B ÛÈÎ æ ÔÊ ÚÌ ÎÔÏÔÁ. ÌappleÚÔ MÂÛÛ ÓË ÈÒÚÁÔ Ó Á. IA æyxo O OY KAI æyxo EPA EYTE. RICHARD S. SINACOLA, Ph.D TIMOTHY PETERS STRICKLAND, M.D.

Μέγεθος: px
Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "B ÛÈÎ æ ÔÊ ÚÌ ÎÔÏÔÁ. ÌappleÚÔ MÂÛÛ ÓË ÈÒÚÁÔ Ó Á. IA æyxo O OY KAI æyxo EPA EYTE. RICHARD S. SINACOLA, Ph.D TIMOTHY PETERS STRICKLAND, M.D."

Transcript

1 B ÛÈÎ æ ÔÊ ÚÌ ÎÔÏÔÁ IA æyxo O OY KAI æyxo EPA EYTE RICHARD S. SINACOLA, Ph.D TIMOTHY PETERS STRICKLAND, M.D. E I THMONIKH E IME EIA E HNIKH EK O H ÌappleÚÔ MÂÛÛ ÓË ÈÒÚÁÔ Ó Á

2 ΠEPIEXOMENA Πρόλογος Aγγλικής Έκδοσης 13 Πρόλογος Ελληνικής Έκδοσης 17 KEΦAΛAIO ΠPΩTO Γιατί µελετάµε την Ψυχοφαρµακολογία. Λόγοι για τους οποίους θα πρέπει να διαβάσει αυτό το βιβλίο ο µη ιατρός θεραπευτής 23 KEΦAΛAIO EYTEPO Bασική Nευροβιολογία 27 NEYPΩNEΣ 27 NEYPΩNIKH EΠIKOINΩNIA 29 HΛEKTPIKEΣ KAI XHMIKEΣ I IOTHTEΣ THΣ NEYPΩNIKHΣ EΠIKOINΩNIAΣ 30 NEYPO IABIBAΣTEΣ ΣXETIZOMENOI ME TO ΣYNAIΣΘHMA KAI TH ΣYMΠEPIΦOPA 34 KEΦAΛAIO TPITO Ψυχοφαρµακολογία και Φαρµακοκινητική 38 O OI XOPHΓHΣHΣ ΦAPMAKΩN 38 AΠOPPOΦHΣH ΦAPMAKΩN, KATANOMH KAI METABOΛIΣMOΣ 39 Aπορρόφηση Φαρµάκων 39 Kατανοµή Φαρµάκων 39 AΛΛEΣ ΦAPMAKOKINHTIKEΣ APXEΣ 40 Θεραπευτικός είκτης και Θεραπευτική όση 40 Αντοχή και Στέρηση 42 Σύνδροµο ιακοπής 42 Αθροιστική και Συνεργική δράση 42 ράση placebo (εικονικού φαρµάκου) 42 ΣΥΝΤΑΓΟΓΡΑΦΗΣΗ ΚΑΙ ΦΑΡΜΑΚΕΥΤΙΚΗ ΟΡΟΛΟΓΙΑ 43

3 6 ΠEPIEXOMENA KEΦAΛAIO TETAPTO Λήψη Iστορικού και Tεχνικές Eκτίµησης 44 ΛΑΜΒΑΝΟΝΤΑΣ ΤΟ ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΤΟΥ ΑΣΘΕΝΟΥΣ 44 ΕΞΕΤΑΣΗ ΨΥΧΙΚΩΝ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΩΝ 46 ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΑ ΑΣΘΕΝΩΝ ΚΑΙ ΙΑΓΝΩΣΤΙΚΑ ΕΡΓΑΛΕΙΑ 48 ΙΑΡΘΡΩΝΟΝΤΑΣ ΤΗΝ ΠΡΩΤΗ ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ 49 KEΦAΛAIO ΠEMΠTO Θεραπεία της Mονοπολικής Kατάθλιψης 51 BIOΛOΓIKH ΚΑΙ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ΚΑΤΑΘΛΙΨΗ 51 ΤΑ ΑΙΤΙΑ ΤΗΣ ΒΙΟΛΟΓΙΚΗΣ ΚΑΤΑΘΛΙΨΗΣ 52 ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗ ΚΑΙ ΨΥΧΟΘΕΡΑΠΕΙΑ 54 ΦΑΡΜΑΚΕΥΤΙΚΗ ΑΓΩΓΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΑΤΑΘΛΙΨΗ 54 ΦΑΡΜΑΚΕΥΤΙΚΑ ΦΥΤΑ ΚΑΙ ΟΛΙΣΤΙΚΕΣ ΘΕΡΑΠΕΙΕΣ 58 ΦΩΤΟΘΕΡΑΠΕΙΑ ΓΙΑ ΕΠΟΧΙΚΕΣ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΙΚΕΣ ΙΑΤΑΡΑΧΕΣ (ΕΣ ) 60 Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΑΣΚΗΣΗΣ 60 ΗΛEKTPOΣΠAΣMOΘEPAΠEIA (ΗΣΘ) 60 ΒΗΜΑΤΑ ΣΤΗ ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΤΩΝ ΑΣΘΕΝΩΝ 61 KEΦAΛAIO EKTO Θεραπεία της ιπολικής ιαταραχής 65 ΕΠΙΠΟΛΑΣΜΟΣ ΚΑΙ ΤΥΠΟΙ ΙΠΟΛΙΚΗΣ ΙΑΤΑΡΑΧΗΣ 65 ΑΙΤΙΕΣ ΤΗΣ ΙΠΟΛΙΚΗΣ ΙΑΤΑΡΑΧΗΣ 66 ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗ ΚΑΙ ΨΥΧΟΘΕΡΑΠΕΙΑ 68 ΦΑΡΜΑΚΑ ΓΙΑ ΤΗ ΙΠΟΛΙΚΗ ΙΑΤΑΡΑΧΗ 69 Λίθιο 69 Aντιεπιληπτικά 70 Άτυπα Αντιψυχωσικά 73 Κλασικά Αντιψυχωσικά 75 Άλλα Φάρµακα 75 ΗΛEKTPOΣΠAΣMOΘEPAΠEIA (HΣΘ) 75

4 ΠEPIEXOMENA 7 ΑΝΘΕΚΤΙΚΟΤΗΤΑ ΣΤΗ ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΚΑΙ ΠΡΩΤΟΚΟΛΛΑ ΘΕΡΑΠΕΙΑΣ 76 Πρωτόκολλο Θεραπείας της Μανίας 76 Πρωτόκολλο Θεραπείας Μεικτών Συναισθηµατικών Καταστάσεων 78 Η ΕΚΠΑΙ ΕΥΣΗ ΤΟΥ ΑΣΘΕΝΟΥΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΣ 78 Η Εκπαίδευση του Ασθενούς 78 Η Εκπαίδευση της Οικογένειας 79 KEΦAΛAIO EB OMO Θεραπεία Aγχώδων ιαταραχών 80 ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ ΚΑΙ ΑΙΤΙΑ ΤΩΝ ΑΓΧΩ ΩΝ ΙΑΤΑΡΑΧΩΝ 80 ΙΑΤΑΡΑΧΗ ΠΑΝΙΚΟΥ ΜΕ Ή ΧΩΡΙΣ ΑΓΟΡΑΦΟΒΙΑ 82 ΓΕΝΙΚΕΥΜΕΝΗ ΑΓΧΩ ΗΣ ΙΑΤΑΡΑΧΗ 86 ΙΑΤΑΡΑΧΗ ΜΕΤΑ ΑΠΟ ΤΡΑΥΜΑΤΙΚΟ ΣΤΡΕΣ 87 ΨΥΧΑΝΑΓΚΑΣΤΙΚΗ ΚΑΤΑΝΑΓΚΑΣΤΙΚΗ ΙΑΤΑΡΑΧΗ 88 ΙΑΤΑΡΑΧΗ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΥ ΑΓΧΟΥΣ 88 ΙΑΤΑΡΑΧΕΣ ΠΡΟΣΑΡΜΟΓΗΣ ΚΑΙ ΑΛΛΕΣ ΦΟΒΙΚΕΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ 89 ΥΠΟΜΝΗΣΕΙΣ ΚΑΙ ΠΡΟΕΙ ΟΠΟΙΗΣΕΙΣ ΓΙΑ ΘΕΡΑΠΕΙΑ 90 KEΦAΛAIO OΓ OO Θεραπεία Ψυχωσικών ιαταραχών 92 ΙΑΤΑΡΑΧΕΣ ΠΟΥ ΚΙΝΟΥΝΤΑΙ ΣΤΟ ΦΑΣΜΑ ΤΗΣ ΣΧΙΖΟΦΡΕΝΕΙΑΣ 92 Σχιζοφρένεια 93 Συµπτώµατα της Σχιζοφρένειας 94 ΑΙΤΙΕΣ ΨΥΧΩΣΙΚΩΝ ΙΑΤΑΡΑΧΩΝ 95 ΦΑΡΜΑΚΑ ΓΙΑ ΨΥΧΩΣΙΚΕΣ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΕΣ 97 Άτυπα Αντιψυχωσικά 98 Τυπικά Αντιψυχωσικά 100 Οι Ανεπιθύµητες Ενέργειες των Τυπικών Αντιψυχωσικών 100 ΠΡΩΤΟΚΟΛΛΟ ΘΕΡΑΠΕΙΑΣ 102 ΑΛΛΑ ΣΗΜΑΝΤΙΚΑ ΖΗΤΗΜΑΤΑ ΠΟΥ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΛΗΦΘΟΥΝ ΥΠΟΨΗ 102

5 8 ΠEPIEXOMENA KEΦAΛAIO ENATO Θεραπεία της EΠY και ιαταραχών Προσοχής 105 ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ EΠY. 106 ΙΑΓΝΩΣΤΙΚΗ ΕΚΤΙΜΗΣΗ ΤΩΝ ΙΑΤΑΡΑΧΩΝ ΠΡΟΣΟΧΗΣ 106 ΨΥΧΟΛΟΓΙΚΗ ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΚΑΙ ΦΑΡΜΑΚΟΘΕΡΑΠΕΙΑ 107 KEΦAΛAIO EKATO Θεραπεία των Γνωστικών ιαταραχών 110 ΜOPΦEΣ ANOIAΣ 111 ΝΟΣΟΣ ALZHEIMER 111 ΙΑΤΡΙΚΗ ΚΑΙ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΙΚΗ ΕΚΤΙΜΗΣΗ ΤΩΝ ΓΝΩΣΤΙΚΩΝ ΙΑΤΑΡΑΧΩΝ 112 ΦΑΡΜΑΚΑ ΠΟΥ ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΟΥΝΤΑΙ ΣΤΙΣ ΓΝΩΣΤΙΚΕΣ ΙΑΤΑΡΑΧΕΣ 113 ΑΛΛΕΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΕΙΣ ΣΤΗ ΓΝΩΣΤΙΚΗ ΕΝ ΥΝΑΜΩΣΗ/ΕΝΙΣΧΥΣΗ 115 ΑΛΛΑ ΣΗΜΑΝΤΙΚΑ ΖΗΤΗΜΑΤΑ ΠΟΥ ΧΡΗΖΟΥΝ ΠΡΟΣΟΧΗΣ 116 KEΦAΛAIO EN EKATO Θεραπεία ιαταραχών Ύπνου 117 TA ΣΤΑ ΙΑ ΤΟΥ ΥΠΝΟΥ 117 ΙΑΤΑΡΑΧΕΣ ΥΠΝΟΥ ΚΑΙ ΣΧΕΤΙΖΟΜΕΝΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ 118 ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΙΚΕΣ ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΤΩΝ ΙΑΤΑΡΑΧΩΝ ΥΠΝΟΥ 121 ΦΑΡΜΑΚΟΛΟΓΙΑ ΤΩΝ ΙΑΤΑΡΑΧΩΝ ΥΠΝΟΥ 123 ΟΛΙΣΤΙΚΕΣ ΘΕΡΑΠΕΙΕΣ 124 KEΦAΛAIO Ω EKATO Θεραπεία των ιαταραχών της Προσωπικότητας 126 ΦΑΡΜΑΚΕΥΤΙΚΕΣ ΑΓΩΓΕΣ ΓΙΑ ΤΙΣ ΙΑΤΑΡΑΧΕΣ ΤΗΣ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑΣ 126 ΦΑΡΜΑΚΕΥΤΙΚΕΣ ΑΓΩΓΕΣ ΠΟΥ ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΟΥΝΤΑΙ ΣΤΟΧΕΥΜΕΝΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΟΜΑ ΑΣ ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΩΝ 128 ΑΛΛΑ ΖΗΤΗΜΑΤΑ ΠΟΥ ΘΑ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΛΗΦΘΟΥΝ ΥΠΟΨΗ 130 KEΦAΛAIO EKATO TPITO Θεραπεία της Eξάρτησης από Oυσίες και των ιαταραχών που Συνυπάρχουν 131 ΣΥΝΥΠΑΡΧΟΥΣΕΣ ΙΑΤΑΡΑΧΕΣ/ΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ 131 Η ΝΤΟΠΑΜΙΝΕΡΓΙΚΗ ΥΠΟΘΕΣΗ 133 ΖΗΤΗΜΑΤΑ ΘΕΡΑΠΕΙΑΣ 133

6 ΠEPIEXOMENA 9 ΙΑΓΝΩΣΤΙΚΑ ΕΡΓΑΛΕΙΑ ΚΑΙ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΕΣ 134 ΦΑΣΕΙΣ ΘΕΡΑΠΕΙΑΣ ΚΑΙ ΣΤΟΧΟΙ 135 ΨΥΧΟΦΑΡΜΑΚΟΛΟΓΙΑ ΓΙΑ ΑΣΘΕΝΕΙΣ ΜΕ ΙΠΛΗ ΙΑΓΝΩΣΗ 136 Εξάρτηση από Αλκοόλ 136 Εξάρτηση από Οπιοειδή 138 Εξάρτηση από κοκαΐνη 139 Άλλοι τύποι Εξάρτησης 139 ΣΥΝΟΨΗ ΚΑΙ ΥΠΟΜΝΗΣΕΙΣ 140 KEΦAΛAIO EKATO TETAPTO Θεραπεία Συννοσηρότητας και άλλων ιαταραχών 141 ΙΑΤΡΙΚΗ ΚΑΙ ΨΥΧΙΑΤΡΙΚΗ ΣΥΝΝΟΣΗΡΟΤΗΤΑ 142 ΧΡΟΝΙΟΣ ΠΟΝΟΣ 143 ΙΑΤΑΡΑΧΕΣ ΠΡΟΣΛΗΨΗΣ ΤΡΟΦΗΣ ΚΑΙ ΠΑΧΥΣΑΡΚΙΑ 144 Ψυχογενής Ανορεξία 144 Ψυχογενής Βουλιµία 145 ιαταραχή Πρόσληψης Τροφής µε Επεισόδια Υπερφαγίας 146 Παχυσαρκία 147 ΙΑΤΑΡΑΧΕΣ ΕΛΕΓΧΟΥ ΤΩΝ ΠΑΡΟΡΜΗΣΕΩΝ 148 KEΦAΛAIO EKATO ΠEMΠTO Kλινικές Περιπτώσεις: Παιδιά 150 ΝΑΠΟΛΕΩΝ 150 Κλινικό Ιστορικό 150 Συζήτηση για το περιστατικό και διάγνωση 151 Προτεινόµενη φαρµακοθεραπεία 151 ΧΡΙΣΤΙΝΑ 152 Κλινικό Ιστορικό 152 Συζήτηση για το περιστατικό και διάγνωση 152 Προτεινόµενη φαρµακοθεραπεία 152 ΜΑΡΚΟΣ 153 Κλινικό Ιστορικό 153 Συζήτηση για το περιστατικό και διάγνωση 153 Προτεινόµενη φαρµακοθεραπεία 154

7 10 ΠEPIEXOMENA KEΦAΛAIO EKATO EKTO Kλινικές Περιπτώσεις: Έφηβοι 155 ΓΙΑΝΝΗΣ 155 Κλινικό Ιστορικό 155 Συζήτηση για το περιστατικό και διάγνωση 156 Προτεινόµενη φαρµακοθεραπεία 156 ΤΖΕΝΗ 156 Κλινικό Ιστορικό 156 Συζήτηση για το περιστατικό και διάγνωση 157 Προτεινόµενη φαρµακοθεραπεία 158 ΒΙΟΛΕΤΑ 158 Κλινικό Ιστορικό 158 Συζήτηση για το περιστατικό και διάγνωση 159 Προτεινόµενη ψυχοφαρµακολογική θεραπεία 159 KEΦAΛAIO EKATO EB OMO Kλινικές Περιπτώσεις: Nεαρή Eνηλικίωση 161 ΣΤΑΥΡΟΣ 161 Κλινικό Ιστορικό 161 Συζήτηση για το περιστατικό και διάγνωση 162 Προτεινόµενη φαρµακοθεραπεία 162 ΕΥΑ 163 Κλινικό Ιστορικό 163 Συζήτηση για το περιστατικό και διάγνωση 163 Προτεινόµενη φαρµακοθεραπεία 164 ΚΑΙΤΗ 164 Κλινικό Ιστορικό 164 Συζήτηση για το περιστατικό και διάγνωση 165 Προτεινόµενη φαρµακοθεραπεία 165 KEΦAΛAIO EKATO OΓ OO Kλινικές Περιπτώσεις: Mέση Eνηλικίωση 167 ΓΙΩΡΓΟΣ 167 Κλινικό Ιστορικό 167

