Μελέτη εµβολιαστικής κάλυψης και φυµατινικής διαµόλυνσης στην Ελλάδα, Επίσκεψη στα σχολεία και συλλογή στοιχείων

Transcript

1 Μελέτη εµβολιαστικής κάλυψης και φυµατινικής διαµόλυνσης στην Ελλάδα, Ο ΗΓΙΕΣ ΓΙΑ ΙΕΝΕΡΓΕΙΑ ΜΕΛΕΤΗΣ ΜΕΡΟΣ 1 Επίσκεψη στα σχολεία και συλλογή στοιχείων Αθήνα εκέµβριος 2005

2

3 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Σελ. Ενότητα 1 Περιγραφή της Μελέτης Τίτλος Φορείς συντονισµού της Μελέτης Υπεύθυνοι της Μελέτης Ερευνητική οµάδα Εισαγωγή Στόχοι της Μελέτης Μέθοδοι της Μελέτης ιασφάλιση ανωνυµίας µαθητών / σχολείων Ιατρική - επαγγελµατική δεοντολογία 8 Ενότητα 2 Φάσεις διενέργειας της Μελέτης Πρώτη επίσκεψη στο Σχολείο εύτερη επίσκεψη στο Σχολείο Τρίτη επίσκεψη στο Σχολείο Τέταρτη επίσκεψη στο Σχολείο Μετά την ολοκλήρωση της συλλογής των στοιχείων Αποστολή στοιχείων Μελέτης Επαγγελµατικό - ιατρικό απόρρητο Οδηγίες για τη φωτοτύπηση των Βιβλιαρίων Υγείας του Παιδιού Κριτήρια πλήρους εµβολιασµού 16 Ενότητα 3 Τεχνική διενέργειας Mantoux Η δερµοαντίδραση Mantoux Η φυµατίνη Πώς γίνεται η Mantoux Πώς διαβάζεται η Mantoux Τι κάνουµε εάν η Mantoux έχει αµφίβολο ή θετικό αποτέλεσµα Συµπεράσµατα Πρόσθετες πληροφορίες 24 (χρόνος επώασης, ερµηνεία αποτελέσµατος Mantoux, παράγοντες κινδύνου για φυµατίωση, αιτίες ψευδώς θετικού και ψευδώς αρνητικού αποτελέσµατος Mantoux, πηγές για πρόσθετες πληροφορίες) Συνέχεια περιεχοµένων

4 Σελ. Παραρτήµατα 27 Παράρτηµα 1 Φύλλα καταγραφής και παρακολούθησης 29 α/ Φύλλο 1. Φύλλο καταγραφής µαθητών 29 β/ Φύλλο 2. Φύλλο παρακολούθησης ενεργειών 30 γ/ Φύλλο 3. Φύλλο καταγραφής Mantoux 31 δ/ Φύλλο 4. Φύλλο συνόψισης Μελέτης 32 Παράρτηµα 2 Επιστολές για Σχολεία 33 α/ Α ηµοτικού 33 β/ Γ Γυµνασίου 35 Παράρτηµα 3 Επιστολές για Γονείς 37 α/ Α ηµοτικού 37 β/ Γ Γυµνασίου 38 Παράρτηµα 4 Ερωτηµατολόγιο για εµβολιασµούς 39 Παράρτηµα 5 Κατάλογοι εµβολίων 43 Παράρτηµα 6 Γλωσσάρι εµβολίων 50 Παράρτηµα 7 Ενηµερωτικό σηµείωµα εµβολιαστικής κάλυψης 51 α/ Α ηµοτικού 51 β/ Γ Γυµνασίου 52 Παράρτηµα 8 Βεβαίωση διενέργειας Mantoux / BCG 53 Παράρτηµα 9 Ενηµερωτικό σηµείωµα για Mantoux µε Αµφίβολο ή Θετικό αποτέλεσµα 54 Παράρτηµα 10 Κατάλογος εξειδικευµένων αντιφυµατικών ιατρείων 55 Παράρτηµα 11 Εγκύκλιοι Υπουργείου Υγείας: 58 α/ για τη Μελέτη 58 β/ για διενέργεια BCG στην Α ηµοτικού το γ/ για διενέργεια BCG στην Α ηµοτικού το δ/ για νέα εµβόλια στο Εθνικό Πρόγραµµα Εµβολιασµών 65 Παράρτηµα 12 Επιστολές Υπουργείου Παιδείας σχετικά µε άδεια Μελέτης 67 α/ για ηµοτικά 67 β/ για Γυµνάσια 68 γ/ για Μειονοτικά Σχολεία 70 δ/ για Ειδικά Σχολεία 72 Παράρτηµα 13 Απόσπασµα νόµου για προστασία δεδοµένων προσωπικού χαρακτήρα 74 Παράρτηµα 14 Σχολεία δείγµατος (κατάλογος µε βασικές πληροφορίες) 76

5 ΕΝΟΤΗΤΑ 1 ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΗΣ ΜΕΛΕΤΗΣ * 1.1. Τίτλος Μελέτη εµβολιαστικής κάλυψης και φυµατινικής διαµόλυνσης στην Ελλάδα, Φορείς συντονισµού της Μελέτης α/ Υπουργείο Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης (ΥΥΚΑ), /νση ηµόσιας Υγιεινής β/ Εθνική Σχολή ηµόσιας Υγείας (ΕΣ Υ), Τοµέας υγείας του παιδιού γ/ Κέντρο Ελέγχου Ειδικών Λοιµώξεων (ΚΕΕΛ), Τµήµα επιδηµιολογικής επιτήρησης και παρέµβασης δ/ Ινστιτούτο Υγείας του Παιδιού (ΙΥΠ), /νση κοινωνικής παιδιατρικής 1.3. Υπεύθυνοι της Μελέτης - Παναγιωτόπουλος Παναγιώτης, καθηγητής ΕΣ Υ - Σπάλα Γεωργία, Υπεύθυνη Τµήµατος επιδηµιολογικής επιτήρησης και παρέµβασης ΚΕΕΛ 1.4. Ερευνητική οµάδα Η µελέτη θα διεξαχθεί από πολυάριθµη ερευνητική οµάδα συνεργατών (περίπου 80) από όλους τους Νοµούς της χώρας λόγω της ευρείας διασποράς του δείγµατος. Οι συνεργάτεςερευνητές είναι όλοι επαγγελµατίες υγείας (γιατροί, νοσηλευτές/τριες, επισκέπτες/τριες υγείας) οι οποίοι θα παρακολουθήσουν ειδική εκπαίδευση για την έρευνα και θα εποπτεύονται από οµάδα συντονιστών της µελέτης Εισαγωγή Στις περισσότερες ανεπτυγµένες χώρες, γίνεται συστηµατική παρακολούθηση της κατάστασης εµβολιασµού του παιδικού πληθυσµού µε µελέτες που διεξάγονται σε τακτά χρονικά διαστήµατα σε εθνικό επίπεδο. Σκοπός των εκτιµήσεων αυτών είναι η εξαγωγή συµπερασµάτων για τον καθορισµό και την παρακολούθηση της εφαρµογής των στρατηγικών εµβολιασµού κάθε χώρας. Στην Ελλάδα έχουν γίνει αρκετές τοπικές µελέτες εκτίµησης του επιπέδου εµβολιασµού, και δύο µελέτες σε εθνικό επίπεδο, το 1997 και το 2001, οι οποίες συνέβαλαν στην ακριβέστερη κατανόηση των χαρακτηριστικών, του προτύπου εµβολιασµού και του επιπέδου εµβολιαστικής κάλυψης στη χώρα µας. Υπάρχει ανάγκη για επικαιροποίηση της εικόνας * Όπως υποβλήθηκε στο Υπουργείο Παιδείας για έγκριση (Αρ. αίτησης 98156/Γ1/ [ ηµοτικά], 98143/Γ2 / [Γυµνάσια], 98167/Ζ2/ [Μειονοτικά σχολεία], 98162/Γ6/ [Ειδικά σχολεία]), µε µικρές τροποποιήσεις.

