Η προέλευση του οργάνου της ισορροπίας και της ακοής Evolution of Balance and Hearing Organ

Μέγεθος: px
Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "Η προέλευση του οργάνου της ισορροπίας και της ακοής Evolution of Balance and Hearing Organ"

Transcript

1 Βασίλης Γ. Σάνδρης Ιατρικό Κέντρο Θεσσαλίας Ελληνική Ωτορινολαρυγγολογία Χειρουργική Κεφαλής & Τραχήλου Τόμος 33 - Τεύχος 1 Η προέλευση του οργάνου της ισορροπίας και της ακοής Evolution of Balance and Hearing Organ Wassilis G. Sandris Thessaly Medical Center Hellenic Otorhinolaryngology - Head and Neck Surgery Volume 33 - Issue 1 Περίληψη Με μία σειρά άρθρων θα επιχειρηθεί η αναζήτηση της προέλευσης του οργάνου της ισορροπίας και της ακοής, τα οποία αν και έχουν διαφορετική λειτουργία κατασκηνώνουν μέσα στην ίδια οστική κάψα. Ειδικότερα στο πρώτο μέρος επιχειρείται η ανεύρεση της προέλευσης του τριχωτού κυττάρου, το οποίο αποτελεί έναν μηχανοϋποδοχέα, ο οποίος μετατρέπει το μηχανικό σε ηλεκτρικό ερέθισμα. Έχει διαπιστωθεί ότι μηχανοϋποδοχείς υπάρχουν ακόμη και σε μονοκύτταρους οργανισμούς με διαφορετική όμως λειτουργία από αυτή των τριχωτών κυττάρων των σπονδυλωτών. Με την άνοδο της φυλογενετικής κλίμακας μηχανοευαίσθητα κύτταρα απαντώνται στην επιφάνεια των ασπονδύλων, τα οποία σε πολυπλοκότερα είδη συγκεντρώνονται πλέον σε αρχέγονα όργανα που αντιδρούν στη βαρύτητα, τις στατοκύστεις. Η αντίδραση έτσι στη γωνιακή και γραμμική επιτάχυνση έπεται της αντίδρασης στη βαρύτητα, όπως αυτό παρατηρείται σε πιο εξελιγμένα ασπόνδυλα, στα καρκινοειδή. Παράλληλα με την εξέλιξη των ειδών παρατηρείται και η μετατόπιση του κινοσιλίου προς την περιφέρεια, έτσι ώστε το τριχωτό κύτταρο να λάβει στα πρώτα σπονδυλωτά, 430 εκατομμύρια χρόνια πριν, τη μορφή που γνωρίζουμε σήμερα. Οι διαδικασίες αυτές, έχει αποδειχτεί μέσω της μοριακής βιολογίας ότι καθοδηγούνται από συγκεκριμμένα γονίδια, τα οποία είτε παραμένουν αμετάβλητα μέσω των ειδών, είτε πολλαπλασιαζόμενα παράγουν συγγενή γονίδια για περισσότερο πολύπλοκες λειτουργίες. Abstract With following articles will be attempted the origin of balance and hearing organ, that even if they have different function although both are housed in the same bony capsule. Especially in the first part is attempted the investigation of origin of hairy cell, which constitutes a mechanoreceptor who changes mechanic in electric stimulus. It has been realised that mechanoreceptors they even exist in one cell organisms with different however function from that of hairy cells of vertebrates. With the rise of phylogenetic scale they are found mechanosensory cells in the surface of invertebrates that in more complicated species are assembled in primitive organs that react in the gravity, the statocyst. The reaction thus in the angular and linear acceleration follows the reaction in the gravity, as this is observed in more evolved invertebrates, in the crustaceans. Simultaneously with the evolution of species is observed also the relocation of kinosilium to the pole of the cell, so the hairy cell receives in the first vertebrates, 430 million years ago, the form that we know today. This processes, it has been proved via the molecular biology that they are guided by genes, which or remain immutable via the species, or multiplied produce relative genes for more complicated functions. Μέρος Α: Η προέλευση του τριχωτού κυττάρου Γιατί η μελέτη της φυλογένεσης Η μελέτη της φυλογένεσης εκτός της βαθειά ριζωμένης επιθυμίας του ανθρώπου να μάθει την καταγωγή του αποσκοπεί και στην επιστημονική αναζήτηση των μηχανισμών που διέπουν την εξέλιξη των έμβιων όντων και την συσσώρευση γνώσης, η οποία θα χρησιμεύσει σε κλινικό επίπεδο Η φυλογενετική έρευνα δεν εξετάζει το γιατί, αλλά το πώς. Η σχέση δε της φυλογένεσης με την εμβρυογένεση περιλαμβάνεται σε μια φράση: η εμβρυογένεση επαναλαμβάνει τη φυλογένεση. Δηλαδή η βιολογική ανάπτυξη κάθε όντος αντανακλά όλη την εξελικτική διαδικασία της δημιουργίας του από τα προγονικά είδη. Επομένως υφίσταται μία άμεση σχέση μεταξύ εμβρυογένεσης και φυλογένεσης, η δε μελέτη των πιο προσιτών μηχανισμών της εμβρυογένεσης επιτρέπει και την εξαγωγή συμπερασμάτων για τους μηχανισμούς της φυλογένεσης και το αντίστροφο.

2 Η φυλογένεση επομένως συμβάλει στη κατανόηση της εμβρυολογίας, η οποία με τη σειρά της είναι το κλειδί για την κατανόηση της φυσιολογικής ανατομικής και των διαφόρων παραλλαγών της, αλλά και των μηχανισμών που είναι υπεύθυνοι για την διάπλαση, πράγμα το οποίο βοηθά στη σωστή αντιμετώπιση διαφόρων, συγγενούς αιτιολογίας (και όχι μόνον), παθήσεων. Η κατανόηση επίσης της εξελικτικής διαδικασίας, όσον αφορά, τις μικροδομές του ωτός, του αισθητηρίου επιθηλίου, των τριχωτών κυττάρων αλλά και των μη κυτταρικών δομών (τελικά κυπέλλια, ωτολιθοφόροι υμένες, καλυπτήριος υμένας) καθώς και των μοριακών μηχανισμών που την διέπουν, δίνουν λαβή σε περαιτέρω έρευνες προς την κατεύθυνση πλέον της ανάπλασης των κατεστραμμένων ή εκφυλισμένων μικροδομών. Συγκεκριμένα μέσω της έρευνας της μοριακής διαδικασίας της φυλογένεσης του ωτός διαπιστώνεται ότι, μη διαφοροποιημένα ερειστικά κύτταρα κάτω από την επίδραση συγκεκριμένων γονιδίων διαφοροποιούνται σε ειδικούς μηχανοϋποδοχείς για την αντίληψη τόσο της επιτάχυνσης, όσο και ηχητικών ερεθισμάτων. Η αλματώδης μάλιστα πρόοδος των τελευταίων ετών της μοριακής βιολογίας, έχει επισημάνει τα γονίδια εκείνα που είναι υπεύθυνα για τη διάπλαση των τριχωτών κυττάρων αλλά και των κεντρομόλων νευρώνων. Από τη μελέτη της φυλογένεσης έχει διαπιστωθεί ότι σε αντίθεση με αυτό που συμβαίνει στα θηλαστικά, τα τριχωτά κύτταρα στους ιχθείς, στα αμφίβια και στα πτηνά αντικαθίστανται μετά από τραύμα, νερώνονται εκ νέου και καθίστανται λειτουργικά, πράγμα που λαμβάνει χώρα μέσω διαφοροποίησης των ερειστικών κυττάρων. Πειραματικές μελέτες, οι οποίες χρησιμοποιούν θεραπευτικά αδενοϊούς πού παράγουν το γονίδιο Atoh1, έχει αποδειχθεί ότι μπορούν να μετασχηματίσουν τα ερειστικά κύτταρα σε τριχωτά 2. Οι γνώσεις λοιπόν που αποκτώνται από τη μελέτη της εξελικτικής διαδικασίας μπορούν να χρησιμοποιηθούν στο μέλλον και κλινικά στην αναγέννηση των τριχωτών κυττάρων (κοχλιακών και αιθουσαίων) μετά από συγγενή ή επίκτητη καταστροφή τους, με τη βοήθεια γονιδίων και νευροτροφινών, τα οποία θα μπορούσαν να πολλαπλασιάσουν εναπομείναντα τριχωτά κύτταρα 3 ή να μετατρέψουν ερειστικά κύτταρα σε τριχωτά και προς αυτή την κατεύθυνση στρέφεται πλέον η έρευνα σε αυτό το πεδίο. Δεδομένου ότι τα γονίδια που είναι υπεύθυνα για τη διάπλαση και διαφοροποίηση των διαφόρων δομών του ωτός διατηρούνται διαμέσου των ειδών, δίνει στους ερευνητές το ερέθισμα να τα χρησιμοποιήσουν για θεραπευτικούς σκοπούς. Εισαγωγή στη φυλογένεση του ωτός Από την εμφάνιση των πρώτων πολυκύτταρων οργανισμών, των ασπονδύλων, πριν από 500 εκατομμύρια χρόνια περίπου, η αίσθηση στις διάφορες μορφές της, ήταν υψίστης σημασίας για την επιβίωση και την εξέλιξη των ειδών. Οι εξωδεκτικές αισθήσεις ήταν η βάση για την ανίχνευση και τον εντοπισμό της τροφής, καθώς και για τη προστασία από διάφορα είδη αρπακτικών και άλλους κινδύνους. Εν τούτοις η πληροφορίες από το εξωτερικό περιβάλλον ήταν ανεπαρκείς για την επιβίωση. Αναγκαία ήταν επίσης και μια εσωτερική αίσθηση, η οποία αναπτύχθηκε μέσα στη διαδικασία της εξέλιξης, και χρησιμεύει στην αντίληψη της θέσης του σώματος ως προς το περιβάλλον. Τα διάφορα, λοιπόν, πρωτόγονα είδη, των οποίων άλλωστε η κίνηση ήταν περιορισμένη μέσα στο νερό, όπως τα ασπόνδυλα (π.χ. μέδουσες), είχαν ανάγκη προκειμένου να επιβιώσουν, ενός οργάνου το οποίο να τα προσανατολίζει ως προς την βαρύτητα. Έτσι δημιουργήθηκε πρώτα το όργανο που αντιδρά στη βαρύτητα, η στατοκύστη, η οποία είναι φυλογενετικά παλαιότερη από την πλάγια γραμμή των ψαριών. Ένα περισσότερο περίπλοκο όργανο, το οποίο αντιδρά τόσο στη βαρύτητα, όσο και στην γωνιακή και γραμμική επιτάχυνση εμφανίζεται στα πρώτα ευκίνητα υδρόβια σπονδυλωτά. Το όργανο αυτό που αποτελείται καταρχήν από έναν κάθετο ημικύκλιο σωλήνα, όπως παρατηρείται στα άγναθα, εξελίσσεται περαιτέρω με την προσθήκη δεύτερου κάθετου ημικύκλιου σωλήνα, για να ολοκληρωθεί με την προσθήκη ενός τρίτου, του οριζόντιου ημικύκλιου σωλήνα, στα γναθόστομα υδρόβια σπονδυλωτά ψάρια. Στη συνέχεια της εξελικτικής διαδικασίας μερικά ψάρια έπρεπε να αφήσουν το υδρόβιο περιβάλλον και να μεταναστεύσουν στο έδαφος προκειμένου να επιζήσουν. Ένα πρότυπο δίπνοου είδους αποτελεί το πνευμονόψαρο (Lungfish). Αυτό το ζώο, μια ενδιάμεση μορφή μεταξύ ψαριών και αμφίβιων, έχει βράγχια καθώς επίσης και έναν πρωτόγονο πνεύμονα που έχει τη μορφή κύστης. Τα πρωτόγονα αερόβια σπονδυλωτά ήταν βαρήκοα επειδή το υδρόβιο αυτί τους δεν είχε προσαρμοστεί στη ζωή στον αέρα. Η αντίληψη των ήχων, η οποία είχε αρχίσει στο υδρόβιο περιβάλλον, όπως αυτή διαπιστώνεται στους χονδριχθείς (καρχαρίες, σελάχια), θα έπρεπε να ενισχυθεί λόγω της δυσκολότερης μετάδοσης του ήχου στο αέρα. Έπρεπε, δηλαδή να δημιουργηθεί, μέσω της εξελικτικής διαδικασίας, ένας ενισχυτής ήχου προσαρμοσμένος στον αέρα. 53

