προστασία των ποταμών Αλκιβιάδης Ν. Οικονόμου Ελληνικό Κέντρο Θαλάσσιων Ερευνών Ινστιτούτο Εσωτερικών Υδάτων

Transcript

1 Η ιχθυοπανίδα και η προστασία των ποταμών Αλκιβιάδης Ν. Οικονόμου Ελληνικό Κέντρο Θαλάσσιων Ερευνών Ινστιτούτο Εσωτερικών Υδάτων

2 ΔΟΜΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗΣ Ελληνική ιχθυοπανίδα Ιχθυοπανίδα του Αχελώου Υδατικοί πόροι Προβλήματα διαχείρισης Νομοθετικές ρυθμίσεις για τη διαχείριση των υδατικών πόρων Ερευνητικό έργο «Ορεινά ρ ποτάμια»

3 Ψάρια που ζουν στα γλυκά νερά της Ελλάδας Αριθμός ειδών 155 Αυτόχθονα είδη 130 Εισαχθέντα 25 Ενδημικά της Ελλάδας 47 Ενδημικά της Ελλάδας και γειτονικών χωρών 14 Εδ Ενδημικά της Βαλκανικής 28

4 Προέλευση Ελληνικής ιχθυοπανίδας Ευρωσιβηριανά είδη Πρώτες μεταναστεύσεις κατά το Ολιγόκαινο ή τις αρχές της Μειοκαίνου

5 Tortonian, εκ. χρόνια πριν

6 Ιχθυοπεριοχές Ελλάδας Συνθήκες ειδογένεσης Απομόνωση Ελλάδας Τοπικές απομονώσεις Εναλλαγή κλίματος Παγετωνικά καταφύγια Ιόνια ιχθυοπεριοχή: 75 % ενδημικά Zogaris et al. (2009)

7 Ψάρια που απαντούν στη λεκάνη του π. Αχελώου Αριθμός ειδών 38 Αυτόχθονα είδη 20 Εισαχθέντα 18 Ενδημικά της λεκάνης του Αχελώου 6 Silurus aristotelis Scardinius acarnanicus Cobitis trichonica Economidichthys trichonis Rutilus panosi Sl Salaria economidisi idii

8 Ψάρια του άνω ρου του Αχελώου Salmo farioides Squalius peloponnensis Barbus albanicus Barbus peloponnesius Telestes pleurobipunctatus Salaria economidisi

9 Περιοχές υψηλού κινδύνου για την εξαφάνιση ενδημικών ειδών ψαριών European Environment Agency

10 Λεκάνες απορροής προτεραιότητας για προστασία

11 Σημασία Οικονομική και κοινωνική, εξαιτίας του ξηροθερμικού ρμ κλίματος μεγάλου μγ μέρους της χώρας Περιβαλλοντική, λόγω της υψηλής βιοποικιλότητας και της αισθητικής αξίας των υδάτινων οικοσυστημάτων Προβλήματα Υπεράντληση, συγκρούσεις χρήσεων Ποιοτική υποβάθμιση, περιορισμός χρηστικών αξιών του νερού Απώλεια υγρότοπων, βιοποικιλότητας και υδατικών ενδιαιτημάτων Υφαλμύριση, επακόλουθο της υπεράντλησης Κλιματικές αλλαγές Ακραία φαινόμενα Συνολική αντιμετώπιση Ολοκληρωμένη διαχείριση, όπου το σύμπλοκο των οικολογικών, οικονομικών, κοινωνικών, νομικών, τεχνικών και πολιτικών παραμέτρων που σχετίζονται με τη διαχείριση του νερού και του περιβάλλοντος θα εξετάζονται από κοινή βάση.

12 Κλιματικό σενάριο βάσει μοντέλου για το 2070

13 Δύο βασικές Κοινοτικές Οδηγίες που αφορούν τα νερά Οδηγία για τη διατήρηση των φυσικών ενδιαιτημάτων και της χλωρίδας και πανίδας (92/43/EEC) Οδηγία-Πλαίσιο για το νερό (2000/60/ΕΚ)

14 Οδηγία-Πλαίσιο ί για το νερό 2000/60/ΕΚ Αποσκοπεί στη προστασία των υδάτων με κοινές αρχές και μέσα Ενσωματώνει ή αντικαθιστά πολλές παλαιότερες Οδηγίες και Κανονισμούς που αφορούν το νερό Εισάγει την έννοια της ολοκληρωμένης διαχείρισης των υδάτινων πόρων σε επίπεδο λεκάνης απορροή Προάγει μία «οικοσυστημική προσέγγιση» για την προστασία, αποκατάσταση και αειφόρο χρήση των υδατικών πόρων