6 εµβολιασµού στη χώρα µας και για καλύτερη κατανόηση των παραγόντων που συµβάλλουν στον ελλιπή εµβολιασµό των παιδιών. Οι περισσότεροι εµβολιασµοί της παιδικής ηλικίας ολοκληρώνονται µέχρι την ηλικία των 6 ετών και ως εκ τούτου η µελέτη θα διεξαχθεί κυρίως σε παιδιά Α ηµοτικού. Επίσης, επειδή σύµφωνα µε τα υπάρχοντα δεδοµένα ο εµβολιασµός των παιδιών εφηβικής ηλικίας υπολείπεται σηµαντικά, αποφασίστηκε να περιληφθεί στη µελέτη και δείγµα παιδιών Γ Γυµνασίου. Σύµφωνα µε το Εθνικό Πρόγραµµα Εµβολιασµών, στην Ελλάδα γίνεται αντιφυµατικός εµβολιασµός (BCG) στα παιδιά Α ηµοτικού. Ο έλεγχος µε την φυµατινική δερµοαντίδραση Mantoux (που πρέπει να γίνεται πριν το BCG) και ο εµβολιασµός µε το BCG διεξάγονται κάθε χρόνο µε την ευθύνη των κατά τόπους /νσεων Υγείας των Νοµαρχιακών Αυτοδιοικήσεων. Ωστόσο, έχουν εκφραστεί επιφυλάξεις για το εάν ο εµβολιασµός µε BCG στην ηλικία των 6 ετών είναι η κατάλληλη πολιτική για τη σηµερινή Ελλάδα και εάν αντιστοιχεί στο σηµερινό επίπεδο συχνότητας την νόσου. Σε πολλές ανεπτυγµένες χώρες δεν γίνεται µαζικός αντιφυµατικός εµβολιασµός παρά µόνο σε παιδιά που ανήκουν σε οµάδες υψηλού κινδύνου (συνήθως αµέσως µετά τη γέννηση). Τυχόν αλλαγή πολιτικής στη χώρα µας µπορεί να γίνει µόνο µε βάση ακριβή εκτίµηση του δείκτη φυµατινικής διαµόλυνσης στην Ελλάδα, η οποία γίνεται µέσω της φυµατινικής δερµοαντίδρασης Mantoux Στόχοι της Μελέτης Οι στόχοι της µελέτης είναι: α/ Η εκτίµηση του επιπέδου εµβολιαστικής κάλυψης κατά εµβόλιο και δόση στα παιδιά ηλικίας 6 ετών και η µελέτη των αντιλήψεων των γονέων σε σχέση µε τον εµβολιασµό των παιδιών α/ στο σύνολο της Ελλάδας και β/ κατά γεωγραφικό διαµέρισµα (6 ενότητες περιφερειών, αστικές/αγροτικές περιοχές) β/ Η εκτίµηση του επιπέδου εµβολιαστικής κάλυψης κατά εµβόλιο και δόση στα παιδιά ηλικίας 14 ετών στο σύνολο της Ελλάδας γ/ Η εκτίµηση του δείκτη φυµατινικής διαµόλυνσης στα παιδιά ηλικίας 6 ετών α/ στο σύνολο της Ελλάδας και β/ κατά γεωγραφικό διαµέρισµα (6 ενότητες περιφερειών, αστικές/αγροτικές περιοχές) 1.7. Μέθοδοι της Μελέτης ειγµατοληπτικός σχεδιασµός Σχεδιάζεται επιτόπια δειγµατοληπτική έρευνα µαθητών Α ηµοτικού και Γ Γυµνασίου, ως εξής: α/ Παιδιά Α ηµοτικού: θα ληφθεί δείγµα περίπου παιδιών µε "διαστρωµάτωση και κατά συστάδες", όπως φαίνεται στον Πίνακα. Θα ληφθεί µέγεθος δείγµατος που θα

7 επιτρέψει να γίνουν εκτιµήσεις µε επαρκή ακρίβεια για κάθε γεωγραφικό διαµέρισµα και, βεβαίως, για το σύνολο της Ελλάδας. β/ Παιδιά Γ Γυµνασίου: θα ληφθεί δείγµα περίπου παιδιών µε "διαστρωµάτωση και κατά συστάδες", όπως φαίνεται στον Πίνακα. Θα ληφθεί µέγεθος δείγµατος που θα επιτρέψει να γίνουν εκτιµήσεις µε επαρκή ακρίβεια σε εθνικό επίπεδο. Εργαλεία έρευνας Οι πληροφορίες που θα συλλεγούν είναι * : α/ Βασικές πληροφορίες από το σχολείο (κατάλογος µαθητών του ή των τµηµάτων που έχουν επιλεγεί στο δείγµα, ηµεροµηνία γέννησης και καταγωγή παιδιών, στοιχεία επικοινωνίας για το ερωτηµατολόγιο) β/ Στοιχεία εµβολιαστικής κάλυψης από το "Βιβλιάριο Υγείας του Παιδιού", το οποίο θα ζητηθεί να προσκοµιστεί στο σχολείο, γ/ Αντιλήψεις γονέων σε σχέση µε τον εµβολιασµό των παιδιών, βάσει δοµηµένου ερωτηµατολογίου, δ/ Αποτελέσµα δερµοαντίδρασης Mantoux, η οποία θα γίνει σε συνεργασία µε τις /νσεις Υγείας των Νοµαρχιακών Αυτοδιοικήσεων ακολουθώντας κοινό πρωτόκολλο διενέργειας και ερµηνείας της δερµοαντίδρασης (µε τη διαδικασία που ούτως ή άλλως ακολουθείται στο πλαίσιο του εµβολιασµού των παιδιών µε το εµβόλιο BCG βάσει του Εθνικού Προγράµµατος Εµβολιασµού). Οργάνωση µελέτης και χρόνος απασχόλησης µαθητών / εκπαιδευτικών Η µελέτη θα γίνει µε τη συνεργασία των /νσεων Υγείας των Νοµαρχιακών Αυτοδιοικήσεων καθώς και γιατρών ή νοσηλευτών από τοπικά νοσοκοµεία ή Κέντρα Υγείας, ύστερα από ειδική εκπαίδευση. Ο συντονισµός της µελέτης θα γίνει από επιστήµονες των φορέων που διενεργούν την έρευνα (βλ. σελ. 1). Θα ζητηθεί από το σχολείο η διαβίβαση επιστολών προς τους γονείς, η παραλαβή των Βιβλιαρίων Υγείας των παιδιών και των ερωτηµατολογίων από τους γονείς, η απόδοσή τους στους συνεργάτες της µελέτης και η εν γένει υποστήριξη της έρευνας. Η φωτοτύπηση των σχετικών µε τους εµβολιασµούς σελίδων του Βιβιαρίου Υγείας των παιδιών, η αντιγραφή των πληροφοριών στο ειδικό φύλο καταγραφής, η περαιτέρω επικοινωνία µε γονείς για την αποστολή των ερωτηµατολογίων και κάθε άλλη πλευρά της πρακτικής οργάνωσης της µελέτης θα γίνει από τους συνεργάτες της έρευνας και δεν θα επιβαρύνει τους εκπαιδευτικούς ή άλλους εργαζόµενους των σχολείων. Για το σκέλος της µελέτης που αφορά τη διενέργεια της δερµοαντίδρασης Mantoux, τα παιδιά ενός Τµήµατος θα απασχοληθούν 1-2 διδακτικές ώρες (ανάλογα µε τον συνολικό αριθµό τους στο Τµήµα), όπως γίνεται κατά την συνήθη διαδικασία του ετήσιου εµβολιασµού * Για τα παιδιά της Γ Γυµνασίου θα ληφθούν µόνο οι πληροφορίες των παραγράφων α/ και β/.

