια (αν και πολύ συχνά ευνοϊκές) και στην οστική πυκνότητα είναι περισσότερο ποικίλες 51. Οι άνδρες απαντούν πιο γρήγορα από τις γυναίκες ασθενείς όσον αφορά στην αύξηση του IGF-1. Αντενδείξεις για τη θεραπεία με GH αποτελούν η παρουσία κακοήθειας, η ενδοκράνια υπέρταση και η παραγωγική διαβητική αμφιβληστροειδοπάθεια. Η χορήγηση GH αποτελεί μια ακριβή θεραπεία και παρά την εκτενή βιβλιογραφία η εφαρμογή της δεν υιοθετήθηκε από όλες τις χώρες. Επιπλέον, όλοι οι ασθενείς με ανεπάρκεια GH δεν ανταποκρίνονται στον ίδιο βαθμό. Ωστόσο, εκείνοι που θα ανταποκριθούν, παρουσιάζουν σημαντική βελτίωση στις παραπάνω παραμέτρους και σαφή βελτίωση στην ποιότητα της ζωής τους. Η θεραπεία με GH μπορεί να είναι μακροχρόνια, όταν αποδίδει, και παρά τους αρχικούς φόβους για εμφάνιση κακοηθειών στους ασθενείς, θεωρείται πλέον ασφαλής Aνεπάρκεια TSH Όταν διαπιστώνεται ανεπάρκεια της TSH, δίνεται θεραπεία με θυροξίνη. Η δόση της θυροξίνης τιτλοποιείται προς τα πάνω, μέχρι τα επίπεδα της FT 4 να βρεθούν εντός των φυσιολογικών ορίων. Σε ηλικιωμένους ασθενείς η αρχική δόση είναι μικρή (περί τα 25 μg ημερησίως) και η τιτλοποίηση της δόσης γίνεται πιο αργά Ανεπάρκεια FSH-LH Στις προεμμηνοπαυσιακές γυναίκες η θεραπεία υποκατάστασης περιλαμβάνει συνδυασμένη θεραπεία με οιστρογόνα και προγεστερόνη ή μόνο οιστρογόνα σε ασθενείς με υστερεκτομή. Η συνδυασμένη θεραπεία μπορεί να δοθεί με τη μορφή αντισυλληπτικού δισκίου (με μg αιθινυλ-οιστραδιόλης), ή συζευγμένων οιστρογόνων με κυκλική ή συνεχή χορήγηση προγεστερόνης (αν η γυναίκα επιθυμεί έμμηνο ρύση ή όχι, αντίστοιχα). Η θεραπεία με επιθέματα οιστρογόνων αντί δισκίων πλεονεκτεί γιατί το φάρμακο δε διέρχεται από το ήπαρ, και ο συγκεκριμένος τρόπος χορήγησης προτιμάται σε γυναίκες που λαμβάνουν θεραπεία με GH, γιατί έτσι δεν απαιτείται αυξημένη δόση GH.

11 272 Α. Χρυσουλίδου και συν Στους άνδρες με δευτεροπαθή υπογοναδισμό, η θεραπεία γίνεται με ενέσεις, δισκία ή επιθέματα τεστοστερόνης. Τα δισκία τεστοστερόνης δε χρησιμοποιούνται πλέον ευρέως, γιατί τα επίπεδα τεστοστερόνης ορού που επιτυγχάνουν δεν είναι ικανοποιητικά. Τα επιθέματα ή η γέλη τεστοστερόνης έχουν κάποιους περιορισμούς ως προς την εφαρμογή τους, ωστόσο αποδίδουν πιο σταθερά επίπεδα ορμόνης στον ορό. Τα ενέσιμα σκευάσματα μπορεί να χορηγηθούν ανά μήνα ή (τα νεότερα) ανά 3 μήνες με ενδομυϊκή ένεση και έχουν ευρεία χρήση. Οι τιμές τεστοστερόνης ορού παρουσιάζουν διακυμάνσεις, ανάλογα με τη χρονική στιγμή της μέτρησης. Αν υπάρχει επιθυμία για τεκνοποίηση, οι ασθενείς θα πρέπει να λάβουν ειδική θεραπεία Ανεπάρκεια ADH Σε ασθενείς με κεντρικό άποιο διαβήτη χορηγείται δεσμοπρεσσίνη παρεντερικά ή ρινικά ή ως δισκίο. Η υπονατριαιμία δηλώνει υπερ-δοσολογία και τα επίπεδα Na θα πρέπει να ελέγχονται τακτικά. 7. ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗ ΑΣΘΕΝΩΝ ΜΕ ΥΑ H παρακολούθηση των ασθενών με ΥΑ οφείλει να είναι μακροχρόνια. Οι ορμόνες που υποκαθιστούμε στους ασθενείς με ΥΑ δεν μπορούν σε καμία περίπτωση να ομοιάσουν τη φυσιολογική ενδογενή έκκριση των ορμονών. Έτσι η ορμονική υποκατάσταση «κινδυνεύει» να βρίσκεται συχνά εκτός θεραπευτικών ορίων. Καθώς οι ασθενείς αυτοί μεγαλώνουν σε ηλικία, οι ανάγκες αλλάζουν: για παράδειγμα, η χορήγηση οιστρογόνων σε προεμμηνοπαυσιακές γυναίκες θα διακοπεί εκεί κοντά στην ηλικία της αναμενόμενης εμμηνόπαυσής τους, ενώ οι ανάγκες σε θυροξίνη και υδροκορτιζόνη μπορεί να τροποποιηθούν προς τα κάτω. Η βιοχημική παρακολούθηση περιλαμβάνει τη μέτρηση των περιφερικών ορμονών στο αίμα, καθώς οι υποφυσιακές ορμόνες ανεπαρκούν και δε θα μεταβληθούν με τη θεραπεία. Στη θεραπεία με οιστρογόνα ή τεστοστερόνη, τα όργανα «στόχοι» πρέπει περιοδικά να ελέγχονται (μαστός, προστάτης). Για τον έλεγχο της θεραπείας με υδροκορτιζόνη, χρήσιμες πληροφορίες δίνει η καμπύλη κορτιζόλης (cortisol day curve), δηλαδή επαναλαμβανόμενες (μέχρι 8 ώρες) μετρήσεις των επιπέδων κορτιζόλης μετά τη λήψη των δισκίων υδροκορτιζόνης. Με τον τρόπο αυτό, μπορεί να μοιραστεί καλύτερα η δόση ή να μειωθεί η συνολική χορηγούμενη ποσότητα. Η ακτινολογική παρακολούθηση γίνεται με μαγνητική τομογραφία και η συχνότητά της εξαρτάται από την αρχική νόσο που οδήγησε στον υποϋποφυσισμό. BIΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 1. Regal M, Páramo C, Sierra SM, Garcia-Mayor RV. Prevalence and incidence of hypopituitarism in an adult Caucasian population in northwestern Spain. Clin Endocrinol (Oxf) 2001, 55: Sherlock M, Avuk J, Tomlinson JW, Toogood AA, Aragon-Alonso A, Sheppard MC et al. Mortality in patients with pituitary disease. Endocr Rev. 2010, 31: Prabhakar VK, Shalet SM. Aetiology, diagnosis and management of hypopituitarism in adult

12 Υποφυσιακή ανεπάρκεια στον ενήλικα 273 life. Postgrad Med J 2006, 82: Cury ML, Fernandes JC, Machado HR, Elias LL, Moreira AC, Castro M. Non- functioning pituitary adenomas: clinical feature, laboratorial and imaging assessment, therapeutic management and outcome. Arq Bras Endocrinol Metabol 2009, 53: Nomikos P, Ladar C, Fahlbusch R, Buchfelder M. Impact of primary surgery on pituitary function in patients with non- functioning pituitary adenomas- a study on 721 patients. Acta Neurochir(Wien) 2004, 146: Okuno S, Hisanaga M, Tsunoda S, Sakaki T. Diaphragma sellae meningioma associated only with signs of hypopituitarism--case report. Neurol Med Chir (Tokyo) 1992, 32: Dziurzynski K, Delashaw JB, Gultekin SH, Yedinak CG, Fleseriu M. Diabetes insipidus, panhypopituitarism, and severe mental status deterioration in a patient with chordoid glioma: case report and literature review. Endocr Pract. 2009, 15: Hermet M, Delevaux I, Trouillier S, Andre M, Chazal J, Aumaitre O. Pituitary metastasis presenting as diabetes insipidus: a report of four cases and literature review. Rev Med Interne 2009, 30: Fernandez A, Brada M, Zabuliene L, Karavitaki N, Wass JA. Radiation-induced hypopituitarism. Endocr Relat Cancer 2009, 16: Appelman-Dijkstra NM, Kokshoorn NE, Dekkers OM, Neelis KJ, Biermasz NR, Romijn JA et al. Pituitary dysfunction in adult patients after cranial radiotherapy: systematic review and metaanalysis. J Clin Endocrinol Metab 2011, 96: Shimatsu A, Oki Y, Fujisawa I, Sano T. Pituitary and stalk lesions (infundibulo- hypophysitis) associated with immunoglobulin G4- related systemic disease: an emerging clinical entity. Endocr J 2009, 56: Su SB, Zhang DJ, Yue SY, Zhang JN. Primary granulomatous hypophysitis: a case report and literature review. Endocr J 2011, 58: Landek-Salgado MA, Gutenberg A, Lupil I, Kimura H, Mariotti S, Rose NR et al. Pregnancy, postpartum autoimmune thyroiditis, and autoimmune hypophysitis: intimate relationships. Autoimmun Rev 2010, 9: Carpinteri R, Patelli I, Casanueva FF, Giustina A. Pituitary tumours: inflammatory and granulomatous expansive lesions of the pituitary. Best Pract Res Clin Endocrinol Metab 2009, 23: Dillard T, Yedinak CG, Alumkal J, Fleseriu M. Anti- CTLA-4 antibody therapy associated autoimmune hypophysitis: serious immune related adverse events across a spectrum of cancer subtypes. Pituitary 2010, 13: Furtado SV, Venkatesh PK, Ghosal N, Hegde AS. Isolated sellar tuberculoma presenting with panhypopituitarism: clinical, diagnostic considerations and literature review. Neurol Sci 2011, 32: Lionakis MS, Samonis G, Kontoyiannis DP. Endocrine and metabolic manifestations of invasive fungal infections and systemic antifungal treatment. Mayo Clin Proc 2008, 83: Kelesidis T, Tsiodras S. Hypopituitarism caused by neurocysticercosis. Am J Med Sci 2011, 341: Bihan H, Christozova V, Dumas JL, Jomaa R, Valeyre D, Tazi A et al. Sarcoidosis: clinical, hormonal, and magnetic resonance imaging (MRI) manifestations of hypothalamic-pituitary disease in 9 patients and review of the literature. Medicine (Baltimore) 2007, 86: Shivaprasad C. Sheehan s syndrome: Newer advances. Indian J Endocrinol Metab 2011, 15 Suppl 3:S De Bellis A, Kelestimur F, Sinisi AA, Ruocco G, Tirelli G, Battaglia M. Anti-hypothalamus and anti-pituitary antibodies may contribute to perpetuate the hypopituitarism in patients with Sheehan s syndrome. Eur J Endocrinol 2008, 158:

13 274 Α. Χρυσουλίδου και συν 22. Murad-Kejbou S, Eggenberger E. Pituitary apoplexy: evaluation, management, and prognosis. Curr Opin Ophthalmol 2009, 20: Komada H, Yamamoto M, Okubo S, Nagai K, Iida K, Nakamura T. A case of hypothalamic panhypopituitarism with empty sella syndrome: case report and review of the literature. Endocr J 2009, 56: Dusick JR, Wang C, Cohan P, Swerdloff R, Kelly DF. Chapter 1: Pathophysiology of hypopituitarism in the setting of brain injury. Pituitary 2008 in press. 25. Schneider HJ, Schneider M, Kreitschmann-Andermahr I, Tuschy U, Wallaschofski H, Fleck S et al. Structured assessment of hypopituitarism after traumatic brain injury and aneurysmal subarachnoid hemorrhage in 1242 patients: the German interdisciplinary database. J Neurotrauma 2011, 28: Kokshoorn NE, Wassenaar MJ, Biermasz NR, Roelfsema F, Smit JW, Romijn JA et al. Hypopituitarism following traumatic brain injury: prevalence is affected by the use of different dynamic tests and different normal values. Eur J Endocrinol 2010, 162: Valdes-Socin H, Vroonen L, Robe P, Martin D, Beckers A. Traumatic brain injury and subarachnoid hemorrhage as a cause of hypopituitarism: a review. Rev Med Liege 2009, 64: Bondanelli M, Ambrosio MR, Zatelli MC, Basaglia N, Degli Uberti EC. Prevalence of hypopituitarism in patients with cerebrovascular diseases. J Endocrinol Invest 2008, 31 Suppl 9: Colameco S, Coren JS. Opioid-induced endocrinopathy. J Am Osteopath Assoc 2009, 109: Vuong C, Van Uum SH, O Dell LE, Lutfy K, Friedman TC. The effects of opioids and opioid analogs on animal and human endocrine. Endocr Rev 2010, 31: Antonypillai CN, Wass JA, Warrell DA, Rajaratnam HN. Hypopituitarism following envenoming by Russell s vipers (Daboia siamensis and D. russelii) resembling Sheehan s syndrome: first case report from Sri Lanka, a review of the literature and recommendations for endocrine management. QJM 2011, 104: Copinschi G, Nedeltcheva A, Leproult R, Morselli LL, Spiegel K, Martino E et al. Sleep disturbances, daytime sleepiness, and quality of life in adults with growth hormone deficiency. J Clin Endocrinol Metab 2010, 95: Rosén T, Bengtsson BA. Premature mortality due to cardiovascular disease in hypopituitarism. Lancet 1990, 336: Nillson B, Gustavasson Kadaka E, Bengtsson BA, Jonsson B. Pituitary adenomas in Sweden between 1958 and 1991: incidence, survival and mortality. J Clin Endocrinol Metab 2000, 85: Svensson J, Bengtsson BA, Rosén T, Odén A, Johannsson G. Malignant disease and cardiovascular morbidity in hypopituitary adults with or without growth hormone replacement therapy. J Clin Endocrinol Metab 2004, 89: Rosén T, Edén S, Larson G, Wilhelmsen L, Bengtsson BA. Cardiovascular risk factors in adult patients with growth hormone deficiency. Acta Endocrinol (Copenh) 1993, 129: Gittoes NJ. Pituitary radiotherapy: current controversies. Trends Endocrinol Metab 2005, 16: Arlt W, Allolio B. Adrenal insufficiency. Lancet 2003, 361: Murase T, Mukoyama A, Osawa N, Nagataki S, Yamaji T. A survival case of myxedema coma of pituitary origin. Endocrinol Jpn 1973, 20: Moore K, Thompson C, Trainer P. Disorders of water balance. Clin Med 2003, 3: Melmed S, Jameson JL. Disorders of the anterior pituitary and hypothalamus. In: Kasper DL, Braunwald E, Fauci AS et al. Harrison s Principles of Internal Medicine. New York, 2005: Van Aken MO, Lamberts SW. Diagnosis and treatment of hypopituitarism: an update. Pituitary 2005, 8:

14 Υποφυσιακή ανεπάρκεια στον ενήλικα Toogood AA, Taylor NF, Shalet SM, Monson JP. Modulation of cortisol metabolism by low-dose growth hormone replacement in elderly hypopituitary patients. J Clin Endocrinol Metab 2000, 85: Hartman ML, Crowe BJ, Biller BM, Ho KK, Clemmons DR, Chipman JJ et al. Which patients do not require a GH stimulation test for the diagnosis of adult GH deficiency? J Clin Endocrinol Metab 2002, 87: Schneider HJ, Aimaretti G, Kreitschmann-Andermahr I, Stalla GK, Ghigo E. Hypopituitarism. Lancet : Ho KK, 2007 GH Deficiency Consensus Workshop Participants. Consensus guidelines for the diagnosis and treatment of adults with GH deficiency II: a statement of the GH Research Society in association with the European Society for Pediatric Endocrinology, Lawson Wilkins Society, European Society of Endocrinology, Japan Endocrine Society, and Endocrine Society of Australia. Eur J Endocrinol 2007, 157: Salameh Y, Shoufani A. Full-thickness skin necrosis after arginine extravasation-a case report and review of the literature. J Pediatr Surg 2004, 39: Ferretti E, Persani L, Jaffrain-Rea ML, Giambona S, Tamburrano G, Beck-Peccoz P. Evaluation of the adequacy of levothyroxine replacement therapy in patients with central hypothyroidism. J Clin Endocrinol Metab 1999, 84: Esteban NV, Loughlin T, Yergey AL, Zawadzki JK, Booth JD, Winterer JC et al. Daily cortisol production rate in man determined by stable isotope dilution/mass spectrometry. J Clin Endocrinol Metab 1991, 72: Johannsson G, Burman P, Wirén L, Engström BE, Nilsson AG, Ottosson M et al. Low dose dehydroepiandrosterone affects behavior in hpopituitary androgen-deficient women: a placebocontrolled trial. J Clin Endocrinol Metab 2002, 87: Chrisoulidou A, Beshyah SA, Rutherford O, Spinks TJ, Mayet J, Kyd P et al. Effects of 7 years of GH replacement therapy in hypopituitary adults. J Clin Endocrinol Metab 2000, 85: Svensson J, Bengtsson BA. Safety aspects of GH replacement. Eur J Endocrinol 2009, 161 Suppl 1:S Zitzmann M, Nieschlag E. Hormone substitution in male hypogonadism. Mol Cell Endocrinol 2000, 161:73-88.

ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΚΗ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΗΣ ΥΠΟΦΥΣΗΣ

ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΚΗ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΗΣ ΥΠΟΦΥΣΗΣ ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η υπόφυση είναι ένας μεγάλης σημασίας ενδοκρινής αδένας, που ρυθμίζεται από τον υποθάλαμο και βρίσκεται στη βάση του εγκεφάλου, πίσω από τη μύτη και στο ύψος των ματιών, σε μία περιοχή που λέγεται

Διαβάστε περισσότερα

R GHRP rh- GH

R GHRP rh- GH 608 1005-2194 2011 08-0608 - 05 R584. 2 A GHD GH GH GHD GH GHD ITT GHRH + GH- RH + GHRP ITT GHD rh- GH Interpretation of guidelines on the diagnosis and treatment of adults with growth hormone deficiency.

Διαβάστε περισσότερα

Διάγνωση αντιμετώπιση οξείας επινεφριδιακής ανεπάρκειας. Γρηγόριος Καλτσάς Παθολογική Φυσιολογία Πανεπιστήμιο Αθηνών

Διάγνωση αντιμετώπιση οξείας επινεφριδιακής ανεπάρκειας. Γρηγόριος Καλτσάς Παθολογική Φυσιολογία Πανεπιστήμιο Αθηνών Διάγνωση αντιμετώπιση οξείας επινεφριδιακής ανεπάρκειας Γρηγόριος Καλτσάς Παθολογική Φυσιολογία Πανεπιστήμιο Αθηνών ευροενδοκρινική ρύθμιση της επινεφριδιακής έκκρισης στεροειδών - - - + CRH/AVP + ACTH

Διαβάστε περισσότερα

Φλάσκας Θ.

Φλάσκας Θ. Η ΘΕΣΗ ΤΗΣ ΥΠΟΦΥΣΗΣ Η ΘΕΣΗ ΤΗΣ ΥΠΟΦΥΣΗΣ ΟΓΚΟΙ ΥΠΟΦΥΣΗΣ ΕΠΙΔΗΜΙΟΛΟΓΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΑΔΕΝΩΜΑΤΩΝ ΕΩΣ 1/4 ΓΕΝΙΚΟΥ ΠΛΗΘΥΣΜΟΥ 10-25% ΟΛΩΝ ΤΩΝ ΕΝΔΟΚΡΑΝΙΩΝ ΝΕΟΠΛΑΣΙΩΝ PRL 30%,GH 15%, ACTH 10%, FSH/LH 9%, TSH

Διαβάστε περισσότερα

Κορίτσι 4 ετών με πολυουρία και πολυδιψία

Κορίτσι 4 ετών με πολυουρία και πολυδιψία Κορίτσι 4 ετών με πολυουρία και πολυδιψία Παρουσίαση :Κωνσταντίνα Κώστα Επιστημονική Συνεργάτης Γ Παιδιατρικής κλινικής ΑΠΘ Κατά την προσέλευση: Κορίτσι 4 ετών και 4 μηνών Πολυουρία και πολυδιψία από τετραμήνου

Διαβάστε περισσότερα

ΔΟΚΙΜΑΣΙΑ ΔΙΕΓΕΡΣΗΣ ΜΕ ACTH

ΔΟΚΙΜΑΣΙΑ ΔΙΕΓΕΡΣΗΣ ΜΕ ACTH ΔΟΚΙΜΑΣΙΑ ΔΙΕΓΕΡΣΗΣ ΜΕ ACTH Ενδείξεις: Διάγνωση επινεφριδιακής ανεπάρκειας, διαταραχή της σύνθεσης στεροειδών ή έλλειψη απάντησης στην ACTH. Διαδικασία: Η δοκιμασία αρχίζει στις 09:00π.μ. Cotrosyn (1-24

Διαβάστε περισσότερα

ΜΑΘΗΜΑΤΑ ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑΣ

ΜΑΘΗΜΑΤΑ ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑΣ ΜΑΘΗΜΑΤΑ ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑΣ ΓΕΝΝΗΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ KAI ΕΝΔΟΚΡΙΝΕΙΣ ΑΔΕΝΕΣ ΒΑΣΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ Νικόλαος Χ. Σύρμος ANAΠΑΡΑΓΩΓΗ Ο άνθρωπος αναπαράγεται με αμφιγονική αναπαραγωγή. Δύο γαμετικά κύτταρα,το ωάριο (θηλυκό)

Διαβάστε περισσότερα

Ενδοκρινοπάθειες. Μ.Αλεβιζάκη Β.Βασιλείου Λ.Ζαπάντη Ε. Κασσή Α.Πολυμέρης Κ.Σαλτίκη Κ.Στεφανάκη

Ενδοκρινοπάθειες. Μ.Αλεβιζάκη Β.Βασιλείου Λ.Ζαπάντη Ε. Κασσή Α.Πολυμέρης Κ.Σαλτίκη Κ.Στεφανάκη Ενδοκρινοπάθειες Μ.Αλεβιζάκη Β.Βασιλείου Λ.Ζαπάντη Ε. Κασσή Α.Πολυμέρης Κ.Σαλτίκη Κ.Στεφανάκη ΘΥΡΕΟΕΙΔΗΣ Θεραπεία εκλογής για την αντιμετώπιση της οφθαλμοπάθειας Graves παραμένει η i.v. χορήγηση γλυκοκορτικοειδών,

Διαβάστε περισσότερα

Αν. Καθηγήτρια Ε. Λαμπρινουδάκη

Αν. Καθηγήτρια Ε. Λαμπρινουδάκη Αν. Καθηγήτρια Ε. Λαμπρινουδάκη upadate swfobject.embedswf('/plugins/content/avreloaded/mediaplayer.swf','avreloaded0','400',' 320','7.0.14','/plugins/content/avreloaded/expressinstall.swf', {file:'http://www.aretaieio-obgyn.com/images/stories/videos/emino.flv',width:'400',height:'

Διαβάστε περισσότερα

Εργαστηριακή διερεύνηση υπογονιμότητας στις γυναίκες

Εργαστηριακή διερεύνηση υπογονιμότητας στις γυναίκες Εργαστηριακή διερεύνηση υπογονιμότητας στις γυναίκες Δημήτριος Ρίζος Αναπληρωτής Καθηγητής Κλινικής Χημείας Υπεύθυνος Ορμονολογικού Εργαστηρίου, Αρεταίειο Νοσοκομείο Περίληψη παρουσίασης Προϋποθέσεις γυναικείας

Διαβάστε περισσότερα

Αγωγή με γλυκοκορτικοειδή: σχήμα διακοπής για την αποφυγή επινεφριδικής ανεπάρκειας. Γεώργιος Ν. Κουκούλης Ενδοκρινολόγος

