ΕΥΡΩΠΑΪΚΕΣ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ Τεύχος 24, Δεκέμβριος 2006 ΚΩΔΙΚΟΣ: 6029

Transcript

1 Πανεπιστήμιο Αθηνών Εργαστήριο Ευρωπαϊκής Ενοποίησης και Πολιτικής (ΕΕΕΠ) eeep.pspa.uoa.gr Τηλ: Ελληνικό Κέντρο Ευρωπαϊκών Μελετών Ενημερωτικό Δελτίο για τις ΕΥΡΩΠΑΪΚΕΣ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ Τεύχος 24, Δεκέμβριος 2006 ΚΩΔΙΚΟΣ: 6029 Σουζάννα Βέρνυ, «Μπορεί να επιβιώσει η ευρωπαϊκή ολοκλήρωση;» 3 Επισκόπηση 4 - Ευρωπαϊκό Σύνταγμα - Διεύρυνση - Διάφορα Οι Προτεραιότητες της Γερμανικής Προεδρίας 13 Φάκελος: «Τουρκία» 16 Τύπος 20 - Ελληνικός - Ξένος Τεκμηρίωση 21 - Επισκόπηση Εκδηλώσεις 26 Ένωση Πολιτών για την Παρέμβαση 29

2 2 ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΕΝΟΠΟΙΗΣΗΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ (ΕΕΕΠ) Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Δημόσιας Διοίκησης Τομέας Διεθνών και Ευρωπαϊκών Σπουδών Το Εργαστήριο Ευρωπαϊκής Ενοποίησης και Πολιτικής (ΕΕΕΠ) ιδρύθηκε το Νοέμβριο του 2002 στο Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Δημόσιας Διοίκησης της Σχολής Νομικών, Οικονομικών και Πολιτικών Επιστημών του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών. Το Εργαστήριο έχει ως αποστολή ανάμεσα σε άλλα: - τη συστηματική παρακολούθηση, ανάλυση, ερμηνεία και αξιολόγηση των εξελίξεων στον Ευρωπαϊκό χώρο, - τη συνεργασία και ανταλλαγή επιστημονικών γνώσεων με άλλα ακαδημαϊκά ή ερευνητικά ιδρύματα στην Ελλάδα και το εξωτερικό και -τη συμμετοχή σε εθνικά, κοινοτικά ή διεθνή προγράμματα Διευθυντής Εργαστηρίου: Καθηγητής Πάνος Καζάκος Υπεύθυνη Ερευνητικής και Διαχειριστικής Στήριξης Εργαστηρίου: Σοφία Μιχαλάκη Επιστημονικό Συμβούλιο: Π. K. Ιωακειμίδης, Π. Καζάκος, Ν. Μαραβέγιας, Μ. Τσινισιζέλης, Λ. Τσούκαλης, Κ. Υφαντής, Ι. Υφαντόπουλος, Π. Βαρβαρούσης, Σ. Βέρνυ, Ε. Δούση, Κ. Μπότσιου Με το Εργαστήριο συνεργάζονται επίσης μέλη ΔΕΠ άλλων Πανεπιστημίων ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΩΝ ΜΕΛΕΤΩΝ (ΕΚΕΜ), Ξενοφώντος 4, Αθήνα Το Ελληνικό Κέντρο Ευρωπαϊκών Μελετών ιδρύθηκε το 1988 ως ανεξάρτητο ερευνητικό κέντρο, θεσμικά εποπτευόμενο από το Υπουργείο Εξωτερικών. Κύρια αποστολή του είναι η μελέτη και έρευνα των θεμάτων της Ευρωπαϊκής Ενοποίησης και γενικότερα του Ευρωπαϊκού χώρου και αυτών που συνδέονται με τη συμμετοχή και το έργο της Ελλάδας στην Ευρωπαϊκή Ένωση καθώς και των γενικότερων θεμάτων της Ελληνικής εξωτερικής πολιτικής. Στην τρέχουσα περίοδο, το Ε.Κ.Ε.Μ. αποδίδει ιδιαίτερη σημασία στα θέματα της διεύρυνσης της Ευρωπαϊκής Ένωσης, στη συζήτηση για το "Μέλλον της Ευρώπης" και την Ευρωπαϊκή Συνταγματική Συνθήκη, την ανάπτυξη της Κοινής Πολιτικής Ασφάλειας και Άμυνας (ΚΠΑΑ), την ευρωπαϊκή προοπτική της Τουρκίας, τις εξωτερικές θεσμικές σχέσεις της Ένωσης, καθώς και γενικότερα την προσαρμογή της Ελλάδας στο μεταβαλλόμενο ευρωπαϊκό περιβάλλον. Επιπλέον στις ερευνητικές προτεραιότητες του Ε.Κ.Ε.Μ. εντάσσονται σταδιακά και ζητήματα γενικότερης διεθνούς πολιτικής, όπως οι διατλαντικές σχέσεις, οι προοπτικές της διεθνούς οικονομίας, καθώς και ζητήματα διεθνούς και περιφερειακής ασφάλειας. Πρόεδρος & Γενικός Διευθυντής: Κώστας Υφαντής (Αναπληρωτής Καθηγητής Παν/μιο Αθηνών), Μέλη Δ.Σ.: Κ. Λάβδας (Παν/μιο Κρήτης), Π. Λιαργκόβας (Παν/μιο Πελοποννήσου), Μ. Μαρινάκη (ΥΠΕΞ), Δ. Ζώης (ΥΠΕΞ), Θ. Μούτος (Οικονομικό Παν/μιο Αθηνών), Σ. Ευσταθιάδης (Δημοσιογράφος). Το έργο του ΕΚΕΜ υποβοηθείται από δεκαμελές Επιστημονικό Συμβούλιο. Μηνιαία Έκδοση Ιδιοκτήτης : Εργαστήριο Ευρωπαϊκής Ενοποίησης και Πολιτικής, Αιόλου 42-44, Αθήνα Εκδότης : Πάνος Καζάκος, Διευθυντής Εργαστηρίου Ευρωπαϊκής Ενοποίησης και Πολιτικής Αιόλου 42-44, Αθήνα Επιστημονικός Υπεύθυνος Δελτίου: Καθηγητής Π. Κ. Ιωακειμίδης Συντακτική ομάδα: Βαλλιανάτου Άννα (υπεύθυνη σύνταξης), Ματσουκά Κλεοπάτρα. Για τυχόν παρατηρήσεις και σχόλια: , newsletter_eeep@pspa.uoa.gr Η έκδοση γίνεται σε συνεργασία με το Ελληνικό Κέντρο Ευρωπαϊκών Μελετών (ΕΚΕΜ).

3 Σουζάννα Βέρνυ, Λέκτορας, Πανεπιστήμιο Αθηνών. 3 «Μπορεί να επιβιώσει η ευρωπαϊκή ολοκλήρωση;» Αποτελεί κοινή πεποίθηση ότι η ευρωπαϊκή ολοκλήρωση περνά περίοδο κρίσης. Τα φιλόδοξα σχέδια για την πολιτική ενοποίηση προς το παρόν ναυαγήσαν. Με την πρόσφατη Διεύρυνση, οι θεσμικές δομές υπερφορτώθηκαν ενώ μερικά από τα νέα κράτη-μέλη δεν φαίνονται ιδιαίτερα αφοσιωμένα στην ολοκλήρωση. Τα βήματα στην κατεύθυνση μιας κοινής εξωτερικής πολιτικής δεν κατάφεραν μέχρι στιγμής να μετατρέψουν την Ευρώπη σε ουσιαστικό παίκτη στη διεθνή σκηνή. Το οικονομικό κλίμα, επιδεινωμένο από τις υψηλές τιμές πετρελαίου, ενθαρρύνει τον ευρωσκεπτικισμό και τη συζήτηση για την αποσύνθεση του εγχειρήματος της ολοκλήρωσης. Υπ αυτές τις συνθήκες, η προοπτική της περαιτέρω Διεύρυνσης προκαλεί υπαρξιακά διλήμματα. Η βιωσιμότητα των κοινών πολιτικών και των χρηματοδοτικών μηχανισμών γίνεται αντικείμενο έντονης συζήτησης. Είναι διάχυτη η αίσθηση ότι το υπάρχον μοντέλο της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης πλησιάζει στα όριά του. Χαρακτηριστικό το σχόλιο του Καθ. Λ. Τσούκαλη, ο οποίος αναρωτιέται αν «μία Κοινότητα των Δώδεκα αποτελεί εξ ορισμού αντίφαση;» 1. Έτσι σκιαγραφείται η κατάσταση στην Ευρωπαϊκή Κοινότητα ακριβώς 30 χρόνια πριν, όταν η πρώτη πετρελαϊκή κρίση οδήγησε όλες τις οικονομίες των κρατώνμελών σε ύφεση, πυροδοτώντας αιτήματα για εθνικό προστατευτισμό. Στο επικρατούν κλίμα «ευρω-σκλήρωσης», η διακήρυξη του 1972 υπέρ της δημιουργίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης μέχρι το τέλος της δεκαετίας, απλώς εγκαταλείφθηκε. Η Διεύρυνση από την οποία η ΕΟΚ προσπαθούσε να συνέλθει ήταν η Πρώτη, με την οποία ο αριθμός των μελών της αυξήθηκε κατά 50%. Ιδιαίτερα, η ένταξη του Ηνωμένου Βασίλειου δημιούργησε τριβές, λόγω του ειδικού βάρους της χώρας και της διαφορετικής αντίληψης που είχε για την ευρωπαϊκή ολοκλήρωση από τους ιδρυτικούς εταίρους. Η Ευρωπαϊκή Πολιτική Συνεργασία βρισκόταν ακόμη στην βρεφική ηλικία της. Κατά την κρίση στην Κύπρο το καλοκαίρι του 1974, η ΕΟΚ απέδειξε ότι μπορούσε να μιλήσει με μία φωνή, αλλά δεν φάνηκε να την ακούει κανείς. Σε αυτό το πλαίσιο, η προοπτική της Μεσογειακής Διεύρυνσης προκάλεσε φόβους για τη συνοχή της ολοκλήρωσης σε όλα τα επίπεδα. Βέβαια, η συγκεκριμένη φάση στη δεκαετία του 1970 αποτελούσε αποκορύφωμα της ευρω-απαισιοδοξίας. Ωστόσο, ο ιστορικός που μελετά την όποια στιγμή της πορείας της ολοκλήρωσης μέσω των πρωτογενών πηγών της εποχής, είναι σχεδόν βέβαιο ότι αντικρίζει εικόνα διχόνοιας, δυστοκίας και μεγάλων διλημμάτων. Διαπιστώνει επιπλέον ότι το φάντασμα της Διεύρυνσης ήταν πάντα παρόν ως ενδεχόμενη απειλή για το μέλλον της ολοκλήρωσης. Όταν όμως η ανάλυση αντικαθιστά το στιγμιότυπο με την μακροπρόθεσμη προοπτική, η παροδική κρίση επισκιάζεται από την εικόνα της εξελικτικής διαδικασίας. Από αυτή την οπτική, διαφαίνεται ότι η ολοκλήρωση προχωρούσε πάντα μέσω αλλεπάλληλων κρίσεων, μεγαλύτερου ή μικρότερου βεληνεκούς, και των λύσεων που γεννούσαν. Ιδιαίτερα, η ένταση ανάμεσα στην Διεύρυνση και την Εμβάθυνση λειτούργησε δημιουργικά ως μοχλό για μεταρρυθμίσεις. Με λίγα λόγια, έχουμε ξαναπεράσει από αυτό τον δρόμο. 1 L. Tsoukalis, The European Community and its Mediterranean Enlargement (Λονδίνο: George Allen & Unwin, 1981), σ. 251.