8 µε BCG. Θα ζητηθεί από το σχολείο η υποστήριξη της διαδικασίας αυτής (π.χ. εξεύρεση κατάλληλου χώρου, ροή παιδιών κλπ.) ιασφάλιση ανωνυµίας µαθητών / σχολείων Οι πληροφορίες στα φύλλα καταγραφής εµβολίων και στα ερωτηµατολόγια θα ληφθούν ανωνύµως, µε τη χρήση κωδικών αριθµών. Επίσης, όλες οι πληροφορίες που συλλέγονται εµπίπτουν στο ιατρικό απόρρητο και όλοι οι συνεργάτες-ερευνητές ασκούν επάγγελµα που δευσµεύεται από αυτό (γιατροί, νοσηλευτές/τριες, επισκέπτες/τριες υγείας). Η ανωνυµία των σχολείων εξασφαλίζεται από το γεγονός ότι η ανάλυση και δηµοσιοποίηση των αποτελεσµάτων της µελέτης θα γίνει µόνο για το σύνολο της χώρας, για γεωγραφικές περιφέρειες και για περιοχές (αστικές/αγροτικές) και όχι για «µικρότερες» µονάδες Ιατρική - επαγγελµατική δεοντολογία Οι γονείς θα ενηµερωθούν µε ειδικό σηµείωµα για τυχόν ελλείψεις που θα διαπιστωθούν στους εµβολιασµούς του παιδιού τους. Θα ενηµερωθούν, επίσης, σε περίπτωση θετικού ή αµφίβολου αποτελέσµατος της δερµοαντίδρασης Mantoux και θα ληφθεί µέριµνα για την κατάλληλη παραποµπή των παιδιών σε εξειδικευµένο δηµόσιο κέντρο της περιοχής τους, µε τη σύµφωνη γνώµη των γονέων. Πίνακας. Αριθµός σχολικών τµηµάτων Α ηµοτικού και Γ Γυµνασίου στο δείγµα και υπολογιζόµενος αριθµός µαθητών σε αυτά, κατά γεωγραφικό διαµέρισµα και τύπο περιοχής. Τύπος περιοχών Αριθµός σχολικών τµηµάτων στο δείγµα Α ηµοτικού Υπολογιζό- µενος αριθµός µαθητών στα τµήµατα του δείγµατος Αριθµός τµηµάτων στο δείγµα Γ Γυµνασίου Υπολογιζό- µενος αριθµός µαθητών στα τµήµατα του δείγµατος Γεωγραφικό διαµέρισµα Θράκη Αστικές Αγροτικές Σύνολο Μακεδονία-Θεσσαλία Αστικές Αγροτικές Σύνολο Ήπειρος-Νησιά Ιονίου Αστικές Αγροτικές Σύνολο Πελλοπόνησος-Στερεά Ελλάδα Αστικές Αγροτικές Σύνολο Αττική Αστικές Αγροτικές 0 0 Σύνολο Κρήτη-Νησιά Αιγαίου Αστικές Αγροτικές Σύνολο ΣΥΝΟΛΟ ΕΛΛΑ ΑΣ Αστικές Αγροτικές Σύνολο

9 ΕΝΟΤΗΤΑ 2 ΦΑΣΕΙΣ ΙΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΤΗΣ ΜΕΛΕΤΗΣ Κατά τη διάρκεια της διενέργειας της Mελέτης και για την εκπλήρωση του στόχου της καταγραφής των εµβολιασµών και του δείκτη φυµατινικής διαµόλυνσης ενδέχεται να χρειαστεί οι Συνεργάτες της Μελέτης να επισκεφθούν τα σχολεία της αρµοδιότητας τους συνολικά 4 φορές, παρότι ο ακριβής τρόπος οργάνωσης των επισκέψεων σε κάθε σχολείο θα οριστεί από τους ίδιους σε συνεννόηση µε τους Συντονιστές της Μελέτης για την περιοχή τους µε βάση τις τοπικές συνθήκες Πρώτη επίσκεψη στο Σχολείο Προτείνεται να γίνουν τα παρακάτω: Συνεννόηση αρχικά µε το ιευθυντή του Σχολείου και επίδοση της Επιστολής για Σχολεία (Παράρτηµα 2) και στη συνέχεια µε τους δασκάλους ή καθηγητές. Σηµείωση 1: Για τα Γυµνάσια πρέπει να οριστεί συγκεκριµένος καθηγητής για την παραλαβή των Βιβλιαρίων Υγείας των παιδιών (για τα ηµοτικά είναι αυτονόητα ο/η δάσκαλος/α του Τµήµατος). Σηµείωση 2: Έχουν ληφθεί όλες οι απαραίτητες εγκρίσεις για τη Μελέτη, τόσο από το Υπουργείο Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης (Παράρτηµα 11α,β), όσο και από το Υπουργείο Παιδείας (Παράρτηµα 12α,β,γ,δ). Συνεννόηση για το χώρο όπου θα γίνει η φυµατινοαντίδραση Mantoux (µόνο Α ηµοτικού). Συµπλήρωση του Φύλλου καταγραφής µαθητών (Παράρτηµα 1α). Σε αυτό θα αναφέρονται τα εξής: Ο νοµός, το σχολείο και τµήµα, και ο συνολικός αριθµός µαθητών στο συγκεκριµένο τµήµα Ο αύξων αριθµός µαθητή/τριας (συµπληρώνεται µε ιδιαίτερη σχολαστικότητα καθώς µαζί µε το σχολείο αποτελεί την "ταυτότητα" των µαθητών για τη Μελέτη) Το ονοµατεπώνυµο µαθητή/τριας Το φύλο Η ηµεροµηνία γέννησης (συµπληρώνεται µε µεγάλη προσοχή γιατί µε βάση αυτήν γίνεται ο υπολογισµός της ηλικίας διενέργειας κάθε δόσης εµβολίου που θα καταγραφεί από το Βιβλιάριο Υγείας του Παιδιού) Η χώρα γέννησης (η πληροφορία είναι απαραίτητη για την καλύτερη ερµηνεία του αποτελέσµατος της δερµοαντίδρασης Mantoux)