8 ΠEPIEXOMENA 11 Συζήτηση για το περιστατικό και διάγνωση 168 Προτεινόµενη φαρµακοθεραπεία 168 ΣΟΦΙΑ 169 Κλινικό Ιστορικό 169 Συζήτηση για το περιστατικό και διάγνωση 170 Προτεινόµενη φαρµακοθεραπεία 171 ΘΩΜΑΣ 171 Κλινικό Ιστορικό 171 Συζήτηση για το περιστατικό και διάγνωση 173 Προτεινόµενη φαρµακοθεραπεία 173 KEΦAΛAIO EKATO ENATO Kλινικές Περιπτώσεις: Hλικιωµένοι 175 ΡΟΖΑ 175 Κλινικό Ιστορικό 175 Συζήτηση για το περιστατικό και διάγνωση 176 Προτεινόµενη φαρµακοθεραπεία 176 ΑΝΤΩΝΗΣ 177 Κλινικό Ιστορικό 177 Συζήτηση για το περιστατικό και διάγνωση 177 Προτεινόµενη φαρµακοθεραπεία 178 ΜΑΡΓΑΡΙΤΑ 178 Κλινικό Ιστορικό 178 Συζήτηση για το περιστατικό και διάγνωση 179 Προτεινόµενη φαρµακοθεραπεία 179 Παράρτηµα I 181 Παράρτηµα II 197 Παράρτηµα III 207 Bιβλιογραφία 216 Γλωσσάρι 225 Eυρετήριο 349

9 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠPΩTO ΓΙΑΤΙ ΜΕΛΕΤΑΜΕ ΤΗΝ ΨΥΧΟΦΑΡΜΑΚΟΛΟΓΙΑ Λόγοι για τους οποίους θα πρέπει να διαβάσει αυτό το βιβλίο ο µη ιατρός θεραπευτής Με την πάροδο των χρόνων έχουν προκύψει, εµπλουτιστεί, συνεχίζουν να εφαρµόζονται ή εγκαταλείφθηκαν διάφορα µοντέλα ψυχοθεραπείας και συµβουλευτικής. Πολλές απ αυτές τις θεωρίες ή τα µοντέλα παρείχαν στον κλινικό µεθόδους µεγιστοποίησης του θεραπευτικού οφέλους για τον ασθενή. Πολλές έδιναν έµφαση σε ανθρωπιστικές, ψυχαναλυτικές ή συµπεριφορικές τεχνικές, που υποτιµούσαν το ρόλο των φαρ- µακευτικών ουσιών στη θεραπεία πολλών καταστάσεων. Στην πραγµατικότητα, εκτός από εκείνους τους ασθενείς µε σοβαρή ψυχοπαθολογία, που χρειάζονταν νοσηλεία, οι περισσότεροι δεν ελάµβαναν φαρµακοθεραπεία, γεγονός που άρεσε στους θεραπευτές! Σήµερα, η µεγάλη πλειονότητα των ασθενών που παρακολουθούνται από επαγγελµατίες ψυχικής υγείας στον ιδιωτικό τοµέα και σε δηµόσιες δοµές ψυχικής υγείας, είτε έχει λάβει, είτε λαµβάνει, είτε θα λάβει φαρµακευτική αγωγή. Οι περισσότεροι θεραπευτές όµως, δεν έχουν δεχτεί επιπρόσθετη εκπαίδευση, ώστε να συγχρονιστούν µ ένα εξελισσόµενο πεδίο θεραπειών. Στην πραγµατικότητα οι περισσότεροι µη ιατροί θεραπευτές, δηλαδή οι ψυχολόγοι, οι κοινωνικοί λειτουργοί, και οι οικογενειακοί θεραπευτές, δεν έχουν παρακολουθήσει ποτέ ένα πρόγραµµα ψυχοφαρµακολογίας και αρρωσταίνουν µε την ιδέα να χειριστούν ασθενείς που λαµβάνουν ψυχοτρόπα φάρµακα. Κάποιοι θεραπευτές αποφεύγουν να αναζητήσουν τέτοιου είδους πληροφόρηση. Παρουσιάζουν το επιχείρηµα πως δουλεύουν µε καρκινοπαθείς και δεν τους χρειάζεται να ξέρουν την αιτία της νόσου ή πώς να τη θεραπεύσουν. Αυτή η άποψη έχει µια δόση αλήθειας, ωστόσο, δε θα έπρεπε να είναι ισχυρός λόγος για να παραµένει κάποιος αµύητος στο θέµα αυτό. Για παράδειγµα, έχει σαφώς αποδειχθεί, ότι πρέπει όλοι οι ψυχοθεραπευτές να γνωρίζουν την επίδραση των οργανικών νοσηµάτων στα ψυχικά. Αν ένας ψυχολόγος πιστεύει ότι κάποιος οργανικός παράγοντας µπορεί να ευθύνεται για µια ψυχική νόσο, τότε πρέπει αµέσως να παραπέµψει τον ασθενή σ έναν κλινικό γιατρό για εκτίµηση. Κατά εντυπωσιακό τρόπο πολλοί δεν το κάνουν, ενώ είναι γνωστό, ότι µπορεί

10 24 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ µια οργανική νόσος, µε την κατάλληλη θεραπεία, να υποχωρήσει πλήρως. Στην ψυχική σφαίρα από την άλλη, η αντιµετώπιση είναι συνήθως συνδυασµός ψυχοθεραπείας και φαρµακευτικής αγωγής. Ως ειδικός σε θέµατα ψυχικής υγείας, ο κλινικός αναµένεται να διαγνώσει και να θεραπεύσει ποικίλες καταστάσεις και να γνωρίζει τις καλύτερες θεραπευτικές επιλογές. Η επιλογή του αποκλεισµού µεγάλου τµήµατος του θεραπευτικού πρωτοκόλλου αποτελεί, τουλάχιστον περιορισµό, αν όχι παροχή κακών υπηρεσιών στον ασθενή. Οι θεραπευτές που υποστηρίζουν ότι η φαρµακευτική αγωγή δεν αποτελεί µέρος της προσέγγισης τους µε τον ασθενή, γιατί επιπλέκει το θεραπευτικό τους έργο, πλανώνται συχνά σε µια ψευδή εντύπωση µινιµαλισµού. Στον κόσµο τους ο µοναδικός τρόπος να θεραπεύσει κάποιος έναν ασθενή είναι χωρίς φαρµακοθεραπεία και, αν ο ασθενής δεν αντιδρά στη θεραπεία, τότε θεωρούν την περίπτωσή του ανθεκτική. Για χρόνια οι ψυχίατροι έχουν κατηγορηθεί από τους µη ιατρούς ψυχοθεραπευτές ότι λειτουργούν ως πλασιέ χαπιών. Οι συγκεκριµένοι ψυχοθεραπευτές συχνά χρησιµοποιούν την άρνηση των ψυχιάτρων να διαθέσουν «θεραπευτικό χρόνο» µε τους ασθενείς τους, ως απόδειξη πως είτε οι ψυχίατροι δεν έχουν θεραπευτικές ικανότητες, είτε βλέπουν το καθετί ως ιατρική υπόθεση. Η αλήθεια είναι ότι πολλοί µη ιατροί θεραπευτές αισθάνονται άβολα να συζητήσουν µε τους ψυχιάτρους και όποιους άλλους συνταγογραφούν σχετικά µε τη φαρµακοθεραπεία. Πολλοί από αυτούς επιλέγουν να αναγάγουν κάθε ψυχολογικό πρόβληµα σε καθαρά συµπεριφορικές εκδηλώσεις και αρνούνται ακόµα και να σκεφτούν το ρόλο της βιολογίας ή της νευρολογίας. Αυτό δεν είναι κάτι καινούριο ανάµεσα στους µη ιατρούς θεραπευτές. Κάποιοι κοινωνικοί λειτουργοί, ακόµα και νοσηλεύτριες έχουν περιορίσει στο ελάχιστο την ανάγκη για χορήγηση ψυχολογικών δοκιµασιών σε ασθενείς, επειδή δε γνωρίζουν να παρέχουν τη συγκεκριµένη υπηρεσία. Πολλοί φοβούνταν να παραπέµψουν τους ασθενείς σε ψυχολόγο για τις δοκιµασίες αυτές, µήπως και ο ψυχολόγος τους «κλέψει» τον πελάτη. ια- µάχες ανάµεσα σε ψυχολόγους και ψυχιάτρους έχουν επίσης οδηγήσει σε απόψεις σχετικά µε το ποιος είναι ο «πραγµατικός» γιατρός που είναι αρµόδιος για το περιστατικό. Σε πολλές πολιτείες (στις ΗΠΑ) ο ψυχολόγος και ο ψυχίατρος µοιράζονται αρµοδιότητες εντός του νοσοκοµείου. Επιπλέον, ορισµένες πολιτείες επιτρέπουν σε κατάλληλα εκπαιδευµένους ψυχολόγους, εξειδικευµένες νοσηλεύτριες κλινικής κατεύθυνσης και βοηθούς των ιατρών να συνταγογραφούν. Πολλοί µη ιατροί θεραπευτές συµφωνούν ότι είναι αναγκαία η γνώση των ψυχοτρόπων ουσιών και προσπαθούν να την αποκτήσουν. Παρ όλα αυτά αισθάνονται ανεπαρκείς ακόµη και όταν αποκτήσουν αυτές τις γνώσεις. Επιµένουν να αρνούνται να συζητήσουν µε τους πελάτες τους για τη φαρµακευτική αγωγή και τους παραπέµπουν πάντα στο γιατρό. Αυτοί οι θεραπευτές µπορεί να υποστηρίξουν, ότι δε θέλουν να ασκούν κλινική ιατρική χωρίς άδεια. Πολλοί, όπως οι διπλωµατούχοι ψυχολόγοι, έχουν επίγνωση ότι το αντικείµενο της εκπαίδευσης τους, τους επιτρέπει να συζητούν µε τους ασθενείς τις θεραπευτικές επιλογές, αλλά δεν είναι αυτοί απαραίτητα, που τελικά θα συνταγογραφήσουν τη φαρµακευτική αγωγή. Ακόµη αυτοί οι θεραπευτές επικαλούνται άγνοια και αναβάλλουν κάθε απόφαση. εν έχουν ξεκαθαρίσει ποιο ρόλο θα κρατήσουν απέναντι στον ασθενή σχετικά µε τη φαρµακοθεραπεία.

11 ΓΙΑΤΙ ΜΕΛΕΤΑΜΕ ΤΗΝ ΨΥΧΟΦΑΡΜΑΚΟΛΟΓΙΑ 25 Εδώ µπορεί να αναφερθεί ένα παράδειγµα. Ας σκεφτούµε τον ασθενή ως ένα καταναλωτή, που έχει ένα αυτοκίνητο, το οποίο δε λειτουργεί σωστά. Μπορεί να µην είναι σίγουρος για το τι έχει χαλάσει, γι αυτό το πηγαίνει σ' ένα τοπικό συνεργείο (ψυχιατρική κλινική). Ο τεχνίτης (θεραπευτής) είναι καλά εκπαιδευµένος στο πως να ακούσει τον κινητήρα και να εντοπίσει το πρόβληµα. Στη συνέχεια θα προτείνει ένα σχέδιο επισκευής (θεραπεία). Σε πολλές περιπτώσεις ξέρει που είναι το πρόβληµα και πώς να το να το επισκευάσει, αλλά µπορεί να µην ξέρει γιατί συνέβη ή γιατί χάλασε το εξάρτηµα. Ο µηχανικός (γιατρός) µπορεί εδώ να δώσει µια εξήγηση. Ξέρει για ποια λειτουργία σχεδιάστηκε το εξάρτηµα, και γιατί τελικά χάλασε. Μπορεί επίσης να ξέρει να το φτιάξει, αν το όχηµα µεταφερθεί στο εργοστάσιο (νοσοκοµείο). Αν το αυτοκίνητο χρειάζεται να ξανασχεδιαστεί, ο µηχανικός, όχι ο τεχνίτης, θα επιχειρήσει να το κάνει. Ένας θεραπευτής που δεν έχει γνώσεις ψυχοτρόπων φαρµάκων µοιάζει µε τεχνίτη που ακούει το όχηµα και λέει, «ναι, υπάρχει ένα πρόβληµα, εντάξει, και νοµίζω πως αφορά τη µετάδοση. Μάλλον πρέπει να συµβουλευτείς ένα µηχανικό». Στην πραγµατικότητα, οι περισσότεροι καλοί τεχνικοί και πωλητές απασχολούν µηχανικούς και τεχνίτες, που εργάζονται µαζί για να επιδιορθώσουν το αυτοκίνητό σας. Με τον ίδιο τρόπο οι ψυχολόγοι ψυχοθεραπευτές και οι γιατροί πρέπει να δουλεύουν µαζί προς το καλύτερο όφελος του ασθενούς. Πώς µπορεί ένας θεραπευτής που δεν είναι ιατρός να καθορίσει τι ακριβώς χρειάζεται να ξέρει; Σκεφτείτε το παρακάτω κουίζ: 1. Τι είναι ένας εκλεκτικός αναστολέας επαναπρόσληψης της σεροτονίνης; Αν απαντήσατε πως είναι αντικαταθλιπτικό, παίρνετε ένα πόντο. Aλλά ξέρετε τον κυριότερο νευροδιαβιβαστή που εµπλέκεται στο µηχανισµό δράσης τους; Τις σπουδαιότερες ανεπιθύµητες ενέργειές τους; Μπορείτε να κατονοµάσετε τα έξι κυριότερα φάρµακα της κατηγορίας µε τα εµπορικά τους ονόµατα; Θα αναγνωρίζατε τα χηµικά τους ονόµατα, αν τα διαβάζατε σε µια ιατρική αναφορά; Αν σας έλεγε ένας ασθενής πως κάποιος γιατρός του χορήγησε φάρµακα και έχει τις παρενέργειες Α, Β, Γ, θα µπορούσατε να ξεχωρίσετε ποιες από αυτές οφείλονται στον εκλεκτικό αναστολεά επαναπρόσληψης της σεροτονίνης; 2. Τι είναι το νευροληπτικό; Αν απαντήσατε ότι είναι φάρµακο για τη σχιζοφρένεια, παίρνετε άλλον ένα πόντο. Αλλά ξέρετε τον κύριο νευροδιαβιβαστή που εµπλέκεται στη δράση του; Τις ανεπιθύ- µητες ενέργειές του; Ξέρετε ποιες ουσίες είναι µείζονα ηρεµιστικά και ποιες ελάσσονα; Ποιες θεραπείες είναι καλύτερες για τα αρνητικά συµπτώµατα της ψύχωσης; 3. Τι είναι οι βενζοδιαζεπίνες; Αν πείτε πως χρησιµοποιούνται για τη θεραπεία του άγχους, παίρνετε για άλλη µια φορά ένα πόντο. Αλλά ξέρετε σε ποια περιοχή του εγκεφάλου δρουν; Ξέρετε ποιος νευροδιαβιβαστής ή αµινοξύ σχετίζεται µε τη δράση τους; Προκαλούν εθισµό; Μπορεί κάποιος να λάβει µεγαλύτερη δόση από τη φυσιολογική (υπερδοσολογία);

12 26 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ Αν ήσασταν σε θέση να απαντήσετε σωστά όλες τις παραπάνω ερωτήσεις, τότε δε χρειάζεται να διαβάσετε αυτό το βιβλίο και πιθανόν να µπορείτε να διδάξετε σ' άλλους ψυχοφαρµακολογία. Αν ξέρατε ορισµένες απαντήσεις, σκεφτείτε να διαβάσετε παρακάτω και δε θα απογοητευτείτε. Αν δεν ξέρατε καµία απάντηση, οπωσδήποτε συνεχίστε. Αυτό το βιβλίο θα βοηθήσει το θεραπευτή που δεν είναι ιατρός να αυξήσει τις γνώσεις του πάνω στις φαρµακευτικές ουσίες και την κατάλληλη χρήση τους. Χωρίς να περιπλέκει την κατάσταση µε υπερβολικούς βιολογικούς όρους και νευροχηµεία, θα δώσει στο ψυχολόγο ψυχοθεραπευτή µόνο τις απαραίτητες πληροφορίες για να δουλεύει µε ασφάλεια µ έναν ασθενή, που παίρνει ή σκέφτεται να πάρει φαρµακευτική αγωγή. Θα προσφέρει επίσης πολύτιµες υποδείξεις στους θεραπευτές που συνεργάζονται απευθείας µε ψυχιάτρους και άλλους επαγγελµατίες που συνταγογραφούν.