Αγωγή με γλυκοκορτικοειδή: σχήμα διακοπής για την αποφυγή επινεφριδικής ανεπάρκειας. Γεώργιος Ν. Κουκούλης Ενδοκρινολόγος Αγωγή με γλυκοκορτικοειδή: σχήμα διακοπής για την αποφυγή επινεφριδικής ανεπάρκειας Γεώργιος Ν. Κουκούλης Ενδοκρινολόγος ΔΗΛΩΣΗ ΣΥΓΚΡΟΥΣΗΣ ΣΥΜΦΕΡΟΝΤΩΝ Αρνητική ΓΛΥΚΟΚΟΡΤΙΚΟΕΙΔΗ Στεροειδή μόρια με πλειοτρόπες

Διαβάστε περισσότερα

Μήπως έχω µεγαλακρία; Πώς θα το καταλάβω;

Μήπως έχω µεγαλακρία; Πώς θα το καταλάβω; Μήπως έχω µεγαλακρία; Πώς θα το καταλάβω; MegalakriaBroshure.indd 1 17/11/2010 1:27:39 μμ Η Πανελλήνια Ένωση Σπανίων Παθήσεων (Π.Ε.Σ.ΠΑ) είναι ο μόνος φορέας, μη κερδοσκοπικό σωματείο, συλλόγων ασθενών

Διαβάστε περισσότερα

Διαταραχές της έμμηνης ρύσης Από το σύμπτωμα στην αιτιολογία και την αντιμετώπιση

Διαταραχές της έμμηνης ρύσης Από το σύμπτωμα στην αιτιολογία και την αντιμετώπιση Α Μαιευτική - Γυναικολογική Κλινική ΑΠΘ Ιατρική Σχολή Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης Διαταραχές της έμμηνης ρύσης Από το σύμπτωμα στην αιτιολογία και την αντιμετώπιση Δημήτριος Γ. Γουλής Ενδοκρινολόγος

Διαβάστε περισσότερα

Οκτώβρης 2014 ΒΠΠ IΠΠΟΚΡΑΤΕΙΟ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ Γεωργιανού Ελένη:ειδικευόμενη παθολογίας

Οκτώβρης 2014 ΒΠΠ IΠΠΟΚΡΑΤΕΙΟ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ Γεωργιανού Ελένη:ειδικευόμενη παθολογίας Οκτώβρης 2014 ΒΠΠ IΠΠΟΚΡΑΤΕΙΟ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ Γεωργιανού Ελένη:ειδικευόμενη παθολογίας Ασθενής γυναίκα 67 ετών προσέρχεται με αναφερόμενη επιγαστραλγία από 48ώρου, αίσθημα δυσπεψίας και αναγωγές,

Διαβάστε περισσότερα

ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗ ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΤΟΥ ΔΙΑΒΗΤΙΚΟΥ ΑΣΘΕΝΗ ΣΤΗ ΣΤΕΦΑΝΙΑΙΑ ΜΟΝΑΔΑ ΚΑΙ ΣΤΗ ΜΕΘ

ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗ ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΤΟΥ ΔΙΑΒΗΤΙΚΟΥ ΑΣΘΕΝΗ ΣΤΗ ΣΤΕΦΑΝΙΑΙΑ ΜΟΝΑΔΑ ΚΑΙ ΣΤΗ ΜΕΘ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗ ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΤΟΥ ΔΙΑΒΗΤΙΚΟΥ ΑΣΘΕΝΗ ΣΤΗ ΣΤΕΦΑΝΙΑΙΑ ΜΟΝΑΔΑ ΚΑΙ ΣΤΗ ΜΕΘ Χ Ο Ν Δ Ρ Ο Μ Α Τ Ι Δ Ο Υ Μ Α Ρ Ι Α Ν Ο Σ Η Λ Ε Υ Τ Ρ Ι Α T E, M S C, Μ Ε Θ Α, Π Γ Ν Α Χ Ε Π Α ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΑ.. Όπως είναι ευρέως

Διαβάστε περισσότερα

Κωνσταντίνος Τζιόμαλος Επίκουρος Καθηγητής Παθολογίας Α Προπαιδευτική Παθολογική Κλινική ΑΠΘ, Νοσοκομείο ΑΧΕΠΑ

Κωνσταντίνος Τζιόμαλος Επίκουρος Καθηγητής Παθολογίας Α Προπαιδευτική Παθολογική Κλινική ΑΠΘ, Νοσοκομείο ΑΧΕΠΑ Στατίνες και σακχαρώδης διαβήτης Κωνσταντίνος Τζιόμαλος Επίκουρος Καθηγητής Παθολογίας Α Προπαιδευτική Παθολογική Κλινική ΑΠΘ, Νοσοκομείο ΑΧΕΠΑ Σακχαρώδης διαβήτης και καρδιαγγειακός κίνδυνος Μετα-ανάλυση

Διαβάστε περισσότερα

ΟΔΗΓΙΕΣ ΔΙΑΓΝΩΣΤΙΚΗΣ ΚΑΙ ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΗΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗΣ ΤΗΣ ΟΣΤΕΟΠΟΡΩΣΗΣ

ΟΔΗΓΙΕΣ ΔΙΑΓΝΩΣΤΙΚΗΣ ΚΑΙ ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΗΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗΣ ΤΗΣ ΟΣΤΕΟΠΟΡΩΣΗΣ ΟΔΗΓΙΕΣ ΔΙΑΓΝΩΣΤΙΚΗΣ ΚΑΙ ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΗΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗΣ ΤΗΣ ΟΣΤΕΟΠΟΡΩΣΗΣ Α. ΠΟΤΕ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΥΠΟΒΑΛΛΟΝΤΑΙ ΟΙ ΑΣΘΕΝΕΙΣ ΣΕ ΜΕΤΡΗΣΗ ΟΣΤΙΚΗΣ ΠΥΚΝΟΤΗΤΑΣ (ΑΝΔΡΕΣ ΚΑΙ ΓΥΝΑΙΚΕΣ): ΗΛΙΚΙΑ < 50 ΕΤΩΝ: Κατάγματα χαμηλής βίας

Διαβάστε περισσότερα

ΥΠΟΚΛΙΝΙΚΟ ΣΥΝΔΡΟΜΟ CUSHING

ΥΠΟΚΛΙΝΙΚΟ ΣΥΝΔΡΟΜΟ CUSHING ΥΠΟΚΛΙΝΙΚΟ ΣΥΝΔΡΟΜΟ CUSHING ΑΝΑΓΝΩΣΤΗΣ Π. Ενδοκρινολόγος ΟΡΙΣΜΟΣ Ορίζεται η κατάσταση διαταραγμένης λειτουργίας του άξονα υποθαλάμου-υπόφυσης-επινεφριδίων (HPA) με απουσία κλασικών συμπτωμάτων ή σημείων

Διαβάστε περισσότερα

Η ζωή είναι άδικη. Μερικοί είναι άρρωστοι, ενώ άλλοι είναι υγιείς John F. Kennedy, 1962 ΡΕΜΠΕΛΟΥ ΕΛΕΝΗ ΔΙΑΓΝΩΣΗ: ΝΟΣΟΣ ADDISON Daniel Davies [Ιατρός] Ιατρός], 1947 Αυτός ο νεαρός φίλος σου δεν

Διαβάστε περισσότερα

Νοσος Cushing Μάθετε περισσότερα

Νοσος Cushing Μάθετε περισσότερα Journalist Handbook 1 Πληροφορίες για Δημοσιογράφους Νοσος Cushing Μάθετε περισσότερα Νοσος Cushing 3 TΙ ΕΙΝΑΙ Η ΝΟΣΟΣ CUSHING; Πριν μιλήσουμε για τη Νόσο Cushing, θα πρέπει να κατανοήσουμε την ασθένεια

Διαβάστε περισσότερα

Υγεία και Άσκηση Ειδικών Πληθυσμών ΜΚ0958

Υγεία και Άσκηση Ειδικών Πληθυσμών ΜΚ0958 Υγεία και Άσκηση Ειδικών Πληθυσμών ΜΚ0958 Διάλεξη 5: Σακχαρώδης Διαβήτης και Άσκηση Υπεύθυνη Μαθήματος: Χ. Καρατζαφέρη Διδάσκοντες: Χ. Καρατζαφέρη, Γ. Σακκάς, Α. Καλτσάτου 2013-2014 Διάλεξη 5 ΤΕΦΑΑ, ΠΘ

Διαβάστε περισσότερα

Θέματα Αναπαραγωγικής Υγείας στην Προεφηβεία & Εφηβεία. Φλώρα Μπακοπούλου Παιδίατρος Εφηβικής Ιατρικής

Θέματα Αναπαραγωγικής Υγείας στην Προεφηβεία & Εφηβεία. Φλώρα Μπακοπούλου Παιδίατρος Εφηβικής Ιατρικής Θέματα Αναπαραγωγικής Υγείας στην Προεφηβεία & Εφηβεία Φλώρα Μπακοπούλου Παιδίατρος Εφηβικής Ιατρικής Ενήβωση - Εφηβεία Puberty - Adolescence Puberty vs. Adolescence Ενήβωση vs. Εφηβεία 12-15 y 12- >>15

Διαβάστε περισσότερα

«ΣΥΓΚΡΙΣΗ ΚΛΙΝΙΚΩΝ ΚΑΙ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΩΝ ΠΑΡΑΜΕΤΡΩΝ ΣΕ ΟΜΑΔΑ ΥΠΟΚΛΙΝΙΚΩΝ ΥΠΟΘΥΡΕΟΕΙΔΙΚΩΝ ΑΣΘΕΝΩΝ ΠΡΙΝ ΚΑΙ ΜΕΤΑ ΤΗ ΧΟΡΗΓΗΣΗ ΘΥΡΟΞΙΝΗΣ»

«ΣΥΓΚΡΙΣΗ ΚΛΙΝΙΚΩΝ ΚΑΙ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΩΝ ΠΑΡΑΜΕΤΡΩΝ ΣΕ ΟΜΑΔΑ ΥΠΟΚΛΙΝΙΚΩΝ ΥΠΟΘΥΡΕΟΕΙΔΙΚΩΝ ΑΣΘΕΝΩΝ ΠΡΙΝ ΚΑΙ ΜΕΤΑ ΤΗ ΧΟΡΗΓΗΣΗ ΘΥΡΟΞΙΝΗΣ» «ΣΥΓΚΡΙΣΗ ΚΛΙΝΙΚΩΝ ΚΑΙ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΩΝ ΠΑΡΑΜΕΤΡΩΝ ΣΕ ΟΜΑΔΑ ΥΠΟΚΛΙΝΙΚΩΝ ΥΠΟΘΥΡΕΟΕΙΔΙΚΩΝ ΑΣΘΕΝΩΝ ΠΡΙΝ ΚΑΙ ΜΕΤΑ ΤΗ ΧΟΡΗΓΗΣΗ ΘΥΡΟΞΙΝΗΣ» Θ. Στρατηγού 1,2, Γ. Αντωνάκος 3, Ε. Καραμπελά 5, Γ.Σ. Χριστοδουλάτος 1,

Διαβάστε περισσότερα

ΣΤΥΤΙΚΗ ΔΥΣΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ.