10 Αν ανήκει σε µειονοτική οµάδα και σε ποια, π.χ. Σηµείωση στο Φύλλο Μειονοτική οµάδα καταγραφής Μαθητών o Οικογένεια µεταναστών από την Αλβανία ΜΕΤ-ΑΛΒΑΝΙΑ o Οικογένεια µεταναστών από την Πολωνία ΜΕΤ-ΠΟΛΩΝΙΑ o Οικογένεια µεταναστών από τη Ρωσία ΜΕΤ-ΡΩΣΙΑ o Οικογένεια επαναπατρισθέντων από τη Γεωργία. ΕΠΑΝ-ΓΕΩΡΓΙΑ o Οικογένεια Ελλήνων Μουσουλµάνων ΕΛΛ-ΜΟΥΣΟΥΛΜ. o Οικογένεια Ελλήνων Αθιγγάνων ΕΛΛ-ΑΘΙΓΓΑΝ. o και άλλα, ανάλογα µε την κατάσταση (ο παραπάνω κατάλογος ΕΝ είναι εξαντηλητικός) (Η πληροφορία είναι απαραίτητη για τον εντοπισµό τυχόν ιδιαίτερων προβληµάτων εµβολιασµού σε ειδικές οµάδες των παιδιών της χώρας µας και τη διατύπωση προτάσεων για τη λήψη µέτρων υποστήριξής του.) Τηλέφωνο επικοινωνίας (είναι απαραίτητο ώστε εάν χρειαστεί να µπορεί να γίνει επικοινωνία µε την οικογένεια για διευκρινίσεις σχετικά µε το Ερωτηµατολόγιο ή το Βιβλιάριο Υγείας του Παιδιού) Επίδοση της Επιστολής για Γονείς (Παράρτηµα 3α) για τα παιδιά της Α ηµοτικού και για τα παιδιά της Γ Γυµνασίου (Παράρτηµα 3β). Πριν δοθεί αναγράφεται ηµ/νία που ζητιέται να προσκοµιστεί το Βιβλιάριο Υγείας του Παιδιού. Επίδοση του Ερωτηµατολογίου (Παράρτηµα 4) για κάθε παιδί Α ηµοτικού της Μελέτης στη δασκάλα/δάσκαλο µε τελικούς αποδέκτες τους γονείς των παιδιών. Σε κάθε ερωτηµατολόγιο θα πρέπει να συµπληρωθούν τα γενικά στοιχεία που βρίσκονται σε πλαίσιο στην αρχή του (ιδίως: Σχολείο/Τµήµα, και αύξων αριθµός µαθητή/τριας (µε ιδιαίτερη προσοχή). Επίσης, τα ερωτηµατολόγια πρέπει να τοποθετηθούν σε φακέλλους (αποστέλλονται µαζί µε το υπόλοιπο υλικό), όπου και αναγράφεται ένδειξη για παραλήπτη φακέλλου (π.χ.«για γονείς ονοµατεπώνυµο παιδιού» ή απλώς ονοµατεπώνυµο του παιδιού). Επίδοση ενδεχοµένως ενηµερωτικού σηµειώµατος για την εξέταση Mantoux και το εµβόλιο της φυµατίωσης (BCG) (που πιθανώς περιλαµβάνει και τη λήψη συγκατάθεσης ή άρνησης των γονέων) στη δασκάλα/δάσκαλο µε τελικούς αποδέκτες τους γονείς των παιδιών ή ενηµέρωσή τους µε άλλο τρόπο. Η διαδικασία αυτή (δηλ. τρόπος ενηµέρωσης γονέων, σηµείωµα που δίνεται, λήψη συγκατάθεσης ή όχι κλπ.) θα γίνει µε βάση την πρακτική που ακολουθείται ούτως ή άλλως από κάθε /νση Υγείας, Αντιφυµατικό Ιατρείο ή άλλη µονάδα υγείας που θα διενεργήσει τη δερµοαντίδραση Mantoux και το εµβόλιο BCG. (Εάν χρειαστεί, µπορείτε να ζητήσετε

11 υπόδειγµα σχετικού σηµειώµατος από τον Συντονιστή της Μελέτης για την περιοχή σας). ΠΡΙΝ ΤΗΝ ΕΠΙ ΟΣΗ ΤΟΥ ΥΛΙΚΟΥ: Ετοιµασία υλικού για επίδοση στα παιδιά: α/ Επιστολή για Γονείς: ηµ/νία που ζητιέται Βιβλιάριο Υγείας Παιδιού, β/ Ερωτηµατολόγιο: Σχολείο/τµήµα και Αύξων αριθµός µαθητή/τριας και τοποθέτηση σε Φάκελλο, όπου αναγράφεται ένδειξη για παραλήπτη (για παιδιά Α ηµοτικού), γ/ Ενηµερωτικό σηµείωµα για Mantoux/BCG: ενδεχοµένως ηµ/νίες που θα γίνει Mantoux και BCG (για παιδιά Α ηµοτικού), ανάλογα µε συνηθισµένη πρακτική. Συµπλήρωση του Φύλλου παρακολούθησης ενεργειών (Παράρτηµα 1β). Σε αυτό καταγράφονται: Ο νοµός και το Σχολείο/Τµήµα της Μελέτης Ο αύξων αριθµός του µαθητή/τριας (πρέπει να είναι ο ίδιος µε αυτόν που συµπληρώθηκε στο αντίστοιχο Φύλλο καταγραφής µαθητών και το Ερωτηµατολόγιο) Το ονοµατεπώνυµο του µαθητή/τριας Αν δόθηκε ερωτηµατολόγιο (µε ) Η ηµεροµηνία που δόθηκε το ερωτηµατολόγιο (Τα υπόλοιπα στοιχεία του Φύλλου συµπληρώνονται στις επόµενες φάσεις) 2.2. εύτερη επίσκεψη στο Σχολείο Προτείνεται να γίνουν τα παρακάτω: Παραλαβή των Ερωτηµατολογίων Παραλαβή των Βιβλιαρίων Υγείας του Παιδιού και φωτοτύπησή τους σύµφωνα µε τις οδηγίες που αναφέρονται παρακάτω. (Πρέπει να οργανωθεί ο τρόπος παραλαβής Ερωτηµατολογίων και Βιβλιαρίων Υγείας του Παιδιού που δεν θα έχουν προσκοµιστεί έως την ηµέρα της επίσκεψης αυτής). Για κάθε παιδί, συµπληρώνεται Ενηµερωτικό σηµείωµα εµβολιαστικής κάλυψης (Παράρτηµα 7), µε τελικούς αποδέκτες τους γονείς. Τα κριτήρια πλήρους εµβολιασµού αναφέρονται παρακάτω. Στο σηµείωµα αυτό πρέπει όχι µόνο να µπει τσεκ ( ) στο κουτάκι που αφορά το παιδί, αλλά και να σβηστεί η παράγραφος που δεν το αφορά, ώστε να αποφευχθούν παρανοήσεις. Συνεχίζεται η συµπλήρωση του Φύλλου παρακολούθησης ενεργειών (Παράρτηµα 1β). Σε αυτό καταγράφονται τώρα: Αν παρελήφθη ερωτηµατολόγιο (µε ) Αν παρελήφθη το Βιβλιάριο Υγείας του Παιδιού (µε ) Η ηµεροµηνία παραλαβής του Βιβλιαρίου Υγείας του Παιδιού