13 ΚΕΦΑΛΑΙΟ EYTEPO ΒΑΣΙΚΗ ΝΕΥΡΟΒΙΟΛΟΓΙΑ Το κεφάλαιο αυτό παρέχει τις βασικές πληροφορίες για τη λειτουργία του εγκεφάλου σε σχέση µε ζητήµατα που αφορούν στην ψυχική υγεία. Τα θέµατα στα οποία θα γίνει αναφορά περιλαµβάνουν τα ακόλουθα: Νευρώνες Νευρωνική επικοινωνία Ηλεκτρικές και χηµικές ιδιότητες της νευρωνικής επικοινωνίας Νευροδιαβιβαστές σχετιζόµενοι µε το συναίσθηµα και τη συµπεριφορά Ως ψυχολόγος ή ψυχοθεραπευτής θα πρέπει να έχετε κατανοήσει πως λειτουργεί ο εγκέφαλος ώστε να ελέγχει τη σκέψη, τη συµπεριφορά και γενικά την υγεία. Οι περαιτέρω γνώσεις σ αυτόν τον τοµέα θα σας βοηθήσουν να κατανοήσετε τα συµπτώ- µατα του περιστατικού που καλείστε να αντιµετωπίσετε και την εξέλιξη της νόσου. Ο τοµέας της ψυχοφαρµακολογίας εξελίσσεται ραγδαίως και η πρόοδος αυτή θα συνεχιστεί µε τις εξελίξεις στην ιατρική έρευνα. Οι νεότερες θεραπείες των ψυχικών διαταραχών θα πρέπει να βελτιώνουν την ποιότητα ζωής των ψυχικά ασθενών. Το κεφάλαιο αυτό παρέχει κάποιες βασικές πληροφορίες για την κατανόηση των ποικίλων φαρµάκων, των µηχανισµών δράσης τους καθώς και πληροφορίες για το πως µπορούν να χρησιµοποιηθούν στην καθηµερινή πρακτική. Στο κεφάλαιο αυτό επίσης σκιαγραφείται η ανατοµία των νευρικών κυττάρων ή νευρώνων, πώς συνδέονται µεταξύ τους και πώς επικοινωνούν. ΝΕΥΡΩΝΕΣ Καθώς ο εγκέφαλος αποτελεί το πλέον περίπλοκο όργανο του σώµατος, η συζήτηση εδώ θα περιοριστεί στους νευρώνες του Κεντρικού Νευρικού Συστήµατος (ΚΝΣ) και στις δράσεις των φαρµάκων σ αυτό. Στο ΚΝΣ οι νευρώνες µεταφέρουν µηνύµατα ή επικοινωνούν µεταξύ τους και όπως θα δείτε στη συνέχεια, τα φάρµακα µπορεί να επηρεάζουν αυτή την επικοινωνία. Για να κατανοήσετε το πως µεταφέρονται τα µηνύµατα θα πρέπει πρώτα να γνωρίζετε τη δοµή των νευρώνων.

14 28 KEΦAΛAIO EYTEPO Ένας νευρώνας έχει τέσσερα βασικά µέρη: το κυτταρικό σώµα, τους δενδρίτες, το νευράξονα και τα τελικά κοµβία (βλ. Σχήµα 2.1). Tελικά κοµβία Πυρήνας Σύναψη στο σώµα Σώµα (κυτταρικό σώµα) ενδρίτες Σύναψη στο δενδρίτη Nευράξονας ΣXHMA 2.1 H δοµή ενός Nευρώνα Το κυτταρικό σώµα ή σώµα, περιλαµβάνει ζωτικά µέρη του κυττάρου, συµπεριλαµβανοµένων του πυρήνα, των µιτοχονδρίων και άλλων ουσιών στο κυτταρόπλασµα (ο χώρος εσωτερικά του νευρώνα). Μια µεµβράνη ορίζει τα όρια του κυττάρου. Οι δενδρίτες είναι µεγάλες και µικρές διακλαδώσεις του νευρώνα, παρόµοιες µε διακλαδώσεις ενός δέντρου, που λαµβάνουν µηνύµατα από άλλους νευρώνες µέσω ποικίλων µοριακών υποδοχέων. Ο νευράξονας είναι ένας λεπτός και µακρύς αγωγός που µεταφέρει µηνύµατα από το σώµα στα τελικά κοµβία. Τα τελικά κοµβία βρίσκονται στις απολήξεις των διακλαδώσεων του νευράξονα. Εµπεριέχουν µικρά θυλάκια ή κυστίδια που περικλείουν χηµικούς αγγελιοφόρους ή νευροδιαβιβαστές. Τα τελικά κοµβία στέλνουν τους νευροδιαβιβαστές σ' άλλους νευρώνες, αφού αυτοί περάσουν ένα χάσµα που καλείται σύναψη. Η σύναψη µπορεί να σχηµατίζεται µεταξύ των τελικών κοµβίων και των δενδριτών ή µεταξύ των τελικών κοµβίων και του κυτταρικού σώµατος.

15 ΒΑΣΙΚΗ ΝΕΥΡΟΒΙΟΛΟΓΙΑ 29 ΝΕΥΡΩΝΙΚΗ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ Στο ΚΝΣ, η νευρωνική επικοινωνία είναι ηλεκτρική και χηµική. Πιο συγκεκριµένα, η επικοινωνία είναι ηλεκτρική εντός του νευρώνα και χηµική µεταξύ των νευρώνων. Όλα τα φάρµακα και οι ουσίες που µπορούν να διεγείρουν νευρώνες στον εγκέφαλο ή στο ΚΝΣ και κατ επέκταση επηρεάζουν την επικοινωνία µεταξύ νευρώνων κατηγοριοποιούνται ως ενδογενή ή εξωγενή. Oι ενδογενείς ουσίες, όπως οι ενδορφίνες, η ινσουλίνη και η αδρεναλίνη (επίσης γνωστή ως επινεφρίνη), βρίσκονται στον οργανισµό. Oι εξωγενείς ουσίες, όπως η καφεΐνη, οι βιταµίνες, τα βότανα και τα φαρµακευτικά σκευάσµατα δεν παράγονται από τον ίδιο τον οργανισµό αλλά εισέρχονται σ αυτόν µε κάποιον τρόπο. Οι υποδοχείς στις µετασυναπτικές µεµβράνες των δενδριτών αποτελούν συχνά στόχους φαρµάκων που µπορούν να διεγείρουν γειτονικά κύτταρα. Η δράση αυτή ξεκινάει όταν ο υποδοχέας διεγείρεται από έναν νευροδιαβιβαστή. Όταν διεγερθεί ο νευρώνας, µια ηλεκτρική ώση µεταφέρεται κατά µήκος του νευράξονα προς τα τελικά κοµβία. Καθώς το ηλεκτρικό µήνυµα ή η νευρική ώση δεν µπορεί να διασχίσει τη σύναψη, η µεταβίβαση των µηνυµάτων διαµέσου της σύναψης εξαρτάται από χηµικούς αγγελιοφόρους, τους νευροδιαβιβαστές. Όταν µια ηλεκτρική ώση φτάσει στα τελικά κοµβία, απελευθερώνεται ένας νευροδιαβιβαστής. Κατευθύνεται από την προσυναπτική µεµβράνη των τελικών κοµβίων µέσω της σύναψης στη µετασυναπτική µεµβράνη των δενδριτών ενός άλλου νευρώνα όπου µπορεί να δράσει. Η µετασυναπτική µεµβράνη του δενδρίτη διαθέτει πολυάριθµους υποδοχείς που λαµβάνουν χηµικά µηνύµατα και διαδοχικά ενεργοποιούν το µετασυναπτικό κύτταρο, καθιστώντας το ικανό να συνεχίσει τη µεταβίβαση της πληροφορίας (βλ. Σχήµα 2.2). Προσυναπτικό κύτταρο Προσυναπτικά τελικά κοµβία Mετασυναπτικό κύτταρο Mετασυναπτικός δενδρίτης Hλεκτρική ώση Yποδοχείς Hλεκτρική ώση Nευροδιαβιβαστής Xηµική διαβίβαση ΣXHMA 2.2 Hλεκτρική και Xηµική επικοινωνία µεταξύ κυττάρων

16 30 KEΦAΛAIO EYTEPO ΗΛΕΚΤΡΙΚΕΣ ΚΑΙ ΧΗΜΙΚΕΣ Ι ΙΟΤΗΤΕΣ ΤΗΣ ΝΕΥΡΩΝΙΚΗΣ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ Οι ηλεκτρικές ιδιότητες ενός νευρώνα σχετίζονται µε τη διαφορετική κατανοµή συγκεκριµένων ιόντων στο εσωτερικό και το εξωτερικό του κυττάρου. Τα ιόντα είναι ηλεκτρικά φορτισµένα µόρια. Τα επικρατέστερα ιόντα στον εξωκυτταρικό χώρο είναι τα ιόντα νατρίου (Na + ) και χλωρίου (Cl ). Τα επικρατέστερα ενδοκυτταρικά µόρια είναι αυτά του καλίου (Κ + ) καθώς και τα αρνητικά φορτισµένα πρωτεϊνικά ιόντα. Το δυνα- µικό ηρεµίας του νευρώνα είναι µια κατάσταση όπου ο νευρώνας δεν µεταφέρει κάποια πληροφορία και η διαφορά τάσεως εσωτερικά και εξωτερικά του κυττάρου είναι περίπου 70mV. Το δυναµικό ηρεµίας συνήθως αναφέρεται ως 70mV (το εσωτερικό του κυττάρου είναι περισσότερο αρνητικό συγκριτικά µε το εξωτερικό). Άλλα ηλεκτρικά φαινόµενα που επηρεάζουν το κύτταρο είναι η εκπόλωση και η υπερπόλωση. Όταν ένα κύτταρο διεγείρεται ή εκπολώνεται εκπυρσοκροτεί ένα ηλεκτρικό µήνυµα το οποίο ονοµάζεται δυναµικό ενεργείας. Το δυναµικό ενεργείας προκαλείται όταν το δυναµικό ηρεµίας του νευρώνα γίνει λιγότερο αρνητικό ή εκπολωθεί και φτάσει σε τιµές που υπερβαίνουν ένα συγκεκριµένο ουδό κατώφλι (ουδός ερεθισµού). Μετά τη δηµιουργία του δυναµικού ενεργείας, το κύτταρο καθίσταται για βραχύ χρονικό διάστηµα περισσότερο πολωµένο ή υπερπολωµένο, προτού επιστρέψει στην κατάσταση ηρεµίας. Μια εκπολωµένη µεµβράνη είναι πιθανότερο να µεταφέρει µια ηλεκτρική ώση. Αντίθετα, µια υπερπολωµένη µεµβράνη είναι λιγότερο πιθανό να µεταφέρει µια ηλεκτρική ώση. Στη νευρωνική επικοινωνία, το σήµα µπορεί να είναι είτε διεγερτικό είτε ανασταλτικό. Τα διεγερτικά µηνύµατα αυξάνουν την πιθανότητα πραγµατοποίησης µιας νευρικής ώσης ενώ τα ανασταλτικά µηνύµατα µειώνουν την πιθανότητα πραγµατοποίησης της. Όλοι οι νευρώνες λαµβάνουν ταυτόχρονα και διεγερτικά και ανασταλτικά µηνύµατα. Το κατά πόσο ένα µήνυµα θα µεταβιβαστεί ή όχι εξαρτάται από τον αριθµό των διεγερτικών και ανασταλτικών σηµάτων που λαµβάνει ο νευρώνας. Για παράδειγ- µα, αν τα διεγερτικά µηνύµατα υπερτερούν αριθµητικά των ανασταλτικών µηνυµάτων τότε ένα δυναµικό ενεργείας (µήνυµα) θα γεννηθεί κατά µήκος του νευράξονα. Το δυναµικό ενεργείας έχει πάντα το ίδιο µέγεθος (όλο ή ουδέν) αλλά οι συµπεριφορικές αποκρίσεις δεν έχουν πάντα την ίδια ένταση. Σπουδαιότερα ή ισχυρότερα περιβαλλοντικά ερεθίσµατα προκαλούν µεγαλύτερο αριθµό δυναµικών ενεργείας (υψηλότερο ρυθµό εκπυρσοκρότησης δυναµικών ενεργείας). Όσο µεγαλύτερος είναι ο ρυθµός εκπυρσοκρότησης των δυναµικών ενεργείας τόσο ισχυρότερη θα είναι και η αναµενόµενη συµπεριφορική απόκριση. Για παράδειγµα, ένας δυνατός ήχος µπορεί να δηµιουργήσει δέκα δυναµικά ενεργείας σε µια δεδοµένη χρονική περίοδο, ενώ ένας απαλός ήχος µπορεί να δηµιουργήσει µόλις δύο δυναµικά ενεργείας στην ίδια χρονική περίοδο. Συνεπώς, η συµπεριφορική απόκριση στον δυνατό ήχο θα είναι µεγαλύτερη από ότι η απόκριση στον απαλό ήχο. Όταν το δυναµικό ενεργείας φθάσει στις απολήξεις του νευρώνα, απελευθερώνονται οι νευροδιαβιβαστές µέσω µιας διεργασίας που καλείται εξωκυττάρωση, έκκρι-

17 ΒΑΣΙΚΗ ΝΕΥΡΟΒΙΟΛΟΓΙΑ 31 ση δηλαδή µιας ουσίας από το κύτταρο (βλ. Σχήµα 2.3). Στις απολήξεις του νευράξονα, το δυναµικό ενεργείας προκαλεί την εισροή ιόντων ασβεστίου (Ca + ) στα τελικά κοµβία, τα οποία οδηγούν τα συναπτικά κυστίδια που περιέχουν τους νευροδιαβιβαστές στην προσυναπτική απόληξη ώστε να απελευθερώσουν το περιεχόµενό τους στη σύναψη. Έπειτα οι νευροδιαβιβαστές διαχέονται κατά µήκος της σύναψης και αλληλεπιδρούν µε υποδοχείς της µετασυναπτικής µεµβράνης των δενδριτών και του κυτταρικού σώµατος του νευρικού κυττάρου. Όταν οι υποδοχείς διεγείρονται, ανοίγουν στη µετασυναπτική µεµβράνη ιοντικοί δίαυλοι, προκαλώντας είτε εκπόλωση είτε υπερπόλωση. Ένα διεγερτικό σήµα µπορεί να οδηγήσει στην επανάληψη αυτής της διαδικασίας ενώ ένα ανασταλτικό σήµα µειώνει την πιθανότητα µετάδοσης περαιτέρω σηµάτων. Θυµηθείτε ότι η εκπόλωση διεγείρει ενώ η υπερπόλωση αναστέλλει. Η νευρωνική επικοινωνία ολοκληρώνεται όταν ο νευροδιαβιβαστής ληφθεί πίσω στα τελικά κοµβία µε µια διαδικασία που είναι γνωστή ως επαναπρόσληψη (βλ. Σχήµα 2.4), ή όταν διασπαστεί µε τη βοήθεια ενζύµων σε αδρανή προϊόντα (ενζυµατική απενεργοποίηση). Nευροδιαβιβαστής Hλεκτρική ώση ή δυναµικό ενέργειας Tο δυναµικό ενέργειας προκαλεί την αγκυροβόληση των κυστιδίων στη µεµβράνη της προσυναπτικής απόληξης Στάδιο 1: Tο δυναµικό ενέργειας κινείται κατά µήκος του νευράξονα πρός τα τελικά κοµβία Στάδιο 2: Tο δυναµικό ενέργειας προκαλεί τη σύντηξη των κυστιδίων µε την προσυναπτική µεµβράνη Tα ιόντα ασβεστίου προσδένονται στην προσυναπτική µεµβράνη ωθώντας τα κυστίδια που είναι πλήρη νευροδιαβιβαστών να συντηχθούν µε την µεµβράνη Ca++ Στάδιο 3: Tο δυναµικό ενέργειας ωθεί τα ιόντα ασβεστίου να απελευθερώσουν τα κυστίδια που περιέχουν τους νευροδιαβιβαστές στη σύναψη Στάδιο 4: Aπελευθέρωση νευροδιαβιβαστών στη σύναψη ΣXHMA 2.3 Tα τέσσερα στάδια της Eξωκυττάρωσης

18 32 KEΦAΛAIO EYTEPO Προσυναπτικό κύταρο Προσυναπτικό τελικό κοµβίο Συναπτική σχισµή Yποδοχείς Mετασυναπτικό κύτταρο Mετασυναπτικό τελικό κοµβίο Nευροδιαβιβαστής ΣXHMA 2.4 H διεργασία της επαναπρόσληψης Oι αντλίες επαναπρόσληψης ή µεταφορείς αποµακρύνουν το νευροδιαβιβαστή από τη συναπτική σχισµή. Aυτό σηµατοδοτεί και την ολοκλήρωση του δυναµικού ενέργειας. Mετασυναπτική µεµβράνη Yποδοχείς ΣXHMA 2.5 Yποδοχείς Nευροδιαβιβαστές αγκυροβολούν σε θέσεις υποδοχέων Mετασυναπτικό τελικό κοµβίο Nευροδιαβιβαστές Mόρια νευροδιαβιβαστών που ενεργοποιούν τον ιοντικό δίαυλο Iόντα Kλειστός ιονικός δίαυλος Eισροή ιόντων Aνοιχτός ιονικός δίαυλος ΣXHMA 2.6 Eνεργοποίηση ιοντικών διαύλων