ΣΤΥΤΙΚΗ ΔΥΣΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ. ΣΤΥΤΙΚΗ ΔΥΣΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ. Η στυτική δυσλειτουργία είναι ένα από τα συχνότερα νοσήματα των ανδρών στην σημερινή εποχή.σε νεαρότερες ηλικίες το 30% οφείλεται σε οργανικές αιτίες και το 70 % σε ψυχολογικά αίτια

Διαβάστε περισσότερα

Παράρτημα I Επιστημονικά πορίσματα και λόγοι για την τροποποίηση των όρων άδειας(-ών) κυκλοφορίας

Παράρτημα I Επιστημονικά πορίσματα και λόγοι για την τροποποίηση των όρων άδειας(-ών) κυκλοφορίας Παράρτημα I Επιστημονικά πορίσματα και λόγοι για την τροποποίηση των όρων άδειας(-ών) κυκλοφορίας Επιστημονικά πορίσματα Λαμβάνοντας υπόψη την έκθεση αξιολόγησης της PRAC σχετικά με την (τις) Έκθεση(-εις)

Διαβάστε περισσότερα

Κατευθυντήριες Οδηγίες για τη διάγνωση και παρακολούθηση διαταραχών λειτουργίας του θυρεοειδούς σε ενήλικες

Κατευθυντήριες Οδηγίες για τη διάγνωση και παρακολούθηση διαταραχών λειτουργίας του θυρεοειδούς σε ενήλικες Κατευθυντήριες Οδηγίες για τη διάγνωση και παρακολούθηση διαταραχών λειτουργίας του θυρεοειδούς σε ενήλικες Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας (ΠΦΥ) Εργαστήριο Κλινικών Κατευθυντηρίων Οδηγιών για εργαστηριακές

Διαβάστε περισσότερα

Σύγκριση Λιποκινών μεταξύ παιδιών και εφήβων με Σακχαρώδη Διαβήτη τύπου 1 με παχυσαρκία και φυσιολογικό δείκτη μάζας σώματος

Σύγκριση Λιποκινών μεταξύ παιδιών και εφήβων με Σακχαρώδη Διαβήτη τύπου 1 με παχυσαρκία και φυσιολογικό δείκτη μάζας σώματος Σύγκριση Λιποκινών μεταξύ παιδιών και εφήβων με Σακχαρώδη Διαβήτη τύπου 1 με παχυσαρκία και φυσιολογικό δείκτη μάζας σώματος Κ.Κώστα, Κ.Τσιρουκίδου, Μ.Παπαγιάννη, Α.Βαμβάκης, Ι.Τσανάκας Παιδοενδοκρινολογική

Διαβάστε περισσότερα

1) Τι είναι η Ορμονοθεραπεία;

1) Τι είναι η Ορμονοθεραπεία; Γράφει: Χρήστος Μαρκόπουλος, Αν. Καθηγητής Χειρουργικής Ιατρικής Σχολής Αθηνών, Διευθυντής Κλινικής Μαστού Ιατρικού Κέντρου Αθηνών, Πρόεδρος Ελληνικής Χειρουργικής Εταιρείας Μαστού 1) Τι είναι η Ορμονοθεραπεία;

Διαβάστε περισσότερα

Φλεγμονωδης πολυσυστηματικη αυτόάνοση νοσος που αφορα συχνοτερα νεες γυναικες αναπαραγωγικης ηλικιας.

Φλεγμονωδης πολυσυστηματικη αυτόάνοση νοσος που αφορα συχνοτερα νεες γυναικες αναπαραγωγικης ηλικιας. Φλεγμονωδης πολυσυστηματικη αυτόάνοση νοσος που αφορα συχνοτερα νεες γυναικες αναπαραγωγικης ηλικιας. Ηλίας Κουρής - Ρευματολόγος Η κλινική εικόνα της πάθησης περιλαμβάνει την παρουσια γενικων συμπτωματων

Διαβάστε περισσότερα

παράκαμψη κατά Roux-en-Y σε 4 ασθενείς με κρανιοφαρυγγίωμα

παράκαμψη κατά Roux-en-Y σε 4 ασθενείς με κρανιοφαρυγγίωμα παράκαμψη κατά Roux-en-Y 1 Hôpital Bichat-Claude Berard, Paris, 2 ΓΝΑ «ΛΑΪΚΟ», Αθήνα, 3 Hôpital Bichat-Claude Berard, Paris, 4Hôpital Bichat-Claude Berard, Paris, 5 Hôpital Bichat-Claude Berard, Paris,

Διαβάστε περισσότερα

Μήπως έχω Σκληρόδερµα;

Μήπως έχω Σκληρόδερµα; Μήπως έχω Σκληρόδερµα; Για να πληροφορηθώ µýëïò ôçò Σπάνιος ναι... Μόνος όχι Η Πανελλήνια Ένωση Σπανίων Παθήσεων (Π.Ε.Σ.ΠΑ) είναι ο μόνος φορέας, μη κερδοσκοπικό σωματείο, συλλόγων ασθενών σπανίων παθήσεων

Διαβάστε περισσότερα

Γεώργιος Α. Ανδρουτσόπουλος Επίκουρος Καθηγητής Μαιευτικής - Γυναικολογίας Πανεπιστημίου Πατρών. Πυελική μάζα

Γεώργιος Α. Ανδρουτσόπουλος Επίκουρος Καθηγητής Μαιευτικής - Γυναικολογίας Πανεπιστημίου Πατρών. Πυελική μάζα Γεώργιος Α. Ανδρουτσόπουλος Επίκουρος Καθηγητής Μαιευτικής - Γυναικολογίας Πανεπιστημίου Πατρών Πυελική μάζα Επιδημιολογία Η πυελική μάζα είναι ένα σχετικά συχνό κλινικό εύρημα. Σε αρκετές περιπτώσεις

Διαβάστε περισσότερα

Πεδίο Εφαρμογής. Πρόληψη και Παράγοντες Κινδύνου

Πεδίο Εφαρμογής. Πρόληψη και Παράγοντες Κινδύνου Εξετάσεις λειτουργίας του θυρεοειδούς: διάγνωση και παρακολούθηση των διαταραχών λειτουργίας του θυρεοειδούς σε ενήλικες για την Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας Πεδίο Εφαρμογής Οι παρούσες κατευθυντήριες οδηγίες

Διαβάστε περισσότερα

Γράφει: Ελένη Αναστασίου, Υπεύθυνη Διαβητολογικού Κέντρου Κύησης του Α' Ενδοκρινολογικού Τμήματος» του Νοσοκομείου «Αλεξάνδρα»

Γράφει: Ελένη Αναστασίου, Υπεύθυνη Διαβητολογικού Κέντρου Κύησης του Α' Ενδοκρινολογικού Τμήματος» του Νοσοκομείου «Αλεξάνδρα» Γράφει: Ελένη Αναστασίου, Υπεύθυνη Διαβητολογικού Κέντρου Κύησης του Α' Ενδοκρινολογικού Τμήματος» του Νοσοκομείου «Αλεξάνδρα» Παρακάτω θα αναφερθούμε χωριστά στις επιπτώσεις και την αντιμετώπιση (α) του

Διαβάστε περισσότερα

Dr ΣΑΡΡΗΣ Ι. - αµ. επ. καθηγ. ΑΒΡΑΜΙ ΗΣ Α. ενδοκρινολόγοι. gr

Dr ΣΑΡΡΗΣ Ι. - αµ. επ. καθηγ. ΑΒΡΑΜΙ ΗΣ Α. ενδοκρινολόγοι.  gr Dr ΣΑΡΡΗΣ Ι. - αµ. επ. καθηγ. ΑΒΡΑΜΙ ΗΣ Α. ενδοκρινολόγοι ΕΙΣΑΓΩΓΗ Κατά τη διάρκεια υποσιτισµού ή βαριάς µη θυρεοειδικής νόσου, παρατηρούνται µεταβολές των επιπέδων των θυρεοειδικών ορµονών στο αίµα, που

Διαβάστε περισσότερα

Μεταβολικό Σύνδροµο (NCEP) -2ος ορισµός

Μεταβολικό Σύνδροµο (NCEP) -2ος ορισµός Μεταβολικό Σύνδροµο (NCEP) -2ος ορισµός Expert Panel on Detection, Evaluation, and Treatment of High Blood Cholesterol in Adults. JAMA. 21;285:2486-2497. 2497. Σ ή Σάκχαρο >11 >11 mg% Τριγλυκερίδια >15

Διαβάστε περισσότερα

Υπεργλυκαιμία λόγω χρήσης Γλυκοκορτικοειδών. Μαρινέλλα Κυριακίδου Χειμώνα Ενδοκρινολόγος 24 ο Ετήσιο Συνέδριο ΔΕΒΕ Νοέμβριος 2010

Υπεργλυκαιμία λόγω χρήσης Γλυκοκορτικοειδών. Μαρινέλλα Κυριακίδου Χειμώνα Ενδοκρινολόγος 24 ο Ετήσιο Συνέδριο ΔΕΒΕ Νοέμβριος 2010 Υπεργλυκαιμία λόγω χρήσης Γλυκοκορτικοειδών Μαρινέλλα Κυριακίδου Χειμώνα Ενδοκρινολόγος 24 ο Ετήσιο Συνέδριο ΔΕΒΕ Νοέμβριος 2010 Εισαγωγή Χρήση γλυκοκορτικοειδών (ΓΚ) σε πολλές ασθένειες Αρκετές φορές

Διαβάστε περισσότερα

Ηλίας Ν. Μυγδάλης. Β Παθολογική Κλινική και Διαβητολογικό Κέντρο, Γενικό Νοσοκομείο ΝΙΜΤΣ, Αθήνα

Ηλίας Ν. Μυγδάλης. Β Παθολογική Κλινική και Διαβητολογικό Κέντρο, Γενικό Νοσοκομείο ΝΙΜΤΣ, Αθήνα ΕΤΟΣ ΙΔΡΥΣΕΩΣ 1942 «Έναρξη ινσουλίνης στα άτομα με σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2: πότε και πως ;» Ηλίας Ν. Μυγδάλης Β Παθολογική Κλινική και Διαβητολογικό Κέντρο, Γενικό Νοσοκομείο ΝΙΜΤΣ, Αθήνα Ειδικό φροντιστήριο

Διαβάστε περισσότερα

ΜΕΤΑΒΟΛΙΚΕΣ ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ ΚΑΙ ΑΠΟΦΡΑΚΤΙΚΗ ΑΠΝΟΙΑ ΣΤΟΝ ΥΠΝΟ. Φώτης Καψιμάλης Αν. Δ/ντής Πνευμονολογικής Κλινικής Νοσοκομείο Ερρίκος Ντυνάν

ΜΕΤΑΒΟΛΙΚΕΣ ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ ΚΑΙ ΑΠΟΦΡΑΚΤΙΚΗ ΑΠΝΟΙΑ ΣΤΟΝ ΥΠΝΟ. Φώτης Καψιμάλης Αν. Δ/ντής Πνευμονολογικής Κλινικής Νοσοκομείο Ερρίκος Ντυνάν ΜΕΤΑΒΟΛΙΚΕΣ ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ ΚΑΙ ΑΠΟΦΡΑΚΤΙΚΗ ΑΠΝΟΙΑ ΣΤΟΝ ΥΠΝΟ Φώτης Καψιμάλης Αν. Δ/ντής Πνευμονολογικής Κλινικής Νοσοκομείο Ερρίκος Ντυνάν Σύνδρομο αποφρακτικής άπνοιας στον ύπνο ( ΣΑΥ) Συχνή διαταραχή (5%

Διαβάστε περισσότερα

Συστηματικός ερυθηματώδης λύκος: το πρότυπο των αυτόάνοσων ρευματικών νοσημάτων

Συστηματικός ερυθηματώδης λύκος: το πρότυπο των αυτόάνοσων ρευματικών νοσημάτων Συστηματικός ερυθηματώδης λύκος: το πρότυπο των αυτόάνοσων ρευματικών νοσημάτων Φ.Ν. Σκοπούλη Καθηγήτρια τον Χαροκόπειου Πανεπιστημίου Αθηνών συστηματικός ερυθηματώδης λύκος θεωρείται η κορωνίδα των αυτοάνοσων

Διαβάστε περισσότερα

Eίναι τελικά ο διαβήτης ισοδύναμο στεφανιαίας νόσου; Η αλήθεια για τον πραγματικό καρδιαγγειακό κίνδυνο στον ΣΔ τύπου 2

Eίναι τελικά ο διαβήτης ισοδύναμο στεφανιαίας νόσου; Η αλήθεια για τον πραγματικό καρδιαγγειακό κίνδυνο στον ΣΔ τύπου 2 Eίναι τελικά ο διαβήτης ισοδύναμο στεφανιαίας νόσου; Η αλήθεια για τον πραγματικό καρδιαγγειακό κίνδυνο στον ΣΔ τύπου 2 Σ. Θ. Λιάτης Α Προπαιδευτική Παθολογική Κλινική & Διαβητολογικό Κέντρο ΓΝΑ «Λαϊκό»