15 Οδηγία-Πλαίσιο για το νερό 2000/60/ΕΚ Δεν αποβλέπει, αυτή καθαυτή, στην προστασία συγκεκριμένων ειδών, κοινοτήτων, βιοτόπων ή ενδιαιτημάτων. Απλώς, χρησιμοποιεί τα είδη και τις βιολογικές τους παραμέτρους σαν εργαλείο για την αξιολόγηση της κατάστασης των υδατικών πόρων και την εκτίμηση των επιπτώσεων των ανθρωπογενών δρασηροήω δραστηριοτήτων σαο στα οικοσυστήματα. οσυσ α Τα κράτη μέλη υποχρεούνται: να αναπτύξουν μεθοδολογίες εκτίμησης της κατάστασης των σωμάτων να εγκαταστήσουν προγράμματα συνεχούς παρακολούθησης να φέρουν τα νερά σε καλή κατάσταση μέχρι το έτος 2015

16 Οδηγία-Πλαίσιο για το νερό 2000/60/ΕΚ Κατηγορίες σωμάτων που πρέπει να επιτηρούνται Ποτάμια Λίμνες Μεταβατικά ύδατα Παράκτια ζώνη Ισχυρά τροποποιημένα σώματα Τεχνητά σώματα

17 Οδηγία-Πλαίσιο για το νερό 2000/60/ΕΚ Ποιοτικά στοιχεία που καθορίζουν την κατάσταση Υδρομορφολογικά Φυσικοχημικά Βιολογικά Φυτοπλαγκτό Φυτοβένθος Μακρόφυτα - Βενθικά μακροασπόνδυλα Ψάρια Άλλα ποιοτικά στοιχεία που εξετάζονται: ενδιαιτήματα Άλλα ποιοτικά στοιχεία που εξετάζονται: ενδιαιτήματα, παραποτάμια βλάστηση

18 Ερευνητικό έργο Δημιουργία ιχθυολογικού πολυπαραμετρικού δείκτη για την εκτίμηση της οικολογικής κατάστασης ορεινών ρεμάτων και ποταμών (χρηματοδότηση ΥΠΑΝ) Οι στόχοι και δραστηριότητες του έργου συνδέονται με τις απαιτήσεις της Οδηγίας-Πλαίσιο της ΕΕ για το νερό (2000/60/EC).

19 αντιπροσωπευτικότητα της θέσης σε ένα Δειγματοληψίες ποτάμιο τμήμα ( υδρο/γεωμορφολογικά ρφσταθμοί γ Λεκάνη Αριθμός ιχθυολογικής π. Αλφειό χαρακτηριστικά είναι τυπικά για το τμήμα αυτό) απορροής σταθμών δειγματοληψίας π. `Αραχθο Αχελώος π. Αχελώο οδική προσβασιμότητα 69 των θέσεων 60 π. Αώο Αλφειός π. Αλιάκμονα Αώος οι θέσεις αναφοράς 17 επιλέχτηκαν 17με βάση μία λίστα κριτηρίων αποκλεισμού (FAME - αποφυγή Άραχθος ενσωμάτωσης θέσεων έστω και με μικρή Αλιάκμονας επιβάρυνση) Σύνολο επιδίωξη να αντιπροσωπεύονται οι κυρίαρχες ανθρωπογενείς πιέσεις

20 Μεθοδολογικά πρωτόκολλα Ελληνική Ονομασία Αναφορά Μετρούμενες παράμετροι Πρωτόκολλο Ιχθυολογικών 1. Fish Data Protocol Δεδομένων - Αρβή Ακριβή Μεγέθη αλιεύθηκαν) Πρωτόκολλο Ιχθυολογικών Δεδομένων Κλάσεις Μεγεθών Ψαριών Πρωτόκολλο Βιοεκτίμησης Ποταμών Πρωτόκολλο Βενθικών 4. Μακροασπονδύλων και Φυσικοχημικών Παραμέτρων Fish Length-Class Protocol River Bioassessment Protocol Σύσταση ιχθυοκοινότητας (είδη και ακριβή μεγέθη ψαριών που αλιεύθηκαν) Κατανομή κλάσεων μεγέθους ανά είδος ψαριού Μορφομετρικά, μορφολογικά και υδρολογικά χαρακτηριστικά ποταμών, ενδιαιτήματα θέσεων δειγματοληψίας ψαριών, πιέσεις, φυσικοχημικές μετρήσεις Benthic Macroinvertebrate Εδ Ενδιαιτήματα μακροασπονδύλων και φυσικοχημικά χαρακτηριστικά Protocol θέσεων δειγματοληψίας,, φυσικοχημικές μετρήσεις Πρωτόκολλο Εκτίμηση της Δομής Χαρακτηριστικά ενδιαιτημάτων, υδρόβια βλάστηση, River Habitat Survey (RHS) 5. των Ποτάμιων Ενδιαιτημάτων γεωμορφολογικά γνωρίσματα, χρήσεις γης στην παρόχθια περιοχή Πρωτόκολλο Οπτικής Εκτίμησης Κατάστασης Ρεμάτων Πρωτόκολλο Καταγραφής Παρόχθιας Βλάστησης Πρωτόκολλο Οικολογικής Κατάστασης Παρόχθιας Βλάστησης Stream Visual Assessment Protocol (SVAP). Riparian Macrophyte Protocol Riparian Habitat Quality Protocol (QBR) Yδρομορφολογία, ενδιαιτήματα και βιοκοινότητες του ποταμού και της παρόχθιας ζώνης Ενδιαιτήματα, χλωριδική σύσταση και πιέσεις παραποτάμιας ζώνης Κάλυψη, δομή και σύνθεση παραποτάμιας βλάστησης, σημαντικά προβλήματα