4 4 Αυτό σημαίνει ότι και η σημερινή δύσκολη φάση θα καταλήξει σε αίσιο τέλος, δίνοντας καινούργια ώθηση στην ολοκληρωτική διαδικασία; Τα σημερινά προβλήματα χαρακτηρίζονται από αλλαγή κλίμακας. Οι προκλήσεις των προηγουμένων κυμάτων της Διεύρυνσης ωχριούν μπροστά στην υποψηφιότητα της Τουρκίας. Η περαιτέρω εμβάθυνση της ολοκλήρωσης αγγίζει όλο και πιο ευαίσθητους τομείς της εθνικής κυριαρχίας. Στις εσωτερικές διεργασίες, οι λύσεις βρίσκονται πιο δύσκολα στην Ένωση των 27 κρατών-μελών παρά στην ΕΟΚ των 9. Επιπλέον, η ομάδα των veto-players δεν πολλαπλασιάστηκε απλώς, αλλά άρχισε να επεκτείνεται και πέρα από τις ελίτ. Ο συναγερμός που σήμανε με τα δημοψηφίσματα του 2005 στη Γαλλία και την Ολλανδία δεν αφορούσε μόνο την απόρριψη της Συνταγματικής Συνθήκης. Σηματοδότησε και την ανάδειξη της κοινής γνώμης σε παράγοντα που οφείλει επιτέλους να υπολογιστεί στο παιχνίδι της ολοκλήρωσης. Μία τέτοια εξέλιξη μάλλον θα φέρει σημαντικές αλλαγές όχι μόνο στις δομές αλλά και στο περιεχόμενο της ολοκλήρωσης. Η κρίση της δεκαετίας του 1970 βρήκε διέξοδο λίγα χρόνια αργότερα στην οικονομική εμβάθυνση μέσω της κυριαρχίας της ιδεολογίας της αγοράς. Αυτό ακριβώς το πρότυπο απορρίφθηκε από τους γάλλους ψηφοφόρους το 2005 με την ετικέτα του «πολωνού υδραυλικού». Ταυτόχρονα, οι δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι η κοινή γνώμη είναι επιφυλακτική έως αρνητική στην προοπτική της περαιτέρω Διεύρυνσης. Με λίγα λόγια, ο εικαζόμενος εκδημοκρατισμός της ΕΕ πιθανόν να οδηγήσει σε αλλαγή οικονομικής πορείας και ταυτόχρονα να λειτουργήσει ως τροχοπέδη σε μελλοντική Διεύρυνση. Το ερώτημα που προκύπτει είναι αν η ολοκλήρωση μπορεί να επιβιώσει με μια τέτοια αλλαγή της δοκιμασμένης συνταγής. Και ο γρίφος αυτός δεν έχει εύκολη λύση. Ωστόσο, η μέχρι τώρα ιστορία της ολοκλήρωσης δείχνει ότι όλες οι προβλέψεις για την υποχώρηση της όπως το εξώφυλλο που δημοσίευσε το «Economist» το 1982 με την ταφόπλακα της ΕΟΚ αποδείχθηκαν τουλάχιστον πρόωρες. ΕΠΙΣΚΟΠΗΣΗ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΣΥΝΤΑΓΜΑ Το Ευρωπαϊκό Σύνταγμα πάλι στην ατζέντα της Ε.Ε. Το Ευρωπαϊκό Σύνταγμα είναι πάλι στην ατζέντα της συζήτησης στην Ε.Ε. σε υψηλόβαθμο επίπεδο (14/12/2006), για πρώτη φορά, μετά τη διπλή απόρριψη του Ευρωπαϊκού Συντάγματος. Στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, ο Φινλανδός πρωθυπουργός Matti Vanhanen έδωσε μια συνολική εικόνα των θέσεων των κρατών μελών. Αναλυτικά, τα κράτη μέλη συμφώνησαν ότι η μεταρρύθμιση της Συνθήκης είναι απαραίτητη αλλά ότι δεν πρέπει να «πετάξουν» το πλήρες κείμενο και να αρχίσουν από την αρχή. Πρόσθεσε ότι η πλειοψηφία των κρατών επιθυμεί τη διατήρηση όσο περισσότερο γίνεται από την ουσία του κειμένου. Επιπλέον, ο Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Jose Manuel Barroso προσέφερε δημόσια την υποστήριξή του στην προσπάθεια της Γερμανίδας καγκελαρίου Angela Merkel να ενεργοποιήσει τις συζητήσεις για το Ευρωπαϊκό Σύνταγμα όταν αναλάβει την προεδρία της Ε.Ε., τον Ιανουάριο του Όπως δήλωσε ο Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Jose Manuel Barroso μετά την παρουσίαση του προγράμματος της Γερμανικής Προεδρίας, το επόμενο εξάμηνο θα

5 5 υπάρξει σημαντική πρόοδος στις διαπραγματεύσεις για το Ευρωπαϊκό Σύνταγμα. Η Γερμανίδα καγκελάριος επεσήμανε ότι θα πραγματοποιηθεί μια σύντομη διακυβερνητική διάσκεψη προκειμένου να συμφωνήσουν οι ηγέτες της Ε.Ε. σε ένα Ευρωπαϊκό Σύνταγμα. Πρόσθεσε ότι μέρος αυτής της συμβιβαστικής λύσης θα μπορούσε να είναι η απομάκρυνση των μερών του Συντάγματος που πιθανόν να είναι προβληματικά. Υπάρχει, όμως, διαφωνία σχετικά με το χρονοδιάγραμμα. Συγκεκριμένα, ενώ η Γερμανία θα ασκήσει πίεση για μια ταχεία διαδικασία, τα υπόλοιπα κράτη μέλη δεν έχουν την ίδια άποψη. Αναλυτικά, ο πρωθυπουργός της Δανίας Anders Fogh Rasmussen δήλωσε ότι υποστηρίζει μια σύντομη διαδικασία ενώ ο Φιλανδός πρωθυπουργός Matti Vanhanen πιστεύει ότι οι διαπραγματεύσεις θα διαρκέσουν μέχρι το τέλος του Επισημαίνεται ότι η συζήτηση που είχε ξεκινήσει από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή για την επιτάχυνση των αποφάσεων που αφορούν ζητήματα δικαιοσύνης στην Ε.Ε. χρησιμοποιώντας τη λεγόμενη ρήτρα passerelle (μετάβαση από την ομοφωνία στην ειδική πλειοψηφία) κατέληξε σε αδιέξοδο. Η συζήτηση που έγινε ήταν έντονη, με την Πολωνία να παραμένει σταθερά αντίθετη σε μια τέτοια προοπτική. Όπως δήλωσε ο Πρόεδρος της Πολωνίας Lech Kaczynski, η Πολωνία δεν είναι μόνη της σε αυτό το ζήτημα. Και οι Γερμανία, Βρετανία και Ιρλανδία αντιτίθενται σε αυτή τη μετατροπή της λήψης αποφάσεων σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Η κοινή πρόταση Ισπανίας και Λουξεμβούργου. Οι υπουργοί εξωτερικών του Λουξεμβούργου Nicolas Schmit και της Ισπανίας Alberto Navarro, με κοινή επιστολή τους ζήτησαν την πραγματοποίηση δύο συναντήσεων για το Ευρωπαϊκό Σύνταγμα, στις αρχές του επόμενου έτους. Συγκεκριμένα, στην πρώτη συνάντηση (18/1/2007) στη Μαδρίτη πρότειναν να συμμετάσχουν οι χώρες που έχουν επικυρώσει το Ε. Σύνταγμα (18 τότε- συμπεριλαμβάνοντας και τη Γερμανία) και στη δεύτερη συνάντηση (27/2/2007) στο Λουξεμβούργο να συμμετάσχουν οι χώρες που δεν έχουν επικυρώσει ακόμα τη Συνταγματική Συνθήκη μαζί με τις δύο χώρες που την απέρριψαν (Γαλλία και Ολλανδία). Η κοινή επιστολή κυκλοφόρησε στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο. Οι Nicolas Schmit και Alberto Navarro επεσήμαναν ότι αυτές οι χώρες που έχουν ήδη επικυρώσει το κείμενο, έχουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον να βοηθήσουν τη Γερμανική Προεδρία να ξαναρχίσει τη μεταρρυθμιστική διαδικασία διατηρώντας την ουσία του κειμένου. Όμως, είναι πιθανό να κληθούν αυτές οι χώρες να επικυρώσουν ξανά το κείμενο, όπως υπονοήθηκε από τον πρωθυπουργό της Δημοκρατίας της Τσεχίας Mirek Topolanek. Επισημαίνεται ότι η Ισπανία και το Λουξεμβούργο είναι οι μόνες χώρες που επικύρωσαν το Ευρωπαϊκό Σύνταγμα με δημοψήφισμα (με 77% στην Ισπανία και με 56% στο Λουξεμβούργο). Η πρόταση της Ισπανίας και του Λουξεμβούργου έχει προκαλέσει αντιδράσεις. Η πρόταση της Ισπανίας και του Λουξεμβούργου να διεξαχθεί μια συνάντηση στην οποία θα συμμετέχουν μόνο οι 18 χώρες που έχουν επικυρώσει το Ευρωπαϊκό Σύνταγμα έχει προκαλέσει αντιδράσεις. Οι φιλελεύθεροι του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου απέρριψαν (22/12/2006) το κοινό σχέδιο Ισπανίας Λουξεμβούργου με το επιχείρημα ότι υπάρχει κίνδυνος αυτή η κίνηση να οδηγήσει στη διαίρεση της Ε.Ε. Σύμφωνα και με τον ευρωβουλευτή

6 6 Andrew Duff, αυτές οι συναντήσεις πρέπει να ματαιωθούν γιατί θα υπονόμευαν τις ενέργειες της Γερμανικής Προεδρίας να φέρει προτάσεις για την επαναδιαπραγμάτευση της Συνταγματικής Συνθήκης του Ο πρωθυπουργός της Ολλανδίας Jan Peter Balkenende προειδοποίησε ότι η συζήτηση για τη θεσμική αρχιτεκτονική της Ε.Ε. θα πρέπει να παραμένει ελεγχόμενη. Επιπροσθέτως, ο Γάλλος Πρόεδρος Jacques Chirac προσπάθησε να μειώσει τη σημασία του σχεδίου της Ισπανίας και του Λουξεμβούργου. Από την άλλη πλευρά, Ισπανός διπλωμάτης υποστήριξε ότι οι κινήσεις της Ισπανίας και του Λουξεμβούργου έχουν ως στόχο να βοηθήσουν τη Γερμανική Προεδρία στις προσπάθειες της να συγκεντρώσει όλες τις απόψεις. Το Κοινοβούλιο της Φινλανδίας επικύρωσε το Ευρωπαϊκό Σύνταγμα Ο Πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, Josep Borrell Fontelles εξέφρασε την ικανοποίησή του (5/12/2006) για την επικύρωση του Ευρωπαϊκού Συντάγματος από το Κοινοβούλιο της Φινλανδίας. Με την επικύρωση του κειμένου από τη Φινλανδία τα κράτη μέλη που έχουν επικυρώσει το εν λόγω κείμενο φτάνουν τα 16 (συμπεριλαμβανομένης και της Γερμανίας, η οποία τυπικά ακόμη δεν έχει επικυρώσει το Ευρωπαϊκό Σύνταγμα καθώς εκκρεμεί η υπογραφή του από τον Πρόεδρο της χώρας, μετά από σχετική απόφαση του Συνταγματικού Δικαστηρίου). Ο Πρόεδρος του ΕΚ δήλωσε ότι η Φινλανδία, προεδρεύουσα χώρα της Ε.Ε. μέχρι το τέλος του 2006, έδωσε ένα καλό παράδειγμα. Πρόσθεσε ότι, συμπεριλαμβανομένης της Ρουμανίας και Βουλγαρίας, οι οποίες επικύρωσαν το Ευρωπαϊκό Σύνταγµα ταυτόχρονα µε τις Συνθήκες Προσχώρησής τους, 18 από τα συνολικά 27 Κράτη (το 56% του πληθυσµού της Ε.Ε.) θα έχουν επικυρώσει τη Συνθήκη έως την 1η Ιανουαρίου 2007, δηλαδή µία πλειοψηφία δύο τρίτων. Σύμφωνα με τον Josep Borrell Fontelles, το παραπάνω ποσοστό αποτελεί ένα συµβολικό όριο, το οποίο σε πολλές δημοκρατικές χώρες θα επαρκούσε για την αναθεώρηση θεμελιωδών ρυθµίσεων. Όμως στην Ε.Ε., όπου απαιτείται οµοφωνία, αυτό το ποσοστό δεν είναι αρκετό. ΔΙΕΥΡΥΝΣΗ «Βρήκαμε το δρόμο προς τα εμπρός. Δε θέσαμε νέα κριτήρια ένταξης. Η πόρτα είναι ακόμη ανοιχτή». Τα συμπεράσματα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου (15/12/2006) επιβεβαιώνουν τα σχέδια της Ε.Ε. για τη διεύρυνση με την Τουρκία και τις χώρες των Δυτικών Βαλκανίων. Σε ό,τι αφορά στην ευρωπαϊκή προοπτική των χωρών των Δυτικών Βαλκανίων, επιβεβαιώνεται ότι το μέλλον τους βρίσκεται στην Ε.Ε. και επαναλαμβάνεται ότι η πρόοδος κάθε χώρας στην πορεία της προς την Ε.Ε. εξαρτάται από τις προσπάθειές της να συμμορφωθεί με τα κριτήρια της Κοπεγχάγης και τις προϋποθέσεις της Διαδικασίας Σταθεροποίησης και Σύνδεσης. Υπογραμμίζεται, όμως, ότι ο ρυθμός των μελλοντικών διευρύνσεων θα πρέπει να λαμβάνει υπόψη την ικανότητα της Ε.Ε. να ενσωματώνει τα νέα μέλη. Στο πλαίσιο αυτό, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο κάλεσε την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να παρουσιάζει αξιολογήσεις αντικτύπου όσον αφορά στην αίτηση προσχώρησης κάθε χώρας. Υπογραμμίζεται ότι προκειμένου να διατηρηθεί η ικανότητα ενσωμάτωσης της Ε.Ε., οι προσχωρούσες χώρες πρέπει να είναι σε θέση να αναλάβουν τις πλήρεις υποχρεώσεις του μέλους της Ε.Ε. και η Ένωση πρέπει να μπορεί να λειτουργεί αποτελεσματικά και να

