Ο ΡΟΛΟΣ ΤΗΣ ΔΙΑΤΡΟΦΗΣ ΣΤΗ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΟΥ ΑΝΟΣΟΠΟΙΗΤΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ ΤΩΝ ΠΤΗΝΩΝ

Μέγεθος: px
Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "Ο ΡΟΛΟΣ ΤΗΣ ΔΙΑΤΡΟΦΗΣ ΣΤΗ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΟΥ ΑΝΟΣΟΠΟΙΗΤΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ ΤΩΝ ΠΤΗΝΩΝ"

Transcript

1 ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΚΤΗΝΙΑΤΡΙΚΗΣ ΤΟΜΕΑΣ ΖΩΙΚΗΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ, ΙΧΘΥΟΛΟΓΙΑΣ, ΟΙΚΟΛΟΓΙΑΣ ΚΑΙ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΔΙΑΤΡΟΦΗΣ Ο ΡΟΛΟΣ ΤΗΣ ΔΙΑΤΡΟΦΗΣ ΣΤΗ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΟΥ ΑΝΟΣΟΠΟΙΗΤΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ ΤΩΝ ΠΤΗΝΩΝ ΜΑΡΘΑ ΑΝΑΓΝΩΣΤΟΠΟΥΛΟΥ ΚΤΗΝΙΑΤΡΟΣ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΗ ΔΙΑΤΡΙΒΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ 2014

2 Συμβουλευτική επιτροπή: - Χρηστάκη- Σαρικάκη Ευτέρπη, Καθηγήτρια του Τμήματος Κτηνιατρικής Α.Π.Θ. Εξεταστική επιτροπή: - Φλώρου- Πανέρη Παναγιώτα, Καθηγήτρια του Τμήματος Κτηνιατρικής Α.Π.Θ. - Φορτομάρης Πασχάλης, Αναπληρωτής Καθηγητής του Τμήματος Κτηνιατρικής Α.Π.Θ. - Χρηστάκη- Σαρικάκη Ευτέρπη, Καθηγήτρια του Τμήματος Κτηνιατρικής Α.Π.Θ. 2

3 Πρόλογος Η πτηνοτροφία στην Ελλάδα είναι ο δυναμικότερος κλάδος της ζωικής παραγωγής με βαθμό αυτάρκειας σε αυγό και σε κρέας άνω του 90%. Στον ελλαδικό χώρο έως το δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο η ορνιθοτροφία ακολουθούσε τον παραδοσιακό τρόπο, παραμένοντας σε οικόσιτου τύπου εκτροφές. Οι όρνιθες αυγοπαραγωγής προέρχονταν από τον εγχώριο πληθυσμό και το κρέας πουλερικών από τη σφαγή των ορνίθων αυγοπαραγωγής. Η διατροφή των πτηνών αυτών βασιζόταν σε δημητριακούς καρπούς και στην ελεύθερη βόσκηση στους αγρούς. Με την αύξηση του πληθυσμού όμως και τη βελτίωση του βιοτικού επιπέδου, αυξήθηκε και η ζήτηση σε ορνίθειο κρέας και έτσι έγινε επιτακτική η ανάγκη για τη δημιουργία εντατικών εκμεταλλεύσεων. Στη δεκαετία του 1950 άρχισε η ανάπτυξη της ορνιθοτροφίας με την ίδρυση των πρώτων συστηματικών πτηνοτροφικών επιχειρήσεων. Η ανάπτυξή της ήταν αποτέλεσμα της εξέλιξης των επιστημονικών της πεδίων, της εκτροφής, διατροφής, γενετικής και υγιεινής των εκτρεφόμενων ορνίθων. Η πρόοδος στη γενετική οδήγησε στην ανάπτυξη ζωικού υλικού (υβριδίων αυγοπαραγωγής και κρεοπαραγωγής) με υψηλές παραγωγικές αποδόσεις. Παρόλα αυτά, το σημαντικότερο ρόλο στην αύξηση της παραγωγικότητας των πτηνών παίζει η διατροφή. Το σιτηρέσιο πρέπει να είναι ισορροπημένο δηλαδή να καλύπτει τις ανάγκες των πτηνών σε θρεπτικές ουσίες και ενέργεια καθώς επίσης να αυξάνει τις αποδόσεις τους. Η αξιοποίηση της τροφής στο μέγιστο δυνατό βαθμό είναι σημαντική ώστε να επιτυγχάνονται υψηλές αποδόσεις με μικρό κόστος. Τα τελευταία χρόνια έγινε ευρεία και αλόγιστη χρήση των αντιβιοτικών για την αύξηση των αποδόσεων των ζώων, με αποτέλεσμα τη δημιουργία ανθεκτικών βακτηριακών στελεχών που μπορούν να προσβάλουν τόσο τα ζώα όσο και τον άνθρωπο. Έτσι η χρήση των αντιβιοτικών ως αυξητικών παραγόντων απαγορεύθηκε σε όλα τα κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης από το 2006 και τείνει να περιοριστεί παγκοσμίως η χρήση τους για το σκοπό αυτό. Εξαίρεση αποτελεί η χρήση κοκκιδιοστατικών ουσιών στο σιτηρέσιο των πτηνών, για την πρόληψη των κοκκιδιώσεων. Δημιουργήθηκε λοιπόν η 3

4 ανάγκη να βρεθούν εναλλακτικές λύσεις στη χρήση αντιβακτηριακών ουσιών που θα ικανοποιούν και τις απαιτήσεις του σύγχρονου καταναλωτή. Προς την κατεύθυνση αυτή άρχισαν να χρησιμοποιούνται οι λεγόμενες φυσικές αυξητικές ουσίες, οι οποίες υπάγονται στις πρόσθετες ύλες ζωοτροφών όπως είναι τα αρωματικά φυτά, τα προβιοτικά, τα πρεβιοτικά, οι βιταμίνες κ.ά. Οι ουσίες αυτές όταν προστίθενται στο σιτηρέσιο των πτηνών έχει αναφερθεί ότι ενισχύουν το ανοσοποιητικό σύστημα, βελτιώνουν την υγεία τους και αυξάνουν τις αποδόσεις. Ο στόχος άλλωστε της χρησιμοποίησης των φυσικών αυξητικών ουσιών είναι τόσο η πρόληψη του πολλαπλασιασμού των παθογόνων μικροοργανισμών όσο και η τροποποίηση της μικροχλωρίδας του πεπτικού συστήματος. Σκοπός της παρούσας εργασίας ήταν να διερευνηθεί βιβλιογραφικά ποιες τροφές μπορούν να επηρεάσουν το ανοσοποιητικό σύστημα των πτηνών, ποια επιμέρους συστατικά τους ευνοούν την άμυνα αυτών και τον τρόπο με τον οποίο επιτυγχάνεται αυτό. Η συγκεκριμένη μεταπτυχιακή διατριβή εκπονήθηκε στο εργαστήριο Διατροφής του Τμήματος Κτηνιατρικής του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, υπό την επίβλεψη της Καθηγήτριας του παραπάνω Τμήματος κ. Χρηστάκη-Σαρικάκη Ευτέρπης, την οποία θα ήθελα να ευχαριστήσω για την αμέριστη και πολύτιμη βοήθεια και καθοδήγησή της. Επίσης θα ήθελα να ευχαριστήσω και τα άλλα δύο μέλη της τριμελούς επιτροπής, την κ. Φλώρου-Πανέρη Παναγιώτα, Καθηγήτρια του Τμήματος Κτηνιατρικής του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης και τον κ. Φορτομάρη Πασχάλη, Αναπληρωτή Καθηγητή του Τμήματος Κτηνιατρικής του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, για τη βοήθειά τους στην υλοποίηση αυτής της μεταπτυχιακής διατριβής. 4

5 Περιεχόμενα σελ. Πρόλογος...3 Περιεχόμενα...5 Ευρετήριο συντομογραφιών...6 Εισαγωγή...8 Ανοσοποιητικό σύστημα...13 Ελλειπής διατροφή και ανοσοποιητικό σύστημα...19 Προβιοτικά...24 Πρεβιοτικά...35 Αρωματικά φυτά και αιθέρια έλαια...40 Φύκια...52 Μανιτάρια...53 Βιταμίνες...54 Ασβέστιο...62 Λιπαρά οξέα...63 Συμπεράσματα...65 Περίληψη...67 Abstract...68 Βιβλιογραφία

6 Ευρετήριο συντομογραφιών 1,25 D 1,25 dihydroxivitamin D 3 1,25 διυδροξυβιταμίνη D 3 APC Antigen Presenting Cells Αντιγονοπαρουσιαστικά κύτταρα CD3+ Cluster of Differentiation 3+ CD4+ Cluster of Differentiation 4+ CD8+ Cluster of Differentiation 8+ DNA Deoxyribonucleic acid Δεσοξυριβονουκλεϊκό οξύ FOS Fructo Oligosaccharides Φρουκτοζοολιγοσακχαρίτες GALT Gut Associated Lymphoid Tissue Λεμφικός ιστός που σχετίζεται με το έντερο IFN-γ Interferon-γ Ιντερφερόνη-γ IgA Immunoglobulin A Ανοσοσφαιρίνη Α IGF- I Insulin like Growth Factor-I Αυξητικός παράγοντας Ι με δράση παρόμοια της ινσουλίνης IgG Immunoglobulin G Ανοσοσφαιρίνη G IgM Immunoglobulin M Ανοσοσφαιρίνη Μ IL-1, IL-2, IL-4, IL-5, IL-10, IL-13 Interleukin-1, -2, -4, -5, -10, -13 Ιντερλευκίνη-1, -2, -4, -5, -10, -13 M cells MOS Μ κύτταρα των πλακών του Peyer Mannan Oligosaccharides Μανοζοολιγοσακχαρίτες NK Natural Killers Φυσικά κυτταροκτόνα κύτταρα PAMP ph Pathogen Associated Molecular Patterns Πρότυπα μορίων που σχετίζονται με τα παθογόνα Μονάδα μέτρησης οξύτητας 6

7 PUFA Polyunsaturated Fatty Acids Πολυακόρεστα Λιπαρά Οξέα RA Retinoic acid Ρετινοϊκό οξύ RBP Retinol Binding Protein Πρωτεΐνη που συνδέεται με τη ρετινόλη SERCA SRBC Sarco/Endoplasmic Reticulum Calcium ATPase Sheep RedBlood Cells Ερυθρά αιμοσφαίρια προβάτου TCR2+ T-Cell Receptor 2+ Υποδοχέας Τ κυττάρων 2+ Th1 Τ helper 1 Τ βοηθητικό 1 Th2 T helper 2 Τ βοηθητικό 2 TLR Toll-Like Receptors Toll like Υποδοχείς TNF Tumor Necrosis Factor Παράγοντας νέκρωσης των όγκων VDR Vitamin D Receptor Υποδοχέας βιταμίνης D 7

8 Εισαγωγή Η επαρκής φυσική ανοσία είναι το πιο θεμελιώδες στοιχείο στον έλεγχο των ασθενειών. Η φαρμακευτική χορήγηση δεν είναι πάντα επιτυχής, αν το ανοσοποιητικό σύστημα των ζώων δεν υποβοηθάται ώστε η αντίσταση στη νόσο να είναι αποτελεσματική. Μέχρι στιγμής, δεν είναι επαρκής η γνώση για την επιρροή της διατροφής στο ανοσοποιητικό σύστημα, παρόλα αυτά κάποια ιχνοστοιχεία, όπως το χρώμιο καθώς και βιταμίνες, όπως η βιταμίνη Ε μπορούν να ασκήσουν άμεση επίδραση στο ανοσοποιητικό σύστημα (Hoffmann, 2008). Τα πτηνά δέχονται μεγάλο αριθμό στρεσσογόνων παραγόντων κατά τη διάρκεια της ζωής τους. Αυτοί οι παράγοντες προκαλούν ορμονικές αλλαγές, μείωση της πρόσληψης της τροφής, αλλαγή του μεταβολισμού των θρεπτικών ουσιών και καταστολή της λειτουργίας του ανοσοποιητικού συστήματος (Butcher et al., 2002). Εικόνα 1: Σύγχρονη πτηνοτροφική μονάδα κρεοπαραγωγών ορνιθίων. ( CF%81%CE%BF%CF%86%CE%AE_%CF%80%CF%84%CE%B7%CE%BD %CF%8E%CE%BD) 8

9 Σύμφωνα με τους Klasing, 1998 και Butcher et al., 2002, τα θρεπτικά στοιχεία επιδρούν στην ανοσοαπόκριση ή ανοσοαπάντηση (συλλογική και συντονισμένη απάντηση στην εισαγωγή ξένων ουσιών σε ένα άτομο, η οποία διεκπεραιώνεται από τα κύτταρα και τα μόρια του ανοσοποιητικού συστήματος) των πτηνών ενάντια στις μολύνσεις από διάφορους παθογόνους μικροοργανισμούς. Όταν ο οργανισμός βρίσκεται σε συνθήκες καταπόνησης τα θρεπτικά στοιχεία δε μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την ανάπτυξη του οργανισμού. Για παράδειγμα, οι πρωτεΐνες διασπώνται σε αμινοξέα, τα οποία χρησιμοποιούνται από ειδικά κύτταρα για να συνθέσουν τις απαραίτητες πρωτεΐνες που θα βοηθήσουν το πτηνό να ξεπεράσει τη μόλυνση από τον παθογόνο μικροοργανισμό. Τα αμινοξέα αυτά χρησιμοποιούνται από τον οργανισμό, με αποτέλεσμα να αυξάνεται ο αριθμός των λεμφοκυττάρων καθώς και οι πρωτεΐνες οξείας φάσης και τα αντισώματα. Οι μηχανισμοί άμυνας έχουν προτεραιότητα κατά τη διάρκεια μιας νόσου και τα θρεπτικά στοιχεία βοηθούν το ανοσοποιητικό σύστημα των πτηνών να αντιμετωπίσει τη μόλυνση. Εάν τα θρεπτικά συστατικά είναι ίσα ή λιγότερα από τις ανάγκες των πτηνών, τότε μειωμένος αριθμός των θρεπτικών αυτών συστατικών θα είναι διαθέσιμος για να καλύψει τις ανάγκες τους κατά τη διάρκεια της νόσου. Η διατροφή επηρεάζει το ανοσοποιητικό σύστημα των πτηνών με άμεσο ή έμμεσο τρόπο, προετοιμάζοντάς τα για περιόδους καταπόνησης και μειώνοντας τις δυσμενείς επιδράσεις αυτών (Butcher et al., 2002). Το ανοσοποιητικό σύστημα των πτηνών μπορεί να επηρεαστεί από τη διατροφή με διάφορους τρόπους, όπως π.χ.: Ανάπτυξη των λεμφοειδών ιστών. Παραγωγή βλέννας. Σύνθεση ανοσολογικά ενεργών ουσιών. Κυτταρικός πολλαπλασιασμός. Κυτταρική ενεργοποίηση και μετακίνηση. Ενδοκυτταρική φαγοκυττάρωση των παθογόνων μικροοργανισμών. Διαμόρφωση και ρύθμιση της ανοσολογικής διαδικασίας (Butcher et al., 2002). 9