21 Δειγματοληπτικές τεχνικές και εργαλεία ηλεκτραλιεία απόχες χς δίχτυα συλλογής γόνου υποβρύχια κάμερα σε συμφωνία με το πρόγραμμα FΑΜΕ, ανέπτυξε το γενικό πλαίσιο μεθοδολογιών θδλ βιοεκτίμησης, που στηρίζονται σε ιχθυοδείκτες

22 Ρέματα

23 Ιχθυοπανίδα Υδατικοί πόροι Νομοθεσία Ορεινά ποτάμια * Σταθμοί δειγματοληψίας * Σταθμοί δειγματοληψίας στον ποταμό Αχελώο.

24 Προ-ταξινόμηση των θέσεων δειγματοληψίας στον π. Αχελώο ως προς τη μέση τιμή των πέντε πρωταρχικών πιέσεων

25 Ιχθυοπανίδα Υδατικοί πόροι Νομοθεσία Ορεινά ποτάμια * Σύσταση της ιχθυοκοινωνίας και ποσοστιαία συμμετοχή ειδών στους σταθμούς δειγματοληψίας του Αχελώου. ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ

26 ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ Δημιουργήθηκαν δύο ιχθυολογικοί δείκτες με βάση τη μεθοδολογία του Κοινοτικού προγράμματος FAME Και οι δύο δείκτες στηρίζονται στην αρχή των συνθηκών αναφοράς αλλά διαφέρουν ως προς τον τρόπο προσδιορισμού των συνθηκών αναφοράς Χωρικήή Μεθόδος Μοντέλο Πρόβλεψης

27 Δημιουργία Ποτάμιων Τύπων Χαρακτηρισμός Συνθηκών Αναφοράς Οριοθέτηση περιοχών ιχθυολογικής ομοιογένειας και απόδοση των αντίστοιχων αβιοτικών χαρακτηριστικών σε κάθε βιοτικό τύπο δηλαδή της σύστασης της ιχθυοκοινότητας, κάτω από αδιατάρακτες συνθήκες Ιχθυοκοινότητα Αναφοράς Εκτίμηση Απόκλισης από τις Συνθήκες Αναφοράς Δειγματοληπτικά δεδομένα Προσδιορισμός καθεστώτος ποιότητας Υψηλή (1) Καλή (2) Μέτρια (3) Ελλιπής (4) Παρουσίαση καθεστώτος ποιότητας 5 ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ Κακή (5) 3

28 Ομαδοποίηση σταθμών δειγματοληψίας με βάση την ιχθυοπανιδική ομοιότητα ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ Α (a&b Β (c&d) C (f&g) Διάταξη σταθμών δειγματοληψίας στο χώρο Βιοτικές Ομάδες a, b, c, d, e, f, g, h

29 Βιοτικός Τύπος Α: Πέστροφας Βιοτικός Τύπος B: Πέστροφας-Μπριάνας Βιοτικός Τύπος C: Ορεινών Κυπρινοειδών Βιοτικός Τύπος B: Πέστροφας-Μπριάνας Ιχθυολογική σύσταση ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ομάδα c: κυρίως Salmo farioides και Barbus peloponnesius, μικρότερη αφθονία του Telestes pleurobipunctatus και περιστασιακή παρουσία άλλων ειδών. ομάδα d: Barbus peloponnesius σε μεγάλες πυκνότητες και ικανοποιητική παρουσία του Telestes pleurobipunctatus.

30 Ιχθυοπανίδα Υδατικοί πόροι Νομοθεσία Ορεινά ποτάμια ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ Βιοτικοί Τύποι Α Β C * Τυπολογικός χαρακτηρισμός των σταθμών δειγματοληψίας του Αχελώου

31 Υψόμετρο Ζώνη Πέστροφας Ζώνη Πέστροφας-Μπριάνας ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ Ορεινών Κυπρινοειδών Ζώνη Λεστιάς Διαμήκης ιχθυολογική ζώνωνση Απόσταση από πηγή

32 Αβιοτικά χαρακτηριστικά ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ Βιοτικών Τύπων Τύπος Α Τύπος Β Τύπος C (ΠΕΣΤΡΟΦΑΣ) (ΠΕΣΤΡΟΦΑΣ-ΜΠΡΙΑΝΑΣ) (ΟΡΕΙΝ. ΚΥΠΡΙΝΟΕΙΔΩΝ) Αβιοτικά χαρακτηριστικά Απόσταση από πηγή μικρή Μικρή μεσαία μεγαλύτερη Υψόμετρο > 500 m m Κλίση >2 % 2 % < 2 % Θερινή θερμοκρασία < 17 C C C νερού Πλάτος κοίτης < 6 m 5 10 m 7 20 m Μέσο βάθος < 30 cm cm > 30 cm Μέγιστο βάθος < 1.5 m < 2 m < 2.5 m Υπόστρωμα > 50 % βράχοι, ογκόλιθοι, Μεταβλητό αλλά πιο λεπτόκοκκο (περιέχονται τόσο ζώνες κροκάλες (διαβρωσιγενής δάβ διάβρωσης όσο και ζώνες απόθεσης) ) ζώνη) Ροή Ταχεία και τυρβώδης Μεταβλητή έως σταθερή Ποικιλότητα ειδών Κυρίαρχα είδη ψαριών του τύπου Αλλα σημαντικά είδη ψαριών του τύπου Ιχθυολογικά χαρακτηριστικά Μικρή (1-3 είδη) Σχετικά μικρή (2-5 είδη) Υψηλότερη (4-7 είδη) Salmo trutta Barbus peloponnesius Salmo trutta, Barbus peloponnesius Leuciscus pleurobipunctatus Leuciscus cephalus, Barbus peloponnesius Barbus albanicus, Leuciscus pleurobipunctatus, Blenius fluviatilis, Anguilla anguilla