7 7 αναπτύσσεται. Όπως επισημαίνεται στο κείμενο, αυτές οι δύο πτυχές, έχουν ζωτική σημασία προκειμένου να εξασφαλιστεί η συναίνεση των πολιτών, η οποία θα πρέπει επίσης να προωθηθεί μέσω της μεγαλύτερης διαφάνειας και της καλύτερης επικοινωνίας. Στα συμπεράσματα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου επισημαίνεται ακόμη ότι η Ε.Ε. τηρεί τις δεσμεύσεις της όσον αφορά στις ενταξιακές διαπραγματεύσεις που διεξάγονται. Υπογραμμίζεται ότι «όσο οι διαπραγματεύσεις δεν πλησιάζουν στην ολοκλήρωσή τους, τόσο η Ε.Ε. θα αποφεύγει να ορίζει καταληκτικές ημερομηνίες ένταξης». Αναφέρεται χαρακτηριστικά η δήλωση του πρωθυπουργού της Φινλανδίας Matti Vanhanen: «Βρήκαμε το δρόμο προς τα εμπρός. Δε θέσαμε νέα κριτήρια ένταξης. Η πόρτα είναι ακόμη ανοιχτή». Η νέα συναίνεση για τη διεύρυνση αποτελεί έναν ευαίσθητο συμβιβασμό Επισημαίνεται (σε σχετικό σχόλιο του euobserver) ότι η νέα συναίνεση για τη διεύρυνση αποτελεί έναν ευαίσθητο συμβιβασμό μεταξύ των κρατών μελών που ευνοούν μια διαδικασία ταχείας διεύρυνσης (όπως είναι η Βρετανία, η Ισπανία, η Σουηδία και τα κράτη της κεντρικής Ευρώπης) και αυτών που θέλουν να καθησυχάσουν τους πολίτες ότι η διεύρυνση δεν είναι ανεξέλεγκτη (όπως είναι η Γαλλία, η Γερμανία και η Ολλανδία). Φαίνεται, όμως, ότι οι διαμάχες για τη διεύρυνση θα συνεχιστούν. Ο Βρετανός πρωθυπουργός Tony Blair, υποστηρίζει την ένταξη της Τουρκίας και δηλώνει ότι είναι σημαντικό να συνεχιστεί η διαδικασία ένταξης της χώρας. Από την άλλη πλευρά, ο Nicolas Sarkozy, υποψήφιος στις προεδρικές εκλογές της Γαλλίας το 2007, είναι πιθανό να συμπεριλάβει το ζήτημα της Τουρκίας στην προεκλογική του εκστρατεία, σύμφωνα με δηλώσεις του (13/12/2006) στους εταίρους του ευρωπαϊκού κεντροδεξίου κόμματος. Επιπροσθέτως, Κύπρος και Αυστρία ενδεχομένως να εμποδίσουν την πρόοδο στο άνοιγμα και το κλείσιμο διαπραγματευτικών κεφαλαίων, με τη Γερμανίδα καγκελάριο Angela Merkel να δηλώνει ότι πιθανόν δύο κεφάλαια θα ανοίξουν κατά τη διάρκεια της Γερμανικής Προεδρίας. Η Γαλλία αποτελεί έναν αστάθμητο παράγοντα για τα κράτη των Δυτικών Βαλκανίων, καθώς πρόσθεσε στο Σύνταγμά της ότι θα πρέπει να πραγματοποιεί δημοψηφίσματα για την ένταξη κάθε κράτους στην Ε.Ε., μετά την Κροατία. Ο Γάλλος Πρόεδρος Jacques Chirac διαβεβαίωσε ότι το πρώτο πιθανό δημοψήφισμα για την πγδμ, λογικά, δε θα προκαλέσει προβλήματα στην κοινή γνώμη. Η διαίρεση της Ε.Ε. για τη μελλοντική διεύρυνση διαφάνηκε και στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου. Ο Ιταλός πρωθυπουργός Romano Prodi έκανε έκκληση να ενδυναμωθεί η ενταξιακή προοπτική των Βαλκανίων, επιταχύνοντας τις συνομιλίες με την Κροατία, την πγδμ και τη Σερβία. Ο Romano Prodi πίεζε για μια πιο ανοιχτή στάση της Ε.Ε. για τη Σερβία προκειμένου να αποτρέψει την άνοδο των εθνικιστών στις εκλογές του Ιανουαρίου και να ανταμείψει το Βελιγράδι για την πιθανή ανεξαρτητοποίηση του Κοσόβου. Αυτή η έκκληση απερρίφθη από διάφορες χώρες, όπως είναι η Ολλανδία, που υποστήριξαν ότι οι συνομιλίες δεν μπορούν να ξαναρχίσουν πριν την παράδοση του υπόπτου Ratko Mladic στο δικαστήριο των Η.Ε. στη Χάγη. Όσον αφορά στην Πολωνία, απομονωμένη θα συνεχίζει να πιέζει για μεγαλύτερη επέκταση των συνόρων της Ε.Ε. καθώς ο Πρόεδρος της χώρας, Lech Kaczynski, δηλώνει ότι «Αν τα Δυτικά Βαλκάνια έχουν ευρωπαϊκή προοπτική, θα πρέπει

8 8 να δοθεί η ευρωπαϊκή προοπτική και στις Ουκρανία, Μολδαβία και Γεωργία». Από την άλλη, η Ολλανδία, το Βέλγιο και το Λουξεμβούργο έδωσαν μεγαλύτερη έμφαση στην ανάγκη θεσμική μεταρρύθμιση της Ε.Ε. ΔΙΑΦΟΡΑ Το Σχέδιο εγγράφου της Ε. Επιτροπής για την ενέργεια Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή μετρίασε τα σχέδια της αναφορικά με το άνοιγμα της αγοράς ενέργειας της Ε.Ε. στον ανταγωνισμό λόγω της αντίθεσης της Γερμανίας και Γαλλίας πριν από την εκπόνηση ενός σημαντικού εγγράφου (Ιανουάριος 2007) για την ενέργεια. Συγκεκριμένα, η Ε. Επιτροπή θα παρουσιάσει (10/1/2006) μια σειρά πρωτοβουλιών με στόχο την εξασφάλιση της παροχής ενέργειας, την ενδυνάμωση του ανταγωνισμού στην αγορά ενέργειας και τη μείωση των εκπομπών που ενισχύουν το φαινόμενο του θερμοκηπίου. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προσπαθεί να αποφύγει μια κατά μέτωπο αντιπαράθεση με την επερχόμενη Γερμανική Προεδρία σχετικά με τα μέτρα για την ενίσχυση του ανταγωνισμού στην ενεργειακή αγορά. Το σχέδιο του εγγράφου επιβεβαιώνει τη στάση των Βρυξελλών να «περιορίσει» τη δράση των μεγάλων εταιρειών ενέργειας (με τον επιμερισμό των δραστηριοτήτων ενεργειακής παροχής και κατοχής των υποδομών) παρέχοντας, όμως, διαφορετικούς τρόπους στις κυβερνήσεις για να προχωρήσουν προς αυτόν το σκοπό. Μια λιγότερο πιθανή προοπτική είναι η διατήρηση της κατοχής της υποδομής στα χέρια των ενεργειακών «γιγάντων» και η διαχείριση των δικτύων από ουδέτερους λειτουργούς. Ο «περιορισμός» των ενεργειακών «γιγάντων» εμφανίζεται ως το κλειδί που θα επιτρέψει την είσοδο νέων φορέων στην αγορά και τη μείωση των τιμών για τους καταναλωτές. Ο αρμόδιος Επίτροπος για τον ανταγωνισμό Neelie Kroes επεσήμανε ότι υπάρχει μόνο ένας τρόπος για την αποκατάσταση της αξιοπιστίας στην αγορά και ότι Ευρώπη χρειάζεται μια διαρθρωτική λύση που θα διαχωρίσει δια παντός την υποδομή από την παροχή. Αλλά η Γερμανία (όπου η αγορά κυριαρχείται από μεγάλες εταιρείες όπως είναι η E.ON και η RWE) καθώς και η Γαλλία (με τις GdF και EdF να παρέχουν το μέγιστο μέρος της αγοράς) έδειξαν την αντίθεσή τους στην ιδέα «εξασθένησης» των κολοσσών ενέργειας. Αντιδρώντας στο σχέδιο της Ε. Επιτροπής, ο Γενικός Γραμματέας οικονομικών της Γερμανίας Joachim Wuermeling δήλωσε ότι χρειάζονται «περισσότερες επιλογές». Το σχέδιο μειώνει το ενδεχόμενο εισαγωγής ενός ενιαίου ρυθμιστή της Ε.Ε., παρουσιάζοντας το ως μια απλή επιλογή και δηλώνοντας ότι δεν είναι στόχος η αντικατάσταση των εθνικών ρυθμιστών. Οι Γερμανοί αξιωματούχοι έχουν ήδη εκφράσει την αντίθεσή τους στην ιδέα ενός γιγαντιαίου ευρωπαϊκού σώματος επιχειρηματολογώντας ότι τα προβλήματα στην αγορά ηλεκτρισμού διαφέρουν σημαντικά σε εθνικό επίπεδο. Το ζήτημα της ενέργειας κατέχει σημαντική θέση στην ατζέντα της Γερμανικής Προεδρίας της Ε.Ε. Επισημαίνεται ότι το Μάρτιο του 2007 θα πραγματοποιηθεί σύνοδος προκειμένου να υπογραφεί από τους ευρωπαίους ηγέτες σχέδιο δράσης βάσει των προτάσεων της Επιτροπής. Άνιση πρόοδος για τη διεύρυνση της ζώνης του ευρώ 2. Η τακτική διετής έκθεση του 2006 που δημοσίευσε (5/12/2006) η 2 ons/convergence/report2006_en.htm