3 Για το σκοπό αυτό το πρωτόγονο, πρόσφατα προσαρμοσμένο αερόβιο σπονδυλωτό, χρησιμοποίησε τα βράγχιά του, τα οποία δεν είχαν πλέον καμία περαιτέρω χρήση, προκειμένου να δημιουργήσει το μέσο και το έξω ους. Από εκεί προέρχεται εμβρυολογικά και στον άνθρωπο το μέσο και έξω ους, δηλαδή από το πρώτο και δεύτερο βραγχιακό τόξο, με συμμετοχή της πρώτης βραγχιακής σχισμής που στα ψάρια είναι υπεύθυνη για την προέλευση των ανώτερων βραγχίων. Κατ αυτόν τον τρόπο τα αμφίβια ανέπτυξαν μια τυμπανική μεμβράνη και ένα σχισμοειδές μέσο ους. Όσον αφορά την ενίσχυση του ήχου, η οποία πλέον ήταν απαραίτητη σε αερόβιο περιβάλλον, κατ αρχήν υπήρχε μόνο ένα οστάριο, η columella, το οποίο ήταν ο σύνδεσμος μεταξύ τυμπανικής μεμβράνης (μια μεγάλη επιφάνεια) με την πρωτόγονη ωοειδή θυρίδα (μια μικρότερη επιφάνεια). Αυτό επέτρεπε την αποτελεσματική μετατροπή της ακουστικής ενέργειας σε υδραυλική μέσα στο εσωτερικό αυτί, αλλά και μια μικρή σχετικά ενίσχυση του ήχου. Το μέσο αυτί των ερπετών και των πουλιών είναι παρόμοιο με εκείνο των αμφιβίων. Κατά τη μετάβαση, όμως, από τα αμφίβια στα ερπετά και στα θηλαστικά, βελτιώθηκε ο μηχανισμός του μέσου ωτός, με τον σχηματισμό τριών οσταρίων (της σφύρας, του άκμονα και του αναβολέα) τα οποία αντικατέστησαν την columella. Χρειάστηκε να μεσολαβήσουν εκατομμύρια χρόνια προκειμένου τα τρία οστάρια να εξελιχθούν και να επιτευχθεί η ιδανική, για τις σημερινές συνθήκες, ενίσχυση των Decibels, που επιτυγχάνεται από το έξω και μέσο αυτί των θηλαστικών. Η εξέλιξη του μέσου ωτός όμως είναι η πιο συναρπαστική διαδικασία από φυλογενετικής άποψης. Ο πρωτόγονος εμβρυϊκός ιστός των βραγχίων υποβλήθηκε σε ατροφία και δημιούργησε το περίπλοκο μέσο και έξω ους περίπου 260 εκατομμύρια χρόνια από σήμερα. Πράγματι η εξέλιξη του μέσου ωτός παρουσιάζει τον πιο εντυπωσιακό μετασχηματισμό των δομών στη λειτουργική εξελικτική διαδικασία: ένα αναπνευστικό όργανο μετασχηματίστηκε σε ένα εξάρτημα του αισθητηρίου όργανο της ακοής, το μέσο ους, για να αντιμετωπίσει τις περιβαλλοντικές περιστάσεις και τις προκλήσεις. Σε αυτούς τους δύο σημαντικούς τομείς της ανάπτυξης (αισθητήριας και αναπνευστικής), βλέπουμε την επιβίωση και την τροποποίηση των οργανικών συστημάτων σύμφωνα με την εξελικτική ανάγκη. Έτσι ενώ το έσω ους ως όργανο ισορροπίας και ανιχνευτής δονήσεων (ακοή) έχει επιζήσει με την ίδια λειτουργία διά μέσου των ειδών, το μέσο και έξω ους έχουν τροποποιηθεί - από αναπνευστικό σε αισθητήριο όργανο - για να μεταβιβάζουν, στον πιο πρόσφατα διαπλασμένο κοχλία, τις εξωτερικές ακουστικές πληροφορίες. Η προέλευση του τριχωτού κυττάρου Το αυτί των θηλαστικών περιλαμβάνει τρία αισθητήρια συστήματα: α) Το σύστημα ανίχνευσης της γωνιακής επιτάχυνσης, β) Το σύστημα ανίχνευσης της γραμμικής επιτάχυνσης και της βαρύτητας γ) Το σύστημα πρόσληψης των ηχητικών κυμάτων (μεταβολών της πίεσης του αέρα), τα οποία μεταβιβαζόμενα στη βασική μεμβράνη του κοχλία ερεθίζουν τα τριχωτά κύτταρα (μηχανοϋποδοχείς) του κοχλία. Εικ. 1: Η αισθητική αγωγιμότητα των αιθουσαίων τριχωτών κυττάρων. Α: Στη κατάσταση ηρεμίας υπάρχει απελευθέρωση μια μικρής ποσότητας νευροδιαβιβαστών από τα τριχωτά κύτταρα προς τις απολήξεις των κεντρομόλων νευρώνων. Β: Τα τριχωτά κύτταρα αποπολώνονται (Depolarisation) όταν τα στερεοσίλια κάμπτονται προς την κατεύθυνση του κινοσιλίου. Γ: Αυτό συμβαίνει διότι οι κορυφαίοι σύνδεσμοι (Tip links) προκαλούν μηχανικά τη διάνοιξη διόδων κατιόντων στη μεμβράνη των στερεοσιλίων. Κατ αυτόν τον τρόπο η είσοδος ιόντων καλίου αυξάνει το δυναμικό της κυτταρικής μεμβράνης. Δ: Το αυξημένο δυναμικό της μεμβράνης ενεργοποιεί ευαίσθητες, στα ιόντα ασβεστίου, διόδους στη βάση της κυτταρικής μεμβράνης. Αυτό προκαλεί την αύξηση της έκκρισης νευροδιαβιβαστών στη μετασυναπτική μεμβράνη (psd) γεγονός που έχει ως αποτέλεσμα την αύξηση του δυναμικού της μεμβράνης και των κεντρομόλων νευρικών ερεθισμάτων 4. 54

4 αυτό, κινοσίλιο-στρεοσίλια, αποτελεί μια λειτουργική μονάδα, την ακουστική τρίχα, και αντιδρά στο μηχανικό ερέθισμα της κάμψης των τριχών, οι οποίες συμπαρασύρονται από τις κινήσεις της ενδολέμφου, μετατρέποντας τη μηχανική σε ηλεκτρική ενέργεια (Εικ. 1) 4. Ένα άλλο χαρακτηριστικό της ακουστικής τρίχας είναι η πολικότητά της, η διαφορετική δηλαδή αντίδρασή της στην κάμψη των στερεοσιλίων με κατεύθυνση προς το κινοσίλιο ή προς την αντίθετη κατεύθυνση, γεγονός το οποίο σχετίζεται με την έκκεντρη θέση του κινοσιλίου. Εικ. 2: Τα χοανομαστιγοφόρα (Choanoflagellates) ανήκουν στα πρωτόζωα (πρώτιστα) και είναι μονοκύτταροι οργανισμοί, θεωρούνται δε οι πρόγονοι συνθετότερων οργανισμών, όπως τα μετάζωα. Έχουν ένα μαστίγιο το οποίο περιβάλλεται από έναν δακτύλιο, ο οποίος φέρει λάχνες. Τα μαστίγιο έλκει το νερό, ενώ οι λάχνες συλλαμβάνουν μόρια θρεπτικών ουσιών. Τα τριχωτά κύτταρα τόσο του οργάνου της ακοής, όσο και της ισορροπίας, αποτελούν μηχανοϋποδοχείς, οι οποίοι μετατρέπουν τη μηχανική σε ηλεκτρική ενέργεια. Όσον αφορά ιδιαίτερα την ακουστική τρίχα των κυττάρων του οργάνου της ισορροπίας, εμφανίζει ιδιαίτερη μορφολογία και εξειδίκευση. Αποτελείται από έναν κροσσό, το κινοσίλιο, ο οποίος είναι μακρύτερος και έκκεντρα τοποθετημένος, και συνοδεύεται από περισσότερους κροσσούς, τα στερεοσίλια. Το σύνολο Ποιος είναι όμως ο πρόγονος αυτού του μηχανοϋποδοχέα των θηλαστικών; Κατερχόμενοι τη ζωική κλίμακα παρατηρούμε ότι ακόμη και μονοκύτταροι οργανισμοί (Εικ.2) όπως τα χοανομαστιγοφόρα (Choanoflagellates) εμφανίζουν ένα κινοσίλιο, το οποίο περιβάλλεται από κροσσούς, χωρίς όμως να έχει διαπιστωθεί η ύπαρξη πολικότητας. Οι μηχανοϋποδοχείς εμφανίζονται στη ζωική κλίμακα πριν από την εμφάνιση των τριχωτών κυττάρων. Παραδείγματα αποτελούν οι μηχανοευαίσθητες τρίχες των διπτέρων (Drosophila melanogaster) (Εικ.3), οι μικροσωληνοειδείς μηχανοϋποδοχείς των νηματοσκωλήκων (Caenorhabditis elegans)(εικ.4) ακόμη δε και αυτοί οι πρωτεϊνικοί υποδοχείς τάσεως στην μεμβράνη της Escherichia coli 5. Οι μηχανοϋποδοχείς, όμως, αυτοί δεν έχουν σχέση με την ισορροπία. Εικ. 3: Ο μηχανοϋποδοχέας των διπτέρων (Drosophila melanogaster) Εικ. 4: Ο μηχανοϋποδοχέας των νηματοσκωλήκων. 55

5 Αντίθετα ανερχόμενοι την φυλογενετική κλίμακα διαπιστώνουμε ότι τα πλέον πρωτόγονα χορδωτά όπως οι θαλάσσιες σύριγγες (Sea squirts) εμφανίζουν μηχανοευαίσθητα κύτταρα, τα οποία βρίσκονται συγκεντρωμένα μέσα σε μια ζελατινώδη ουσία που μοιάζει με κυπέλλιο, είναι δε όμοια με αυτά του στατοακουστικού οργάνου των σπονδυλωτών 6,7. Όλοι αυτοί οι μηχανοϋποδοχείς των ασπόνδυλων αποτελούν ειδικευμένους νευρώνες, οι οποίοι περιβάλλονται από ερειστικά κύτταρα 4. Δεν διακρίνεται δηλαδή το κύτταρο από τον αισθητικό νευρώνα, πράγμα το οποία γίνεται σε μεταγενέστερο στάδιο της εξέλιξης (Εικ.5) 8. Στις πλέον πρωτόγονες μορφές ζωής, στις οποίες εμφανίζονται τριχωτά κύτταρα, μια μακρύτερη τρίχα (είδος κινοσιλίου) βρίσκεται στο μέσον της δέσμης του πλήθους των βραχύτερων κροσσών (Εικ.2). Κατά την άνοδο όμως της ζωικής κλίμακας παρατηρείται μια μετακίνηση του κινοσιλίου προς έκκεντρη θέση (Εικ.6), οι δε κροσσοί μετατρέπονται σε στερεοσίλια 9, και αποκτούν ποικίλο μήκος κατά τη διάρκεια αυτής της δυναμικής διαδικασίας 10. Εικ. 6: Οι σχέσεις της ταξινόμησης των μεταζώων και της εξέλιξης των τριχωτών αιθουσαίων κυττάρων. Παρατηρείται η μετακίνηση του κινοσιλίου προς έκκεντρη θέση (Arkett et al., 1988, Budelmann, 1989 Todi et al., 2004, Fritzsch et al. 2006) Εικ.5: Δέσμη τριχωτών κυττάρων της θαλάσσιας ανεμώνης. Ερειστικά κύτταρα εγκατεστημένα εκατέρωθεν του αισθητικού νευρώνα (SN) λειτουργούν με τρόπο ανάλογο με εκείνον των τριχωτών κυττάρων (HC). Στην εικόνα απεικονίζονται τα μεγάλου μήκους στερεοσίλια (St) και το κινοσίλιο (K) του αισθητικού νευρώνα. Κατά τη διάρκεια απόκλισης των κροσσών, λόγω δονητικού ερεθισμού, ο αισθητικός νευρώνας ολοκληρώνει το εισαγόμενο ερέθισμα από τα ερειστικά κύτταρα και μαζί με σήματα άλλων νευρώνων μεταβιβάζονται στο νευρικό δίκτυο. Σημειώνεται ότι οι κροσσοί των τριχωτών κυττάρων που κάμπτονται προς την κατεύθυνση του κινοσιλίου οι δεσμοί στην κορυφή των κροσσών (tl) ανοίγουν τους διαύλους των ιόντων, γεγονός που οδηγεί σε ερεθισμό του αισθητικού νευρώνα. Αντίθετα οι δίαυλοι των ιόντων των κροσσών των τριχωτών κυττάρων που, καμπτόμενοι, απομακρύνονται από το κινοσίλιο παραμένουν κλειστοί. (Από Watson GM, Mire M: A comparison of hair bundle mechanoreceptors in sea anemones and vertebrate system. Curr Top Dev Biol 1999:43 8 ). Ένα σύνολο διόδων Κ+, στο βασικό τμήμα της μεμβράνης των τριχωτών κυττάρων, διατηρεί το δυναμικό ηρεμίας περίπου στα -70 mv 11. Παραλλαγές των διόδων του Κ+ μπορεί να καθορίζουν την απόκριση των τριχωτών κυττάρων σε διάφορες συχνότητες 12. Έχει διαπιστωθεί, δηλαδή, ότι και τα αιθουσαία τριχωτά κύτταρα, όπως και αυτά του κοχλία, δεν αποκρίνονται στον ίδιο βαθμό στις διάφορες συχνότητες ερεθισμού. Αυτό αποτελεί μια απαραίτητη προσαρμοστική ιδιότητα των τριχωτών κυττάρων εφ όσον οι συχνότητες της κίνησης των στερεοσιλίων που είναι κατάλληλες για την αίσθηση της κίνησης, εκτείνονται από 0 μέχρι 20 Hz περίπου 13. Ενώ στα κατώτερα ζώα (ασπόνδυλα) οι μηχανοϋποδοχείς βρίσκονται διασκορπισμένοι στην επιφάνεια του σώματος, στις πλέον εξελιγμένες μορφές ζωής (κεφαλόποδα, καρκινοειδή) αρχίζει η συγκέντρωσή τους σε αισθητηριακές μονάδες (ωτοκύστεις). 56