33 Βιοτικός Τύπος A Πέστροφας Βιοτικός Τύπος B Πέστροφας-Μπριάνας Βιοτικός Τύπος C Ορεινών Κυπρινοειδών

34 Συνθήκες Αναφοράς ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ Τύπος Σύσταση και αφθονία Συνθήκες αναπαραγωγής Τυπο-χαρακτηριστικά είδη Κατανομές μεγεθών 1 έως 2 και σπάνια 3 είδη - S. trutta : τουλάχιστον τρεις κλάσεις ηλικιών, παρουσία ατόμων > 25 cm. Α - S. trutta >90 %, Β. peloponnesius 0-10 % Σε καλές συνθήκες σύνθεσης ύθ ενδιαιτημάτων παρατηρείται αναπαραγωγή S. trutta. S. truttα - B.peloponnesius : κυρίως μεγάλου μεγέθους άτομα, διότι το είδος δεν αναπαράγεται συχνά σε ρέματα με πολύ ψυχρά νερά και μεγάλη κλίση. Β C - Η αφθονία ποικίλει πολύ σε σχέση με τα μικροενδιαιτήματα και άλλους παράγοντες. 2 έως 3, σπάνια μέχρι 5 είδη - Κυριαρχεί πάντα το Salmo trutta, συνήθως με % συμμετοχή. - Παρουσία Barbus peloponnesius 5 έως 40 % ανάλογα με τα ενδιαιτήματα. - Συχνά υπάρχει Leuciscus pleurobipunctatus ή/και άλλα δύο είδη, πάντα με πολύ μικρή συμμετοχή. 4 έως 7 είδη, σπανίως 8, μεγάλη αφθονία ατόμων - Κυριαρχούν τα B. peloponnesius (20 έως 60%), L. cephalus (5 έως 40%) και L. pleurobipunctatus (3-40%). - Όπου υπάρχουν κατάλληλες συνθήκες (βαθιά ήρεμα νερά) απαντάται το Blennius fluviatilis (2 έως 20 %). -Το Barbus albanicus και το Anguilla anguilla (έως 15%) έχουν χρονικά και χωρικά μεταβλητή συμμετοχή, λόγω μεταναστεύσεων. Τυχόν απουσία τους είναι ενδεικτική διαταραχών συνεκτικότητας. -Σε ποτάμια με πλημυρική ζώνη και ποικιλόμορφα ενδιαιτήματα απαντάται το ελόφιλο P. stymphalicus. Μεγάλες συγκεντρώσεις γόνου B. peloponnesius. S. trutta αναπαράγεται όταν υπάρχουν κατάλληλα ενδιαιτήματα. Αναπαράγονται διάφορα είδη κυπρινοειδών (L. cephalus, L. pleurobipunctatus και B. peloponnesius ) και υπάρχει άφθονος γόνος. Τα B. albanicus και B. fluviatilis αναπαράγονται σε ειδικές περιοχές. S. Truttα, B. peloponnesius ά Bl i fl i tili (2 έ 20 %) B. Peloponnesius, L. cephalus, L. pleurobipunctatus - B. peloponnesius (τουλάχιστον 3 κλάσεις ηλικιών/μεγεθών) - S. trutta (2 έως 4 κλάσεις μεγεθών) - L. pleurobipunctatus (μία ή δύο κλάσεις μεγεθών). Τα μεγαλόσωμα είδη B. albanicus και L. cephalus αντιπροσωπεύονται από τουλάχιστον τέσσερις κλάσεις ηλικιών (μεγεθών).

