ΖΜΔΗΧΔΗ ΓΗΑ ΣΟ ΜΑΘΖΜΑ ΟΗΚΟΝΟΜΗΑ ΣΖ ΤΓΔΗΑ ΚΑΗ ΟΡΓΑΝΧΖ ΤΠΖΡΔΗΧΝ ΤΓΔΗΑ ΜΔΡΟ Η Β. ΚΑΡΑΓΗΑΝΝΖ

Transcript

1 ΖΜΔΗΧΔΗ ΓΗΑ ΣΟ ΜΑΘΖΜΑ ΟΗΚΟΝΟΜΗΑ ΣΖ ΤΓΔΗΑ ΚΑΗ ΟΡΓΑΝΧΖ ΤΠΖΡΔΗΧΝ ΤΓΔΗΑ ΜΔΡΟ Η Β. ΚΑΡΑΓΗΑΝΝΖ ΕΙΑΓΩΓΗ ΟΡΗΜΟ ΣΧΝ ΟΗΚΟΝΟΜΗΚΧΝ ΣΖ ΤΓΔΗΑ: Η Οηθνλνκηθή ηεο πγείαο είλαη ε επηζηήκε πνπ αζρνιείηαη κε, ηελ αμηνιόγεζε ηελ επηινγή θαη ηελ θαηαλνκή ηωλ πεξηνξηζκέλωλ πόξωλ ζην ζύζηεκα πγείαο, ώζηε λα εμαζθαιίδεηαη κε ηνλ θαιύηεξν δπλαηό ηξόπν ε βειηίωζε ηεο πγείαο ηνλ πιεζπζκνύ. 1.ΟΙ ΘΕΕΙ ΣΩΝ ΟΙΚΟΝΟΜΟΛΟΓΩΝ ΓΙΑ ΣΟ ΑΓΑΘΟ ΤΓΕΙΑ A. ΥΟΛΖ 1. Ζ πγεία είλαη ηδησηηθό αγαζό 1

2 Οη νπαδνί απηήο ηεο άπνςεο πηζηεχνπλ φηη νη δπλάκεηο ηεο αγνξάο κπνξνχλ λα επηθέξνπλ κηα «άξηζηε» θαη απνηειεζκαηηθή θαηαλνκή ησλ πφξσλ πγείαο. Ζ ηζρχο ησλ λφκσλ ηεο πξνζθνξάο θαη δήηεζεο κπνξεί λα επαλαθέξεη αλά πάζα ζηηγκή ηελ ηζνξξνπία ζηελ αγνξά. P ΓΗΑΓΡΑΜΜΑ 1. ΗΟΡΡΟΠΗΑ ΠΡΟΦΟΡΑ-ΕΖΣΖΖ S P 1 E D Q 1 Q H αγνξά κε ιίγα ιφγηα ζα θαζνξίδεη θάζε θνξά ην επίπεδν ηηκψλ Ρ φπνπ ζα ππάξρεη ηζνξξνπία κεηαμχ ησλ πξνηηκήζεσλ ησλ θαηαλαισηψλ Α κε ηηο επηζπκίεο ησλ παξαγσγψλ Β. Βεβαίσο, ε πξνζέγγηζε απηή ππνζέηεη φηη είλαη πιήξσο ελεκεξσκέλνο γηα ηελ αζζέλεηά ηνπ, ηελ ζεξαπεία πνπ ζα πξέπεη λα αθνινπζήζεη, θαζψο θαη ηα απνηειέζκαηα θαη ηηο ζπλέπεηεο απηήο ηεο ζεξαπείαο. Θεσξείηαη επίζεο φηη ν αζζελήο γλσξίδεη απνιχησο ηελ πνηφηεηα θαη ηελ πνζφηεηα ησλ ππεξεζηψλ πνπ ζέιεη λα θαηαλαιψζεη. Ζ πξνζέγγηζε απηή ζεσξεί ηελ πγεία ηδησηηθφ αγαζφ ην νπνίν δηαηίζεηαη απφ ην ζχζηεκα ηεο αγνξάο θαη είλαη επνκέλσο αληαγσληζηηθφ ηα νθέιε είλαη αηνκηθά θαη ηα απνιακβάλεη κεκνλσκέλα θάζε άηνκν πνπ είλαη δηαηεζεηκέλν λα θαηαβάιεη ηελ ηηκή ηεο αγνξάο. 2

3 Β. ΥΟΛΖ Ζ πγεία είλαη θνηλσληθό αγαζό Ζ βαζηθή αξρή απηήο ηεο ρνιήο είλαη φηη ε θξνληίδα πγείαο ζα πξέπεη λα παξέρεηαη κε βάζε ηελ πγεηνλνκηθή αλάγθε θαη φρη ην εηζφδεκα ηνπ αηφκνπ. Ζ πξνζέγγηζε απηή θαηαηάζζεη ηελ πγεία ζηα δεκφζηα αγαζά. Έλα αγαζφ ιέγεηαη δεκφζην φηαλ δελ κπνξείο λα απνθιείζεηο θαλέλαλ απφ ηελ θαηαλάισζή ηνπ θαη φια ηα κέιε ηεο θνηλσλίαο έρνπλ ηελ ίδηα πξφζβαζε ζε απηφ. Κχξην ραξαθηεξηζηηθφ ησλ δεκφζησλ αγαζψλ είλαη ε αδηαηξεηφηεηα πνπ ζεκαίλεη φηη ν θάζε πνιίηεο ιακβάλεη φθεινο απφ απηφ ρσξίο λα κπνξεί λα εμαηνκηθεπζεί θαη λα επηκεξηζηεί. Παξαδείγκαηα ηέηνησλ αγαζψλ είλαη ε εζληθή άκπλα, ν θσηηζκφο ησλ δξφκσλ, ηα ιηκάληα θ.ιπ. πλήζσο ην θφζηνο παξαγσγήο είλαη απαγνξεπηηθφ ζην λα ην αλαιάβεη απνθιεηζηηθά θάπνηνο ηδηψηεο θαη γηα 10εηίεο ζηα πεξηζζφηεξα θξάηε ηα ζπγθεθξηκέλα αγαζά ήηαλ ακηγψο θξαηηθά. ηα ακηγή δεκφζηα αγαζά, π.ρ. θξαηηθφ ξαδηφθσλν, ε αθξφαζε ελφο πξνγξάκκαηνο απφ κηα νκάδα δελ απνθιείεη θακηά άιιε θνηλσληθή νκάδα. Όκσο ε πιεζψξα πξνζέιεπζεο ησλ αζζελψλ ζε έλα λνζνθνκείν κπνξεί λα δεκηνπξγήζεη απνθιεηζκφ, ελψ ην ίδην κπνξεί λα ζπκβεί θαη κε ηελ θαηαλάισζε θαξκάθσλ. Ωζηφζν, φπσο ζα δνχκε ζην επφκελν θεθάιαην ην φθεινο απφ ηελ θαηαλάισζε ηέηνησλ αγαζψλ δελ είλαη κφλν αηνκηθφ. 3

4 ΚΕΥΑΛΑΙΟ Ι. Η ΠΡΟΥΟΡΑ ΚΑΙ ΖΗΣΗΗ ΤΓΕΙΑ 1. ΙΔΙΑΙΣΕΡΟΣΗΣΕ ΣΗ ΠΡΟΥΟΡΑ ΚΑΙ ΖΗΣΗΗ ΤΓΕΙΑ Θα δοφμε παρακάτω τισ ιδιαιτερότθτεσ του τομζα προςφοράσ και ηιτθςθσ υγείασ που κακιςτοφν αναγκαία τθ ρυκμιςτικι παρζμβαςθ του κράτουσ και τθν παρουςία ενόσ τρίτου εξοφλθτι (αςφάλιςθ) 1. Αζπκκεηξία πιεξνθόξεζεο, αβεβαηόηεηα: ε ζρέζε Principal Agent ζηελ πγεία. χκθσλα κε ηελ νηθνλνκηθή ζεσξία δηακνξθψλεηαη ζρέζε Principal Agent (θπξίαξρνπ αληηπξνζψπνπ) φηαλ ε πιεξνθφξεζε ηνπ ελφο απφ ηνπο παξεκβαίλνληεο είλαη αηειήο (ηνπ Principal): αιιά θαη γεληθφηεξα φηαλ ππάξρεη αζπκκεηξία πιεξνθφξεζεο. Σν 1956, ν Κ. Lancaster αλέπηπμε κηα ζεσξία ζχκθσλα κε ηελ νπνία νη θαηαλαισηέο αγνξάδνπλ πξντφληα θαη ππεξεζίεο ιφγσ ησλ ραξαθηεξηζηηθψλ ηνπο π.ρ. ην ςσκί αγνξάδεηαη γηα ηε γεχζε ηνπ, ην θάξκαθν γηα ηηο ζεξαπεπηηθέο ηνπ ηθαλφηεηεο θ.ιπ. ηελ πξψηε πεξίπησζε (παξάδεηγκα κε ςσκί), ελψ ν θαηαλαισηήο δελ έρεη ηελ απαηηνχκελε γλψζε, έρεη φκσο ηελ απαηηνχκελε εκπεηξία ζε γεληθέο γξακκέο ψζηε λα μέξεη πεξίπνπ ηη πξνζδνθά. ηε δεχηεξε πεξίπησζε ν θαηαλαισηήο έρεη ηελ αλάγθε εηδηθψλ γλψζεσλ. ηελ πεξίπησζε ηνπ αγαζνχ «πγεία» ε άγλνηα ηνπ αζζελή-θαηαλαισηή, μεπεξλάεη απηή ηνπ θαηαλαισηή ζηελ παξαδνζηαθή νηθνλνκηθή αλάιπζε Principal agent φπνπ ν principal δεηάεη ηηο ππεξεζίεο ελφο expert (agent) κεηαβηβάδνληάο ηνπ ηελ ηζρχ ηεο επηινγήο ζε δεδνκέλε ηηκή πνπ ζπλήζσο εμαξηάηαη απφ ην απνηέιεζκα. ηελ πεξίπησζε ησλ ππεξεζηψλ πγείαο ν θαηαλαισηήο αζζελήο αγλνεί φρη κφλν ηα ραξαθηεξηζηηθά ηνπ πξντφληνο πνπ ζα θαηαλαιψζεη αιιά αθφκα θαη ηελ αλαγθαηφηεηα θαηαλάισζεο ηνπ ζπγθεθξηκέλνπ πξντφληνο π.ρ. θαξκαθεπηηθήο ζεξαπείαο. Βεβαίσο, ζα πξέπεη λα ζεκεησζεί φηη φζν ρακειφηεξν είλαη ην κνξθσηηθφ 4

5 επίπεδν κηαο νκάδαο θαη φζν ε αγσγή πγείαο ηνπ πιεζπζκνχ είλαη αλχπαξθηε ε ειάρηζηε, ηφζν πην θπξίαξρνο ζα είλαη ν ξφινο ησλ ηαηξψλ. 2. Ζ πγεία ζαλ αλειαζηηθό αγαζό Ζ πγεία, ε πνιππινθφηεηα ηεο νπνίαο ζαλ αγαζφ είλαη απηνλφεηε, απνηειεί αλειαζηηθφ αγαζφ. Απηφ ζεκαίλεη φηη ε δήηεζε πγείαο ειάρηζηα επεξεάδεηαη απφ ηελ αχμεζε ησλ ηηκψλ. Απφ νηθνλνκεηξηθέο κειέηεο πνπ έρνπλ πξαγκαηνπνηεζεί πξνθχπηεη φηη κηα αχμεζε ηεο ηηκήο ησλ λνζειείσλ θαηά 10% ζα κεηψζεη ηε δήηεζε γηα ηηο ππεξεζίεο απηέο απφ 2% έσο 7%. 3. Τπάξρνπλ αζζέλεηεο πνπ θακηά θνξά επηζείνπλ ππεξβνιηθό θόζηνο. Απφ έξεπλεο έρεη βξεζεί φηη έλα 10% πεξίπνπ ηνπ πιεζπζκνχ θαηαλαιψλεη ην 75% ησλ δαπαλψλ πγείαο. Ζ αλάγθε γηα επηκεξηζκφ ησλ θηλδχλσλ γηα ιφγνπο θνηλσληθήο ζηαζεξφηεηαο είλαη θαλεξή. 4. Πξνθιεηή δήηεζε Έρεη απνδεηρζεί φηη φζν πεξηζζφηεξν ε πξνθνξά απμάλεη, φζν δειαδή ν αξηζκφο ηαηξψλ θαη λνζνθνκείσλ γηα έλα πιεζπζκφ απμάλεη, ηφζν ε δήηεζε πγείαο απηνχ ηνπ πιεζπζκνχ απμάλεη. Με ιίγα ιφγηα νη γηαηξνί ιφγσ ηεο δχλακεο πνπ αληινχλ απφ ηελ πνιππινθφηεηα ηεο ηαηξηθήο γλψζεο κπνξνχλ λα θπξηαξρνχλ ζηελ επηινγή ηεο ζεξαπείαο θαη λα θαηεπζχλνπλ ηε δήηεζε (Supplier-Induced Demand). Απηή ε επηξξνή νλνκάδεηαη θαηλφκελν πξνθιεηήο δήηεζεο. (Supplier induced demand) Γλσξίδνληαο φηη: Γαπάλεο πγείαο = πνζφηεηα ππεξεζηψλ Υ θφζηνο ππεξεζηψλ αιιά θαη φηη επίζεο : Γαπάλεο πγείαο = απαζρφιεζε εηζξνψλ Υ ηηκή εηζξνψλ είλαη θαηαλνεηφ απφιπηα πσο κπνξεί λα δεκηνπξγεζεί ε πξνθιεηή δήηεζε. 5

6 Πσο δεκηνπξγείηαη ζηελ πξάμε; H δήηεζε ησλ ππεξεζηψλ πγείαο είλαη εθ ησλ πξαγκάησλ απεξηφξηζηε. Σν φξην ηεο δήηεζεο έγθεηηαη ζην βαζκφ πξφζβαζεο ζην ζχζηεκα πγείαο ζε ζπλδπαζκφ κε ηηο ηαηξηθέο γλψζεηο. Δμάιινπ, θάζε ηαηξηθή αλαθάιπςε βξίζθεη άκεζα έλα λέν πεδίν εθαξκνγήο πνπ ζπάληα ππνθαζηζηά πιήξσο κηα πξνεγνχκελε αλαθάιπςε. Απφ ηελ άιιε πιεπξά ζε φιεο ηηο ρψξεο έρεη δηαπηζησζεί φηη ε θαηαλάισζε ζε ηαηξηθέο επηζθέςεηο είλαη αλάινγε ηεο ππθλφηεηαο ησλ ηαηξψλ. ηνλ ηνκέα ηεο λνζνθνκεηαθήο πεξίζαιςεο ν αξηζκφο εηζαγσγψλ είλαη αλάινγνο ησλ δηαζέζηκσλ θξεβαηηψλ. Παξαηεξείηαη δει. πηψζε ηνπ «minimum επηπέδνπ ζνβαξφηεηαο ησλ αζζελεηψλ πνπ ζα νδεγνχζε ζε αλαγθαζηηθή λνζειεία πξνθεηκέλνπ λα «γεκίζνπλ» ηα άδεηα θξεβάηηα. Ζ αθξηβήο επηξξνή βεβαίσο ηεο πξνζθνξάο πάλσ ζηε δήηεζε είλαη πνιχ δχζθνιν λα εθηηκεζεί. Μεξηθέο εθθάλζεηο ηεο επηξξνήο ηεο πξνζθνξάο ζηε δήηεζε δίλνληαη παξαθάησ: 1. Ζ αχμεζε ηεο ηαηξηθήο δεκνγξαθίαο νδεγεί ζηελ εκθάληζε άκεζσλ ή έκκεζσλ κνξθψλ δηαθήκηζεο 2. Ο επαγγεικαηηθφο αληαγσληζκφο παξαθηλεί ζε πην νινθιεξσηηθή αλάιεςε ηεο θξνληίδαο ελφο αζζελή. 3. Ζ πςειή ππθλφηεηα ηαηξψλ ζηηο κεγάιεο πφιεηο πξνθαιεί αλαινγηθά πνιχ κεγαιχηεξε αχμεζε ζηελ θαηαλάισζε θξνληίδαο πγείαο ζε απηέο ηηο πεξηνρέο. 4. Σα δεκφζηα ή ηδησηηθά λνζνθνκεία αζθνχλ κηα «έιμε» ζηνπο πειάηεοαζζελείο πνπ έρεη βξεζεί φηη είλαη αλάινγε ησλ δπλαηνηήησλ ηνπο (κέγεζνο, πξνζσπηθφ, εμνπιηζκφο). 5. Ζ πιεξνθφξεζε ηνπ πιεζπζκνχ ζρεηηθά κε ηηο απμαλφκελεο δπλαηφηεηεο ηεο ηαηξηθήο είλαη ηζρπξφηεξε παξά πνηέ. Ρπζκηζηηθά κέηξα θαη θίλδπλνη: Ζ έλλνηα απηή ηεο πξνθιεηήο δήηεζεο αθνξά άκεζα ηνπο πνιηηηθνχο θαη ηνπο ηερλνθξάηεο πγείαο, θαζψο είλαη πνιχ πην εχθνιν λα επηδξάζεη θάπνηνο ζηελ πξνζθνξά παξά ζηε δήηεζε. Μείσζε ηεο πξνζθνξάο εμ αξρήο ζπλεπάγεηαη φηη απνθιείεη ηελ θαηαλάισζε εθείλσλ ησλ ππεξεζηψλ πγείαο πνπ ε θαηαλάισζή ηνπο δελ ρξεηάδεηαη. Ο έιεγρνο ηεο αλάπηπμεο θιηλψλ ζε δεκφζηα θαη ηδησηηθά λνζνθνκεία, νη πεξηνξηζκνί ζηνλ αξηζκφ θνηηεηψλ ζηηο ηαηξηθέο ζρνιέο ν νξηζκφο πνζνζηψλ ζηνπο 6