6 Συμπερασματικά ένα κινοσίλιο, το οποίο περιβάλλεται από στερεοσίλια, όπως αυτό παρατηρείται στα χοανομαστιγοφόρα, αποτελεί πιθανότατα την πρόδρομη μορφή όλων των μηχανοϋποδοχέων των μεταζώων 14. Στο συμπέρασμα αυτό καταλήγουν και οι έρευνες της σύγχρονης μοριακής βιολογίας, σύμφωνα με τις οποίες έχει αποκαλυφθεί ότι η ομάδα γονιδίων (bhlh) που είναι υπεύθυνη για την κατασκευή του μηχανοϋποδοχέα των χοανομαστιγοφόρων, η ίδια ομάδα συμβάλλει και στην κατασκευή των τριχωτών κυττάρων των μεταζώων μέχρι και τον άνθρωπο. Η μοριακή εξέλιξη των τριχωτών κυττάρων Η αλματώδης εξέλιξη της μοριακής βιολογίας επέτρεψε την ταυτοποίηση γονιδίων τα οποία συμμετέχουν στη μορφοποίηση διαφόρων οργάνων πράγμα το οποίο βοηθά και στη κατανόηση της εξέλιξης των ειδών. Σύμφωνα με τον Fritzsch για να κατανοήσει κανείς την εξέλιξη των ειδών πρέπει να μελετήσει και να κατανοήσει την εξέλιξη των γονιδίων. Το ενδιαφέρον δε είναι ότι πολλά από τα γονίδια αυτά διατηρούνται ακέραια σε όλη την κλίμακα του ζωικού βασιλείου με τη ίδια πάντα αποστολή, ενώ άλλα προκύπτουν μέσω μεταλλάξεων των προηγουμένων, προκειμένου να σχηματισθούν πιο προηγμένα και πολύπλοκα όργανα. Κατά πρόσφατη διαπίστωση η διάπλαση των τριχωτών κυττάρων των θηλαστικών αρχίζει με το γονίδιο Atoh1 της ομάδας bhlh 2 (Εικ. 7), το οποίο είναι συγγενές του γονιδίου Atonal που εμφανίζεται σε κατώτερα ζώα 15,16. Στις κατώτερες ζωικές βαθμίδες ο μηχανοϋποδοχέας αποτελεί ο ίδιος και νευρώνα (Εικ. 7 Β), η διάπλασή του δε καθοδηγείται από το γονίδιο της οικογένειας Atonal, η οποία ανήκει στην ομάδα γονιδίων bhlh. Στις ανώτερες βαθμίδες (σπονδυλωτά-θηλαστικά) ο μηχανοϋποδοχέας εξειδικεύεται ακόμη περισσότερο και αναπτύσσεται πλέον ανεξάρτητα από τον διαβιβαστικό νευρώνα κάτω από την καθοδήγηση του γονιδίου Atoh 1, το οποίο είναι συγγενές με το γονίδιο Atonal. Έτσι βλέπουμε τα ίδια ή συγγενή γονίδια να καθοδηγούν την ανάπτυξη των οργάνων με την ίδια ή παρεμφερή λειτουργία! Αλλά και γενικότερα η ομάδα των παραγόντων μετεγγραφής, η οποία καθοδηγεί τη διαφοροποίηση των τριχωτών κυττάρων και των συνοδευτικών δομών (ερειστικά κύτταρα) στα σπονδυλωτά έχει αξιοσημείωτη ομοιομορφία σε κάθε σχεδόν κλώνο με αυτή που καθοδηγεί τη διάπλαση των τριχωτών μηχανοϋποδοχέων και των συνοδευτικών ερειστικών κυττάρων στα ασπόνδυλα Εικ. 7: Α: Συνοπτική καταγραφή της εξέλιξης των γονιδίων των οικογενειών Αtonal/Atoh1 (υπεύθυνα για τη δημιουργία των τριχωτών κυττάρων) και Neurogenin (υπεύθυνα για τη δημιουργία των νευρώνων) της ομάδας bhlh. Β: Η εξέλιξη των μηχανοϋποδοχέων Το Basic-helix-loop-helix (bhlh) είναι ένα πρωτεϊνικό δομικό σχέδιο (Protein structural motif), το οποίο χαρακτηρίζει μια οικογένεια παραγόντων μετεγγραφής του DNA. (Περισσότερα στον δικτυακό τόπο: 57 Εικ. 8: Τα χοανομαστιγοφόρα διαθέτουν ένα κινοσίλιο, το οποίο περιβάλλεται από κροσσούς, κυρίως για τη σύλληψη της τροφής. Τα πρωτόζωα αυτά χρησιμοποιούν τα γονίδια της ομάδας bhlh. Τα ασπόνδυλα (ομάδα μεδουσών) έχουν διακριτά αισθητήρια κύτταρα και μυς και χρησιμοποιούν αρκετά γονίδια της ομάδας bhlh για την ιστογένεση. Ο πολλαπλασιασμός των γονιδίων bhlh και η δημιουργία νέων γονιδίων της ομάδας bhlh, όπως των γονιδίων της οικογένειας της νευρογενίνης (Neurogenin), επιτρέπουν τη γένεση και την ειδικευμένη μορφοποίηση των κυττάρων, αλλά και των κεντρομόλων νευρώνων. Τα σπονδυλωτά αύξησαν περισσότερο τον αριθμό των bhlh γονιδίων κατά οικογένεια και δημιούργησαν εξειδικευμένα τριχωτά κύτταρα αλλά και νευρώνες, οι οποίοι μεταφέρουν το ερέθισμα στον εγκέφαλο. 18,19.

7 Σύμφωνα, λοιπόν, με τα προαναφερθέντα, υπάρχουν βάσιμες ενδείξεις ότι τα τριχωτά κύτταρα των σπονδυλωτών κατάγονται ή έχουν έναν κοινό πρόγονο με τους μηχανοϋποδοχείς των ασπονδύλων ή ακόμη και με αυτούς των μονοκύτταρων οργανισμών. Η χρονολόγηση τέλος των τριχωτών κυττάρων με την μορφή που τα γνωρίζουμε σήμερα, επιτυγχάνεται με την διαπίστωση της παρουσίας τους στα πρώτα άγναθα υδρόβια είδη, όπως η Λάμπραινα, η εμφάνιση της οποίας θεωρείται ότι έγινε πριν 430 εκατομμύρια χρόνια. Παράλληλα με την εξέλιξη των μηχανοϋποδοχέων, δηλαδή τη μετάθεση του κινοσιλίου στον ένα πόλο και τον διαχωρισμό του εξειδικευμένου τριχωτού κυττάρου, παρατηρείται και η συγκέντρωση των μηχανοευαίσθητων κυττάρων σε οργανωμένα μορφώματα, τα οποία αποτελούν πλέον ένα στατοβαρυτικό όργανο, το οποίο αντιδρά στη βαρύτητα. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 1. Σάνδρης Β. Η Φυλογένεση του οργάνου της ισορροπίας. Λάρισα: Εκδ. CONTACT, Izumikawa K, Minoda R, Kawamoto K, Abrashkin KA, DL, Swiderski DF, Dolan DE, et al. Auditory hair cell replacement and hearing improvement by Atoh1 gene therapy in deaf mammals. Nat Med 2005;11: Baisel KW, Wang-Lundberg Y, Makland A, Fritzsch B. Development and evolution of the vestibular sensory apparatus of the mammalian ear. J Vestib Res 2005;15: Carey J, Amin N. Evolutionary changes in the cochlea and labyrinth: Solving the problem of sound transmission to the balance organs of the inner ear. Anat Rec A Discov Mol Cell Evol Biol 2006;288: Kerman M, Zuker C. Genetic approaches to mechanosensory transduction. Curr Opin Neurobiol 1995;5: Bone Q, Ryan KP. Cupular sense-organs in ciona (Tynicata-Ascidiacea). J Zool 1978;186: Mackie GO, Singla CL. Cupular organs in tow species of Corella (Tunicata: Ascdiacea). Invert Biol 2004;123: Watson GM, Mire M. A comparison of hair bundle mechanoreceptors in sea anemones and vertebrate systems. Curr Top Dev Biol 1999;43: Barald KF, Kelley MW. From placode to polarisation: new tunes in inner ear development. Development 2004;131: Rzadzinska A, Schneider M, Noben-Trauth K, Bartles JR, Kachar B. Balance levels of Espin are critical for stereociliary growth and length maintenance. Cell Motil Cytoskeleton 2005;62: Holt JR, Eatock RA. Inwardly rectifying currents of succular hair cells from the leopard frog. J Neurophysiol 1995;73: Rusch A, Eatock RA. A delayed rectifier conductance in type I hair cells of the mouse utricle. J Neurophysiol 1996;76: Grossman GE, Leigh RJ, Abel LA, Lanska DJ, Thurston SE. Frequency and velocity of rotational head perturbations during locomotion. Exp Brain Res 1988;70: Fritzsch B, Pauley S. Beisel KW. Cells, molecules and morphogenesis: The making of the vertebrate ear. Brain Res 2006;1091: Bermingham NA, Hassan BA, Price SD, Vollrath MA, Ben-Arie N, Eatock RA, et al. Math1: an essential gene for the generation of inner ear hair cells. Science 1999;284: Fritzsch B, Beisel KW. Keeping sensory cells and evolving neurons to connect them to the brain: molecular conservation and novelties in vertebrate ear development. Brain Behav Evol 2004;64: Fritzsch B, Beisel KW. Evolution and development of the vertebrate ear. Brain Res Bull 2001;55: Burighel P, Lane NJ, Fabio G, Stefano T, Zaniolo G, Camevali MD et al. Novel, secondary sensory cell organ in ascidians: in search of the ancestor of the vertebrate lateral line: J Comp Neurol 2003;461: Fritzsch B, Pauley S, Feng F, Matei V, Nichols DH. The molecular and developmental basis of the evolution of the vertebrate auditory system. Int J Comp Psychol 2006;19:

ΑΙΣΘΗΤΗΡΙΟ ΑΚΟΗΣ ΚΑΙ ΙΣΟΡΡΟΠΙΑΣ

ΑΙΣΘΗΤΗΡΙΟ ΑΚΟΗΣ ΚΑΙ ΙΣΟΡΡΟΠΙΑΣ ΑΙΣΘΗΤΗΡΙΟ ΑΚΟΗΣ ΚΑΙ ΙΣΟΡΡΟΠΙΑΣ Έξω Ους, Μέσω Ους, Έσω Ους Έξω Ους, Μέσω Ους: μετάδοση ηχητικών κυμάτων Έσω Ους: Όργανο Ακοής και Ισορροπίας ΕΞΩ ΟΥΣ α) Πτερύγιο, β)έξω ακουστικός πόρος (οστέινη και χόνδρινη

Διαβάστε περισσότερα

ΑΙΣΘΗΤΗΡΙΟ ΑΚΟΗΣ ΚΑΙ ΙΣΟΡΡΟΠΙΑΣ

ΑΙΣΘΗΤΗΡΙΟ ΑΚΟΗΣ ΚΑΙ ΙΣΟΡΡΟΠΙΑΣ ΑΙΣΘΗΤΗΡΙΟ ΑΚΟΗΣ ΚΑΙ ΙΣΟΡΡΟΠΙΑΣ Έξω Ους, Μέσω Ους, Έσω Ους Έξω Ους, Μέσω Ους: μετάδοση ηχητικών κυμάτων Έσω Ους: Όργανο Ακοής και Ισορροπίας Ανατομία του ωτός ΕΞΩ ΟΥΣ α) Πτερύγιο, β)έξω ακουστικός πόρος

Διαβάστε περισσότερα

ΑΝΑΤΟΜΙΑ του ΩΤΟΣ ΑΙΣΘΗΤΗΡΙΟ ΑΚΟΗΣ ΑΙΣΘΗΤΗΡΙΟ ΙΣΟΡΡΟΠΙΑΣ

ΑΝΑΤΟΜΙΑ του ΩΤΟΣ ΑΙΣΘΗΤΗΡΙΟ ΑΚΟΗΣ ΑΙΣΘΗΤΗΡΙΟ ΙΣΟΡΡΟΠΙΑΣ ΑΝΑΤΟΜΙΑ του ΩΤΟΣ ΑΙΣΘΗΤΗΡΙΟ ΑΚΟΗΣ ΑΙΣΘΗΤΗΡΙΟ ΙΣΟΡΡΟΠΙΑΣ Έξω Ους, Μέσω Ους, Έσω Ους Έξω Ους, Μέσω Ους: μετάδοση ηχητικών κυμάτων Έσω Ους: Όργανο Ακοής και Ισορροπίας ΕΞΩ ΟΥΣ α) Πτερύγιο β) Έξω ακουστικός

Διαβάστε περισσότερα

AKOH Απ. Χατζηευθυμίου Αν Καθηγήτρια Ιατρικής Φυσιολογίας Μάρτιος 2018

AKOH Απ. Χατζηευθυμίου Αν Καθηγήτρια Ιατρικής Φυσιολογίας Μάρτιος 2018 AKOH Απ. Χατζηευθυμίου Αν Καθηγήτρια Ιατρικής Φυσιολογίας Μάρτιος 2018 ΗΧΗΤΙΚΑ ΚΥΜΑΤΑ Ο ήχος χρειάζεται ένα μέσον για να μεταδοθεί, πχ αέρα. Προκαλεί δόνηση των μορίων του αέρα. Η συχνότητα δόνησης καθορίζει

Διαβάστε περισσότερα

Στοιχεία Ανατομικής & Φυσιολογίας Μέσου & Έσω Ωτός

Στοιχεία Ανατομικής & Φυσιολογίας Μέσου & Έσω Ωτός Εθνκό & Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών Στοιχεία Ανατομικής & Φυσιολογίας Μέσου & Έσω Ωτός Θάνος Μπίµπας Επ. Καθηγητής ΕΚΠΑ Hon. Reader UCL Ear Institute Διαταραχές Φωνής & Ακοής στις Ερµηνευτικές Τέχνες

Διαβάστε περισσότερα

AKOH HXOΣ. ένταση. τόνος. Χροιά : πολυπλοκότητα ηχητικών κυµάτων.