35 Επιλογή μετρικών - Βασική παραδοχή ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ Aν υπάρξει ανθρωπογενής επίδραση θα μεταβληθούν οι ιχθυολογικές συναθροίσεις ρ ς Aποτέλεσμα: εμφάνιση διαφορών στη σύνθεση και αφθονία των ειδών σε σχέση με τις συνθήκες αναφοράς H μέτρηση αυτών των διαφορών μπορεί να γίνει με επιλεγμένες ιχθυολογικές μετρικές Αλλαγή συνάθροισης Παράλληλα: Πιθανή Μετρική Αύξηση λιμνόφιλων ειδών και της αφθονίας τους Πθ Πιθανή ήμετρική Μείωση των ρεόφιλων ειδών και της αφθονίας τους Παράδειγμα: Μετατροπή στο καθεστώς ροής ενός ποταμού, οαού π.χ. απόληψη νερού ή φράγματα

36 ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ Κατάλογος Μετρικών FAME Εισαγωγή Μετρικών >100 στο Δείκτη Διαδικασία επιλογής μετρικών Κατάλογος Δυνητικών Μετρικών Έργου ~50 Μετά από: Κατάλογος Υποψηφίων Μετρικών 19 Κατάλογος γς Μετρικών κάθε Τύπου Βιοτικός Τύπος Α: 2 μετρικές Βιοτικός Τύπος B: 3 μετρικές Βιοτικός Τύπος C: 5 μετρικές έλεγχο απόκρισης των μετρικών στις πιέσεις αν μπορεί να μετρήσει έλεγχο αλληλοεπικάλυψης των μετρικών να μην την μετρούν υποβάθμιση τον ίδιο έλεγχο διακριτικής ικανότητας δυνατότητα ιχθυολογικό διαχωρισμού παράγοντα κλάσεων ή οικολογικής ιδιότητα ή είδος κατάστασης υποβάθμισης

37 ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ Μετρικές του δείκτη οικολογικής ταξινόμησης χωρικής βάσης (διαδικασία του FAME) Μετρική Πέστροφας Πέστροφας- Ορεινών Μπριάνας Κυπρινοειδών NativDiv Sl SalmPop% DensSalm LeplPop% p TolrPop% InsPop% OmnSp% MigrSp% LeceSp%

38 Δείκτης FATHeR The Fishbased Assessment Tool for Hellenic Rivers ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ανασύσταση των συνθηκών αναφοράς φρς( (ιχθυοκοινότητας χ η ς αναφοράς) φρς) που θα αναμένονταν κάτω από αδιατάρακτες υδρο-μορφολογικές και φυσικοχημικές συνθήκες, με βάση ένα μοντέλο πρόβλεψης δεν απαιτείται η ανάπτυξη τυπολογίας οι μετρικές δεν επιλέγονται ούτε βαθμονομούνται με κριτήρια ανθρωπογενών πιέσεων Χρησιμοποιήθηκε η μέθοδος που έχει αναπτυχθεί και εφαρμόζεται στη Γερμανία 3. και την Αυστρία Το εργαλείο FATHeR υποστηρίζεται από λογισμικό, με τρία λογιστικά φύλλα Excel εμπλουτισμένα μ με μακροεντολές 1. Ιχθυοπανιδικής Σύνθεσης Κοινότητας Αναφοράς 2. Αποτελεσμάτων Δειγματοληψίας 3 Εκτίμησης με βάση τα Ψάρια

39 Reference Fish Community (Mountain Rivers of Western Greece and the Peloponnese) Main River Basin: 0 River: Abiotic Description of the Sampling Site: Water Temperature: C 0,0 #Δ/Υ 12,0 Clear Data Input from Worksheet Wetted Width: m 0,0 #Δ/Υ 4,0 Gradient: 0,0 93 4,0 Distance from Source: km 0, ,0 Species: IFR Reference Percentage Metrics of the Reference Fish Community: Aburnoides bipunctatus 5,33 Alburnus alburnus 5,92 (1) Inventory of Species and Guilds: Anguilla anguilla 5,33 Total Species Number in the Reference Fish Community: 0 Barbatula pindus 5,67 a) Type Spezific Species, [n]: 0 Barbus albanicus 5,75 Giuding Species in a), [n]: 0 Barbus macedonicus 4,75 b) katadromous + potamodromous species? 3% in a), [n]: 0 Barbus peloponnesius 4,75 c) IFR of species far from reference: > #### or < ##### Chondrostoma vardarense / C. nasus 5,58 d) Habitat Guilds? 3%, [n]: 0 Gobio gobio 5,58 e) Reproductive Guilds? 3%, [n]: 0 Leuciscus cephalus / Squalius peloponnensis 5,50 f) Trophic Guilds? 3%, [n]: 0 Leuciscus pleurobipunctatus 5,17 g) Termal Guilds? 3%, [n]: 0 Oncorhynchus mykiss 3,92 Pachychilon pictum 5,92 (2) Abundance of Species and Guilds (relative proportions): Pseudophoxinus stymphalicus 5,75 a) Guiding Species: Salaria fluviatilis 5,67 0 Salmo trutta 375 3, b) Perch/Roach Abundance: c) Distribution of Ecological Guilds (guilds? 3% are highlighted in green): I) Habitat Guilds: rheophilic: ##### indifferent: ##### stagnophilic: ##### ###### II) Reproductive Guilds: lithophilic: ##### psammophilic: ##### phytophilic: ##### phyto-lithophilic: ##### speleophilic: ##### marine: #####?: ##### ###### III) Trophic Guilds: inverti-piscivorous: ##### omnivorous: ##### invertivorous: ##### herbivorous: ##### ###### IV) Termal Guilds: tolerant ##### cold: ##### warm: ##### ###### Ιχθυοπανίδα Υδατικοί πόροι Νομοθεσία Ορεινά ποτάμια ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ (3) Migration: Migration Index: MI = ##### (4) Fish Region: Total Index of Fish Regions: IFR tot = ##### Sum: 0,0 0,0 %