7 γηαηξνχο πνπ ζα απνθηήζνπλ εηδηθφηεηα θαζψο θαη ν νξζνινγηζκφο ζηελ εηζαγσγή πςειήο ηαηξηθήο ηερλνινγίαο απνηεινχλ ηα βαζηθφηεξα κέηξα ειέγρνπ ηεο πξνθιεηήο δήηεζεο.. Ο θχξηνο θίλδπλνο ησλ παξαπάλσ κέηξσλ είλαη ε ελίζρπζε ησλ αληζνηήησλ ζηελ πξνζθνξά πγείαο. 5. Τπαξμε κνλνπσιίσλ Ο πιήξεο ή ηέιεηνο αληαγσληζκφο ζηελ νηθνλνκία έρεη ηα εμήο ραξαθηεξηζηηθά. 1) Τπάξρνπλ ζηηο επηρεηξήζεηο πνπ είλαη κηθξνχ κεγέζνπο. 2) Παξάγνπλ έλα πξντφλ πνπ είλαη νκνηνγελέο. 3) Όινη γλσξίδνπλ πσο παξάγεηαη ην πξντφλ (θαηαλαισηέο θαη παξαγσγνί). 4) Τπάξρεη ειεπζεξία εηζφδνπ θαη εμφδνπ επηρεηξήζεσλ απφ ηνλ θιάδν. Οη δπλάκεηο ζηηο αγνξάο θαζνξίδνπλ ζε κηα ηέηνηα πεξίπησζε ηελ ηηκή ηζνξξνπίαο Δίλαη ζαθέο φηη πνιχ απέρεη ν ηνκέαο πξνζθνξάο πγείαο απφ απηφ ην νηθνλνκηθφ κνληέιν. Ζ χπαξμε εληφλσλ κνλνπσιηαθψλ ηάζεσλ ζηνλ ηνκέα πξνζθνξάο ηαηξηθψλ ππεξεζηψλ έρεη γίλεη απνδεθηή αθφκα θαη απφ θηιειεχζεξνπο νηθνλνκνιφγνπο πνπ δέρνληαη φηη ππάξρεη ζεκαληηθφο έιεγρνο ηηκψλ ησλ ηαηξηθψλ πξάμεσλ απφ ην ηαηξηθφ πξνζσπηθφ. Ζ δηακφξθσζε εμάιινπ νιηγνπσιηαθψλ θαη κνλνπσιηαθψλ ζπλζεθψλ είλαη ζαθήο θαη ζε ππναγνξέο π.ρ. αγνξά θαξκάθνπ. Ζ παξέκβαζε ηνπ θξάηνπο ινηπφλ είλαη αλαγθαία γηα θνηλσληθνχο θαη νηθνλνκηθνχο ιφγνπο. Οη πξνηάζεηο πνπ έρνπλ γίλεη γηα ηνλ έιεγρν ηνπ κνλνπσιίνπ ζρεηίδνληαη κε ζηηο δηαθνξέο ηδενινγίαο ησλ εκπλεπζηψλ. Οη θηιειεχζεξνη ππνζηεξίδνπλ ηελ πιήξε 7

8 θαηάξγεζε ζηηο άδεηαο άζθεζεο επαγγέικαηνο ηελ επέθηαζε ηεο δηαθήκηζεο θαη ηελ απνπζία θξαηηθήο παξέκβαζεο. Οη «θξαηηθηζηέο» ζην ρψξν ζηηο πγείαο, ππνζηεξίδνπλ ηε δεκηνπξγία ελφο θξαηηθνχ κνλνςσλίνπ φπνπ ην θξάηνο ζα νξίδεη ηηο ηηκέο θαη ηηο ππεξεζίεο πνπ ζα πξνζθέξνληαη. Δίλαη απηνλφεην φηη ε θηιειεχζεξε άπνςε ζα νδεγήζεη ζηνλ απνθιεηζκφ ησλ ιηγφηεξν επλνεκέλσλ θνηλσληθά ηάμεσλ. Απφ ηελ άιιε πιεπξά ε πιήξεο θξαηηθνπνίεζε ηνπ ζπζηήκαηνο εληζρχεη ηε γξαθεηνθξαηία, ελδέρεηαη λα απμήζεηο ζηηο ιίζηεο αλακνλήο θαη λα εληζρχζεη ηα θαηλφκελα παξανηθνλνκίαο. Με βάζε φζα είπακε: 6.Ο παξάγσλ «ηηκή» δελ ιεηηνπξγεί όπσο ζηηο παξαδνζηαθά ειεύζεξεο αγνξέο Δίλαη απηνλφεην κε βάζε φζα αλαθέξακε κέρξη ηψξα πεξί πξνζθνξάο θαη δήηεζεο (αλειαζηηθή δήηεζε, κνλνπσιηαθέο ζπλζήθεο), φηη ν παξάγσλ «ηηκή» δελ ιεηηνπξγεί φπσο ζηηο παξαδνζηαθά ειεχζεξεο αγνξέο. Με ιίγα ιφγηα νχηε ε πξνζθνξά νχηε ε δήηεζε ζε θακηά πεξίπησζε δελ πξνζαξκφδνληαη απηφκαηα ζηηο απμνκεηψζεηο ησλ ηηκψλ. Έηζη, ε παξέκβαζε ζηηο ηξίηνπ εμνθιεηή νπζηαζηηθά απνθαζηζηά ηελ ηζνξξνπία πξνζθνξάο θαη δήηεζεο εηζάγνληαη ηαπηφρξνλα «αλαηξεπηηθά ηεο ηζνξξνπίαο ζηνηρεία»: Οη ηηκέο πνπ ζηηο θνξέο επηβάιινληαη κπνξεί λα είλαη απζαίξεηεο θαη λα κελ αληηπξνζσπεχνπλ ζηηο πξαγκαηηθέο ηηκέο. 6.Ύπαξμε εμσηεξηθώλ νηθνλνκηώλ Δίδακε φηη ε θξνληίδα πγείαο κπνξεί λα παξνπζηάδεη θάπνηα ραξαθηεξηζηηθά φπσο ε δηαηξεηφηεηα θαη ε εμαηνκίθεπζε ηνπ νθέινπο πνπ ηεο πξνδίδνπλ ζηνηρεία ηδησηηθνχ αγαζνχ. Απφ ηελ άιιε πιεπξά σζηφζν ε θαηαλάισζή ηνπ αγαζνχ πγεία πξνζθέξεη θαη θνηλσληθά νθέιε. Άξα ινηπφλ είλαη έλα αγαζφ ην νπνίν έρεη εμσηεξηθέο θνηλσληθέο επηδξάζεηο. 8

9 Λέκε φηη έλα αγαζφ έρεη εμσηεξηθέο θνηλσληθέο επηδξάζεηο ππφ ηελ έλλνηα φηη ε παξαγσγή ή ρξήζε ηνπ παξέρεη έλα νξηζκέλν φθεινο ή ζπλεπάγεηαη έλα νξηζκέλν θφζηνο φρη κφλν ζην άηνκν πνπ ηα παξάγεη ή ηα ρξεζηκνπνηεί αιιά θαη ζε άιια άηνκα, ρσξίο ηα ηειεπηαία λα θαηαβάιινπλ θάπνηα ηηκή ή λα ιακβάλνπλ θάπνηα απνδεκίσζε. Όηαλ ε θαηαλάισζε ή ε ρξήζε ηνπ ζπγθεθξηκέλνπ αγαζνχ ζπλεπάγεηαη θάπνην φθεινο ηφηε ιέκε φηη έρνπκε εμσηεξηθά νθέιε. Οηαλ πξνθαιεί δεκία ηφηε ιέκε φηη έρνπκε εμσηεξηθέο δεκίεο. Υαξαθηεξηζηηθφ παξάδεηγκα ζηελ ηειεπηαία πεξίπησζε είλαη κηα ξππνγφλνο βηνκεραλία, ε νπνία κνιχλεη ην πεξηβάιινλ. Τπάξρεη ε πεξίπησζε θάπνην άηνκν, γλσξίδνληαο ηηο ζεηηθέο εμσηεξηθέο επηδξάζεηο, ηνπ αγαζνχ θαη γηα ιφγνπο εγστζκνχ, λα αξλεζεί λα ην αγνξάζεη ηζρπξηδφκελν φηη βξίζθεη ππεξβνιηθά πςειή ηελ ηηκή ηνπ. ε κηα ηέηνηα πεξίπησζε ην Κξάηνο είλαη ππνρξεσκέλν λα παξέκβεη ψζηε λα εμαζθαιηζηεί ε θαηαλάισζε απηνχ ηνπ αγαζνχ. Οη ζεηηθέο εμσηεξηθέο επηδξάζεηο ηεο πγείαο δείρλνπλ φηη απηή αμίδεη ηέηνηαο ελζάξξπλζεο. Ζ πεξίπησζε ησλ εκβνιηαζκψλ ή ζεξαπείαο ζηελ πεξίπησζε ινηκσδψλ λφζσλ απνηειεί ην ραξαθηεξηζηηθφηεξν παξάδεηγκα. Ζ χπαξμε ησλ αλσηέξσ ζηνηρείσλ πνπ αλαθέξακε αλαδεηθλχνπλ ηελ αλάγθε ξπζκηζηηθήο παξέκβαζεο. Πξάγκαηη, νη πεξηζζφηεξεο αλαπηπγκέλεο ρψξεο εγθαζίδξπζαλ ζπζηήκαηα θνηλσληθήο πξνζηαζίαο. Έηζη, ζηε ζρέζε Principal Agent (γηαηξνχ) πνπ αλαθέξακε παξαπάλσ ππάξρεη θαη έλα δεχηεξν ζεκείν δηάθξηζεο ε χπαξμε ζηηο ηξίηνπ εμνθιεηή πνπ ππνθαζηζηά ηνλ αζζελή θαηαλαισηή γηα λα θαζνξίζεη έλα «ζπκβφιαην κε ηνλ ηαηξφ». Δηζη, ζηα πεξηζζφηεξα Κξάηε ν ηξίηνο εμνθιεηήο είλαη νη θνηλσληθέο αζθαιίζεηο θαη. ην Κξάηνο. Ζ αλαγθαηφηεηα χπαξμεο ελφο ηξίηνπ «εμνθιεηή πνπ ππνθαζηζηά ηνλ αζζελή θαηαλαισηή επηβάιιεηαη φρη κφλν ιφγσ ηεο άγλνηαο ηνπ θαηαλαισηή, αιιά θαη γηα ιφγνπο εζληθήο ζηαζεξφηεηαο (ελίζρπζε ησλ αζζελέζηεξσλ θνηλσληθά νκάδσλ). Έηζη κε απηφ ηνλ ηξφπν ε θνηλσληθή αζθάιηζε αληηπξνζσπεχεη ην 9

10 ζπιινγηθφ θνηλσληθφ ζπκθέξνλ ζηελ πνιχπινθε ηξηκεξή ζρέζε πνπ πεξηγξάςακε παξαπάλσ.βέβαηα ζε ρψξεο φπσο νη ΖΠΑ ζηνλ ξφιν απηφ θπξηαξρνχλ νη ηδησηηθέο αζθαιίζεηο κε θπξίαξρε πξνηεξαηφηεηα ηελ δηαζθάιηζε θεξδψλ. 2. ΟΙ ΤΝΕΠΕΙΕ ΑΠΟ ΣΗΝ ΠΑΡΟΤΙΑ ΕΝΟ ΣΡΙΣΟΤ ΕΞΟΥΛΗΣΗ 1)Σν θαηλόκελν ηνπ εζηθνύ θηλδύλνπ (moral hazard) Ο δηακεξηζκφο ησλ επζπλψλ ζε ηνπιάρηζηνλ 3 δηαθνξεηηθνχο πφινπο, νδεγεί ζε ζχγθξνπζε ζπκθεξφλησλ θαη ζε ηδηαίηεξεο ζπκκαρίεο αλάινγα κε ην ζεζκηθφ πιαίζην θαη ηε ζπλάξηεζε ρξεζηκφηεηαο ησλ δηαθφξσλ παξαγφλησλ ζηηο δηακνξθψλεηαη κέζσ απηνχ. Σν θαηλφκελν moral hazard θξαηηθνχο νξγαληζκνχο θνηλσληθήο αζθάιηζεο. αθνξά θαη ηνπο ηδησηηθνχο θαη ηνπο Δίλαη αλαπφθεπθην ε χπαξμε θνηλσληθήο αζθάιηζεο λα ελζαξξχλεη θάπνηα άηνκα ζε κηα «κε εζηθή» ζπκπεξηθνξά πνπ απμάλεη ηελ πηζαλφηεηα λα επέιζνπλ θάπνηνη θίλδπλνη ή απμάλεη αλαηηηνιφγεηα ζηηο δαπάλεο ησλ νξγαληζκψλ αζθάιηζεο. Πνιιά παξαδείγκαηα κπνξνχλ λα ρξεζηκνπνηεζνχλ έρνληαο αζθαιίζεη ην ζπίηη ηνπ γηα ηνλ θίλδπλν ηεο ππξθαγηάο θάπνηνο παίξλεη ιηγφηεξα κέηξα, έρνληαο αζθαιίζεη ην απηνθίλεηφ ηνπ είλαη ιηγφηεξν πξνζεθηηθφ ζε κηθξά ηξαθαξίζκαηα. Ο αζθαιηζκέλνο πνπ απνδεκηψλεηαη 100% γηα ηελ αλαξξσηηθή άδεηα ζα πξνζπαζήζεη λα επηκεθχλεη ηελ αλαξξσηηθή ηνπ. Γλσξίδνληαο ν ηαηξφο φηη νη αζζελείο ηνπ ζα απνδεκησζνχλ γηα ηα θάξκαθα πνπ ζα ζπληαγνγξαθήζεη, δε ζα δηζηάζεη λα γξάςεη ζεκαληηθφηεξν αξηζκφ θαξκάθσλ πνπ ζα πεξηιακβάλεη ελδερνκέλσο θαη θάξκαθα ιηγφηεξν απαξαίηεηα. Σα πνζνζηά απνδεκίσζεο ζηα θάξκαθα θαη ε πξννδεπηηθή κείσζε ηνπ πνζνζηνχ αλαπιήξσζεο ηνπ κηζζνχ θαζψο επεθηείλεηαη ε αλαξξσηηθή άδεηα απνηεινχλ κεξηθά απφ ηα κέηξα γηα ηνλ πεξηνξηζκφ ηνπ θαηλνκέλνπ. 2. Σν θαηλόκελν ζηηο αληίπαιεο ζπιινγήο (adverse selection) 10