10 Κατά τη διάρκεια της ανοσοαπάντησης λόγω της παρουσίας ενός παθογόνου μικροοργανισμού, πραγματοποιείται μια συστηματική οξεία φάση ή φλεγμονώδης αντίδραση, που θεωρείται το θεμέλιο της μη ειδικής άμυνας ή φυσικής ανοσίας του οργανισμού. Οι διατροφικές απαιτήσεις των πτηνών αυξάνονται κατά τη διάρκεια της συστηματικής οξείας φάσης, σε αντίθεση με τη χυμική ανοσία, όπου παρατηρούνται αυξημένοι τίτλοι αντισωμάτων, αλλά οι απαιτήσεις παραμένουν ίδιες. Αυτή η ανοσοαπόκριση σχετίζεται με την αλλαγή της χρήσης των θρεπτικών συστατικών, από το σχηματισμό των σκελετικών μυών, προς την ηπατική έκκριση πρωτεϊνών οξείας φάσης, όπως επίσης την αύξηση των κυττάρων του ανοσοποιητικού συστήματος (Klasing,1998, Butcher et al.,2002 και Shetty,2010). Δεν υπάρχει αμφισβήτιση ότι ένα πτηνό που τρέφεται σωστά είναι ανοσολογικά πιο ικανό να αντιδράσει στις ασθένειες σε σχέση με ένα ελλειπώς διατρεφόμενο πτηνό. Μείωση στην πρόσληψη τροφής οδηγεί σε μείωση των προσλαμβανόμενων θρεπτικών ουσιών και της ενέργειας. Επομένως, η ανάπτυξη και ωρίμανση του ανοσοποιητικού συστήματος των νεαρών πτηνών των οποίων η διατροφή είναι ελλειπής σε θρεπτικά συστατικά δεν θα είναι φυσιολογική. Όμως, στα πλαίσια της συστηματικής πτηνοτροφίας είναι δύσκολο τα νεαρά πτηνά να λαμβάνουν σιτηρέσιο ελλειπές σε θρεπτικά συστατικά, άρα η ανοσολογική πρόκληση δυνατό να οφείλεται σε μειωμένη πρόσληψη τροφής. Πληροφορίες από μελέτες με πτηνά και άλλα ζώα έδειξαν ότι, όταν η διατροφή είναι ελλειπής σε πρωτεΐνες ή αμινοξέα, η συγκέντρωση των αντισωμάτων που κυκλοφορούν στο αίμα για ένα συγκεκριμένο παθογόνο μικροοργανισμό, είναι χαμηλή (Butcher et al., 2002). Τα αμινοξέα που ελευθερώνονται από τις πρωτεΐνες των μυών καθώς και η γλυκόζη που προέρχεται από την αυξημένη ηπατική γλυκονεογένεση παρέχουν τις ενδογενείς πηγές συστατικών για το ανοσοποιητικό σύστημα (Grimble, 1994). Στην πτηνοτροφία είναι πολύ σημαντικό να βελτιωθεί το επίπεδο της ανοσίας, ώστε να προληφθούν μολυσματικές ασθένειες. Ένας μέγαλος αριθμός παραγόντων, όπως π.χ. αποτυχία του εμβολιασμού, αυτοάνοσα νοσήματα καθώς και κατάχρηση αντιβιοτικών μπορούν να μειώσουν την ανοσοαντοχή (Liu, 1999, Rahimi et al., 2011). Το ανοσοποιητικό σύστημα χρειάζεται ενέργεια και πρωτεΐνες προκειμένου να λειτουργήσει σωστά. Τα ζώα με αρνητικό ισοζύγιο ενέργειας δεν έχουν την 10

11 ικανότητα να αντιδράσουν σε παθογόνους μικροοργανισμούς που εισέρχονται στον οργανισμό, τόσο αποτελεσματικά όσο άλλα, και συχνά παρουσιάζουν προβλήματα με λοιμώδη νοσήματα (Corbett, 2009). Σε πρόσφατη μελέτη του Bradford, 2012, αναφέρεται ότι τα θρεπτικά συστατικά χρησιμοποιούνται από το ανοσοποιητικό σύστημα για την ανάπτυξη των μηχανισμών του, και κατά τη διάρκεια φλεγμονής είναι προφανής η επίδρασή τους στο μεταβολισμό του οργανισμού. Τα κύτταρα του ανοσοποιητικού συστήματος σχετίζονται άμεσα με ένα μεγάλο αριθμό μεταβολικών λειτουργιών, όπως η ρύθμιση της γαστρεντερικής λειτουργίας, η ενεργοποίηση της λιπόλυσης του λιπώδους ιστού και η ρύθμιση της ευαισθησίας πολλών ιστών στην ινσουλίνη. Η κατανόηση της οργάνωσης του ανοσοποιητικού συστήματος και οι παράγοντες που ρυθμίζουν την ανοσολογική λειτουργία, παρουσιάζουν μια αξιοσημείωτη και στενή σχέση μεταξύ της διατροφικής κατάστασης του οργανισμού και του ανοσοποιητικού συστήματος. Υπάρχει αλληλεξάρτηση μεταξύ της ελλειπούς διατροφής και της αύξησης της ευαισθησίας στις λοιμώδεις νόσους, με αποτέλεσμα την ανοσολογική δυσλειτουργία (Keusch, 2003). Τα συστατικά της τροφής που αλληλεπιδρούν με την ανοσοαπάντηση, μπορούν ενδεχομένως να μειώσουν την ευαισθησία σε λοιμώδεις νόσους (Kogut, 2009). Αρκετά παραδείγματα αναφέρονται στα αμινοξέα π.χ. αργινίνη και θρεονίνη, στα λιπίδια π.χ. ω-3 πολυακόρεστα λιπαρά οξέα καθώς και στους υδατάνθρακες π.χ. β-γλυκάνες. Οι βιταμίνες D και Ε χρησιμοποιούνται συχνά ως αντιοξειδωτικά, ενώ ο χαλκός και το σελήνιο είναι μέταλλα με ευρύ φάσμα επιδράσεων στο ανοσοποιητικό σύστημα. Ακόμη, μεγάλος αριθμός μελετών έχουν γίνει με προβιοτικά και πρεβιοτικά με σκοπό την πρόληψη των μολυσματικών ασθενειών (Koenen, 2004, Kogut, 2009). Σύμφωνα με έρευνες (Klasing and Leshchinsky, 2000 and Fortun- Lamothe et al., 2002) η φυσιολογική μικροχλωρίδα του εντέρου η οποία μπορεί να μεταβληθεί από τις αλλαγές στη διατροφή, μπορεί να ενισχύσει την ανοσολογική άμυνα των ζώων. Έτσι, έμμεσα η διατροφή ρυθμίζει την ανοσοαπάντηση και μεταβάλλει την ευαισθησία σε λοιμώδεις νόσους. Παρόλα αυτά, αν ένα θρεπτικό συστατικό βοηθά στην ανάπτυξη και την αναπαραγωγή 11

12 δεν αυξάνει αναγκαία και την άμυνα των ζώων κατά των παθογόνων μικροοργανισμών. Τα ζώα πρέπει να βρίσκουν στην τροφή τους επαρκείς ποσότητες θρεπτικών ουσιών, ακόμα και κατά τη διάρκεια της εμβρυϊκής τους ζωής. Ειδικότερα: Κατά τη διάρκεια της ανάπτυξης του ανοσοποιητικού συστήματος (πριν και αμέσως μετά τη γέννηση) Στη φάση της ανοσοεπιτήρησης (η διαδικασία με την οποία το ανοσοποιητικό σύστημα ενός οργανισμού αναγνωρίζει τα νεοπλαστικά κύτταρα, ώστε να αναστείλλει την ανάπτυξη του νεοπλαστικού ιστού) στα ζώα με ώριμο ανοσοποιητικό σύστημα Κατά τη διάρκεια της ανοσοαπόκρισης σε ένα παθογόνο παράγοντα, αλλεργιογόνο κλπ (Fortun-Lamothe and Drouet-Viard, 2002). Στον Πίνακα 1 διακρίνονται οι μηχανισμοί με τους οποίους τα θρεπτικά συστατικά μπορούν να επηρεάσουν το ανοσοποιητικό σύστημα του οργανισμού. Μηχανισμός Ανοσορρυθμιστική δράση, τροποποίηση της ενδιάμεσης και ενδοκυτταρικής επικοινωνίας Αλλαγή του ορμονικού περιβάλλοντος Μείωση της παθολογίας που σχετίζεται με την ανοσοαπόκριση Διατροφική ανοσολογία Εμπλεκόμενα θρεπτικά συστατικά Βιταμίνες Α, D, E Πολυακόρεστα λιπαρά οξέα Ενέργεια, πρωτεΐνες Βιταμίνη Ε, σελήνιο Σίδηρος, βιοτίνη Πίνακας 1: Μηχανισμοί ρύθμισης της ανοσοαπόκρισης μέσω της διατροφής (προσαρμοσμένο από Klasing, 1998, Klasing and Leshchinsky, 2000). Στα ορνίθια, ο αριθμός των λευκοκυττάρων και των ανοσοσφαιρινών που παράγονται κάθε μέρα (περίπου 800 mg/kg ζώντος βάρους) αντιπροσωπεύει ποσοστό μικρότερο από το 1% του προσλαμβανόμενου 12

13 βάρους μιας όρνιθας ηλικίας δύο εβδομάδων. Επιπρόσθετα, οι Klasing and Leshchinsky, 2000, αναφέρουν ότι σε περίπτωση μη επαρκούς κάλυψης των συνολικών αναγκών του πτηνού σε θρεπτικά συστατικά εξαιτίας μειωμένης τροφής, δημιουργείται ανταγωνισμός μεταξύ των συστημάτων του οργανισμού, όπου το ανοσοποιητικό σύστημα φαίνεται να έχει προτεραιότητα σε σύγκριση με τα υπόλοιπα. Τα λεμφοκύτταρα για παράδειγμα, χρησιμοποιούν τους ίδιους μεταφορείς γλυκόζης με τα ερυθροκύτταρα και τους νευρώνες, μιας και δεν είναι ευαίσθητα στην ινσουλίνη ή στον IGF-I, έτσι επιτρέπεται η μεταφορά τους ακόμα και σε ζώα που βρίσκονται σε κατάσταση νηστείας. Αυτό αποδεικνύει ότι τα λεμφοκύτταρα έχουν προτεραιότητα σε σχέση με τα άλλα κύτταρα, όπως αυτά των μυών ή του ήπατος για τη χρήση της γλυκόζης. Ανάλογο φαινόμενο παρατηρείται και για τα αμινοξέα, τα οποία όπως αναφέρθηκε χρησιμοποιούνται στην παραγωγή αντισωμάτων. Επομένως, η κάλυψη των θρεπτικών αναγκών των ζώων με ώριμο ανοσοποιητικό σύστημα, δεν αποτελεί μείζον διατροφικό πρόβλημα, ειδικά σε συστηματικές εκτροφές όπου είναι πιο σπάνιες οι ανεπάρκειες σε θρεπτικές ουσίες. Ανοσοποιητικό σύστημα Το ανοσοποιητικό σύστημα είναι ένας συνδυασμός κυττάρων και οργάνων που μπορεί να αναγνωρίσει κάθε ξένη ουσία (αντιγόνο) ή και έναν μολυσματικό μικροοργανισμό. Τα ζώα και οι άνθρωποι γεννιούνται με ορισμένους φυσικούς ή έμφυτους προστατευτικούς μηχανισμούς ενάντια στις μολυσματικές ασθένειες. Σε αυτούς περιλαμβάνονται οι φυσιολογικοί φραγμοί όπως το δέρμα, η βλέννα, τα δάκρυα, ο σίελος, η αναπνευστική οδός, οι βλεφαρίδες, το στομαχικό οξύ και αντιβακτηριακοί παράγοντες όπως, η λυσοζύμη και το σύστημα του συμπληρώματος που προφυλάσσουν από την είσοδο των μολυσματικών παραγόντων. Το σύστημα του συμπληρώματος είναι ένα πολύπλοκο σύστημα πρωτεϊνών του ορού, που συμβάλλει στην άμυνα του οργανισμού έναντι των μικροβίων με τους μηχανισμούς της φαγοκυττάρωσης, της κυτταρόλυσης και της απομάκρυνσης των ανοσοσυμπλεγμάτων από την κυκλοφορία του αίματος. Παράλληλα, διάφορα 13

14 κλάσματα του συμπληρώματος συμμετέχουν στις διεργασίες της φλεγμονής. Η αντίδραση της φυσικής ή έμφυτης ανοσίας σε έναν παθογόνο μικροοργανισμό περιλαμβάνει φλεγμονή, πόνο, πυρετό, βήχα και επούλωση. Η φυσική ανοσία αντιδρά όταν το αντιγόνο εισέρχεται στον οργανισμό και λειτουργεί εναντίον πολλών αλλά όχι όλων των παθογόνων μικροοργανισμών. Τίθεται σε ενέργεια από μοριακά πρότυπα (δομές που είναι κοινές σε διαφορετικές τάξεις μικροοργανισμών) έως παθογόνους μικροοργανισμούς και δεν είναι ειδική για κανένα μικροοργανισμό. Η ταχύτητα και το μέγεθος της απάντησης της φυσικής ανοσίας δεν επηρεάζεται από προηγούμενη έκθεση στον ίδιο μικροοργανισμό (Butcher et al., 2002, Fortun- Lamothe and Drouet-Viard, 2002, Riera et al., 2003, Kogut, 2009, Shetty, 2010). Αντίθετα, η επίκτητη ανοσία αναπτύσσεται σε μερικές μέρες ή εβδομάδες μετά την έκθεση στο αντιγόνο και παρέχει υψηλής ειδικότητας μηχανισμούς για την αναγνώριση των αντιγόνων. Μπορεί να ξεχωρίσει ανάμεσα σε διάφορα μοριακά πρότυπα που παρουσιάζονται σε αυτή και αντιδρά μοναδικά όπου απαιτείται. Αυτό το φαινόμενο είναι γνωστό ως ειδικότητα της ανοσολογικής απάντησης. Η προσαρμοζόμενη ή επίκτητη ανοσία αρχίζει να δρα με σχετικά αργούς ρυθμούς και βρίσκεται μόνο στα σπονδυλωτά. Οι κύριοι παράγοντες που εμπλέκονται στην επίκτητη ανοσία είναι τα Β- και Τ- λεμφοκύτταρα καθώς και άλλοι τύποι κυττάρων όπως τα αντιγονοπαρουσιαστικά κύτταρα (APC). Τα λεμφοκύτταρα είναι λευκοκύτταρα ειδικά σε αντιγόνα, υπεύθυνα για την επίκτητη ανοσία, στην επιφάνεια των οποίων υπάρχει μια μεγάλη ποικιλία αντιγονικών υποδοχέων που δημιουργείται από ανασυνδυασμό των γονιδίων. Καθένα ξεχωριστά τα λεμφοκύτταρα (Β και Τ) παρουσιάζουν στην επιφάνειά τους ένα μοναδικό τύπο υποδοχέα με καθορισμένη ειδικότητα για το αντιγόνο. Εξαιτίας της τεράστιας ποικιλίας των ουσιών που θα μπορούσαν να διαδραματίσουν ρόλο αντιγόνου, το ανοσοποιητικό σύστημα έχει εξελιχθεί στο να παράγει μια μεγάλη ποικιλία ξεχωριστών πρωτεϊνικών υποδοχέων στα Β και Τ λεμφοκύτταρα (Butcher et al., 2002, Fortun-Lamothe and Drouet-Viard, 2002, Riera et al., 2003, Kogut, 2009, Shetty, 2010). Επομένως, όπως αναφέρουν διάφοροι ερευνητές (Butcher et al., 2002, Fortun-Lamothe and Drouet-Viard, 2002, Riera et al., 2003, Kogut, 14