9 9 Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα δείχνει άνιση πρόοδο στα νέα κράτη μέλη αναφορικά με την υιοθέτηση του ευρώ. Επισημαίνεται ότι η παρούσα έκθεση σύγκλισης είναι η δεύτερη «τακτική» έκθεση από την προσχώρηση των δέκα νέων κρατών μελών στην Ε.Ε. Η πρώτη έκθεση εγκρίθηκε τον Οκτώβριο 2004, όταν κανένα από τα δέκα νέα κράτημέλη, (ούτε και η Σουηδία που είναι κράτος μέλος της Ε.Ε. «με παρέκκλιση») δεν ικανοποιούσαν όλες τις προϋποθέσεις, γνωστές ως «κριτήρια του Μάαστριχτ». Η έκθεση σύγκλισης του 2006 δείχνει ότι οι εννέα χώρες που αξιολογήθηκαν (η Τσεχία, η Εσθονία, η Κύπρος, η Λετονία, η Ουγγαρία, η Μάλτα, η Πολωνία, η Σλοβακία και η Σουηδία) πραγματοποιούν πρόοδο προς την κατεύθυνση της σύγκλισης, αν και με διαφορετικούς ρυθμούς η κάθε μία. Για να είναι σε θέση μία χώρα να υιοθετήσει το ευρώ πρέπει να επιτύχει υψηλό βαθμό διατηρήσιμης σύγκλισης όσον αφορά στη σταθερότητα των τιμών, τη δημοσιονομική της θέση, τη σταθερότητα της συναλλαγματικής της ισοτιμίας και τα μακροπρόθεσμα επιτόκια, αλλά και να εξασφαλίσει ότι η εθνική της νομοθεσία είναι συμβατή με τους κανόνες της Συνθήκης και με τα καταστατικά του Ευρωπαϊκού Συστήματος Κεντρικών Τραπεζών (ΕΣΚΤ) και της ΕΚΤ. «Μολονότι η πορεία προς το ευρώ αποδεικνύεται δυσκολότερη από ό,τι είχαν φανταστεί ορισμένοι αρχικά, αξίζει τον κόπο το όφελος που προκύπτει. Πρώτον, επειδή οι απαιτούμενες πολιτικές είναι επιθυμητές ανεξάρτητα από το ευρώ. Δεύτερον, επειδή η υιοθέτηση του ευρώ παγιώνει την μακροοικονομική σταθερότητα η οποία είναι αναγκαία για την ανάπτυξη και την απασχόληση και τρίτον, επειδή μία καλά προετοιμασμένη χώρα είναι πολύ πιθανότερο να ευημερήσει μέσα σε μία νομισματική ένωση, όπως φαίνεται από τα κράτη μέλη που ανήκουν επί του παρόντος στη ζώνη του ευρώ», δήλωσε ο Joaquín Almunia, αρμόδιος Επίτροπος για τις οικονομικές και νομισματικές υποθέσεις. Υπενθυμίζεται ότι σε ειδική έκθεση σύγκλισης, που συνέταξε η Επιτροπή μετά από αίτημα της Σλοβενίας (2/3/2006) και σε μία άλλη έκθεση σύγκλισης για τη Λιθουανία λίγο αργότερα, αποφάνθηκε ότι η Σλοβενία πληρούσε όλα τα κριτήρια και μπορούσε να υιοθετήσει το ευρώ από την 1η Ιανουαρίου 2007, ενώ η Λιθουανία διατηρούσε το παρόν καθεστώς της. Τέσσερις χώρες εμφάνισαν μέσα ποσοστά πληθωρισμού σε 12μηνη βάση κατώτερα της τιμής αναφοράς, που ανερχόταν σε 2,8 εκατοστιαίες μονάδες τον Οκτώβριο Οι τέσσερις χώρες που πληρούν το κριτήριο της σταθερότητας των τιμών είναι: η Τσεχία, η Κύπρος, η Πολωνία και η Σουηδία. Το κριτήριο της κατάστασης των δημοσίων οικονομικών πληρούται όταν μία χώρα δεν αποτελεί αντικείμενο απόφασης του Συμβουλίου σχετικά με την ύπαρξη υπερβολικού ελλείμματος (δυνάμει του άρθρου 104 παράγραφος 6 της Συνθήκης). Επί του παρόντος, τέσσερα από τα εννέα κράτη μέλη, δηλαδή η Εσθονία, η Κύπρος, η Λετονία και η Σουηδία, πληρούν το εν λόγω κριτήριο. Το κριτήριο σταθερότητας της συναλλαγματικής ισοτιμίας ορίζεται στη Συνθήκη ως η τήρηση των κανονικών περιθωρίων διακύμανσης του μηχανισμού συναλλαγματικών ισοτιμιών (ΜΣΙ) του Ευρωπαϊκού Νομισματικού Συστήματος για δύο τουλάχιστον χρόνια, χωρίς σοβαρές πιέσεις και ειδικότερα χωρίς υποτίμηση έναντι του ευρώ. Από τις εννέα χώρες, η Εσθονία είναι εκείνη η οποία συμμετέχει το μεγαλύτερο χρονικό διάστημα στον ΜΣΙ ΙΙ και η μόνη η οποία πληροί το κριτήριο της συναλλαγματικής

10 10 ισοτιμίας. Οι υπόλοιπες χώρες που συμμετέχουν στον ΜΣΙ ΙΙ είναι η Κύπρος, η Μάλτα και η Λετονία, οι οποίες συμμετέχουν στον εν λόγω μηχανισμό από τις 2 Μαΐου 2005, και η Σλοβακία, η οποία συμμετέχει στο μηχανισμό αυτό από τις 28 Νοεμβρίου Από τις εννέα χώρες που αξιολογήθηκαν μόνο η Ουγγαρία δεν ικανοποιεί το κριτήριο των επιτοκίων, το οποίο ορίζει ότι τα μέσα μακροπρόθεσμα επιτόκια δεν μπορούν να υπερβαίνουν κατά περισσότερο από 2 εκατοστιαίες μονάδες το μέσο όρο των τριών κρατών μελών με τις καλύτερες επιδόσεις από πλευράς σταθερότητας των τιμών κατά το έτος πριν την εξέταση. Η Τσεχία, η Εσθονία, η Κύπρος, η Λετονία, η Ουγγαρία, η Μάλτα, η Πολωνία, η Σλοβακία και η Σουηδία, διατήρησαν επί ένα χρόνο μέσα μακροπρόθεσμα επιτόκια, κατώτερα από την τιμή αναφοράς (που ήταν 6,2 εκατοστιαίες μονάδες τον Οκτώβριο του 2006). Για την Εσθονία δεν υπάρχουν διαθέσιμα μακροπρόθεσμα κυβερνητικά ομόλογα αναφοράς ή συγκρίσιμοι τίτλοι προκειμένου να αξιολογηθεί η διάρκεια της σύγκλισής της, όπως αυτή αντικατοπτρίζεται στα μακροπρόθεσμα επιτόκια. Ωστόσο, δεν υπάρχουν λόγοι που να οδηγούν στο συμπέρασμα ότι δεν θα ικανοποιήσει το κριτήριο των μακροπρόθεσμων επιτοκίων. Το κριτήριο αυτό καλύπτει την εξέταση του συμβιβάσιμου χαρακτήρα της νομοθεσίας ενός κράτους μέλους, συμπεριλαμβανομένων των καταστατικών της Εθνικής Κεντρικής Τράπεζάς του, με τα άρθρα 108 και 109 της Συνθήκης και με το καταστατικό της ΕΣΚΤ. Κατά τον χρόνο σύνταξης της έκθεσης, οι απαιτήσεις νομικής συμβατότητας ικανοποιούνταν μόνο από την Εσθονία, μολονότι η Κύπρος και η Μάλτα είχαν υποβάλει στα εθνικά τους κοινοβούλια, τον Οκτώβριο και Νοέμβριο 2006 αντιστοίχως, νομοσχέδια για την εξάλειψη όλων των εναπομενόντων στοιχείων ασυμβατότητας. Το 2007 πρέπει να ενισχυθεί η καταπολέμηση της παράνομης μετανάστευσης. Tο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο (14-15/12/2006) κατέληξε ότι κατά τη διάρκεια του 2007 θα πρέπει να ενισχυθεί η διεθνής συνεργασία και ο διάλογος, όχι μόνο με τρίτες χώρες αλλά και μεταξύ των κρατών μελών της Ε.Ε., με στόχο την καταπολέμηση της παράνομης μετανάστευσης. Επίσης, θα πρέπει να βελτιωθεί η διαχείριση των εξωτερικών συνόρων της Ε.Ε., ενισχύοντας την ικανότητα του Οργανισμού Διαχείρισης Εξωτερικών Συνόρων (Frontex). Στο πλαίσιο της δημιουργίας ενός ευρωπαϊκού συστήματος παρακολούθησης για τα νότια θαλάσσια σύνορα της Ε.Ε., το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο ζήτησε από το Frontex να συστήσει μαζί με τα κράτη - μέλη της Μεσογείου ένα μόνιμο Μεσογειακό Δίκτυο Περιπολίας των Ακτών (MEDSEA) στα νότια θαλάσσια σύνορα. Σε ό,τι αφορά στη νόμιμη μετανάστευση, οι «25» ηγέτες συμφώνησαν πως θα πρέπει να αναπτυχθεί μια ορθή διαχείριση των μεταναστευτικών πολιτικών, με πλήρη σεβασμό των εθνικών αρμοδιοτήτων, προκειμένου να βοηθηθούν τα κράτη - μέλη να καλύψουν τις υπάρχουσες και μελλοντικές ανάγκες τους σε εργατικό δυναμικό. Επίσης, τα κράτη - μέλη καλούνται να ανταλλάξουν πληροφορίες για τα μέτρα που λαμβάνουν στους τομείς του ασύλου και της μετανάστευσης. Τα αποτελέσματα του Ευρωβαρόμετρου για την Ελλάδα. Η Αντιπροσωπεία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στην Ελλάδα παρουσίασε (19/12/2006) τα αποτελέσματα του νέου