40 Reference Fish Community (Mountain Rivers of Western Greece and the Peloponnese) Main River Basin: Acheloos River: Acheloos Abiotic Description of the Sampling Site: Water Temperature: 19,8 C 20, ,0 Wetted Width: 23 m 23, ,0 Clear Data Input from Worksheet Gradient: 0,4 0,4 0,4 97 0,4 Distance from Source: 52 km 50, ,0 Species: IFR Reference Percentage Metrics of the Reference Fish Community: Aburnoides bipunctatus 5,33 Alburnus alburnus 5,92 (1) Inventory of Species and Guilds: Anguilla anguilla 5,33 3,9 Total Species Number in the Reference Fish Community: 6 Barbatula pindus 5,67 a) Type Spezific Species, [n]: 6 Barbus albanicus 5,75 11,2 Giuding Species in a), [n]: 3 Barbus macedonicus 4,75 b) katadromous + potamodromous species 3% in a), [n]: 2 Barbus peloponnesius 4,75 34,5 c) IFR of species far from reference: > 5,78 or < 4,88 Chondrostoma vardarense / C. nasus 5,58 d) Habitat Guilds 3%, [n]: 2 Gobio gobio 5,58 e) Reproductive Guilds 3%, [n]: 4 Leuciscus cephalus / Squalius peloponnensis 5,50 22,8 f) Trophic Guilds 3%, [n]: 3 Leuciscus pleurobipunctatus t 517 5,17 17,4 g) Termal Guilds 3%, [n]: 2 Oncorhynchus mykiss 3,92 Pachychilon pictum 5,92 (2) Abundance of Species and Guilds (relative proportions): Pseudophoxinus stymphalicus 5,75 a) Guiding Species: Salaria fluviatilis 5,67 10,1 1. Barbus peloponnesius 0,345 Salmo trutta 3,75 2. Leuciscus cephalus / Squalius peloponnensis 0, Leuciscus pleurobipunctatus 0, b) Perch/Roach Abundance: c) Distribution of Ecological Guilds (guilds 3% are highlighted in green): I) Habitat Guilds: rheophilic: 0,859 indifferent: 0,141 stagnophilic: 0,000 1,000 II) Reproductive Guilds: lithophilic: 0,747 psammophilic: 0,112 phytophilic: 0,000 phyto-lithophilic: 0,000 speleophilic: 0,101 marine: 0,039?: 0,000 1,000 III) Trophic Guilds: inverti-piscivorous: 0,039 omnivorous: 0,685 invertivorous: 0,276 herbivorous: 0,000 1,000 IV) Termal Guilds: tolerant 0,747 cold: 0,000 warm: 0,253 1, Ιχθυοπανίδα Υδατικοί πόροι Νομοθεσία Ορεινά ποτάμια ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ Sum: 100,0 100,0 % (3) Migration: Migration Index: MI = 1,382 (4) Fish Region: Total Index of Fish Regions: IFR tot = 5,33 *Σταθμός Δειγματοληψίας PER10, ποταμός Αχελώος

41 Sampling Result (Mountain Rivers of Western Greece and the Peloponnese) River Name: Acheloos Main River Basin: Acheloos Site Name: PER10 Sampling Date: 23/8/2004 Sampled Stretch: 200 Sampling Method: electrofishing by wading Fishing Gear: pulsed DC, 10 kw 200 m electrofishing by wading pulsed DC, 10 kw Species: totally de- detected tected [n] 0+ [n]: Metrics of Fish Community Detected: Aburnoides bipunctatus Alburnus alburnus (1) Inventory of Species and Guilds: Anguilla anguilla Total number of detected species: 4 Barbatula pindus a) detected Type Specific Species ( 3 %), [n] (from 6): 3 Barbus albanicus Guiding Species ( 15 %) included in a), [n] (from 3): 3 Barbus macedonicus max. reference-proportion from missing Type Specific Species: 0,112 Barbus peloponnesius b) detected species far from reference, [n] # 1 Chondrostoma vardarense / C. nasus c) detected katadr. + potamodr. Reference Species 3 %, [n] (from 2): 0 Gobio gobio d.1) detected Habitat Guilds 3% in reference, [n] (from 2): 1 Leuciscus cephalus / Squalius peloponnensis d.2) Habitat Guilds far from reference, [n]: 0 Leuciscus pleurobipunctatus 10 8 e.1) detected Reproductive Guilds 3% in reference, [n] (from 4): 1 Oncorhynchus mykiss e.2) Reproductive Guilds far from reference, [n]: 0 Pachychilon pictum f.1) detected Trophic Guilds 3% in reference, [n] (from 3): 3 Pseudophoxinus stymphalicus f.2) Trophic Guilds far from reference, [n]: 0 Salaria fluviatilis g.1) detected t d Termal Guilds 3% in reference, [n] (from 2): 1 Salmo trutta g.2) Termal Guilds far from reference, [n]: 1 (2) Abundance of Species and Guilds (relative proportions): a) Guiding Species: 1. Barbus peloponnesius 0, Leuciscus cephalus / Squalius peloponnensis 0, Leuciscus pleurobipunctatus 0,048 0 #Δ/Υ 0 #Δ/Υ 0 #Δ/Υ 0 #Δ/Υ 0 #Δ/Υ 0 #Δ/Υ #Δ/Υ b) Distribution of Ecological Guilds: I) Habitat Guilds: rheophilic: 1,000 indifferent: 0,000 stagnophilic: 0,000 1,000 II) Reproductive Guilds: lithophilic: 1,000 psammophilic: 0,000 phytophilic: 0,000 phyto-lithophilic: 0,000 speleophilic: 0,000 marine: 0,000?: 0,000 1,000 III) Trophic Guilds: inverti-piscivorous: 0,252 omnivorous: 0,700 invertivorous: ,048 herbivorous: 0,000 1,000 IV) Termal Guilds: tolerant 0,748 cold: 0,252 warm: 0,000 1,000 Ιχθυοπανίδα Υδατικοί πόροι Νομοθεσία Ορεινά ποτάμια ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ Sum: 210 (3) Age Structure: Detected Guiding Species with > 30 % of age class 0+ (from 3): 2 Detected Guiding Species with % of age class 0+ (from 3): 1 Detected Guiding Species with < 10 % of age class 0+ (from 3): 0 (4) Migration: Migration Index: MI = 1,000 (5) Fish Region: Total Index of Fish Regions: IFR tot = 4,76 *Σταθμός Δειγματοληψίας PER10, ποταμός Αχελώος