AKOH HXOΣ. ένταση. τόνος. Χροιά : πολυπλοκότητα ηχητικών κυµάτων. AKOH HXOΣ ένταση τόνος Χροιά : πολυπλοκότητα ηχητικών κυµάτων. Ακουστό φάσµα : 20-20000 Hz (συνήθως 1000-4000 Hz) Φάσµα ήχου για την κατανόηση της οµιλίας: 200-2000 Hz ΜΕΤΑ ΟΣΗ ΤΟΥ ΗΧΟΥ ΣΤΟ ΟΥΣ Έξω ους

Διαβάστε περισσότερα

Νευροαισθητήρια Βαρηκοΐα

Νευροαισθητήρια Βαρηκοΐα Εθνκό & Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών Νευροαισθητήρια Βαρηκοΐα Βασικές Έννοιες Θάνος Μπίμπας Επ. Καθηγητής ΕΚΠΑ Hon. Reader UCL Ear InsOtute Διαταραχές Φωνής & Ακοής στις Ερμηνευτικές Τέχνες Η ιστορία

Διαβάστε περισσότερα

Αισθητικοί Υποδοχείς. Ντελής Κων/νος MD, PHD Ρευματολόγος

Αισθητικοί Υποδοχείς. Ντελής Κων/νος MD, PHD Ρευματολόγος Αισθητικοί Υποδοχείς Ντελής Κων/νος MD, PHD Ρευματολόγος Νευρικες Απολήξεις Αισθητικοί υποδοχείς Θερμουποδοχείς Μηχανουποδοχείς Χημειουποδοχείς Ηλεκτρομαγνητικοί υποδοχείς Υποδοχείς ιστικής βλάβης Δέρμα

Διαβάστε περισσότερα

Ειδικά Αισθητήρια Όργανα

Ειδικά Αισθητήρια Όργανα Ειδικά Αισθητήρια Όργανα Ους Σοφία Χαβάκη Λέκτορας Εργαστήριο Ιστολογίας-Εμβρυολογίας ΤΟ ΟΥΣ Έξω Μέσο Έσω ΕΞΩ ΟΥΣ Πτερύγιο: τριχοφόρο δέρμα + ελαστικός χόνδρος Έξω ακουστικός πόρος: τριχοφόρο δέρμα με

Διαβάστε περισσότερα

ΝΕΥΡΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ - ΜΕΡΟΣ Α. Ο ηλεκτρονικός υπολογιστής του οργανισμού μας

ΝΕΥΡΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ - ΜΕΡΟΣ Α. Ο ηλεκτρονικός υπολογιστής του οργανισμού μας ΝΕΥΡΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ - ΜΕΡΟΣ Α Ο ηλεκτρονικός υπολογιστής του οργανισμού μας Ρόλος του νευρικού συστήματος Το νευρικό σύστημα (Ν.Σ.) ελέγχει, ρυθμίζει και συντονίζει όλες τις λειτουργίες του οργανισμού ανάλογα

Διαβάστε περισσότερα

2. Να ονομάσετε τους διαφορετικούς τύπους υποδοχέων που συναντάμε στο ανθρώπινο σώμα και να καταγράψετε τις αλλαγές που ανιχνεύουν:

2. Να ονομάσετε τους διαφορετικούς τύπους υποδοχέων που συναντάμε στο ανθρώπινο σώμα και να καταγράψετε τις αλλαγές που ανιχνεύουν: ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΣΤΟ 10 ο ΚΕΦΑΛΑΙΟ «ΑΙΣΘΗΤΗΡΙΑ ΟΡΓΑΝΑ-ΑΙΣΘΗΣΕΙΣ» ΜΕΡΟΣ Α: ΥΠΟΔΟΧΕΙΣ ΑΙΣΘΗΣΕΙΣ 1. Τι είναι οι υποδοχείς και ποιος είναι ο ρόλος τους; 2. Να ονομάσετε τους διαφορετικούς τύπους υποδοχέων που

Διαβάστε περισσότερα

Αισθητήρια όργανα Αισθήσεις

Αισθητήρια όργανα Αισθήσεις Βιολογία Α Λυκείου Κεφ. 10 Αισθητήρια όργανα Αισθήσεις Ειδικές Αισθήσεις Όραση Ακοή Δομή του οφθαλμικού βολβού Οφθαλμικός βολβός Σκληρός χιτώνας Χοριοειδής χιτώνας Αμφιβληστροειδής χιτώνας Μ.Ντάνος Σκληρός

Διαβάστε περισσότερα

Συστήματα αισθήσεων. Αισθητικοί υποδοχείς Νευρικές αισθητικές οδοί Συνειρμικός φλοιός και διαδικασία αντίληψης Πρωτοταγής αισθητική κωδικοποίηση

Συστήματα αισθήσεων. Αισθητικοί υποδοχείς Νευρικές αισθητικές οδοί Συνειρμικός φλοιός και διαδικασία αντίληψης Πρωτοταγής αισθητική κωδικοποίηση Απ. Χατζηευθυμίου Αν. Καθηγήτρια Ιατρικής Φυσιολογίας Μάρτιος 2017 Συστήματα αισθήσεων Αισθητικοί υποδοχείς Νευρικές αισθητικές οδοί Συνειρμικός φλοιός και διαδικασία αντίληψης Πρωτοταγής αισθητική κωδικοποίηση

Διαβάστε περισσότερα

Περιεχόμενα ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 ΕΞΕΛΙΞΗ: ΙΣΤΟΡΙΑ ΚΑΙ ΑΠΟΔΕΙΚΤΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ 103 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5 ΕΞΕΛΙΞΗ ΚΑΙ ΓΟΝΙΔΙΑΚΕΣ ΣΥΧΝΟΤΗΤΕΣ 128

Περιεχόμενα ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 ΕΞΕΛΙΞΗ: ΙΣΤΟΡΙΑ ΚΑΙ ΑΠΟΔΕΙΚΤΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ 103 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5 ΕΞΕΛΙΞΗ ΚΑΙ ΓΟΝΙΔΙΑΚΕΣ ΣΥΧΝΟΤΗΤΕΣ 128 Περιεχόμενα ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 ΖΩΟΛΟΓΙΑ: Η ΕΞΕΛΙΚΤΙΚΗ ΚΑΙ ΟΙΚΟΛΟΓΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ 25 Περίγραμμα του Κεφαλαίου 25 Ζωολογία: Η Εξελικτική Προσέγγιση 26 Ζωολογία: Η Οικολογική Προσέγγιση 30 Προειδοποίηση για την Άγρια

Διαβάστε περισσότερα

Βιολογία Α Λυκείου Κεφ. 9. Νευρικό Σύστημα. Δομή και λειτουργία των νευρικών κυττάρων

Βιολογία Α Λυκείου Κεφ. 9. Νευρικό Σύστημα. Δομή και λειτουργία των νευρικών κυττάρων Βιολογία Α Λυκείου Κεφ. 9 Νευρικό Σύστημα Δομή και λειτουργία των νευρικών κυττάρων Νευρικό Σύστημα Το νευρικό σύστημα μαζί με το σύστημα των ενδοκρινών αδένων φροντίζουν να διατηρείται σταθερό το εσωτερικό

Διαβάστε περισσότερα

Συστήματα αισθήσεων. Αισθητικοί υποδοχείς Νευρικές αισθητικές οδοί Συνειρμικός φλοιός και διαδικασία αντίληψης Πρωτοταγής αισθητική κωδικοποίηση

Συστήματα αισθήσεων. Αισθητικοί υποδοχείς Νευρικές αισθητικές οδοί Συνειρμικός φλοιός και διαδικασία αντίληψης Πρωτοταγής αισθητική κωδικοποίηση Απ. Χατζηευθυμίου Αν. Καθηγήτρια Ιατρικής Φυσιολογίας 2018 Συστήματα αισθήσεων Αισθητικοί υποδοχείς Νευρικές αισθητικές οδοί Συνειρμικός φλοιός και διαδικασία αντίληψης Πρωτοταγής αισθητική κωδικοποίηση

Διαβάστε περισσότερα

Σκοπός του μαθήματος είναι ο συνδυασμός των θεωρητικών και ποσοτικών τεχνικών με τις αντίστοιχες περιγραφικές. Κεφάλαιο 1: περιγράφονται οι βασικές

Σκοπός του μαθήματος είναι ο συνδυασμός των θεωρητικών και ποσοτικών τεχνικών με τις αντίστοιχες περιγραφικές. Κεφάλαιο 1: περιγράφονται οι βασικές Εισαγωγή Ασχολείται με τη μελέτη των ηλεκτρικών, η λ ε κ τ ρ ο μ α γ ν η τ ι κ ώ ν κ α ι μ α γ ν η τ ι κ ώ ν φαινομένων που εμφανίζονται στους βιολογικούς ιστούς. Το αντικείμενο του εμβιοηλεκτρομαγνητισμού

Διαβάστε περισσότερα

Βιολογία. Θετικής κατεύθυνσης. Β λυκείου. ΑΡΓΥΡΗΣ ΓΙΑΝΝΗΣ Βιολόγος 3 ο λύκ. ηλιούπολης

Βιολογία. Θετικής κατεύθυνσης. Β λυκείου. ΑΡΓΥΡΗΣ ΓΙΑΝΝΗΣ Βιολόγος 3 ο λύκ. ηλιούπολης Βιολογία Β λυκείου Θετικής κατεύθυνσης ΑΡΓΥΡΗΣ ΓΙΑΝΝΗΣ Βιολόγος 3 ο λύκ. ηλιούπολης 2.3. Αισθήσεις 2.3.1 Υποδοχείς Διακρίνονται σε: 1. Μηχανοϋποδοχείς (πίεση, αφή, ακοή, ) 2. Θερμοϋποδοχείς (θερμό, ψυχρό)

Διαβάστε περισσότερα

ΔΑΜΔΑΣ ΙΩΑΝΝΗΣ. Βιολογία A λυκείου. Υπεύθυνη καθηγήτρια: Μαριλένα Ζαρφτζιάν Σχολικό έτος:

ΔΑΜΔΑΣ ΙΩΑΝΝΗΣ. Βιολογία A λυκείου. Υπεύθυνη καθηγήτρια: Μαριλένα Ζαρφτζιάν Σχολικό έτος: ΔΑΜΔΑΣ ΙΩΑΝΝΗΣ Βιολογία A λυκείου Υπεύθυνη καθηγήτρια: Μαριλένα Ζαρφτζιάν Σχολικό έτος: 2013-2014 Ένα αισθητικό σύστημα στα σπονδυλωτά αποτελείται από τρία βασικά μέρη: 1. Τους αισθητικούς υποδοχείς,

Διαβάστε περισσότερα

στοιχεία ανατομικής του συστήματος της ακοής και της ισορροπίας

στοιχεία ανατομικής του συστήματος της ακοής και της ισορροπίας 1 Κλινικά στοιχεία ανατομικής του συστήματος της ακοής και της ισορροπίας Το σύστημα ακοής αποτελείται από δύο μεγάλα τμήματα, την περιφερική και την κεντρική ακουστική οδό. Η περιφερική ακουστική οδός

Διαβάστε περισσότερα

ΤΑΞΙΝΟΜΗΣΗ ΖΩΙΚΩΝ ΟΡΓΑΝΙΣΜΩΝ. Το πρώτο σύστημα κατάταξης των ζώων κατά τον Αριστοτέλη

ΤΑΞΙΝΟΜΗΣΗ ΖΩΙΚΩΝ ΟΡΓΑΝΙΣΜΩΝ. Το πρώτο σύστημα κατάταξης των ζώων κατά τον Αριστοτέλη ΤΑΞΙΝΟΜΗΣΗ ΖΩΙΚΩΝ ΟΡΓΑΝΙΣΜΩΝ Το πρώτο σύστημα κατάταξης των ζώων κατά τον Αριστοτέλη Επόμενα συστήματα κατάταξης John Ray (1627-1705): Νέο σύστημα κατάταξης και εισαγωγή έννοιας του είδους Charles Linnaeus

Διαβάστε περισσότερα

ΤΟ ΟΥΣ Έξω Μέσο Έσω

ΤΟ ΟΥΣ Έξω Μέσο Έσω Ειδικά Αισθητήρια Όργανα Ους Σοφία Χαβάκη Λέκτορας Εργαστήριο Ιστολογίας-Εµβρυολογίας ΤΟ ΟΥΣ Έξω Μέσο Έσω ΕΞΩ ΟΥΣ Πτερύγιο: τριχοφόρο δέρµα + ελαστικός χόνδρος Έξω ακουστικός πόρος: τριχοφόρο δέρµα µε

Διαβάστε περισσότερα

Αισθητήρια όργανα. Μιχάλης Ζωγραφάκης Σφακιανάκης Καθηγητής Εφαρμογών Νοσηλευτικής ΤΕΙ Κρήτης

Αισθητήρια όργανα. Μιχάλης Ζωγραφάκης Σφακιανάκης Καθηγητής Εφαρμογών Νοσηλευτικής ΤΕΙ Κρήτης Αισθητήρια όργανα Μιχάλης Ζωγραφάκης Σφακιανάκης Καθηγητής Εφαρμογών Νοσηλευτικής ΤΕΙ Κρήτης Αισθητήρια όργανα Δέρμα Γλώσσα Μύτη Μάτι Αυτί Δέρμα Μελανοκύτταρα χόριο Σμηγματογόνοι αδένες Ορθωτήρας μυς των

Διαβάστε περισσότερα

Το όργανο της ακοής και της ισορροπίας.

Το όργανο της ακοής και της ισορροπίας. Σημειώσεις Προβολής: 1. Στις διαφάνειες, όπου υπάρχουν υπογραμμισμένες λέξεις (υπερσύνδεση), σημαίνει ότι, πατώντας την λέξη, πηγαίνεις σε άλλη, κρυφή σελίδα. Για να επιστρέψεις στην προηγούμενη πατάς

Διαβάστε περισσότερα

Β. ΚΑΜΙΝΕΛΛΗΣ ΒΙΟΛΟΓΙΑ. Είναι η επιστήμη που μελετά τους ζωντανούς οργανισμούς. (Αποτελούνται από ένα ή περισσότερα κύτταρα).