11 11 ευρωβαρομέτρου 66.1 Τα κυριότερα αποτελέσματα της έρευνας δείχνουν ότι οι Έλληνες στην πλειονότητά τους (70%) δηλώνουν ικανοποιημένοι από την καθημερινή τους ζωή (E.Ε.-25: 82%). Παρόλο που το ελληνικό ποσοστό ικανοποίησης είναι ιδιαιτέρως υψηλό, παραμένει από τα χαμηλότερα του συνολικού δείγματος, με τον ευρωπαϊκό μέσο όρο να εμφανίζεται υψηλότερος κατά δώδεκα ποσοστιαίες μονάδες. Απαισιοδοξία διαφαίνεται στις τοποθετήσεις των ελλήνων πολιτών, καθώς προβλέπουν, για τους επόμενους 12 μήνες, χειρότερες οικονομικές εξελίξεις σε ποσοστό 53% και επιδείνωση της εργασιακής κατάστασης σε ποσοστό 55% στην Ελλάδα. Παρόλα αυτά, παρατηρείται ότι και στις δύο περιπτώσεις τα αρνητικά ποσοστά των Ελλήνων έχουν μειωθεί σε σχέση με αυτά των αμέσως προηγούμενων ερευνών του Ευρωβαρόμετρου (ΕΒ63.4, ΕΒ64.2 & ΕΒ65.2). Πρόβλημα μείζονος σημασίας συνιστά η ανεργία για το 56% των ελλήνων πολιτών, καθώς την τοποθετεί αξιολογικά στην κορυφή των προβλημάτων που αντιμετωπίζει η χώρα (E.Ε.-25: 40%). Παρόλα αυτά, το ελληνικό ποσοστό καταγράφει σημαντική μείωση σε σχέση με τις προηγούμενες έρευνες του Ευρωβαρόμετρου που έθεταν το ίδιο ερώτημα (Μάρτιος 2004: 75%, Νοέμβριος 2004: 69%, Ιούνιος 2005: 64%, Νοέμβριος 2005: 60%, Μάιος 2006: 68% και Οκτώβριος 2006: 56%). Οι Έλληνες εμπιστεύονται την Ε.Ε., σε ποσοστό 65% (E.Ε.-25: 45%), το δεύτερο υψηλότερο μεταξύ των 25 κρατών-μελών της Ε.Ε. Από την άλλη το 58% των ελλήνων πολιτών δεν εμπιστεύονται την ελληνική κυβέρνηση (E.Ε.-25: 62%). Τρεις στους τέσσερις Έλληνες δεν εμπιστεύονται τα πολιτικά κόμματα (77%). Υψηλά ποσοστά δυσπιστίας καταγράφονται τόσο από τους Έλληνες όσο και από τους ευρωπαίους (76%) ερωτηθέντες που τοποθετούνται αρνητικά απέναντι στο θεσμό των πολιτικών κομμάτων. Η συμμετοχή της Ελλάδας στην Ε.Ε. συνιστά θετική πράξη για την πλειονότητα της ελληνικής κοινής γνώμης 57% (E.Ε.-25: 53%). Οι Έλληνες εμφανίζονται να είναι από τους πλέον ικανοποιημένους ευρωπαίους πολίτες αναφορικά με τη συμμετοχή της χώρας τους στην Ευρωπαϊκή Ένωση, καθώς το 74% πιστεύει ότι η Ελλάδα έχει ωφεληθεί από τη συμμετοχή της στην Ευρωπαϊκή Ένωση (E.Ε.-25: 54%). Θετική στάση τηρεί η πλειοψηφία της ελληνικής κοινής γνώμης για το διεθνή ρόλο της Ε.Ε. σε θέματα ειρήνης, καταπολέμησης της τρομοκρατίας, παγκόσμιας οικονομικής ανάπτυξης, καταπολέμησης της φτώχειας και προστασίας του περιβάλλοντος. Εννέα στους δέκα Έλληνες εκφράζουν έντονη δυσαρέσκεια για την παρούσα κατάσταση απασχόλησης στην Ελλάδα. Το ελληνικό ποσοστό (88%) είναι από τα υψηλότερα αρνητικά ποσοστά του συνολικού ευρωπαϊκού δείγματος (EΕ.- 25: 70%). Οι έλληνες πολίτες πιστεύουν ότι η παγκοσμιοποίηση αποτελεί απειλή τόσο για την απασχόληση όσο και τις επιχειρήσεις στην Ελλάδα (Eλλάδα: 64% -E.Ε.-25: 41%). Το ελληνικό αρνητικό ποσοστό είναι το υψηλότερο του συνολικού ευρωπαϊκού δείγματος μαζί με αυτό των πολιτών της Γαλλίας (64%). Αναφορικά με την αρμοδιότητα λήψης αποφάσεων σε 16 επιμέρους πολιτικές, στις οποίες ασκείται πολιτική είτε μεμονωμένα από την ελληνική κυβέρνηση είτε από κοινού με την Ε.Ε., η ελληνική κοινή γνώμη τάσσεται πλειοψηφικά υπέρ της λήψης αποφάσεων από κοινού με την Ε.Ε. για 12 από τους 16 επιμέρους τομείς που παραθέτει η έρευνα, ενώ μόνο για 4 από τους 16, αυτούς των συντάξεων, της φορολογίας, του εκπαιδευτικού συστήματος και της

12 12 υγείας και κοινωνικής πρόνοιας, οι έλληνες πολίτες τοποθετούνται πλειοψηφικά υπέρ της λήψης αποφάσεων από μόνη την ελληνική κυβέρνηση. Η ελληνική κυβέρνηση πρέπει να αποφασίζει από κοινού με την Ε.Ε. για τους παρακάτω τομείς: επιστημονική και τεχνολογική έρευνα, 76% (E.Ε.-25: 70%), καταπολέμηση της τρομοκρατίας, 74% (E.Ε.-25: 79%, ενέργεια, 70% (E.Ε.-25: 60%), υποστήριξη σε περιοχές που αντιμετωπίζουν οικονομικές δυσκολίες, 66% (E.Ε.-25: 57%), προστασία του περιβάλλοντος, 64% (E.Ε.-25: 64%), ανταγωνισμός, 60% (E.Ε.-25: 54%), προστασία του καταναλωτή, 59% (E.Ε.- 25: 46%), άμυνα και εξωτερικές υποθέσεις, 58% (E.Ε.-25: 64%), μετανάστευση προς τη χώρα, 54% (E.Ε.- 25: 57%), καταπολέμηση του εγκλήματος, 52% (E.Ε.-25: 59%), καταπολέμηση της ανεργίας, 52% (E.Ε.- 25: 38%), γεωργία και αλιεία, 51% (E.Ε.- 25: 49%). Οι έλληνες και ευρωπαίοι πολίτες τάσσονται υπέρ μίας κοινής πολιτικής άμυνας και ασφάλειας μεταξύ των κρατών-μελών της Ε.Ε. με ποσοστό 82% των πολιτών (Ε.Ε.-25: 75%) και μίας κοινής εξωτερικής πολιτικής των κρατών-μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης έναντι άλλων χωρών με ποσοστό 80% (Ε.Ε.-25: 68%) και της εξέλιξης προς μία κοινή Ευρωπαϊκή πολιτική (Eλλάδα: 73% - E.Ε.-25: 54%) Διίστανται οι απόψεις του ελληνικού δείγματος σχετικά με τη χρήση του Ευρώ. Συγκεκριμένα, 50% των ελλήνων πολιτών τάσσεται κατά μίας Ευρωπαϊκής Νομισματικής Ένωσης, ενώ 49% τάσσεται υπέρ. Σημειώνεται ότι το ποσοστό που συγκεντρώνουν οι Έλληνες ερωτηθέντες που φέρονται κατά της Νομισματικής Ένωσης είναι το δεύτερο υψηλότερο μετά από αυτό των πολιτών του Ηνωμένου Βασιλείου (62%). Η ευρωπαϊκή κοινή γνώμη εμφανίζεται θετικότερα διακείμενη απέναντι στο ευρωπαϊκό νόμισμα με ποσοστό 60%, ενώ αρνητικοί στο Ευρώ φέρονται να είναι λιγότεροι ευρωπαίοι πολίτες, με ποσοστό 33%. Την αναγκαιότητα απόκτησης ενός Συντάγματος για την Ε.Ε. εκφράζει ποσοστό 72% (E.Ε.-25: 63%).Ειδικότερα, οι Έλληνες, όπως και οι ευρωπαίοι πολίτες, στην πλειονότητά τους ισχυρίζονται ότι το Ευρωπαϊκό Σύνταγμα είναι απαραίτητο για να διασφαλιστεί ότι οι ευρωπαϊκοί θεσμοί λειτουργούν σωστά (Eλλάδα: 71% - E.Ε.-25: 61%). Επτά στους δέκα έλληνες πολίτες συνεχίζουν να υποστηρίζουν μία νέα μελλοντική διεύρυνση της Ε.Ε. (Eλλάδα: 71% -E.Ε.-25: 46%). Αρνητικά τοποθετείται το 28% των ελλήνων και το 42% των ευρωπαίων πολιτών. Οι Έλληνες, με ποσοστά άνω του 52%, δείχνουν να επιθυμούν την πλήρη ένταξη στην Ευρωπαϊκή Ένωση σχεδόν όλων των χωρών που αναφέρονται στην έρευνα, εκτός της Αλβανίας και της Τουρκίας, οι οποίες συγκεντρώνουν υψηλά αρνητικά ποσοστά τόσο από τους έλληνες όσο και από τους ευρωπαίους πολίτες (Τουρκία: Eλλάδα: 75% -E.Ε.-25: 59%, Αλβανία: Eλλάδα: 62% -E.Ε.-25: 53%). Όσον αφορά στην ευρωπαϊκή πορεία της Τουρκίας, οι Έλληνες, όπως και οι ευρωπαίοι πολίτες, δεν φαίνεται να διακρίνουν κάποιο θετικό στοιχείο από την είσοδο της Τουρκίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Το 82% των Ελλήνων (Ε.Ε. 25: 66%) πιστεύουν ότι η ένταξη της Τουρκίας πιθανώς να εμπεριέχει τον κίνδυνο ενθάρρυνσης της μετανάστευσης προς τις περισσότερο αναπτυγμένες χώρες της Ε.Ε. Επιπλέον, το 79% των Ελλήνων (Ε.Ε.-25: 61%) πιστεύουν ότι οι πολιτισμικές διαφορές μεταξύ της Τουρκίας και των κρατών-μελών της Ε.Ε. είναι πάρα πολύ σημαντικές για να επιτραπεί η ένταξη της Τουρκίας στην

13 13 Ε.Ε. Την ίδια άποψη συμμερίζονται και οι ερωτηθέντες τόσο της Τουρκίας (55%) όσο και της τουρκοκυπριακής κοινότητας (52%). Οι έλληνες, όπως και οι περισσότεροι ευρωπαίοι πολίτες, δεν πιστεύουν ότι η προσωπική τους άποψη μετράει στην Ευρωπαϊκή Ένωση (Eλλάδα: 66% -E.Ε.-25: 57%). To 79% των ελλήνων και το 75% των ευρωπαίων πολιτών δεν αισθάνεται ότι συμμετέχει πολύ στις ευρωπαϊκές υποθέσεις. ΟΙ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΕΣ ΤΗΣ ΓΕΡΜΑΝΙΚΗΣ ΠΡΟΕΔΡΙΑΣ 3 Κεντρικό ζήτημα στην ατζέντα της Γερμανικής Προεδρίας είναι η προώθηση της συνταγματικής διαδικασίας. Η Ε.Ε. χρειάζεται ένα θεμελιακό κείμενο που εκθέτει τις δομές και τους μηχανισμούς της Ένωσης. Η Συνταγματική Συνθήκη που υπεγράφη από όλα τα κράτη μέλη και επικυρώθηκε από την πλειοψηφία συνεχίζει να αποτελεί την καλύτερη βάση. Με τη Διακήρυξη του Βερολίνου που θα εξαχθεί από τους αρχηγούς κρατών και τις κυβερνήσεις (25/3/2007), η Γερμανική Προεδρία θα προσπαθήσει να παράσχει μια κατευθυντήρια γραμμή αναφορικά με τις αξίες και τους στόχους της Ε.Ε. Στη συνέχεια θα επακολουθήσει συζήτηση και όλοι θα πρέπει να συμμετέχουν σε αυτήν. Μια συμφωνία στα ιστορικά και πολιτιστικά θεμέλια της ευρωπαϊκής ιδέας και των ευρωπαϊκών συμφερόντων βάσει κοινών αξιών και πεποιθήσεων θα συνέβαλλε στην ενδυνάμωση της αίσθησης ενότητας. Η Ε.Ε. πρέπει να συνεχίσει να είναι ανταγωνιστική χωρίς να εγκαταλείπει τα κοινωνικά και περιβαλλοντικά της επιτεύγματα. Η Γερμανική Προεδρία αναζητά μια συμφωνία στο πλαίσιο ενός ισορροπημένου πακέτου μέτρων προκειμένου να προωθηθεί η ανταγωνιστικότητα, η ανάπτυξη και η απασχόληση καθώς και η κοινωνική συνοχή και ένα υγιές περιβάλλον. Πρέπει να δοθεί ισχυρή ώθηση για μια καλύτερη νομοθεσία αναφορικά με την ενδυνάμωση της ανταγωνιστικότητας των ευρωπαϊκών εταιρειών. Η έρευνα και η καινοτομία πρέπει να ενδυναμωθούν στην Ευρώπη προκειμένου να δοθεί ώθηση στην ανάπτυξη και την απασχόληση. Η Ε.Ε. ανέλαβε ένα ηγετικό ρόλο στην παγκόσμια προσπάθεια να αντιδράσει στην κλιματολογική αλλαγή. Η Γερμανική Προεδρία θα αναζητήσει τη θεμελίωση μιας κοινής θέσης για τις κλιματολογικές αλλαγές για την μετά το 2012 περίοδο. Θα είναι σημαντικό να επιτευχθεί μια συμφωνία για τους στόχους περαιτέρω μείωσης της εκπομπής αερίων συμπεριλαμβάνοντας τους κυριότερους παραγωγούς αερίου. Σε αυτή τη βάση, η Ε.Ε. θα είναι καλύτερα περισσότερο να πείσει τις χώρες για την ανάγκη να μειωθούν οι εκπομπές αερίων. Μια ασφαλής, οικονομική και περιβαλλοντική παροχή ενέργειας είναι ένα σημαντικό θέμα για την περαιτέρω εξέλιξη της Ευρώπης. Η Ευρώπη είναι εξαρτημένη ως προς τις ενεργειακές εισαγωγές. Η Γερμανική Προεδρία θα επικεντρωθεί στην ενίσχυση της ενεργειακής αποτελεσματικότητας, επεκτείνοντας τη χρήση ανανεώσιμων πηγών και αναζητώντας στενότερη συνεργασία με τους παροχείς, τον ενδιάμεσο φορέα και τις καταναλώτριες χώρες. Θα εργαστεί, επίσης, για την υιοθέτηση ενός φιλόδοξου σχεδίου δράσης για την ενέργεια στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο του Μαρτίου Όπως επισημαίνεται στο πρόγραμμα της Γερμανικής Προεδρίας, όλες οι χώρες της Ε.Ε. μπορεί να πληγούν από τρομοκρατικές επιθέσεις και από το οργανωμένο έγκλημα. Αυτό 3 en.html