12 Αν έγινε φωτοτύπηση του Βιβλιαρίου (µε ) Αν έγινε έλεγχος και συµπλήρωση της φωτοτυπίας (µε ) Αν εγράφη Ενηµερωτικό σηµείωµα εµβολιαστικής κάλυψης για το παιδί (µε ) (Σηµείωση ότι έγινε επιστροφή του Βιβλιαρίου Υγείας θα συµπληρωθεί στην 4η επίσκεψη) Για τα παιδιά της Α ηµοτικού, καλό θα ήταν τα Βιβλιάρια Υγείας να µην επιστραφούν σε αυτή τη φάση, αλλά να κρατηθούν από τους δασκάλους, διότι στις επόµενες επισκέψεις θα χρειαστεί να συµπληρωθούν στοιχεία που αφορούν τη δερµοαντίδραση Mantoux και το εµβόλιο BCG Τρίτη επίσκεψη στο Σχολείο Προτείνεται να γίνουν τα παρακάτω (αφορά µόνο τα παιδιά της Α ηµοτικού): ιενέργεια φυµατινοαντίδρασης Mantoux σε όλα τα παιδιά (ή στα παιδιά για τα οποία υπάρχει έγκριση των γονέων, εφόσον υπάρχει αυτή η πρακτική). Για τη φυµατινοαντίδραση συνήθως απαιτείται συνεργείο τουλάχιστον 2 ατόµων. Παρακάτω, στην Ενότητα 3 των Οδηγιών, επεξηγείται µε λεπτοµέρειες η τεχνική διενέργειας της Mantoux. Για την καλύτερη και ευκολότερη επίτευξη του παραπάνω έργου σηµειώνονται τα εξής: Η φυµατινοαντίδραση θα γίνει στο χώρο που έχει συµφωνηθεί µε το Σχολείο µετά από τη συνεννόηση κατά την 1η επίσκεψη Η παρουσία του δασκάλου της τάξης, που γνωρίζει τα παιδιά, θεωρείται απαραίτητη κατά τη διενέργεια της Mantoux Συµπλήρωση του Φύλλου καταγραφής Mantoux. Αυτό είναι χωρισµένο σε δύο τµήµατα. Σε αυτή την επίσκεψη θα συµπληρωθούν στοιχεία στο πρώτο τµήµα. Σε αυτό καταγράφονται τα εξής: Ο αύξων αριθµός του µαθητή/τριας (πρέπει να είναι ο ίδιος για κάθε µαθητή/τρια µε αυτόν που συµπληρώθηκε σε όλα τα παραπάνω φύλλα καταγραφής). Το ονοµατεπώνυµο του µαθητή/τριας Αν προϋπάρχει σηµάδι από BCG (µε ΝΑΙ ή ΟΧΙ). Πρέπει να γίνεται προσεκτικός έλεγχος στην έξω επιφάνεια τόσο του αριστερού όσο και του δεξιού βραχίονα και ώµου των παιδιών Αν έγινε Mantoux (µε ) Η ηµεροµηνία διενέργειας της Mantoux Αν δηµιουργήθηκε έπαρµα κατά την ώρα της διενέργειας της Mantoux (µε ΝΑΙ ή ΟΧΙ). Σηµειώνεται ότι ΕΝ συνιστάται να γίνει κάποια άλλη ενέργεια στις περιπτώσεις που δεν δηµιουργήθηκε έπαρµα.

13 2.4. Τέταρτη επίσκεψη στο Σχολείο Προτείνεται να γίνουν τα παρακάτω (αφορά µόνο τα παιδιά της Α ηµοτικού): Ανάγνωση του αποτελέσµατος της Mantoux σύµφωνα µε τις οδηγίες που αναφέρονται στην Ενότητα 3. Τα κριτήρια εκτίµησης της Mantoux για τις ανάγκες παραποµπής ή µη των παιδιών σε εξειδικευµένο ιατρείο είναι: Αρνητικό αποτέλεσµα Mantoux: 0-4 mm Αµφίβολο ή Θετικό αποτέλεσµα Mantoux: 5 mm και άνω Σηµειώνεται ότι για Αµφίβολο ή Θετικό αποτέλεσµα αυτή είναι η αρχική εκτίµηση της Mantoux. Η τελική εκτίµηση θα γίνει από εξειδικευµένο ιατρείο ή κέντρο. Σε περίπτωση "Αµφίβολου ή Θετικού" αποτελέσµατος της Mantoux θα πρέπει οι γονείς να ενηµερωθούν σχετικά. Θα τους σταλεί το Ενηµερωτικό σηµείωµα για Mantoux µε Αµφίβολο ή Θετικό αποτέλεσµα (Παράρτηµα 9), όπου περιλαµβάνεται και κατάλληλος φορέας του νοµού (φυµατιολογικό ιατρείο, πνευµονολογική ή παιδιατρική κλινική δηµόσιου νοσοκοµείου βλέπε κατάλογο στο Παράρτηµα 10) τον οποίο µπορούν να επισκεφθούν για περαιτέρω συµβουλές ή/και έλεγχο (οι φορείς αυτοί έχουν ενηµερωθεί για τη Μελέτη και έχει γίνει συνεννόηση ότι θα παραπεµφθούν σε αυτούς παιδιά µε Mantoux 5 mm και άνω). Χρειάζεται να διασφαλίζεται ότι οι γονείς έλαβαν το σηµείωµα και κατανόησαν πλήρως την έννοιά του και τις ενδεδειγµένες ενέργειες. Σηµειώνεται ότι πρέπει να διευκρινίζεται ότι θετική Mantoux ΕΝ σηµαίνει ότι το παιδί νοσεί, αλλά ότι έχει πιθανώς έρθει σε επαφή µε το µικρόβιο της φυµατίωσης, κατάσταση που απαιτεί παραπέρα αξιολόγηση και πιθανώς προληπτική αγωγή. Πρέπει επίσης µε κάθε τρόπο να γίνεται σαφές στο Σχολείο και στην οικογένεια ότι παιδί µε θετική Mantoux ΕΝ µεταδίδει τη νόσο, και ΕΝ αποτελεί κίνδυνο για τα άλλα παιδιά στο σχολείο. ιενέργεια του εµβολίου BCG στα παιδιά µε αρνητική Mantoux, όπως (και εφόσον) προβλέπεται από το πρόγραµµα της /νσης Υγείας του νοµού ή της τοπικής µονάδας υγείας που διενήργησε τη δερµοαντίδραση Mantoux. Καταγραφή του αποτελέσµατος της Mantoux και του εµβολιασµού µε BCG στο Βιβλιάριο Υγείας (εφόσον αυτό είναι διαθέσιµο). Σε περίπτωση που αυτό δεν διατίθεται (και µόνο στην περίπτωση αυτή), συµπληρώνεται Βεβαίωση διενέργειας Mantoux/BCG για να παραληφθεί από τους γονείς (Παράρτηµα 8). Συµπλήρωση του Φύλλου καταγραφής Mantoux. Θα συµπληρωθούν πληροφορίες στο δεύτερο τµήµα του. Σε αυτό καταγράφονται τα εξής: Αν έγινε ανάγνωση της Mantoux (µε ) Η ηµεροµηνία ανάγνωσης της Mantoux