Διαβάστε περισσότερα

11. ΕΝΔΟΚΡΙΝΕΙΣ ΑΔΕΝΕΣ

11. ΕΝΔΟΚΡΙΝΕΙΣ ΑΔΕΝΕΣ 11. ΕΝΔΟΚΡΙΝΕΙΣ ΑΔΕΝΕΣ Στον ανθρώπινο οργανισμό υπάρχουν δύο είδη αδένων, οι εξωκρινείς και οι ενδοκρινείς. Οι εξωκρινείς (ιδρωτοποιοί αδένες, σμηγματογόνοι αδένες κ.ά.) εκκρίνουν το προϊόν τους στην επιφάνεια

Διαβάστε περισσότερα

AΔΕΝΩMATA ΥΠΟΦΥΣΕΩΣ ΥΠΟΦΥΣΙΑΚΗ ΑΝΕΠΑΡΚΕΙΑ ΠΑΘΗΣΕΙΣ ΥΠΟΘΑΛΑΜΟΥ. Καλτσάς Γρηγόριος Eνδοκρινολόγος

AΔΕΝΩMATA ΥΠΟΦΥΣΕΩΣ ΥΠΟΦΥΣΙΑΚΗ ΑΝΕΠΑΡΚΕΙΑ ΠΑΘΗΣΕΙΣ ΥΠΟΘΑΛΑΜΟΥ. Καλτσάς Γρηγόριος Eνδοκρινολόγος AΔΕΝΩMATA ΥΠΟΦΥΣΕΩΣ ΥΠΟΦΥΣΙΑΚΗ ΑΝΕΠΑΡΚΕΙΑ ΠΑΘΗΣΕΙΣ ΥΠΟΘΑΛΑΜΟΥ Καλτσάς Γρηγόριος Eνδοκρινολόγος Ανατομία υποφύσεως-υποθαλάμου Υποθαλαμικοί και άλλοι τροποιητικοί παράγοντες και συστήματα παλλίνδρομης ρύθμισης

Διαβάστε περισσότερα

ΣΑΚΧΑΡΩΔΗΣ ΔΙΑΒΗΤΗΣ ΚΑΙ ΑΣΚΗΣΗ. Θανάσης Ζ. Τζιαμούρτας, Ph.D.

ΣΑΚΧΑΡΩΔΗΣ ΔΙΑΒΗΤΗΣ ΚΑΙ ΑΣΚΗΣΗ. Θανάσης Ζ. Τζιαμούρτας, Ph.D. ΣΑΚΧΑΡΩΔΗΣ ΔΙΑΒΗΤΗΣ ΚΑΙ ΑΣΚΗΣΗ Θανάσης Ζ. Τζιαμούρτας, Ph.D. Τι είναι σακχαρώδης διαβήτης; Παθοφυσιολογική κατάσταση η οποία χαρακτηρίζεται από αυξημένη συγκέντρωση σακχάρου στο αίμα Καμπύλη σακχάρου (75

Διαβάστε περισσότερα

11. ΕΝΔΟΚΡΙΝΕΙΣ ΑΔΕΝΕΣ

11. ΕΝΔΟΚΡΙΝΕΙΣ ΑΔΕΝΕΣ 11. ΕΝΔΟΚΡΙΝΕΙΣ ΑΔΕΝΕΣ Στον ανθρώπινο οργανισμό υπάρχουν δύο είδη αδένων, οι εξωκρινείς και οι ενδοκρινείς. Οι εξωκρινείς (ιδρωτοποιοί αδένες, σμηγματογόνοι αδένες κ.ά.) εκκρίνουν το προϊόν τους στην επιφάνεια

Διαβάστε περισσότερα

Διαβήτης και Άσκηση. Τι είναι διαβήτης. και το μεταβολισμό των υδατανθράκων Προκαλείται κυρίως από ανεπάρκεια ή

Διαβήτης και Άσκηση. Τι είναι διαβήτης. και το μεταβολισμό των υδατανθράκων Προκαλείται κυρίως από ανεπάρκεια ή Διαβήτης και Άσκηση Τι είναι διαβήτης Διαβήτης είναι μια μεταβολική ασθένεια κατά την οποία ο οργανισμός δε μπορεί να ρυθμίσει σωστά τα επίπεδα της γλυκόζης και το μεταβολισμό των υδατανθράκων Προκαλείται

Διαβάστε περισσότερα

Ινσουλινοθεραπεία (Βασική +ΑΔ)

Ινσουλινοθεραπεία (Βασική +ΑΔ) Ινσουλινοθεραπεία (Βασική +ΑΔ) Δήλωση Συμφερόντων Το περιεχόμενο της παρουσίασης αντανακλά τις απόψεις του ομιλητή.ο ομιλητής έχει λάβει τιμητικές αμοιβές για ομιλίες από τις ακόλουθες φαρμακευτικές εταιρείες

Διαβάστε περισσότερα

ΗΜΕΡΙΔΑ ΚΑΡΔΙΟΓΚΟΛΟΓΙΑΣ ΜΑΙΟΥ 2018 ΑΙΓΛΗ,ΖΑΠΠΕΙΟΥ. Α.Μητράκου Α.Καθηγήτρια Μ.Ρούσσου Παν.Υπότροφος Θεραπευτική Κλινική ΕΚΠΑ

ΗΜΕΡΙΔΑ ΚΑΡΔΙΟΓΚΟΛΟΓΙΑΣ ΜΑΙΟΥ 2018 ΑΙΓΛΗ,ΖΑΠΠΕΙΟΥ. Α.Μητράκου Α.Καθηγήτρια Μ.Ρούσσου Παν.Υπότροφος Θεραπευτική Κλινική ΕΚΠΑ ΗΜΕΡΙΔΑ ΚΑΡΔΙΟΓΚΟΛΟΓΙΑΣ 2018 11-12 ΜΑΙΟΥ 2018 ΑΙΓΛΗ,ΖΑΠΠΕΙΟΥ Α.Μητράκου Α.Καθηγήτρια Μ.Ρούσσου Παν.Υπότροφος Θεραπευτική Κλινική ΕΚΠΑ Επιδημιολογικές μελέτες αναφέρουν αυξημένο κίνδυνο για εμφάνιση καρκίνου

Διαβάστε περισσότερα

ΜΕΤΑΜΟΣΧΕΥΣΗ ΝΕΦΡΟΥ. Λειτουργία των νεφρών. Συμπτώματα της χρόνιας νεφρικής ανεπάρκειας

ΜΕΤΑΜΟΣΧΕΥΣΗ ΝΕΦΡΟΥ. Λειτουργία των νεφρών. Συμπτώματα της χρόνιας νεφρικής ανεπάρκειας ΜΕΤΑΜΟΣΧΕΥΣΗ ΝΕΦΡΟΥ Η χρόνια νεφρική ανεπάρκεια είναι η προοδευτική, μη αναστρέψιμη μείωση της νεφρικής λειτουργίας, η οποία προκαλείται από βλάβη του νεφρού ποικίλης αιτιολογίας. Η χρόνια νεφρική ανεπάρκεια

Διαβάστε περισσότερα

ΥΔΡΟΚΕΦΑΛΟΣ ΣΕ ΕΝΗΛΙΚΕΣ

ΥΔΡΟΚΕΦΑΛΟΣ ΣΕ ΕΝΗΛΙΚΕΣ ΥΔΡΟΚΕΦΑΛΟΣ ΣΕ ΕΝΗΛΙΚΕΣ Τι είναι ο υδροκέφαλος παθολογική αύξηση της ποσότητας εγκεφαλονωτιαίου υγρού εντός της κρανιακής κοιλότητας που αντανακλά σε αύξηση των διαστάσεων των κοιλιών του εγκεφάλου. Η

Διαβάστε περισσότερα

Από: Ελληνικό Ίδρυμα Ρευματολογικών Ερευνών

Από: Ελληνικό Ίδρυμα Ρευματολογικών Ερευνών Από: Ελληνικό Ίδρυμα Ρευματολογικών Ερευνών Οι ρευματικές παθήσεις είναι συχνές στην αναπαραγωγική ηλικία των γυναικών. Στην πρόσφατη πανελλήνια επιδημιολογική έρευνα για τις ρευματικές παθήσεις στο γενικό

Διαβάστε περισσότερα

ΕΝΔΟΚΡΙΝΕΙΣ ΑΔΕΝΕΣ. Οι ρυθμιστές του οργανισμού

ΕΝΔΟΚΡΙΝΕΙΣ ΑΔΕΝΕΣ. Οι ρυθμιστές του οργανισμού ΕΝΔΟΚΡΙΝΕΙΣ ΑΔΕΝΕΣ Οι ρυθμιστές του οργανισμού Είδη αδένων στον άνθρωπο o Εξωκρινείς αδένες: εκκρίνουν το προϊόν τους μέσω εκφορητικού πόρου είτε στην επιφάνεια του σώματος (π.χ. ιδρωτοποιοί και σμηγματογόνοι

Διαβάστε περισσότερα

Κλαίρη Μ. Εργασία στη Βιολογία Α'2 Λυκείου

Κλαίρη Μ. Εργασία στη Βιολογία Α'2 Λυκείου Κλαίρη Μ. Εργασία στη Βιολογία Α'2 Λυκείου Διαβήτης. Ακούμε καθημερίνα γύρω μας πως εκατομμύρια άνθρωποι στον κόσμο πάσχουν από διαβήτη ή παχυσαρκία. Όμως, τι πραγματικά είναι αυτό; Τι ειναι ο σακχαρώδης

Διαβάστε περισσότερα

Σπύρος O. Μπακατσέλος MD Phd

Σπύρος O. Μπακατσέλος MD Phd Ανεπίγνωστη υπογλυκαιμία Σπύρος O. Μπακατσέλος MD Phd Διευθυντής Α Παθολογικής Κλινικής Γ.Ν.Θ. Ιπποκράτειο U.K. Prospective Diabetes Study investigators noted that: patients often did not achieve normoglycemia.

Διαβάστε περισσότερα

Μεταβολικό Σύνδρομο και Άσκηση στην παιδική ηλικία: Ο Ρόλος των Αδικοπινών. Θανάσης Τζιαμούρτας ΤΕΦΑΑ Παν. Θεσσαλίας

Μεταβολικό Σύνδρομο και Άσκηση στην παιδική ηλικία: Ο Ρόλος των Αδικοπινών. Θανάσης Τζιαμούρτας ΤΕΦΑΑ Παν. Θεσσαλίας Μεταβολικό Σύνδρομο και Άσκηση στην παιδική ηλικία: Ο Ρόλος των Αδικοπινών Θανάσης Τζιαμούρτας ΤΕΦΑΑ Παν. Θεσσαλίας Μεταβολικό Σύνδρομο Δεν είναι ασθένεια αλλά ένα σύμπλεγμα από ιατρικές διαταραχές που

Διαβάστε περισσότερα

Κωνσταντίνος Τζιόμαλος Επίκουρος Καθηγητής Παθολογίας Α Προπαιδευτική Παθολογική Κλινική ΑΠΘ, Νοσοκομείο ΑΧΕΠΑ

Κωνσταντίνος Τζιόμαλος Επίκουρος Καθηγητής Παθολογίας Α Προπαιδευτική Παθολογική Κλινική ΑΠΘ, Νοσοκομείο ΑΧΕΠΑ Στατίνες στην πρωτογενή πρόληψη Κωνσταντίνος Τζιόμαλος Επίκουρος Καθηγητής Παθολογίας Α Προπαιδευτική Παθολογική Κλινική ΑΠΘ, Νοσοκομείο ΑΧΕΠΑ Πρόληψη καρδιαγγειακών νοσημάτων Πρωτογενής πρόληψη : το σύνολο

Διαβάστε περισσότερα

Επινεφρίδιο Σπειροειδής Στηλιδωτή Δικτυωτή Μυελός Φλέβα Επινεφρίδιο Αλατοκορτικοειδή (C21) Γλυκοκορτικοειδή (C21) Ανδρογόνα (C19) Μυελός Φλέβα ΣΤΕΡΟΕΙΔΕΙΣ ΟΡΜΟΝΕΣ Η χοληστερόλη είναι το υπόστρωμα για τη

Διαβάστε περισσότερα

ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΣ Ι. ΚΑΡΒΟΥΝΗΣ Καθηγητής Καρδιολογίας Α.Π.Θ.

ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΣ Ι. ΚΑΡΒΟΥΝΗΣ Καθηγητής Καρδιολογίας Α.Π.Θ. ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΣ Ι. ΚΑΡΒΟΥΝΗΣ Καθηγητής Καρδιολογίας Α.Π.Θ. Η αναγνώριση της σηµασίας της θρόµβωσης στα οξέα καρδιαγγειακά συµβάµατα, οδήγησε σε πολλές µεγάλες µελέτες, µε στόχο την εκτίµηση της αποτελεσµατικότητας

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΠΕΡΙΣΤΑΤΙΚΟΥ

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΠΕΡΙΣΤΑΤΙΚΟΥ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΠΕΡΙΣΤΑΤΙΚΟΥ Άνδρας ηλικίας 47 ετών προσέρχεται λόγω πνευματουρίας και απώλειας κοπράνων από την ουρήθρα, από δεκαημέρου. Ο ασθενής αναφέρει γριππώδη συνδρομή που προηγήθηκε της παρούσης κατάστασης.

Διαβάστε περισσότερα

ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΓΙΑ ΙΑΤΡΟΥΣ

ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΓΙΑ ΙΑΤΡΟΥΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΓΙΑ ΙΑΤΡΟΥΣ Μετεµµηνοπαυσιακό Ορµονικό Προφίλ (Για µετεµµηνοπαυσιακούς και ακανόνιστους κύκλους) Η εµµηνόπαυση προκαλείται από σταδιακή µεταβολή της ευαισθησίας των ωοθηκών προς τις Γοναδοτροπίνες

Διαβάστε περισσότερα

Προφανής κλινική διάγνωση: Ισχαιμικό έμφρακτο αριστερής Μέσης Εγκεφαλικής Αρτηρίας

Προφανής κλινική διάγνωση: Ισχαιμικό έμφρακτο αριστερής Μέσης Εγκεφαλικής Αρτηρίας Περιστατικό 4. Γυναίκα 80 ετών με Κολπική Μαρμαρυγή Ηκ. Ελένη Κ. είναι 80 ετών με Κολπική Μαρμαρυγή, μόνιμη Λαμβάνει κουμαρινικά. INR προ εβδομάδος 2.24 Ιστορικό Υπέρτασης Πλήρως αυτοεξυπηρετούμενη, χωρίς

Διαβάστε περισσότερα

ΠΟΙΟΤΗΤΑ ΖΩΗΣ ΣΕ ΑΣΘΕΝΗ ΜΕ ΚΑΡΚΙΝΟ ΟΥΡΟΠΟΙΗΤΙΚΟΥ

ΠΟΙΟΤΗΤΑ ΖΩΗΣ ΣΕ ΑΣΘΕΝΗ ΜΕ ΚΑΡΚΙΝΟ ΟΥΡΟΠΟΙΗΤΙΚΟΥ ΠΟΙΟΤΗΤΑ ΖΩΗΣ ΣΕ ΑΣΘΕΝΗ ΜΕ ΚΑΡΚΙΝΟ ΟΥΡΟΠΟΙΗΤΙΚΟΥ ΜΠΑΡΚΟΥ ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ ΑΝ Α Π Λ Η Ρ Ω Τ Ρ Ι Α Π Ρ Ο Ϊ Σ ΤΑΜ Ε Ν Η ΟΥ Ρ ΟΛΟ Γ Ι ΚΟΥ- Ο Γ ΚΟΛΟ Γ Ι ΚΟΥ Τ Μ Η Μ ΑΤΟ Σ ΑΝ Θ «Θ Ε ΑΓ Ε Ν Ε Ι Ο» ΠΟΙΟΤΗΤΑ ΖΩΗΣ Βασική

Διαβάστε περισσότερα

Σακχαρώδης Διαβήτης. Ένας σύγχρονος ύπουλος εχθρός

Σακχαρώδης Διαβήτης. Ένας σύγχρονος ύπουλος εχθρός Σακχαρώδης Διαβήτης Ένας σύγχρονος ύπουλος εχθρός Φιρούζα Κουρτίδου Ειδικός Παθολόγος με μετεκπαίδευση στο Σακχαρώδη Διαβήτη Φιρούζα Κουρτίδου Ειδικός Παθολόγος Μετεκπαιδευθείσα στο Σακχαρώδη Διαβήτη Περιεχόμενα

Διαβάστε περισσότερα

Υποθάλαµος & Υπόφυση Η υπόφυση και ο υποθάλαµος σχηµατίζουν µια λειτουργική µονάδα

Υποθάλαµος & Υπόφυση Η υπόφυση και ο υποθάλαµος σχηµατίζουν µια λειτουργική µονάδα Υποθάλαµος & Υπόφυση Η υπόφυση και ο υποθάλαµος σχηµατίζουν µια λειτουργική µονάδα Ρυθµίζουν το µεταβολισµό του ύδατος την έκκριση γάλακτος την αναπαραγωγή τη γαλουχία την αύξηση και εκκριτική δραστηριότητα

Διαβάστε περισσότερα

ΟΞΕΙΑ ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΚΗ ΑΝΕΠΑΡΚΕΙΑ

ΟΞΕΙΑ ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΚΗ ΑΝΕΠΑΡΚΕΙΑ SHOCK ΟΞΕΙΑ ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΚΗ ΑΝΕΠΑΡΚΕΙΑ ΕΙΔΟΣ SHOCK ανάλογα με το αίτιο Εκτεταμένη ισχαιμία Πιθανή πτώση ΑΠ Πιθανώς ωχρά κρύα άκρα (ισχαιμία αγγειοσύσπαση) Πιθανώς ιδρώτες ταχυκαρδία (υπερέκκριση αδρεναλίνης)

Διαβάστε περισσότερα

Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΕΓΚΑΙΡΗΣ ΔΙΑΓΝΩΣΗΣ ΤΗΣ ΟΣΤΕΟΠΟΡΩΣΗΣ. ΒΑΛΚΑΝΗΣ ΧΡΗΣΤΟΣ Χειρουργός Ορθοπαιδικός ΟΡΘΟΠΑΙΔΙΚΗ ΚΛΙΝΙΚΗ. Παν. Γεν. Νοσοκ.

Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΕΓΚΑΙΡΗΣ ΔΙΑΓΝΩΣΗΣ ΤΗΣ ΟΣΤΕΟΠΟΡΩΣΗΣ. ΒΑΛΚΑΝΗΣ ΧΡΗΣΤΟΣ Χειρουργός Ορθοπαιδικός ΟΡΘΟΠΑΙΔΙΚΗ ΚΛΙΝΙΚΗ. Παν. Γεν. Νοσοκ. ΔΗΜΟΚΡΙΤΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΡΑΚΗΣ ΟΡΘΟΠΑΙΔΙΚΗ ΚΛΙΝΙΚΗ Παν. Γεν. Νοσοκ. Αλεξανδρούπολης Δ/ντης: Καθ. Κ. Καζάκος Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΕΓΚΑΙΡΗΣ ΔΙΑΓΝΩΣΗΣ ΤΗΣ ΟΣΤΕΟΠΟΡΩΣΗΣ ΒΑΛΚΑΝΗΣ ΧΡΗΣΤΟΣ Χειρουργός Ορθοπαιδικός Επικουρικός

Διαβάστε περισσότερα

Μέτρηση του κνημοβραχιόνιου δείκτη, ΤcPO 2, δακτυλικών πιέσεων. Ιωάννα Ελευθεριάδου Επιστημονικός Συνεργάτης Διαβητολογικό Κέντρο ΓΝΑ Λαϊκό

Μέτρηση του κνημοβραχιόνιου δείκτη, ΤcPO 2, δακτυλικών πιέσεων. Ιωάννα Ελευθεριάδου Επιστημονικός Συνεργάτης Διαβητολογικό Κέντρο ΓΝΑ Λαϊκό Μέτρηση του κνημοβραχιόνιου δείκτη, ΤcPO 2, δακτυλικών πιέσεων Ιωάννα Ελευθεριάδου Επιστημονικός Συνεργάτης Διαβητολογικό Κέντρο ΓΝΑ Λαϊκό Περιφερική αγγειοπάθεια και σακχαρώδης διαβήτης Μια από τις κύριες

Διαβάστε περισσότερα

Πρωτόκολλο αντιμετώπισης αγγειακής στυτικής δυσλειτουργίας. Δημήτρης Καλυβιανάκης

Πρωτόκολλο αντιμετώπισης αγγειακής στυτικής δυσλειτουργίας. Δημήτρης Καλυβιανάκης Πρωτόκολλο αντιμετώπισης αγγειακής στυτικής δυσλειτουργίας Δημήτρης Καλυβιανάκης Σύγκρουση συμφερόντων Καμία Περιεχόμενα 1. Ορισμός αγγειακής στυτικής δυσλειτουργίας 2. Χαρακτηριστικά ασθενών με αγγειακή

Διαβάστε περισσότερα

ΤΑ 10 ΜΥΣΤΙΚΑ ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΕΙΑΣ ΚΑΡ ΙΑΣ. Κέντρο Πρόληψης Γυναικείων Καρδιολογικών Νοσηµάτων Β Καρδιολογική Κλινική. Ενηµερωτικό Έντυπο

ΤΑ 10 ΜΥΣΤΙΚΑ ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΕΙΑΣ ΚΑΡ ΙΑΣ. Κέντρο Πρόληψης Γυναικείων Καρδιολογικών Νοσηµάτων Β Καρδιολογική Κλινική. Ενηµερωτικό Έντυπο ΤΑ 10 ΜΥΣΤΙΚΑ ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΕΙΑΣ ΚΑΡ ΙΑΣ Β Καρδιολογική Κλινική Ενηµερωτικό Έντυπο ΤΑ 10 ΜΥΣΤΙΚΑ ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΕΙΑΣ ΚΑΡ ΙΑΣ Οι γυναίκες σήµερα πληρώνουν (όπως και οι άνδρες) το τίµηµα της σύγχρονης ζωής. Η παράταση

Διαβάστε περισσότερα

ΣΥΝΗΘΕΙΣ ΠΑΘΗΣΕΙΣ ΘΥΡΕΟΕΙΔΟΥΣ

ΣΥΝΗΘΕΙΣ ΠΑΘΗΣΕΙΣ ΘΥΡΕΟΕΙΔΟΥΣ Οι όζοι του θυρεοειδούς είναι συχνοί και αποτελούν το συχνότερο ενδοκρινολογικό πρόβλημα σε πολλές χώρες. Οι πιθανότητες ότι κάποιος θα ανακαλύψει έναν τουλάχιστον όζο θυρεοειδούς είναι 1 στις 10 ενώ σε

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΖΑΪΥΟΥ-ΠΑΝΑΓΙΩΤΟΥ Κ.