11 Σν θαηλφκελν ζηηο αληίπαιεο ζπιινγήο ή αληηζπιινγήο είλαη παιαηφ θαη επηηξέπεη ηελ πεξηγξαθή ησλ ζπκπεξηθνξψλ κεηαμχ αζζελή θαηαλαισηή θαη πξνκεζεπηή ηαηξηθήο θξνληίδαο ζηα πιαίζηα κηαο ηδησηηθήο αζθάιηζεο. Αο ζεσξήζνπκε: Μηα αζθαιηζηηθή εηαηξεία κε έλα ζχλνιν αζθαιηζκέλσλ. Καηά ηε δηάξθεηα ζηηο εγγξαθήο ε αζθαιηζηηθή εηαηξεία δελ γλσξίδεη ηα ραξαθηεξηζηηθά ησλ ππνςεθίσλ φζσλ αθνξά ηνλ πξνζσπηθφ ηνπο θίλδπλν. Aο ππνζέζνπκε φηη κηα ηδησηηθή αζθαιηζηηθή εηαηξεία πξνηείλεη 100 επξψ αλά εκέξα λνζειείαο θαη ην αληαιιάζζεη κε 400 εηήζην πξηκ ην ρξφλν. Σα πξφζσπα πνπ εθηηκνχλ φηη έρνπλ ιίγεο πηζαλφηεηεο λα πάλε ζην λνζνθνκείν (λέα, πγηή, θ.ιπ.) ίζσο βξνπλ εμαηξεηηθά δαπαλεξφ ην ζπγθεθξηκέλν ζπκβφιαην. Αληίζεηα, άλζξσπνη πνπ λνζειεχνληαη ζπρλά κπνξεί λα βξνπλ εμαηξεηηθά ελδηαθέξνλ απηφ ην ζπκβφιαην. Καηά ζπλέπεηα, ζα ππάξρεη ε ηάζε ε ηδησηηθή αζθαιηζηηθή εηαηξεία λα αζθαιίζεη κφλν ηα άηνκα πςεινχ θηλδχλνπ. Σν θχξην πξφβιεκα βεβαίσο ηεο αληίζηξνθεο επηινγήο, δελ είλαη ε κείσζε ησλ θεξδψλ απηψλ ησλ επηρεηξήζεσλ αιιά νη ζπλέπεηεο θαη νη ελέξγεηεο ησλ ζπγθεθξηκέλσλ εηαηξεηψλ γηα λα απνθχγνπλ ην ζπγθεθξηκέλν πξφβιεκα. Οη εηαηξείεο ινηπφλ πξνρσξνχλ ζε δηαθξίζεηο «ηχπσλ» θαηαλαισηψλ νχησο ψζηε λα δηαθξίλνπλ θαινχο θαη θαθνχο θαηαλαισηέο: δηαγλσζηηθά ηεζη, θαη ηεζη πξφιεςεο, θαζνξηζκφο ησλ ζπλεζεηψλ δσήο, αλάιπζε ζηηο θπζηθήο θαηάζηαζεο θ.ιπ. Απηφ ην πξφβιεκα είλαη πνιχ πην έληνλν ζηηο ΖΠΑ φπνπ θπξηαξρεί ε ηδησηηθή αζθάιηζε. 3. Η ΕΠΙΔΡΑΗ ΔΗΜΟΓΡΑΥΙΚΩΝ ΚΑΙ ΠΟΛΙΣΙΜΙΚΩΝ ΠΑΡΑΓΟΝΣΩΝ ΣΗΝ ΠΡΟΥΟΡΑ ΚΑΙ ΖΗΣΗΗ ΤΓΕΙΑ Α. Ζ ΔΠΗΓΡΑΖ ΣΧΝ ΓΖΜΟΓΡΑΦΗΚΧΝ ΠΑΡΑΓΟΝΣΧΝ ηελ πξνζθνξά θαη δήηεζε πγείαο 11

12 1. ηελ πξνζθνξά ηηο πεξηζζφηεξεο ρψξεο νη γηαηξνί εηδηθφηεηαο είλαη ζπγθεληξσκέλνη ζηηο κεγάιεο πφιεηο ελψ νη γεληθνί ηαηξνί παξνπζηάδνπλ ζπκκεηξηθφηεξε θαηαλνκή. ε ρψξεο κε θηιειεχζεξα ζπζηήκαηα πγείαο φπσο νη ΖΠΑ ε πξνζθνξά έρεη ηελ ηάζε λα αλαπηχζζεηαη ζε πεξηνρέο φπνπ ν πιεζπζκφο έρεη πην πςειφ θαηά θεθαιή εηζφδεκα. 2. ηελ δήηεζε Ζ ηαηξηθή θαηαλάισζε δελ θαηαλέκεηαη κε νκνηνγελή ηξφπν ζε έλαλ πιεζπζκφ. Ζ θχζε θαη ε ζχλζεζε ηνπ πιεζπζκνχ είλαη πνιχ ζεκαληηθή θαη ε γλψζε ηεο είλαη απαξαίηεηε γηα λα θαηαλνήζεη θάπνηνο ηε δήηεζε πγείαο. Οη δηάθνξεο θαηεγνξίεο πιεζπζκνχ έρνπλ δηαθνξεηηθέο αλάγθεο θαη δελ θαηαλαιψλνπλ ηνπο ίδηνπο ηχπνπο ππεξεζηψλ πγείαο. Δίλαη νη ειηθησκέλνη πνπ ρξεζηκνπνηνχλ γεληθά πεξηζζφηεξν απφ φιεο ηηο ηάμεηο ηηο ππεξεζίεο πγείαο, είηε πξφθεηηαη γηα ηαηξηθέο επηζθέςεηο, είηε πξφθεηηαη γηα λνζειεπηηθή θξνληίδα, λνζειεία, θαηαλάισζε θαξκάθσλ. Ζ δηαθνξά απηή νθείιεηαη ζηελ ππνβάζκηζε ηνπ επηπέδνπ πγείαο κε ηε γήξαλζε αιιά θαη ζηελ αχμεζε ηνπ πξνζδφθηκνπ επηβίσζεο ιφγσ ησλ πξνφδσλ ζηελ γεξηαηξηθή. Γηα παξάδεηγκα ηα αληηθιεγκνλψδε θαη θαξδηαγγεηαθά θάξκαθα θαηαλαιψλνληαη παγθνζκίσο απφ άηνκα ειηθίαο 70 εηψλ θαη άλσ. Απφ ηελ άιιε πιεπξά ππάξρεη ε επήξεηα ηεο ειηθίαο (generation effect) δει. νη ειηθησκέλνη ιακβάλνπλ ιηγφηεξε θξνληίδα απφ φηη νη λένη γηα κηα ζπγθεθξηκέλε θαηάζηαζε πγείαο. Απηφ ζπκβαίλεη είηε γηαηί ε ζεξαπεία είλαη πην επηζεηηθή, είηε γηαηί ε εμέιημε είλαη πην αξγή, είηε γηαηί δελ είλαη πιεξνθνξεκέλνη νη ειηθησκέλνη ζε ζρέζε κε απηά πνπ ηνπο πξνζθέξεη ε ηαηξηθή. Οη γπλαίθεο. Οη γπλαίθεο ρξεζηκνπνηνχλ ηηο παξνρέο πγείαο πεξηζζφηεξν απφ ηνπο άλδξεο θαη παξνπζηάδνπλ ζε φια ηα θξάηε κηα ζλεζηκφηεηα θαη κηα λνζεξφηεηα ρακειφηεξε ζε ζρέζε κε ηνπο άλδξεο. 12

13 Απφ επηδεκηνινγηθέο κειέηεο έρεη πξνθχςεη φηη νη γπλαίθεο είλαη πην πξνζεθηηθέο κε ηε ζσκαηηθή ηνπο θαηάζηαζε ζε ζρέζε κε ηνπο άλδξεο, θάηη πνπ νδεγεί ζε πην ζεκαληηθή θαηαλάισζε πξσηνβάζκηαο θξνληίδαο. ηελ πεξίπησζε λνζνθνκεηαθήο θξνληίδαο, ε θχεζε θαη ε κεηξφηεηα, ηα πξνβιήκαηα γνληκφηεηαο είλαη ππεχζπλα γηα ηελ κεγαιχηεξε θαηαλάισζε ησλ γπλαηθψλ. Σα παηδηά, είλαη επίζεο ηζρπξνί θαηαλαισηέο ηαηξηθήο θξνληίδαο. Έρεη βξεζεί φηη είλαη ππεχζπλα γηα έλαλ πςειφ αξηζκφ επηζθέςεσλ ζε εηδηθνχο φπσο παηδηάηξνπο, ΩΡΛ θαη νθζαικηάηξνπο. Απηή ε ηζρπξή θαηαλάισζε νθείιεηαη θπξίσο ζην φηη ηα παηδηά είλαη πην επάισηα ζε ινηκψμεηο αιιά θπξίσο ζην γεγνλφο ηεο κεγάιεο πξνφδνπ πνπ έρεη γίλεη ζηελ θξνληίδα ησλ πξφσξσλ λενγλψλ. Σέινο, ηα αηπρήκαηα ζην ζπίηη θαη ζην δξφκν είλαη αθξαία ζπρλά ζηα παηδηά θαη απνηεινχλ ηελ πξψηε αηηία ζλεζηκόηεηαο ζε νξηζκέλεο ηάμεηο ειηθίαο. Παξάιιεια, απνηεινχλ αηηία πνιπάξηζκσλ λνζειεηψλ ζε παηδηαηξηθά ηκήκαηα (λνζεξφηεηα). Β. Ζ ΔΠΗΓΡΑΖ ΣΧΝ ΠΟΛΗΣΗΜΗΚΧΝ ΠΑΡΑΓΟΝΣΧΝ Δπίδξαζε ζηελ πξνζθνξά Σα αλεπηπγκέλα θξάηε πεξηιακβάλνπλ έλα ηξηηνγελή ηνκέα ζεκαληηθφ θαη κεγαιχηεξν αξηζκφ λνζνθνκείσλ θαη ηαηξψλ ζε ζρέζε κε ηηο ππφ αλάπηπμε ρψξεο. Φαίλεηαη ινηπφλ φηη ε νηθνλνκηθή αλάπηπμε επεξεάδεη άκεζα ηελ πξαθηηθή ηεο ηαηξηθήο. Γηα παξάδεηγκα, ε πάιε ελάληηα ζηηο επηδεκίεο απαηηεί ζεκαληηθέο δνκέο δεκφζηαο πγείαο βαζηδφκελεο ζπρλφηεξα ζην πξσηνβάζκην επίπεδν πγείαο θαη νη νπνίεο ηηο πεξηζζφηεξεο θνξέο απνηεινχληαη απφ κε ηαηξηθφ πξνζσπηθφ. Αληίζεηα, ηα κεγάια παλεπηζηεκηαθά λνζνθνκεηαθά θέληξα αξκφδνπλ πεξηζζφηεξν ζηα πνιηηηζκηθά ζηνηρεία θαη ζηελ παζνινγία ησλ αλεπηπγκέλσλ θξαηψλ. 13

14 Δπίδξαζε ζηε δήηεζε Έρεη ζπρλά δηαπηζησζεί φηη ην ελδηαθέξνλ ησλ αηφκσλ γηα ην ζψκα ηνπο, απμάλεη φζν απμάλεη ε ζέζε ηνπο ζηελ θνηλσληθή ηεξαξρία. ηηο ιηγφηεξν αλεπηπγκέλεο θνηλσληθέο ηάμεηο νη δπζθνιίεο ηεο θαζεκεξηλέο δσήο κπνξνχλ λα θάλνπλ κεξηθά ηαηξηθά πξνβιήκαηα λα θαληάδνπλ ειάρηζηα. Γη απηά ηα ζηξψκαηα ηνπ πιεζπζκνχ ε αζζέλεηα, απνηειεί κηα άκεζε θαη ζνβαξή αιινίσζε ησλ δπλαηνηήησλ ηνπο πνπ θαζηζηά αδχλαηε ηελ θαζεκεξηλή δξαζηεξηφηεηα. Αληίζεηα ζηηο αλψηεξεο θνηλσληθέο ηάμεηο ε αζζέλεηα ζεσξείηαη ζαλ κηα αιινίσζε πξννδεπηηθή ηεο πγείαο πνπ είλαη δπλαηφλ λα πξνβιεθζεί θαη λα ζεξαπεπηεί ζε φια ηα ζηάδηα. Έηζη, δελ δηζηάδνπλ λα πξνζθχγνπλ ζε ηαηξφ θαη κε ειάρηζηα ζπκπηψκαηα ή ζε κηα απιή πξάμε πξφιεςεο φπσο ν εκβνιηαζκφο. Θα πξέπεη λα ηνλίζνπκε φηη πνζνηηθά απηέο νη δηαθνξέο κεηαμχ ησλ δηαθφξσλ ζηξσκάησλ δελ είλαη ζεκαληηθέο απηφ πνπ δηαθέξεη φκσο είλαη ε δνκή. Οη αλψηεξεο θνηλσληθέο ηάμεηο ιακβάλνπλ ζπρλφηεξα πξσηνβάζκηα πεξίζαιςε ζε ζρέζε κε ηα ρακειφηεξα θνηλσληθά ζηξψκαηα πνπ ιακβάλνπλ ζπρλφηεξα λνζνθνκεηαθή πεξίζαιςε. Ο αγξνηηθφο πιεζπζκφο αληηπξνζσπεχεη έλα επάγγεικα πνπ πξνζθεχγεη ζρεηηθά ζπαληφηεξα ζηνλ ηαηξφ θαη πνπ θαηαλαιψλεη ζρεηηθά ιηγφηεξα θάξκαθα. Απηφ κπνξεί λα νθείιεηαη ζην γεγνλφο φηη ππάξρνπλ ζπρλά ζηηο αγξνηηθέο πεξηνρέο πξνβιήκαηα πξφζβαζεο ζε ηαηξεία θαη θαξκαθεία, ζε ζπλδπαζκφ θαη κε ην γεγνλφο φηη ν θαζεκεξηλφο ηνπο ρξφλνο δελ ηνπο αθήλεη λα πεγαίλνπλ ζε κε επείγνπζεο επηζθέςεηο ζε ηαηξεία. Αληίζεηα, είλαη απηνί πνπ λνζειεχνληαη ζπρλφηεξα απφ ην κέζνλ φξν, θαη καδί κε ηνπο εξγάηεο απνηεινχλ ηηο θαηεγνξίεο κε ηα κεγαιχηεξα πνζνζηά θπζηθήο αληθαλφηεηαο. Οη εξγάηεο, αληίζεηα, ρξεζηκνπνηνχλ πνιχ ζπρλά ην ζχζηεκα θξνληίδαο πγείαο. Γεληθά έρνπλ ηθαλνπνηεηηθή θνηλσληθή αζθάιηζε θαη, πέξαλ ησλ πεξηφδσλ αλεξγίαο παίξλνπλ ζπρλά άδεηεο ιφγσ αζζελείαο ή εξγαηηθψλ αηπρεκάησλ. Οη ζθιεξέο ζπλζήθεο εξγαζίαο επλννχλ ηελ εκθάληζε ζσκαηηθψλ παζήζεσλ. 14

15 Σα ζηειέρε επηρεηξήζεσλ θαίλεηαη λα δηαθνξνπνηνχληαη θπξίσο ζηελ πνηφηεηα ππεξεζηψλ πγείαο πνπ θαηαλαιψλνπλ: είλαη ζπρλφηεξα πειάηεο ζε νδνληηάηξνπο θαη ηαηξνχο εηδηθφηεηαο θαη πξαγκαηνπνηνχλ ζπρλφηεξα δηαγλσζηηθνχο ειέγρνπο. ην ζχλνιν νη δαπάλεο δελ είλαη πςειφηεξεο θαζψο θαηαλαιψλνπλ ρακειφηεξεο πνζφηεηεο λνζνθνκεηαθήο θξνληίδαο. Έπεηηα, απηή ε θαηεγνξία είλαη πην επαηζζεηνπνηεκέλε ζε πξνιεπηηθά κέηξα θαζψο ε εθπαίδεπζή ηνπο ηνπ επηηξέπεη λα έρνπλ κηα καθξνπξφζεζκε νπηηθή γσλία. Ληγφηεξε θαηαλάισζε αιθνφι θαη θαπλνχ, αζιεηηζκφο, πγηεηλέο δηαηξνθηθέο ζπλήζεηεο. Οη κηζζσηνί, έρνπλ έλα ξφιν πην ζεκαληηθφ ζηε δήηεζε πγείαο θαζψο αληηπξνζσπεχνπλ κηα κεγάιε κεξίδα ηνπ πιεζπζκνχ ζηηο αλεπηπγκέλεο ρψξεο. Έρνπλε κηα ελδηάκεζε ζπκπεξηθνξά ζε ζρέζε κε ηνπο εξγάηεο θαη ηα ζηειέρε. Έηζη, νη πνιηηηζκηθνί παξάγνληεο είλαη ζεκαληηθνί ζηε δηαθνξνπνίεζε ησλ ζπκπεξηθνξψλ πγείαο ζην κέηξν πνπ αληαλαθινχλ δηαθνξεηηθνχο ηξφπνπο δσήο. Καη είλαη απηνί νη ηξφπνη δσήο πνπ έρνπλ ζαλ απνηέιεζκα δηαθνξεηηθνχο βαζκνχο έθζεζεο ζηνπο παξάγνληεο θηλδχλνπ. 15