14 Το αποτέλεσµα της Mantoux (σε mm) Αν σηµειώθηκε η Mantoux στο Βιβλιάριο Υγείας του Παιδιού (ή δόθηκε η σχετικη βεβαίωση εφόσον το Βιβλιάριο Υγείας δεν ήταν διαθέσιµο) και στην περίπτωση Αµφίβολου ή Θετικού αποτελέσµατος αν δόθηκαν συστάσεις (µε ) Στο τέλος, στη στήλη Σηµειώσεις, µπορεί να συµπληρωθεί οποιαδήποτε πρόσθετη πληροφορία Ολοκλήρωση του Φύλλου παρακολούθησης ενεργειών µε τη συµπλήρωση της τελευταίας στήλης για το αν επεστράφη το Βιβλιάριο Υγείας και δόθηκε το "Ενηµερωτικό σηµείωµα εµβολιαστικής κάλυψης" (µε ) Μετά την ολοκλήρωση της συλλογής των στοιχείων Τέλος, µετά την ολοκλήρωση όλων των πλευρών της Μελέτης και τη ρύθµιση τυχόν εκκρεµοτήτων (µε εξαίρεση τη διευκρίνιση του τελικού αποτελέσµατος των Mantoux µε "Αµφίβολο ή Θετικό αποτέλεσµα"), συµπληρώνεται το Φύλλο συνόψισης της Μελέτης (µία σειρά για κάθε Σχολείο-Τµήµα της Μελέτης, Παράρτηµα 1δ): Η τάξη (δηλ. Α ηµοτικού ή Γ Γυµνασίου αρκεί να συµπληρωθεί µία φορά) Το Σχολείο και Τµήµα της Μελέτης Το σύνολο των µαθητών του Τµήµατος (α/ όλοι οι µαθητές, β/ µαθητές σε µειονοτικές οµάδες) Οι µαθητές για τους οποίους ελήφθησαν πληροφορίες εµβολιασµού Οι µαθητές για τους οποίους ελήφθη Ερωτηµατολόγιο Οι µαθητές στους οποίους έγινε και διαβάστηκε δερµοαντίδραση Mantoux 2.6. Αποστολή στοιχείων Μελέτης Μετά το τέλος της συλλογής όλων των στοιχείων της Μελέτης, θα πρέπει να αποσταλούν µε ασφαλή τρόπο (π.χ. συστηµένη επιστολή ή δέµα µε ΕΛΤΑ) τα παρακάτω: 1) Φωτοτυπίες των σελίδων που αφορούν τους εµβολιασµούς από τα Βιβλιάρια Υγείας όλων των παιδιών που συµµετείχαν στη Μελέτη 2) Τα συµπληρωµένα Ερωτηµατολόγια από τους γονείς των παιδιών Α ηµοτικού που συµµετείχαν στη Μελέτη 3) Φωτοτυπία όλων των συµπληρωµένων Φύλλων καταγραφής µαθητών (ένα για κάθε σχολείο της Μελέτης) 4) Φωτοτυπία όλων των συµπληρωµένων Φύλλων παρακολούθησης ενεργειών (ένα για κάθε σχολείο της Μελέτης) 5) Φωτοτυπία όλων των συµπληρωµένων Φύλλων καταγραφής Mantoux (ένα για κάθε σχολείο της Μελέτης) 6) Φωτοτυπία του συµπληρωµένου Φύλλου συνόψισης της Μελέτης (ένα από κάθε συνεργάτη ή οµάδα συνεργατών της Μελέτης)

15 στην εξής διεύθυνση: ΚΕΕΛΠΝΟ Υπόψη Κας Θεανώς Γεωργακοπούλου Γ Σεπτεµβρίου 56 Αθήνα Επαγγελµατικό - ιατρικό απόρρητο Σηµειώνεται ότι όλα τα στοιχεία της Μελέτης εµπίπτουν στο επαγγελµατικό-ιατρικό απόρρητο και πρέπει να αντιµετωπίζονται αντίστοιχα: π.χ. χειρισµός από επαγγελµατίες υγείας όχι συζήτηση ή αποκάλυψη των στοιχείων σε τρίτους που δεν έχουν λόγο να γνωρίζουν (για αντιµετώπιση τυχόν προβληµάτων των παιδιών ή ανάγκες της Μελέτης) ασφαλής φύλαξη σε χώρο στον οποίο δεν έχουν πρόσβαση άλλα άτοµα (π.χ. συρτάρι ή ντουλάπι που κλειδώνει) ασφαλής αποστολή στο ΚΕΕΛΠΝΟ Το ζήτηµα αυτό είναι εξαιρετικά σηµαντικό και οι συνεργάτες της Μελέτης πρέπει να λάβουν όλα τα µέτρα ώστε να διασφαλιστεί το επαγγελµατικό-ιατρικό απόρρητο των στοιχείων της Μελέτης. Για οποιοδήποτε σχετικό πρόβληµα, οι Συνεργάτες της Μελέτης µπορούν να συνεννοούνται µε τον Συντονιστή της Μελέτης για την περιοχή τους Οδηγίες για τη φωτοτύπηση των Βιβλιαρίων Υγείας του Παιδιού Επισκόπηση των Βιβλιαρίων και εντοπισµός των στοιχείων που αφορούν α/ γενικές πληροφορίες για το παιδί και β/ στοιχεία εµβολιασµού. Εάν λείπει το ονοµατεπώνυµο του παιδιού ή ηµεροµηνία γέννησης, συµπλήρωσή τους στην 1η σελίδα του Βιβλιαρίου Υγείας (ή σε άλλη σχετική σελίδα σε παλαιότερα Βιβλιάρια). Φωτοτύπηση: 1) της 1ης σελίδας του Βιβλιαρίου Υγείας µε ονοµατεπώνυµο και άλλα γενικά στοιχεία (ή άλλη σχετική σελίδα σε παλαιότερα Βιβλιάρια). - Γ Γυµνασίου: η σελίδα αυτή ΕΝ χρειάζεται να φωτοτυπείται στην πρώτη από τις επόµενες σελίδες να σηµειώνεται ο αύξων αριθµός µαθητή/τριας. Σηµείωση: ενδιαφέρει το ονοµατεπώνυµο του παιδιού για σύνδεση µε άλλες πληροφορίες της Μελέτης (Ερωτηµατολόγιο, Mantoux), καθώς και η ηµεροµηνία γέννησης για επιβεβαίωση αυτής που αναγράφεται στο Φύλλο καταγραφής των µαθητών. 2) της σελίδας Το νεογέννητο µε το Βάρος γέννησης (σελ. 8 στα νέα Βιβλιάρια Υγείας)