15 2009, Shetty, 2010) ενώ συνολικά τα λεμφοκύτταρα επιδεικνύουν μεγάλη ποικιλομορφία αντιγόνων τα οποία μπορούν να αναγνωρίσουν, κάθε κλώνος παρουσιάζει διαφορετική ειδικότητα και έχει στην επιφάνειά του άλλους υποδοχείς. Τα λεμφοκύτταρα που αναγνωρίζουν πολλά διαφορετικά αντιγόνα παράγονται συνεχώς, ακόμα και στην απουσία έκθεσης σε αντιγόνο. Όταν ένα λεμφοκύτταρο συναντήσει το ειδικό για αυτό αντιγόνο και λάβει τα απαραίτητα διεγερτικά σήματα, πολλαπλασιάζεται και διαφοροποιείται σε δραστικό κλώνο, ειδικό για το συγκεκριμένο αντιγόνο. Κατά την επίκτητη ανοσία, υπάρχει η δυνατότητα να αναγνωρίζεται κάθε ξένο μόριο που εισέρχεται στον οργανισμό. Ωστόσο, κάτω από φυσιολογικές συνθήκες το ανοσοποιητικό σύστημα δεν αντιδρά εναντίον στοιχείων του ίδιου του οργανισμού και αυτό είναι άλλο ένα αξιοσημείωτο χαρακτηριστικό της επίκτητης ανοσοαπόκρισης. Επιπλέον αν το ανοσοποιητικό σύστημα έχει απαντήσει μια φορά ενάντια σε ένα αντιγόνο, έχει την ικανότητα να ξανακαλεί αυτή την πρώτη επαφή, και σε περίπτωση μιας δεύτερης συνάντησης με το ίδιο αντιγόνο, θα ανταποκριθεί γρηγορότερα και πιο αποτελεσματικά. Αυτό καλείται ανοσολογική μνήμη (Butcher et al., 2002, Fortun-Lamothe and Drouet-Viard, 2002, Riera et al., 2003, Kogut, 2009, Shetty, 2010). Στον Πίνακα 2 και την Εικόνα 2 παρουσιάζονται τα κύρια χαρακτηριστικά της φυσικής και επίκτητης ανοσίας, τα στοιχεία του ανοσοποιητικού συστήματος που εμπλέκονται στη φυσική και επίκτητη ανοσία και τέλος η διάρκεια (ώρες) από τη μόλυνση του οργανισμού και την εμφάνιση της φυσικής και στη συνέχεια της επίκτητης ανοσίας. Αξίζει να σημειωθεί ότι μπορεί να εμφανίζεται και στάδιο ενδιάμεσης ανοσίας. 15

16 Φυσική ανοσία Ενδιάμεση ανοσία Επίκτητη ανοσία Χαρακτηριστικά Δεν παρουσιάζει ειδικότητα Παρουσιάζει περιορισμένη Παρουσιάζει ειδικότητα Δεν παρουσιάζει μνήμη ειδικότητα Παρουσιάζει μνήμη Δεν παρουσιάζει μνήμη Παρουσιάζει αυτοανοχή Στοιχεία του Φυσιολογική χλωρίδα Β κύτταρα CD4+ Τ κύτταρα ανοσοποιητικού Τοπικοί χημικοί παράγοντες Τ κύτταρα CD8+ Τ κύτταρα συστήματος Φαγοκύτταρα, NK κύτταρα Β κύτταρα (Natural Killers) Αντισώματα Σύστημα συμπληρώματος Αντιμικροβιακά πεπτίδια Κυτοκίνες Χρόνος (ώρες) Πίνακας 2: Κύρια χαρακτηριστικά φυσικής και επίκτητης ανοσίας (Riera et al., 2003). Εικόνα 2: Στοιχεία του ανοσοποιητικού συστήματος που εμπλέκονται στη φυσική και επίκτητη ανοσία ( Όσον αφορά τον εντερικό σωλήνα, αποτελεί σημαντικό μέρος του ανοσοποιητικού συστήματος. Η επιφάνεια του είναι μεγάλη, με αποτέλεσμα να είναι μεγάλη και η έκθεση σε παθογόνους μικροοργανισμούς. Το 16

17 ανοσοποιητικό σύστημα για να αποτρέψει την είσοδο των βακτηρίων από το έντερο στο αίμα και τη λέμφο πρέπει να λειτουργεί συνεχώς. Το χαμηλό ρη (που κυμαίνεται από 1 έως 4) του στομάχου είναι μοιραίο για πολλούς μικροοργανισμούς που εισέρχονται σε αυτό. Παρομοίως, η βλέννα (που περιέχει αντισώματα IgA) εξουδετερώνει πολλούς από αυτούς τους μικροοργανισμούς. Άλλοι παράγοντες στο γαστρεντερικό σωλήνα που επηρεάζουν τη λειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος είναι τα ένζυμα στο σίελο και τη χολή. Τα βακτήρια της μικρoχλωρίδας του εντέρου χρησιμεύουν για να εμποδίζουν την υπερανάπτυξη των δυνητικά επιβλαβών βακτηρίων στο έντερο και να βελτιώνουν την υγεία του οργανισμού. Στον αυλό του εντέρου βρίσκεται ένα εκτεταμένο ανοσοποιητικό σύστημα που αποτελείται από το λεμφικό ιστό που σχετίζεται με το έντερο (GALT- Gut Associated Lymphoid Tissue) (Φλώρου-Πανέρη και συν., 2013, Purchiaroni et al.,2013). Το χαρακτηριστικό του ανοσοποιητικού συστήματος είναι οι διάφοροι τρόποι απάντησης σε πιθανά παθογόνα. Είναι αυτή η διαφορετικότητα και η ποικιλία που επιτρέπει στην ανοσοαπόκριση να προστατεύσει τον οργανισμό από πολλούς τύπους παθογόνων παραγόντων και να αποβάλλει αυτούς τους παράγοντες από τον ξενιστή, ειδικά σε γενετικά όμοιους πληθυσμούς των σημερινών εμπορικών πτηνοτροφικών μονάδων. Όσον αφορά τα πτηνά δεν υπάρχουν οριστικές τιμές για τη βέλτιστη ανοσολογική ανταπόκριση. Η φύση της βέλτιστης ανοσοαπάντησης εξαρτάται από ειδικούς παράγοντες (περιβάλλον, διατροφή, ηλικία του πτηνού) και από το μολυσματικό υπόβαθρο του πτηνού. Είναι ξεκάθαρο ότι η μέγιστη απάντηση δεν είναι απαραίτητα και η βέλτιστη. Εξαιτίας της γνώσης ότι η ανοσοαπόκριση κοστίζει, μια μέτρια αποτελεσματική ανοσοαπάντηση, μπορεί να παρέχει την καλύτερη ανταπόκριση σε μια μόλυνση. Για αυτό το λόγο, η βέλτιστη ανοσοαπάντηση σε μια μόλυνση μπορεί να μην είναι πλήρως ανοσολογικά ικανή αλλά θα είναι ανοσοεπαρκής ή ανοσοαποκρινόμενη. Έτσι λοιπόν, υπάρχουν δύο τρόποι να εκτιμήσουμε τη βέλτιστη ανοσοαπάντηση: 1) μέτρηση της ανοσοαπόκρισης σε ένα παθογόνο μικροοργανισμό και 2) ηλικία του πτηνού. Τα πτηνά ζουν σε ένα περιβάλλον γεμάτο μικρόβια. Κάθε μέρα εκτίθενται σε αναρίθμητους ενδεχόμενους παθογόνους παράγοντες μέσω του 17

18 αέρα, του νερού και της τροφής που καταναλώνουν, αλλά και μέσω της επαφής με τα άλλα πτηνά. Παρόλη την έκθεση, σπάνια τα πτηνά υποκύπτουν σε ασθένειες, εξαιτίας της πολύ αποτελεσματικής φυσικής ανοσίας. Η φυσική άμυνα του οργανισμού εξαρτάται από τη συγκέντρωση των παθογόνων μικροοργανισμών και ακολουθείται από την επίκτητη ανοσία. Η φυσική ανοσία είναι η πρώτη γραμμή άμυνας που περιέχει μια σειρά δράσεων που αναπτύσσονται σχεδόν αμέσως μετά την αναγνώριση ενός εισερχόμενου παθογόνου. Με αυτόν τον τρόπο, ελέγχεται άμεσα ο πολλαπλασιασμός και η εξάπλωση των βακτηρίων, μέσω της φαγοκυττάρωσης ή αντιμικροβιακών παραγόντων. Επιπρόσθετα μπορεί να οδηγήσει στην ενεργοποίηση της επίκτητης ανοσίας μέσω της παρουσίασης του αντιγόνου και των άλλων διεγερτικών μορίων. Πρόβλημα σε κάποιο από τα στάδια της φυσικής ή επίκτητης ανοσίας, μπορεί να αυξήσει την ευαισθησία του οργανισμού στους παθογόνους μικροοργανισμούς (Butcher et al., 2002, Fortun-Lamothe and Drouet-Viard, 2002, Riera et al., 2003, Kogut, 2009, Shetty, 2010) Ορισμένα χαρακτηριστικά της φυσικής ανοσίας είναι: η γρήγορη δράση, η συγκεκριμένη διάρκεια (δεν αυξάνεται με επαναλαμβανόμενη έκθεση), η περιορισμένη ειδικότητα (δεν κάνει διάκριση μεταξύ των παθογόνων μικροοργανισμών) και η ικανότητα να αυξάνεται. Τα παραπάνω χαρακτηριστικά μπορούν να χρησιμοποιηθούν για το σχεδιασμό ανοσορρυθμιστικών ή αντιμικροβιακών ουσιών για την προστασία ή θεραπεία από μολύνσεις όπως π.χ. εμβόλια. Επειδή η φυσική ανοσία δεν είναι ειδική για τα παθογόνα, η ικανότητα να ενεργοποιεί την ανοσολογική απάντηση στα πτηνά είναι μια υποσχόμενη προσέγγιση όσον αφορά την αυξανόμενη αντίσταση σε μεγάλο αριθμό παθογόνων μικροοργανισμών. Έχει αποδειχθεί ότι οι αγωνιστές των Toll-like υποδοχέων (TLR- κατηγορία πρωτεϊνών που απαντώνται στα μακροφάγα και τα δενδριτικά κύτταρα και αναγνωρίζουν δομικά μόρια που προέρχονται από τα μικρόβια και τα οποία περνούν τους φυσικούς φραγμούς όπως το δέρμα και η γαστρεντερική οδός) αύξησαν τις λειτουργικές ανοσοαπαντήσεις των ετερόφιλων των πτηνών (Butcher et al., 2002, Fortun-Lamothe and Drouet-Viard, 2002, Riera et al., 2003, Kogut, 2009, Shetty, 2010). Τα ετερόφιλα λευκοκύτταρα των πτηνών είναι τα αντίστοιχα ουδετερόφιλα των θηλαστικών και αποτελούν το δεύτερο μεγαλύτερο πληθυσμό κυττάρων του αίματος. Αποτελούν βασικά στοιχεία της 18

19 φυσικής ανοσίας, μέσω της φαγοκυτταρικής και κυτταρολυτικής τους δράσης, που μπορεί να γίνει με τη βοήθεια π.χ. πρωτεολυτικών ενζύμων (Lee et al., 2010). Η φυσική ανοσία μπορεί να αυξηθεί και φυσικά προϊόντα όπως π.χ. τα προβιοτικά μπορούν ενδεχομένως να χρησιμοποιηθούν σαν αντιμικροβιακά συστατικά. Ο χρόνος ρύθμισης μέσω της τροφής της φυσικής ανοσίας μπορεί να πραγματοποιηθεί κατά τη διάρκεια της πρώτης εβδομάδας της ζωής των πτηνών, ειδικά στα κρεοπαραγωγά ορνίθια εξαιτίας της μειωμένης ανοσοαπάντησης κατά την περίοδο αμέσως μετά την εκκόλαψη τους ή κατά τη διάρκεια της πτερόρροιας στις αυγοπαραγωγές όρνιθες (Butcher et al., 2002, Fortun-Lamothe and Drouet-Viard, 2002, Riera et al., 2003, Kogut, 2009, Shetty, 2010). Ελλειπής διατροφή και ανοσοποιητικό σύστημα Aπό τα τέλη του 1950 έχει αναφερθεί ότι υπάρχει συσχετισμός μεταξύ της ελλειπούς διατροφής των ζωικών οργανισμών και των μολύνσεων από παθογόνους μικροοργανισμούς (Shetty, 2010). Σύμφωνα με τους Φλώρου-Πανέρη και συν., 2013 και Purchiaroni et al., 2013, ο πεπτικός σωλήνας των σπονδυλωτών ζώων περιέχει μια μεγάλη ποικιλία από μικροοργανισμούς που διαφέρουν ανάλογα με το είδος του ζώου, ωστόσο στο μεγαλύτερο ποσοστό τους είναι βακτήρια και κυρίως θετικά κατά Gram. Μέχρι και 500 είδη βακτηρίων υπάρχουν στη μικροχλωρίδα του πεπτικού σωλήνα, με πληθυσμούς που μπορεί να κυμαίνονται από μέχρι βακτηριακά κύτταρα ανά g περιεχομένου του εντέρου ή των κοπράνων. Το σύνολο των μικροοργανισμών της μικροχλωρίδας αυτής επηρεάζει τις ανοσολογικές, φυσιολογικές και προστατευτικές ιδιότητες του πεπτικού σωλήνα. Η συνήθης μικροχλωρίδα των ζώων παίζει σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη των οργάνων, των ιστών και του ανοσοποιητικού συστήματός τους. Ακόμη, ο Shetty, 2010, αναφέρει ότι ο υποσιτισμός προκαλεί ανοσοανεπάρκεια και δυσλειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος. Μη ειδικοί φραγμοί προλαμβάνουν την είσοδο των παθογόνων μικροοργανισμών (μέσω μηχανισμών φυσικής και επίκτητης ανοσίας) και κατά συνέπεια τις 19