16 ΚΕΥΑΛΑΙΟ ΙΙ ΤΣΗΜΑΣΑ ΤΓΕΙΑ 1. ΑΡΦΕ ΚΑΙ ΣΟΦΟΙ ΣΩΝ ΤΓΕΙΟΝΟΜΙΚΩΝ ΤΣΗΜΑΣΩΝ Τπάξρνπλ ηξεηο βαζηθέο αξρέο ζηηο νπνίεο φια ηα ζπζηήκαηα πγείαο θαινχληαη λα δψζνπλ κηα νπζηαζηηθή νηθνλνκηθή απάληεζε. Οη αξρέο απηέο είλαη ε απνηειεζκαηηθφηεηα, ε απνδνηηθφηεηα θαη ε αξρή ηεο ηζφηεηαο ή ηεο θνηλσληθήο δηθαηνζχλεο. Αμίδεη λα εμεηάζνπκε ιίγν πεξηζζφηεξν θάζε αξρή ρσξηζηά. Ζ πξώηε αξρή-ζηόρνο είλαη ε Αξρή ηεο απνδνηηθόηεηαο θαη αλαθέξεηαη ζηε δηεξεχλεζε ηεο νηθνλνκηθήο ζρέζεο εηζξνψλ (θεθάιαην, εξγαζία, εμνπιηζκφο) θαη εθξνψλ ηνπ ζπζηήκαηνο ( παξαγσγή αγαζψλ θαη ππεξεζηψλ πγείαο, δηαλνκή, θαηαλάισζε). Οη εηζξνέο ηνπ ζπζηήκαηνο πγείαο είλαη πνιιαπιέο θαη νξηζκέλεο απ' απηέο είλαη δχζθνιν λα κεηξεζνχλ, γηαηί ζρεηίδνληαη κε πνηνηηθέο δηαζηάζεηο. Γελ αξθεί δειαδή λα αλαθεξζνχκε ζηνλ αξηζκφ ηνπ ηαηξηθνχ ή λνζειεπηηθνχ πξνζσπηθνχ ή ζηηο ψξεο απαζρφιεζεο ηνπ, αιιά θπξίσο ζηηο πνηνηηθέο δηαζηάζεηο ηεο ζπλεξγαζίαο ηνπ θαη ηεο επηθνηλσλίαο ηνπ κε ην πεξηβάιινλ (Τθαληφπνπινο, 2006). Δπίζεο, πνιιέο θνξέο «ν ζπλνιηθφο φγθνο» ησλ εηζξνψλ εθθξάδεηαη ζε λνκηζκαηηθέο κνλάδεο. Σν γηλφκελν ηεο ηηκήο θάζε εηζξνήο επί ηελ πνζφηεηα πνπ δηαηίζεηαη ζηελ παξαγσγηθή δηαδηθαζία κάο δίλεη ην επίπεδν ησλ δαπαλψλ πγείαο. Γειαδή: Γαπάλεο πγείαο = ηηκή εηζξνήο x πνζόηεηα 16

17 Δμεηάδνληαο ινηπφλ ηηο θαηά θεθαιήλ δαπάλεο πγείαο ζηηο ρψξεο ηνπ ΟΟΑ έρνπκε κηα ρξεκαηηθή εθηίκεζε ηνπ φγθνπ ησλ εηζξνψλ πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη ζην ζχζηεκα πγείαο θάζε ρψξαο. Σν θχξην εξψηεκα φκσο πνπ πξνθχπηεη θαη έρεη άκεζε ζρέζε κε ηελ αξρή ηεο απνδνηηθφηεηαο είλαη θαηά πφζν ε αχμεζε ησλ δαπαλψλ πνπ επήιζε ηα ηειεπηαία ρξφληα πξάγκαηη βειηίσζε ην επίπεδν πγείαο. Καηά πφζνλ νη εηζξνέο θαη νη πφξνη πνπ δηνρεηεχζεθαλ ζην ζχζηεκα πγείαο θαηάθεξαλ λα επηθέξνπλ θάπνην απνηέιεζκα. Ζ δεύηεξε αξρή είλαη ε Αξρή ηεο θιηληθήο απνηειεζκαηηθόηεηαο (clinical effectiveness) θαη αλαθέξεηαη ζηελ νξζνινγηθή ρξήζε ησλ θιηληθψλ πφξσλ. Απφ κηα έξεπλα ηνπ Fuchs πνπ έγηλε ζηηο ΖΠΑ πξνέθπςε φηη ην 10% ησλ ζεξαπεηψλ ελδερνκέλσο βιάπηνπλ ηνπο αζζελείο ή επηδεηλψλνπλ ηελ πγεία ηνπο. Έλα 10% ησλ ζεξαπεηψλ δελ επηθέξνπλ θαλέλα νπζηαζηηθφ απνηέιεζκα ζηελ πγεία ησλ αλζξψπσλ. Σειηθά, κφλν ην 80% ησλ ζεξαπεηψλ βειηηψλνπλ ηελ πγεία ησλ αλζξψπσλ θαη επηηπγράλνπλ επηκήθπλζε θαη βειηίσζε ηεο πνηφηεηαο δσήο ηνπο. Ο Fuchs, ζηελ ίδηα κειέηε, επηζεκαίλεη φηη ην πξφβιεκα δελ είλαη πσο νξηζκέλεο απφ ηηο ζεξαπείεο πνπ πηνζεηνχληαη δελ είλαη θιηληθά απνδνηηθέο, αιιά ην φηη δελ γλσξίδνπκε πνηεο ζεξαπείεο αλήθνπλ ζην 10% ησλ θιηληθά αλαπνηειεζκαηηθψλ θαη πνηεο ζην 80% ησλ θιηληθά απνηειεζκαηηθψλ (Τθαληφπνπινο, 2006). Σέινο, ε ηξίηε βαζηθή αξρή είλαη ε Αξρή ηεο ηζόηεηαο θαη ηεο θνηλσληθήο δηθαηνζύλεο. Ζ αξρή απηή έρεη έληνλεο πνιηηηθέο δηαζηάζεηο, γηαηί βαζίδεηαη ζε εζηθά θξηηήξηα ή αμηψκαηα γηα ηελ θνηλσληθά επηζπκεηή δηαλνκή ησλ πφξσλ πγείαο. Πνιιέο κειέηεο έδεημαλ φηη ππάξρεη αξλεηηθή ζρέζε κεηαμχ ζλεζηκφηεηαο θαη θνηλσληθψλ ηάμεσλ. Οη θχξηεο αζζέλεηεο ησλ ρακειφηεξσλ θνηλσληθν-νηθνλνκηθψλ ηάμεσλ απνδίδνληαη ζηηο ινηκψμεηο, ζηα αλαπλεπζηηθά λνζήκαηα, ζηα εξγαηηθά αηπρήκαηα θαη ζηηο αζζέλεηεο ηεο πελίαο. Ζ αξρή ηεο ηζφηεηαο έρεη πνιιέο δηαζηάζεηο θαη κε θαλέλαλ ηξφπν δελ πεξηνξίδεηαη ζηηο δηαθνξέο ηεο ζλεζηκφηεηαο πνπ ππάξρνπλ κεηαμχ ησλ θνηλσληθν-νηθνλνκηθψλ ηάμεσλ. Ζ ηζφηεηα κπνξεί λα εμεηαζζεί σο πξνο ηηο Πεξηθέξεηεο, ηα δηθαηψκαηα ησλ αζζελψλ, ην κέγεζνο ηεο πιεξνθφξεζεο, ηελ πξνζπειαζηκφηεηα, ηε ρξήζε ησλ ππεξεζηψλ πγείαο, ηελ θαηαλνκή ησλ ππεξεζηψλ πγείαο, θαη ηελ θαηαλνκή ηνπ νηθνλνκηθνχ βάξνπο ρξεκαηνδφηεζεο ησλ ππεξεζηψλ πγείαο. Βέβαηα, ε εκπεηξία απφ ηα πγεηνλνκηθά 17

18 ζπζηήκαηα έρεη δείμεη φηη ηφζν ζηα ηδησηηθά θνηλσληθν-αζθαιηζηηθά ζπζηήκαηα φζν θαη ζηα θνηλσληθν-αζθαιηζηηθά ζπζηήκαηα ηνπ Γεκνζίνπ ππάξμνπλ έληνλεο αληζφηεηεο. Πέξα απφ ηηο αληζφηεηεο ππάξρνπλ επίζεο πξνβιήκαηα αλνξζνινγηθήο ρξήζεο ησλ θιηληθψλ πφξσλ θαη αλαπνηειεζκαηηθήο δηαρείξηζεο ησλ εηζξνψλ. Σέινο, ζηα ηδησηηθά αζθαιηζηηθά ζπζηήκαηα δελ έρεη επηηεπρζεί αθφκα ε αξρή ηεο απνδνηηθφηεηαο ζην γεληθφ, ην καθξν-θνηλσληθν-νηθνλνκηθφ επίπεδν. Απφ ηε κία πιεπξά ν ηδησηηθφο ηνκέαο δεκηνπξγεί αληζφηεηα σο πξνο ηελ πξνζπέιαζε θαη ηε ρξήζε ησλ ππεξεζηψλ πγείαο ιφγσ ηνπ ζπζηήκαηνο ηηκψλ, απφ ηελ άιιε πιεπξά φκσο ν δεκφζηνο ηνκέαο αλαπηχζζεη έληνλα γξαθεηνθξαηηθέο δπζιεηηνπξγίεο πνπ νδεγνχλ ζε καθξφρξνλεο ιίζηεο αλακνλήο θαη αλαπφθεπθηε κείσζε ηεο πνηφηεηαο ησλ ππεξεζηψλ πγείαο. Βιέπνπκε ινηπφλ φηη ηα ηξία πξναλαθεξζέληα θξηηήξηα δελ έρνπλ επηηεπρζεί ηαπηφρξνλα απφ θαλέλα ζχζηεκα. Ζ νηθνλνκηθή αλάιπζε καο δίλεη έλαλ ζεκαληηθφ, θνηλφ ζηφρν, ζηνλ νπνίν ζα πξέπεη λα απνβιέπνπλ φια ηα ζπζηήκαηα πγείαο. Μαο δίλεη επίζεο ηε δπλαηφηεηα λα αμηνινγήζνπκε ηηο ππάξρνπζεο δηαθνξέο θαη λα δηακνξθψλνπκε νξζνινγηθφηεξεο πνιηηηθέο δηαρείξηζεο ησλ πφξσλ πγείαο. Ζ πξαγκαηνπνίεζε ινηπφλ ησλ παξαπάλσ αξρψλ-ζηφρσλ ζπλεπάγεηαη ηελ επίηεπμε ελφο επηζπκεηνχ επηπέδνπ θνηλσληθήο επεκεξίαο (Τθαληφπνπινο, 2006). Ζ ηαπηφρξνλε ηθαλνπνίεζε ησλ παξαπάλσ ζηφρσλ δελ είλαη πάληα εθηθηή, θαη πνιιέο θνξέο ηίζεηαη ε επηινγή κεηαμχ νηθνλνκηθήο αλάπηπμεο θαη δίθαηεο θαηαλνκήο ηνπ εηζνδήκαηνο θαη ηνπ πινχηνπ. Οη απφςεηο κεηαμχ ησλ νηθνλνκνιφγσλ γηα ην θαηά πφζν είλαη εθηθηή ε ηαπηφρξνλε ηθαλνπνίεζε ησλ δχν ζηφρσλ δηίζηαληαη. πλήζσο γηα ηελ πνζνηηθή εμεηδίθεπζε ησλ παξαπάλσ ζηφρσλ ρξεζηκνπνηνχληαη νξηζκέλεο πνηνηηθέο κεηαβιεηέο ή θάπνηνη θνηλσληθνί δείθηεο, νη νπνίνη ππεηζέξρνληαη ζε κηα γεληθφηεξε κνξθή ζπλάξηεζεο θνηλσληθήο επεκεξίαο W = Φ {(Απνδνηηθόηεηα), (Απνηειεζκαηηθόηεηα) (Ηζόηεηα)} 18

19 Ζ παξαπάλσ καζεκαηηθή κνξθή απνηειεί ηε ζπλάξηεζε θνηλσληθήο επεκεξίαο θαη νξίδεη ηελ νηθνλνκηθή, θνηλσληθή θαη αμησκαηηθή ζχλδεζε κεηαμχ ησλ ζηφρσλ ηεο απνδνηηθφηεηαο, ηεο απνηειεζκαηηθφηεηαο θαη ηεο ηζφηεηαο. Μηα ελδεηθηηθή ρψξα κε πξνηεξαηφηεηα ζηελ απνδνηηθφηεηα κπνξεί λα ζεσξεζνχλ νη ΖΠΑ. ρψξεο πνπ δίλνπλ πεξηζζφηεξε βαξχηεηα ζηελ ηζφηεηα είλαη ε νπεδία, ε Φηλιαλδία θαη άιιεο πνπ έρνπλ πηνζεηήζεη ηελ ηζφηεηα σο πξσηαξρηθφ ζηφρν γηα ηε ράξαμε ηεο πγεηνλνκηθήο πνιηηηθήο ηνπο. 2.ΣΤΠΟΙ ΤΣΗΜΑΣΩΝ ΤΓΕΙΑ Κάζε ρψξα, ζχκθσλα κε ηα θνηλσληθά, νηθνλνκηθά, πγεηνλνκηθά, ηζηνξηθά θαη γεσθπζηθά ραξαθηεξηζηηθά ηεο, έρεη αλαπηχμεη αληίζηνηρα θαη ην αλάινγν ζχζηεκα πγείαο. Έηζη ππάξρνπλ δηάθνξα νξγαλσηηθά θαη δηνηθεηηθά ζρήκαηα, πνπ έρνπλ αλαπηπρζεί δηαρξνληθά γηα ηελ εμππεξέηεζε ησλ πγεηνλνκηθψλ αλαγθψλ ηελ παξαθάησ αλάιπζε ζα εμεηάζνπκε ηα πξφηππα νξγάλσζεο θαη δηνίθεζεο ησλ ππεξεζηψλ πγείαο, θάλνληαο αλαθνξά ζε ηξία απφ απηά πνπ αθνξνχλ: (1) Σν Φηιειεχζεξν ζχζηεκα πνπ βαζίδεηαη ζηε θηινζνθία ηεο ειεχζεξεο αγνξάο. (2) Σν ζχζηεκα Bismark, πνπ δηέπεηαη απφ ηηο αξρέο νξγάλσζεο θαη δηνίθεζεο ελφο θνηλσληθν-αζθαιηζηηθνχ ζπζηήκαηνο. (3) Σν ζχζηεκα Beveridge, πνπ βαζίδεηαη ζηε θηινζνθία ηνπ θξαηηθνχ παξεκβαηηζκνχ θαη αλαθέξεηαη ζην Δζληθφ χζηεκα Τγείαο. Σν Φηιειεύζεξν ύζηεκα Τγείαο Σν Φηιειεχζεξν χζηεκα βαζίδεηαη ζην αμίσκα ηνπ Laissez-Faire. Οη βαζηθέο αξρέο ηεο δήηεζεο θαη ηεο πξνζθνξάο ησλ ππεξεζηψλ πγείαο βαζίδνληαη νινθιεξσηηθά ζηελ ειεπζεξία νηθνλνκηθήο επηινγήο ησλ θαηαλαισηψλ θαη ησλ παξαγσγψλ ππεξεζηψλ πγείαο.. Οη βαζηθέο αξρέο ηνπ Φηιειεχζεξνπ πζηήκαηνο, ζηηο νπνίεο δελ ππεηζέξρεηαη ην θξάηνο, είλαη νη εμήο: Ζ αηνκηθή ηδηνθηεζία. Ζ νηθνλνκηθή ειεπζεξία. 19