19 ΒΑΣΙΚΗ ΝΕΥΡΟΒΙΟΛΟΓΙΑ 33 Κάθε νευροδιαβιβαστής και ο υποδοχέας στον οποίο δεσµεύεται µπορεί να παρο- µοιαστεί µε το κλειδί που ταιριάζει απόλυτα σε µία κλειδαριά (βλ. Σχήµα 2.5). Οι υποδοχείς, που βρίσκονται στην εξωκυττάρια µεµβράνη, είναι συγκεκριµένες πρωτεΐνες που αποτελούνται από αµινοξέα. Ο κάθε υποδοχέας καθίσταται µοναδικός λόγω της ιδιαίτερης δοµής του. Με µια διαδικασία που είναι γνωστή ως µεταγωγή σήµατος, ο πρώτος αγγελιοφόρος ή νευροδιαβιβαστής δεσµεύεται σ έναν υποδοχέα και µεταφέρει το µήνυµα για αλλαγή των ηλεκτρικών χαρακτηριστικών του κυττάρου, ή για την έναρξη µιας βιοχηµικής δραστηριότητας εντός του κυττάρου ή και τα δύο. (Αναφορά στον δεύτερο αγγελιοφόρο θα γίνει στη συνέχεια). Γενικά, ο νευροδιαβιβαστής µπορεί να ανοίξει έναν ιοντικό δίαυλο µε έναν από τους ακόλουθους δύο τρόπους. Ένας άµεσος τρόπος είναι µέσω του ελεγχόµενου από πρόσδεµα, ιοντικού διαύλου υποδοχέα (νευροδιαβιβαστές και φάρµακα αναφέρονται µε το γενικότερο όρο πρόσδεµα). Ένας ιοντικός δίαυλος ανοίγει όταν ένα πρόσδεµα δεσµεύεται σε µια θέση του υποδοχέα (βλ. Σχήµα 2.6). Στη συνέχεια, η εισροή ιόντων οδηγεί είτε σε εκπόλωση είτε σε υπερπόλωση. Για παράδειγµα, ένας υποδοχέας της ακετυλοχολίνης (νικοτινικός) λειτουργεί µ αυτό τον τρόπο. Όταν δυο µόρια ακετυλοχολίνης καταλάβουν τις δύο θέσεις της ακετυλοχολίνης σ' έναν υποδοχέα, ανοίγει ένας δίαυλος νατρίου, µε αποτέλεσµα την εισροή ιόντων νατρίου (Na + ) και την πρόκληση εκπόλωσης. Ο δεύτερος τρόπος µε τον οποίο ο νευροδιαβιβαστής ανοίγει έναν ιοντικό δίαυλο είναι προκαλώντας χηµικές αλλαγές εντός του κυττάρου. Η πλειονότητα των υποδοχέων που προκαλούν αυτές τις δράσεις ονοµάζονται υποδοχείς συζευγµένοι µε πρωτεΐνες G, εξαιτίας του ότι προσδένουν νουκλεοτίδια γουανίνης. Για παράδειγµα, η ντοπαµίνη, το γλουταµινικό οξύ, το γ αµινοβουτυρικό οξύ (GABA) και η σεροτονίνη δρουν σε υποδοχείς που συζευγνύονται µε πρωτεΐνες G. Μετά την αλληλεπίδραση του πρώτου αγγελιοφόρου ή νευροδιαβιβαστή µε τους εξωκυττάριους υποδοχείς, οι χηµικές δράσεις των πρωτεϊνών G ενεργοποιούν έναν δεύτερο αγγελιοφόρο εντός του κυττάρου. Ο πλέον ευρέως γνωστός δεύτερος αγγελιοφόρος είναι η κυκλική µονοφωσφορική αδενοσίνη (κυκλικό AMP). Συνεπώς, η δέσµευση ενός νευροδιαβιβαστή ή πρώτου αγγελιοφόρου στον υποδοχέα προκαλεί διαδοχικές χηµικές αντιδράσεις στο µετασυναπτικό νευρώνα µε την εµπλοκή ενός δεύτερου αγγελιοφόρου. Το κυκλικό ΑΜΡ συνήθως ενεργοποιεί άλλα µόρια ή ένζυµα τα οποία εν συνεχεία αποδοµούν άλλες χηµικές ουσίες. Οι ουσίες που δηµιουργούνται είναι γνωστές ως πρωτεϊνικές κινάσες. Οι πρωτεϊνικές κινάσες διευκολύνουν µια αλλαγή στη δοµή άλλων πρωτεϊνών που ελέγχουν το άνοιγµα των ιοντικών διαύλων. Η µεταβολή στη δοµή των πρωτεϊνών επιτρέπει στον δίαυλο να ανοίξει, επιτρέποντας την εισροή ιόντων στο µετασυναπτικό νευρώνα. Αυτή η εισροή ιόντων προκαλεί είτε εκπόλωση είτε υπερπόλωση. Τα τελικά αποτελέσµατα της εν λόγω διεργασίας ποικίλουν αλλά µπορεί να περιλαµβάνουν τη δηµιουργία άλλων νευροδιαβιβαστών, µεταβολές στην ηλεκτρική τάση του νευρώνα και ούτω κάθε εξής. Ένας ιδιαίτερα πολύπλοκος καταρράκτης δράσεων που λαµβάνει χώρα προκαλεί αλλαγές στη λειτουργία του κυττάρου.

20 34 KEΦAΛAIO EYTEPO ΝΕΥΡΟ ΙΑΒΙΒΑΣΤΕΣ ΣΧΕΤΙΖΟΜΕΝΟΙ ΜΕ ΤΟ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑ ΚΑΙ ΤΗ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑ Οι τρεις κύριοι νευροδιαβιβαστές που εµπλέκονται στο συναίσθηµα και τη συµπεριφορά είναι οι κατεχολαµίνες (ντοπαµίνη και νορεπινεφρίνη) και µια ινδολαµίνη (σεροτονίνη). Η ονοµασία κατεχολαµίνες ή µονοαµίνες βασίζεται στη χηµική δοµή. Άλλοι νευροδιαβιβαστές που µπορεί να σχετίζονται είναι τρία σηµαντικά αµινοξέα: GABA, γλυκίνη και γλουταµινικό οξύ. Επιπλέον, συγκεκριµένες αλυσίδες αµινοξέων γνωστές ως νευροπεπτίδια, στα οποία συµπεριλαµβάνονται η ουσία Ρ και οι ενδορφίνες, µπορεί να παίζουν κάποιο ρόλο στο συναίσθηµα και τη συµπεριφορά. Η ντοπαµίνη και η νορεπινεφρίνη σχετίζονται στενά καθώς συντίθενται από την ίδια πρόδροµο ουσία που είναι γνωστή ως τυροσίνη (βλ. Σχήµα 2.7). Η τυροσίνη είναι ένα αµινοξύ που λαµβάνουµε από τη διατροφή. Συνθετική τυροσίνη µπορεί να βρει κάποιος στα καταστήµατα συµπληρωµάτων διατροφής, παρόλο που η συγκεκριµένη τυροσίνη δεν φαίνεται να είναι το ίδιο αποτελεσµατική όπως η τυροσίνη που λαµβάνεται από διάφορες τροφές. Τροφές πλούσιες σε τυροσίνη είναι το κρέας, τα πουλερικά, τα θαλασσινά, τα φασόλια, το µαλακό τυρί από σόγια και οι φακές. Η τυροσίνη εισέρχεται σε ντοπαµινεργικούς νευρώνες µε διάχυση, όπου το κυτταροπλασµατικό ένζυµο υδροξυλάση της τυροσίνης τη µετατρέπει σε L DOPA (L διυδροξυφαινυλαλανίνη). Στη συνέχεια, η L DOPA µετατρέπεται από την αποκαρβοξυλάση της DOPA σε ντοπαµίνη. Ένα µέρος της ντοπαµίνης µπορεί να µετατραπεί στη συνέχεια σε νορεπινεφρίνη µε την παρέµβαση του ενζύµου υδροξυλάση β της ντοπαµίνης. HO HO H COOH C C NH2 H H Tυροσίνη Yδροξυλάση της πυροσίνης H COOH C C NH2 H H OH L-DOPA Aποκαρβοξυλάση της DOPA H H C C NH2 HO H H OH Nτοπαµίνη β υδροξυλάση της ντοπαµίνης OH H C C NH2 HO H H OH Nορεπινεφρίνη

ΜΑΘΗΜΑ 3ο ΜΕΡΟΣ Γ ΝΕΥΡΟΔΙΑΒΙΒΑΣΤΕΣ

ΜΑΘΗΜΑ 3ο ΜΕΡΟΣ Γ ΝΕΥΡΟΔΙΑΒΙΒΑΣΤΕΣ ΜΑΘΗΜΑ 3ο ΜΕΡΟΣ Γ ΝΕΥΡΟΔΙΑΒΙΒΑΣΤΕΣ ΝΕΥΡΟΔΙΑΒΙΒΑΣΤΕΣ Ορίζουμε ως διαβιβαστή μια ουσία που απελευθερώνεται από έναν νευρώνα σε μια σύναψη και που επηρεάζει ένα άλλο κύτταρο, είτε έναν νευρώνα είτε ένα κύτταρο

Διαβάστε περισσότερα

ΜΑΘΗΜΑ 3ο ΜΕΡΟΣ Α ΣΥΝΑΠΤΙΚΗ ΟΛΟΚΛΗΡΩΣΗ

ΜΑΘΗΜΑ 3ο ΜΕΡΟΣ Α ΣΥΝΑΠΤΙΚΗ ΟΛΟΚΛΗΡΩΣΗ ΜΑΘΗΜΑ 3ο ΜΕΡΟΣ Α ΣΥΝΑΠΤΙΚΗ ΟΛΟΚΛΗΡΩΣΗ Όπως συμβαίνει με τη συναπτική διαβίβαση στη νευρομυϊκή σύναψη, σε πολλές μορφές επικοινωνίας μεταξύ νευρώνων στο κεντρικό νευρικό σύστημα παρεμβαίνουν άμεσα ελεγχόμενοι

Διαβάστε περισσότερα

Βιολογία Α Λυκείου Κεφ. 9. Νευρικό Σύστημα. Δομή και λειτουργία των νευρικών κυττάρων

Βιολογία Α Λυκείου Κεφ. 9. Νευρικό Σύστημα. Δομή και λειτουργία των νευρικών κυττάρων Βιολογία Α Λυκείου Κεφ. 9 Νευρικό Σύστημα Δομή και λειτουργία των νευρικών κυττάρων Νευρικό Σύστημα Το νευρικό σύστημα μαζί με το σύστημα των ενδοκρινών αδένων φροντίζουν να διατηρείται σταθερό το εσωτερικό

Διαβάστε περισσότερα

ΝΕΥΡΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ - ΜΕΡΟΣ Α. Ο ηλεκτρονικός υπολογιστής του οργανισμού μας

ΝΕΥΡΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ - ΜΕΡΟΣ Α. Ο ηλεκτρονικός υπολογιστής του οργανισμού μας ΝΕΥΡΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ - ΜΕΡΟΣ Α Ο ηλεκτρονικός υπολογιστής του οργανισμού μας Ρόλος του νευρικού συστήματος Το νευρικό σύστημα (Ν.Σ.) ελέγχει, ρυθμίζει και συντονίζει όλες τις λειτουργίες του οργανισμού ανάλογα

Διαβάστε περισσότερα

ΜΑΘΗΜΑ 3ο ΜΕΡΟΣ Β ΔΙΑΒΙΒΑΣΗ ΣΤΗ ΝΕΥΡΟΜΥΪΚΗ ΣΥΝΑΨΗ

ΜΑΘΗΜΑ 3ο ΜΕΡΟΣ Β ΔΙΑΒΙΒΑΣΗ ΣΤΗ ΝΕΥΡΟΜΥΪΚΗ ΣΥΝΑΨΗ ΜΑΘΗΜΑ 3ο ΜΕΡΟΣ Β ΔΙΑΒΙΒΑΣΗ ΣΤΗ ΝΕΥΡΟΜΥΪΚΗ ΣΥΝΑΨΗ Η νευρομυϊκή σύναψη αποτελεί ιδιαίτερη μορφή σύναψης μεταξύ του κινητικού νευρώνα και της σκελετικής μυϊκής ίνας Είναι ορατή με το οπτικό μικροσκόπιο Στην

Διαβάστε περισσότερα

9. ΝΕΥΡΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΟΜΗ ΚΑΙ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΩΝ ΝΕΥΡΙΚΩΝ. Νευρώνες

9. ΝΕΥΡΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΟΜΗ ΚΑΙ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΩΝ ΝΕΥΡΙΚΩΝ. Νευρώνες 9. ΝΕΥΡΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ Το νευρικό σύστημα μαζί με το σύστημα των ενδοκρινών αδένων συμβάλλουν στη διατήρηση σταθερού εσωτερικού περιβάλλοντος (ομοιόσταση), ελέγχοντας και συντονίζοντας τις λειτουργίες των

Διαβάστε περισσότερα

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΟ ΚΕΝΤΡΙΚΟ ΝΕΥΡΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΟ ΚΕΝΤΡΙΚΟ ΝΕΥΡΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΟ ΚΕΝΤΡΙΚΟ ΝΕΥΡΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ Νευρικό Σύστημα 2 Ανατομία ΝΣ ΝΣ ΚΝΣ (εγκέφαλος + ΝΜ) ΠΝΣ Προσαγωγό (αισθητικό) Απαγωγό Κινητικοί νευρώνες ΑΝΣ Συμπαθητικό Παρασυμπαθητικό 3 Οι διαταραχές της λειτουργίας

Διαβάστε περισσότερα

Γνωστική-Πειραµατική Ψυχολογία

Γνωστική-Πειραµατική Ψυχολογία Γνωστική-Πειραµατική Ψυχολογία ΕΑΡΙΝΟ ΕΞΑΜΗΝΟ 2018 Μηχανισµοί της ΣΔ à Βάση διεργασιών όπως η αντίληψη, µάθηση, εκούσια κίνηση. 10.000 à Μέσος νευρώνας à 1000 (1011 1014). 2 θεµελιώδεις µηχανισµοί ΣΔς:

Διαβάστε περισσότερα

Η νόσος του Parkinson δεν είναι µόνο κινητική διαταραχή. Έχει υπολογισθεί ότι µέχρι και 50% των ασθενών µε νόσο Πάρκινσον, µπορεί να βιώσουν κάποια

Η νόσος του Parkinson δεν είναι µόνο κινητική διαταραχή. Έχει υπολογισθεί ότι µέχρι και 50% των ασθενών µε νόσο Πάρκινσον, µπορεί να βιώσουν κάποια ρ ZΩΗ ΚΑΤΣΑΡΟΥ Νευρολόγος ιευθύντρια ΕΣΥ Η νόσος του Parkinson δεν είναι µόνο κινητική διαταραχή. Έχει υπολογισθεί ότι µέχρι και 50% των ασθενών µε νόσο Πάρκινσον, µπορεί να βιώσουν κάποια µορφή κατάθλιψης,

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΟΠΤΥΧΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΠΥΔΩΝ ΤΕΦΑΑ/ΔΠΘ ΜΑΘΗΜΑ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΠΡΟΠΟΝΗΤΙΚΗΣ. ΒΙΟΧΗΜΕΙΑ ΤΗΣ ΑΣΚΗΣΗΣ Φατούρος Γ. Ιωάννης, Επίκουρος Καθηγητής ΣΥΣΠΑΣΗΣ

ΠΡΟΠΤΥΧΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΠΥΔΩΝ ΤΕΦΑΑ/ΔΠΘ ΜΑΘΗΜΑ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΠΡΟΠΟΝΗΤΙΚΗΣ. ΒΙΟΧΗΜΕΙΑ ΤΗΣ ΑΣΚΗΣΗΣ Φατούρος Γ. Ιωάννης, Επίκουρος Καθηγητής ΣΥΣΠΑΣΗΣ ΠΡΟΠΤΥΧΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΠΥΔΩΝ ΤΕΦΑΑ/ΔΠΘ ΜΑΘΗΜΑ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΠΡΟΠΟΝΗΤΙΚΗΣ ΒΙΟΧΗΜΕΙΑ ΤΗΣ ΑΣΚΗΣΗΣ Φατούρος Γ. Ιωάννης, Επίκουρος Καθηγητής ΔΙΑΛΕΞΗ 3 - Η ΒΙΟΧΗΜΕΙΑ ΤΗΣ ΜΥΪΚΗΣ ΣΥΣΠΑΣΗΣ Βιοχημεία των νευρομυϊκών

Διαβάστε περισσότερα

Θέµατα διάλεξης ΝΕΥΡΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΚΑΙ ΜΥΪΚΗ ΣΥΣΤΟΛΗ. Τρόποι µετάδοσης των νευρικών σηµάτων. υναµικό Ηρεµίας. Νευρώνας

Θέµατα διάλεξης ΝΕΥΡΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΚΑΙ ΜΥΪΚΗ ΣΥΣΤΟΛΗ. Τρόποι µετάδοσης των νευρικών σηµάτων. υναµικό Ηρεµίας. Νευρώνας Θέµατα διάλεξης MANAGING AUTHORITY OF THE OPERATIONAL PROGRAMME EDUCATION AND INITIAL VOCATIONAL TRAINING ΝΕΥΡΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΚΑΙ ΜΥΪΚΗ ΣΥΣΤΟΛΗ Τρόποι µετάδοσης νευρικών σηµάτων Ρόλος και λειτουργία των νευροδιαβιβαστών

Διαβάστε περισσότερα

Κεφάλαιο 1 ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΝΕΥΡΟΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑΣ

Κεφάλαιο 1 ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΝΕΥΡΟΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑΣ Κεφάλαιο 1 ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΝΕΥΡΟΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑΣ 1.1. Εισαγωγή Ο ζωντανός οργανισµός έχει την ικανότητα να αντιδρά σε µεταβολές που συµβαίνουν στο περιβάλλον και στο εσωτερικό του. Οι µεταβολές αυτές ονοµάζονται

Διαβάστε περισσότερα

Σύναψη µεταξύ της απόληξης του νευράξονα ενός νευρώνα και του δενδρίτη ενός άλλου νευρώνα.