ΠΑΖΑΪΥΟΥ-ΠΑΝΑΓΙΩΤΟΥ Κ. Γιατί μας απασχολεί Ο σακχαρώδης διαβήτης τύπου 1 και 2 συνοδεύονται από μικρο και μακροαγγειακές επιπλοκές Σημαντικότερη αιτία νοσηρότητας και θνητότητας του διαβητικού πληθυσμού Ο κίνδυνος για καρδιαγγειακή

Διαβάστε περισσότερα

ΣΥΝΟΣΗΡΟΤΗΤΕΣ ΣΤΗ ΧΑΠ ΓΑΒΡΙΗΛΙΔΟΥ ΑΝΝΑ ΠΝΕΥΜΟΝΟΛΟΓΟΣ ΕΝΤΑΤΙΚΟΛΟΓΟΣ ΕΠΙΜΕΛΗΤΡΙΑ Α ΓΕΝ.ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΟ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ ΠΑΠΑΓΕΩΡΓΙΟΥ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ

ΣΥΝΟΣΗΡΟΤΗΤΕΣ ΣΤΗ ΧΑΠ ΓΑΒΡΙΗΛΙΔΟΥ ΑΝΝΑ ΠΝΕΥΜΟΝΟΛΟΓΟΣ ΕΝΤΑΤΙΚΟΛΟΓΟΣ ΕΠΙΜΕΛΗΤΡΙΑ Α ΓΕΝ.ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΟ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ ΠΑΠΑΓΕΩΡΓΙΟΥ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ ΣΥΝΟΣΗΡΟΤΗΤΕΣ ΣΤΗ ΧΑΠ ΓΑΒΡΙΗΛΙΔΟΥ ΑΝΝΑ ΠΝΕΥΜΟΝΟΛΟΓΟΣ ΕΝΤΑΤΙΚΟΛΟΓΟΣ ΕΠΙΜΕΛΗΤΡΙΑ Α ΓΕΝ.ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΟ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ ΠΑΠΑΓΕΩΡΓΙΟΥ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ ΣΥΝΟΣΗΡΟΤΗΤΕΣ ΣΤΗ ΧΑΠ ΣΥΝΟΣΗΡΟΤΗΤΕΣ ΣΤΗ ΧΑΠ ΣΥΝΟΣΗΡΟΤΗΤΕΣ ΣΤΗ ΧΑΠ Απλά

Διαβάστε περισσότερα

Η ανδρική οστεοπόρωση: διαγνωστικές και θεραπευτικές προκλήσεις. Παρουσίαση Περιστατικών. Μάκρας Πολυζώης Ενδοκρινολόγος 251 Γεν. Νοσοκ.

Η ανδρική οστεοπόρωση: διαγνωστικές και θεραπευτικές προκλήσεις. Παρουσίαση Περιστατικών. Μάκρας Πολυζώης Ενδοκρινολόγος 251 Γεν. Νοσοκ. Η ανδρική οστεοπόρωση: διαγνωστικές και θεραπευτικές προκλήσεις Παρουσίαση Περιστατικών Μάκρας Πολυζώης Ενδοκρινολόγος 251 Γεν. Νοσοκ. Αεροπορίας Περιστατικό 1 Άρρεν ασθενής 41 ετών προσήλθε στο Ενδοκρινολογικό

Διαβάστε περισσότερα

Άνδρας77 ετώνμεδύσπνοια, οιδήματακαιυποκαλιαιμία. Διαφορική Διάγνωση

Άνδρας77 ετώνμεδύσπνοια, οιδήματακαιυποκαλιαιμία. Διαφορική Διάγνωση Άνδρας77 ετώνμεδύσπνοια, οιδήματακαιυποκαλιαιμία Διαφορική Διάγνωση Γεροβασίλη Βίκυ Ειδικευόµενη Ε Παθολογικής Κλινικής ιευθ: Αθανάσιος Σκουτέλης ΣτοιχείαΑπόΚλινικήΕικόνα Πρόσφατη έναρξη Απορρύθμιση Αρτηριακής

Διαβάστε περισσότερα

Ανευρύσματα Εγκεφάλου

Ανευρύσματα Εγκεφάλου Ανευρύσματα Εγκεφάλου Το εγκεφαλικό ανεύρυσμα είναι μια παθολογική διάταση σε ένα μέρος του τοιχώματος ενός αγγείου του εγκεφάλου που οφείλεται σε ένα έλλειμμα του μέσου χιτώνα του τοιχώματος του αγγείου.

Διαβάστε περισσότερα

Δεκαπεντάλεπτη προετοιμασία του φοιτητή, για την παρακολούθηση του μαθήματος του καρκίνου του προστάτη.

Δεκαπεντάλεπτη προετοιμασία του φοιτητή, για την παρακολούθηση του μαθήματος του καρκίνου του προστάτη. Δεκαπεντάλεπτη προετοιμασία του φοιτητή, για την παρακολούθηση του μαθήματος του καρκίνου του προστάτη. Καρκίνος του προστάτη Επιδημιολογία: Αποτελεί τον συχνότερα διαγνωσμένο καρκίνο στον άνδρα. 186.320

Διαβάστε περισσότερα

Εκτάκτως ανήσυχα πόδια

Εκτάκτως ανήσυχα πόδια Εκτάκτως ανήσυχα πόδια Σκουτέλλας Βάσος Ρευματολόγος Ρευματολογικό τμήμα Γενικό Νοσοκομείο Λευκωσίας Σύγκρουση συμφερόντων εν υπάρχει 2 Ιστορικό (1/5) Θήλυ, 55χρ. Γνωστό αυτοάνοσο νόσημα συνδετικού ιστού

Διαβάστε περισσότερα

Πρόληψη καρδιοπαθειών στις γυναίκες ΜΟΥΣΙΑΜΑ ΤΕΡΕΖΑ ΚΑΡΔΙΟΛΟΓΟΣ ΕΠΙΜΕΛΗΤΡΙΑ Β Β ΚΑΡΔΙΟΛΟΓΙΚΗ ΚΛΙΝΙΚΗ ΕΡΡΙΚΟΣ ΝΤΥΝΑΝ HOSPITAL CENTER

Πρόληψη καρδιοπαθειών στις γυναίκες ΜΟΥΣΙΑΜΑ ΤΕΡΕΖΑ ΚΑΡΔΙΟΛΟΓΟΣ ΕΠΙΜΕΛΗΤΡΙΑ Β Β ΚΑΡΔΙΟΛΟΓΙΚΗ ΚΛΙΝΙΚΗ ΕΡΡΙΚΟΣ ΝΤΥΝΑΝ HOSPITAL CENTER Πρόληψη καρδιοπαθειών στις γυναίκες ΜΟΥΣΙΑΜΑ ΤΕΡΕΖΑ ΚΑΡΔΙΟΛΟΓΟΣ ΕΠΙΜΕΛΗΤΡΙΑ Β Β ΚΑΡΔΙΟΛΟΓΙΚΗ ΚΛΙΝΙΚΗ ΕΡΡΙΚΟΣ ΝΤΥΝΑΝ HOSPITAL CENTER Διαφορές γένους (gender) και φύλου (sex) Οι διαφορές στην υγεία των

Διαβάστε περισσότερα

Δυναμικές δοκιμασίες στην Ενδοκρινολογία

Δυναμικές δοκιμασίες στην Ενδοκρινολογία Δυναμικές δοκιμασίες στην Ενδοκρινολογία Α. Βρυωνίδου Διευθύντρια Ενδοκρινολογικού Τμήματος, Νοσοκομείο Κοργιαλένειο - Μπενάκειο Ενδοκρινής Κυκλοφορία Ιστοί-στόχοι αδένας (κύτταρο) Πυρήνας (-) Υποθάλαμος

Διαβάστε περισσότερα

Σακχαρώδης Διαβήτης. Είναι η πιο συχνή μεταβολική νόσος στον άνθρωπο. Γανωτάκης Εμμανουήλ Καθηγητής Παθολογίας Πανεπιστήμιο Κρήτης

Σακχαρώδης Διαβήτης. Είναι η πιο συχνή μεταβολική νόσος στον άνθρωπο. Γανωτάκης Εμμανουήλ Καθηγητής Παθολογίας Πανεπιστήμιο Κρήτης Σακχαρώδης Διαβήτης Είναι η πιο συχνή μεταβολική νόσος στον άνθρωπο. Γανωτάκης Εμμανουήλ Καθηγητής Παθολογίας Πανεπιστήμιο Κρήτης Number of people with diabetes by IDF Region, 2013 IDF Diabetes Atlas.

Διαβάστε περισσότερα

ΔΥΣΛΙΠΙΔΑΙΜΙΑ. Νικολούδη Μαρία. Ειδικ. Παθολόγος, Γ.Ν.Θ.Π. «Η Παμμακάριστος»

ΔΥΣΛΙΠΙΔΑΙΜΙΑ. Νικολούδη Μαρία. Ειδικ. Παθολόγος, Γ.Ν.Θ.Π. «Η Παμμακάριστος» ΔΥΣΛΙΠΙΔΑΙΜΙΑ Νικολούδη Μαρία Ειδικ. Παθολόγος, Γ.Ν.Θ.Π. «Η Παμμακάριστος» Ο όρος δυσλιπιδαιμία εκφράζει τις ποσοτικές και ποιοτικές διαταραχές των λιπιδίων του αίματος. Τα λιπίδια όπως η χοληστερόλη και

Διαβάστε περισσότερα

Πρόκειται για 4 μικρούς αδένες στο μέγεθος "φακής" που βρίσκονται πίσω από το θυρεοειδή αδένα. Οι αδένες αυτοί παράγουν μια ορμόνη που λέγεται

Πρόκειται για 4 μικρούς αδένες στο μέγεθος φακής που βρίσκονται πίσω από το θυρεοειδή αδένα. Οι αδένες αυτοί παράγουν μια ορμόνη που λέγεται Πρόκειται για 4 μικρούς αδένες στο μέγεθος "φακής" που βρίσκονται πίσω από το θυρεοειδή αδένα. Οι αδένες αυτοί παράγουν μια ορμόνη που λέγεται παραθορμόνη και ρυθμίζει τα επίπεδα ασβεστίου στο αίμα. Ορμόνες

Διαβάστε περισσότερα

Σακχαρώδης διαβήτης και οστεοπόρωση - Ο Δρόμος για την Θεραπεία Τρίτη, 23 Νοέμβριος :22

Σακχαρώδης διαβήτης και οστεοπόρωση - Ο Δρόμος για την Θεραπεία Τρίτη, 23 Νοέμβριος :22 Δημήτρης Ι. Χατζηδάκης, Αναπληρωτής Καθηγητής Παθολογίας - Ενδοκρινολογίας, Υπεύθυνος Ενδοκρινολογικής Mονάδας Β' Προπαιδευτικής Παθολογικής Κλινικής Πανεπιστημίου Αθηνών, Πανεπιστημιακό Γενικό Νοσοκομείο

Διαβάστε περισσότερα

H επίδραση της αερόβιας άσκησης στα επίπεδα απελίνης και γκρελίνης ασθενών με σακχαρώδη διαβήτη τυπου 2

H επίδραση της αερόβιας άσκησης στα επίπεδα απελίνης και γκρελίνης ασθενών με σακχαρώδη διαβήτη τυπου 2 H επίδραση της αερόβιας άσκησης στα επίπεδα απελίνης και γκρελίνης ασθενών με σακχαρώδη διαβήτη τυπου 2 Ν. Καδόγλου, Ι. Βράμπας, Α. Καπελούζου, Ν. Σάιλερ, Α. Κωστάκης, Ν. Αγγελοπούλου Τμήμα Επιστήμης Φυσικής

Διαβάστε περισσότερα

ΟΔΗΓΙΕΣ ΔΙΑΓΝΩΣΤΙΚΗΣ ΚΑΙ ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΗΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗΣ ΤΗΣ ΟΣΤΕΟΠΟΡΩΣΗΣ

ΟΔΗΓΙΕΣ ΔΙΑΓΝΩΣΤΙΚΗΣ ΚΑΙ ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΗΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗΣ ΤΗΣ ΟΣΤΕΟΠΟΡΩΣΗΣ ΟΔΗΓΙΕΣ ΔΙΑΓΝΩΣΤΙΚΗΣ ΚΑΙ ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΗΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗΣ ΤΗΣ ΟΣΤΕΟΠΟΡΩΣΗΣ Α. ΠΟΤΕ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΥΠΟΒΑΛΛΟΝΤΑΙ ΟΙ ΑΣΘΕΝΕΙΣ ΣΕ ΜΕΤΡΗΣΗ ΟΣΤΙΚΗΣ ΠΥΚΝΟΤΗΤΑΣ (ΑΝΔΡΕΣ ΚΑΙ ΓΥΝΑΙΚΕΣ): ΗΛΙΚΙΑ < 50 ΕΤΩΝ: Ø Κατάγµατα χαµηλής

Διαβάστε περισσότερα

Μετεκπαιδευτικά Μαθήµατα Ενδοκρινολογίας 2003. Υπόφυση

Μετεκπαιδευτικά Μαθήµατα Ενδοκρινολογίας 2003. Υπόφυση Υπόφυση 1 Ενδοκρινολογική Κλινική ΓΝΘ Ιπποκρατείου /ντής αµ. επ. καθηγητής Α. Αβραµίδης Χρωµόφοβα αδενώµατα και προλακτινώµατα Ι. Σαρρής Ενδοκρινολόγος Ενδοκρινολογική Κλινική ΓΝΘ «Ιπποκράτειο» ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΑ

Διαβάστε περισσότερα

Αρχική εμπειρία από την χορήγηση anakinra σε δέκα ενήλικες ασθενείς με ανθεκτική ιδιοπαθή υποτροπιάζουσα περικαρδίτιδα

Αρχική εμπειρία από την χορήγηση anakinra σε δέκα ενήλικες ασθενείς με ανθεκτική ιδιοπαθή υποτροπιάζουσα περικαρδίτιδα Αρχική εμπειρία από την χορήγηση anakinra σε δέκα ενήλικες ασθενείς με ανθεκτική ιδιοπαθή υποτροπιάζουσα περικαρδίτιδα Γ. Λάζαρος, Π. Βασιλείου, Κ. Αντωνάτου, Χ. Κουτσιανάς, Γ. Γεωργιόπουλος, Δ. Βασιλόπουλος,

Διαβάστε περισσότερα

ΚΑΡΔΙΑΓΓΕΙΑΚΕΣ ΠΑΘΗΣΕΙΣ Ι

ΚΑΡΔΙΑΓΓΕΙΑΚΕΣ ΠΑΘΗΣΕΙΣ Ι ΚΑΡΔΙΑΓΓΕΙΑΚΕΣ ΠΑΘΗΣΕΙΣ Ι MK1118 ΑΣΚΗΣΗ ΣΕ ΚΛΙΝΙΚΟΥΣ ΠΛΗΘΥΣΜΟΥΣ ΔΙΑΛΕΞΗ 4 ΑΝΤΩΝΙΑ ΚΑΛΤΣΑΤΟΥ, PHD ΣΥΓΧΡΟΝΕΣ ΑΙΤΙΕΣ ΘΝΗΤΟΤΗΤΑΣ ΑΡΙΘΜΟΣ ΘΑΝΑΤΩΝ 450,000 400,000 350,000 300,000 250,000 200,000 150,000 100,000

Διαβάστε περισσότερα

Χατζηκωνσταντίνου Θωμάς, ειδικευόμενος Παθολογίας Παθολογική κλινική Ψυχιατρικού Νοσοκομείου Θεσσαλονίκης (ΨΝΘ)

Χατζηκωνσταντίνου Θωμάς, ειδικευόμενος Παθολογίας Παθολογική κλινική Ψυχιατρικού Νοσοκομείου Θεσσαλονίκης (ΨΝΘ) ΙΑΤΡΕΙΟ-ΔΥΟ ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΟΙ ΠΛΗΘΥΣΜΟΙ; ΔΙΑΒΗΤΗΣ ΚΑΙ ΨΥΧΙΚΗ ΝΟΣΟΣ Χατζηκωνσταντίνου Θωμάς, ειδικευόμενος Παθολογίας Παθολογική κλινική Ψυχιατρικού Νοσοκομείου Θεσσαλονίκης (ΨΝΘ) ΣΥΧΝΟΤΗΤΑ ΣΑΚΧΑΡΩΔΟΥΣ ΔΙΑΒΗΤΗ

Διαβάστε περισσότερα

Φυσιολογική Αύξηση Παιδιού & Εφήβου & Διαταραχές

Φυσιολογική Αύξηση Παιδιού & Εφήβου & Διαταραχές Φυσιολογική Αύξηση Παιδιού & Εφήβου & Διαταραχές Φλώρα Μπακοπούλου Επίκουρη Καθηγήτρια Παιδιατρικής - Εφηβικής Ιατρικής Ειδικό Κέντρο Εφηβικής Ιατρικής (Ε.Κ.Ε.Ι.) Α Παιδιατρική Κλινική ΕΚΠΑ Νοσοκομείο

Διαβάστε περισσότερα

Γράφει: Ευθυμία Πετράτου, Ειδική Παθολόγος, Υπεύθυνη Ιατρείου Διαταραχής Λιπιδίων, Ιατρικού Π. Φαλήρου

Γράφει: Ευθυμία Πετράτου, Ειδική Παθολόγος, Υπεύθυνη Ιατρείου Διαταραχής Λιπιδίων, Ιατρικού Π. Φαλήρου Γράφει: Ευθυμία Πετράτου, Ειδική Παθολόγος, Υπεύθυνη Ιατρείου Διαταραχής Λιπιδίων, Ιατρικού Π. Φαλήρου Οι δυσλιπιδαιμίες είναι παθολογικές καταστάσεις με διαταραχές των λιπιδίων του αίματος ποσοτικές αλλά

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΧΥΣΑΡΚΙΑ ΚΑΙ ΚΑΡΚΙΝΟΣ

ΠΑΧΥΣΑΡΚΙΑ ΚΑΙ ΚΑΡΚΙΝΟΣ 1 ΠΑΧΥΣΑΡΚΙΑ ΚΑΙ ΚΑΡΚΙΝΟΣ Δ. Κιόρτσης Ενδοκρινολόγος Αν. Καθηγητής Ιατρικής Σχολής Παν/μίου Ιωαννίνων European SCOPE fellow 1η ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΑ ΕΠΙΔΗΜΙΟΛΟΓΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΕΠΙΠΟΛΑΣΜΟΥ ΠΑΧΥΣΑΡΚΙΑΣ Ελληνική Ιατρική

Διαβάστε περισσότερα

Τι χρειάζεται κάποιος να γνωρίζει για τον Συγγενή Υπογοναδοτροφικό Υπογοναδισμό (ΣΥΥ) & το Σύνδρομο Kallmann

Τι χρειάζεται κάποιος να γνωρίζει για τον Συγγενή Υπογοναδοτροφικό Υπογοναδισμό (ΣΥΥ) & το Σύνδρομο Kallmann Ελληνικά Τι χρειάζεται κάποιος να γνωρίζει για τον Συγγενή Υπογοναδοτροφικό Υπογοναδισμό (ΣΥΥ) & το Σύνδρομο Kallmann Τι είναι ο ΣΥΥ? Ο ΣΥΥ προκαλείται από αδυναμία έκκρισης της ορμόνης GnRH (gonadotropin-releasing

Διαβάστε περισσότερα

Σπάνια περίπτωση πολυκυστικής νόσου παγκρέατος.

Σπάνια περίπτωση πολυκυστικής νόσου παγκρέατος. Σπάνια περίπτωση πολυκυστικής νόσου παγκρέατος. ΚΑΛΟΚΑΙΡΙΝΟΥ Κ.,ΦΡΑΓΚΟΠΟΥΛΟΥ Λ.,ΣΤΑΪΚΙΔΟΥ Ι.,ΓΙΑΝΝΙΚΟΥΡΗΣ Γ.,ΠΙΚΟΥΛΑΣ Κ.,ΛΙΒΙΕΡΑΤΟΣ Λ.,ΜΑΝΤΖΙΚΟΠΟΥΛΟΣ Γ., ΚΟΚΚΙΝΗΣ Κ ΤΜΗΜΑ ΑΞΟΝΙΚΟΥ ΜΑΓΝΗΤΙΚΟΥ ΤΟΜΟΓΡΑΦΟΥ,

Διαβάστε περισσότερα

ΧΡΟΝΙΑ ΔΥΣΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ/ΝΕΦΡΟΠΑΘΕΙΑ ΚΑΙ ΑΠΩΛΕΙΑ ΝΕΦΡΙΚΩΝ ΜΟΣΧΕΥΜΑΤΩΝ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ Σ. ΓΟΥΜΕΝΟΣ

ΧΡΟΝΙΑ ΔΥΣΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ/ΝΕΦΡΟΠΑΘΕΙΑ ΚΑΙ ΑΠΩΛΕΙΑ ΝΕΦΡΙΚΩΝ ΜΟΣΧΕΥΜΑΤΩΝ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ Σ. ΓΟΥΜΕΝΟΣ ΧΡΟΝΙΑ ΔΥΣΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ/ΝΕΦΡΟΠΑΘΕΙΑ ΚΑΙ ΑΠΩΛΕΙΑ ΝΕΦΡΙΚΩΝ ΜΟΣΧΕΥΜΑΤΩΝ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ Σ. ΓΟΥΜΕΝΟΣ Εισαγωγή Η πρόληψη των επεισοδίων οξείας απόρριψης και η μακροχρόνια διατήρηση του νεφρικού μοσχεύματος αποτελούν

Διαβάστε περισσότερα

ΣΥΖΗΤΗΣΗ ΣΤΡΟΓΓΥΛΗΣ ΤΡΑΠΕΖΑΣ: «Πώς επιτυγχάνω καλή ρύθμιση στις δύσκολες περιπτώσεις: Σχέδιο δράσης» ΠΕΡΙΣΤΑΤΙΚΑ

ΣΥΖΗΤΗΣΗ ΣΤΡΟΓΓΥΛΗΣ ΤΡΑΠΕΖΑΣ: «Πώς επιτυγχάνω καλή ρύθμιση στις δύσκολες περιπτώσεις: Σχέδιο δράσης» ΠΕΡΙΣΤΑΤΙΚΑ ΣΥΖΗΤΗΣΗ ΣΤΡΟΓΓΥΛΗΣ ΤΡΑΠΕΖΑΣ: «Πώς επιτυγχάνω καλή ρύθμιση στις δύσκολες περιπτώσεις: Σχέδιο δράσης» ΠΕΡΙΣΤΑΤΙΚΑ Δρ. Α. Μελιδώνης Υπεύθυνος Διαβητολογικού Κέντρου Γ.Ν. Πειραιά «ΤΖΑΝΕΙΟ» Διαβητολογικό Κέντρο

Διαβάστε περισσότερα

gr

gr ΑΠΟΣΤΟΛΟΒΑ Ε. - ΠΑΝΑΓΙΩΤΟΥ Α. - ΑΒΡΑΜΙ ΗΣ Α. ενδοκρινολόγοι Η παρουσία ανδρογόνων στη γυναίκα είναι φυσιολογική. Αναφερόµαστε σε Υπερανδρογοναιµία όταν τα ανδρογόνα ξεπερνούν τα φυσιολογικά για την ηλικία

Διαβάστε περισσότερα

Ρύθμιση της γλυκόζης αίματος ή επίτευξη πολλαπλών θεραπευτικών στόχων?

Ρύθμιση της γλυκόζης αίματος ή επίτευξη πολλαπλών θεραπευτικών στόχων? Ρύθμιση της γλυκόζης αίματος ή επίτευξη πολλαπλών θεραπευτικών στόχων? Κωνσταντίνος Τζιόμαλος Επίκουρος Καθηγητής Παθολογίας Τμήμα Ιατρικής, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης Α Προπαιδευτική Παθολογική

Διαβάστε περισσότερα

Ο σακχαρώδης διαβήτης ( ΣΔ ) είναι το κλινικό σύνδρομο που οφείλεται. είτε σε έλλειψη ινσουλίνης λόγω μείωσης η παύσης παραγωγής (σακχαρώδης

Ο σακχαρώδης διαβήτης ( ΣΔ ) είναι το κλινικό σύνδρομο που οφείλεται. είτε σε έλλειψη ινσουλίνης λόγω μείωσης η παύσης παραγωγής (σακχαρώδης ΣΑΚΧΑΡΩΔΗΣ ΔΙΑΒΗΤΗΣ ΚΑΙ ΚΑΤΟΙΚΙΔΙΑ ΖΩΑ Ο σακχαρώδης διαβήτης ( ΣΔ ) είναι το κλινικό σύνδρομο που οφείλεται είτε σε έλλειψη ινσουλίνης λόγω μείωσης η παύσης παραγωγής (σακχαρώδης διαβήτης τύπου 1 ) είτε

Διαβάστε περισσότερα

Diabetes_ protect our future.mp4

Diabetes_ protect our future.mp4 Diabetes_ protect our future.mp4 14/11 Γενέθλια του νομπελίστα γιατρού Φρέντερικ Μπάντινγκ 1991 από τη Διεθνή Ομοσπονδία για το Διαβήτη 2007:επίσημη Ημέρα από τα Ηνωμένα Έθνη Θέμα 2009 2013: Εκπαίδευση

Διαβάστε περισσότερα