20 ην Γηάγξακκα 1 παξνπζηάδεηαη ζε απινπνηεκέλε κνξθή ε νηθνλνκηθή ιεηηνπξγία ηνπ Φηιειεχζεξνπ πζηήκαηνο Τγείαο. χκθσλα κε ην Γηάγξακκα 1, νη ρξήζηεο-θαηαλαισηέο ησλ ππεξεζηψλ πγείαο είλαη δηαηεζεηκέλνη λα θαηαβάινπλ ηελ ηηκή ηεο αγνξάο Ρ1 πξνθεηκέλνπ λα αγνξάζνπλ Q1 πνζφηεηεο απφ ηα αγαζά (θαξκαθεπηηθά θ.ιπ.) θαη ηηο ππεξεζίεο πγείαο (εμσ-λνζνθνκεηαθή θαη λνζνθνκεηαθή πεξίζαιςε). Πξέπεη λα ζεκεηψζνπκε φηη ζην χζηεκα Διεχζεξεο Αγνξάο, ε ηηκή Ρ ησλ αγαζψλ θαη ππεξεζηψλ δηακνξθψλεηαη κέζα απφ ηελ αιιειεπίδξαζε ησλ δπλάκεσλ ηεο πξνζθνξάο θαη ηεο δήηεζεο γηα ππεξεζίεο λνζνθνκεηαθήο, εμσλνζνθνκεηαθήο θαη θαξκαθεπηηθήο πεξίζαιςεο. ε θάζε ζχζηεκα αγνξάο δηακνξθψλεηαη ε ηζνξξνπία κεηαμχ πξνζθνξάο θαη δήηεζεο. Όζνη έρνπλ ηε δπλαηφηεηα λα θαηαβάινπλ ηελ ηηκή Ρ1, κφλν απηνί ζα έρνπλ πξνζπέιαζε πξνο ηηο ππεξεζίεο πγείαο. χκθσλα κε ηνλ νηθνλνκνιφγν-ζεκειησηή ηνπ θηιειεπζεξηζκνχ, Adam Smith, έλαο αφξαηνο κεραληζκφο, πνπ ηνλ απνθαιεί «ην αφξαην ρέξη», ξπζκίδεη ην πιαίζην ιεηηνπξγίαο ηεο ειεχζεξεο αγνξάο, δειαδή ην δήηεκα ηεο παξαγσγήο θαη ηεο δηαλνκήο ηνπ παξαγφκελνπ πξντφληνο ζην θνηλσληθφ ζχλνιν. Όζνλ αθνξά ην χζηεκα Διεχζεξεο Αγνξάο ζηνλ ηνκέα ηεο πγείαο, απηφ έρεη σο βαζηθφ εθπξφζσπν ηηο ΖΠΑ. Σα άηνκα ππνγξάθνπλ ζπκβφιαηα κε ηηο ηδησηηθέο αζθαιηζηηθέο εηαηξείεο θαηαβάιινληνο θάζε ρξφλν (ή θάζε κήλα) έλα πνζφ πνπ αληηπξνζσπεχεη ην «αζθάιηζηξν». Οη ηδησηηθέο εηαηξείεο έρνπλ εθηηκήζεη ηνπο θηλδχλνπο αζζέλεηαο θαη αηπρήκαηνο πνπ απεηινχλ ηνπο απαζρνινχκελνπο ζε δηαθνξεηηθέο επαγγεικαηηθέο θαηεγνξίεο θαη έρνπλ αλαπηχμεη πξνγξάκκαηα αζθάιηζεο γηα θάζε θαηεγνξία εξγαδνκέλσλ. Σν γεγνλφο ηεο δηαθνξνπνίεζεο ηνπ εηζνδήκαηνο κεηαμχ ησλ αζζελψλ, ζε ζπλδπαζκφ κε ην θαηλφκελν ηεο ζπγθέληξσζεο ησλ ππεξεζηψλ πγείαο ζηα κεγάια αζηηθά θέληξα, νδεγεί αλαπφθεπθηα ζηελ εκθάληζε αληζνηήησλ ζηνλ ηνκέα ηεο πγείαο. ηελ πξνζπάζεηα θαηαπνιέκεζεο ησλ αληζνηήησλ απηψλ εληάζζεηαη θαη ε πνιηηηθή απνθέληξσζεο ησλ ζπζηεκάησλ πγείαο πνπ παξαηεξείηαη ζε πνιιέο επξσπατθέο ρψξεο. Σν Μεηθηό ύζηεκα Τγείαο - ύζηεκα Κνηλσληθήο Αζθάιηζεο Σα Μεηθηά πζηήκαηα Τγείαο δηέπνληαη απφ ηηο αξρέο ηνπ Πξνηχπνπ Bismark. Ο Γεξκαλφο Καγθειάξηνο Bismark, ην έηνο 1880, ζέζπηζε ην πξψην χζηεκα Κνηλσληθήο Αζθάιηζεο. Κπξηφηεξνη εθθξαζηέο ηνπ κνληέινπ απηνχ είλαη ε Γεξκαλία θαη ε Γαιιία. Σα ραξαθηεξηζηηθά ηνπ Μεηθηνχ πζηήκαηνο Τγείαο, ην νπνίν ππαθνχεη ζην Μνληέιν Bismark, είλαη ηα εμήο (Τθαληφπνπινο, 2006): 20

21 Ζ θάιπςε ηνπ πιεζπζκνχ είλαη ζπιινγηθή, κε ζηφρν ηελ επίηεπμε ηνπ ζηφρνπ ηεο θνηλσληθήο δηθαηνζχλεο, φπσο ηε δηαηχπσζε ν Rawls, ην 1971, ζην έξγν ηνπ A Theory of Justice. Ζ ρξεκαηνδφηεζε ηνπ πζηήκαηνο Κνηλσληθήο Αζθάιηζεο πξνέξρεηαη απφ ηηο εηζθνξέο ησλ εξγνδνηψλ θαη ησλ εξγαδνκέλσλ. Κξηηήξην γηα ηελ θαηαβνιή ησλ εηζθνξψλ είλαη ην χςνο ηνπ εηζνδήκαηνο θαη νη δπλαηφηεηεο πιεξσκήο ησλ ρξεζηψλ ησλ ππεξεζηψλ πγείαο. Ζ αζθαιηζηηθή θάιπςε έρεη ππνρξεσηηθφ ραξαθηήξα γηα ην ζχλνιν ηνπ πιεζπζκνχ. Αμίδεη λα ζεκεησζεί φηη ν ζεζκφο ηεο αζθάιηζεο πγείαο ζηε Γαιιία ζεσξείηαη θαζνιηθφ δηθαίσκα θαη δελ εμαξηάηαη απφ ην εηζφδεκα θαη απφ ην επίπεδν πγείαο ηνπ πιεζπζκνχ. Οη ππεξεζίεο πγείαο, παξέρνληαη ζην πιαίζην ελφο κεηθηνχ ζπζηήκαηνο παξαγσγήο ππεξεζηψλ πγείαο. Ζ θξαηηθή παξέκβαζε, ζην πιαίζην ηνπ πζηήκαηνο Κνηλσληθήο Αζθάιηζεο, είλαη ζεζκνζεηεκέλε θαη ζπλίζηαηαη ηφζν ζηε ρξεκαηνδφηεζε ησλ πζηεκάησλ Κνηλσληθήο Αζθάιηζεο φζν θαη ζηε ράξαμε ηνπ γεληθφηεξνπ πξνγξακκαηηθνχ πιαηζίνπ ηεο πνιηηηθήο θαη ηεο ιεηηνπξγίαο ηνπ. ηφρνο ηεο θξαηηθήο παξέκβαζεο είλαη ε επίηεπμε ηεο κέγηζηεο δπλαηήο απνηειεζκαηηθφηεηαο θαη απνδνηηθφηεηαο ζηελ πξνζθνξά ππεξεζηψλ πγείαο απφ ηνπο αζθαιηζηηθνχο θνξείο. Ο ζηφρνο απηφο επηηπγράλεηαη κέζσ ηεο απνθέληξσζεο ησλ ππεξεζηψλ πγείαο, ε νπνία δελ εμαζθαιίδεη, φκσο, ηελ άξηζηε θαηαλνκή ησλ πφξσλ πγείαο ζηηο Πεξηθέξεηεο. Ο ξφινο ηεο θξαηηθήο παξέκβαζεο ζην χζηεκα Κνηλσληθήο Αζθάιηζεο. Δίλαη ηεξάζηηνο. Ο θξαηηθφο ζρεδηαζκφο θαη πξνγξακκαηηζκφο απνθηά ηεξάζηηα ζεκαζία ζην βαζκφ πνπ ζηνρεχεη ζηελ αλάπηπμε ελφο Πεξηθεξεηαθνχ πζηήκαηνο Τγείαο. ίγνπξα ε πεξηθεξεηαθή νξγάλσζε ησλ ππεξεζηψλ πγείαο νδεγεί ζε πεξηζζφηεξν απνδνηηθή θαη απνηειεζκαηηθή θαηαλνκή ησλ πφξσλ πγείαο. Απηφ, φκσο, δελ ζεκαίλεη φηη εμαιείθνληαη, ηαπηφρξνλα, θαη νη αληζφηεηεο ζηνλ ηνκέα ηεο πγείαο. Κη απηφ ιφγσ ηεο παξέκβαζεο ησλ δπλάκεσλ ηεο αγνξάο θαη ηεο χπαξμεο πνιηηηθψλ ζπκθεξφλησλ - παξάγνληεο νη νπνίνη ηηο εληζρχνπλ. Δζληθό ύζηεκα Τγείαο - Πξόηππν Beveridge 21

22 Σν Μνληέιν ηνπ Δζληθνχ πζηήκαηνο Τγείαο δηέπεηαη απφ ηηο αξρέο ηνπ Πξνηχπνπ Beveridge. Ο Άγγινο νηθνλνκνιφγνο Beveridge, ην έηνο 1942, εθπφλεζε κειέηε γηα «Σν χζηεκα Αζθάιηζεο θαη ησλ πλαθψλ Τπεξεζηψλ» ζηε Βξεηαλία. ην πιαίζην απηήο ηεο κειέηεο δηακφξθσζε έλα ζρέδην γηα ηε δεκηνπξγία ελφο Δζληθνχ πζηήκαηνο Τγείαο ηεο Βξεηαλίαο. Σν επνλνκαδφκελν «National Health Service» ζεζκνζεηήζεθε ην έηνο 1946, ιφγσ ησλ ειιείςεσλ ζηελ παξνρή ππεξεζηψλ πγείαο ηνπ πξνεγνχκελνπ ζπζηήκαηνο πγείαο θαη κε ζηφρν ηελ παξνρή ππεξεζηψλ πγείαο απφ ην θξάηνο (Τθαληφπνπινο, 2006). ε αληίζεζε κε φ,ηη ζπκβαίλεη ζην χζηεκα Κνηλσληθήο Αζθάιηζεο, νη ππεξεζίεο πγείαο παξέρνληαη ζην ζχλνιν ηνπ πιεζπζκνχ. Σν αληίηηκν γηα ηηο ππεξεζίεο πνπ απνιακβάλνπλ νη πνιίηεο θαηαβάιιεηαη κέζσ ηεο θνξνινγίαο. Πην ζπγθεθξηκέλα, ηα ραξαθηεξηζηηθά ηνπ Δζληθνχ πζηήκαηνο Τγείαο είλαη ηα εμήο: Ζ ρξεκαηνδφηεζε ηνπ Δζληθνχ πζηήκαηνο Τγείαο πξνέξρεηαη θπξίσο απφ ηε θνξνινγία. Ζ θάιπςε ηνπ πιεζπζκνχ είλαη πιήξεο θαη θαζνιηθή, ζε αληίζεζε κε ην Μεηθηφ χζηεκα Τγείαο, ζχκθσλα κε ην νπνίν ε θάιπςε ηνπ πιεζπζκνχ είλαη επηιεθηηθή θαη ζηνρνζεηεκέλε. Ζ ράξαμε ηεο πγεηνλνκηθήο πνιηηηθήο γίλεηαη κε βάζε ηηο αλάγθεο ηνπ πιεζπζκνχ. ην πιαίζην ηνπ Δζληθνχ πζηήκαηνο Τγείαο ιακβάλεη ρψξα έλαο δηαρσξηζκφο ησλ επηπέδσλ πγείαο ζε πξσηνβάζκηα, δεπηεξνβάζκηα θαη ηξηηνβάζκηα. Μέζσ απηνχ ηνπ δηαρσξηζκνχ ε Κεληξηθή Γηνίθεζε ζηνρεχεη ζηελ πξνζαξκνγή ηεο πγεηνλνκηθήο πνιηηηθήο ζηνλ εθάζηνηε πιεζπζκφ, αγξνηηθφ, εκηαζηηθφ θαη αζηηθφ. Παξαδείγκαηα ρσξψλ πνπ έρνπλ πηνζεηήζεη ηα αλσηέξσ ζπζηήκαηα: πζηήκαηα πγείαο Bismark: Γεξκαλία, Απζηξία, Βέιγην, Γαιιία, Λνπμεκβνχξγν, Οιιαλδία, Ηαπσλία, Κνξέα. 22

23 πζηήκαηα πγείαο Beveridge: Διιάδα, Γαλία, Μ. Βξεηαλία, Φηλιαλδία, Ηξιαλδία, νπεδία, νη ρψξεο ηεο πξψελ νβηεηηθήο Δλσζεο. 3.ΣΑ ΚΡΙΣΗΡΙΑ ΤΓΚΡΙΗ ΣΩΝ ΤΣΗΜΑΣΩΝ ΤΓΕΙΑ Πσο ζα κπνξνχζε θάπνηνο λα πεη πνην είλαη ην θαιχηεξν ζχζηεκα πγείαο; Δίλαη απαξαίηεην λα νξίζεη ζε πνηα βάζε ζα γίλεη θαη αξράο απηή ε ζχγθξηζε. Καη αξράο κπνξνχκε λα αλαδεηήζνπκε πνηεο είλαη νη ρψξεο πνπ κνηάδνπλ θαη πνηεο είλαη δηαθνξεηηθέο ζε ζρέζε κε θάπνηα ζηαηηζηηθά θξηηήξηα φπσο είλαη ε νηθνλνκία, ε δεκνγξαθία, ε θξνληίδα πγείαο, θαη ην επίπεδν πγείαο. πλήζσο δηαθξίλνπκε 2 ηχπνπο επάξθεηαο: ηελ επάξθεηα θαηαλνκήο ησλ πόξσλ θαη ηελ παξαγσγηθή επάξθεηα (Beresniak and Duru, 2008). Ζ παξαγσγηθή επάξθεηα έρεη λα θάλεη κε ην πψο θαηαλέκνληαη νη πφξνη ζηνπο δηάθνξνπο δηθαηνχρνπο. Παξάδεηγκα: αο ππνζέζνπκε φηη ν πινχηνο ελφο έζλνπο ΑΔΠ απμήζεθε θαηά 100 εθ. επξψ θαη ην θξάηνο απνθαζίδεη λα θαηαλέκεη απηφ ην θέξδνο κεηαμχ 3 νκάδσλ, λνηθνθπξηά, επαγγεικαηίεο πγείαο, επηρεηξήζεηο. Αο ππνζέζνπκε φηη δίλεη 25 εθ. ζε θάζε κία απφ ηηο νκάδεο: Απηή ε θαηαλνκή δελ είλαη επαξθήο θαζψο ην άζξνηζκα ησλ κεξψλ είλαη θαηψηεξν ηνπ 100. Σν ίδην ζα ζπλέβαηλε θαη κε ηελ θαηαλνκή ηζάμηα 26 εθ. Θα κπνξνχζε σζηφζν λα δνζνχλ 46 εθ. ζηηο επηρεηξήζεηο, 27 ζηα λνηθνθπξηά θαη 27 ζηνπο επαγγεικαηίεο πγείαο απηφ είλαη κηα επαξθήο θαηαλνκή θαηά Pareto. χκθσλα κε ηελ άξηζηε θαηά Pareto θαηάζηαζε δελ είλαη δπλαηφλ λα βειηηψζεηο ηε ζέζε ηνπ ελφο ρσξίο λα ρεηξνηεξεχζεηο ηε ζέζε ελφο εθ ησλ άιισλ 2. Θα πξέπεη εδψ λα ζεκεηψζνπκε φηη ππάξρνπλ δηάθνξεο επαξθείο θαηαλνκέο φπσο ην λα δψζεηο π.ρ. 50 εθ. επξψ ζε 2 κφλν απφ ηηο ππάξρνπζεο θαηεγνξίεο. 23