14 14 καθιστά απαραίτητη τη δέσμευση για διασυνοριακή συνεργασία μεταξύ των αστυνομικών δυνάμεων και των αξιωματούχων κατά την άσκηση των δημόσιων καθηκόντων τους. Το κύμα των προσφύγων και της παράνομης μετανάστευσης στην Ευρώπη πλήττει όλους τους ευρωπαίους πολίτες και απαιτεί μια κοινή ευρωπαϊκή απάντηση. Στόχος της Γερμανικής Προεδρίας είναι να εργάζεται προς αυτό το σκοπό κατά τη διάρκεια της προεδρίας της. Αυτό δεν πρέπει να γίνει εις βάρος της ανάγκης σεβασμού των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και των προσωπικών ελευθεριών. Η Γερμανική Προεδρία θα εργαστεί προκειμένου να μπορεί η Ευρώπη να συμβάλει στην επίλυση συγκρούσεων εξωτερικής πολιτικής και να αντιμετωπίζει τις προκλήσεις που υπάρχουν την παρούσα χρονική περίοδο. Θα είναι, επίσης, σημαντικό να μη χαθεί η προοπτική των μακροπρόθεσμων στόχων για την ασφάλεια και τη σταθερότητα. της Ευρώπης. Τέλος, επισημαίνεται ότι η Ε.Ε. θα συνεχίσει να εργάζεται για τη σταθερότητα των δυτικών Βαλκανίων για να φέρει την περιοχή πιο κοντά στην Ευρώπη. Θα πρέπει να επεκταθεί η ευρωπαϊκή πολιτική στις σχέσεις καλής γειτονίας και να ενδυναμωθούν οι σχέσεις με τη Ρωσία και την κεντρική Ασία. Το ίδιο ισχύει και για τις χώρες της Μέσης Ανατολής. Τέλος, επισημαίνεται ότι κατά τη διάρκεια των δεκαοχτώ επόμενων μηνών η Γερμανική Προεδρία θα συνεργάζεται στενά με τις προεδρίες που έπονται, οι οποίες ασκούνται από την Πορτογαλία και τη Σλοβενία προκειμένου να βελτιωθεί η συνέχεια της πολιτικής της Ε.Ε. Αναφορικά με το Ευρωπαϊκό Σύνταγμα Ο αντιπρόσωπος της Γερμανίας στην Ε.Ε. Wilhelm Schönfelder δήλωσε (6/12/2006) ότι τα κράτη μέλη της Ε.Ε. θα προσπαθήσουν να αναβιώσουν το Ευρωπαϊκό Σύνταγμα, χωρίς να εμπλέξουν τους θεσμούς των Βρυξελλών προκειμένου να επιταχυνθούν οι διαπραγματεύσεις. Διαφορετικά υποστήριξε ότι δε θα υπάρξει λύση μέχρι το Επεσήμανε, μάλιστα, ότι δε θα υπάρξει άλλη Ευρωπαϊκή Συνέλευση και πρόσθεσε ότι η Γερμανία σκοπεύει να διορίσει δύο αξιωματούχους, έναν από την καγκελαρία και έναν από το υπουργείο εξωτερικών για να «ακούσουν» τις απόψεις των κρατών μελών, τους επόμενους μήνες. Η Γερμανία θα συντάξει μια σχετική έκθεση που θα αποτελείται από τρία μέρη. Στο πρώτο μέρος θα αναλύεται η κατάσταση στην Ε.Ε. μια Ε.Ε. σε κρίση σύμφωνα με τον Wilhelm Schönfelder- το δεύτερο μέρος θα περιλαμβάνει την ουσία και το τρίτο μέρος τη διαδικασία και το χρονοδιάγραμμα της διαδικασίας. Τα τελευταία δύο μέρη θα διαμορφωθούν μόλις συγκεντρώσει η Γερμανία όλες τις πληροφορίες από τα διάφορα κράτη μέλη. Το γεγονός ότι δεν είναι ξεκάθαρο ποιοι θα είναι οι ηγέτες της Γαλλίας και του Η.Β. το επόμενο καλοκαίρι ενώ και άλλες κυβερνήσεις, όπως η δημοκρατία της Τσεχίας και η Ουγγαρία, αντιμετωπίζουν προβλήματα αυξάνουν τις δυσκολίες για τη Γερμανία. Αυτή η πολιτική αβεβαιότητα θα καταστήσει ακόμη πιο δύσκολο το σεβασμό του χρονοδιαγράμματος. Αναφορικά με την επικύρωση, η προθεσμία ορίζεται έως τα μέσα του 2009 για ένα νέο Ευρωπαϊκό Σύνταγμα, γιατί η παρούσα Συνθήκη της Νίκαιας, σύμφωνα με τον Wilhelm Schönfelder, απαιτεί συγκεκριμένες θεσμικές αλλαγές από το Κατά συνέπεια, έως το τέλος του 2007 τα κράτη μέλη θα πρέπει να γνωρίζουν τί θα γίνει στη συνέχεια, καθώς χρειάζεται τουλάχιστον ένας χρόνος για τη διαδικασία επικύρωσης. Υποστήριξε ότι για αυτό το λόγο θα πρέπει να γίνει μια βραχεία «τεχνική» διακυβερνητική διάσκεψη, η οποία θα καταλήξει σε ένα σύνταγμα νέας μορφής, κατά τη διάρκεια της Πορτογαλικής Προεδρίας στο δεύτερο εξάμηνο του Πρότεινε ότι όλα τα κράτη μέλη θα πρέπει να

15 15 επικυρώσουν το κείμενο, δηλαδή και αυτά που το έχουν ήδη επικυρώσει. Αυτό σημαίνει ότι δεκάξι χώρες (στη συνέχεια δεκαοχτώ) πρέπει να διεκπεραιώσουν δημοψηφίσματα για δεύτερη φορά. Ο αντιπρόσωπος της Γερμανίας στην Ε.Ε. εξέφρασε την ελπίδα να προσπαθήσουν οι ευρωπαίοι ηγέτες να δημιουργηθεί συναίνεση για το Ευρωπαϊκό Σύνταγμα το 2007 εν όψει των δύσκολων ζητημάτων που θα προκύψουν το 2008 και το 2009 όπως είναι η μείωση του αριθμού των Επιτρόπων που απαιτείται υπό τη Συνθήκη της Νίκαιας ή μια αναθεώρηση της αγροτικής πολιτικής της Ε.Ε. Η Γερμανική Προεδρία δεν μπορεί να κάνει θαύματα. Ο Γερμανός υπουργός εξωτερικών Frank-Walter Steinmeier δήλωσε ότι η Γερμανική Προεδρία δε θα κάνει θαύματα. Παραδέχθηκε ότι οι προσδοκίες είναι υψηλές καθώς το μεγαλύτερο κράτος μέλος της Ε.Ε. αναλαμβάνει την προεδρία της Ένωσης το επόμενο εξάμηνο. Ο Γερμανός υπουργός επεσήμανε ότι η αναβίωση του Ευρωπαϊκού Συντάγματος που απορρίφθηκε από τη Γαλλία και την Ολλανδία στα περσινά δημοψηφίσματα- είναι στο επίκεντρο των προτεραιοτήτων. Πρόσθεσε ότι η Γερμανική Προεδρία είναι «ρεαλιστική» ως προς τις πιθανότητες να προχωρήσει η κατάσταση αναφορικά με το Ευρωπαϊκό Σύνταγμα πριν τις Γαλλικές εκλογές του Μαΐου δίνοντας στους Γερμανούς μικρότερο χρόνο να καθορίσουν μια πορεία προς μια νέα Συνθήκη πριν τη Σύνοδο Κορυφής του Ιουνίου. Στην εξωτερική πολιτική, ο Frank- Walter Steinmeier υποστήριξε ότι η προτεραιότητα της Γερμανικής Προεδρίας να ενδυναμώσει τους δεσμούς με τους ανατολικούς γείτονες της Ε.Ε. και με τις χώρες στην Κεντρική Ασία θα μπορούσε εύκολα να υποσκιασθεί από απρόοπτα ζητήματα στην παγκόσμια ατζέντα. Πρόσθεσε ότι με την ένταξη της Ρουμανίας και της Βουλγαρίας η Ε.Ε. αποκτά νέους άμεσους γείτονες ενώ υποστήριξε ότι η περιοχή της Κεντρικής Ασίας και χώρες όπως το Καζακστάν έχει υποτιμηθεί μέχρι τώρα. Έδωσε έμφαση όμως στο ότι, όπως έχει φανεί και από τις προηγούμενες προεδρίες, δεν είναι εύκολο να εκπληρώσει η προεδρία της Ε.Ε. τις υποχρεώσείς της εξαιτίας απρόβλεπτων γεγονότων (όπως ήταν ο πόλεμος του Λιβάνου, ο οποίος κυριάρχησε τις πρώτες εβδομάδες της Φινλανδικής Προεδρίας). Ο Frank-Walter Steinmeier δήλωσε ότι στα Βαλκάνια, οι προσδοκίες είναι υψηλές για μια αστυνομική και διοικητική αποστολή της Ε.Ε. στο Κόσοβο μόλις συμφωνηθεί το τελικό καθεστώς του. Υπενθυμίζεται ότι αναμένεται σχετική έκθεση του απεσταλμένου των Η.Ε. Marti Ahtisaari για το Κόσοβο στο τέλος του Ιανουαρίου. Στη Μέση Ανατολή, η Γερμανία θα προσπαθήσει να «αναβιώσει» το κουαρτέτο Ηνωμένων Πολιτειών, Ρωσίας, Ηνωμένων Εθνών και Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η Γερμανία θα πρέπει να ασχοληθεί και με δύο εκκρεμότητες που άφησε η Φινλανδική Προεδρία: Ρωσία και Τουρκία. Η Πολωνία αποκλείει μια κοινή θέση της Ε.Ε. για μια νέα στρατηγική συμφωνία με τη Ρωσία σχετικά με την απαγόρευση εισαγωγής κρεάτων από την Πολωνία στη Ρωσία. Τέλος, η Κύπρος πιθανόν να εμποδίσει την ύπαρξη προόδου στο στόχο της Γερμανίας να ανοίξουν τουλάχιστον δύο διαπραγματευτικά κεφάλαια στις συνομιλίες Ε.Ε. Τουρκίας.