16 Σηµείωση: ενδιαφέρει το Βάρος γέννησης, ως δείκτης υγείας που σχετίζεται µε πληθώρα προβληµάτων υγείας. 3) των δύο κεντρικών σελίδων, όπου αναγράφονται οι εµβολιασµοί. (στα παλαιότερα Βιβλιάρια υπάρχει και µια 3η σελίδα µε εµβόλια πίσω από τις κεντρικές) Σηµείωση: ενδιαφέρουν οι ηµεροµηνίες εµβολιασµού για κάθε δόση και εµβόλιο, καθώς και ο φορέας εµβολιασµού για επιλεγµένες δόσεις. Οι σελίδες της φωτοτυπίας συρράπτονται µαζί. Έλεγχος τελικής φωτοτυπίας: σε περίπτωση που κάποιες πληροφορίες δεν είναι ευκρινείς στην φωτοτυπία, αυτές θα πρέπει να περαστούν από πάνω µε στυλό. Σηµειώνεται ότι έχει ιδιαίτερη σηµασία να µην χαθούν πληροφορίες από το Βιβλιάριο Υγείας στη φωτοτυπία, ιδιαίτερα µάλιστα σχετικά µε την ηµεροµηνία εµβολιασµού για κάθε δόση και εµβόλιο. Έλεγχος για σαφήνεια όσον αφορά το φορέα εµβολιασµού. Εάν από την καταγραφή δεν προκύπτει το είδος του φορέα εµβολιασµού (για τις επιλεγµένες δόσεις για τις οποίες ενδιαφέρει), παρακαλούµε συµπληρώστε διευκρίνιση. Σηµειώνεται ότι ο φορέας εµβολιασµού ενδιαφέρει µόνο για τις εξής δόσεις: 1η δόση κάθε εµβολίου 1η, 4η και 5η δόση DTP 1η και 2η δόση MMR. Επίσης, ενδιαφέρει µόνο η διάκριση φορέων σε: 1) /νση Υγείας Νοµαρχίας 2) Κέντρο Υγείας/Αγροτικό Ιατρείο 3) ΙΚΑ 4) ΠΙΚΠΑ 5) Άλλος δηµόσιος φορέας 6) Ιδιώτης 7) Άλλος φορέας (περιλαµβάνεται και εµβολιασµός στο εξωτερικό). Τέλος, σηµειώνεται µε προσοχή στην 1η σελίδα της φωτοτυπίας ο αύξων αριθµός του µαθητή/τριας (όπως είναι σηµειωµένος στο Φύλλo καταγραφής των µαθητών ) Κριτήρια πλήρους εµβολιασµού Για τη συµπλήρωση του Ενηµερωτικού σηµειώµατος εµβολιαστικής κάλυψης (Παράρτηµα 7), χρησιµοποιούνται τα παρακάτω κριτήρια: Ένα παιδί της Α ηµοτικού θεωρείται πλήρως εµβολιασµένο (ή ακριβέστερα έχει κάνει τα εµβόλια του Εθνικού Προγράµµατος Εµβολιασµών που προβλέπεται να

17 γίνονται στην ηλικία του/της ) όταν κατά τον χρόνο διεξαγωγής της Μελέτης έχουν γίνει: 1) 5 δόσεις εµβολίου DTP / DT (διφθερίτιδας-τετάνου-κοκκύτη ή διφθερίτιδας-τετάνου) 2) 5 δόσεις εµβολίου πολιοµυελίτιδας (Αν οι πρώτες 2 δόσεις είναι IPV, µπορεί να έχει παραλειφθεί η 3η δόση κάτω του έτους και το σύνολο των δόσεων να είναι 4.) 3) 2 δόσεις εµβολίου MMR (ιλαράς-ερυθράς-παρωτίτιδας) 4) 3 δόσεις εµβολίου Hπατίτιδας Β Ένα παιδί της Γ Γυµνασίου θεωρείται πλήρως εµβολιασµένο (ή ακριβέστερα έχει κάνει τα εµβόλια του Εθνικού Προγράµµατος Εµβολιασµών που προβλέπεται να γίνονται στην ηλικία του/της ) όταν κατά τον χρόνο διεξαγωγής της Μελέτης έχουν γίνει: 1) 5 δόσεις εµβολίου DTP / DT (διφθερίτιδας-τετάνου-κοκκύτη ή διφθερίτιδας-τετάνου) 2) 5 δόσεις εµβολίου πολιοµυελίτιδας 3) 2 δόσεις εµβολίου MMR (ιλαράς-ερυθράς-παρωτίτιδας) 4) 3 δόσεις εµβολίου Hπατίτιδας Β ιευκρινίζεται ότι τα κριτήρια αυτά είναι χρηστικά, δηλαδή ορίζουν το περιεχόµενο που θα επιλέξουµε για το Ενηµερωτικό σηµείωµα εµβολιαστικής κάλυψης το οποίο θα συµπληρώσουµε για το παιδί ("έχει κάνει τα εµβόλια του Εθνικού Προγράµµατος Εµβολιασµών που προβλέπεται να γίνονται στην ηλικία του/της" ή "συνιστάται να κάνει τα παρακάτω εµβόλια..."). Έτσι, π.χ. ο εµβολιασµός για αιµόφιλο ινφλουέντσας b, που συνιστάται να γίνεται σε ηλικία έως 5 ετών, δεν περιλαµβάνεται στα κριτήρια. Σηµείωνεται ότι στο Ενηµερωτικό σηµείωµα που θα λαµβάνουν τα παιδιά της Γ Γυµνασίου θα υπευνθυµίζεται ότι είναι απαραίτητη µια αναµνηστική δόση εµβολίου Td (διπλό τύπου ενηλίκου) στην ηλικία των ετών. Επίσης, στο Ενηµερωτικό σηµείωµα που θα λαµβάνουν τα παιδιά τόσο της Α ηµοτικού όσο και της Γ Γυµνασίου, για λόγους δεοντολογίας θα γίνεται ενηµέρωση για την πρόσφατη εγκύκλιο του Υπουργείου Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης (Υ1/Γ.Π.Οικ./27788/ ) µε βάση την οποία ορισµένα νέα εµβόλια εισάγονται στο Εθνικό Πρόγραµµα Εµβολιασµών (βλ. Παράρτηµα 11γ). εν γίνεται λεπτοµερέστερη αναφορά στα εµβόλια αυτά διότι εκκρεµούν ακόµη αποφάσεις των επιµέρους Ασφαλιστικών Ταµείων για τον τρόπο κάλυψής τους καθώς και η προµήθεια εµβολίων, όπως αναφέρεται στην εγκύκλιο. Επίσης, είναι αναµενόµενο να γίνει ευρύτερη ενηµέρωση του κοινού/γονέων για τα εµβόλια αυτά από τους αρµόδιους φορείς όταν αντιµετωπιστούν τα παραπάνω ζητήµατα.