Β. ΚΑΜΙΝΕΛΛΗΣ ΒΙΟΛΟΓΙΑ. Είναι η επιστήμη που μελετά τους ζωντανούς οργανισμούς. (Αποτελούνται από ένα ή περισσότερα κύτταρα). ΒΙΟΛΟΓΙΑ Είναι η επιστήμη που μελετά τους ζωντανούς οργανισμούς. (Αποτελούνται από ένα ή περισσότερα κύτταρα). Είδη οργανισμών Υπάρχουν δύο είδη οργανισμών: 1. Οι μονοκύτταροι, που ονομάζονται μικροοργανισμοί

Διαβάστε περισσότερα

Ταξινόµιση οργανισµών

Ταξινόµιση οργανισµών Ταξινόµιση οργανισµών Ιεραρχική κατηγοριοποίηση/ οµαδοποίηση οργανισµών. Linnaeus (1707-1778) οµαδοποίησε οργανισµούς µε βάση κοινούς χαρακτήρες. Αργότερα, η ταξινόµιση προσαρµόστηκε στην εξελικτική θεωρία

Διαβάστε περισσότερα

9. ΝΕΥΡΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΟΜΗ ΚΑΙ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΩΝ ΝΕΥΡΙΚΩΝ. Νευρώνες

9. ΝΕΥΡΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΟΜΗ ΚΑΙ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΩΝ ΝΕΥΡΙΚΩΝ. Νευρώνες 9. ΝΕΥΡΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ Το νευρικό σύστημα μαζί με το σύστημα των ενδοκρινών αδένων συμβάλλουν στη διατήρηση σταθερού εσωτερικού περιβάλλοντος (ομοιόσταση), ελέγχοντας και συντονίζοντας τις λειτουργίες των

Διαβάστε περισσότερα

ΥΠΟΔΟΧΕΙΣ ΣΩΜΑΤΙΚΕΣ ΑΙΣΘΗΣΕΙΣ

ΥΠΟΔΟΧΕΙΣ ΣΩΜΑΤΙΚΕΣ ΑΙΣΘΗΣΕΙΣ ΥΠΟΔΟΧΕΙΣ ΣΩΜΑΤΙΚΕΣ ΑΙΣΘΗΣΕΙΣ ΑΙΣΘΗΤΙΚΟΙ ΥΠΟΔΟΧΕΙΣ (συγκεντρωμένοι ή διάσπαρτοι) ΝΕΥΡΙΚΕΣ ΟΔΟΙ ΕΓΚΕΦΑΛΙΚΟΣ ΦΛΟΙΟΣ Ειδικά κύτταρα - υποδοχείς, ευαίσθητα στις αλλαγές αυτές, είναι τα κύρια μέσα συλλογής

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΑΣΜΕΙΟΣ ΕΛΛΗΝΟΓΕΡΜΑΝΙΚΗ ΣΧΟΛΗ

ΕΡΑΣΜΕΙΟΣ ΕΛΛΗΝΟΓΕΡΜΑΝΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΕΡΑΣΜΕΙΟΣ ΕΛΛΗΝΟΓΕΡΜΑΝΙΚΗ ΣΧΟΛΗ Ιδιωτικό Γενικό Λύκειο Όνομα: Ημερομηνία:./04/2014 ΤΑΞΗ : A Λυκείου ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΟ 1 ο ΘΕΜΑ ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΕΣ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 11: Ενδοκρινείς αδένες ΒΙΟΛΟΓΙΑ Α ΛΥΚΕΙΟΥ

Διαβάστε περισσότερα

Ανατομία - Φυσιολογία Ακοής Ομιλίας Λόγου

Ανατομία - Φυσιολογία Ακοής Ομιλίας Λόγου 1 Ελληνική Δημοκρατία Τεχνολογικό Εκπαιδευτικό Ίδρυμα Ηπείρου Ανατομία - Φυσιολογία Ακοής Ομιλίας Λόγου Ενότητα 3 : Φυσιολογία ακοής (Μέρος Α ) Ναυσικά Ζιάβρα 2 Ανοιχτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο ΤΕΙ Ηπείρου

Διαβάστε περισσότερα

Τι θα προτιμούσατε; Γνωστική Ψυχολογία Ι (ΨΧ32) 25/4/2012. Διάλεξη 5 Όραση και οπτική αντίληψη. Πέτρος Ρούσσος. Να περιγράψετε τι βλέπετε στην εικόνα;

Τι θα προτιμούσατε; Γνωστική Ψυχολογία Ι (ΨΧ32) 25/4/2012. Διάλεξη 5 Όραση και οπτική αντίληψη. Πέτρος Ρούσσος. Να περιγράψετε τι βλέπετε στην εικόνα; Γνωστική Ψυχολογία Ι (ΨΧ32) Διάλεξη 5 Όραση και οπτική αντίληψη Πέτρος Ρούσσος Να περιγράψετε τι βλέπετε στην εικόνα; Τι θα προτιμούσατε; Ή να αντιμετωπίσετε τον Γκάρι Κασπάροβ σε μια παρτίδα σκάκι; 1

Διαβάστε περισσότερα

Κεφάλαιο 1 ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΝΕΥΡΟΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑΣ

Κεφάλαιο 1 ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΝΕΥΡΟΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑΣ Κεφάλαιο 1 ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΝΕΥΡΟΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑΣ 1.1. Εισαγωγή Ο ζωντανός οργανισµός έχει την ικανότητα να αντιδρά σε µεταβολές που συµβαίνουν στο περιβάλλον και στο εσωτερικό του. Οι µεταβολές αυτές ονοµάζονται

Διαβάστε περισσότερα

περιβάλλοντος. 6. Εξειδικεύσεις 14. Σε υπόλοιπων ζώων. σύστημα των σπονδυλωτών.

περιβάλλοντος. 6. Εξειδικεύσεις 14. Σε υπόλοιπων ζώων. σύστημα των σπονδυλωτών. Ερωτήσεις Κεφάλαιο 10: Συστήματα Οργάνων Ζωικών Οργανισμών 1. Με ποιους τρόπους η φυσική επιλογή επηρεάζεται από τους φυσικούς νόμους, οι οποίοι καθορίζουν τη μορφή και το μέγεθος των οργανισμών. 2. Τι

Διαβάστε περισσότερα

Εγκέφαλος-Αισθητήρια Όργανα και Ορμόνες. Μαγδαληνή Γκέιτς Α Τάξη Γυμνάσιο Αμυγδαλεώνα

Εγκέφαλος-Αισθητήρια Όργανα και Ορμόνες. Μαγδαληνή Γκέιτς Α Τάξη Γυμνάσιο Αμυγδαλεώνα Εγκέφαλος-Αισθητήρια Όργανα και Ορμόνες O εγκέφαλος Ο εγκέφαλος είναι το κέντρο ελέγχου του σώματος μας και ελέγχει όλες τις ακούσιες και εκούσιες δραστηριότητες που γίνονται μέσα σε αυτό. Αποτελεί το

Διαβάστε περισσότερα

ΗΛΕΚΤΡΙΚΑ ΣΗΜΑΤΑ ΑΠΟ ΤΟ ΣΩΜΑ (I)

ΗΛΕΚΤΡΙΚΑ ΣΗΜΑΤΑ ΑΠΟ ΤΟ ΣΩΜΑ (I) ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ ΙΑΤΡΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΙΑΤΡΙΚΗΣ ΦΥΣΙΚΗΣ ΗΛΕΚΤΡΙΚΑ ΣΗΜΑΤΑ ΑΠΟ ΤΟ ΣΩΜΑ (I) Γιάννης Τσούγκος ΓΕΝΙΚΑ:...πολλούς αιώνες πριν μελετηθεί επιστημονικά ο ηλεκτρισμός οι άνθρωποι γνώριζαν

Διαβάστε περισσότερα

ΓΕΝΙΚΗ ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ. Γιώργος Ανωγειανάκις Εργαστήριο Πειραματικής Φυσιολογίας 2310-999054 (προσωπικό) 2310-999185 (γραμματεία) anogian@auth.

ΓΕΝΙΚΗ ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ. Γιώργος Ανωγειανάκις Εργαστήριο Πειραματικής Φυσιολογίας 2310-999054 (προσωπικό) 2310-999185 (γραμματεία) anogian@auth. ΓΕΝΙΚΗ ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ Γιώργος Ανωγειανάκις Εργαστήριο Πειραματικής Φυσιολογίας 2310-999054 (προσωπικό) 2310-999185 (γραμματεία) anogian@auth.gr Σύνοψη των όσων εξετάσαμε για τους ιοντικούς διαύλους: 1. Διαπερνούν

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΑΣΜΕΙΟΣ ΕΛΛΗΝΟΓΕΡΜΑΝΙΚΗ ΣΧΟΛΗ

ΕΡΑΣΜΕΙΟΣ ΕΛΛΗΝΟΓΕΡΜΑΝΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΕΡΑΣΜΕΙΟΣ ΕΛΛΗΝΟΓΕΡΜΑΝΙΚΗ ΣΧΟΛΗ Ιδιωτικό Γενικό Λύκειο Όνομα: Ημερομηνία:./ /2014 ΤΑΞΗ : A Λυκείου ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΕΣ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 10: Αισθητήρια όργανα - αισθήσεις ΒΙΟΛΟΓΙΑ Α ΛΥΚΕΙΟΥ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΟ

Διαβάστε περισσότερα

ΚΥΠΡΙΑΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗΣ CYPRUS COMPUTER SOCIETY ΠΑΓΚΥΠΡΙΟΣ ΜΑΘΗΤΙΚΟΣ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗΣ 19/5/2007

ΚΥΠΡΙΑΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗΣ CYPRUS COMPUTER SOCIETY ΠΑΓΚΥΠΡΙΟΣ ΜΑΘΗΤΙΚΟΣ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗΣ 19/5/2007 Οδηγίες: Να απαντηθούν όλες οι ερωτήσεις. Αν κάπου κάνετε κάποιες υποθέσεις να αναφερθούν στη σχετική ερώτηση. Όλα τα αρχεία που αναφέρονται στα προβλήματα βρίσκονται στον ίδιο φάκελο με το εκτελέσιμο

Διαβάστε περισσότερα

(Μέρος 1 ο ) Εισηγητής: Ν. Πουλακάκης

(Μέρος 1 ο ) Εισηγητής: Ν. Πουλακάκης Ταξινομικοί χαρακτήρες και Φυλογενετική ανασύσταση. Σχολές ταξινόμησης. Θεωρίες για την Ταξινομική. Φυλογενετική ανάλυση: Μοριακή συστηματική. Οι κύριες διαιρέσεις της Ζωής. (Μέρος 1 ο ) Εισηγητής: Ν.

Διαβάστε περισσότερα

ΠΩΣ ΑΝΤΙΛΑΜΒΑΝΟΜΑΣΤΕ ΤΟΝ ΗΧΟ ΟΜΑΔΑ Β

ΠΩΣ ΑΝΤΙΛΑΜΒΑΝΟΜΑΣΤΕ ΤΟΝ ΗΧΟ ΟΜΑΔΑ Β ΠΩΣ ΑΝΤΙΛΑΜΒΑΝΟΜΑΣΤΕ ΤΟΝ ΗΧΟ ΟΜΑΔΑ Β ΑΓΓΕΛΟΣ ΦΩΤΟΠΟΥΛΟΣ ΒΑΣΙΛΗΣ ΜΑΣΤΡΟΓΙAΝΝΟΠΟΥΛΟΣ ΚΩΣΤΑΣ ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΟΣ ΠΑΡΑΣΚΕΥΑΣ ΣΩΡΡΑΣ ΦΙΛΙΠΠΑ ΚΩΣΤΟΠΟΥΛΟΥ 8o ΛΥΚΕΙΟ ΠΑΤΡΑΣ ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΤΟΣ:2011-2012 Α ΤΕΤΡΑΜΗΝΟ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

Διαβάστε περισσότερα

Προέλευση & Εξέλιξη Των Οργανισμών

Προέλευση & Εξέλιξη Των Οργανισμών Προέλευση & Εξέλιξη Των Οργανισμών Εισαγωγή Στην εργασία μας, θα μιλήσουμε για την προέλευση και την εξέλιξη των οργανισμών. Δηλαδή θα εξηγήσουμε το φαινόμενο της δημιουργίας του κόσμου, αλληλένδετα και

Διαβάστε περισσότερα

Νευροφυσιολογία και Αισθήσεις

Νευροφυσιολογία και Αισθήσεις Biomedical Imaging & Applied Optics University of Cyprus Νευροφυσιολογία και Αισθήσεις Διάλεξη 12 Ακουστικό και Αιθουσιαίο Σύστημα (Auditory and Vestibular Systems) Εισαγωγή Σύστημα Αισθήσεων Αίσθηση ακοής

Διαβάστε περισσότερα

Συνιστώνται για... Οι δονήσεις είναι αποτελεσματικές...

Συνιστώνται για... Οι δονήσεις είναι αποτελεσματικές... ΠΕΔΙΑ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ Εκφυλιστικές αλλοιώσεις Αγγειακές παθήσεις Παθολογίες των πνευμόνων Ουρο-γυναικολογικές διαταραχές Καρδιακές παθήσεις Παθολογίες σπονδυλικής στήλης Παθολογίες αρθρώσεων Παθολογίες συνδέσμων

Διαβάστε περισσότερα

ΜΑΘΗΜΑ 3ο ΜΕΡΟΣ Α ΣΥΝΑΠΤΙΚΗ ΟΛΟΚΛΗΡΩΣΗ

ΜΑΘΗΜΑ 3ο ΜΕΡΟΣ Α ΣΥΝΑΠΤΙΚΗ ΟΛΟΚΛΗΡΩΣΗ ΜΑΘΗΜΑ 3ο ΜΕΡΟΣ Α ΣΥΝΑΠΤΙΚΗ ΟΛΟΚΛΗΡΩΣΗ Όπως συμβαίνει με τη συναπτική διαβίβαση στη νευρομυϊκή σύναψη, σε πολλές μορφές επικοινωνίας μεταξύ νευρώνων στο κεντρικό νευρικό σύστημα παρεμβαίνουν άμεσα ελεγχόμενοι

Διαβάστε περισσότερα

Δρ.Κων. Κων.Λαμπρόπουλος. Χειρουργός ΩΡΛ Φωνίατρος Πρόεδρος Επιστημονικού Συμβουλίου

Δρ.Κων. Κων.Λαμπρόπουλος. Χειρουργός ΩΡΛ Φωνίατρος Πρόεδρος Επιστημονικού Συμβουλίου Δρ.Κων Κων.Λαμπρόπουλος Χειρουργός ΩΡΛ Φωνίατρος Πρόεδρος Επιστημονικού Συμβουλίου Πρόεδρος Ελληνικής Φωνιατρικής Εταιρείας Αθήνα, 17 νοεμβρίου 2010 πέντε αισθήσεις όραση αφή όσφρηση γεύση ακοή η ακοή

Διαβάστε περισσότερα

Βιοδυναμικά: Ασθενή ηλεκτρικά ρεύματα τα οποία παράγονται στους ιστούς των ζωντανών οργανισμών κατά τις βιολογικές λειτουργίες.