20 λοιμώξεις. Η ελλειπής διατροφή επηρεάζει μερικές από αυτές τις λειτουργίες, αυξάνοντας την ευαισθησία στους μολυσματικούς παράγοντες. Επιπρόσθετα της γενικής ελλειπούς διατροφής και της δυσλειτουργίας του ανοσοποιητικού συστήματος, η ανεπάρκεια των βιταμινών και των ανόργανων ουσιών, τείνουν να επηρεάζουν ένα ή περισσότερα στοιχεία των μηχανισμών του ανοσοποιητικού συστήματος και αυξάνουν τον κίνδυνο των μολύνσεων. Η βασική έρευνα σε ζώα (Raqib and Cravioto, 2009, Berger 2012) έχει εντοπίσει πολλoύς γενικούς ανοσολογικούς μηχανισμούς, μέσω των οποίων το ανοσοποιητικό σύστημα επηρεάζεται από τη διατροφή: ορισμένα θρεπτικά συστατικά, π.χ., οι βιταμίνες Ε, Α, D και C, ρυθμίζουν με άμεσο τρόπο τη λειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος, ενώ ορισμένοι άλλοι διατροφικοί παράγοντες επιδρούν στις ορμόνες, οι οποίες με τη σειρά τους, δρουν στο ανοσοποιητικό σύστημα. Ο Klasing, 2007, αναφέρει ότι η διατροφή είναι ένας σημαντικός παράγοντας στην εκτροφή των ζώων, γιατί τα θρεπτικά συστατικά των τροφών αποτελούν την πηγή των δομικών στοιχείων του οργανισμού. Αλλά η μειωμένη πρόσληψη θρεπτικών συστατικών μπορεί να συντελέσει στην εμφάνιση λοιμωδών νοσημάτων κατά τη διάρκεια των οποίων μειώνεται η παραγωγικότητα και η καλή διαβίωση των ζώων. Η ισορροπημένη διατροφή μπορεί να βοηθήσει στην ελαχιστοποίηση των επιπτώσεων των ασθενειών, μέσω της ενίσχυσης του ανοσοποιητικού συστήματος. Ο Hoffmann, 2008 αναφέρει ότι η ανοσία είναι η ικανότητα ανάπτυξης αποτελεσματικής άμυνας ενάντια στους παθογόνους μικροοργανισμούς διατηρώντας το φραγμό του δέρματος, παράγοντας ειδικά αντισώματα, διεγείροντας τα φαγοκύτταρα και εκφράζοντας διάφορους τύπους αμυντικών πρωτεϊνών. Όπως αναφέρθηκε προηγουμένως, η πρώτη γραμμή άμυνας είναι ο γρήγορος επανασχηματισμός του δέρματος και των βλεννογόνων, στην εξωτερική επιφάνεια, όπως και στην γαστρεντερική οδό, ώστε να προληφθεί η διείσδυση των βακτηρίων στον οργανισμό. Η επίκτητη ανοσοαπάντηση αποτελείται από αντιδράσεις που βασίζονται στη μνήμη ειδικών κυττάρων του οργανισμού που συναθροίζονται κατά τη διάρκεια ή μετά την αρχική επαφή του οργανισμού με το βακτηριακό, το ιικό ή το παρασιτικό αντιγόνο. Γενικά η ανοσοαπόκριση ενεργοποιείται μέσω της παραγωγής εκατομμυρίων ειδικών κυττάρων. Αυτή η διαδικασία, όπως και η ενεργοποίηση της έκφρασης των πρωτεϊνών που παίρνουν μέρος στην 20

όλοι αναπνευστική οδός στομάχι στόμα

όλοι αναπνευστική οδός στομάχι στόμα κεράτινη στιβάδα περιέχει σμήγμα λιπαρά οξέα Μηχανισμοί που παρεμποδίζουν την είσοδο Δέρμα περιέχει ιδρώτας φυσιολογική μικροχλωρίδα λυσοζύμη γαλακτικό οξύ μικροοργανισμών Βλεννογόνοι όλοι αναπνευστική

Διαβάστε περισσότερα

ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΑΜΥΝΑΣ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΙΝΟΥ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΥ

ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΑΜΥΝΑΣ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΙΝΟΥ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΥ ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΑΜΥΝΑΣ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΙΝΟΥ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΥ Η πρώτη γραπτή αναφορά στο φαινόμενο της ανοσίας μπορεί να αναζητηθεί στον Θουκυδίδη, τον μεγάλο ιστορικό του Πελοποννησιακού Πολέμου Ανάπτυξη και επιβίωση o

Διαβάστε περισσότερα

Μοριακή κυτταρική βιοχημεία Ανοσοποιητικό σύστημα

Μοριακή κυτταρική βιοχημεία Ανοσοποιητικό σύστημα Μοριακή κυτταρική βιοχημεία Ανοσοποιητικό σύστημα κωδικός μαθήματος: ETY-335 Χειμερινό εξάμηνο 2014 / 2015 Μαρία Χατζηνικολαΐδου mchatzin@materials.uoc.gr Έμφυτο και προσαρμοστικό ανοσοποιητικό σύστημα

Διαβάστε περισσότερα

Επίκτητη Ανοσιακή Απάντηση (χυμικό σκέλος) Β λεμφοκύτταρα

Επίκτητη Ανοσιακή Απάντηση (χυμικό σκέλος) Β λεμφοκύτταρα Επίκτητη Ανοσιακή Απάντηση (χυμικό σκέλος) Β λεμφοκύτταρα φυσική ή μη ειδική ανοσία δεν απαιτεί προηγούμενη έκθεση στο παθογόνο και δεν διαθέτει μνήμη. σε επίκτητη ή ειδική ανοσία χυμική ανοσία με παραγωγή

Διαβάστε περισσότερα

Επιστημονικά Δεδομένα για τη βιοχημική δράση της αντιοξειδωτικής Βιταμίνης C.

Επιστημονικά Δεδομένα για τη βιοχημική δράση της αντιοξειδωτικής Βιταμίνης C. Βιταμίνη C - Ενισχύει το ανοσοποιητικό με 20 διαφορετικούς τρόπους - ΚΑΛΑΜΠΑΚΑ CITY KALAMP Επιστημονικά Δεδομένα για τη βιοχημική δράση της αντιοξειδωτικής Βιταμίνης C. Η βιταμίνη C, γνωστή και ως ασκορβικό

Διαβάστε περισσότερα

Μικροοργανισμοί. Οι μικροοργανισμοί διακρίνονται σε: Μύκητες Πρωτόζωα Βακτήρια Ιούς

Μικροοργανισμοί. Οι μικροοργανισμοί διακρίνονται σε: Μύκητες Πρωτόζωα Βακτήρια Ιούς Μικροοργανισμοί Οι μικροοργανισμοί διακρίνονται σε: Μύκητες Πρωτόζωα Βακτήρια Ιούς Παθογόνοι μικροοργανισμοί Παθογόνοι μικροοργανισμοί ονομάζονται οι μικροοργανισμοί που χρησιμοποιούν τον άνθρωπο ως ξενιστή

Διαβάστε περισσότερα

Εισαγωγή στην Ανοσολογία Επίκτητη Ανοσία I. Σωτήρης Ζαρογιάννης Επίκ. Καθηγητής Φυσιολογίας Εργαστήριο Φυσιολογίας Τμήμα Ιατρικής Π.Θ.

Εισαγωγή στην Ανοσολογία Επίκτητη Ανοσία I. Σωτήρης Ζαρογιάννης Επίκ. Καθηγητής Φυσιολογίας Εργαστήριο Φυσιολογίας Τμήμα Ιατρικής Π.Θ. Εισαγωγή στην Ανοσολογία Επίκτητη Ανοσία I Σωτήρης Ζαρογιάννης Επίκ. Καθηγητής Φυσιολογίας Εργαστήριο Φυσιολογίας Τμήμα Ιατρικής Π.Θ. 14/10/2016 Φυσιολογία Συστημάτων Ακαδημαϊκό Ετος 2016-2017 Γενικά στοιχεία

Διαβάστε περισσότερα

να ταράξουν την λειτουργία των ιστών και των οργάνων του; α. τη θέση τους στο ανθρώπινο σώμα β. την γενικευμένη ή εξειδικευμένη δράση

να ταράξουν την λειτουργία των ιστών και των οργάνων του; α. τη θέση τους στο ανθρώπινο σώμα β. την γενικευμένη ή εξειδικευμένη δράση Ερωτήσεις κατανόησης της θεωρίας του 1 ο κεφαλαίου (συνέχεια) 1. Από τι εξαρτάται η επιβίωση του ανθρώπου και ποιοι εξωτερικοί παράγοντες θα μπορούσαν να ταράξουν την λειτουργία των ιστών και των οργάνων

Διαβάστε περισσότερα

ΑΝΟΣΟΠΟΙΗΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΜΟΝΟΚΛΩΝΙΚΑ ΑΝΤΙΣΩΜΑΤΑ ΕΜΒΟΛΙΑ. Εργαστήριο Γενετικής, ΓΠΑ

ΑΝΟΣΟΠΟΙΗΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΜΟΝΟΚΛΩΝΙΚΑ ΑΝΤΙΣΩΜΑΤΑ ΕΜΒΟΛΙΑ. Εργαστήριο Γενετικής, ΓΠΑ ΑΝΟΣΟΠΟΙΗΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΜΟΝΟΚΛΩΝΙΚΑ ΑΝΤΙΣΩΜΑΤΑ ΕΜΒΟΛΙΑ Στάδια μικροβιακής λοίμωξης δημιουργία αποικίας σε εξωτερική επιφάνεια διείσδυση στον οργανισμό τοπική μόλυνση συστηματική (γενικευμένη) μόλυνση H σημασία

Διαβάστε περισσότερα

ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑ ΠΡΟΟΠΤΙΚΗ

ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑ ΠΡΟΟΠΤΙΚΗ Απαντήσεις του κριτηρίου αξιολόγησης στη βιολογία γενικής παιδείας 1 ο ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΘΕΜΑ 1 ο Να γράψετε τον αριθμό καθεμίας από τις ημιτελείς προτάσεις 1 έως και 5, και δίπλα σε αυτόν το γράμμα που αντιστοιχεί

Διαβάστε περισσότερα

ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑ ΜΗΤΑΛΑΣ ΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙ ΕΙΑΣ

ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑ ΜΗΤΑΛΑΣ ΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙ ΕΙΑΣ ΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙ ΕΙΑΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1.3 : ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΑΜΥΝΑΣ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΙΝΟΥ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΥ ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΑΝΟΣΙΑΣ ΘΕΜΑ 1 Χαρακτηρίστε τις προτάσεις ως σωστές ή λανθασµένες. 1. Οι βλεννογόνοι

Διαβάστε περισσότερα

ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΑΜΥΝΑΣ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΙΝΟΥ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΥ

ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΑΜΥΝΑΣ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΙΝΟΥ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΥ ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΑΜΥΝΑΣ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΙΝΟΥ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΥ ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΑΜΥΝΑΣ Με βάση τη θέση στο ανθρώπινο σώμα Με βάση την ιδιότητα για γενικευμένη ή εξειδικευμένη δράση Εξωτερικοί εσωτερικοί μη ειδικοί μηχανισμοί ειδικοί

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ 1 ου ΚΕΦΑΛΑΙΟΥ

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ 1 ου ΚΕΦΑΛΑΙΟΥ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ 1 ου ΚΕΦΑΛΑΙΟΥ Επιλέξτε τη σωστή απάντηση: Το τρυπανόσωμα προκαλεί α. δυσεντερία β. ελονοσία γ. ασθένεια του ύπνου δ. χολέρα Τα ενδοσπόρια σχηματίζονται από β. φυτά γ. ιούς δ. πρωτόζωα Η σύφιλη

Διαβάστε περισσότερα

Θέµατα Πανελληνίων Βιολογίας Γ.Π Άµυνα - Ανοσία

Θέµατα Πανελληνίων Βιολογίας Γ.Π Άµυνα - Ανοσία 2012 Α2. Τα φαγοκύτταρα παράγονται α. στο νωτιαίο µυελό β. στο θύµο αδένα γ. στους λεµφαδένες δ. στον ερυθρό µυελό των οστών. Α3. Το συµπλήρωµα και η προπερδίνη συµβάλλουν στην καταπολέµηση α. των ιών

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΣΩΣΤΟΥ - ΛΑΘΟΥΣ. ΠΟΛΛΑΠΛΗΣ ΕΠΙΛΟΓΗΣ

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΣΩΣΤΟΥ - ΛΑΘΟΥΣ. ΠΟΛΛΑΠΛΗΣ ΕΠΙΛΟΓΗΣ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΣΩΣΤΟΥ - ΛΑΘΟΥΣ. ΠΟΛΛΑΠΛΗΣ ΕΠΙΛΟΓΗΣ 1. Η πήξη του αίματος συμβάλλει στην άμυνα του οργανισμού 2. Η φαγοκυττάρωση είναι αποτελεσματική μόνο έναντι των βακτηρίων 3. Οι ιντερφερόνες δρουν άμεσα

Διαβάστε περισσότερα

ΤΕΛΟΣ 1ΗΣ ΑΠΟ 5 ΣΕΛΙΔΕΣ

ΤΕΛΟΣ 1ΗΣ ΑΠΟ 5 ΣΕΛΙΔΕΣ ΑΡΧΗ 1ΗΣ ΣΕΛΙΔΑΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΚΑΙ ΕΠΑΛ (ΟΜΑΔΑ Β ) ΣΑΒΒΑΤΟ 26 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 2013 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΣΥΝΟΛΟ ΣΕΛΙΔΩΝ: ΠΕΝΤΕ (5) Θέμα Α Μονάδες 25 Α1.