18 ΕΝΟΤΗΤΑ 3 ΤΕΧΝΙΚΗ ΙΕΝΕΡΓΕΙΑΣ MANTOUX ΜΕΛΕΤΗ ΦΥΜΑΤΙΝΙΚΗΣ ΙΑΜΟΛΥΝΣΗΣ, Τεχνική διενέργειας Mantoux εκέµβριος 2005 Συντονισµός µελέτης: Υπουργείο Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης Εθνική Σχολή ηµόσιας Υγείας Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσηµάτων Ινστιτούτο Υγείας του Παιδιού Μελέτη Φυµατινικής ιαµόλυνσης /27 Η δερµοαντίδραση Mantoux H δερµοαντίδραση Mantoux αποτελεί την καθιερωµένη µέθοδο ελέγχου για τον εντοπισµό ατόµων µε προηγούµενη µόλυνση µε το Μυκοβακτηρίδιο της φυµατίωσης (M. tuberculosis) όχι αναγκαστικά µε νόσηση από αυτό. Αποτελεί, επίσης, την καθιερωµένη µέθοδο για τον έλεγχο ενός πληθυσµού για την εκτίµηση της φυµατινικής διαµόλυνσης και τον προσδιορισµό του δείκτη ετήσιου κινδύνου µόλυνσης, ο οποίος αποτελεί σηµαντικό µέτρο για την χάραξη πολιτικών πρόληψης της φυµατίωσης. Η καλή τεχνική στη διενέργεια της Mantoux παίζει σηµαντικό ρόλο στην αξιοπιστία της εξέτασης. Μελέτη Φυµατινικής ιαµόλυνσης Σκεύασµα και δόση Η φυµατίνη (1) Η δερµοαντίδραση Mantoux γίνεται µε τη χρήση κεκαθαρµένης φυµατίνης (tuberculin purified protein derivative, PPD) σε υγρή µορφή. Στην Ελλάδα κυκλοφορεί τώρα η φυµατίνη RT23 του Serum Staten Institut της Κοπεγχάγης σε φιαλίδια του 1,5 ml (συνήθως δόσεις). Γίνεται ένεση 0,1 ml διαλύµατος φυµατίνης, που περιέχει 2µονάδες φυµατίνης (αντιστοιχεί σε 6 IU). Μελέτη Φυµατινικής ιαµόλυνσης

19 Η φυµατίνη (2) Συντήρηση της φυµατίνης Η φυµατίνη διατηρείται σε θερµοκρασία ψυγείου (2-8 C), µακριά από το φως. Η φυµατίνη µεταφέρεται µε φορητό ψυγείο (µε παγοκύστεις που είναι επαρκώς παγωµένες). Αφού αφαιρεθεί το µικρό µεταλικό σκέπασµα του φιαλιδίου (όπως συνήθως για τη χρήση), η φυµατίνη µπορεί να διατηρηθεί σε θερµοκρασία ψυγείου µέχρι την ηµεροµηνία λήξης. Μελέτη Φυµατινικής ιαµόλυνσης Πώς γίνεται η Mantoux (1) Σύριγγα και βελόνα Η δερµοαντίδραση Mantoux γίνεται µε λεπτή σύριγγα (συνήθως σύριγγα ινσουλίνης ) που διαθέτει λεπτή βελόνα (26G έως 28G). Για κάθε παιδί χρησιµοποιείται διαφορετική σύριγγα και βελόνα µιάς χρήσης. Μελέτη Φυµατινικής ιαµόλυνσης Πώς γίνεται η Mantoux (2) Αναρρόφηση της φυµατίνης στη σύριγγα Απολυµαίνουµε το ελαστικό πώµα του φιαλιδίου µε βαµβάκι εµποτισµένο σε µικρή ποσότητα αλκοόλης (οινόπνευµα) και αφήνουµε να στεγνώσει. Βάζουµε την βελόνα στο φιαλίδιο µέσα από το ελαστικό πώµα και αναρροφούµε 0,1 ml φυµατίνης. Γυρίζοντας τη βελόνα προς τα πάνω αφαιρούµε τυχόναέρα. εν αφήνουµε γεµάτες πλαστικές σύριγγες για πολύ χρόνο (σε 2 ώρες η αντιγονική ισχύς της φυµατίνης µπορεί να µειωθεί σηµαντικά). Μελέτη Φυµατινικής ιαµόλυνσης

20 Το σηµείο της ένεσης Απολυµαίνουµε το δέρµα µε βαµβάκι εµποτισµένο µε µικρή ποσότητα αλκοόλης (οινόπνευµα) και αφήνουµε να στεγνώσει πριν την ένεση της φυµατίνης. Πώς γίνεται η Mantoux (3) Η ένεση γίνεται στο µεσαίο τριτηµόριο της έσω επιφάνειας του αριστερού* αντιβραχίου, µε φορά της σύριγγας παράλληλη µε τον επιµήκη άξονά του. * Tο αριστερό αντιβράχιο xρησιµοποιείται από σύµβαση, για διευκόλυνση του εντοπισµού του σηµείου όπου έγινε η Mantoux κατά την εκτίµησή της. Μελέτη Φυµατινικής ιαµόλυνσης Πώς γίνεται η Mantoux (4) Η είσοδος της βελόνας Η ένεση της φυµατίνης γίνεται αυστηρώς ενδοδερµικά και µε την οπή της βελόνας προς τα πάνω. Μελέτη Φυµατινικής ιαµόλυνσης Πώς γίνεται η Mantoux (5) Η είσοδος της βελόνας στην πράξη Για να επιτευχθεί ενδοδερµική ένεση, η βελόνα τοποθετείται σχεδόν παράλληλα µε την επιφάνεια του αντιβραχίου (µε την οπή προς τα πάνω), κρατώντας το δέρµα τεντωµένο µε το άλλο χέρι. Μελέτη Φυµατινικής ιαµόλυνσης