16 16 ΦΑΚΕΛΛΟΣ: ΤΟΥΡΚΙΑ Η συζήτηση λίγο πριν το Συμβούλιο Γενικών Υποθέσεων. Η πρόταση της Τουρκίας (7/12/2006), λίγες μέρες πριν το Συμβούλιο Γενικών Υποθέσεων των υπουργών εξωτερικών της Ε.Ε., να ανοίξει ένα λιμάνι και ένα αεροδρόμιο στο Κυπριακό εμπόριο περιέπλεξε τις προσπάθειες της Ε.Ε. για την εξεύρεση μιας κοινής στάσης για την τύχη των ενταξιακών διαπραγματεύσεων με την Τουρκία. Καταρχήν, τόσο η Φιλανδική Προεδρία όσο και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αντέδρασαν με επιφύλαξη αλλά θετικά στην πρόταση της Τουρκίας. Συγκεκριμένα, ο Πρόεδρος του Συμβουλίου Erkki Tuomioja δήλωσε ότι η πρωτοβουλία της Τουρκίας αποτελούσε ένα θετικό βήμα προς την πλήρη εφαρμογή του πρωτοκόλλου της Άγκυρας αλλά χρήζει περαιτέρω διευκρίνισης. Από άλλους ευρωπαίους διπλωμάτες επισημάνθηκε ότι η πραγματοποίηση αυτής της κίνησης της Τουρκίας εξαρτάται από μια παράλληλη κίνηση της Κύπρου να επιτρέψει το άνοιγμα ενός αεροδρομίου στη Βόρεια Κύπρο. Μάλιστα ο Erkki Tuomioja υποστήριξε ότι, αν η Τουρκία είναι έτοιμη να ανοίξει ένα λιμάνι και ένα αεροδρόμιο χωρίς προϋποθέσεις, τότε θα επηρεαστούν θετικά οι συζητήσεις του Συμβουλίου Γενικών Υποθέσεων για τη συνέχιση της πορείας των ενταξιακών διαπραγματεύσεων της Τουρκίας. Ο Γερμανός υπουργός εξωτερικών Frank- Walter Steinmeier δήλωσε ότι η Τουρκία εμφανίζεται περισσότερο έτοιμη να προβεί σε παραχωρήσεις ενώ Βρετανός αξιωματούχος δήλωσε ότι μια μονομερής πρωτοβουλία από μέρους της Τουρκίας θα ήταν θαρραλέα και θετική και ότι η Ε.Ε. θα έπρεπε να απαντήσει αναλόγως. Στη συνέχεια, όμως, ο Φινλανδός πρωθυπουργός Matti Vanhanen δήλωσε ότι η Τουρκία δεν έχει εκπληρώσει τις υποχρεώσεις της και ότι αυτές οι κινήσεις δεν αρκούν. Στο ίδιο μήκος κύματος, η Ελληνίδα υπουργός εξωτερικών Ντόρα Μπακογιάννη επεσήμανε ότι οι κινήσεις της Τουρκίας εξυπηρετούν ανάγκες δημοσίων σχέσεων. Επιπλέον, σύμφωνα με Κύπριους αξιωματούχους, η Κύπρος δε θα επιτρέψει το άνοιγμα κανενός αεροδρομίου στη Βόρεια Κύπρο. Υποστήριξαν, επίσης, ότι η κίνηση της Τουρκίας έγινε σε μια προσπάθεια να αποπροσανατολίσει τις συζητήσεις στο Συμβούλιο των υπουργών εξωτερικών. Ο Κύπριος υπουργός εξωτερικών Γιώργος Λιλλήκας χαρακτήρισε την κίνηση της Τουρκίας ως μια κοροϊδία προς την Ευρωπαϊκή Ένωση που στερείται σοβαρού περιεχομένου. Κατά συνέπεια, η Ε.Ε. προσανατολίστηκε προς την εφαρμογή των προτάσεων της Ε. Επιτροπής. Επισημαίνεται ότι το Η.Β., η Σουηδία και η Ισπανία θεωρούσαν τις προτάσεις της Ε. Επιτροπής ως ιδιαιτέρως σκληρές. Από τη άλλη πλευρά, η Κύπρος, η Ελλάδα και η Αυστρία επιθυμούσαν να «παγώσουν» περισσότερα κεφάλαια ενώ προωθούσαν την υιοθέτηση ενός «όρου αναθεώρησης», μιας νέας προθεσμίας για την εφαρμογή του πρωτοκόλλου της Άγκυρας. Υπενθυμίζεται ότι ένας «όρος αναθεώρησης» προτάθηκε το Νοέμβριο αλλά αποσύρθηκε αργότερα από τη Γερμανίδα καγκελάριο Angela Merkel με τον κυβερνητικό συνασπισμό να εμφανίζεται διηρημένος στο εσωτερικό του αναφορικά με τις ενταξιακές διαπραγματεύσεις της Τουρκίας. Σύμφωνα με Γερμανικές εφημερίδες, και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εμφανίσθηκε διηρημένη για το ίδιο θέμα. Συγκεκριμένα, ο Επίτροπος αρμόδιος για το εμπόριο Peter Mandelson, σε συνέντευξή του στη Frankfurter Allgemeine Sonntagszeitung, υποδέχθηκε τις προτάσεις της Τουρκίας για το άνοιγα ενός λιμανιού και ενός αεροδρομίου ενώ, την

17 17 ίδια στιγμή, ο αρμόδιος Επίτροπος για τη διεύρυνση Olli Rehn υπογράμμιζε ότι η πρόταση της Επιτροπής για το πάγωμα των οχτώ κεφαλαίων ισχύει. Τελικά, το Συμβούλιο Γενικών Υποθέσεων (11/12/2006) αποφάσισε να «παγώσει» τις ενταξιακές διαπραγματεύσεις με την Τουρκία σε οχτώ από τα τριάντα πέντε κεφάλαια. Αυτό το «πάγωμα των κεφαλαίων» αποτελεί κύρωση της Ε.Ε. κατά της συνεχιζόμενης παρεμπόδισης της κυκλοφορίας προϊόντων από την Κύπρο. Ως αποτέλεσμα αυτής της απόφασης του Συμβουλίου Γενικών Υποθέσεων, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο δεν αφιερώθηκε στο ζήτημα της Τουρκίας. Η συμφωνία που επιτεύχθηκε περιελάμβανε και ένα μηχανισμό αναθεώρησης σύμφωνα με τον οποίο η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα πρέπει να παρακολουθεί από κοντά την κατάσταση στα λιμάνια στην Τουρκία, χωρίς να θέτει νέα προθεσμία στους Τούρκους για το πλήρες άνοιγμα του εμπορίου, όπως είχε ζητηθεί αρχικά από την Κύπρο και την Ελλάδα. Ο Προεδρεύων του Συμβουλίου Erkki Tuomioja επεσήμανε ότι υπήρχαν ορισμένα κράτη που θεωρούσαν την απόφαση του Συμβουλίου σκληρή και άλλα που την έκριναν ως ιδιαιτέρως ήπια. Σύμφωνα με τα συμπεράσματα του Συμβουλίου το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο θα έκανε αποτίμηση της προόδου και η Επιτροπή θα υπέβαλλε σχετικές εκθέσεις στο πλαίσιο των ετήσιων εκθέσεων το 2007, 2008 και Όπως επεσήμανε και ο υπουργός εξωτερικών της Κύπρου Γιώργος Λιλλήκας, παρ όλη την απουσία μια ξεκάθαρης προθεσμίας, το ζήτημα θα συζητιέται στο Συμβούλιο τα επόμενα τρία χρόνια. Επισημαίνεται ότι η Κύπρος κατάφερε να μην περιληφθεί όποια αναφορά στο ρόλο των Η.Ε. στο κυπριακό ζήτημα, κάτι που δε θα ήταν ευνοϊκό για τη χώρα μετά την απόρριψη του σχεδίου Annan το Στη συμφωνία υπάρχει και μια αναφορά, που θα περιληφθεί στα μεταγενέστερα συμπεράσματα του Συμβουλίου τον Ιανουάριο. Η αναφορά αυτή υπενθυμίζει τη δέσμευση της Ε.Ε. να διευκολύνει την απομόνωση των Τουρκοκυπρίων στη Βόρεια Κύπρο. Είναι χαρακτηριστικό ότι διπλωμάτης της Ε.Ε. αναφέρθηκε στη γνωστή δέσμευση ότι η βοήθεια στους Τουρκοκυπρίους θα αποτελέσει το αντάλλαγμα για τις κυρώσεις στην Τουρκία. Το κείμενο που αναφέρεται στη Βόρεια Κύπρο επισημαίνει ότι πρέπει προχωρήσει, χωρίς καθυστέρηση, η υιοθέτηση ενός σχεδίου της Επιτροπής για το άνοιγμα του εμπορίου της Ε.Ε. στους Τουρκοκυπρίους. Ο υπουργός εξωτερικών της Ολλανδίας Bernard Bot υπογράμμισε ότι η συμφωνία του ΣΓΥ υπενθυμίζει στο σημείο που αναφέρεται στη διεύρυνση της Ε.Ε. - ότι οι ενταξιακές διαπραγματεύσεις νομικά διεξάγονται από τα εικοσιπέντε κράτη μέλη και όχι από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Αυτό σημαίνει ότι ακόμη και αν η Ε.Ε. συμφωνεί τώρα με τη συνέχιση των συνομιλιών με την Άγκυρα για την πλειοψηφία των 35 διαπραγματευτικών κεφαλαίων, το κάθε κράτος μέλος θα έχει ακόμη το δικαίωμα της αρνησικυρίας σχετικά με το κλείσιμο ή το άνοιγμα οποιουδήποτε κεφαλαίο. Η συζήτηση στην Ελλάδα. «Επίσης, οι ίδιες οι προτάσεις της Επιτροπής στη σημερινή συγκυρία δεν είναι ευνοϊκές για την ελληνική πλευρά. Η διαπραγμάτευση με την Τουρκία θα διατηρηθεί χωρίς την άμεση πίεση για υπογραφή και εφαρμογή του Πρωτοκόλλου απέναντι στην Κύπρο. Η περιοδική εξέταση της τουρκικής προσαρμογής έπειτα από 18 ή όσους μήνες ουσιαστικά σπρώχνει το πρόβλημα στο μέλλον. Οι μοχλοί πίεσης αποδυναμώνονται. Γύρω από τις προτάσεις αυτές θα στοιχηθούν όλες οι άλλες χώρες, πιθανότατα με περιορισμένες