42 Fishbased Assessment River: Acheloos (Mountain Rivers of Western Greece and the Peloponnese) Sampling Site: PER10 Sampling date: 23/8/2004 Main river basin: Acheloos Sampled stretch: 200 m Sampling design: Total no. of individuals detected: 210 electrofishing by wading with pulsed DC, 10 kw a) Type Specific Species (reference 3 %) number: % < 100 % < 100 % 50,0 % and and max. reference-proportion from missing Type Specific Species: N/A 0,112 N/A 0,06 > 0,06 0,112 1 b) katadromous and potamodromous species 3 %, [n]: % 50 < 100 % < 50 % 0,0 % 1 c) species far from reference, [n]: 0 1 N/A N/A > d.1) Habitat Guilds 3 %, [n]: % N/A < 100 % 50,0 % 1 d.2) Habitat Guilds far from reference, [n]: 0 0 N/A N/A > 0 0 e.1) Reproductive Guilds 3 %, [n]: % N/A < 100 % 25,0 % 1 e.2) Reproductive Guilds far from reference, [n]: 0 0 N/A N/A > 0 0 f.1) Trophic Guilds 3 %, [n]: % N/A < 100 % 100,0 % 5 f.2) Trophic Guilds far from reference, [n]: 0 0 N/A N/A > 0 0 g.1) Termal Guilds 3 %, [n]: % N/A < 100 % 50,0 % 1 g.2) Termal Guilds far from reference, [n]: 0 1 N/A N/A > (2) Abundance of Species and Guilds: 2,78 a) Abundance of Guiding Species (reference 15 %) Deviation: Deviation: Deviation: Deviation: 1. Barbus peloponnesius 0,345 0,438 27,0 % 3 2. Leuciscus cephalus / Squalius peloponnensis 0,228 0,262 15,0 % 5 3. Leuciscus pleurobipunctatus 0,174 0,048 72,7 % 1 0 2,000 2, ,000 2,000 < 25 % % > 50 % 0 2,000 2, ,000 2, ,000 2, ,000 2,000 Reference Score Scoring Criteria Value to Quality Features and Metrics Sampled Scoring (1) Inventory of Species and Guilds: 1,50 b) Distribution of Ecological Guilds Deviation: Deviation: Deviation: Deviation: 6 18 I) Habitat Guilds: rheophilic 0,859 1,000 < 6 % 6 18 % > 18 % 16,4 % II) Reproductive Guilds: lithophilic 0,747 1,000 < 6 % 6 18 % > 18 % 33,9 % psammophilic 0,112 0,000 < 15 % % > 45 % 100,0 % III) Trophic Guilds: inverti-piscivorous 0,039 0,252 < 25 % % > 75 % 541,2 % > % > -18 % 3 9 2,2 omnivorous 0,685 0, % > % > +9 % +2,2 % IV) Termal Guilds: tolerant 0,747 0,748 < 6 % 6 18 % > 18 % 0,1 % 5 (3) Age Structure: 5,00 Proportion of age class 0+ in catches of Guiding Species (reference 15%) Percentage: Percentage: Percentage: Percentage: Barbus peloponnesius (total: 92 ind.) > 0,300 0,304 30,4 % 5 # 2. Leuciscus cephalus / Squalius peloponnensis (total: 55 ind.) > 0,300 0,473 < 10 % 47,3 % 5 # 3. Leuciscus pleurobipunctatus p (total: (oa 10 ind.) d) > 0,300 0,800 withamini- 80,0 % 5 > 30 % % 0 mum of 10 with a minimum of 10 mum of 10 with a mini- individulas 0 detected 0 individulas individulas or detected detected 0 species not 0 detected 0 (4) Migration: 1,00 Migration Index, MI 1,382 1,000 >1,287 1,191 1,287 < 1,191 1,000 1 (5) Fish Region: 1,00 Total Index of Fish Regions, IFR tot 5,33 Deviation: Deviation: Deviation: Deviation: < 0,26 0,26 0,52 > 0,52 0,56 Total Average (average from (1) + (2) + (3) + [average from (4) + (5)]): 2,57 Ecological Status: Good Ecological Quality Ratio (EQR): 0,39 4,76 1 Ιχθυοπανίδα Υδατικοί πόροι Νομοθεσία Ορεινά ποτάμια ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ υψηλή οικολογική κατάσταση: καλή οικολογική κατάσταση: μέτρια οικολογική κατάσταση: φτωχή οικολογική κατάσταση: 3,76 5,00 2,51 3,75 2,01 2,50 1,51 2,00 κακή οικολογική κατάσταση: 1,00 1,50 *Σταθμός Δειγματοληψίας PER10, ποταμός Αχελώος