Βιοδυναμικά: Ασθενή ηλεκτρικά ρεύματα τα οποία παράγονται στους ιστούς των ζωντανών οργανισμών κατά τις βιολογικές λειτουργίες. Bιοηλεκτρισμός To νευρικό σύστημα Το νευρικό κύτταρο Ηλεκτρικά δυναμικά στον άξονα Δυναμικά δράσης Ο άξονας ως ηλεκτρικό καλώδιο Διάδοση των δυναμικών δράσης Δυναμικά δράσεις στους μύες Δυναμικά επιφανείας

Διαβάστε περισσότερα

Βιοπληροφορική και Πολυµέσα. Ειρήνη Αυδίκου Αθήνα

Βιοπληροφορική και Πολυµέσα. Ειρήνη Αυδίκου Αθήνα Βιοπληροφορική και Πολυµέσα Αθήνα 1.2.2009 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 1. Πως σχετίζεται µε τα Πολυµέσα 2. Τι είναι η Βιοπληροφορική 3. Χρήσεις 4. Συµπεράσµατα 5. Βιβλιογραφία Βιοπληροφορική και Πολυµέσα 2 1. Τι είναι

Διαβάστε περισσότερα

Σκοπός: Περιγραφή της συμπεριφοράς των νευρικών κυττάρων και ποσοτικά και ποιοτικά.

Σκοπός: Περιγραφή της συμπεριφοράς των νευρικών κυττάρων και ποσοτικά και ποιοτικά. Σκοπός: Περιγραφή της συμπεριφοράς των νευρικών κυττάρων και ποσοτικά και ποιοτικά. Τα νευρικά κύτταρα περιβάλλονται από μία πλασματική μεμβράνη της οποίας κύρια λειτουργία είναι να ελέγχει το πέρασμα

Διαβάστε περισσότερα

Φύλλο Εργασίας 1. Δραστηριότητα 1. Χρόνος αντίδρασης Αφου παρακολουθείστε το video Εικόνα 1.

Φύλλο Εργασίας 1. Δραστηριότητα 1. Χρόνος αντίδρασης Αφου παρακολουθείστε το video Εικόνα 1. Φύλλο Εργασίας Φύλλο Εργασίας 1. Δραστηριότητα 1. Χρόνος αντίδρασης Αφου παρακολουθείστε το video Εικόνα 1. Επαναλάβετε την διαδικασία που είδατε με τον διπλανό σας στην ομάδα σας και προσπαθείστε να πιάσετε

Διαβάστε περισσότερα

Οργανοτυπικές Καλλιέργειες

Οργανοτυπικές Καλλιέργειες Οργανοτυπικές Καλλιέργειες Καθηγητής-Διευθυντής Βασίλης Γοργούλης Επ. Καθηγητής Ιωάννης Πατέρας Εργαστήριο Ιστολογίας και Εμβρυολογίας Ιατρική Σχολή Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών Αθήνα,

Διαβάστε περισσότερα

ΟΙ ΖΩΙΚΟΙ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΙ...

ΟΙ ΖΩΙΚΟΙ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΙ... ΟΙ ΖΩΙΚΟΙ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΙ... ...ΑΠΟΤΕΛΟΥΝΤΑΙ ΑΠΟ ΙΣΤΟΥΣ ΟΜΑΔΑ ΕΞΕΙΔΙΚΕΥΜΕΝΩΝ ΚΥΤΤΑΡΩΝ ΠΟΥ ΕΚΤΕΛΟΥΝ ΤΗΝ ΙΔΙΑ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ιστοί όργανα συστήματα οργάνων αδένας Νευρικός Επιθηλιακός επιδερμίδα ΙΣΤΟΙ καρδιά αίμα

Διαβάστε περισσότερα

Θοδωρής Μπεχλιβάνης Αναστασία Συμεωνίδου Κατερίνα Παπά

Θοδωρής Μπεχλιβάνης Αναστασία Συμεωνίδου Κατερίνα Παπά Θοδωρής Μπεχλιβάνης Αναστασία Συμεωνίδου Κατερίνα Παπά έχει σχήμα πεπλατυσμένης σφαίρας Η διάμετρος, στον ενήλικα, είναι περίπου 2,5 cm Αποτελείται από τρεις χιτώνες, το σκληρό, το χοριοειδή και τον αμφιβληστροειδή.

Διαβάστε περισσότερα

Πτυχιακή Εργασία ΓΝΩΣΕΙΣ KAI ΣΤΑΣΕΙΣ ΤΩΝ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ ΣΤΟΝ HIV. Στυλιανού Στυλιανή

Πτυχιακή Εργασία ΓΝΩΣΕΙΣ KAI ΣΤΑΣΕΙΣ ΤΩΝ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ ΣΤΟΝ HIV. Στυλιανού Στυλιανή ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ Πτυχιακή Εργασία ΓΝΩΣΕΙΣ KAI ΣΤΑΣΕΙΣ ΤΩΝ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ ΣΤΟΝ HIV Στυλιανού Στυλιανή Λευκωσία 2012 ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ

Διαβάστε περισσότερα

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 10. Τα φυτά είναι Περίπλοκοι Οργανισμοί με Στοιχειώδη (;) Νοημοσύνη που Αρμόζει στο Στυλ της Ζωής τους. openeclass

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 10. Τα φυτά είναι Περίπλοκοι Οργανισμοί με Στοιχειώδη (;) Νοημοσύνη που Αρμόζει στο Στυλ της Ζωής τους. openeclass ΚΕΦΑΛΑΙΟ 10 Τα φυτά είναι Περίπλοκοι Οργανισμοί με Στοιχειώδη (;) Νοημοσύνη που Αρμόζει στο Στυλ της Ζωής τους openeclass gliak@aua.gr Διαθέτουν νοημοσύνη τα φυτά; 1. Έχουν τη δυνατότητα να αντιλαμβάνονται

Διαβάστε περισσότερα

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΓΕΩΤΕΧΝΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΚΑΙ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ. Πτυχιακή εργασία

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΓΕΩΤΕΧΝΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΚΑΙ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ. Πτυχιακή εργασία ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΓΕΩΤΕΧΝΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΚΑΙ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ Πτυχιακή εργασία ΥΔΡΟΠΟΝΙΚΗ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ ΔΥΟΣΜΟΥ ΣΕ ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΑ ΘΡΕΠΤΙΚΑ ΔΙΑΛΥΜΑΤΑ ΕΡΑΤΩ ΝΙΚΟΛΑΪΔΟΥ Λεμεσός 2014

Διαβάστε περισσότερα

Υποψήφιος διδάκτορας: Καββαδάς Παναγιώτης. Έτος ολοκλήρωσης διδακτορικής διατριβής: 2010

Υποψήφιος διδάκτορας: Καββαδάς Παναγιώτης. Έτος ολοκλήρωσης διδακτορικής διατριβής: 2010 ΠΕΡΙΛΗΨΗ Υποψήφιος διδάκτορας: Καββαδάς Παναγιώτης Έτος ολοκλήρωσης διδακτορικής διατριβής: 2010 Μελέτη τοπ ρόλοπ της ιντεγκρινοσπνδεόμενης κινάσης στην πνεπμονική ίνσση, Διδακτορική Διατριβή, Πανεπιστήμιο

Διαβάστε περισσότερα

«ΕΜΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΗ ΣΤΗΝ ΚΑΡΚΙΝΟΓΕΝΕΣΗ: ΒΙΟΧΗΜΙΚΑ ΜΟΝΟΠΑΤΙΑ ΚΑΙ ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΕΣ ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ»

«ΕΜΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΗ ΣΤΗΝ ΚΑΡΚΙΝΟΓΕΝΕΣΗ: ΒΙΟΧΗΜΙΚΑ ΜΟΝΟΠΑΤΙΑ ΚΑΙ ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΕΣ ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ» ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΙ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΒΙΟΛΟΓΙΚΗΣ ΧΗΜΕΙΑΣ ΜΟΝΑΔΑ ΚΥΤΤΑΡΙΚΗΣ ΚΑΙ ΜΟΡΙΑΚΗΣ ΕΜΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΗΣ «ΕΜΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΗ ΣΤΗΝ ΚΑΡΚΙΝΟΓΕΝΕΣΗ: ΒΙΟΧΗΜΙΚΑ ΜΟΝΟΠΑΤΙΑ ΚΑΙ ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΕΣ ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ»

Διαβάστε περισσότερα

Ηλίας Ηλιόπουλος Εργαστήριο Γενετικής, Τµήµα Γεωπονικής Βιοτεχνολογίας, Γεωπονικό Πανεπιστήµιο Αθηνών

Ηλίας Ηλιόπουλος Εργαστήριο Γενετικής, Τµήµα Γεωπονικής Βιοτεχνολογίας, Γεωπονικό Πανεπιστήµιο Αθηνών Χηµική Μεταβίβαση Σήµατος Ηλίας Ηλιόπουλος Εργαστήριο Γενετικής, Τµήµα Γεωπονικής Βιοτεχνολογίας, Γεωπονικό Πανεπιστήµιο Αθηνών 1 Η Επικοινωνία στα Ζωϊκά Κύτταρα 1. Δίκτυα εξωκυτταρικών και ενδοκυτταρικών

Διαβάστε περισσότερα

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ. Πτυχιακή εργασία ΑΓΧΟΣ ΚΑΙ ΚΑΤΑΘΛΙΨΗ ΣΕ ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΜΕ ΚΑΡΚΙΝΟΥ ΤΟΥ ΜΑΣΤΟΥ ΜΕΤΑ ΑΠΟ ΜΑΣΤΕΚΤΟΜΗ

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ. Πτυχιακή εργασία ΑΓΧΟΣ ΚΑΙ ΚΑΤΑΘΛΙΨΗ ΣΕ ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΜΕ ΚΑΡΚΙΝΟΥ ΤΟΥ ΜΑΣΤΟΥ ΜΕΤΑ ΑΠΟ ΜΑΣΤΕΚΤΟΜΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ Πτυχιακή εργασία ΑΓΧΟΣ ΚΑΙ ΚΑΤΑΘΛΙΨΗ ΣΕ ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΜΕ ΚΑΡΚΙΝΟΥ ΤΟΥ ΜΑΣΤΟΥ ΜΕΤΑ ΑΠΟ ΜΑΣΤΕΚΤΟΜΗ ΧΡΥΣΟΒΑΛΑΝΤΗΣ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ ΛΕΜΕΣΟΣ 2014 ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ

Διαβάστε περισσότερα

Η πορεία της βιοποικιλότητας στο χρόνο

Η πορεία της βιοποικιλότητας στο χρόνο Τμήμα Δασολογίας & Διαχείρισης Περιβάλλοντος & Φυσικών Πόρων / ΔΠΘ Η πορεία της βιοποικιλότητας στο χρόνο ΕΞΕΛΙΚΤΙΚΗ ΒΙΟΛΟΓΙΑ & ΒΙΟΠΟΙΚΙΛΟΤΗΤΑ Αριστοτέλης Χ. Παπαγεωργίου Ιδανικός πλανήτης για τη ζωή Θερμοκρασία

Διαβάστε περισσότερα

ΕΞΩΣΩΜΑΤΙΚΗ ΓΟΝΙΜΟΠΟΙΗΣΗ ΚΑΙ ΠΟΛΥΔΥΝΑΜΑ ΚΥΤΤΑΡΑ (STEM CELLS).

ΕΞΩΣΩΜΑΤΙΚΗ ΓΟΝΙΜΟΠΟΙΗΣΗ ΚΑΙ ΠΟΛΥΔΥΝΑΜΑ ΚΥΤΤΑΡΑ (STEM CELLS). ΕΞΩΣΩΜΑΤΙΚΗ ΓΟΝΙΜΟΠΟΙΗΣΗ ΚΑΙ ΠΟΛΥΔΥΝΑΜΑ ΚΥΤΤΑΡΑ (STEM CELLS). ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΣΤΕΦΑΝΙΔΗΣ Επικ. Καθηγητής Α ΜΑΙΕΥΤΙΚΗ & ΓΥΝΑΙΚΟΛΟΓΙΚΗ ΚΛΙΝΙΚΗ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΔΙΕΥΘΥΝΤΗΣ ΚΑΘ. Α. ΑΝΤΣΑΚΛΗΣ ΜΕΛΛΟΝΤΙΚΟΙ ΣΤΟΧΟΙ

Διαβάστε περισσότερα

Φυσιολογία ΙΙ Ενότητα 1:

Φυσιολογία ΙΙ Ενότητα 1: ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Ενότητα 1: Το Νευρικό Σύστημα Ανωγειανάκις Γεώργιος Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης Creative Commons.

Διαβάστε περισσότερα

ΓΕΝΙΚΗ ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ. Γιώργος Ανωγειανάκις Εργαστήριο Πειραματικής Φυσιολογίας (προσωπικό) (γραμματεία)

ΓΕΝΙΚΗ ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ. Γιώργος Ανωγειανάκις Εργαστήριο Πειραματικής Φυσιολογίας (προσωπικό) (γραμματεία) ΓΕΝΙΚΗ ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ Γιώργος Ανωγειανάκις Εργαστήριο Πειραματικής Φυσιολογίας 2310-999054 (προσωπικό) 2310-999185 (γραμματεία) anogian@auth.gr Αρχές της ηλεκτρικής διακυτταρικής επικοινωνίας Ή πως το νευρικό

Διαβάστε περισσότερα

ΒΑΣΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ ΑΝΘΡΩΠΟΥ Μάθημα 14: Συνοψίζοντας...

ΒΑΣΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ ΑΝΘΡΩΠΟΥ Μάθημα 14: Συνοψίζοντας... ΒΑΣΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ ΑΝΘΡΩΠΟΥ Μάθημα 14: Συνοψίζοντας... Είναι ΠΟΛY σημαντικό να καταλαβαίνουμε ότι: Χρωμόσωμα - γονίδιο - DNA Jkjk kjkjk jkjkjk hjjhj hjhjh - Ομόλογα χρωμοσώματα - αλληλόμορφα γονίδια

Διαβάστε περισσότερα

BIOΛ 101 ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗ ΖΩΟΛΟΓΙΑ ΑΝΑΠΑΡΑΓΩΓΗ. Μ. Παυλίδης Ηράκλειο, Νοέμβριος 2018

BIOΛ 101 ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗ ΖΩΟΛΟΓΙΑ ΑΝΑΠΑΡΑΓΩΓΗ. Μ. Παυλίδης Ηράκλειο, Νοέμβριος 2018 BIOΛ 101 ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗ ΖΩΟΛΟΓΙΑ ΑΝΑΠΑΡΑΓΩΓΗ Μ. Παυλίδης (pavlidis@uoc.gr) Ηράκλειο, Νοέμβριος 2018 Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΖΩΗΣ ΣΤΗ ΓΗ A TIMELINE 13.8 ΒΥΑ Origin of the Universe 4.6 BYA Formation of the Solar System/Earth

Διαβάστε περισσότερα

Ο πόνος είναι στο μυαλό μας!

Ο πόνος είναι στο μυαλό μας! Ο πόνος είναι στο μυαλό μας! Ο ΠΟΝΟΣ ΕΙΝΑΙ ΣΤΟ ΜΥΑΛΟ ΜΑΣ, ΑΛΛΑ ΟΧΙ ΜΕ ΤΟΝ ΤΡΟΠΟ ΠΟΥ ΝΟΜΙΖΟΥΜΕ! Όλοι νιώθουν πόνο, αλλά δεν συνεχίζουν να πονάνε όλοι. Οι λίγοι άτυχοι που συνεχίζουν να πονάνε αποκτούν οικονομικό,

Διαβάστε περισσότερα

ΓΕΝΕΤΙΚΗ ΜΗΧΑΝΙΚΗ. Η τεχνολογία του ανασυνδυασμένου DNA και οι εφαρμογές της...

ΓΕΝΕΤΙΚΗ ΜΗΧΑΝΙΚΗ. Η τεχνολογία του ανασυνδυασμένου DNA και οι εφαρμογές της... ΓΕΝΕΤΙΚΗ ΜΗΧΑΝΙΚΗ Η τεχνολογία του ανασυνδυασμένου DNA και οι εφαρμογές της... Γενετική Μηχανική o Περιλαμβάνει όλες τις τεχνικές με τις οποίες μπορούμε να επεμβαίνουμε στο γενετικό υλικό των οργανισμών.

Διαβάστε περισσότερα

Β. Να επιλέξετε την ορθή απάντηση αναγράφοντας στον πίνακα της ακόλουθης

Β. Να επιλέξετε την ορθή απάντηση αναγράφοντας στον πίνακα της ακόλουθης Ονοματεπώνυμο:.. Βαθμός: Ωριαία γραπτή εξέταση Α Τετραμήνου στη Βιολογία [Κεφ. 9 ο, σελ. 153-158] Α. Να χαρακτηρίσετε τις ακόλουθες προτάσεις με το γράμμα Ο, εφόσον είναι ορθές, ή με το γράμμα Λ, αν είναι

Διαβάστε περισσότερα

Reminders: linear functions

Reminders: linear functions Reminders: linear functions Let U and V be vector spaces over the same field F. Definition A function f : U V is linear if for every u 1, u 2 U, f (u 1 + u 2 ) = f (u 1 ) + f (u 2 ), and for every u U

Διαβάστε περισσότερα

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ. Πτυχιακή Εργασία

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ. Πτυχιακή Εργασία ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ Πτυχιακή Εργασία Η ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗ ΕΞΟΥΘΕΝΩΣΗ ΠΟΥ ΒΙΩΝΕΙ ΤΟ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΟ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟ ΣΤΙΣ ΜΟΝΑΔΕΣ ΕΝΑΤΙΚΗΣ ΘΕΡΑΠΕΙΑΣ Άντρη Αγαθαγγέλου Λεμεσός 2012 i ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ

Διαβάστε περισσότερα

Ωσµωρύθµιση απέκκριση ΙΙ

Ωσµωρύθµιση απέκκριση ΙΙ ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ ΖΩΩΝ Διαλέξεις: 17 η 18η/26/3/2015 Ε. Δ. Βαλάκος Ωσµωρύθµιση απέκκριση ΙΙ Συσταλτά κενοτόπια Πρωτονεφρίδια Μετανεφρίδια Πράσινοι αδένες Μαλπιγιανά σωληνάρια Σακκοειδείς αδένες Διάφορες

Διαβάστε περισσότερα

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ. Πτυχιακή Εργασία. Κόπωση και ποιότητα ζωής ασθενών με καρκίνο.

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ. Πτυχιακή Εργασία. Κόπωση και ποιότητα ζωής ασθενών με καρκίνο. ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ Πτυχιακή Εργασία Κόπωση και ποιότητα ζωής ασθενών με καρκίνο Μαργαρίτα Μάου Λευκωσία 2012 ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΤΜΗΜΑ

Διαβάστε περισσότερα

LASER 4. ΜΕΛΕΤΗ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΩΝ ΜΕΓΕΘΩΝ ΤΟΥ ΙΟ ΙΚΟΥ LASER ΑΙΣΘΗΤΙΚΗΣ ΚΑΙ ΦΥΣΙΚΟΘΕΡΑΠΕΙΑΣ GaAs (ΤΥΠΟΥ FE-LA 10)

LASER 4. ΜΕΛΕΤΗ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΩΝ ΜΕΓΕΘΩΝ ΤΟΥ ΙΟ ΙΚΟΥ LASER ΑΙΣΘΗΤΙΚΗΣ ΚΑΙ ΦΥΣΙΚΟΘΕΡΑΠΕΙΑΣ GaAs (ΤΥΠΟΥ FE-LA 10) LASER 4 ΜΕΛΕΤΗ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΩΝ ΜΕΓΕΘΩΝ ΤΟΥ ΙΟ ΙΚΟΥ LASER ΑΙΣΘΗΤΙΚΗΣ ΚΑΙ ΦΥΣΙΚΟΘΕΡΑΠΕΙΑΣ GaAs (ΤΥΠΟΥ FE-LA 10) Α. ΘΕΩΡΙΑ Για την κατανόηση και καλύτερη εκτέλεση αυτής της άσκησης, είναι απαραίτητη η γνώση

Διαβάστε περισσότερα

ιαγονιδιακή τεχνολογία G. Patrinos

ιαγονιδιακή τεχνολογία G. Patrinos ιαγονιδιακή τεχνολογία Αντίστροφη γενετική Οργανισμός Γονιδίωμα ιαγονίδιο Γονίδιο Forward genetics Επαγόμενη Οργανισμός μεταλλαξογένεση Μεταλλαγμένος οργανισμός Εύρεση και μελέτη του υπεύθυνου γονιδίου

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΦΥΣΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ Ν. ΜΑΓΝΗΣΙΑΣ ( Ε.Κ.Φ.Ε ) ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΦΥΣΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ Ν. ΜΑΓΝΗΣΙΑΣ ( Ε.Κ.Φ.Ε ) ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΦΥΣΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ Ν. ΜΑΓΝΗΣΙΑΣ ( Ε.Κ.Φ.Ε ) ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ Θέμα: ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗ ΦΥΤΙΚΩΝ ΚΑΙ ΖΩΙΚΩΝ ΙΣΤΩΝ (άσκηση 4 του εργαστηριακού οδηγού) Μέσος χρόνος πειράματος: 45 λεπτά Α. ΑΝΑΛΩΣΙΜΑ

Διαβάστε περισσότερα

Βιολογία Ζώων Ι. ίνος Γκιώκας. Πανεπιστήμιο Πατρών Σμήμα Βιολογίας. Πάτρα 2015

Βιολογία Ζώων Ι. ίνος Γκιώκας. Πανεπιστήμιο Πατρών Σμήμα Βιολογίας. Πάτρα 2015 Βιολογία Ζώων Ι ίνος Γκιώκας Πανεπιστήμιο Πατρών Σμήμα Βιολογίας Πάτρα 2015 Πατρών 2015 1 Αρχιτεκτονικό Πρότυπο των Ζώων Πατρών 2015 2 Ιεραρχική Οργάνωση της Πολυπλοκότητας των Ζώων Από απλούς οργανισμούς

Διαβάστε περισσότερα

Μυϊκή ύναµη, Τραυµατισµοί & Μυϊκή Καταστροφή

Μυϊκή ύναµη, Τραυµατισµοί & Μυϊκή Καταστροφή Μυϊκή ύναµη, Τραυµατισµοί & Μυϊκή Καταστροφή Γιάννης Κουτεντάκης, BSc, MA. PhD Αναπληρωτής Καθηγητής ΤΕΦΑΑ, Πανεπιστήµιο Θεσσαλίας Περιεχόµενο Μαθήµατος Έλλειµµα δύναµης ή µ. ανισορροπίες αποτελούν την

Διαβάστε περισσότερα

AΙΣΘΗΤΙΚΟΤΗΤΑ 1. ΑΙΣΘΗΤΙΚΟΤΗΤΑ-ΑΙΣΘΗΤΙΚΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ-ΑΙΣΘΗΤΙΚΟΙ ΥΠΟΔΟΧΕΙΣ- ΑΙΣΘΗΣΗ

AΙΣΘΗΤΙΚΟΤΗΤΑ 1. ΑΙΣΘΗΤΙΚΟΤΗΤΑ-ΑΙΣΘΗΤΙΚΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ-ΑΙΣΘΗΤΙΚΟΙ ΥΠΟΔΟΧΕΙΣ- ΑΙΣΘΗΣΗ AΙΣΘΗΤΙΚΟΤΗΤΑ 1. ΑΙΣΘΗΤΙΚΟΤΗΤΑ-ΑΙΣΘΗΤΙΚΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ-ΑΙΣΘΗΤΙΚΟΙ ΥΠΟΔΟΧΕΙΣ- ΑΙΣΘΗΣΗ Αισθητικότητα ονομάζεται η ικανότητα να αντιλαμβανόμαστε αφενός το εξωτερικό μας περιβάλλον και το ίδιο μας το σώμα,

Διαβάστε περισσότερα

BIOXHMEIA, TOMOΣ I ΠANEΠIΣTHMIAKEΣ EKΔOΣEIΣ KPHTHΣ

BIOXHMEIA, TOMOΣ I ΠANEΠIΣTHMIAKEΣ EKΔOΣEIΣ KPHTHΣ ΠΕΡΙΓΡΑΜΜΑ 2.1 ΒΑΣΙΚΑ ΟΡΓΑΝΙΚΑ ΜΟΡΙΑ ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΟΥΝΤΑΙ ΑΠΌ ΤΟΥΣ ΖΩΝΤΕΣ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΥΣ 2.2 Η ΕΞΕΛΙΞΗ ΧΡΕΙΑΖΕΤΑΙ ΑΝΑΠΑΡΑΓΩΓΗ, ΠΟΙΚΙΛΟΜΟΡΦΙΑ, ΚΑΙ ΕΞΕΛΙΚΤΙΚΗ ΠΙΕΣΗ 2.3 ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΟΙ ΜΕΤΑΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΙ ΕΊΝΑΙ ΑΠΑΡΑΙΤΗΤΟΙ

Διαβάστε περισσότερα

ΤΟ ΣΧΟΛΙΚΟ ΒΙΒΛΙΟ ΜΕ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ - ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ

ΤΟ ΣΧΟΛΙΚΟ ΒΙΒΛΙΟ ΜΕ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ - ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΒΙΟΛΟΓΙΑ Α 1 ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΤΟΣ 2018 2019 ΤΟ ΣΧΟΛΙΚΟ ΒΙΒΛΙΟ ΜΕ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ - ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ 2 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1: Η ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΗΣ ΖΩΗΣ 1.1 Τα χαρακτηριστικά των οργανισμών... 3,4 1.2 Κύτταρο: Η μονάδα

Διαβάστε περισσότερα

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ. ΘΕΜΑ Β Β1. Στήλη Ι Στήλη ΙΙ 1 Α 2 Β 3 Α 4 Α 5 Β 6 Β 7 Α

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ. ΘΕΜΑ Β Β1. Στήλη Ι Στήλη ΙΙ 1 Α 2 Β 3 Α 4 Α 5 Β 6 Β 7 Α 1 ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΚΑΙ ΕΠΑΛ (ΟΜΑΔΑ Β) ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 20 ΜΑΪΟΥ 2016 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ (ΠΑΛΑΙΟ ΣΥΣΤΗΜΑ) ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΘΕΜΑ Α Α1. γ (συμβάλλουν

Διαβάστε περισσότερα

AYΞΗΣΗ ΚΑΙ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΩΝ ΦΥΤΩΝ

AYΞΗΣΗ ΚΑΙ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΩΝ ΦΥΤΩΝ AYΞΗΣΗ ΚΑΙ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΩΝ ΦΥΤΩΝ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑΣ ΚΑΙ ΜΟΡΦΟΛΟΓΙΑΣ ΦΥΤΩΝ Χ.Κ. ΚΙΤΣΑΚΗ 2008 1 Αντικείμενα της ενότητας Ορισμοί και έννοιες Σκοπός των διεργασιών της ανάπτυξης Πού και πώς πραγματοποιούνται

Διαβάστε περισσότερα

Ανατομία του Ανθρώπου PHA108

Ανατομία του Ανθρώπου PHA108 Τίτλος: Κωδικός Μαθήματος: Τύπος μαθήματος: Επίπεδο: Έτος σπουδών: Αριθμός ECTS credits: Στόχος μαθήματος: Αναμενόμενα μαθησιακά αποτελέσματα: Ανατομία του Ανθρώπου PHA108 Υποχρεωτικό Προπτυχιακό (1ος

Διαβάστε περισσότερα

ΦΥΛΟ ΧΟΡΔΩΤΑ ΥΠΟΦΥΛΟ Σπονδυλωτά ΥΠΕΡΚΛΑΣΗ Άγναθα Γναθόστομα ΚΛΑΣΗ Μυξίνοι Χονδριχθύες Πετρόμυζοι Οστεϊχθύες*