Διαβάστε περισσότερα

Εφαρμοσμένη Διατροφική Ιατρική

Εφαρμοσμένη Διατροφική Ιατρική Γλωσσάρι για το Μάθημα της Διατροφικής Ιατρικής Λιπαρά οξέα: περιέχουν μακριές αλυσίδες μορίων που αποτελούν σχεδόν όλο το σύμπλεγμα λιπιδίων τόσο για τα ζωικά όσο και για τα φυτικά λίπη. Αν αποκοπούν

Διαβάστε περισσότερα

ΘΕΜΑ 1 Ο ΜΑΘΗΜΑ / ΤΑΞΗ : ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΣΕΙΡΑ: ΘΕΡΙΝΑ ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ: 10/11/2013

ΘΕΜΑ 1 Ο ΜΑΘΗΜΑ / ΤΑΞΗ : ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΣΕΙΡΑ: ΘΕΡΙΝΑ ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ: 10/11/2013 ΜΑΘΗΜΑ / ΤΑΞΗ : ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΣΕΙΡΑ: ΘΕΡΙΝΑ ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ: 10/11/2013 ΘΕΜΑ 1 Ο Να επιλέξετε την φράση που συμπληρώνει ορθά κάθε μία από τις ακόλουθες προτάσεις: 1. Οι αποικοδομητές είναι:

Διαβάστε περισσότερα

Φλεγμονή. Α. Χατζηγεωργίου Επίκουρος Καθηγητής Φυσιολογίας Ιατρικής Σχολής ΕΚΠΑ

Φλεγμονή. Α. Χατζηγεωργίου Επίκουρος Καθηγητής Φυσιολογίας Ιατρικής Σχολής ΕΚΠΑ Φλεγμονή Α. Χατζηγεωργίου Επίκουρος Καθηγητής Φυσιολογίας Ιατρικής Σχολής ΕΚΠΑ Μη ειδική ανοσολογική άμυνα ΑΝΑΤΟΜΙΚΟΙ ΦΡΑΓΜΟΙ Φυσικοί: δέρμα, βλεννογόνοι, βλέννα, βήχας Χημικοί: λυσοζύμη, αντιμικροβιακά

Διαβάστε περισσότερα

ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΣΤΟΥΣ ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΥΣ ΑΜΥΝΑΣ

ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΣΤΟΥΣ ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΥΣ ΑΜΥΝΑΣ ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΣΤΟΥΣ ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΥΣ ΑΜΥΝΑΣ Ερωτήσεις πολλαπλής επιλογής: επιλέξτε το γράμμα που αντιστοιχεί στη σωστή συνέχεια της πρότασης. 1. Δυσμενές χημικό περιβάλλον στην επιδερμίδα προκαλείται από:

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΣΤΗ ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ

ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΣΤΗ ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ 23-10-11 ΘΕΡΙΝΑ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΣΤΗ ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΘΕΜΑ 1 Ο Α. Να επιλέξετε τη φράση που συμπληρώνει ορθά κάθε μία από τις ακόλουθες προτάσεις: 1. Όλα τα βακτήρια: Α. διαθέτουν κυτταρικό

Διαβάστε περισσότερα

οµή Ανοσιακού Συστήµατος Ελένη Φωτιάδου-Παππά Τµήµα Ανοσολογίας Γ.Ν. Νίκαιας-Πειραιά

οµή Ανοσιακού Συστήµατος Ελένη Φωτιάδου-Παππά Τµήµα Ανοσολογίας Γ.Ν. Νίκαιας-Πειραιά οµή Ανοσιακού Συστήµατος Ελένη Φωτιάδου-Παππά Τµήµα Ανοσολογίας Γ.Ν. Νίκαιας-Πειραιά Ανοσολογικό σύστηµα Βασικό σύστηµα του οργανισµού Λειτουργικές µονάδες του ανοσολογικού συστήµατος Οργανωµένος λεµφικός

Διαβάστε περισσότερα

ΣΤΗΛΗ Α Αντιβιοτικό Αντισώματα ιντερφερόνες Τ- Τ- (αντιγόνα) κυτταροτοξικά βοηθητικά Τοξίνες Vibrio cholera

ΣΤΗΛΗ Α Αντιβιοτικό Αντισώματα ιντερφερόνες Τ- Τ- (αντιγόνα) κυτταροτοξικά βοηθητικά Τοξίνες Vibrio cholera Α1. 1. β Βιολογία ΘΕΜΑ Α γενιικής παιιδείίας 2. γ 3. γ 4. γ 5. δ Α2. ΣΤΗΛΗ Α Αντιβιοτικό Αντισώματα ιντερφερόνες Τ- Τ- (αντιγόνα) κυτταροτοξικά βοηθητικά Τοξίνες Vibrio cholera Ηπατίτιδα C + Candida albicans

Διαβάστε περισσότερα

Μεταβολικές ανάγκες ανοσοκυττάρων

Μεταβολικές ανάγκες ανοσοκυττάρων Μεταβολικές ανάγκες ανοσοκυττάρων Στέργιος Κατσιουγιάννης PhD Μεταδιδακτορικός συνεργάτης Χαροκόπειο Πανεπιστήµιο Τµήµα Επιστήµης ιαιτολογίας και ιατροφής Μεταβολισµός και Ανοσολογία Ιστορικά το καλύτερο

Διαβάστε περισσότερα

ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙ ΕΙΑΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΕΝΙΑΙΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ 2002

ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙ ΕΙΑΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΕΝΙΑΙΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ 2002 ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙ ΕΙΑΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΕΝΙΑΙΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ 2002 ΕΚΦΩΝΗΣΕΙΣ ΘΕΜΑ 1 ο Στις ερωτήσεις 1-5, να γράψετε στο τετράδιό σας τον αριθµό της ερώτησης και δίπλα του το γράµµα που αντιστοιχεί στη σωστή απάντηση.

Διαβάστε περισσότερα

Βιολογία γενικής παιδείας τάξη Γ

Βιολογία γενικής παιδείας τάξη Γ Βιολογία γενικής παιδείας τάξη Γ Παραδόσεις του μαθήματος Επιμέλεια: Γιάννης Αργύρης Βιολόγος M.Sc. Καθηγητής 3 ου Γεν. Λυκ. Ηλιούπολης Κεφάλαιο 1ο Άνθρωπος και υγεία 2. Μηχανισμοί Άμυνας του Ανθρώπινου

Διαβάστε περισσότερα

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΟ 1 ο ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΟ 1 ο ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΟ 1 ο ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΘΕΜΑ 1 ο Α. Ερωτήσεις πολλαπλής επιλογής 1. γ 2. α 3. β 4. δ 5. δ Β. Ερωτήσεις σωστού - λάθους 1. Σωστό 2. Λάθος 3. Λάθος 4. Λάθος 5. Σωστό ΘΕΜΑ

Διαβάστε περισσότερα

Ανοσιακή απάντηση (immune response)

Ανοσιακή απάντηση (immune response) Ανοσιακή απάντηση (immune response) Το σύνολο των μηχανισμών που καθιστούν τον οργανισμό ικανό να αναγνωρίζει,να εξουδετερώνει και να απομακρύνει κάθε ξένη ουσία προς αυτόν χαρακτηρίζεται ως ανοσία. Αποτέλεσμα

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙAΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ (Ιανουάριος 2014)

ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙAΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ (Ιανουάριος 2014) ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙAΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ (Ιανουάριος 2014) ΘΕΜΑ 1 ο Στις ερωτήσεις 1-5, να επιλέξετε το γράμμα που αντιστοιχεί στη σωστή απάντηση. 1. Το συμπλήρωμα και η προπερδίνη είναι πρωτεΐνες

Διαβάστε περισσότερα

ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ

ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΘΕΜΑ 1ο Να γράψετε στο τετράδιό σας τον αριθμό καθεμιάς από τις παρακάτω ημιτελείς προτάσεις 1 έως 5 και δίπλα το γράμμα που αντιστοιχεί στη λέξη ή στη φράση, η οποία

Διαβάστε περισσότερα

ΑΝΟΣΟΒΙΟΛΟΓΙΑ. Εξεταστική Ιανουαρίου 2010

ΑΝΟΣΟΒΙΟΛΟΓΙΑ. Εξεταστική Ιανουαρίου 2010 Εξεταστική Ιανουαρίου 2010 Ποιες είναι οι διαφορές μιας πρωτογενούς από μια δευτερογενή χυμική ανοσολογική απόκριση; Περιγράψετε τους μηχανισμούς ενεργοποίησης στις δυο περιπτώσεις. ΘΕΜΑ 2 (1 μονάδα) Περιγράψετε

Διαβάστε περισσότερα

ΜΑΘΗΜΑ / ΤΑΞΗ : ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ / Γ ΛΥΚΕΙΟΥ (ΘΕΡΙΝΑ) ΣΕΙΡΑ: ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ: 15/11/2015

ΜΑΘΗΜΑ / ΤΑΞΗ : ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ / Γ ΛΥΚΕΙΟΥ (ΘΕΡΙΝΑ) ΣΕΙΡΑ: ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ: 15/11/2015 ΜΑΘΗΜΑ / ΤΑΞΗ : ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ / Γ ΛΥΚΕΙΟΥ (ΘΕΡΙΝΑ) ΣΕΙΡΑ: ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ: 15/11/2015 ΘΕΜΑ Α Να επιλέξετε την φράση που συμπληρώνει ορθά κάθε μία από τις ακόλουθες προτάσεις: Α1. Η φαγοκυττάρωση

Διαβάστε περισσότερα

ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ ΤΗΣ ΒΙΟΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΣΤΗΝ ΙΑΤΡΙΚΗ

ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ ΤΗΣ ΒΙΟΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΣΤΗΝ ΙΑΤΡΙΚΗ ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ ΤΗΣ ΒΙΟΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΣΤΗΝ ΙΑΤΡΙΚΗ Καθώς η επιστημονική γνώση και κατανόηση αναπτύσσονται, ο μελλοντικός σχεδιασμός βιοτεχνολογικών προϊόντων περιορίζεται μόνο από τη φαντασία μας Βιοτεχνολογία

Διαβάστε περισσότερα

ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙ ΕΙΑΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΕΝΙΑΙΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ 2002 ÈÅÌÅËÉÏ

ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙ ΕΙΑΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΕΝΙΑΙΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ 2002 ÈÅÌÅËÉÏ ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙ ΕΙΑΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΕΝΙΑΙΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ 2002 ΘΕΜΑ 1 ο Στις ερωτήσεις 1-5, να γράψετε στο τετράδιό σας τον αριθµό της ερώτησης και δίπλα του το γράµµα που αντιστοιχεί στη σωστή απάντηση. 1. Ποιο

Διαβάστε περισσότερα

ΚΡΙΤΗΡΙΟ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΤΡΙΩΡΗΣ ΔΙΑΡΚΕΙΑΣ ΣΤΟ 1 0 ΚΕΦΑΛΑΙΟ

ΚΡΙΤΗΡΙΟ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΤΡΙΩΡΗΣ ΔΙΑΡΚΕΙΑΣ ΣΤΟ 1 0 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΚΡΙΤΗΡΙΟ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΤΡΙΩΡΗΣ ΔΙΑΡΚΕΙΑΣ ΣΤΟ 1 0 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΘΕΜΑ 1 0 Α. Στις ερωτήσεις 1-5 να επιλέξετε το γράμμα που αντιστοιχεί στη σωστή απάντηση: 1. Τα βακτήρια διαθέτουν: α. Μιτοχόνδρια β. Ριβοσώματα

Διαβάστε περισσότερα

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5 ΑΝΟΣΟΑΙΜΑΤΟΛΟΓΙΑ ΑΜΕΣΗ COOMBS

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5 ΑΝΟΣΟΑΙΜΑΤΟΛΟΓΙΑ ΑΜΕΣΗ COOMBS ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5 ΑΝΟΣΟΑΙΜΑΤΟΛΟΓΙΑ ΑΜΕΣΗ COOMBS ΑΜΕΣΗ COOMBS Θεμελιώδες γνώρισμα του κάθε οργανισμού είναι ότι αναγνωρίζει τα κύτταρα των άλλων οργανισμών ως ξένα Αντιδρά με σκοπό την καταστροφή ΑΝΟΣΟΑΙΜΑΤΟΛΟΓΙΑ

Διαβάστε περισσότερα

(dietary fiber, nonnutritive fiber)

(dietary fiber, nonnutritive fiber) KΥΤΤΑΡΙΝΗ - ΦΥΤΙΚΕΣ ΙΝΕΣ Στα τρόφιμα, παράλληλα με τους υδατάνθρακες που πέπτονται στον ανθρώπινο οργανισμό (δηλαδή που υδρολύονται, απορροφώνται και μεταβολίζονται κατά τα γνωστά), υπάρχουν και υδατάνθρακες

Διαβάστε περισσότερα

Η πρωτογενής ανοσοβιολογική απόκριση ενεργοποιείται κατά την πρώτη επαφή του οργανισμού με ένα αντιγόνο. Περιλαμβάνει τα εξής στάδια:

Η πρωτογενής ανοσοβιολογική απόκριση ενεργοποιείται κατά την πρώτη επαφή του οργανισμού με ένα αντιγόνο. Περιλαμβάνει τα εξής στάδια: Εικόνα 1.24: α) Σύνδεση αντισώματος - αντιγόνου, β) συμπληρωματικότητα αντισώματος - αντιγόνου, γ) ένα αντίσωμα συνδέεται με περισσότερα από ένα αντιγόνα. Στάδια ανοσοβιολογικής απόκρισης Η αντίδραση του

Διαβάστε περισσότερα

ΕΝΟΤΗΤΑ 4: ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΑΜΥΝΑΣ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΙΝΟΥ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΥ - ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΑΝΟΣΙΑΣ - ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΜΗ ΕΙΔΙΚΗΣ ΑΜΥΝΑΣ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ-ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΚΑΤΑΝΟΗΣΗΣ

ΕΝΟΤΗΤΑ 4: ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΑΜΥΝΑΣ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΙΝΟΥ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΥ - ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΑΝΟΣΙΑΣ - ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΜΗ ΕΙΔΙΚΗΣ ΑΜΥΝΑΣ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ-ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΚΑΤΑΝΟΗΣΗΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 Ο : ΑΝΘΡΩΠΟΣ ΚΑΙ ΥΓΕΙΑ ΕΝΟΤΗΤΑ 4: ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΑΜΥΝΑΣ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΙΝΟΥ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΥ - ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΑΝΟΣΙΑΣ - ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΜΗ ΕΙΔΙΚΗΣ ΑΜΥΝΑΣ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ-ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΚΑΤΑΝΟΗΣΗΣ Ερώτηση 1 Από ποιούς