43 ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ Οικολογική ταξινόμηση των περιοχών που ερευνήθηκαν κυρίως με βάση τα αποτελέσματα του δείκτη χωρικής βάσης Διαπιστώθηκαν μεθοδολογικές αδυναμίες στην επιλογή των μετρικών που ελαττώνουν την προγνωστική ικανότητα του δείκτη

44 ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ Ακολουθώντας μία διαφορετική μεθοδολογική κατεύθυνση δημιουργήθηκε ένας νέος δείκτης χωρικής βάσης που χρησιμοποιεί ένα διαφορετικό συνδυασμό μετρικών Μετρική Πέστροφας Πέστροφας- Ορεινών Μπριάνας Κυπρινοειδών NativDiv NativeDensity %TypeSpecific %Native +Salmo <10cm %Salmo %Salmo >20cm %B.pel >10cm %Rheoph %Diadr %Potamodr +B.alb <5cm %B.alb >20cm

45 Αποτελέσματα οικολογικής ταξινόμησης των θέσεων δειγματοληψίας στον π. Αχελώο με τη χρήση του νέου δείκτη 25 Αρ ριθμός σταθμ μών ΥΨΗΛΗ ΚΑΛΗ ΜΕΤΡΙΑ ΕΛΛΙΠΗΣ ΚΑΚΗ Οικολογική κατάσταση ΥΨΗΛΗ ΚΑΛΗ ΜΕΤΡΙΑ ΕΛΛΙΠΗΣ ΚΑΚΗ Ποτάμιοι τύποι Πέστροφας Πέστροφας-Μπριάνας Ορεινών Κυπρινοειδών Σύνολο

46 Ιχθυοπανίδα Υδατικοί πόροι Νομοθεσία Ορεινά ποτάμια ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ Χαρτογραφική απεικόνιση της οικολογικής κατάστασης των θέσεων δειγματοληψίας στον π. Αχελώο

47 Ιχθυοπανίδα Υδατικοί πόροι Νομοθεσία Ορεινά ποτάμια Σταθμοί του βόρειου τμήματος του π. Αχελώου

48 Ιχθυοπανίδα Υδατικοί πόροι Νομοθεσία Ορεινά ποτάμια Σταθμοί του ανατολικού Σταθμοί του ανατολικού τμήματος του π. Αχελώου

49 ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Συνολικά, η οικολογική κατάσταση τν τμημάτων του Αχελώου ανάντη της ΤΛ Κρεμαστών εμφανίζεται σαν ικανοποιητική Οριμένες περιοχές εμφανίζουν μέτρια έως σημαντική ιχθυολογική υποβάθμιση που αποδίδεται κυρίως στην εντατική αλιεία της πέστροφας, στα υπό κατασκευή φράγματα στον άνω Αχελώο και (σε τοπικό επίπεδο) σε υπεράντληση και σε μορφολογικές αλλοιώσεις λόγω τεχνικών έργων Η ρύπανση δεν αποτελεί ιδιαίτερο πρόβλημα, ωστόσο είναι σημαντική τοπικά, όπως σε περιοχές του Καρπενησιώτη Η Ευρτανία είναι πλούσια σε νερά. Στο μέλλον το νερό θα αναδειχθεί σαν σημαντικός μοχλός ανάπτυξης. Ωστόσο, το νερό δεν πρέπει πλέον να θεωρείται σαν δεδομένο αγαθό, δεδομένης μάλιστα και της ισχυρής πιθανότητας κλιματικών αλλαγών. Χρειάζεται προσεκτική διαχείριση των υδάτινων αποθεμέτων ώστε να διασφαλισθεί η ποσοτική επάρκεια και η καλή ποιότητα του νερού. Τα προγράμματα οικολογικής παρακολούθησης και η εφαρμογή διεπιστημονικών εργαλείων διαχείρισης μπορούν να συμβάλουν στην κατεύθυνση αυτή

50 ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ 2008 Ποταμός Ευρώτας

51 Ευχαριστούμε για την προσοχή σας!