ΦΥΛΟ ΧΟΡΔΩΤΑ ΥΠΟΦΥΛΟ Σπονδυλωτά ΥΠΕΡΚΛΑΣΗ Άγναθα Γναθόστομα ΚΛΑΣΗ Μυξίνοι Χονδριχθύες Πετρόμυζοι Οστεϊχθύες* ΦΥΛΟ ΥΠΟΦΥΛΟ ΥΠΕΡΚΛΑΣΗ ΚΛΑΣΗ Ουροχορδωτά Ασκίδια Κωπηλάτες Θαλειοειδή ΧΟΡΔΩΤΑ Σπονδυλωτά Άγναθα Γναθόστομα Κεφαλοχορδωτά Λεπτοκάρδια Μυξίνοι Πετρόμυζοι Χονδριχθύες Οστεϊχθύες* Αμφίβια Ερπετά Πτηνά Θηλαστικά

Διαβάστε περισσότερα

Ζωολογία. Ορισμένα οργανωτικά θέματα

Ζωολογία. Ορισμένα οργανωτικά θέματα Ζωολογία Ορισμένα οργανωτικά θέματα Ζωολογία Θεωρητικό μέρος (3 ώρες) Εργαστηριακό μέρος (3 ώρες) Διδακτική ομάδα: Ιωάννης Λεονάρδος (Καθηγητής) ileonard@uoi.gr 26510 07313 26510 07357-8 Ρωμάν Λιάσκο ΕΤΕΠ

Διαβάστε περισσότερα

Θέµατα διάλεξης ΝΕΥΡΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΚΑΙ ΜΥΪΚΗ ΣΥΣΤΟΛΗ. Τρόποι µετάδοσης των νευρικών σηµάτων. υναµικό Ηρεµίας. Νευρώνας

Θέµατα διάλεξης ΝΕΥΡΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΚΑΙ ΜΥΪΚΗ ΣΥΣΤΟΛΗ. Τρόποι µετάδοσης των νευρικών σηµάτων. υναµικό Ηρεµίας. Νευρώνας Θέµατα διάλεξης MANAGING AUTHORITY OF THE OPERATIONAL PROGRAMME EDUCATION AND INITIAL VOCATIONAL TRAINING ΝΕΥΡΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΚΑΙ ΜΥΪΚΗ ΣΥΣΤΟΛΗ Τρόποι µετάδοσης νευρικών σηµάτων Ρόλος και λειτουργία των νευροδιαβιβαστών

Διαβάστε περισσότερα

ΘΕΩΡΗΤΙΚΟ ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΟ

ΘΕΩΡΗΤΙΚΟ ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΟ ΘΕΜΑ Α Α1. γ Α2. β Α3. β Α4. β Α5. γ ΘΕΜΑ Β Β1. 1. Α 2. Β 3. Α 4. Α 5. Β 6. Β 7. Α ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΙΣ ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΚΑΙ ΕΠΑΛ (ΟΜΑΔΑ Β ) ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 20 ΜΑΪΟΥ 2016 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ

Διαβάστε περισσότερα

«Λογοθεραπευτική παρέμβαση σε

«Λογοθεραπευτική παρέμβαση σε «Λογοθεραπευτική παρέμβαση σε παιδιά με βαρηκοΐα-κώφωση» Σπουδαστής: Σιώμος Χρήστος Α.Μ. : 12728 ΑΝΑΤΟΜΙΑ ΤΟΥ AYTIOY Το αυτί περιλαμβάνει το αισθητήριο όργανο της ακοής και της ισορροπίας του σώματος και

Διαβάστε περισσότερα

ΑΙΣΘΗΤΗΡΙΑ ΟΡΓΑΝΑ - ΑΙΣΘΗΣΕΙΣ. Tα «παράθυρα» του οργανισμού μας στον κόσμο

ΑΙΣΘΗΤΗΡΙΑ ΟΡΓΑΝΑ - ΑΙΣΘΗΣΕΙΣ. Tα «παράθυρα» του οργανισμού μας στον κόσμο ΑΙΣΘΗΤΗΡΙΑ ΟΡΓΑΝΑ - ΑΙΣΘΗΣΕΙΣ Tα «παράθυρα» του οργανισμού μας στον κόσμο Ρόλος συστήματος αισθητηρίων οργάνων Το σύστημα αισθητηρίων οργάνων επιτρέπει στον άνθρωπο να αντιλαμβάνεται τις μεταβολές που

Διαβάστε περισσότερα

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ. Πτυχιακή διατριβή Η ΚΑΤΑΘΛΙΨΗ ΩΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ ΚΙΝΔΥΝΟΥ ΓΙΑ ΑΠΟΠΕΙΡΑ ΑΥΤΟΚΤΟΝΙΑΣ

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ. Πτυχιακή διατριβή Η ΚΑΤΑΘΛΙΨΗ ΩΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ ΚΙΝΔΥΝΟΥ ΓΙΑ ΑΠΟΠΕΙΡΑ ΑΥΤΟΚΤΟΝΙΑΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ Πτυχιακή διατριβή Η ΚΑΤΑΘΛΙΨΗ ΩΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ ΚΙΝΔΥΝΟΥ ΓΙΑ ΑΠΟΠΕΙΡΑ ΑΥΤΟΚΤΟΝΙΑΣ Παναγιώτου Νεοφύτα 2008969752 Επιβλέπων καθηγητής Δρ. Νίκος Μίτλεττον,

Διαβάστε περισσότερα

Συναπτική ολοκλήρωση. Η διαδικασία της άθροισης όλων των εισερχόμενων διεγερτικών και ανασταλτικών σημάτων σε ένα νευρώνα. Τετάρτη, 20 Μαρτίου 13

Συναπτική ολοκλήρωση. Η διαδικασία της άθροισης όλων των εισερχόμενων διεγερτικών και ανασταλτικών σημάτων σε ένα νευρώνα. Τετάρτη, 20 Μαρτίου 13 Συναπτική ολοκλήρωση Η διαδικασία της άθροισης όλων των εισερχόμενων διεγερτικών και ανασταλτικών σημάτων σε ένα νευρώνα http://www.mpg.de/13795/learning_memory_perception?print=yes 2 Τοποθεσία συνάψεων

Διαβάστε περισσότερα

ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΗ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΩΝ ΙΑΤΑΡΑΧΩΝ ΤΗΣ ΑΚΟΗΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΙΣΟΡΡΟΠΙΑΣ

ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΗ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΩΝ ΙΑΤΑΡΑΧΩΝ ΤΗΣ ΑΚΟΗΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΙΣΟΡΡΟΠΙΑΣ ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΗ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΩΝ ΙΑΤΑΡΑΧΩΝ ΤΗΣ ΑΚΟΗΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΙΣΟΡΡΟΠΙΑΣ TMHMA AKOOΛΟΓΙΑΣ - ΝΕΥΡΟΩΤΟΛΟΓΙΑΣ Το αυτί είναι ένα όργανο που εξυπηρετεί δύο λειτουργίες στον ανθρώπινο οργανισµό: η µία είναι η αίσθηση

Διαβάστε περισσότερα

Είναι ικανό να αντιληφθεί το πιο μικρό ηχητικό σήμα εώς έναν ήχο που θα προκαλούσε

Είναι ικανό να αντιληφθεί το πιο μικρό ηχητικό σήμα εώς έναν ήχο που θα προκαλούσε Το αυτί είναι ένα σύνθετο όργανο ακοής και ισορροπίας. Είναι ικανό να αντιληφθεί το πιο μικρό ηχητικό σήμα εώς έναν ήχο που θα προκαλούσε ακόμη και πόνο ΤΟ ΑΝΘΡΩΠΙΝΟ ΑΥΤΙ ΚΑΙ Η ΑΝΑΤΟΜΙΑ ΤΟΥ 1 / 5 Ο ακουστικός

Διαβάστε περισσότερα

ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΚΑΙ ΕΝΙΣΧΥΣΗ ΤΩΝ ΚΟΜΒΩΝ ΟΠΛΙΣΜΕΝΟΥ ΣΚΥΡΟΔΕΜΑΤΟΣ ΜΕ ΒΑΣΗ ΤΟΥΣ ΕΥΡΩΚΩΔΙΚΕΣ

ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΚΑΙ ΕΝΙΣΧΥΣΗ ΤΩΝ ΚΟΜΒΩΝ ΟΠΛΙΣΜΕΝΟΥ ΣΚΥΡΟΔΕΜΑΤΟΣ ΜΕ ΒΑΣΗ ΤΟΥΣ ΕΥΡΩΚΩΔΙΚΕΣ Σχολή Μηχανικής και Τεχνολογίας Πτυχιακή εργασία ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΚΑΙ ΕΝΙΣΧΥΣΗ ΤΩΝ ΚΟΜΒΩΝ ΟΠΛΙΣΜΕΝΟΥ ΣΚΥΡΟΔΕΜΑΤΟΣ ΜΕ ΒΑΣΗ ΤΟΥΣ ΕΥΡΩΚΩΔΙΚΕΣ Σωτήρης Παύλου Λεμεσός, Μάιος 2018 i ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ

Διαβάστε περισσότερα

ΔΟΜΗ ΚΑΙ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΟΥ ΝΕΥΡΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ

ΔΟΜΗ ΚΑΙ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΟΥ ΝΕΥΡΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ Page1 ΔΟΜΗ ΚΑΙ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΟΥ ΝΕΥΡΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ Μαθητές: Ρουμπάνης Γιάννης και Οικονομίδης Αριστείδης Τάξη: Γ γυμνασίου Κερατέας Τμήμα: Γ 4 Οκτώβριος 2013 Page2 ΝΕΥΡΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ Το νευρικό σύστημα μαζί

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ Επιλέξτε τη σωστή απάντηση στις παρακάτω προτάσεις: 1) Τα νευρογλοιακά κύτταρα δεν μπορούν: α. Να προμηθεύουν τους νευρώνες με θρεπτικά

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ Επιλέξτε τη σωστή απάντηση στις παρακάτω προτάσεις: 1) Τα νευρογλοιακά κύτταρα δεν μπορούν: α. Να προμηθεύουν τους νευρώνες με θρεπτικά ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ Επιλέξτε τη σωστή απάντηση στις παρακάτω προτάσεις: 1) Τα νευρογλοιακά κύτταρα δεν μπορούν: α. Να προμηθεύουν τους νευρώνες με θρεπτικά συστατικά και να απομακρύνουν τις άχρηστες ουσίες. β. Να

Διαβάστε περισσότερα

Ερωτήσεις θεωρίας. 1ο Κεφάλαιο Από το κύτταρο στον οργανισμό

Ερωτήσεις θεωρίας. 1ο Κεφάλαιο Από το κύτταρο στον οργανισμό Ερωτήσεις θεωρίας 1ο Κεφάλαιο Από το κύτταρο στον οργανισμό 1. Ποια είναι τα βασικά είδη ιστών του ανθρώπινου οργανισμού; Τα βασικά είδη ιστών του ανθρώπινου οργανισμού είναι ο επιθηλιακός, ο μυικός, ο

Διαβάστε περισσότερα

ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΤΜΗΜΑ ΟΔΟΝΤΙΑΤΡΙΚΗΣ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΟΔΟΝΤΙΚΗΣ ΚΑΙ ΑΝΩΤΕΡΑΣ ΠΡΟΣΘΕΤΙΚΗΣ

ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΤΜΗΜΑ ΟΔΟΝΤΙΑΤΡΙΚΗΣ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΟΔΟΝΤΙΚΗΣ ΚΑΙ ΑΝΩΤΕΡΑΣ ΠΡΟΣΘΕΤΙΚΗΣ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΤΜΗΜΑ ΟΔΟΝΤΙΑΤΡΙΚΗΣ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΟΔΟΝΤΙΚΗΣ ΚΑΙ ΑΝΩΤΕΡΑΣ ΠΡΟΣΘΕΤΙΚΗΣ ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΤΗΣ ΣΥΓΚΡΑΤΗΤΙΚΗΣ ΙΚΑΝΟΤΗΤΑΣ ΟΡΙΣΜΕΝΩΝ ΠΡΟΚΑΤΑΣΚΕΥΑΣΜΕΝΩΝ ΣΥΝΔΕΣΜΩΝ ΑΚΡΙΒΕΙΑΣ

Διαβάστε περισσότερα

Περιεχόμενα ΒΑΣΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΑΝΑΤΟΜΙΑΣ ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΑΝΑΠΝΟΗΣ ΑΝΑΤΟΜΙΑ ΤΗΣ ΑΝΑΠΝΟΗΣ. Κεφάλαιο 3

Περιεχόμενα ΒΑΣΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΑΝΑΤΟΜΙΑΣ ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΑΝΑΠΝΟΗΣ ΑΝΑΤΟΜΙΑ ΤΗΣ ΑΝΑΠΝΟΗΣ. Κεφάλαιο 3 Πρόλογος Aγγλικής Έκδοσης xiii Λίγα Λόγια για τους Συγγραφείς xv Ευχαριστίες xvii Εισαγωγή xix Χρησιμοποιώντας το Βιβλίο xxi Πρόλογος Ελληνικής Έκδοσης xxiii Κεφάλαιο 1 ΒΑΣΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΑΝΑΤΟΜΙΑΣ Ανατομία

Διαβάστε περισσότερα

Βιοφυσική. ΦΥΣ 415 Διδάσκων Σ. Σκούρτης (χειμερινό εξάμηνο 2009-10) 1 η Διάλεξη

Βιοφυσική. ΦΥΣ 415 Διδάσκων Σ. Σκούρτης (χειμερινό εξάμηνο 2009-10) 1 η Διάλεξη Βιοφυσική ΦΥΣ 415 Διδάσκων Σ. Σκούρτης (χειμερινό εξάμηνο 2009-10) 1 η Διάλεξη Δύο άλλα παραδείγματα βιολογικής δράσης (και σύγκρισή τους σε ατομικό επίπεδο) Φωτοσύνθεση Επιδιόρθωση του DNA από τη DNA

Διαβάστε περισσότερα