24 Έηζη ε επηινγή κηαο επαξθνχο θαηαλνκήο ζέηεη θαη ζέκαηα θνηλσληθήο ηζφηεηαο θαη δηθαηνζχλεο. Σν φηη είλαη θνηλσληθά δίθαην ή φρη εμαξηάηαη απφ ηελ θνπιηνχξα ηεο θάζε θνηλσλίαο. Άκα γηα θνηλσλία επαξθήο θαηαλνκή ζεκαίλεη ίζε; Θα δψζεη ην 1/3 ζε θάζε νκάδα δει επξψ πεξίπνπ. Αληίζεηα, εάλ απηή ε θνηλσλία, είλαη ππέξκαρνο ηνπ σθειηκηζκνχ ζχκθσλα κε ηνλ νπνίν ε ηθαλνπνίεζε ηεο θνηλσλίαο είλαη ίζε κε ην άζξνηζκα ησλ ηθαλνπνηήζεσλ φισλ ησλ νκάδσλ, ηφηε εμαξηάηαη απφ ηελ ηθαλνπνίεζε ηνπ θάζε γθξνππ. Αο ππνζέζνπκε φηη απηή ε ηθαλνπνίεζε δίλεηαη απφ ηε ζεκείσζε ελφο πνζνχ πνπ έρεη δνζεί ζε θάζε νκάδα. Έζησ x ζηα λνηθνθπξηά θαη ζηνπο επαγγεικαηίεο πγείαο εάλ δψζνπλ X ζηηο επηρεηξήζεηο ε ηθαλνπνίεζε. ε κηα ηέηνηα πεξίπησζε ζα δψζνπλ x 2 επηρεηξήζεσλ. φιν ην πνζφ ζηελ πξφνδν ησλ Ζ παξαγσγηθή επάξθεηα είλαη κηα αληίιεςε παξφκνηα κε απηή ηεο απφδνζεο. Μηα δηαδηθαζία παξαγσγήο είλαη επαξθήο εάλ επηηξέπεη ηελ επίηεπμε ελφο δεδνκέλνπ επηπέδνπ παξαγσγήο κε ηνλ ειάρηζην αξηζκφ κέζσλ. Δίηε λα θαηνξζψλεη κε ηα ππάξρνληα κέζα, ηε κεγηζηνπνίεζε ηεο παξαγσγήο. Αο επαλέιζνπκε ηψξα ζηελ έλλνηα ηεο δηθαηνζχλεο. Γηάθνξεο πξνζεγγίζεηο ππάξρνπλ ζρεηηθά κε ην πην ζχζηεκα είλαη ην πην δίθαην. Ζ πξψηε, πξνέξρεηαη απφ ηνλ Rawls θαη ππνζηεξίδεη φηη έλα ζχζηεκα πγείαο είλαη δίθαην, εάλ ε θαηαλάισζε θξνληίδαο πγείαο πξνέξρεηαη απφ ηε ζέιεζε ηνπ αηφκνπ, θαη ηηο ηθαλφηεηεο πνπ έρεη λα πιεξψζεη δεδνκέλνπ πάληα φηη δηαζθαιίδεηαη έλα minimum παξνρψλ. Ζ άιιε πξνέξρεηαη απφ ηνλ Αξηζηνηέιε θαη δηαθξίλεη δχν ηχπνπο δηθαηνζχλεο ηνλ νξηδφληην θαη ηνλ θάζεην: ζε αλάγθεο πγείαο ίζεο, ζεξαπείαο θαη ζε δπλαηφηεηεο ζπκβνιήο δηαθνξεηηθέο, δηαθνξεηηθή ζπκβνιή. Σν πξψην αθνξά ηελ πξφζβαζε ζηηο ππεξεζίεο θαη ην δεχηεξν ην ζχζηεκα ρξεκαηνδφηεζεο. 24

25 Σα παξαπάλσ παξαδείγκαηα αλαδεηθλχνπλ ηε δπζθνιία ζχγθξηζεο ησλ δηαθνξεηηθψλ ζπζηεκάησλ πγείαο. Ζ Παγθφζκηα Οξγάλσζε Τγείαο δεκνζίεπζε ην 2000 κηα ηαμηλφκεζε ησλ ζπζηεκάησλ πγείαο κε βάζε ηηο επηδφζεηο δηαθφξσλ δεηθηψλ - Σν γεληθφ επίπεδν πγείαο ηνπ πιεζπζκνχ ζε φξνπο πξνζδφθηκνπ επηβίσζεο ζηαζκηζκέλν κε αληθαλφηεηα, ηηο ηαηξηθέο αληζφηεηεο ην βαζκφ αληίδξαζεο ζηελ αλακνλή ηνπ πιεζπζκνχ (ηαρχηεηα πξφζβαζεο, δηθαηψκαηα αζζελψλ, μελνδνρεηαθή ππνδνκή, ηαηξηθή θνηλσληθή ππνζηήξημε). - Σελ θαηαλνκή ησλ βαξψλ ηνπ θφζηνπο ρξεκαηνδφηεζεο κέζα ζε απηφλ ηνλ πιεζπζκφ. Όπσο βιέπνπκε ζην δηάγξακκα 2 νη κφλεο ρψξεο πνπ δελ έρνπλ θαζνιηθφ ή ζρεδφλ θαζνιηθφ ζχζηεκα θάιπςεο ηνπ πιεζπζκνχ είλαη ε Σνπξθία, ην Μεμηθφ θαη νη ΖΠΑ. Οη ππφινηπνη βαζηθνί δείθηεο πγείαο γηα ηε ζχγθξηζε ησλ ζπζηεκάησλ πγείαο παξνπζηάδνληαη ζηελ επφκελε ελφηεηα. 25

26 Γηάγξακκα 2. Γεκφζηα ζπκκεηνρή ζηελ θάιπςε ηνπ πιεζπζκνχ απφ ην ζχζηεκα πγείαο Source: OECD Health Data 2009, OECD ( 3.1 ΓΔΗΚΣΔ ΤΓΔΗΑ Οη δείθηεο πγείαο ρξεζηκνπνηνχληαη ηδηαίηεξα ζην ζρεδηαζκφ ελφο θξάηνπο θαζψο αληαλαθινχλ ηηο αλάγθεο ελφο πιεζπζκνχ θαζψο θαη ζηε ζχγθξηζε ησλ ζπζηεκάησλ πγείαο κεηαμχ ησλ δηαθφξσλ ρσξψλ. Γνληκόηεηα Ζ γνληκφηεηα νξίδεηαη απφ ηνλ αδξφ δείθηε ηνπ αξηζκνχ ησλ ηέθλσλ αλά γπλαίθα (δείθηεο νιηθήο γνληκφηεηαο/1000). Οπνπ ν δείθηεο νιηθήο γνληκφηεηαο ηζνχηαη κε: 26

27 TFR f x Όπνπ f x νη εηδηθνί θαηά ειηθία δείθηεο γνληκφηεηαο (ηζνχηαη κε ην ιφγν ησλ γελλήζεσλ απφ κεηέξεο ειηθίαο x ελφο εκεξνινγηαθνχ έηνπο πξνο ηνλ πιεζπζκφ γπλαηθψλ ηεο ίδηαο ειηθίαο ζην κέζν ηνπ έηνπο επί 1000). Σελ πεξίνδν ππήξμε κηα νπζηαζηηθή πηψζε. Ζ Διιάδα είλαη κία απφ ηηο ρψξεο κε ηνπο ρακειφηεξνπο δείθηεο γνληκφηεηαο. θαηά 50%. Σν πνζνζηφ γνληκφηεηαο κεηαμχ 1960 (2,59) έσο ην 2000 κεηψζεθε ζρεδφλ Ζ πςειφηεξε γνληκφηεηα θαηαγξαθφηαλ ζηελ Ηξιαλδία ελψ ε ρακειφηεξε ζηηο λφηηεο ρψξεο πνπ παξφια απηά ηηο 10εηίεο ηνπ 1970 θαη 1980 παξνπζίαδαλ ηα πςειφηεξα πνζνζηά γνληκφηεηαο. 27

28 Πίλαθαο 1. Αδξόο δείθηεο αξηζκνύ ηέθλσλ αλά γπλαίθα Australia 2,86 1,9 1,73 1,76 1,75 1,76 1,79 1,81 Austria 2,29 1,46 1,33 1,39 1,38 1,42 1,41 1,41 Belgium 2,25 1,62 1,67 1,64 1,66 1,72 1,76 1,8 Canada 2,33 1,71 1,51 1,5 1,53 1,53 1,54 1,54 Czech Republic 1,91 1,89 1,15 1,17 1,18 1,23 1,28 1,33 Denmark 1,95 1,67 1,75 1,72 1,76 1,78 1,8 1,85 Finland 1,83 1,79 1,73 1,72 1,76 1,8 1,8 1,84 France 2,48 1,78 1,88 1,86 1,87 1,9 1,92 1,98 Germany 2,03 1,45 1,35 1,34 1,34 1,36 1,34 1,33 Greece 2,39 1,39 1,26 1,27 1,29 1,31 1,34 1,41 Hungary 1,97 1,84 1,31 1,31 1,28 1,28 1,32 1,35 Iceland 2,81 2,31 1,95 1,93 1,99 2,03 2,05 2,07 Ireland 3,87 2,12 1,96 1,98 1,98 1,95 1,88 1,9 Italy 2,43 1,36 1,25 1,27 1,29 1,33 1,32 1,35 Japan 2,13 1,54 1,33 1,32 1,29 1,29 1,26 1,32 Korea 4,53 1,59 1,3 1,17 1,19 1,16 1,08 1,13 Luxembourg 1,98 1,62 1,66 1,63 1,62 1,66 1,62 1,64 Mexico 6,77 3,44 2,62 2,48 2,35 2,25 2,21 2,17 Netherlands 2,57 1,62 1,71 1,73 1,75 1,73 1,71 1,72 New Zealand 3,17 2,18 1,97 1,89 1,93 1,98 1,97 2,01 Norw ay 2,5 1,93 1,78 1,75 1,8 1,83 1,84 1,9 Poland 2,2 1,99 1,32 1,25 1,22 1,23 1,24 1,27 Portugal 2,83 1,56 1,46 1,47 1,44 1,4 1,41 1,36 Slovak Republic 2,4 2,09 1,2 1,19 1,2 1,24 1,25 1,24 Spain 2,9 1,36 1,24 1,26 1,31 1,33 1,35 1,38 Sw eden 1,94 2,14 1,57 1,65 1,72 1,75 1,77 1,85 Sw itzerland 2,1 1,59 1,38 1,39 1,39 1,42 1,42 1,44 Turkey 5 3,07 2,25 2,24 2,22 2,21 2,19 2,18 United Kingdom 2,43 1,83 1,63 1,64 1,71 1,77 1,79 1,84 United States 2,48 2,08 2,03 2,01 2,04 2,05 2,05 2,1 OECD average 2,71 1,86 1,61 1,6 1,61 1,62 1,62 1,65 Brazil.. 2,79 2,36 2,35 2,33 2,31 2,29 2,27 Chile 3,95 2,59 2,04 2 1,99 1,98 1,97 1,96 China 5,78 2,1 1,89 1,88 1,88 1,85 1,81 1,78 Estonia.. 2,05 1,34 1,37 1,37 1,47 1,5 1,55 India 5,77 3,8 3 2,92 2,92 2,68 2,61 2,54 Israel 1.. 3,02 2,89 2,89 2,95 2,9 2,84 2,88 Russian Federation.... 1,22 1,29 1,32 1,34 1,29 1,3 Slovenia 2,12 1,46 1,21 1,21 1,2 1,25 1,26 1,31 South Africa 5,65 3,32 2,86 2,84 2,82 2,8 2,78 2,73 28 ΠΗΓΗ:ΟΟΑ

29 Πξνζδόθηκν επηβίσζεο θαηά ηε γέλλεζε Ζ θαηαγξαθή ηνπ πξνζδφθηκνπ επηβίσζεο θαηά ηε γέλλεζε παξνπζηάδεη κηα κέζε εθηίκεζε ησλ ρξφλσλ αλακελφκελεο δσήο ησλ αηφκσλ. Πεξηγξάθεη δειαδή νπζηαζηηθά ηελ νιηθή εθηίκεζε ηεο ζλεζηκφηεηαο. Ζ ΠΟΤ (Παγθφζκηα Οξγάλσζε Τγείαο) έρεη πξνζδηνξίζεη ζην ηφρν γηα φινπο ην 2000 σο επηζπκεηφ πξνζδφθηκν επηβίσζεο θαηά ηε γέλλεζε ηα 75 έηε. Ζ Διιάδα βξίζθεηαη ζηηο πέληε πξψηεο ζέζεηο ζηελ Δπξσπατθή Έλσζε ζηαζεξά ηελ ηειεπηαία δεθαεηία. (ρήκα 2). Ζ Δπξψπε παξνπζηάδεη ζηαζεξή αχμεζε ηνπ πξνζδφθηκνπ επηβίσζεο απφ ηα κέζα ηνπ 20αη θαη κεηά. Φαίλεηαη πεξηζζφηεξν απηή ε δηαθνξά λα είλαη απνηέιεζκα ηνπ ηξφπνπ δσήο θαη ηεο δηαηξνθήο παξά ηνπ ζπζηήκαηνο πγείαο. Γηάγξακκα 3. Πξνζδφθηκν επηβίσζεο ζηηο ρψξεο ηνπ ΟΟΑ Source: OECD Health Data 2009, OECD ( 29

30 Βξεθηθή ζλεζηκόηεηα Ο φξνο πεξί γελλεηηθή ζλεζηκφηεηα αλαθέξεηαη ζην ζπλδπαζηηθφ απνηέιεζκα ηεο λενγληθήο ζλεζηκφηεηαο θαη ηεο λεθξνγελλεηηθφηεηαο (εκβξπηθή ζλεζηκφηεηα κεηά απφ θχεζε 28 εβδνκάδσλ). ηηο πεξηζζφηεξεο έξεπλεο ρξεζηκνπνηείηαη ν δείθηεο λενγληθήο ζλεζηκφηεηαο (Παπαδάθεο Μ., Σζίκπνο Κ., 2004). Γν 365 Γείθηεο βξεθηθήο IMR= IMR B=δψλησλ Β Γν 27 Νενγληθήο NMR Β Γ Μεηαλενγληθή PNMR Β Bm Γν 27 Πεξηγελλεηηθή PMR.1000 Β Βm Ο δείθηεο λενγληθήο ζλεζηκφηεηαο αλαθέξεηαη ζηνπο ζαλάηνπο λενγλψλ ειηθίαο 0-27 εκέξσλ. Δπίζεο ρξεζηκνπνηείηαη θαη ν δείθηεο κεηα-λενγληθήο ζλεζηκφηεηαο πνπ αλαθέξεηαη ζηνπο ζαλάηνπο βξεθψλ 28 εκεξψλ έσο 1 έηνπο. 30

31 Πίλαθαο 2. Παξάδεηγκα Ζ Ζιηθία ζε εκέξεο Αξηζκνί ζαλάησλ χλνιν 2294 Εψληα: Νεθξά: Βξεθηθή ζλεζηκφηεηα , Νενγληθή ζλεζηκφηεηα 12, Μεηαλενγληθή ζλεζηκφηεηα 3, Πεξηγελλεηηθήο ζλεζηκφηεηαο PMR ,71 31