Σύναψη µεταξύ της απόληξης του νευράξονα ενός νευρώνα και του δενδρίτη ενός άλλου νευρώνα. ΟΙ ΝΕΥΡΩΝΕΣ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΟΥΝ ΜΕΣΩ ΤΗΣ ΣΥΝΑΨΗΣ Άντα Μητσάκου Αναπληρώτρια Καθηγήτρια, Ιατρική Σχολή, Πανεπιστήµιο Πατρών Γνωρίζουµε ότι είµαστε ικανοί να εκτελούµε σύνθετες νοητικές διεργασίες εξαιτίας της

Διαβάστε περισσότερα

ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ ΖΩΩΝ 7-8/ Π.Παπαζαφείρη ΣΥΝΑΨΕΙΣ

ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ ΖΩΩΝ 7-8/ Π.Παπαζαφείρη ΣΥΝΑΨΕΙΣ ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ ΖΩΩΝ 7-8/02-03-2016 Π.Παπαζαφείρη ΣΥΝΑΨΕΙΣ Νευροδιαβιβαστές α) παραγωγή, είδη β) αναγνώριση γ) σηματοδότηση Σε πρώτη προσέγγιση, ο ορισμός του διαβιβαστή είναι: Διαβιβαστής είναι μια ουσία που

Διαβάστε περισσότερα

ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ ΝΕΥΡΙΚΩΝ ΚΥΤΤΑΡΩΝ ΣΥΝΑΠΤΙΚΗ ΔΙΑΒΙΒΑΣΗ ΗΛΕΚΤΡΙΚΕΣ ΣΥΝΑΨΕΙΣ ΧΗΜΙΚΕΣ ΣΥΝΑΨΕΙΣ

ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ ΝΕΥΡΙΚΩΝ ΚΥΤΤΑΡΩΝ ΣΥΝΑΠΤΙΚΗ ΔΙΑΒΙΒΑΣΗ ΗΛΕΚΤΡΙΚΕΣ ΣΥΝΑΨΕΙΣ ΧΗΜΙΚΕΣ ΣΥΝΑΨΕΙΣ ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ ΝΕΥΡΙΚΩΝ ΚΥΤΤΑΡΩΝ ΣΥΝΑΠΤΙΚΗ ΔΙΑΒΙΒΑΣΗ ΗΛΕΚΤΡΙΚΕΣ ΣΥΝΑΨΕΙΣ ΧΗΜΙΚΕΣ ΣΥΝΑΨΕΙΣ ΝΕΥΡΟΔΙΑΒΙΒΑΣΤΕΣ ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΣΗ ΝΕΥΡΟΔΙΑΒΙΒΑΣΤΩΝ ΥΠΟΔΟΧΕΙΣ ΝΕΥΡΟΔΙΑΒΙΒΑΣΤΩΝ 1 Ηλεκτρικές και Χημικές Συνάψεις 2 Ηλεκτρικές

Διαβάστε περισσότερα

Νευρικό σύστημα - εισαγωγή. Μιχάλης Ζωγραφάκης - Σφακιανάκης Νοσηλευτής ΠΕ, M.Sc. Καθηγητής Εφαρμ. Νοσηλευτικής ΤΕΙ ΚΡΗΤΗΣ

Νευρικό σύστημα - εισαγωγή. Μιχάλης Ζωγραφάκης - Σφακιανάκης Νοσηλευτής ΠΕ, M.Sc. Καθηγητής Εφαρμ. Νοσηλευτικής ΤΕΙ ΚΡΗΤΗΣ Νευρικό σύστημα - εισαγωγή Μιχάλης Ζωγραφάκης - Σφακιανάκης Νοσηλευτής ΠΕ, M.Sc. Καθηγητής Εφαρμ. Νοσηλευτικής ΤΕΙ ΚΡΗΤΗΣ Δενδρίτες Κυτταρικό σώμα Προσυναπτικό κύτταρο Πυρήνας Άξονας Κόμβοι Ranvier Μυελώδες

Διαβάστε περισσότερα

ΗΛΕΚΤΡΙΚΕΣ ΣΥΝΑΨΕΙΣ:ΔΟΜΗ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ

ΗΛΕΚΤΡΙΚΕΣ ΣΥΝΑΨΕΙΣ:ΔΟΜΗ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ ΖΩΩΝ 5-6/29-02-2016 Π.Παπαζαφείρη ΣΥΝΑΨΕΙΣ 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ 2. ΗΛΕΚΤΡΙΚΕΣ ΣΥΝΑΨΕΙΣ:ΔΟΜΗ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ 3. ΧΗΜΙΚΕΣ ΣΥΝΑΨΕΙΣ:ΔΟΜΗ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ 4. ΚΕΝΤΡΙΚΕΣ ΣΥΝΑΨΕΙΣ ΡΥΘΜΙΣΗ 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ διαβίβαση στο νευρικό

Διαβάστε περισσότερα

ΗΛΕΚΤΡΙΚΑ ΣΗΜΑΤΑ ΑΠΟ ΤΟ ΣΩΜΑ (I)

ΗΛΕΚΤΡΙΚΑ ΣΗΜΑΤΑ ΑΠΟ ΤΟ ΣΩΜΑ (I) ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ ΙΑΤΡΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΙΑΤΡΙΚΗΣ ΦΥΣΙΚΗΣ ΗΛΕΚΤΡΙΚΑ ΣΗΜΑΤΑ ΑΠΟ ΤΟ ΣΩΜΑ (I) Γιάννης Τσούγκος ΓΕΝΙΚΑ:...πολλούς αιώνες πριν μελετηθεί επιστημονικά ο ηλεκτρισμός οι άνθρωποι γνώριζαν

Διαβάστε περισσότερα

ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΑΣΘΕΝ-Ν ΣΤΗ ΣΤΕΦΑΝΙΑΙΑ ΜΟΝΑΔΑ ΚΑΙ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗ ΑΝΤΙΜΕΤ-ΠΙΣΗ

ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΑΣΘΕΝ-Ν ΣΤΗ ΣΤΕΦΑΝΙΑΙΑ ΜΟΝΑΔΑ ΚΑΙ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗ ΑΝΤΙΜΕΤ-ΠΙΣΗ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΑΣΘΕΝ-Ν ΣΤΗ ΣΤΕΦΑΝΙΑΙΑ ΜΟΝΑΔΑ ΚΑΙ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗ ΑΝΤΙΜΕΤ-ΠΙΣΗ ΧΑΤΖΗΣΤΕΦΑΝΟΥ ΦΑΝΗ ΝΟΣΗΛΕΥΤΡΙΑ Τ.Ε. Β Γ ΚΑΡΔΙΟΛΟΓΙΚΗ ΚΛΙΝΙΚΗ ΙΠΠΟΚΡΑΤΕΙΟ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ Η στεφανιαία µονάδα είναι ένας χώρος

Διαβάστε περισσότερα

Συνάψεις Απ. Χατζηευθυμίου Αν. Καθηγήτρια Ιατρικής Φυσιολογίας Φεβρουάριος 2018

Συνάψεις Απ. Χατζηευθυμίου Αν. Καθηγήτρια Ιατρικής Φυσιολογίας Φεβρουάριος 2018 Συνάψεις Απ. Χατζηευθυμίου Αν. Καθηγήτρια Ιατρικής Φυσιολογίας Φεβρουάριος 2018 Σύναψη Σύναψη είναι μια ανατομικά εξειδικευμένη σύνδεση μεταξύ δύο νευρώνων. Σύναψη Στη σύναψη η ηλεκτρική δραστηριότητα

Διαβάστε περισσότερα

Β. Να επιλέξετε την ορθή απάντηση αναγράφοντας στον πίνακα της ακόλουθης

Β. Να επιλέξετε την ορθή απάντηση αναγράφοντας στον πίνακα της ακόλουθης Ονοματεπώνυμο:.. Βαθμός: Ωριαία γραπτή εξέταση Α Τετραμήνου στη Βιολογία [Κεφ. 9 ο, σελ. 153-158] Α. Να χαρακτηρίσετε τις ακόλουθες προτάσεις με το γράμμα Ο, εφόσον είναι ορθές, ή με το γράμμα Λ, αν είναι

Διαβάστε περισσότερα

+ - - εκπολώνεται. ΗΛΕΚΤΡΟMYΟΓΡΑΦΗΜΑ

+ - - εκπολώνεται. ΗΛΕΚΤΡΟMYΟΓΡΑΦΗΜΑ ΗΛΕΚΤΡΟMYΟΓΡΑΦΗΜΑ Στόχοι Κατανόησης: -Να σας είναι ξεκάθαρες οι έννοιες πόλωση, εκπόλωση, υπερπόλωση, διεγερτικό ερέθισμα, ανασταλτικό ερέθισμα, κατώφλιο δυναμικό, υποκατώφλιες εκπολώσεις, υπερκατώφλιες

Διαβάστε περισσότερα

Ψυχολογία ασθενών με καρδιακή ανεπάρκεια στο Γενικό Νοσοκομείο

Ψυχολογία ασθενών με καρδιακή ανεπάρκεια στο Γενικό Νοσοκομείο Ψυχολογία ασθενών με καρδιακή ανεπάρκεια στο Γενικό Νοσοκομείο ΤΖΙΝΕΒΗ ΜΥΡΤΩ - ΧΑΤΖΗΣΤΕΦΑΝΟΥ ΦΑΝΗ ΝΟΣΗΛΕΥΤΡΙΕΣ Τ.Ε. Β & Γ ΚΑΡΔΙΟΛΟΓΙΚΗ ΚΛΙΝΙΚΗ ΙΠΠΟΚΡΑΤΕΙΟ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ Η καρδιακή ανεπάρκεια

Διαβάστε περισσότερα

Ηλίας Ηλιόπουλος Εργαστήριο Γενετικής, Τµήµα Γεωπονικής Βιοτεχνολογίας, Γεωπονικό Πανεπιστήµιο Αθηνών

Ηλίας Ηλιόπουλος Εργαστήριο Γενετικής, Τµήµα Γεωπονικής Βιοτεχνολογίας, Γεωπονικό Πανεπιστήµιο Αθηνών Χηµική Μεταβίβαση Σήµατος Ηλίας Ηλιόπουλος Εργαστήριο Γενετικής, Τµήµα Γεωπονικής Βιοτεχνολογίας, Γεωπονικό Πανεπιστήµιο Αθηνών 1 Η Επικοινωνία στα Ζωϊκά Κύτταρα 1. Δίκτυα εξωκυτταρικών και ενδοκυτταρικών

Διαβάστε περισσότερα

Κεφαλαιο 11 ο ΝΕΥΡΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ. Νευρικό 1

Κεφαλαιο 11 ο ΝΕΥΡΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ. Νευρικό 1 Κεφαλαιο 11 ο ΝΕΥΡΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ Νευρικό 1 ΝΕΥΡΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ Το νευρικό σύστηµα συντονίζει τη λειτουργία όλων των άλλων συστηµάτων. Χωρίζεται σε δύο επί µέρους συστήµατα: Το Σωµατικό Νευρικό Σύστηµα το οποίο

Διαβάστε περισσότερα

Physiology of synapses

Physiology of synapses ΜΟΡΦΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ ΤΟΥ ΝΕΥΡΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ Physiology of synapses Consoulas Christos Medical School, Physiology NKUA An understanding of synaptic transmission is necessary to understand the operations

Διαβάστε περισσότερα

Αλκοόλ, Εθεβεία & Εγκέθαλορ. Γιώργος Παναγής Πανεπιστήμιο Κρήτης Τμήμα Ψυχολογίας Εργαστήριο Νευροεπιστημών & Συμπεριφοράς

Αλκοόλ, Εθεβεία & Εγκέθαλορ. Γιώργος Παναγής Πανεπιστήμιο Κρήτης Τμήμα Ψυχολογίας Εργαστήριο Νευροεπιστημών & Συμπεριφοράς Αλκοόλ, Εθεβεία & Εγκέθαλορ Γιώργος Παναγής Πανεπιστήμιο Κρήτης Τμήμα Ψυχολογίας Εργαστήριο Νευροεπιστημών & Συμπεριφοράς Κατανάλωση οινοπνευματωδών στους Έλληνες μαθητές (2011) Στην Ελλάδα, τα αγόρια

Διαβάστε περισσότερα

ΚΕΝΤΡΙΚΟ ΝΕΥΡΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ

ΚΕΝΤΡΙΚΟ ΝΕΥΡΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΚΕΝΤΡΙΚΟ ΝΕΥΡΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ Εγκέφαλος Μεγάλη αιµάτωση, πολύ σηµαντική για την λειτουργία του Επικοινωνία µε το περιβάλλον Χρησιµοποιεί το 20% του Ο 2 και ως πηγή ενέργειας γλυκόζη Στις χειρουργικές επεµβάσεις

Διαβάστε περισσότερα

Ποια είναι τα είδη της κατάθλιψης;

Ποια είναι τα είδη της κατάθλιψης; Ολοι κάποιες φορές νιώθουμε μελαγχολία ή θλίψη, αλλά αυτά τα συναισθήματα συνήθως περνούν μετά από λίγες μέρες. Όταν ένα άτομο έχει κατάθλιψη, η διαταραχή αυτή επηρεάζει την καθημερινή του ζωή, τη φυσιολογική

Διαβάστε περισσότερα

Δυναμικό ηρεμίας Δυναμικό ενεργείας. Σωτήρης Ζαρογιάννης Επίκ. Καθηγητής Φυσιολογίας Εργαστήριο Φυσιολογίας Τμήμα Ιατρικής Π.Θ.

Δυναμικό ηρεμίας Δυναμικό ενεργείας. Σωτήρης Ζαρογιάννης Επίκ. Καθηγητής Φυσιολογίας Εργαστήριο Φυσιολογίας Τμήμα Ιατρικής Π.Θ. Δυναμικό ηρεμίας Δυναμικό ενεργείας Σωτήρης Ζαρογιάννης Επίκ. Καθηγητής Φυσιολογίας Εργαστήριο Φυσιολογίας Τμήμα Ιατρικής Π.Θ. 30/09/2016 Φυσιολογία Συστημάτων Ακαδημαϊκό Ετος 2016-2017 Ιόντα Δυναμικό

Διαβάστε περισσότερα

Σκοπός του μαθήματος είναι ο συνδυασμός των θεωρητικών και ποσοτικών τεχνικών με τις αντίστοιχες περιγραφικές. Κεφάλαιο 1: περιγράφονται οι βασικές

Σκοπός του μαθήματος είναι ο συνδυασμός των θεωρητικών και ποσοτικών τεχνικών με τις αντίστοιχες περιγραφικές. Κεφάλαιο 1: περιγράφονται οι βασικές Εισαγωγή Ασχολείται με τη μελέτη των ηλεκτρικών, η λ ε κ τ ρ ο μ α γ ν η τ ι κ ώ ν κ α ι μ α γ ν η τ ι κ ώ ν φαινομένων που εμφανίζονται στους βιολογικούς ιστούς. Το αντικείμενο του εμβιοηλεκτρομαγνητισμού

Διαβάστε περισσότερα

Αποστολία Χατζηευθυμίου, Αν. Καθηγήτρια Ιατρικής Φυσιολογίας. Ευφροσύνη Παρασκευά, Αν. Καθηγήτρια Κυτταρικής Φυσιολογίας ΝΕΥΡΟΜΥΪΚΟ ΠΑΡΑΣΚΕΥΑΣΜΑ

Αποστολία Χατζηευθυμίου, Αν. Καθηγήτρια Ιατρικής Φυσιολογίας. Ευφροσύνη Παρασκευά, Αν. Καθηγήτρια Κυτταρικής Φυσιολογίας ΝΕΥΡΟΜΥΪΚΟ ΠΑΡΑΣΚΕΥΑΣΜΑ 2016 Αποστολία Χατζηευθυμίου, Αν. Καθηγήτρια Ιατρικής Φυσιολογίας Ευφροσύνη Παρασκευά, Αν. Καθηγήτρια Κυτταρικής Φυσιολογίας ΝΕΥΡΟΜΥΪΚΟ ΠΑΡΑΣΚΕΥΑΣΜΑ Εισαγωγή Η σύσπαση των σκελετικών μυών ελέγχεται από

Διαβάστε περισσότερα

Συστήματα επικοινωνίας Ανθρωπίνου σώματος. ενδοκρινολογικό νευρικό σύστημα

Συστήματα επικοινωνίας Ανθρωπίνου σώματος. ενδοκρινολογικό νευρικό σύστημα Κύτταρο Το κύτταρο αποτελείται από μέρη τα οποία έχουν συγκεκριμένη δομή και επιτελούν μία συγκεκριμένη λειτουργία στην όλη οργάνωση του κυττάρου. Δομή κυτταροπλασματικής μεμβράνης Συστήματα επικοινωνίας