Διαβάστε περισσότερα

4. ΛΕΜΦΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ. περιλαμβάνονται ο σπλήνας και ο θύμος αδένας (εικ.4.1). Το λεμφικό σύστημα είναι πολύ σημαντικό γιατί:

4. ΛΕΜΦΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ. περιλαμβάνονται ο σπλήνας και ο θύμος αδένας (εικ.4.1). Το λεμφικό σύστημα είναι πολύ σημαντικό γιατί: ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 4. ΛΕΜΦΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ Το λεμφικό σύστημα αποτελείται από τα λεμφαγγεία, τη λέμφο και τους λεμφαδένες. Οι λεμφαδένες είναι δομές που αποτελούνται από εξειδικευμένη μορφή συνδετικού ιστού, το λεμφικό

Διαβάστε περισσότερα

ΑΝΟΣΟΛΟΓΙΑ. 1. Εισαγωγή (κυρίως στην επίκτητη ανοσία) 2. Φυσική ανοσία ΕΠΙΚΤΗΤΗ ΑΝΟΣΙΑ

ΑΝΟΣΟΛΟΓΙΑ. 1. Εισαγωγή (κυρίως στην επίκτητη ανοσία) 2. Φυσική ανοσία ΕΠΙΚΤΗΤΗ ΑΝΟΣΙΑ ΑΝΟΣΟΛΟΓΙΑ 1. Εισαγωγή (κυρίως στην επίκτητη ανοσία) 2. Φυσική ανοσία ΕΠΙΚΤΗΤΗ ΑΝΟΣΙΑ ΑΝΤΙΓΟΝΟ 3. Η πρόσληψη του αντιγόνου και η παρουσίασή του στα λεμφοκύτταρα 4. Η αναγνώριση του αντιγόνου. Αντιγονικοί

Διαβάστε περισσότερα

Κεφάλαιο 4 ο ΑΙΜΑ ΜΑΡΙΑ ΣΗΦΑΚΗ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΑΝΑΤΟΜΙΑΣ - ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑΣ ΙΙ 1

Κεφάλαιο 4 ο ΑΙΜΑ ΜΑΡΙΑ ΣΗΦΑΚΗ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΑΝΑΤΟΜΙΑΣ - ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑΣ ΙΙ 1 Κεφάλαιο 4 ο ΑΙΜΑ ΜΑΡΙΑ ΣΗΦΑΚΗ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΑΝΑΤΟΜΙΑΣ - ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑΣ ΙΙ 1 Το αίμα Έχει όγκο περίπου 5 λίτρα Αποτελείται από Πλάσμα (55%) Είναι νερό και διαλυμένες ουσίες Πρωτεΐνες Ορμόνες Άλατα Άλλες θρεπτικές

Διαβάστε περισσότερα

ΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΩΝ ΦΡΟΝΤΙΣΤΩΝ ΕΛΛΑΔΟΣ (Ο.Ε.Φ.Ε.) ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ 2019 A ΦΑΣΗ

ΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΩΝ ΦΡΟΝΤΙΣΤΩΝ ΕΛΛΑΔΟΣ (Ο.Ε.Φ.Ε.) ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ 2019 A ΦΑΣΗ ΤΑΞΗ: ΜΑΘΗΜΑ: Γ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΒΙΟΛΟΓΙΑ/ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ Ημερομηνία: Σάββατο 19 Ιανουαρίου 2019 Διάρκεια Εξέτασης: 3 ώρες ΘΕΜΑ Α Α1. β Α2. δ Α3. β Α4. β Α5. β ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΘΕΜΑ Β Β1. Σχολικό βιβλίο σελίδα

Διαβάστε περισσότερα

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΟ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΟ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ 23 10 2011 ΘΕΡΙΝΑ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΟ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΘΕΜΑ 1 Ο Α. Να επιλέξετε τη φράση που συμπληρώνει ορθά κάθε μία από τις ακόλουθες προτάσεις: 1. Όλα τα βακτήρια: Α. διαθέτουν

Διαβάστε περισσότερα

Protecure και Endosan. Protecure. Endosan

Protecure και Endosan. Protecure. Endosan Υγιεινό Φυσικό Προβιοτικό Protecure Endosan Protecure και Endosan Υγιεινό Φυσικό Προβιοτικό Τα νέα ϖροβιοτικά, Protecure και Endosan, ϖεριέχουν καλλιέργειες µικροοργανισµών γαλακτικού οξέος, είναι φυσικά

Διαβάστε περισσότερα

Βιταμίνες/ Συμπληρώματα Διατροφής

Βιταμίνες/ Συμπληρώματα Διατροφής Βιταμίνες/ Συμπληρώματα Διατροφής e-catalogue 2012 Βιταμίνες Μέταλλα & Ιχνοστοιχεία Αμινοξέα & Πρωτεΐνες Απαραίτητα Λιπαρά Οξέα Πεπτικά/Προβιοτικά Βοηθήματα Βιταμίνες Οι βιταμίνες είναι απαραίτητες για

Διαβάστε περισσότερα

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΟ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ 1 ου ΚΕΦΑΛΑΙΟΥ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΟ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ 1 ου ΚΕΦΑΛΑΙΟΥ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΟ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ 1 ου ΚΕΦΑΛΑΙΟΥ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΘΕΜΑ 1 ο A. Ερωτήσεις πολλαπλής επιλογής 1. β 2. γ 3. β 4. γ 5. δ B. Ερωτήσεις σωστού - λάθους 1. Σωστό 2. Σωστό 3. Λάθος 4. Λάθος 5.

Διαβάστε περισσότερα

ΘΕΩΡΙΑ 3 η ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ. ΚΥΤΤΑΡΟΚΙΝΕΣ ή ΚΥΤΤΟΚΙΝΕΣ Dr ΠΑΠΑΓΙΑΝΝΗΣ ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΤΜΗΜΑ ΙΑΤΡΙΚΩΝ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΩΝ ΤΕΙ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ

ΘΕΩΡΙΑ 3 η ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ. ΚΥΤΤΑΡΟΚΙΝΕΣ ή ΚΥΤΤΟΚΙΝΕΣ Dr ΠΑΠΑΓΙΑΝΝΗΣ ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΤΜΗΜΑ ΙΑΤΡΙΚΩΝ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΩΝ ΤΕΙ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ ΘΕΩΡΙΑ 3 η ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΚΥΤΤΑΡΟΚΙΝΕΣ ή ΚΥΤΤΟΚΙΝΕΣ Dr ΠΑΠΑΓΙΑΝΝΗΣ ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΤΜΗΜΑ ΙΑΤΡΙΚΩΝ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΩΝ ΤΕΙ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ Είδαμε ότι οι ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΜΗ ΕΙΔΙΚΗΣ ΑΝΟΣΙΑΣ είναι 1. Ανατομικοί φραγμοί - Δέρμα - Βλεννώδεις

Διαβάστε περισσότερα

Σχέση Διατροφής-Ιώσεων-Ανοσοποιητικού Συστήματος - Ο Δρόμος για την Θεραπεία Σάββατο, 08 Οκτώβριος :40

Σχέση Διατροφής-Ιώσεων-Ανοσοποιητικού Συστήματος - Ο Δρόμος για την Θεραπεία Σάββατο, 08 Οκτώβριος :40 Γράφει: Κωνσταντίνου Κρήνη, Κλινικός Διαιτολόγος-Διατροφολόγος Οι ιώσεις ανεξάρτητα από το εάν είναι ήπιες ή όχι έχουν αρνητικές επιδράσεις στη διατροφική κατάσταση του ατόμου. Οι σπουδαιότητα των επιδράσεων

Διαβάστε περισσότερα

ΜΕΛΕΤΗ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ

ΜΕΛΕΤΗ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΜΕΛΕΤΗ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ 1. Αναφέρετε ονομαστικά όλα τα μικρόβια και τις ασθένειες που αυτά προκαλούν. 2. Φτιάξτε ένα πίνακα που να φαίνονται οι δομικές κ λειτουργικές διαφορές μεταξύ

Διαβάστε περισσότερα

ΟΡΓΑΝΑ ΤΟΥ ΑΝΟΣΟΠΟΙΗΤΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ

ΟΡΓΑΝΑ ΤΟΥ ΑΝΟΣΟΠΟΙΗΤΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ ΟΡΓΑΝΑ ΤΟΥ ΑΝΟΣΟΠΟΙΗΤΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ ΟΡΓΑΝΑ ΤΟΥ ΑΝΟΣΟΠΟΙΗΤΙΚΟΥ Διακρίνονται σε: - Πρωτογενή και - Δευτερογενή Πρωτογενή είναι τα όργανα στα οποία γίνεται η ωρίμανση των κυττάρων του ανοσοποιητικού: - Θύμος

Διαβάστε περισσότερα

ΒΙΟΛΟΓΙΑ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΟ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ( )

ΒΙΟΛΟΓΙΑ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΟ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ( ) ΒΙΟΛΟΓΙΑ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΟ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ (8-4-2012) ΘΕΜΑ 1: Να επιλέξετε τη φράση που συμπληρώνει σωστά την πρόταση: (Μονάδες 25) 1. Ο πυρετός: α. Δημιουργείται σε περίπτωση τοπικής

Διαβάστε περισσότερα

2. Τα πρωτόζωα α. δεν έχουν πυρήνα. β. είναι μονοκύτταροι ευκαρυωτικοί οργανισμοί. γ. είναι πολυκύτταρα παράσιτα. δ. είναι αυτότροφοι οργανισμοί.

2. Τα πρωτόζωα α. δεν έχουν πυρήνα. β. είναι μονοκύτταροι ευκαρυωτικοί οργανισμοί. γ. είναι πολυκύτταρα παράσιτα. δ. είναι αυτότροφοι οργανισμοί. 1 ΘΕΜΑΤΑ κεφ 1. Α. Να γράψετε στο τετράδιό σας τον αριθμό καθεμιάς από τις παρακάτω ημιτελείς προτάσεις και δίπλα το γράμμα που αντιστοιχεί στη λέξη ή στη φράση η οποία συμπληρώνει σωστά την ημιτελή πρόταση.

Διαβάστε περισσότερα

ΜΑΘΗΜΑ / ΤΑΞΗ : ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ / Γ ΛΥΚΕΙΟΥ (ΘΕΡΙΝΑ) ΣΕΙΡΑ: ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ: 15/11/2015

ΜΑΘΗΜΑ / ΤΑΞΗ : ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ / Γ ΛΥΚΕΙΟΥ (ΘΕΡΙΝΑ) ΣΕΙΡΑ: ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ: 15/11/2015 ΜΑΘΗΜΑ / ΤΑΞΗ : ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ / Γ ΛΥΚΕΙΟΥ (ΘΕΡΙΝΑ) ΣΕΙΡΑ: ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ: 15/11/2015 ΘΕΜΑ Α Να επιλέξετε την φράση που συμπληρώνει ορθά κάθε μία από τις ακόλουθες προτάσεις: Α1. Η φαγοκυττάρωση

Διαβάστε περισσότερα

Χρόνια φλεγμονή. Βαλεντίνη Τζιούφα-Ασημακοπούλου. Νοέμβριος 2018

Χρόνια φλεγμονή. Βαλεντίνη Τζιούφα-Ασημακοπούλου. Νοέμβριος 2018 Χρόνια φλεγμονή Βαλεντίνη Τζιούφα-Ασημακοπούλου Νοέμβριος 2018 Οξεία φλεγμονή Ταχεία εισβολή και λύση Εξιδρωματικά στοιχεία Πολυμορφοπύρηνα Χρόνια φλεγμονή Ύπουλη εισβολήπαρατεταμένη πορείαβραδεία λύση

Διαβάστε περισσότερα

ΠΕΠΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ

ΠΕΠΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ ΠΕΠΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ Το πεπτικό σύστημα στον άνθρωπο αποτελείται από: Τον Πεπτικό ή γαστρεντερικό σωλήνα στον οποίο υπάρχουν : Η στοματική κοιλότητα Ο φάρυγγας Ο οισοφάγος Το στομάχι Το λεπτό έντερο

Διαβάστε περισσότερα

ΑΛΛΕΡΓΙΑ: Ο ΑΟΡΑΤΟΣ ΕΧΘΡΟΣ ΠΩΣ ΓΙΝΕΤΑΙ ΚΑΠΟΙΟΣ ΑΛΛΕΡΓΙΚΟΣ;

ΑΛΛΕΡΓΙΑ: Ο ΑΟΡΑΤΟΣ ΕΧΘΡΟΣ ΠΩΣ ΓΙΝΕΤΑΙ ΚΑΠΟΙΟΣ ΑΛΛΕΡΓΙΚΟΣ; ΑΛΛΕΡΓΙΑ: Ο ΑΟΡΑΤΟΣ ΕΧΘΡΟΣ ΠΩΣ ΓΙΝΕΤΑΙ ΚΑΠΟΙΟΣ ΑΛΛΕΡΓΙΚΟΣ; Αλλεργία, όπως ορίζει και η λέξη, σημαίνει άλλο έργο. Είναι η μη αναμενόμενη αντίδραση του ανοσιακού συστήματος του οργανισμού εναντίον ακίνδυνων

Διαβάστε περισσότερα

Γιάννης Δρακόπουλος 1. ΚΕΦ.1.3 ΘΕΜΑΤΑ (ομάδα Δ)

Γιάννης Δρακόπουλος 1. ΚΕΦ.1.3 ΘΕΜΑΤΑ (ομάδα Δ) Γιάννης Δρακόπουλος 1 1. ΚΕΦ.1.3 ΘΕΜΑΤΑ (ομάδα Δ) 2. Το διάγραµµα α δείχνει ότι τα αντιγόνα είναι αρχικά πολλά και εν συνεχεία ελαττώνονται διαρκώς. Δεν µεσολαβεί στάδιο αύξησης τους, επομένως δεν παρατηρείται

Διαβάστε περισσότερα

Λοιμώδη Νοσήματα Υγιεινή. Αγροτικών Ζώων

Λοιμώδη Νοσήματα Υγιεινή. Αγροτικών Ζώων 1 Ελληνική Δημοκρατία Τεχνολογικό Εκπαιδευτικό Ίδρυμα Ηπείρου Λοιμώδη Νοσήματα Υγιεινή Ιωάννης Σκούφος Αγροτικών Ζώων Ενότητα 3 : ΟΙ ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΤΗΣ ΧΡΗΣΗΣ ΑΝΤΙΜΙΚΡΟΒΙΑΚΩΝ ΠΑΡΑΓΟΝΤΩΝ 2 Ανοιχτά Ακαδημαϊκά