32 Ζ λενγληθή ζλεζηκφηεηα νθείιεηαη θπξίσο ζε επηπινθέο ηεο θπήζεσο (πξφσξεο γελλήζεηο, θ.ιπ.) ε κεηαγλενληθή νθείιεηαη θπξίσο ζε ινηκψδεηο θαη παξαζηηηθέο αζζέλεηεο, ζηε δηαηξνθή ζην επίπεδν πγεηνλνκηθήο θξνληίδαο ζηελ θαηνηθία, ζηελ εθπαίδεπζε. Μέρξη ην 1970 ππήξραλ ζεκαληηθέο απνθιίζεηο ζηνπο δείθηεο κεηαμχ βφξεηαο θαη λφηηαο Δπξψπεο κε ηελ ηειεπηαία λα παξνπζηάδεη ηνπο πςειφηεξνπο δείθηεο βξεθηθήο ζλεζηκφηεηαο. Ζ κεγαιχηεξε δηαρξνληθή κείσζε έγηλε ζηελ Διιάδα, ζηελ Ηηαιία, θαη ζηελ Πνξηνγαιία. Ζ Διιάδα είρε κέρξη πξφζθαηα (αξρέο 10εηίαο 2000), ηελ πςειφηεξε βξεθηθή ζλεζηκφηεηα ζε ζρέζε κε ηηο άιιεο ρψξεο ηεο Δπξψπεο αιιά παξνπζίαζε ζεκαληηθή βειηίσζε ηα ηειεπηαία ρξφληα. Αλαιχνληαο ηηο αηηίεο απηέο έρνπλ λα θάλνπλ θπξίσο κε επηπινθέο ηεο πεξηγελλεηηθήο πεξηφδνπ, ζπγγελείο αλσκαιίεο θαη ινηκψμεηο ηνπ αλαπλεπζηηθνχ. Σν πξφβιεκα παξαηεξείηαη θπξίσο ζηηο αγξνηηθέο πεξηνρέο. Ζ ζπλνιηθή βξεθηθή ζλεζηκφηεηα έρεη κεησζεί απφ 40,1% 0 ην 1960 ζε 6,1% 0 ην 2000 θαη ζε 3,6% 0 ην

33 Γηάγξακκα 4. Βξεθηθή ζλεζηκόηεηα αλά 1000 γελλήζεηο ζηηο ρώξεο ηνπ ΟΟΑ, ,7 1,8 2,0 2,5 2,6 2,7 3,1 3,1 3,1 3,4 3,6 3,7 3,7 3,7 3,8 3,9 3,9 3,9 4,0 4,0 4,1 4,1 4,2 4,8 4,8 5,0 5,9 6,0 6,1 6,7 Luxembourg Iceland Sw eden Japan Finland Ireland Norw ay Czech Republic Portugal Greece Austria Italy Spain France Germany Sw itzerland OECD 1 Belgium Denmark Korea Netherlands Australia New Zealand United Kingdom Canada Hungary Poland Slovak Republic United States Mexico Turkey Deaths per live births 0 Θλεζηκόηεηα: Οη θπξηόηεξεο αηηίεο ζαλάησλ ζηελ Δπξώπε 33

34 Οη θπξηφηεξεο αηηίεο ζαλάηνπ εληνπίδνληαη ζηα λνζήκαηα ηνπ θπθινθνξηθνχ θαη ζηα λενπιάζκαηα. Οη ζάλαηνη απφ θπθινθνξηθά λνζήκαηα αχμεζε κε ηελ ειηθία ελψ νη ζάλαηνη απφ λενπιάζκαηα απμάλνπλ κε εθζεηηθφ ξπζκφ κέρξη ηελ ειηθία ησλ 65 εηψλ παξνπζηάδνληαο κηα ζρεηηθή ζηαζεξφηεηα κεηέπεηηα. Δμάιινπ, νη ζάλαηνη απφ αηπρήκαηα απνηεινχλ ηελ θχξηα αηηία ζαλάηνπ ζηα παηδηά θαη ζηνπο λένπο αλζξψπνπο έσο 35 εηψλ. ηε βξεθηθή θαη παηδηθή ειηθία νη επηπινθέο ηεο θχεζεο, ην πεξηβάιινλ θαη νη κνιπζκαηηθέο αζζέλεηεο αιιά θαη νη ζπγγελείο αλσκαιίεο απνηεινχλ ηελ θχξηα αηηία ζαλάηνπ. Γηάγξακκα 4 Θλεζηκφηεηα απφ λενπιαζκαηηθέο λφζνπο αλά θαηνίθνπ; ΓΔΗΚΣΔ ΤΓΔΗΑ ΚΑΗ ΠΟΗΟΣΖΣΑ ΕΧΖ Έηε επηβίσζεο ζηαζκηζκέλα κε βάζε ηελ αληθαλφηεηα. 34

35 Ζ Παγθφζκηα Οξγάλσζε Τγείαο ζπγθξίλεη ηα επίπεδα πγείαο ζηνπο πιεζπζκνχο κε βάζε κηα ζπγθξηηηθή πξνζέγγηζε βαζηζκέλε ζην ζπλδπαζκφ ζλεζηκφηεηαο θαη λνζεξφηεηαο. Ο ζπλδπαζκφο ησλ 2 παξακέηξσλ απνδίδεη έλα δείθηε βαξχηεηαο ηεο αζζέλεηαο πνπ πξνθχπηεη σο απνηέιεζκα ηεο λνζεξφηεηαο θαη ηεο πξφσξεο ζλεζηκφηεηαο εμαηηίαο ηεο λφζνπ. Με ιίγα ιφγηα ηα έηε επηβίσζεο ζηαζκίδνληαο κε βάζε ηελ αληθαλφηεηα (Disability Adjusted Life Years-DALYS). DALY=YLL+YLD YLL=έηε δσήο πνπ ράζεθαλ απφ ηελ αζζέλεηα YLD =έηε δσήο κε αλαπεξία ΠΑΡΑΓΔΗΓΜΑ Έζησ όηη ζε κηα ρώξα νη δηαβεηηθνί έρνπλ πξνζδόθηκν επηβίσζεο 76,5 έηε- 10 έηε =66,5 έηε αλά κέζνλ όξν δει. YLL=10 εάλ YLD =1 ηα DALY =11έηε Γεληθά, ζηα θξάηε κέιε ηεο Δ.Δ. παξαηεξείηαη ζεηηθή ζρέζε κεηαμχ εηψλ δσήο ζηαζκηζκέλσλ κε DALYS θαη δαπαλψλ πγείαο. Σν γεγνλφο απηφ δείρλεη φηη κηα αχμεζε ησλ πφξσλ πνπ δαπαλψληαη γηα ηελ πγεία ζα είρε ζαλ απνηέιεζκα ηε βειηίσζε ηεο πγείαο ησλ πιεζπζκψλ. Αντίκετα, περιςςότερα DALYs δείχνουν ςοβαρότερα προβλιματα αςκενειϊν ςε ζναν πλθκυςμό. Διάγραμμα 5. χζςθ δαπανϊν υγείασ και ετϊν επιβίωςθσ ςτακμιςμζνων με DALYs Γαπάλεο πγείαο Έηε δσήο ζηαζκηζκέλα κε DALYS 35

36 ISL JPN AUS SW CHE NOR NLD NZL CAN ITL AUT ESP LUX FRA IRL DEU GRC GBR FIN BEL KOR DEN PRT USA CZE MEX POL SLK TUR HUN Όπσο βιέπνπκε ζην δηάγξακκα 6 ζηα ρακειφηεξα επίπεδα DALYs αλά 1000 θαηνίθνπο βξίζθνληαη ε Ηζιαλδία, ε Ηαπσλία θαη ε Απζηξαιία ελψ αληίζεηα ζηα πςειφηεξα επίπεδα βξίζθνληαη ε Οπγγαξία, ε Σνπξθία θαη ε ινβαθία. Δμάιινπ ν φξνο πνηφηεηα δσήο πξνζεγγίδεηαη ζηελ πγεία θαη επξχηεξα σο ε ππνθεηκεληθή πξννπηηθή ηεο επηπρίαο ηνπ αηφκνπ. Τγεία, θαηαλαισηηθά πξφηππα, εηζφδεκα, νηθνγελεηαθέο ζρέζεηο είλαη κεξηθά ελδεηθηηθνί παξάγνληεο. Γηάγξακκα DALY per '000 population DALY per '000 population OECD average Adjusted average

37 3. Η ΟΡΓΑΝΩΗ ΣΩΝ ΤΣΗΜΑΣΩΝ ΤΓΕΙΑ: ΔΙΚΣΤΑ ΚΑΙ ΙΕΡΑΡΦΙΑ. Κάζε Κξάηνο δηαζέηεη έλα ζπγθεθξηκέλν ηχπν νξγάλσζεο πγείαο γηα λα αληαπνθξίλεηαη ζηε δήηεζε ηνπ πιεζπζκνχ. Απηή ε νξγάλσζε ζπληνλίδεη ηε δξαζηεξηφηεηα ησλ επαγγεικάησλ πγείαο κε απηή ησλ δηαθφξσλ εηαίξσλ πνπ ζπληεινχλ ζηε ρξεκαηνδφηεζε ηνπ ζπζηήκαηνο πγείαο. Όιε απηή ε πνιχπινθε δηάξζξσζε απνηειεί ην ζχζηεκα πγείαο πνπ πξνζπαζεί λα ζπκβηβάζεη ειεπζεξία θαη ζηαζεξφηεηα. Δηζη, θάζε Κξάηνο έρεη νξγαλψζεη ην δηθφ ηνπ ζχζηεκα πγείαο, ζχκθσλα κε ηηο αξρέο ηνπ θαη ηηο ηζηνξηθέο θαη πνιηηηθέο θαηαβνιέο ηνπ. Καζψο θακία νξγάλσζε δελ κπνξεί λα είλαη ηέιεηα, κηα ζπγθξηηηθή κειέηε ησλ ζπζηεκάησλ είλαη πνιχηηκε ζηα πιαίζηα ηεο πξνεηζαγσγηθήο κειέηεο ησλ νηθνλνκηθψλ ηεο πγείαο. Απινπνηψληαο ην γεγνλφο φηη φια ηα ζπζηήκαηα πγείαο απνηεινχληαη απφ ηα ίδηα ζηνηρεία θαη ε δηαθνξνπνίεζε γίλεηαη κέζσ ηεο νξγάλσζεο απηψλ ησλ ζηνηρείσλ ζα είρακε 4 θνπηηά πνπ ζα απνηεινχληαλ απφ δηάθνξα ηκήκαηα. ε κηα αθξαία απινπνίεζε ζα κπνξνχζακε λα ζεσξήζνπκε φηη ε νξγάλσζε ελφο ζπζηήκαηνο πγείαο κπνξεί λα θαίλεηαη ζαλ θάπνην παηρλίδη θαηαζθεπψλ ηχπνπ Lego κε 4 θαηεγνξίεο θνπηηψλ. Με βάζε απηέο ηηο θαηεγνξηνπνηήζεηο, ζηα ζρήκαηα 1 θαη 2 βιέπνπκε ηηο πεξηπηψζεηο ελφο ακηγψο θξαηηθνχ θαη ελφο ακηγψο ηδησηηθνχ ζπζηήκαηνο πγείαο. 37

38 ΚΑΣΖΓΟΡΗΑ 1: Ζ ΟΡΓΑΝΩΖ ΣΟΤ ΣΟΜΔΑ ΠΡΟΦΟΡΑ ΓΕΝΙΚΟΙ ΙΑΣΡΟΙ ΙΑΣΡΟΙ ΑΛΛΩΝ ΕΙΔΙΚΟΣΗΣΩΝ ΦΑΡΜΑΚΟΠΟΙΟΙ ΝΟΟΚΟΜΕΙΑ ΙΔΙΩΣΙΚΟ ΣΟΜΕΑ ΔΗΜΟΙΟ ΣΟΜΕΑ ΚΑΣΖΓΟΡΗΑ ΗΗ: Ζ ΟΡΓΑΝΩΖ ΣΟΤ ΣΟΜΔΑ ΕΖΣΖΖ ΠΛΗΘΤΜΟ ΕΠΙΧΕΙΡΗΕΙ ΜΙΘΩΣΟΙ ΕΛΕΤΘΕΡΟΙ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΣΙΕ ΗΛΙΚΙΩΜΕΝΟΙ ΠΛΗΘΤΜΟ ΜΕ ΧΑΜΗΛΑ ΕΙΟΔΗΜΑΣΑ ΕΙΟΔΗΜΑΣΑ 38

39 ΚΑΣΖΓΟΡΗΑ 3: Ζ ΟΡΓΑΝΩΖ ΣΖ ΥΡΖΜΑΣΟΓΟΣΖΖ ΚΡΑΣΟ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΕ ΣΑΜΕΙΑ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΑΦΑΛΙΗ ΕΠΙΚΟΤΡΙΚΑ ΣΑΜΕΙΑ ΙΔΙΩΣΙΚΕ ΑΦΑΛΙΕΙ ΔΙΜΕΡΕΙ ΚΡΑΣΙΚΕ ΑΦΑΛΙΕΙ ΕΙΟΔΗΜΑΣΑ ΤΛΛΟΓΟΙ ΙΑΣΡΩΝ ΤΝΔΙΚΑΣΑ 39

40 ΚΑΣΖΓΟΡΗΑ 4: ΟΗ ΡΟΔ 4.1 Ζ ΡΟΖ ΣΟΤ ΥΡΖΜΑΣΟ ΑΜΟΗΒΑΗΔ ΔΗΦΟΡΔ ΠΡΗΜ ΦΟΡΟΗ ΑΠΟΕΖΜΗΩΔΗ ΠΟΟ ΑΘΔΝΖ ΔΠΗΥΟΡΖΓΖΖ ΜΗΘΟ ΑΜΟΗΒΖ ΗΑΣΡΟΤ ΚΑΣΑ ΠΡΑΞΖ ΚΑΣΑ ΚΔΦΑΛΖ ΑΜΔΖ ΠΛΖΡΩΜΖ ΦΑΗΡΗΚΟ ΠΡΟΤΠΟΛΟΓΗΜΟ 4.2 Ζ ΡΟΖ ΣΩΝ ΑΣΟΜΩΝ ΔΛΔΤΘΔΡΖ ΔΠΗΛΟΓΖ ΑΝΑΓΚΑΣΗΚΟ ΠΔΡΑΜΑ ΔΓΓΡΑΦΖ Δ ΔΣΖΗΑ ΛΗΣΑ ΔΓΓΡΑΦΖ Δ ΣΡΗΜΖΝΗΑΗΑ ΛΗΣΑ 40

41 4.3 Ζ ΡΟΖ ΣΖ ΠΛΖΡΟΦΟΡΗΑ ΓΗΑΠΡΑΓΜΑΣΔΤΖ ΑΡ, ΦΟΗΣΖΣΩΝ ΓΗΑΠΡ/Ζ ΣΗΜΩΝ ΠΡΑΞΔΩΝ ΔΠΗΠΔΓΟ ΓΡΑΣΖΡΗΟΣΖΣΑ ΓΗΑΦΖΜΗΖ ΠΛΖΡΟΦΟΡΗΔ ΓΗΑ ΣΖΝ ΤΓΔΗΑ ΣΩΝ ΑΣΟΜΩΝ ΔΠΗΓΖΜΗΟΛΟΓΗΑ 41

42 ΥΖΜΑ 1. ΣΟ ΚΡΑΣΗΚΟ ΤΣΖΜΑ ΓΗΑΠΡΑΓΜΑΣΔΤΔΗ ΜΗΘΩΝ ΦΟΡΟ ΚΡΑΣΟ ΝΟΟΚΟΜΕΙΟ ΕΙΔΙΚΟ ΙΑΣΡΟ ΔΠΗΠΔΓΟ ΝΟΟΚΟΜΕ ΙΟ ΕΠΙΧΕΙΡΗΕΙ ΓΡΑΣΖΡΗΟΣΖΣΑ ΦΟΡΟ ΦΑΡΜΑΚΟΠΟΙΟ ΠΛΗΘΤΜΟ ΔΓΓΡΑΦΖ ΓΕΝΙΚΟΙ ΙΑΣΡΟΙ Δ ΛΗΣΑ ΔΗΜΟΙΟ ΣΟΜΕΑ 42