Διαβάστε περισσότερα

Συστήματα αισθήσεων. Αισθητικοί υποδοχείς Νευρικές αισθητικές οδοί Συνειρμικός φλοιός και διαδικασία αντίληψης Πρωτοταγής αισθητική κωδικοποίηση

Συστήματα αισθήσεων. Αισθητικοί υποδοχείς Νευρικές αισθητικές οδοί Συνειρμικός φλοιός και διαδικασία αντίληψης Πρωτοταγής αισθητική κωδικοποίηση Απ. Χατζηευθυμίου Αν. Καθηγήτρια Ιατρικής Φυσιολογίας Μάρτιος 2017 Συστήματα αισθήσεων Αισθητικοί υποδοχείς Νευρικές αισθητικές οδοί Συνειρμικός φλοιός και διαδικασία αντίληψης Πρωτοταγής αισθητική κωδικοποίηση

Διαβάστε περισσότερα

Συστήματα αισθήσεων. Αισθητικοί υποδοχείς Νευρικές αισθητικές οδοί Συνειρμικός φλοιός και διαδικασία αντίληψης Πρωτοταγής αισθητική κωδικοποίηση

Συστήματα αισθήσεων. Αισθητικοί υποδοχείς Νευρικές αισθητικές οδοί Συνειρμικός φλοιός και διαδικασία αντίληψης Πρωτοταγής αισθητική κωδικοποίηση Απ. Χατζηευθυμίου Αν. Καθηγήτρια Ιατρικής Φυσιολογίας 2018 Συστήματα αισθήσεων Αισθητικοί υποδοχείς Νευρικές αισθητικές οδοί Συνειρμικός φλοιός και διαδικασία αντίληψης Πρωτοταγής αισθητική κωδικοποίηση

Διαβάστε περισσότερα

ΓΕΝΙΚΗ ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ. Γιώργος Ανωγειανάκις Εργαστήριο Πειραματικής Φυσιολογίας (προσωπικό) (γραμματεία)

ΓΕΝΙΚΗ ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ. Γιώργος Ανωγειανάκις Εργαστήριο Πειραματικής Φυσιολογίας (προσωπικό) (γραμματεία) ΓΕΝΙΚΗ ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ Γιώργος Ανωγειανάκις Εργαστήριο Πειραματικής Φυσιολογίας 2310-999054 (προσωπικό) 2310-999185 (γραμματεία) anogian@auth.gr Αρχές της ηλεκτρικής διακυτταρικής επικοινωνίας Ή πως το νευρικό

Διαβάστε περισσότερα

ΣΤΡΕΣ ΚΑΙ ΕΓΚΕΦΑΛΟΣ ΜΑΡΓΑΡΙΤΑ ΜΑΝΩΛΙΑ ΑΦΡΟΔΙΤΗ ΟΙΚΟΝΟΜΟΥ ΣΤΕΛΛΑ ΠΑΝΑΓΟΥΛΗ ΕΥΗ ΡΕΜΕΔΙΑΚΗ

ΣΤΡΕΣ ΚΑΙ ΕΓΚΕΦΑΛΟΣ ΜΑΡΓΑΡΙΤΑ ΜΑΝΩΛΙΑ ΑΦΡΟΔΙΤΗ ΟΙΚΟΝΟΜΟΥ ΣΤΕΛΛΑ ΠΑΝΑΓΟΥΛΗ ΕΥΗ ΡΕΜΕΔΙΑΚΗ ΣΤΡΕΣ ΚΑΙ ΕΓΚΕΦΑΛΟΣ ΜΑΡΓΑΡΙΤΑ ΜΑΝΩΛΙΑ ΑΦΡΟΔΙΤΗ ΟΙΚΟΝΟΜΟΥ ΣΤΕΛΛΑ ΠΑΝΑΓΟΥΛΗ ΕΥΗ ΡΕΜΕΔΙΑΚΗ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Το στρες Πρώτη νευροενδοκρινολογική απάντηση Δεύτερη νευροενδοεκρινολογική απάντηση Ο υποθάλαμος Κορτιζόλη

Διαβάστε περισσότερα

Αρχές Ηλεκτροθεραπείας Φυσική του Ηλεκτρισμού Ηλεκτροφυσιολογία Γαλβανικά ρεύματα Παλμικά-εναλλασσόμενα ρεύματα Μαγνητικά πεδία Υπέρηχοι Ακτινοβολιες

Αρχές Ηλεκτροθεραπείας Φυσική του Ηλεκτρισμού Ηλεκτροφυσιολογία Γαλβανικά ρεύματα Παλμικά-εναλλασσόμενα ρεύματα Μαγνητικά πεδία Υπέρηχοι Ακτινοβολιες Περιεχόμενα μαθήματος Αρχές Ηλεκτροθεραπείας Φυσική του Ηλεκτρισμού Ηλεκτροφυσιολογία Γαλβανικά ρεύματα Παλμικά-εναλλασσόμενα ρεύματα Μαγνητικά πεδία Υπέρηχοι Ακτινοβολιες - Laser Θερμοθεραπεία Υδροθεραπεία

Διαβάστε περισσότερα

MANAGING AUTHORITY OF THE OPERATIONAL PROGRAMME EDUCATION AND INITIAL VOCATIONAL TRAINING ΟΡΜΟΝΕΣ ΚΑΙ ΑΣΚΗΣΗ. ΘΑΝΑΣΗΣ ΤΖΙΑΜΟΥΡΤΑΣ, Ph.D., C.S.C.

MANAGING AUTHORITY OF THE OPERATIONAL PROGRAMME EDUCATION AND INITIAL VOCATIONAL TRAINING ΟΡΜΟΝΕΣ ΚΑΙ ΑΣΚΗΣΗ. ΘΑΝΑΣΗΣ ΤΖΙΑΜΟΥΡΤΑΣ, Ph.D., C.S.C. MANAGING AUTHORITY OF THE OPERATIONAL PROGRAMME EDUCATION AND INITIAL VOCATIONAL TRAINING ΟΡΜΟΝΕΣ ΚΑΙ ΑΣΚΗΣΗ ΘΑΝΑΣΗΣ ΤΖΙΑΜΟΥΡΤΑΣ, Ph.D., C.S.C.S Αδένες Έκκρισης Ορμονών Υπόφυση Θυρεοειδής Αδένας Παραθυροειδείς

Διαβάστε περισσότερα

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΕΝΑΤΟ ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ ΤΟΥ ΝΕΥΡΙΚΟΥ ΚΑΙ ΜΥΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΕΝΑΤΟ ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ ΤΟΥ ΝΕΥΡΙΚΟΥ ΚΑΙ ΜΥΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ ΜΕΡΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΕΝΑΤΟ ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ ΤΟΥ ΝΕΥΡΙΚΟΥ ΚΑΙ ΜΥΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ Σημειώσεις Ανατομίας - Φυσιολογίας Ι Σκοπός της λειτουργίας του νευρικού συστήματος Προσαρμόζει τις λειτουργίες του ανθρώπινου

Διαβάστε περισσότερα

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΓΙΑ ΤΙΣ ΝΕΥΡΟΕΠΙΣΤΗΜΕΣ HELLENIC SOCIETY FOR NEUROSCIENCE

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΓΙΑ ΤΙΣ ΝΕΥΡΟΕΠΙΣΤΗΜΕΣ HELLENIC SOCIETY FOR NEUROSCIENCE Τ.Θ. 5, Πανε ιστήµιο Πατρών, 650 Πάτρα, P.O. Box 5, University of Patras, 6 50 Patra ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΕΒ ΟΜΑ Α ΕΝΗΜΕΡΩΣΗΣ ΓΙΑ ΤΟΝ ΕΓΚΕΦΑΛΟ ΕΓΚΕΦΑΛΟΣ ΚΑΙ ΝΕΥΡΟΕΠΙΣΤΗΜΕΣ: ΤΙ ΓΝΩΡΙΖΟΥΝ ΟΙ ΤΕΛΕΙΟΦΟΙΤΟΙ ΤΗΣ ΥΠΟΧΡΕΩΤΙΚΗΣ

Διαβάστε περισσότερα

Μειώστε τον κίνδυνο για πρόωρο θάνατο µε τα Ωµέγα-3

Μειώστε τον κίνδυνο για πρόωρο θάνατο µε τα Ωµέγα-3 Μειώστε τον κίνδυνο για πρόωρο θάνατο µε τα Ωµέγα-3 Για χρόνια, οι καταναλωτές µαθαίνουν για τα οφέλη της µείωσης των καρδιαγγειακών παθήσεων µε τη λήψη ωµέγα-3 λιπαρών οξέων. Αυτή η άποψη έχει επικρατήσει,

Διαβάστε περισσότερα

Νευροδιαβίβαση και Νευρικό Σύστημα ΝΣ ΚΝΣ ΠΝΣ (ΑΝΣ) Βάση οργάνωσης του ΝΣ. Θέσεις δράσης Φαρμάκων. Παραδείγματα: Φάρμακα και ΝΣ (ΑΝΣ, ΚΝΣ))

Νευροδιαβίβαση και Νευρικό Σύστημα ΝΣ ΚΝΣ ΠΝΣ (ΑΝΣ) Βάση οργάνωσης του ΝΣ. Θέσεις δράσης Φαρμάκων. Παραδείγματα: Φάρμακα και ΝΣ (ΑΝΣ, ΚΝΣ)) Νευροδιαβίβαση και Νευρικό Σύστημα ΝΣ ΚΝΣ ΠΝΣ (ΑΝΣ) Βάση οργάνωσης του ΝΣ Θέσεις δράσης Φαρμάκων Παραδείγματα: Φάρμακα και ΝΣ (ΑΝΣ, ΚΝΣ)) Μοντέλο νευρώνα ΚΝΣ: εμβρυικοί νευρώνες φλοιού και ιππόκαμπου

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΑΣΜΕΙΟΣ ΕΛΛΗΝΟΓΕΡΜΑΝΙΚΗ ΣΧΟΛΗ

ΕΡΑΣΜΕΙΟΣ ΕΛΛΗΝΟΓΕΡΜΑΝΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΕΡΑΣΜΕΙΟΣ ΕΛΛΗΝΟΓΕΡΜΑΝΙΚΗ ΣΧΟΛΗ Ιδιωτικό Γενικό Λύκειο Όνομα: Ημερομηνία:./04/2014 ΤΑΞΗ : A Λυκείου ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΟ 1 ο ΘΕΜΑ ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΕΣ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 11: Ενδοκρινείς αδένες ΒΙΟΛΟΓΙΑ Α ΛΥΚΕΙΟΥ

Διαβάστε περισσότερα

ΓΕΝΙΚΗ ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ. Γιώργος Ανωγειανάκις Εργαστήριο Πειραματικής Φυσιολογίας 2310-999054 (προσωπικό) 2310-999185 (γραμματεία) anogian@auth.

ΓΕΝΙΚΗ ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ. Γιώργος Ανωγειανάκις Εργαστήριο Πειραματικής Φυσιολογίας 2310-999054 (προσωπικό) 2310-999185 (γραμματεία) anogian@auth. ΓΕΝΙΚΗ ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ Γιώργος Ανωγειανάκις Εργαστήριο Πειραματικής Φυσιολογίας 2310-999054 (προσωπικό) 2310-999185 (γραμματεία) anogian@auth.gr Σύνοψη των όσων εξετάσαμε για τους ιοντικούς διαύλους: 1. Διαπερνούν

Διαβάστε περισσότερα

ΑΣΚΗΣΗ: MΕΤΡΗΣΗ ΜΕΤΑΣΥΝΑΠΤΙΚΩΝ ΔΥΝΑΜΙΚΩΝ ΣΕ ΤΟΜΕΣ ΙΠΠΟΚΑΜΠΟΥ ΑΡΟΥΡΑΙΟΥ.

ΑΣΚΗΣΗ: MΕΤΡΗΣΗ ΜΕΤΑΣΥΝΑΠΤΙΚΩΝ ΔΥΝΑΜΙΚΩΝ ΣΕ ΤΟΜΕΣ ΙΠΠΟΚΑΜΠΟΥ ΑΡΟΥΡΑΙΟΥ. ΑΣΚΗΣΗ: MΕΤΡΗΣΗ ΜΕΤΑΣΥΝΑΠΤΙΚΩΝ ΔΥΝΑΜΙΚΩΝ ΣΕ ΤΟΜΕΣ ΙΠΠΟΚΑΜΠΟΥ ΑΡΟΥΡΑΙΟΥ. Η μετάδοση σημάτων μεταξύ των νευρώνων επιτυγχάνεται μέσω χημικών συνάψεων. Κατά τη χημική συναπτική διαβίβαση απελευθερώνεται από

Διαβάστε περισσότερα

Κατερίνα Μιχοπούλου Γ 3 Σχ. έτος 2014-2015

Κατερίνα Μιχοπούλου Γ 3 Σχ. έτος 2014-2015 Κατερίνα Μιχοπούλου Γ 3 Σχ. έτος 2014-2015 Περιεχόμενα: Η νικοτίνη και ο εγκέφαλος Τι είναι η ακετυλοχολίνη; Συνέπειες Η νικοτίνη και ο εγκέφαλος Ο καπνός προέρχεται από το φυτό Nicotiana tabacum. Αν και

Διαβάστε περισσότερα

Είναι υποειδικότητα της ψυχιατρικής που διαμεσολαβεί μεταξύ της ψυχιατρικής και υπόλοιπης ιατρικής Αντικείμενο της ο ασθενής του γενικού νοσοκομείου

Είναι υποειδικότητα της ψυχιατρικής που διαμεσολαβεί μεταξύ της ψυχιατρικής και υπόλοιπης ιατρικής Αντικείμενο της ο ασθενής του γενικού νοσοκομείου Είναι υποειδικότητα της ψυχιατρικής που διαμεσολαβεί μεταξύ της ψυχιατρικής και υπόλοιπης ιατρικής Αντικείμενο της ο ασθενής του γενικού νοσοκομείου που αντιμετωπίζει ψυχικά προβλήματα λόγω της σωματικής

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ ΤΗΣ ΔΙΑΘΕΣΗΣ: ΜΙΑ ΒΙΟΧΗΜΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ

ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ ΤΗΣ ΔΙΑΘΕΣΗΣ: ΜΙΑ ΒΙΟΧΗΜΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ ΤΗΣ ΔΙΑΘΕΣΗΣ: ΜΙΑ ΒΙΟΧΗΜΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ Καταθλιπτικές Διαταραχές Η πρώτη βιοχημική προσέγγιση της κατάθλιψης ανήκει στον Ιπποκράτη, ο οποίος πρι ν από δυόμισι χιλιάδες χρόνια περιέγραψε τη μελαγχολία

Διαβάστε περισσότερα

Διαταραχές Πρόσληψης Τροφής στην Εφηβεία

Διαταραχές Πρόσληψης Τροφής στην Εφηβεία Διαταραχές Πρόσληψης Τροφής στην Εφηβεία Β. Α. Παπαγεωργίου MD, Med, Δρ. Α.Π.Θ. Παιδοψυχίατρος - TEACCH Consultant τ. Επίκουρος Καθηγήτρια Παιδοψυχιατρικής Οι Δ.Π.Τ. Δεν είναι απλώς αποκλίνουσες διατροφικές

Διαβάστε περισσότερα

Προσυναπτικά: 1.δυναµικό παλµού 2.σύνθεση νευροδιαβιβαστών 3.µεταβολισµός 4.έκκριση 5.επαναπρόσληψη 6.διάσπαση

Προσυναπτικά: 1.δυναµικό παλµού 2.σύνθεση νευροδιαβιβαστών 3.µεταβολισµός 4.έκκριση 5.επαναπρόσληψη 6.διάσπαση Επίδραση Φαρµάκων στο ΚΝΣ Προσυναπτικά: 1.δυναµικό παλµού 2.σύνθεση νευροδιαβιβαστών 3.µεταβολισµός 4.έκκριση 5.επαναπρόσληψη 6.διάσπαση Μετασυναπτικά: 7.σύνδεση µε τον υποδοχέα 8.µεταβολές διαπερατότητας

Διαβάστε περισσότερα

Επαγγελματικό Πρόγραμμα Εκπαίδευσης στη. Γνωσιακή - Συμπεριφορική Ψυχοθεραπεία

Επαγγελματικό Πρόγραμμα Εκπαίδευσης στη. Γνωσιακή - Συμπεριφορική Ψυχοθεραπεία Επαγγελματικό Πρόγραμμα Εκπαίδευσης στη Γνωσιακή - Συμπεριφορική Ψυχοθεραπεία Το διετές πρόγραμμα εκπαίδευσης στη Γνωσιακή Συμπεριφορική Ψυχοθεραπεία, παρέχει ολοκληρωμένη, εξειδικευμένη επαγγελματική

Διαβάστε περισσότερα

Σχιζοφρένεια. Τι Είναι η Σχιζοφρένεια; Από Τι Προκαλείται η Σχιζοφρένεια; Ποια Είναι Τα Συμπτώματα Της Σχιζοφρένειας;