18 18 παραλλαγές σε ό,τι αφορά τις δικλείδες ελέγχου της Τουρκίας. Οι προτάσεις αυτές μπορεί βεβαίως να τροποποιηθούν μέσα από διαπραγματεύσεις. Όμως, η Τουρκία δεν φαίνεται διατεθειμένη να κάνει παραχωρήσεις χωρίς ανταλλάγματα, πολύ περισσότερο όταν η ίδια η μελλοντική ένταξή της στην Ευρωπαϊκή Ένωση τίθεται σε αμφισβήτηση. Έτσι, το ζητούμενο για την ελληνική πλευρά είναι μια διαπραγμάτευση που αφ ενός θα πετύχει να κάνει ευνοϊκότερα τα στοιχεία του πακέτου που προτείνεται, και αφ ετέρου θα καταλήξει σε μια διαδικασία που θα επιτρέψει σε όλους να διαχειριστούν το πρόβλημα σε βάθος χρόνου. Η επιλογή της πολιτικής διαδικασίας έναντι της σύγκρουσης έχει αυθύπαρκτη πολιτική αξία για όλους, ανεξάρτητα από τις διακυμάνσεις στην πορεία της ή ακόμη και από το απόμακρο τελικό αποτέλεσμα. Δύο είναι τα ενδεχόμενα αποτελέσματα στα οποία μπορεί να φτάσουμε: - Αν η ενταξιακή διαδικασία στεφθεί από επιτυχία, θα έχει δώσει τον αναγκαίο χρόνο για δύσκολους πολιτικούς χειρισμούς που θα απαιτούν χρόνο για να καταλήξουν στο αποτέλεσμα αυτό. - Αν η διαδικασία αυτή αποτύχει, ο χρόνος θα έχει αποτελέσει το μηχανισμό που θα απορροφά τους κραδασμούς, θα εμποδίσει το big bang μιας αποτυχίας και θα δώσει τη δυνατότητα να μετεξελιχθεί η διαπραγμάτευση για την ένταξη σε ένα εναλλακτικό αποδεκτό σχήμα συνεργασίας. Στη σημερινή συγκυρία ο πολιτικός χειρισμός του θέματος σημαίνει ότι θα δίνει πολιτική διέξοδο λαμβάνοντας όμως υπόψη τις θεμιτές θέσεις και των τριών πλευρών, όχι μόνο της Τουρκίας. Διαφορετικά θα έχουμε την εξέλιξη μιας διαδικασίας με ένα παράδοξο: αντί να θεωρηθεί ότι η Τουρκία παραβιάζει βασικές αρχές και δεσμεύσεις της, θα το έχει κάνει η ίδια η Ευρωπαϊκή Ένωση, προκειμένου να μην επικριθεί η Τουρκία γι αυτό. Η εναλλακτική επιλογή στα παραπάνω είναι το σενάριο της σύγκρουσης. Μια σύγκρουση όμως είναι επιλογή, όταν αλλάζει τους όρους του παιχνιδιού. Όμως, μια κρίση εμπεριέχει πάντα τον κίνδυνο απρόβλεπτων εξελίξεων. Σε σχέση με μια κρίση, η πολιτική διαδικασία διατηρεί ανοικτές τις επιλογές, κάνει εφικτές έξυπνες μορφές διαπραγμάτευσης και πίεσης για προσαρμογή της Τουρκίας σε πολλά μέτωπα, περιορίζει τους κινδύνους και τα απρόβλεπτα και δίνει τη δυνατότητα για εξελίξεις σε διάφορα άλλα πεδία. Πιθανώς κάποια στιγμή να οδηγήσει την Τουρκία να επιλέξει μεταξύ ένταξης και ειδικής σχέσης. Το τελευταίο θα ήταν ενάντια στις προσδοκίες και τα συμφέροντα τουλάχιστον της ελληνικής πλευράς, ιδιαίτερα όσο τα διμερή ζητήματα αφήνονται να παραμένουν ανοικτά. Τότε οι πιθανότητες να επιλυθούν γίνονται ακόμη πιο χλωμές. Η Ελλάδα έχασε μια μεγάλη ευκαιρία να ασκήσει πίεση στην Τουρκία το 2004 και μετά ξανά το 2005 με το άνοιγμα της διαδικασίας διαπραγμάτευσης. Σήμερα, Ελλάδα και Κύπρος καλούνται να διαχειριστούν τις συνέπειες εκείνων των επιλογών.» (Τ. Γιαννίτσης, «Δύο χαμένες ευκαιρίες και τρία σενάρια», Η Καθημερινή, 10/12/2006). «Η Απόφαση του Συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την Τουρκία (που θα συμπεριληφθεί σήμερα στα Συμπεράσματα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου) επιδέχεται - επιεικώς - διπλή ανάγνωση και εκτίμηση. Η πρώτη αναφέρεται στο «πάγωμα» των οκτώ διαπραγματευτικών κεφαλαίων για την ένταξη της Τουρκίας, κεφαλαίων που συνδέονται με τη συμφωνία σύνδεσης και την τελωνειακή ένωση. Με το «πάγωμα», η Τουρκία εμφανίζεται, κατά κάποιον τρόπο, να «τιμωρείται» γιατί δεν εφαρμόζει πλήρως το πρόσθετο Πρωτόκολλο που επεκτείνει τη συμφωνία σύνδεσης και στην Κύπρο. Για την εφαρμογή του Πρωτοκόλλου, η απόφαση δεν προβλέπει από εδώ και πέρα κάποια

19 19 καταληκτική ημερομηνία (rendez-vous clause), ενώ η παρακολούθηση/επανεξέταση της όλης κατάστασης θα γίνεται στο πλαίσιο των ετήσιων «εκθέσεων προόδου» της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (κάτι που ήδη γίνεται). Από την άλλη μεριά, όμως, (δεύτερη ανάγνωση) τα συμπεράσματα ρητώς αναφέρουν ότι τα κεφάλαια για τα οποία έχει ολοκληρωθεί η τεχνική προετοιμασία θα ανοίξουν για διαπραγμάτευση σύμφωνα με τις ρυθμίσεις του "διαπραγματευτικού πλαισίου" (ομόφωνη απόφαση). Έτσι, φαίνεται να ξαναρχίζει η ενταξιακή, διαπραγματευτική διαδικασία που στην ουσία είχε παγώσει από τον περασμένο Ιούνιο (μετά την άρνηση της Κύπρου να συγκατατεθεί στο άνοιγμα κεφαλαίων). Επομένως, με τα Συμπεράσματα του Συμβουλίου μπορεί να θεωρηθεί ότι η Τουρκία κερδίζει απροσδιόριστο χρόνο για την εφαρμογή του Πρωτοκόλλου χωρίς ουσιαστικές συνέπειες, αφού το «πάγωμα» των οκτώ κεφαλαίων, πέρα από τη συμβολική σημασία, δεν σημαίνει και πολλά πράγματα. Μπορούν να ανοίξουν στο απώτερο μέλλον, αφού ούτως ή άλλως η διαπραγμάτευση θα διαρκέσει πάνω από δεκαετία. Το σημαντικό, βεβαίως, είναι ότι η ενταξιακή διαπραγμάτευση της Τουρκίας συνεχίζεται, έστω με βραδύτερους ρυθμούς. Η "σύγκρουση των τρένων" ευτυχώς δεν συνέβη (χωρίς να αποκλείεται να συμβεί στο σύντομο μέλλον). Το ερώτημα, όμως, είναι: η Λευκωσία, τι ακριβώς κέρδισε, ως πρόσθετο πλεονέκτημα, από την όλη διαδικασία πέρα από τη μάλλον συμβολικής σημασίας τιμωρία του "παγώματος" των οκτώ κεφαλαίων. Φοβάμαι τίποτα. Έφερε κάποιους από τους στόχους της πιο κοντά για υλοποίηση; Μάλλον όχι. Και γι' αυτό θα πρέπει να σκεφθεί αρκετά σοβαρά την όλη πολιτική της...» (Π.Κ. Ιωακειμίδης, «Η συμφωνία της Ένωσης για Τουρκία», TA NEA, 15/12/2006) «Το πάγωμα των οκτώ κεφαλαίων, πάντως, δεν συνιστά ούτε επιβράδυνση της ενταξιακής της πορείας, όπως ανακριβώς ισχυρίζονται κοινοτικοί αξιωματούχοι και ευρωπαϊκά ΜΜΕ. Επειδή, όμως, προβλέπεται ετήσια επανεξέταση από την Κομισιόν για τα επόμενα τρία χρόνια, μπορούμε να πούμε ότι οι Ευρωπαίοι δίνουν στην Αγκυρα μία νέα δωρεάν παράταση (2-3 ετών) για να εφαρμόσει το πρωτόκολλο τελωνειακής ένωσης...αυτό πρακτικά σημαίνει ότι το πρόβλημα πήρε διετή ή το πολύ τριετή αναβολή. Μία αναβολή, η οποία θα χρησιμοποιηθεί για τη δρομολόγηση λύσης του Κυπριακού. Η Λευκωσία επέτυχε να απαλειφθεί από την απόφαση των «25» το σημείο που εμμέσως πλην σαφώς διασυνέδεε τις ευρωπαϊκές υποχρεώσεις της Τουρκίας με τη λύση του Κυπριακού. Όπως φάνηκε από την εισήγηση της Κομισιόν, από τη μονομερή δήλωση της φινλανδικής προεδρίας και από τα όσα σχετικά είπε η Αγκελα Μέρκελ, η εν λόγω διασύνδεση πολιτικά υφίσταται. Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι η διαδικασία επίλυσης του Κυπριακού θα δρομολογηθεί άμεσα και θα είναι πιεστική. Ηταν εξαρχής, άλλωστε, σαφές ότι η ένταξη της Κύπρου ενίσχυσε τη διαπραγματευτική θέση των Ελληνοκυπρίων, αλλά ταυτοχρόνως κατέβασε το Κυπριακό από το ράφι. Το ναυάγιο του Σχεδίου Ανάν δεν σημαίνει καθόλου ότι η προσπάθεια εγκατελείφθη. Ούτε καν ότι η επικείμενη διαδικασία θα προσαρμοσθεί στις προδιαγραφές της Λευκωσίας. Για να προσανατολισθεί η διαπραγματευτική διαδικασία προς μία ευρωπαϊκών προδιαγραφών λύση, που να ανταποκρίνεται με ρεαλισμό στις υφιστάμενες συνθήκες, πρέπει να υπάρξει εκ μέρους της Λευκωσίας μια στρατηγική αναθεώρηση. Εάν δεν υπάρξει, στο τραπέζι θα έλθει μία παραλλαγή του Σχεδίου Ανάν. Κι αυτό, επειδή έχει παγιωθεί ένα «διαπραγματευτικό κεκτημένο» που οδηγεί στην ίδια μεταποικιακών προδιαγραφών λύση.» (Σ. Λυγερός, «Δωρεάν παράταση στην Τουρκία», Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, 13/12/2006)

20 20 ΤΥΠΟΣ ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ Βερέμης Θ., «Μεταμοντέρνες αντιλήψεις βίας και ειρήνης», Η Καθημερινή, 17/12/2006 Γιαννίτσης Τ., «Δύο χαμένες ευκαιρίες και τρία σενάρια», Η Καθημερινή, 10/12/2006 Γλυνός Γ., «Άγκυρα: τα επόμενα πολιτικά ραντεβού και το τρένο-φάντασμα», Η Καθημερινή, 17/12/2006 Ιωακειμίδης Π.Κ., «Η συμφωνία της Ένωσης για Τουρκία», TA NEA, 15/12/2006. Ιωακειμίδης Π.Κ., «Οι προοπτικές για νέα διεύρυνση», TA NEA, 8/12/2006 Κουλουμπής Θ., «Το μέλλον της ελληνοαμερικανικής κοινότητας», Η Καθημερινή, 3/12/2006. Ντόκος Θ., «Οι σχέσεις ΕΕ-Τουρκίας σε ένα ακόμη σταυροδρόμι», ΤΟ ΒΗΜΑ, 9/12/2006 Φωτιάδης Φ., «Στρατηγικός ο ρόλος της Ελλάδας ως πυλώνα της ευρωπαϊκής ενεργειακής ασφάλειας», Δεκέμβριος 2006 ΞΕΝΟΣ Buck T, National meddling presents serious challenge to Brussels, Financial Times, 18/12/2006 Burgis T, Enlargement of the European Union, Financial Times, 14/12/2006 Burgis T, Russia lifts threat to ban EU meat, Financial Times 20/12/2006 Castle S, EU endorses tough new stand on membership, Independent, 15/12/2006 Castle S, EU freezes talks on Turkey membership, Independent, 12/12/2006 Castle S, Nationalist fears spark EU split over Mladic, Independent, 14/12/2006 Castle S, New Europe' threatens space centre veto, Independent, 13/12/2006 Castle S, Turkey's ports move keeps EU hopes alive, Independent, 8/12/2006 Castle S, Turkish offer to trade with Cyprus 'not enough', says EU leader, Independent, 9/12/2006 Condom C, Brakes on after years of growth, Financial Times, 19/12/2006 Dennis N, Euro rallies on inflation concerns, Financial Times, 20/12/2006 Hope K, In search of a regional role, Financial Times, 19/12/2006 Jansson E, Leaders must grow up fast, Financial Times 20/12/2006 Kinzer S, EU slams the door, Herald Tribune, 14/11/2006 Parker G, Cienski W, Intent on keeping itself well clear of the bear's embrace, Financial Times, 20/12/2006 Parker G, EU commissioner warns of legislation on tax co-ordination, Financial Times 20/12/2006 Parker G, Europeans see religion as no bar to joining union, Financial Times, 18/12/2006 Popham P, Prodi's coalition at risk as ally threatens to quit, Independent, 16/12/2006 Proult J, Royal gets boost as leftist rival quits French race, Independent, 11/12/2006 Shepherd R, Don't rush to join the euro, Herald Tribune, 19/12/2006 Smith G, Romanian president, in a first for the nation, condemns its Communist dictatorship, Herald Tribune, 19/12/2006 Zimonjic V. P., Kosovo follows risky path with plan to give EU sweeping powers, Independent, 11/12/2006 An oversimplification; A pause with Turkey, Herald Tribune, 18/12/2006 As EU memberships nears, organized crime fears grip in Bulgaria, Herald Tribune, 18/12/06 Berlin declaration will lay out rationale, Herald Tribune, 19/12/2006 Berlusconi in US for tests before pacemaker operation, Independent, 18/12/06 Blair calls for action on Iran, Herald Tribune, 19/12/06 Blair tries to reassure Turkey over EU, Herald Tribune, 15/11/2006 Boland V, Turkey s attachment to Cyprus entrenched, Financial Times, 19/12/2006