Διαβάστε περισσότερα

ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1(ΥΓΕΙΑ-ΑΝΘΡΩΠΟΣ)

ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1(ΥΓΕΙΑ-ΑΝΘΡΩΠΟΣ) ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ: ΤΜΗΜΑ: ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1(ΥΓΕΙΑ-ΑΝΘΡΩΠΟΣ) Να βάλετε σε κύκλο το γράμμα που αντιστοιχεί στη σωστή απάντηση ή στη φράση που συμπληρώνει σωστά την πρόταση: 1. Οι ιοί αποτελούνται

Διαβάστε περισσότερα

5 Η ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ. ΕΙΔΙΚΗ ΑΝΟΣΙΑ Dr.ΠΑΠΑΓΙΑΝΝΗΣ ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΤΜΗΜΑ ΙΑΤΡΙΚΩΝ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΩΝ ΤΕΙ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ

5 Η ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ. ΕΙΔΙΚΗ ΑΝΟΣΙΑ Dr.ΠΑΠΑΓΙΑΝΝΗΣ ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΤΜΗΜΑ ΙΑΤΡΙΚΩΝ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΩΝ ΤΕΙ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ 5 Η ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΕΙΔΙΚΗ ΑΝΟΣΙΑ Dr.ΠΑΠΑΓΙΑΝΝΗΣ ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΤΜΗΜΑ ΙΑΤΡΙΚΩΝ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΩΝ ΤΕΙ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ ΕΙΔΙΚΗ ΑΝΟΣΙΑ Ειδική ή επίκτητη ανοσία είναι ένα σύνολο μηχανισμών με τους οποίους επιτυγχάνεται σημαντική

Διαβάστε περισσότερα

Βιολογία Γενικής Παιδείας Γ Λυκείου

Βιολογία Γενικής Παιδείας Γ Λυκείου Μάθημα/Τάξη: Βιολογία Γενικής Παιδείας Γ Λυκείου Κεφάλαιο: Άνθρωπος και Υγεία (1.1-1.3.3) Ονοματεπώνυμο Μαθητή: Ημερομηνία: 17-10-2016 Επιδιωκόμενος Στόχος: 70/100 ΘΕΜΑ Α Να γράψετε στο τετράδιο σας τον

Διαβάστε περισσότερα

Βιολογία Γ Ενιαίου Λυκείου Γενικής Παιδείας

Βιολογία Γ Ενιαίου Λυκείου Γενικής Παιδείας Ερωτήσεις κλειστού τύπου που τέθηκαν στις πανελλήνιες εξετάσεις (2000-2014) και αφορούν το 1 ο κεφάλαιο ΑΝΘΡΩΠΟΣ ΚΑΙ ΥΓΕΙΑ. (σελ. 31-49) Α. Να βάλετε σε κύκλο το γράμμα που αντιστοιχεί στη σωστή απάντηση

Διαβάστε περισσότερα

4. Ως αυτότροφοι οργανισμοί χαρακτηρίζονται α. οι καταναλωτές Α τάξης. β. οι παραγωγοί. γ. οι αποικοδομητές. δ. οι καταναλωτές Β τάξης.

4. Ως αυτότροφοι οργανισμοί χαρακτηρίζονται α. οι καταναλωτές Α τάξης. β. οι παραγωγοί. γ. οι αποικοδομητές. δ. οι καταναλωτές Β τάξης. ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΘΕΜΑ 1ο Να γράψετε στο τετράδιό σας τον αριθμό καθεμιάς από τις παρακάτω ημιτελείς προτάσεις 1 έως 5 και δίπλα το γράμμα που αντιστοιχεί στη λέξη ή στη φράση, η οποία

Διαβάστε περισσότερα

ΘΕΜΑ Α. Μονάδες 5. Α2. Από νηματοειδείς δομές (υφές) αποτελούνται α. τα βακτήρια. β. τα πρωτόζωα. γ. οι μύκητες. δ. οι ιοί.

ΘΕΜΑ Α. Μονάδες 5. Α2. Από νηματοειδείς δομές (υφές) αποτελούνται α. τα βακτήρια. β. τα πρωτόζωα. γ. οι μύκητες. δ. οι ιοί. ΘΕΜΑ Α ΑΡΧΗ 1ΗΣ ΣΕΛΙ ΑΣ Γ ΗΜΕΡΗΣΙΩΝ ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΚΑΙ ΕΠΑΛ (ΟΜΑ Α Β ) ΣΑΒΒΑΤΟ 14 MAΪΟΥ 2011 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙ ΕΙΑΣ ΣΥΝΟΛΟ ΣΕΛΙ ΩΝ: ΤΕΣΣΕΡΙΣ

Διαβάστε περισσότερα

B ΚΥΚΛΟΣ ΠΡΟΣΟΜΟΙΩΤΙΚΩΝ ΙΑΓΩΝΙΣΜΑΤΩΝ ΣΥΓΧΡΟΝΟ ΘΕΜΑ Α ΘΕΜΑ Β

B ΚΥΚΛΟΣ ΠΡΟΣΟΜΟΙΩΤΙΚΩΝ ΙΑΓΩΝΙΣΜΑΤΩΝ ΣΥΓΧΡΟΝΟ ΘΕΜΑ Α ΘΕΜΑ Β Α.1 1.1 α Βιολογία ΘΕΜΑ Α γενιικής παιιδείίας 1.2 δ 1.3 ε 1.4 δ 1.5 β A.2 Οι αποικοδοµητές είναι ο πληθυσµός Ε, διότι βέλη από όλους τους υπόλοιπους οργανισµούς καταλήγουν στον πληθυσµό Ε. Τα βέλη υποδηλώνουν

Διαβάστε περισσότερα

ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑΣ ΤΟΥ ΑΙΜΑΤΟΣ KAI ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΑΝΟΣΟΛΟΓΙΑΣ

ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑΣ ΤΟΥ ΑΙΜΑΤΟΣ KAI ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΑΝΟΣΟΛΟΓΙΑΣ ΑΚΑ ΗΜΙΑ ΑΙΜΟ ΟΣΙΑΣ ΕΒ ΟΜΑ Α ΑΙΜΟ ΟΣΙΑΣ ΓΙΑ ΝΟΣΗΛΕΥΤΕΣ ΚΑΙ ΤΕΧΝΟΛΟΓΟΥΣ ΑΘΗΝΑ, 31/5 4/6/2010 ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ, 20/9 24/9/2010 ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑΣ ΤΟΥ ΑΙΜΑΤΟΣ KAI ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΑΝΟΣΟΛΟΓΙΑΣ Ηλίας Σπ. Κυριάκου

Διαβάστε περισσότερα

Μηχανισμοί άμυνας ανθρώπινου οργανισμού Βασικές αρχές ανοσίας.

Μηχανισμοί άμυνας ανθρώπινου οργανισμού Βασικές αρχές ανοσίας. Μηχανισμοί άμυνας ανθρώπινου οργανισμού Βασικές αρχές ανοσίας. 1 ο ΘΕΜΑ Α. Ερωτήσεις πολλαπλής επιλογής. Στις παρακάτω ερωτήσεις, να γράψεις στο χαρτί σου τον αριθμό της ερώτησης και δίπλα του το γράμμα

Διαβάστε περισσότερα

2 Ο ΜΑΘΗΜΑ ΣΥΣΤΗΜΑ ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑΤΟΣ ΠΑΠΑΓΙΑΝΝΗΣ ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΤΜΗΜΑ ΙΑΤΡΙΚΩΝ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΩΝ ΤΕΙ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ

2 Ο ΜΑΘΗΜΑ ΣΥΣΤΗΜΑ ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑΤΟΣ ΠΑΠΑΓΙΑΝΝΗΣ ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΤΜΗΜΑ ΙΑΤΡΙΚΩΝ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΩΝ ΤΕΙ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ 2 Ο ΜΑΘΗΜΑ ΣΥΣΤΗΜΑ ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑΤΟΣ ΠΑΠΑΓΙΑΝΝΗΣ ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΤΜΗΜΑ ΙΑΤΡΙΚΩΝ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΩΝ ΤΕΙ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΜΗ ΕΙΔΙΚΗΣ ΑΝΟΣΙΑΣ 1. Ανατομικοί φραγμοί - Δέρμα - Βλεννώδεις μεμβράνες 2. Φυσιολογικοί φραγμοί

Διαβάστε περισσότερα

4. Η κίρρωση του ήπατος προκαλείται εξαιτίας της αποθήκευσης στα ηπατικά κύτταρα: Πρωτεϊνών Υδατανθράκων Λιπών Αλκοόλ

4. Η κίρρωση του ήπατος προκαλείται εξαιτίας της αποθήκευσης στα ηπατικά κύτταρα: Πρωτεϊνών Υδατανθράκων Λιπών Αλκοόλ ΜΑΘΗΜΑ / ΤΑΞΗ : ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΓΠ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ (ΘΕΡΙΝΑ) ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ: 22/10/2017 ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑΤΟΣ ΛΑΖΑΡΑΚΗ ΝΟΤΑ ΘΕΜΑ Α Να επιλέξετε τη φράση που συμπληρώνει ορθά κάθε μία από τις ακόλουθες προτάσεις: 1. Το

Διαβάστε περισσότερα

ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ

ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ 10 Ιουνίου 2013 ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ Απαντήσεις Θεμάτων Επαναληπτικών Πανελληνίων Εξετάσεων Ημερησίων Γενικών Λυκείων Περιεχόμενα ΘΕΜΑ Α.... 2 Α1.... 2 Α3.... 2 Α5.... 2 ΘΕΜΑ B.... 2 Β1.... 2 Β2....

Διαβάστε περισσότερα

Εφαρμοσμένη διατροφή των κουνελιών. Πασχάλης Δ. Φορτομάρης Κτηνιατρική Σχολή, Α.Π.Θ.

Εφαρμοσμένη διατροφή των κουνελιών. Πασχάλης Δ. Φορτομάρης Κτηνιατρική Σχολή, Α.Π.Θ. Εφαρμοσμένη διατροφή των κουνελιών Πασχάλης Δ. Φορτομάρης Κτηνιατρική Σχολή, Α.Π.Θ. Σημασία Μέσο συντήρησης, αύξησης, κυοφορίας, γαλακτοπαραγωγής Άμυνα οργανισμού Το σημαντικότερο στοιχείο της εκτροφής

Διαβάστε περισσότερα

Σάββατο, 25 Μαΐου 2002 Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΓΕΝΙΚΗ ΠΑΙ ΕΙΑ. Βιολογία

Σάββατο, 25 Μαΐου 2002 Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΓΕΝΙΚΗ ΠΑΙ ΕΙΑ. Βιολογία Σάββατο, 25 Μαΐου 2002 Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΓΕΝΙΚΗ ΠΑΙ ΕΙΑ Βιολογία ΘΕΜΑ 1 Στις ερωτήσεις 1 5, να γράψετε στο τετράδιό σας τον αριθµό της ερώτησης και δίπλα του το γράµµα που αντιστοιχεί στη σωστή απάντηση. 1. Ποιο

Διαβάστε περισσότερα

Φάσμα. προπαρασκευή για Α.Ε.Ι. & Τ.Ε.Ι. ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ ΓΕΝ.ΠΑΙΔΕΙΑΣ

Φάσμα. προπαρασκευή για Α.Ε.Ι. & Τ.Ε.Ι. ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ ΓΕΝ.ΠΑΙΔΕΙΑΣ σύγχρονο Φάσμα προπαρασκευή για Α.Ε.Ι. & Τ.Ε.Ι. μαθητικό φροντιστήριο 25ης Μαρτίου 111 - ΠΕΤΡΟΥΠΟΛΗ - 210 50 20 990-210 50 27 990 25ης Μαρτίου 74 - ΠΕΤΡΟΥΠΟΛΗ - 210 50 50 658-210 50 60 845 Γραβιάς 85 -

Διαβάστε περισσότερα

Ποιες είναι οι προϋποθέσεις που πρέπει να τηρούνται για την αποφυγή µετάδοσης ασθενειών που οφείλονται σε παθογόνους µικροοργανισµούς;

Ποιες είναι οι προϋποθέσεις που πρέπει να τηρούνται για την αποφυγή µετάδοσης ασθενειών που οφείλονται σε παθογόνους µικροοργανισµούς; ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙ ΕΙΑΣ ΕΚΦΩΝΗΣΕΙΣ ΘΕΜΑ Α Ποιες είναι οι προϋποθέσεις που πρέπει να τηρούνται για την αποφυγή µετάδοσης ασθενειών που οφείλονται σε παθογόνους µικροοργανισµούς; ΘΕΜΑ Β ίνεται το παρακάτω

Διαβάστε περισσότερα

ΑΝΟΣΙΑΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΤΟ ΚΛΕΙΔΙ ΤΗΣ ΖΩΗΣ. Ανοσιακή ανοχή

ΑΝΟΣΙΑΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΤΟ ΚΛΕΙΔΙ ΤΗΣ ΖΩΗΣ. Ανοσιακή ανοχή ΑΝΟΣΙΑΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΤΟ ΚΛΕΙΔΙ ΤΗΣ ΖΩΗΣ Βάσω Παστουρματζή, Βιολόγος Το ανοσιακό σύστημα ή αμυντικό σύστημα όπως είναι γνωστό στον πολύ κόσμο είναι αυτό που προστατεύει τον οργανισμό από κάθε είδος εισβολέα

Διαβάστε περισσότερα

ΑΝΟΣΟΛΟΓΙΑ ΘΕΩΡΙΑ 1 Ο ΜΑΘΗΜΑ

ΑΝΟΣΟΛΟΓΙΑ ΘΕΩΡΙΑ 1 Ο ΜΑΘΗΜΑ ΑΝΟΣΟΛΟΓΙΑ ΘΕΩΡΙΑ 1 Ο ΜΑΘΗΜΑ ΑΝΟΣΙΑ Η ανοσία (α- στερητικό + νόσος) είναι η ικανότητα ενός οργανισμού να αμύνεται ενάντια σε κάποιον εξωτερικό βλαπτικό παράγοντα και να μην υφίσταται τις συνέπειές του.