Σχιζοφρένεια. Τι Είναι η Σχιζοφρένεια; Από Τι Προκαλείται η Σχιζοφρένεια; Ποια Είναι Τα Συμπτώματα Της Σχιζοφρένειας; Σχιζοφρένεια Τι Είναι η Σχιζοφρένεια; Η σχιζοφρένεια, μια πνευματική ασθένεια που προκαλεί διαταραχή στον τρόπο που σκέφτεται το άτομο, επηρεάζει περίπου το 1% του πληθυσμού. Συνήθως ξεκινά από τα τελευταία

Διαβάστε περισσότερα

Βιοϊατρική τεχνολογία

Βιοϊατρική τεχνολογία Τμήμα Μηχανικών Πληροφορικής & Τηλεπικοινωνιών Βιοϊατρική τεχνολογία Ενότητα 3: Μεμβράνες - Ηλεκτρικά δυναμικά, Νευρικό & μυϊκό σύστημα Αν. καθηγητής Αγγελίδης Παντελής e-mail: paggelidis@uowm.gr ΕΕΔΙΠ

Διαβάστε περισσότερα

Εισαγωγή στην Ψυχιατρική Φίλιππος Γουρζής

Εισαγωγή στην Ψυχιατρική Φίλιππος Γουρζής Εισαγωγή στην Ψυχιατρική Φίλιππος Γουρζής Απαρτιωμένη Διδασκαλία Εισαγωγή στην Ψυχιατρική 21 ος αιώνας μεγάλη πρόοδος των συναφών επιστημών: Νευροεπιστήμες, Ψυχολογία, Κοινωνιολογία Προηγήθηκε περίοδος

Διαβάστε περισσότερα

ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑΣ ΚΑΙ ΥΓΕΙΑΣ ΑΚΑΔΗΜΑΙΚΟ ΕΤΟΣ Α ΚΥΚΛΟΣ: Φθινόπωρο 2017

ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑΣ ΚΑΙ ΥΓΕΙΑΣ ΑΚΑΔΗΜΑΙΚΟ ΕΤΟΣ Α ΚΥΚΛΟΣ: Φθινόπωρο 2017 ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑΣ ΚΑΙ ΥΓΕΙΑΣ ΑΚΑΔΗΜΑΙΚΟ ΕΤΟΣ 2017-18 Α ΚΥΚΛΟΣ: Φθινόπωρο 2017 Τεχνικές κλινικής συνέντευξης Ι: Κλινικές δεξιότητες, λήψη ιστορικού, θεραπευτικός σχεδιασµός ( Α Έτος) Η λήψη ενός καλού

Διαβάστε περισσότερα

Ερευνητική Εργασία Β Λυκείου Από την αρχαία Ελλάδα στη σύγχρονη εποχή, ο αθλητισμός και τα φαινόμενα της βίας και του ντόπινγκ ΔΙΑΤΡΟΦΗ

Ερευνητική Εργασία Β Λυκείου Από την αρχαία Ελλάδα στη σύγχρονη εποχή, ο αθλητισμός και τα φαινόμενα της βίας και του ντόπινγκ ΔΙΑΤΡΟΦΗ Φιλεκπαιδευτική Εταιρεία Αρσάκειο Γενικό Λύκειο Ψυχικού Ερευνητική Εργασία Β Λυκείου Σχολικό έτος: 2013-2014 Από την αρχαία Ελλάδα στη σύγχρονη εποχή, ο αθλητισμός και τα φαινόμενα της βίας και του ντόπινγκ

Διαβάστε περισσότερα

ΕΘΙΣΜΟΣ ΣΤΑ ΦΑΡΜΑΚΑ 1

ΕΘΙΣΜΟΣ ΣΤΑ ΦΑΡΜΑΚΑ 1 1 Περιεχόμενα: 1) Πρόλογος...3 2) Τι είναι εθισμός στα φάρμακα...4 3) Κατηγορίες φαρμάκων και τρόπος επίδρασης στον άνθρωπο...5 4) Επιπτώσεις των φαρμάκων 6 4.1) Στο άτομο 6 4.2) Στην κοινωνία..7 4.3)

Διαβάστε περισσότερα

9. ΝΕΥΡΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΟΜΗ ΚΑΙ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΩΝ ΝΕΥΡΙΚΩΝ. Νευρώνες

9. ΝΕΥΡΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΟΜΗ ΚΑΙ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΩΝ ΝΕΥΡΙΚΩΝ. Νευρώνες 9. ΝΕΥΡΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ Το νευρικό σύστημα μαζί με το σύστημα των ενδοκρινών αδένων συμβάλλουν στη διατήρηση σταθερού εσωτερικού περιβάλλοντος (ομοιόσταση), ελέγχοντας και συντονίζοντας τις λειτουργίες των

Διαβάστε περισσότερα

Δοµή και Λειτουργία του Νευρώνα και του Εγκεφάλου

Δοµή και Λειτουργία του Νευρώνα και του Εγκεφάλου Δοµή και Λειτουργία του Νευρώνα και του Εγκεφάλου Επισκόπηση o Νευρικό σύστηµα o Κύτταρα του νευρικού συστήµατος o Εγκέφαλος o Επικοινωνία εντός νευρώνα (νευρική αγωγιµότητα) o Επικοινωνία µεταξύ νευρώνων

Διαβάστε περισσότερα

Εξαρτησιογόνες ουσίες

Εξαρτησιογόνες ουσίες Ναρκωτικά Ναρκωτικά-Εξάρτηση Ο όρος ναρκωτικά χρησιµοποιείται για να χαρακτηρίσει όλες τις τοξικές ψυχοτρόπες ουσίες που διακινούνται παρανόµως και προκαλούν σοβαρή διαστρέβλωση της προσωπικότητας του

Διαβάστε περισσότερα

13. Μεµβρανικοί δίαυλοι και αντλίες

13. Μεµβρανικοί δίαυλοι και αντλίες 13. Μεµβρανικοί δίαυλοι και αντλίες 5/09 Ενεργός και παθητική µεταφορά µορίων/ιόντων µέσω µεµβρανών (αντλίες και δίαυλοι). Αντλίες ιόντων που δρουν µέσω υδρόλυσης ΑΤΡ και φωσφορυλίωσης. Αντλίες µε περιοχές

Διαβάστε περισσότερα

ΜΑΘΗΜΑ 2ο ΜΕΤΑΒΙΒΑΣΗ ΤΟΥΝΕΥΡΙΚΟΥ ΣΗΜΑΤΟΣ

ΜΑΘΗΜΑ 2ο ΜΕΤΑΒΙΒΑΣΗ ΤΟΥΝΕΥΡΙΚΟΥ ΣΗΜΑΤΟΣ ΜΑΘΗΜΑ 2ο ΜΕΤΑΒΙΒΑΣΗ ΤΟΥΝΕΥΡΙΚΟΥ ΣΗΜΑΤΟΣ Τα νευρικά κύτταρα έχουν τη μοναδική ικανότητα να επικοινωνούν με ακρίβεια και με ταχύτητα σε μεγάλη απόσταση τόσο μεταξύ τους όσο και με τα κύτταρα στόχους που

Διαβάστε περισσότερα

ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ ΝΕΥΡΙΚΩΝ ΚΥΤΤΑΡΩΝ ΣΥΝΑΠΤΙΚΗ ΔΙΑΒΙΒΑΣΗ. Κορνηλία Πουλοπούλου Αναπληρώτρια Καθ. Νευροφυσιολογίας Νευρολογική Κλινκή

ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ ΝΕΥΡΙΚΩΝ ΚΥΤΤΑΡΩΝ ΣΥΝΑΠΤΙΚΗ ΔΙΑΒΙΒΑΣΗ. Κορνηλία Πουλοπούλου Αναπληρώτρια Καθ. Νευροφυσιολογίας Νευρολογική Κλινκή ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ ΝΕΥΡΙΚΩΝ ΚΥΤΤΑΡΩΝ ΣΥΝΑΠΤΙΚΗ ΔΙΑΒΙΒΑΣΗ Κορνηλία Πουλοπούλου Αναπληρώτρια Καθ. Νευροφυσιολογίας Νευρολογική Κλινκή ΣΥΝΑΨΕΙΣ ΣΥΝΑΠΤΙΚΗ ΔΙΑΒΙΒΑΣΗ Εξυπηρετεί την επικοινωνία ανάμεσα στα νευρικά κύτταρα

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Βιολογία ΙI Κυτταρική Επικοινωνία Διδάσκοντες: Σ. Γεωργάτος, Θ. Τζαβάρας, Π. Κούκλης, Χ. Αγγελίδης Υπεύθυνος μαθήματος: Σ. Γεωργάτος Άδειες Χρήσης Το

Διαβάστε περισσότερα

Γεωργία Ζαβράκα, MSc. Ψυχολόγος Ψυχοδυναμική Ψυχοθεραπεύτρια

Γεωργία Ζαβράκα, MSc. Ψυχολόγος Ψυχοδυναμική Ψυχοθεραπεύτρια 5 ο Συμπόσιο Νοσηλευτικής Ογκολογίας "Οι Ψυχολογικές Επιπτώσεις στον Ογκολογικό Ασθενή και ο Πολυδιάστατος Ρόλος της Συμβουλευτικής στην Αντιμετώπισής τους" Γεωργία Ζαβράκα, MSc. Ψυχολόγος Ψυχοδυναμική

Διαβάστε περισσότερα

Επιστημονικές Εκδόσεις Σειρά: «Κλινική ψυχολογία - ψυχοθεραπεία» Διεύθυνση: Αναστασία Καλαντζή-Αζίζι

Επιστημονικές Εκδόσεις Σειρά: «Κλινική ψυχολογία - ψυχοθεραπεία» Διεύθυνση: Αναστασία Καλαντζή-Αζίζι Επιστημονικές Εκδόσεις Σειρά: «Κλινική ψυχολογία - ψυχοθεραπεία» Διεύθυνση: Αναστασία Καλαντζή-Αζίζι Μετάφραση: Λιζέττα Κονσουλίδου Επιμέλεια μετάφρασης: Χρύσα Ξενάκη Εξώφυλλο: Ντίνα Κόφφα ISBN 978-960-9405-21-8

Διαβάστε περισσότερα

ΕΝΔΟΚΡΙΝΕΙΣ ΑΔΕΝΕΣ. Οι ρυθμιστές του οργανισμού

ΕΝΔΟΚΡΙΝΕΙΣ ΑΔΕΝΕΣ. Οι ρυθμιστές του οργανισμού ΕΝΔΟΚΡΙΝΕΙΣ ΑΔΕΝΕΣ Οι ρυθμιστές του οργανισμού Είδη αδένων στον άνθρωπο o Εξωκρινείς αδένες: εκκρίνουν το προϊόν τους μέσω εκφορητικού πόρου είτε στην επιφάνεια του σώματος (π.χ. ιδρωτοποιοί και σμηγματογόνοι

Διαβάστε περισσότερα

Άγχος. Σοβαρό. Ήπιο. Scream, Edvard Munch Ένταση Ανησυχία Φόβος (ενεργοποίηση ) ταχυκαρδία, εφίδρωση τρόµος, αίσθηµα παλµών ΚΤ 2008

Άγχος. Σοβαρό. Ήπιο. Scream, Edvard Munch Ένταση Ανησυχία Φόβος (ενεργοποίηση ) ταχυκαρδία, εφίδρωση τρόµος, αίσθηµα παλµών ΚΤ 2008 Αγχολυτικά (ελάσσονα ηρεµιστικά) Υπνωτικά Κατερίνα Τυλιγάδα Επίκουρη Καθηγήτρια Φαρµακολογίας Άγχος ΚΤ 2008 Scream, Edvard Munch Ένταση Ανησυχία Φόβος (ενεργοποίηση ) ταχυκαρδία, εφίδρωση τρόµος, αίσθηµα

Διαβάστε περισσότερα

Κάποιες ναρκωτικές ουσίες δρουν µόνο στο βιολογικό υπόστρωµα και άλλες δρουν σε βιολογικό και σε ψυχικό επίπεδο συγχρόνως, προκαλούν αλλαγές στις σωµα

Κάποιες ναρκωτικές ουσίες δρουν µόνο στο βιολογικό υπόστρωµα και άλλες δρουν σε βιολογικό και σε ψυχικό επίπεδο συγχρόνως, προκαλούν αλλαγές στις σωµα Ψυχοδιεγερτικά Παραισθησιογόνα Ηρεµιστικά ναρκωτικά Κάποιες ναρκωτικές ουσίες δρουν µόνο στο βιολογικό υπόστρωµα και άλλες δρουν σε βιολογικό και σε ψυχικό επίπεδο συγχρόνως, προκαλούν αλλαγές στις σωµατικές

Διαβάστε περισσότερα

Λείος μυς. Ε. Παρασκευά Αναπλ. Καθηγήτρια Κυτταρικής Φυσιολογίας Τμήμα Ιατρικής Π.Θ. 2017

Λείος μυς. Ε. Παρασκευά Αναπλ. Καθηγήτρια Κυτταρικής Φυσιολογίας Τμήμα Ιατρικής Π.Θ. 2017 Λείος μυς Ε. Παρασκευά Αναπλ. Καθηγήτρια Κυτταρικής Φυσιολογίας Τμήμα Ιατρικής Π.Θ. 2017 1 Λείοι μύες Τοιχώματα κοίλων οργάνων Νεύρωση από ΑΝΣ Ακούσιες κινήσεις Λείες μυϊκές ίνες Ατρακτοειδή κύτταρα (μονοπύρηνα)

Διαβάστε περισσότερα

Βιολογία. Θετικής κατεύθυνσης. Β λυκείου. ΑΡΓΥΡΗΣ ΓΙΑΝΝΗΣ Βιολόγος 3 ο λύκ. ηλιούπολης

Βιολογία. Θετικής κατεύθυνσης. Β λυκείου. ΑΡΓΥΡΗΣ ΓΙΑΝΝΗΣ Βιολόγος 3 ο λύκ. ηλιούπολης Βιολογία Β λυκείου Θετικής κατεύθυνσης ΑΡΓΥΡΗΣ ΓΙΑΝΝΗΣ Βιολόγος 3 ο λύκ. ηλιούπολης 1. Εισαγωγή Το κύτταρο αποτελεί τη βασική δομική και λειτουργική μονάδα των οργανισμών. 1.1 Το κύτταρο. 3ο λύκ. ηλιούπολης

Διαβάστε περισσότερα

Θάλαμος, Φλοιός του Εγκεφάλου & Δικτυωτός Σχηματισμός. Α. Χατζηευθυμίου Αν. Καθηγήτρια Ιατρικής Φυσιολογίας

Θάλαμος, Φλοιός του Εγκεφάλου & Δικτυωτός Σχηματισμός. Α. Χατζηευθυμίου Αν. Καθηγήτρια Ιατρικής Φυσιολογίας Θάλαμος, Φλοιός του Εγκεφάλου & Δικτυωτός Σχηματισμός Α. Χατζηευθυμίου Αν. Καθηγήτρια Ιατρικής Φυσιολογίας Θάλαμος Ο θάλαμος: «πύλη προς τον εγκέφαλο» Είναι μια μεγάλη συλλογή νευρώνων στο διεγκέφαλο Παίρνει

Διαβάστε περισσότερα

ΚΛΙΝΙΚΗ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ Περιοδική υπερκαλιαιμική παράλυση

ΚΛΙΝΙΚΗ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ Περιοδική υπερκαλιαιμική παράλυση ΚΛΙΝΙΚΗ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ Περιοδική υπερκαλιαιμική παράλυση ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΗΣ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗΣ Αγόρι 6 ετών μεταφέρεται στον οικογενειακό ιατρό από τους γονείς του λόγω εμφάνισης δυσκολίας στην κίνηση των άκρων (άνω και

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΑΤΡΩΝ Τμήμα Ιατρικής Ψυχιατρική Κλινική

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΑΤΡΩΝ Τμήμα Ιατρικής Ψυχιατρική Κλινική ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΑΤΡΩΝ Τμήμα Ιατρικής Ψυχιατρική Κλινική Διευθυντής: Αν. Καθηγητής Φ. Γουρζής ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ Ακ. Έτος 2013-2014 Πάτρα, 2013 Επιστημονικό Προσωπικό Ψυχιατρικής Κλινικής Διευθυντής:

Διαβάστε περισσότερα

Γιάννης Θεοδωράκης (2010). ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΧΡΙΣΤΟΔΟΥΛΙΔΗ

Γιάννης Θεοδωράκης (2010). ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΧΡΙΣΤΟΔΟΥΛΙΔΗ Γιάννης Θεοδωράκης (2010). ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΧΡΙΣΤΟΔΟΥΛΙΔΗ Πολύ συχνά, τα άτομα, παρατηρώντας τους άλλους, εντοπίζουν υπερβολές και ακρότητες στις συμπεριφορές τους. Παρατηρούν υπερβολές στους χώρους της εργασίας.

Διαβάστε περισσότερα

11. ΕΝΔΟΚΡΙΝΕΙΣ ΑΔΕΝΕΣ

11. ΕΝΔΟΚΡΙΝΕΙΣ ΑΔΕΝΕΣ 11. ΕΝΔΟΚΡΙΝΕΙΣ ΑΔΕΝΕΣ Στον ανθρώπινο οργανισμό υπάρχουν δύο είδη αδένων, οι εξωκρινείς και οι ενδοκρινείς. Οι εξωκρινείς (ιδρωτοποιοί αδένες, σμηγματογόνοι αδένες κ.ά.) εκκρίνουν το προϊόν τους στην επιφάνεια

Διαβάστε περισσότερα

Ο θεραπευτής της ψυχής σας

Ο θεραπευτής της ψυχής σας Ο θεραπευτής της ψυχής σας Έχετε αισθανθεί ποτέ ότι βρίσκεστε σε ένα σημείο, στο οποίο δεν μπορείτε να αντιμετωπίσετε μόνοι σας τα προβλήματά σας και χρειάζεστε μια βοήθεια για να προχωρήσετε; Σίγουρα

Διαβάστε περισσότερα

Βιοδυναμικά: Ασθενή ηλεκτρικά ρεύματα τα οποία παράγονται στους ιστούς των ζωντανών οργανισμών κατά τις βιολογικές λειτουργίες.

Βιοδυναμικά: Ασθενή ηλεκτρικά ρεύματα τα οποία παράγονται στους ιστούς των ζωντανών οργανισμών κατά τις βιολογικές λειτουργίες. Bιοηλεκτρισμός To νευρικό σύστημα Το νευρικό κύτταρο Ηλεκτρικά δυναμικά στον άξονα Δυναμικά δράσης Ο άξονας ως ηλεκτρικό καλώδιο Διάδοση των δυναμικών δράσης Δυναμικά δράσεις στους μύες Δυναμικά επιφανείας

Διαβάστε περισσότερα

Αγχολυτικά -Υπνωτικά. Χριστίνα άλλα. Λέκτορας Φαρμακολογίας. Ιατρική Σχολή Πανεπιστήμιο Αθηνών

Αγχολυτικά -Υπνωτικά. Χριστίνα άλλα. Λέκτορας Φαρμακολογίας. Ιατρική Σχολή Πανεπιστήμιο Αθηνών Αγχολυτικά -Υπνωτικά Χριστίνα άλλα Λέκτορας Φαρμακολογίας Ιατρική Σχολή Πανεπιστήμιο Αθηνών e-mail: cdalla@med.uoa.gr http://www.med.uoa.gr/pharmacology Συμπτωματολογία DSMΙV Κατάθλιψη Αγχώδης διαταραχή

Διαβάστε περισσότερα

ΕΘΙΣΜΟΣ, ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΤΗΣ ΕΞΑΡΤΗΣΗΣ ΑΠΟ ΜΕΘΑΜΦΕΤΑΜΙΝΗ ( CRYSTAL ICE) ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ

ΕΘΙΣΜΟΣ, ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΤΗΣ ΕΞΑΡΤΗΣΗΣ ΑΠΟ ΜΕΘΑΜΦΕΤΑΜΙΝΗ ( CRYSTAL ICE) ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΕΘΙΣΜΟΣ, ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΤΗΣ ΕΞΑΡΤΗΣΗΣ ΑΠΟ ΜΕΘΑΜΦΕΤΑΜΙΝΗ ( CRYSTAL ICE) ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ Η μεθαμφεταμίνη είναι συνθετική ουσία και αποτελεί εξέλιξη μιας προγενέστερης ουσίας, της αμφεταμίνης. Για πρώτη φορά

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ. Φαρμακολογία Ι

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ. Φαρμακολογία Ι ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Φαρμακολογία Ι Αυτόχθονα Βιοδραστικά Μόρια Διδάσκοντες: Μ. Μαρσέλος, Μ. Κωνσταντή, Π. Παππάς, Κ. Αντωνίου, Γ. Λεονταρίτης Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό

Διαβάστε περισσότερα

Αγχώδειςδιαταραχές. διαταραχέςκαι Πανικός. Ψυχίατρος- Γνωσιακός Ψυχοθεραπευτής ιδάκτωρ Πανεπιστηµίου Αθηνών. Αθηνών

Αγχώδειςδιαταραχές. διαταραχέςκαι Πανικός. Ψυχίατρος- Γνωσιακός Ψυχοθεραπευτής ιδάκτωρ Πανεπιστηµίου Αθηνών. Αθηνών Αγχώδειςδιαταραχές διαταραχέςκαι Πανικός Εµµανουήλ Ν. Κάττουλας MD, PhD Ψυχίατρος- Γνωσιακός Ψυχοθεραπευτής ιδάκτωρ Πανεπιστηµίου Αθηνών Επιστηµονικός Συνεργάτης Α Ψυχιατικής Κλινικής Παν/µίου Αθηνών Ψυχίατρος

Διαβάστε περισσότερα

Τι είναι φόβος και τι φοβια;

Τι είναι φόβος και τι φοβια; ΦΟΒΟΙ - ΦΟΒΙΕΣ Τι είναι φόβος και τι φοβια; Φόβος: η δυσάρεστη συναισθηματική κατάσταση που δημιουργείται απέναντι σε πραγματικό κίνδυνο, ή απειλή. Φοβία: ο επίμονος φόβος που παγιδεύει το άτομο περιορίζοντας

Διαβάστε περισσότερα

Η βαθμίδα του ηλεκτρικού πεδίου της μεμβράνης τείνει να συγκρατήσει τα θετικά φορτισμένα ιόντα.

Η βαθμίδα του ηλεκτρικού πεδίου της μεμβράνης τείνει να συγκρατήσει τα θετικά φορτισμένα ιόντα. Τα ιόντα χλωρίου βρίσκονται σε πολύ μεγαλύτερη πυκνότητα στο εξωτερικό παρά στο εσωτερικό του κυττάρου, με αποτέλεσμα να εμφανίζεται παθητικό ρεύμα εισόδου τους στο κύτταρο. Τα αρνητικά φορτισμένα ιόντα

Διαβάστε περισσότερα

ΧΡΟΝΙΟΣ ΠΟΝΟΣ ΚΑΙ ΟΠΙΟΥΧΑ ΑΝΑΛΓΗΤΙΚΑ ΧΡΟΝΙΟΣ ΠΟΝΟΣ ΚΑΙ ΟΠΙΟΥΧΑ ΑΝΑΛΓΗΤΙΚΑ

ΧΡΟΝΙΟΣ ΠΟΝΟΣ ΚΑΙ ΟΠΙΟΥΧΑ ΑΝΑΛΓΗΤΙΚΑ ΧΡΟΝΙΟΣ ΠΟΝΟΣ ΚΑΙ ΟΠΙΟΥΧΑ ΑΝΑΛΓΗΤΙΚΑ ΧΡΟΝΙΟΣ ΠΟΝΟΣ ΚΑΙ ΟΠΙΟΥΧΑ ΑΝΑΛΓΗΤΙΚΑ ΧΡΟΝΙΟΣ ΠΟΝΟΣ ΚΑΙ ΟΠΙΟΥΧΑ ΑΝΑΛΓΗΤΙΚΑ Σύμφωνα με το Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων των Η.Π.Α ( Centers for Disease Control and Prevention CDC), περίπου 40 Αμερικανοί

Διαβάστε περισσότερα

ΒΙΟ492: ΝΕΥΡΟΒΙΟΛΟΓΙΑ

ΒΙΟ492: ΝΕΥΡΟΒΙΟΛΟΓΙΑ ΒΙΟ492: ΝΕΥΡΟΒΙΟΛΟΓΙΑ Δρ. Κυριακή Σιδηροπούλου Λέκτορας Νευροφυσιολογίας Γραφείο: Γ316δ ΤΗΛ: 28103940871 (γραφείο) E- MAIL: sidirop@imbb.forth.gr Εισαγωγή Σιδηροπούλου - Νευροβιολογία 1 Δομή μαθήματος

Διαβάστε περισσότερα

ΒΙΟΛΟΓΙΑ Α ΛΥΚΕΙΟΥ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΤΗΣ ΤΡΑΠΕΖΑΣ ΘΕΜΑΤΩΝ ΣΤΟ 11 Ο ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΕΝΔΟΚΡΙΝΕΙΣ ΑΔΕΝΕΣ ΘΕΜΑ Β

ΒΙΟΛΟΓΙΑ Α ΛΥΚΕΙΟΥ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΤΗΣ ΤΡΑΠΕΖΑΣ ΘΕΜΑΤΩΝ ΣΤΟ 11 Ο ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΕΝΔΟΚΡΙΝΕΙΣ ΑΔΕΝΕΣ ΘΕΜΑ Β ΒΙΟΛΟΓΙΑ Α ΛΥΚΕΙΟΥ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΤΗΣ ΤΡΑΠΕΖΑΣ ΘΕΜΑΤΩΝ ΣΤΟ 11 Ο ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΕΝΔΟΚΡΙΝΕΙΣ ΑΔΕΝΕΣ ΘΕΜΑ Β 1. Το σύστημα των ενδοκρινών αδένων είναι το ένα από τα δύο συστήματα του οργανισμού μας που συντονίζουν και

Διαβάστε περισσότερα

Μεθοδολογική προσέγγιση της Βιοηλεκτρικής βάσης του νευρικού ενεργού δυναμικού

Μεθοδολογική προσέγγιση της Βιοηλεκτρικής βάσης του νευρικού ενεργού δυναμικού Μεθοδολογική προσέγγιση της Βιοηλεκτρικής βάσης του νευρικού ενεργού δυναμικού ΕΥΣΤΡΑΤΙΟΣ ΚΟΣΜΙΔΗΣ, Ph.D. ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ Ο εγκέφαλος και οι νευρώνες Προσυναπτικά Μετασυναπτικά Ένας

Διαβάστε περισσότερα

Πρόλογος Οδηγίες για εφαρμογή Επίλογος Θέματα για έρευνα Θέματα για συζήτηση... 32

Πρόλογος Οδηγίες για εφαρμογή Επίλογος Θέματα για έρευνα Θέματα για συζήτηση... 32 Περιεχόμενα Πρόλογος... 13 1. Άσκηση και ψυχική υγεία... 15 Εισαγωγή... 15 Η ψυχολογία της άσκησης... 16 Ψυχολογία της άσκησης και υγεία... 17 Άσκηση και ψυχική υγεία... 18 Το πρόβλημα της υποκινητικότητας...

Διαβάστε περισσότερα

Φαρμακολογία Τμήμα Ιατρικής Α.Π.Θ.

Φαρμακολογία Τμήμα Ιατρικής Α.Π.Θ. ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΧΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΙΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Α.Π.Θ. Ενότητα 3: Φαρμακοδυναμική Μαρία Μυρωνίδου-Τζουβελέκη Α.Π.Θ. Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης

Διαβάστε περισσότερα

Διαταραχές άγχους σε παιδιά και εφήβους Γενικό Λύκειο Σπάτων PROJECT A 3

Διαταραχές άγχους σε παιδιά και εφήβους Γενικό Λύκειο Σπάτων PROJECT A 3 Διαταραχές άγχους σε παιδιά και εφήβους Γενικό Λύκειο Σπάτων PROJECT A 3 Το ΑΓΧΟΣ είναι μια πολύ σοβαρή και δυσάρεστη κατάσταση όπου κάποιος αισθάνεται σαν να πνίγεται. Διακρίνεται σε ΔΙΑΤΑΡΑΧΗ ΠΑΝΙΚΟΥ

Διαβάστε περισσότερα

Διαταραχές συμπεριφοράς στην Άνοια

Διαταραχές συμπεριφοράς στην Άνοια Διαταραχές συμπεριφοράς στην Άνοια Κώστας Νικολάου ψυχίατρος Παρουσίαση βασισμένη στο: BPSD Educational Pack, International Psychogeriatric Association (IPA) 2002 Τα Συμπεριφορικά και Ψυχολογικά συμπτώματα

Διαβάστε περισσότερα

ΜΟΝΟΠΑΤΙΑ ΕΝΔΟΚΥΤΤΑΡΙΚΗΣ ΜΕΤΑΓΩΓΗΣ ΣΗΜΑΤΟΣ

ΜΟΝΟΠΑΤΙΑ ΕΝΔΟΚΥΤΤΑΡΙΚΗΣ ΜΕΤΑΓΩΓΗΣ ΣΗΜΑΤΟΣ ΜΟΝΟΠΑΤΙΑ ΕΝΔΟΚΥΤΤΑΡΙΚΗΣ ΜΕΤΑΓΩΓΗΣ ΣΗΜΑΤΟΣ Το ένζυμο Αδενυλική κυκλάση, υπεύθυνο για τη βιοσύνθεση του camp. Το camp είναι ένα παράδειγμα μορίου «αγγελιοφόρου» καθοδικά των G πρωτεινών Αύξηση του camp

Διαβάστε περισσότερα

χρόνιου πόνου κι των συναισθημάτων. Μάλιστα, μεγάλο μέρος αυτού

χρόνιου πόνου κι των συναισθημάτων. Μάλιστα, μεγάλο μέρος αυτού Το μαιτεχμιακό σύστημα συνδέεται με τμήματα του μετωπιαίου κι κροταφικού λοβού ( τμήματα των εγκεφαλικών ημισφαιρίων,ονομασμένα σύμφωνα με το κρανιακό οστό που τα καλύπτει). Το ίδιο σχετίζεται με τον έλεγχο

Διαβάστε περισσότερα

ΑΣΚΗΣΗ ΚΑΙ ΔΙΑΤΡΟΦΙΚΕΣ ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ Η ΥΠΕΡΒΟΛΗ ΣΤΗΝ ΑΣΚΗΣΗ ΒΛΑΠΤΕΙ!

ΑΣΚΗΣΗ ΚΑΙ ΔΙΑΤΡΟΦΙΚΕΣ ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ Η ΥΠΕΡΒΟΛΗ ΣΤΗΝ ΑΣΚΗΣΗ ΒΛΑΠΤΕΙ! ΑΣΚΗΣΗ ΚΑΙ ΔΙΑΤΡΟΦΙΚΕΣ ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ Η ΥΠΕΡΒΟΛΗ ΣΤΗΝ ΑΣΚΗΣΗ ΒΛΑΠΤΕΙ! Είναι αλήθεια ότι η άσκηση βοηθά σημαντικά στην διατήρηση της υγείας. Μπορεί όμως να γίνει επικίνδυνη όταν δεν γίνεται με τον σωστό τρόπο!

Διαβάστε περισσότερα

Αποκατάσταση Καρδιοπαθούς Ασθενούς Ο ρόλος του Ψυχιάτρου

Αποκατάσταση Καρδιοπαθούς Ασθενούς Ο ρόλος του Ψυχιάτρου Αποκατάσταση Καρδιοπαθούς Ασθενούς Ο ρόλος του Ψυχιάτρου Πανταζής Α. Ιορδανίδης Διδάκτωρ Ψυχιατρικής Α.Π.Θ Καθηγητής Ψυχολογίας & Διατροφής, ΑΤΕΙ Ιορδανίδης,, 10/3/11 1 ρ.πανταζής Ιορδανίδης, 10/3/11 2

Διαβάστε περισσότερα

ΤΙΤΛΟΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΝΕΥΡΙΚΗ ΑΝΟΡΕΞΙΑ ΦΟΙΤΗΤΡΙΕΣ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ ΜΑΚΡΟΓΙΑΝΝΗ ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΗ ΜΑΥΡΙΔΟΥ ΠΑΡΘΕΝΑ

ΤΙΤΛΟΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΝΕΥΡΙΚΗ ΑΝΟΡΕΞΙΑ ΦΟΙΤΗΤΡΙΕΣ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ ΜΑΚΡΟΓΙΑΝΝΗ ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΗ ΜΑΥΡΙΔΟΥ ΠΑΡΘΕΝΑ ΤΜΗΜΑ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ ΜΑΘΗΜΑ : ΚΟΙΝΟΤΙΚΗ ΝΟΣ/ΚΗ ΙΙ ΥΠ. ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ : ΚΥΠΑΡΙΣΗ ΤΙΤΛΟΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΝΕΥΡΙΚΗ ΑΝΟΡΕΞΙΑ ΦΟΙΤΗΤΡΙΕΣ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ ΜΑΚΡΟΓΙΑΝΝΗ ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΗ ΜΑΥΡΙΔΟΥ ΠΑΡΘΕΝΑ ΛΑΡΙΣΑ 2010 1 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 1. Εισαγωγή

Διαβάστε περισσότερα

Αυτόνομο Νευρικό Σύστημα

Αυτόνομο Νευρικό Σύστημα ΠΑΝ/ΜΙΟ ΠΑΤΡΩΝ ΤΜΗΜΑ ΙΑΤΡΙΚΗΣ Φυσιολογία Ι Αυτόνομο Νευρικό Σύστημα Κώστας Παπαθεοδωρόπουλος Αναπλ. Καθηγητής * Εργαστήριο Φυσιολογίας 2017 Γενικές Aρχές Οργάνωσης & Λειτουργίας του Aυτόνομου Νευρικού

Διαβάστε περισσότερα

ΔΟΜΗ ΚΑΙ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΟΥ ΝΕΥΡΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ

ΔΟΜΗ ΚΑΙ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΟΥ ΝΕΥΡΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ Page1 ΔΟΜΗ ΚΑΙ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΟΥ ΝΕΥΡΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ Μαθητές: Ρουμπάνης Γιάννης και Οικονομίδης Αριστείδης Τάξη: Γ γυμνασίου Κερατέας Τμήμα: Γ 4 Οκτώβριος 2013 Page2 ΝΕΥΡΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ Το νευρικό σύστημα μαζί

Διαβάστε περισσότερα