Διαβάστε περισσότερα

ΘΕΜΑ Α Να επιλέξετε την φράση που συμπληρώνει ορθά κάθε μία από τις ακόλουθες προτάσεις:

ΘΕΜΑ Α Να επιλέξετε την φράση που συμπληρώνει ορθά κάθε μία από τις ακόλουθες προτάσεις: ΜΑΘΗΜΑ / ΤΑΞΗ : ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΣΕΙΡΑ: ΑΠΟΦΟΙΤΟΙ ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ: 24/01/2016 ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΘΕΜΑΤΩΝ: ΝΟΤΑ ΛΑΖΑΡΑΚΗ ΘΕΜΑ Α Να επιλέξετε την φράση που συμπληρώνει ορθά κάθε μία από τις ακόλουθες

Διαβάστε περισσότερα

ΘΕΜΑ Αντιμετώπιση παθογόνων μικροοργανισμών με εμβόλια και ορούς

ΘΕΜΑ Αντιμετώπιση παθογόνων μικροοργανισμών με εμβόλια και ορούς ΘΕΜΑ Αντιμετώπιση παθογόνων μικροοργανισμών με εμβόλια και ορούς Ονόματα: Γωγώ Μουρίζι Έρικα Μπαλίου Τμήμα: Γ 3 Τί ονομάζουμε εμβόλια; ΕΜΒΟΛΙΑ Εμβόλια ονομάζονται τα σκευάσματα εκείνα, που χορηγούμενα

Διαβάστε περισσότερα

ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΕΣ ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΤΡΙΤΗ 12 ΙΟΥΝΙΟΥ 2012 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ

ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΕΣ ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΤΡΙΤΗ 12 ΙΟΥΝΙΟΥ 2012 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ 1 ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΕΣ ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΤΡΙΤΗ 12 ΙΟΥΝΙΟΥ 2012 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΘΕΜΑ Α Α1. α Α2. γ Α3. δ Α4. γ Α5. α 3 β 1 γ 6 δ 5

Διαβάστε περισσότερα

ΜΕΤΑΔΟΣΗ ΚΑΙ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΠΑΘΟΓΟΝΩΝ ΜΙΚΡΟΟΡΓΑΝΙΣΜΩΝ

ΜΕΤΑΔΟΣΗ ΚΑΙ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΠΑΘΟΓΟΝΩΝ ΜΙΚΡΟΟΡΓΑΝΙΣΜΩΝ ΜΕΤΑΔΟΣΗ ΚΑΙ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΠΑΘΟΓΟΝΩΝ ΜΙΚΡΟΟΡΓΑΝΙΣΜΩΝ ΜΟΛΥΝΣΗ : Η είσοδος ενός παθογόνου μικροοργανισμού στον οργανισμό του ανθρώπου. ΛΟΙΜΩΞΗ : Η εγκατάσταση και ο πολλαπλασιασμός του παθογόνου μικροοργανισμού

Διαβάστε περισσότερα

ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ

ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ 10 Ιουνίου 2013 ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ Απαντήσεις Θεμάτων Επαναληπτικών Πανελληνίων Εξετάσεων Εσπερινών Γενικών Λυκείων Περιεχόμενα ΘΕΜΑ Α.... 2 Α1.... 2 Α2.... 2 Α3.... 2 Α4.... 2 Α5.... 2 ΘΕΜΑ B....

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΑΣΜΕΙΟΣ ΕΛΛΗΝΟΓΕΡΜΑΝΙΚΗ ΣΧΟΛΗ

ΕΡΑΣΜΕΙΟΣ ΕΛΛΗΝΟΓΕΡΜΑΝΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΕΡΑΣΜΕΙΟΣ ΕΛΛΗΝΟΓΕΡΜΑΝΙΚΗ ΣΧΟΛΗ Ιδιωτικό Γενικό Λύκειο Όνομα: Ημερομηνία:./04/2014 ΤΑΞΗ : A Λυκείου ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΟ 1 ο ΘΕΜΑ ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΕΣ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 11: Ενδοκρινείς αδένες ΒΙΟΛΟΓΙΑ Α ΛΥΚΕΙΟΥ

Διαβάστε περισσότερα

ΑΡΧΕΣ ΑΝΟΣΟΛΟΓΙΑΣ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΟ ΑΝΟΣΟΠΟΙΗΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ

ΑΡΧΕΣ ΑΝΟΣΟΛΟΓΙΑΣ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΟ ΑΝΟΣΟΠΟΙΗΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΑΡΧΕΣ ΑΝΟΣΟΛΟΓΙΑΣ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΟ ΑΝΟΣΟΠΟΙΗΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ Χρειάζεται η µελέτη της ανοσολογία; Εµβόλια Άµυνα κατά µικροοργανισµών Ανοσολογικές ασθένειες Αλλεργίες - υπερευαισθησίες, αυτοανοσίες, ανοσοανεπάρκειες,

Διαβάστε περισσότερα

Πεπτικός σωλήνας Κύρια λειτουργία του είναι η εξασφάλιση του διαρκούς ανεφοδιασμού του οργανισμού με νερό, ηλεκτρολύτες και θρεπτικά συστατικά.

Πεπτικός σωλήνας Κύρια λειτουργία του είναι η εξασφάλιση του διαρκούς ανεφοδιασμού του οργανισμού με νερό, ηλεκτρολύτες και θρεπτικά συστατικά. Πεπτικός σωλήνας Κύρια λειτουργία του είναι η εξασφάλιση του διαρκούς ανεφοδιασμού του οργανισμού με νερό, ηλεκτρολύτες και θρεπτικά συστατικά. Στον πεπτικό σωλήνα πραγματοποιείται ο τεμαχισμός της τροφής

Διαβάστε περισσότερα

ΘΕΜΑ 1 Ο 1. β 2. β 3. β 4. β 5. β

ΘΕΜΑ 1 Ο 1. β 2. β 3. β 4. β 5. β ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΟ ΚΡΙΤΗΡΙΟ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΣΤΗ ΒΙΟΛΟΓΙΑ Γ.Π. 1 ΟΥ ΚΕΦΑΛΑΙΟΥ: ΑΝΘΡΩΠΟΣ ΚΑΙ ΥΓΕΙΑ, ΓΙΑ ΤΟ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΤΗΣ 15 / 11 / 2015 ΣΤΟ ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΟ «ΚΟΡΥΦΑΙΟ». ΘΕΜΑ 1 Ο 1. β 2. β 3. β 4. β 5. β ΘΕΜΑ 2 Ο Α.

Διαβάστε περισσότερα

ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ

ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΘΕΜΑ 1 ο Να γράψετε στο τετράδιό σας τον αριθμό καθεμιάς από τις παρακάτω ημιτελείς προτάσεις 1 έως 5 και δίπλα το γράμμα που αντιστοιχεί στη λέξη ή τη φράση, η οποία

Διαβάστε περισσότερα

Κεφάλαιο 4ο Αίµα. στην άµυνα του οργανισµού (µε τα λευκά αιµοσφαίρια και τα αντισώµατα) και. Τεχνητή. Φυσική

Κεφάλαιο 4ο Αίµα. στην άµυνα του οργανισµού (µε τα λευκά αιµοσφαίρια και τα αντισώµατα) και. Τεχνητή. Φυσική Κεφάλαιο 4ο Αίµα 4.1 Γενικά Το αίµα έχει όγκο περίπου 5 λίτρα. Αποτελείται από το πλάσµα (55%), το οποίο είναι νερό και µέσα του βίσκονται διαλυµένες πρωτεϊνες, ορµόνες, άλατα και άλλες θρεπτικές ουσίες

Διαβάστε περισσότερα

- Θεωρία- Δρ. ΠέτρουΚαρκαλούσου

- Θεωρία- Δρ. ΠέτρουΚαρκαλούσου - Θεωρία- Έκδοση2008 Πρόλογος Αγαπητοίσπουδαστέςοισημειώσειςπουκρατάτεσταχέριασαςέχουνσκοπόνασας εισαγάγουνστιςβασικέςγνώσειςμιαςαπότιςσημαντικότερεςβιοιατρικέςεπιστήμες, της ανοσολογίας. Η ανοσολογίαείναιμιασχετικάνέαεπιστήμηηοποίαεμφανίστηκεστοτέλοςτου

Διαβάστε περισσότερα

Γ' ΤΑΞΗ ΓΕΝ.ΛΥΚΕΙΟΥ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙ ΕΙΑΣ ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΕΚΦΩΝΗΣΕΙΣ

Γ' ΤΑΞΗ ΓΕΝ.ΛΥΚΕΙΟΥ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙ ΕΙΑΣ ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΕΚΦΩΝΗΣΕΙΣ Γ' ΤΑΞΗ ΓΕΝ.ΛΥΚΕΙΟΥ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙ ΕΙΑΣ ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΘΕΜΑ ο ΕΚΦΩΝΗΣΕΙΣ Α. Να γράψετε στο τετράδιό σας τον αριθµό καθεµιάς από τις παρακάτω ηµιτελείς προτάσεις έως 5 και δίπλα το γράµµα που αντιστοιχεί στη λέξη

Διαβάστε περισσότερα

4. Η κίρρωση του ήπατος προκαλείται εξαιτίας της αποθήκευσης στα ηπατικά κύτταρα: Πρωτεϊνών Υδατανθράκων Λιπών Αλκοόλ

4. Η κίρρωση του ήπατος προκαλείται εξαιτίας της αποθήκευσης στα ηπατικά κύτταρα: Πρωτεϊνών Υδατανθράκων Λιπών Αλκοόλ ΜΑΘΗΜΑ / ΤΑΞΗ : ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΓΠ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ (ΘΕΡΙΝΑ) ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ: 22/10/2017 ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑΤΟΣ: ΛΑΖΑΡΑΚΗ ΝΟΤΑ ΘΕΜΑ Α Να επιλέξετε τη φράση που συμπληρώνει ορθά κάθε μία από τις ακόλουθες προτάσεις: 1. Το

Διαβάστε περισσότερα

Θέµατα Βιολογίας Γενική Παιδεία Γ Λυκείου 2000

Θέµατα Βιολογίας Γενική Παιδεία Γ Λυκείου 2000 Ζήτηµα 1ο Θέµατα Βιολογίας Γενική Παιδεία Γ Λυκείου 2000 Στις ερωτήσεις 1-5 να γράψετε στο τετράδιο σας τον αριθµό της ερώτησης και δίπλα το γράµµα που αντιστοιχεί στη σωστή απάντηση. 1. Οι ιοί είναι :

Διαβάστε περισσότερα

Θέµατα Βιολογίας Γενική Παιδεία Γ Λυκείου 2000

Θέµατα Βιολογίας Γενική Παιδεία Γ Λυκείου 2000 Θέµατα Βιολογίας Γενική Παιδεία Γ Λυκείου 2000 ΕΚΦΩΝΗΣΕΙΣ Ζήτηµα 1ο Στις ερωτήσεις 1-5 να γράψετε στο τετράδιο σας τον αριθµό της ερώτησης και δίπλα το γράµµα που αντιστοιχεί στη σωστή απάντηση. 1. Οι

Διαβάστε περισσότερα

ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΑ ΘΕΜΑΤΑ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ 2016

ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΑ ΘΕΜΑΤΑ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ 2016 ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΠΑΛΑΙΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΑ ΘΕΜΑΤΑ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ 2016 ΘΕΜΑ Α Α1. γ Α2. β Α3. β Α4. γ Α5. γ ΘΕΜΑ Β Β1. 1 Α 2 Β 3 Α 4 Α 5 Β 6 Β 7 Α Β2. Ρύπανση είναι η επιβάρυνση του περιβάλλοντος

Διαβάστε περισσότερα

Β. ΚΑΜΙΝΕΛΛΗΣ ΒΙΟΛΟΓΙΑ. Είναι η επιστήμη που μελετά τους ζωντανούς οργανισμούς. (Αποτελούνται από ένα ή περισσότερα κύτταρα).

Β. ΚΑΜΙΝΕΛΛΗΣ ΒΙΟΛΟΓΙΑ. Είναι η επιστήμη που μελετά τους ζωντανούς οργανισμούς. (Αποτελούνται από ένα ή περισσότερα κύτταρα). ΒΙΟΛΟΓΙΑ Είναι η επιστήμη που μελετά τους ζωντανούς οργανισμούς. (Αποτελούνται από ένα ή περισσότερα κύτταρα). Είδη οργανισμών Υπάρχουν δύο είδη οργανισμών: 1. Οι μονοκύτταροι, που ονομάζονται μικροοργανισμοί

Διαβάστε περισσότερα

ΣΑΛΜΟΝΕΛΛΩΣΗ Ασθένεια που προκαλείται από τα είδη του γένους Salmonella,, Salmonella Προσβάλλει όλα τα ζωικά είδη και Χαρακτηρίζεται από ένα ή συνδυασμό από τα ακόλουθα τρία συμπτώματα: σηψαιμία,, οξεία

Διαβάστε περισσότερα

Παιδιά με διαβήτη. Παρά την καλή θρέψη γινόταν προοδευτικά πιο αδύναμα και καχεκτικά Ήταν ευπαθή στις λοιμώξεις Πέθαιναν από κατακλυσμιαία οξέωση

Παιδιά με διαβήτη. Παρά την καλή θρέψη γινόταν προοδευτικά πιο αδύναμα και καχεκτικά Ήταν ευπαθή στις λοιμώξεις Πέθαιναν από κατακλυσμιαία οξέωση ΙΝΣΟΥΛΙΝΗ (20 %) (60-75 %)% Παιδιά με διαβήτη Παρά την καλή θρέψη γινόταν προοδευτικά πιο αδύναμα και καχεκτικά Ήταν ευπαθή στις λοιμώξεις Πέθαιναν από κατακλυσμιαία οξέωση Η μείωση των επιπέδων της γλυκόζης

Διαβάστε περισσότερα

Κεφάλαιο 7 - Ένζυμα, οι μηχανισμοί της ζωής

Κεφάλαιο 7 - Ένζυμα, οι μηχανισμοί της ζωής 1 Απόσπασμα από το βιβλίο «Πως να ζήσετε 150 χρόνια» του Dr. Δημήτρη Τσουκαλά Κεφάλαιο 7 - Ένζυμα, οι μηχανισμοί της ζωής Μικροσκοπικοί οργανισμοί που ρυθμίζουν τη λειτουργία του ανθρώπινου σώματος σε

Διαβάστε περισσότερα

Υγειονομικά προϊόντα Stalosan

Υγειονομικά προϊόντα Stalosan Υγειονομικά προϊόντα Stalosan Τρία προϊόντα με αυξανόμενη αποτελεσματικότητα STALOSAN DRY Η απορρόφηση υγρασίας/αφύγρανση είναι η κύρια δράση του Stalosan Dry. Με την απορρόφηση υγρασίας οι μικροοργανισμοί

Διαβάστε περισσότερα

ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ

ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΘΕΜΑ Α Να γράψετε στο τετράδιό σας τον αριθμό κάθε μίας από τις παρακάτω ημιτελείς προτάσεις Α1 έως Α5 και δίπλα το γράμμα που αντιστοιχεί στη λέξη

Διαβάστε περισσότερα