43 ΥΖΜΑ 2. ΣΟ ΗΓΗΩΣΗΚΌ ΤΣΖΜΑ ΔΛΔΤΘΔΡΖ ΔΠΗΛΟΓΖ ΠΛΗΘΤΜΟ ΠΡΗΜ ΚΑΣΑΣΑΖ ΤΓΔΗΑ ΑΜΔΖ ΠΛΖΡΩΜΖ ΓΗΑΦΖΜΗΖ ΑΠΟΕΖΜΗΩΖ ΒΑΔΗ ΤΜΒΟΛΑΗΟΤ ΝΟΟΚΟΜΕΙΑ ΕΙΔΙΚΟ ΙΑΣΡΟ ΦΑΡΜΑΚΟΠΟΙΟΙ ΔΛΔΤΘΔΡΖ ΔΠΗΛΟΓΖ ΙΔΙΩΣΙΚΕ ΑΦΑΛΙΕΙ ΔΠΗΓΖΜΗΟΛΟΓΗΑ ΓΕΝΙΚΟΙ ΙΑΣΡΟΙ ΣΟ ΚΡΑΣΟ ΕΠΙΒΑΛΛΕΙ ΚΑΝΟΝΕ ΙΔΙΩΣΙΚΟ ΣΟΜΕΑ 43

44 3.1 ΟΡΓΑΝΩΗ ΤΣΗΜΑΣΩΝ ΤΓΔΙΑ Δ ΜΔΡΙΚΔ ΔΤΡΩΠΑΙΚΔ ΥΩΡΔ Α. ΣΟ ΤΣΗΜΑ ΤΓΔΙΑ ΣΗΝ ΔΛΛΑΓΑ Η Διιάδα ζε αξηζκνύο Ζ Διιάδα έρεη κηα επηθάλεηα km 2 θαη ν πιεζπζκφο ηεο ην 2003 αλέξρνληαλ ζε 11, 1 εθ. 20,1% ηνπ πιεζπζκνχ ηελ ίδηα πεξίνδν ήηαλ θάησ ησλ 20 εηψλ θαη 17,6% ήηαλ άλσ ησλ 65 εηψλ. Ο αδξφο δείθηεο γνληκφηεηαο είλαη 1,41 γελλήζεηο /γπλαίθα ζε ειηθία αλαπαξαγσγήο, ην πνζνζηφ ζλεζηκφηεηαο 10,3/10000 θαηνίθνπο θαη βξεθηθήο ζλεζηκφηεηαο 3,6/1000 γελλήζεηο. Σν πξνζδφθηκν επηβίσζεο είλαη ηα 77 έηε γηα ηνπο άλδξεο θαη ηα 82 έηε γηα ηηο γπλαίθεο. Σν ΑΔΠ/θάηνηθν είλαη ίζν κε 342 δνιάξηα/θάηνηθν ζε κνλάδεο αγνξαζηηθήο δχλακεο. Ζ εζληθή δαπάλε πγείαο είλαη ίζε κε ην 9,1% ηνπ ΑΔΠ (2006). Σν 2005 ππήξραλ 4,9 θξεβάηηα/1000 θαηνίθνπο θαη 4,9 ηαηξνί/1000 θαηνίθνπο. Δηζαγσγή ηελ Διιάδα είλαη ζε ηζρχ απφ ην 1983 ην Δζληθφ χζηεκα Τγείαο κε παξάιιειε ίδξπζε ηνπ Κεληξηθνχ πκβνπιίνπ Τγείαο κε ζπκβνπιεπηηθφ ξφιν ζηελ εθάζηνηε θπβέξλεζε ζε ζέκαηα Δζληθήο Πνιηηηθήο Τγείαο θαζψο θαη Πεξηθεξεηαθά πκβνχιηα Τγείαο Αληηθείκελν απηήο ηεο αιιαγήο ήηαλ ε δεκηνπξγία ελφο ηζρπξνχ δεκφζηνπ ηνκέα νχησο ψζηε λα «ζεξαπεπηνχλ» νη γεσγξαθηθέο θαη νηθνλνκηθέο αληζφηεηεο ηεο πξφζβαζεο ζηηο ππεξεζίεο πγείαο ηνπ ειιεληθνχ πιεζπζκνχ. Έλα απφ ηα βαζηθφηεξα πξνβιήκαηα ζηελ εμέιημε ηνπ ζπζηήκαηνο πγείαο ζηελ Διιάδα ήηαλ ε έιιεηςε ζπλέρεηαο ζηελ άζθεζε πνιηηηθήο θαη ε αδπλακία επίηεπμεο ζεκαληηθψλ κεηαξξπζκηζηηθψλ ζηφρσλ. Παξαθάησ, γίλεηαη ζχληνκε ηζηνξηθή αλαδξνκή θαη πεξηγξαθή ηεο παξνχζαο θαηάζηαζεο. 44

45 ΙΣΟΡΙΚΗ ΑΝΑΔΡΟΜΗ ΚΑΙ ΠΑΡΟΤΑ ΚΑΣΑΣΑΗ ΙΣΟΡΙΚΗ ΑΝΑΓΡΟΜΗ 1. Η πεξίνδνο από ηε ίδξπζε ηνπ Διιεληθνύ Κξάηνπο έσο ην 1940 Σα πξψηα πγεηνλνκηθά κέηξα ζηελ Διιάδα ρξνλνινγνχληαη ην 1833 κε ηε δεκηνπξγία ηεο Τγεηνλνκηθήο Αζηπλνκίαο ην 1833 πνπ ζθφπεπε ζηελ επίζεκε αληηκεηψπηζε ησλ ηφηε ζαλαηεθφξσλ ινηκψλ (ρνιέξαο, παλψιεο). Σν ίδην έηνο ζεζπίδεηαη ν ζεζκφο ηνπ Ννκηάηξνπ ν νπνίνο νξίδεηαη σο ππεχζπλνο γηα ζέκαηα πγείαο ζε θάζε Ννκφ. Τπήξρε κεγάιε έιιεηςε λνζειεπηηθνχ θαη ηαηξηθνχ πξνζσπηθνχ (Κνπξήο θαη ζπλ., 2007). Σν έηνο 1917 ηδξχεηαη ην Τπνπξγείν Πεξηζάιςεσο κε ζηφρν ηελ πεξίζαιςε ησλ πξνζθχγσλ πνπ νη αξκνδηφηεηέο ηνπ αξγφηεξα επεθηάζεθαλ. Σν πξψην αζθαιηζηηθφ Σακείν ήηαλ ην ΝΑΣ (Ναπηηθφ Απνκαρηθφ Σακείν)πνπ ηδξχζεθε ην Μέρξη ην 1861 ιηγφηεξν απφ ην 8% ηνπ νηθνλνκηθά ελεξγνχ πιεζπζκνχ ήηαλ αζθαιηζκέλν. Μεηά ηελ Μηθξαζηαηηθή θαηαζηξνθή ηνπ 1922 ηδξχεηαη ην Τπνπξγείν Τγηεηλήο θαη Κνηλσληθήο Πξφλνηαο (Ν 2882/1922), Έλα ρξφλν κεηά ε ρψξα δηαηξείηαη ζε 5 πγεηνλνκηθέο πεξηθέξεηεο. Δπίζεο πξνβιέπεηαη ε ίδξπζε εηδηθψλ ηακείσλ γηα επηρεηξήζεηο άλσ ησλ 70 αηφκσλ. Δλψ ζε θάζε λνκφ πξνβιέπεηαη ε ζχζηαζε πγεηνλνκηθνχ ζπκβνχιηνπ θαη ν δηνξηζκφο λνκηάηξνπ. Παξάιιεια πξνβιέπεηαη ν δηνξηζκφο δεκνηηθψλ θαη θνηλνηηθψλ γηαηξψλ γηα ηηο αλάγθεο πεξίζαιςεο ησλ απφξσλ. Σν ΗΚΑ ηδξχζεθε ην Η κεηαπνιεκηθή πεξίνδνο έσο ην 1970 ηνλ Διιαδηθφ ρψξν ε ζεψξεζε ηεο πγείαο σο θνηλσληθφ αγαζφ παξνπζίαζε ζεκαληηθή ρξνληθή πζηέξεζε ζε ζρέζε κε άιιεο ρψξεο ηεο Δ.Δ. ζηηο νπνίεο νη πξψηεο πξνζπάζεηεο μεθίλεζαλ ήδε κεηά ην Β Παγθφζκην Πφιεκν. Ζ πζηέξεζε απηή απνδίδεηαη θπξίσο ζε πνιηηηθνχο θαη ηδενινγηθνχο παξάγνληεο, δεδνκέλνπ ηνπ εκθπιίνπ πνπ αθνινχζεζε ζηε ρψξα καο ηνλ Β Παγθφζκην Πφιεκν. Οι βαςικότεροι Νόμοι αυτι τθν περίοδο ιταν ο Ν2592/1953 που προζβλεπε 45

46 αποκζντρωςθ των υπθρεςιϊν υγείασ, κοινωνικι ςυμμετοχι και ενίςχυςθ τθσ περιφζρειασ. Θεμελιϊδθσ ιταν εξάλλου ο Ν. 4169/61 με τον οποίο δθμιουργικθκε ο Οργανιςμόσ Γεωργικϊν Αςφαλίςεων. Για κάλυψθ του αγροτικοφ πλθκυςμοφ που αποτελοφςε το 51% τθσ εποχισ. 3. Η πεξίνδνο ηεο δηθηαηνξίαο θαη ηεο κεηαπνιίηεπζεο Ζ δηθηαηνξία ησλ ζπληαγκαηαξρψλ ηελ πεξίνδν αλέζηεηιε ηελ νπνηαδήπνηε πξνζπάζεηα εθζπγρξνληζκνχ ηνπ ζπζηήκαηνο πγείαο. Κάπνηεο πξνζπάζεηεο κεηαξξχζκηζεο πνπ έγηλαλ εθείλε ηελ επνρή δελ επεηξάπε λα εθαξκνζζνχλ. Αλαθέξεηαη ραξαθηεξηζηηθά ην ζρέδην Πάηξα ην νπνίν είρε ζαλ ζηφρν ηε δεκηνπξγία ελφο εληαίνπ θνξέα πξνζηαζίαο ηεο πγείαο θαη πεξίζαιςεο ηεο αζζέλεηαο ζην νπνίν ζα εληάζζνληαλ βαζκηαία ζηα ηακεία πγείαο. Σν κεγαιχηεξν πνζνζηφ ηνπ πιεζπζκνχ ηεο επνρήο (83%) ήηαλ αζθαιηζκέλν. H πιεηνςεθία ήηαλ αζθαιηζκέλε ζηνλ ΟΓΑ (47%) αθνινπζνχζε ην ΗΚΑ κε 26% θαη ην Γεκφζην κε ην 10%. εκαληηθή ζπκβνιή ηε 10εηία ηνπ 70 ζηελ ηαπηνπνίεζε ησλ αδπλακηψλ ηνπ ειιεληθνχ ζπζηήκαηνο πγείαο είρε ε έθζεζε ηνπ ΚΔΠΔ. Δμάιινπ ε νκάδα επηζηεκφλσλ ηνπ ΚΔΠΔ έθαλε ζεκαληηθέο πξνηάζεηο γηα αλαδηάξζξσζε ηνπ ζπζηήκαηνο. Οη αδπλακίεο πνπ εληφπηζε ε επηζηεκνληθή νκάδα ηνπ ΚΔΠΔ ήηαλ: - Οη αληζφηεηεο κεηαμχ αζθαιηζηηθψλ νξγαληζκψλ ζηηο παξνρέο ζηνπο αζθαιηζκέλνπο. - ηνλ ζεκαληηθφ βαζκφ αληζνθαηαλνκήο ησλ ππεξεζηψλ πγείαο ζηελ πεξηθέξεηα. - ηελ έιιεηςε ζπληνληζκνχ κεηαμχ Τπνπξγείνπ Τγείαο θαη ησλ ινηπψλ θπβεξλεηηθψλ θνξέσλ πνπ αζθνχλ ηελ πνιηηηθή πγείαο ζηε ρψξα καο. - ηελ έιιεηςε εληαίνπ πιαηζίνπ γηα ηε ρξεκαηνδφηεζε ηνπ αζθαιηζηηθνχ ζπζηήκαηνο ζηηο πξνηάζεηο ηνπ ΚΔΠΔ ζπκπεξηιακβάλνληαλ ε ελνπνίεζε ησλ θιάδσλ πγείαο ησλ αζθαιηζηηθψλ ηακείσλ θαη ε δεκηνπξγία κηαο Δζληθήο Τπεξεζίαο Τγείαο. Έλα απφ ηα ζεκαληηθφηεξα ζρέδηα πνπ θαηαηέζεθαλ ηε ζπγθεθξηκέλε 10εηία ζηε Βνπιή ήηαλ ην λνκνζρέδην Γνμηάδε. Σν λνκνζρέδην ζέηεη ακθηζβεηήζεσο γηα ην θαηά πφζν ε ηεξάζηηα ηαηξηθή ηερλνινγηθή πξφνδνο ζπκβαδίδεη κε ηε βειηίσζε ηεο 46

47 πγείαο ηνπ αλζξψπνπ. Ζ έθζεζε ηνλίδεη πσο ην θφζηνο γηα ηηο ππεξεζίεο πγείαο απμάλεηαη αικαησδψο ρσξίο αληίζηνηρα λα απμάλεηαη θαη ην φθεινο. ην λνκνζρέδην Γνμηάδε δίλεηαη έκθαζε ζηελ αλακφξθσζε ηεο πξσηνβάζκηαο θξνληίδαο γηα ηνλ αγξνηηθφ θαη εκηαζηηθφ πιεζπζκφ. Δπίζεο πξνέβιεπε ηελ αλακφξθσζε ηνπ ζπζηήκαηνο γηα ηνλ αζηηθφ πιεζπζκφ πνπ θαιχπηεηαη απφ δηάθνξνπο αζθαιηζηηθνχο θνξείο. Δμάιινπ, δίλεηαη έκθαζε ζηελ απνθέληξσζε ησλ ππεξεζηψλ πγείαο. Ζ αλάπηπμε ησλ λνζνθνκεηαθψλ ππεξεζηψλ ηεο ρψξαο ζε δεπηεξνβάζκην θαη ηξηηνβάζκην επίπεδν κε ηζρπξνπνίεζε κνλάδσλ θαη απνδπλάκσζε ησλ κηθξφηεξσλ. Ζ ελίζρπζε ησλ ζπκκεηνρηθψλ δηαδηθαζηψλ ζηελ εθηίκεζε ηνπ απνηειέζκαηνο πγείαο ήηαλ επίζεο έλα άιιν κέηξν θαζψο θαη ν πξνγξακκαηηζκφο θαη ε βειηίσζε ηνπ αλζξψπηλνπ δπλακηθνχ. Γπζηπρψο ην ζπγθεθξηκέλν λνκνζρέδην δελ εηζήιζε πνηέ ζηε Βνπιή γηα λα ςεθηζηεί. 4. Η 10εηία 80 Ζ δεθαεηία ηνπ 80, είλαη ε θνξπθαία 10εηία ζηνλ ηνκέα κεηαξξπζκίζεσλ ζηελ πγεία κε ηελ εγθαζίδξπζε ηνπ Δζληθνύ πζηήκαηνο Τγείαο πνπ βξίζθεηαη θαη ζήκεξα ζε ηζρχ θαη άιιεο ξηδνζπαζηηθέο λνκνζεηηθέο κεηαξξπζκίζεηο. Οη βαζηθνί άμνλεο ήηαλ: Πξσηνβάζκηα λνζνθνκεηαθή πεξίζαιςε. 1. Αλάπηπμε ηεο πξσηνβάζκηαο πεξίζαιςεο: δεκηνπξγνχληαη 400 Κέληξα Τγείαο απφ ηα νπνία πεξίπνπ ηα 200 ζα θαιχπηνπλ ηηο αλάγθεο ηνπ αγξνηηθνχ πιεζπζκνχ θαη ηα ππφινηπα ηηο αλάγθεο ηνπ αζηηθνχ πιεζπζκνχ. 2. Απνθέληξσζε ηνπ ζπζηήκαηνο πγείαο κε ηελ θαηαλνκή ησλ πφξσλ ζηηο πεξηθέξεηεο αλάινγα κε ηηο γεσγξαθηθέο αλάγθεο. 3. Δλίζρπζε ηεο παξνπζίαο ησλ θνηλσληθψλ θνξέσλ: νη θνξείο ηνπηθήο απηνδηνίθεζεο θαη νη δηάθνξεο ζπλδηθαιηζηηθέο θαη επηζηεκνληθέο νξγαλψζεηο ζπκκεηέρνπλ ζηνλ πξνγξακκαηηζκφ ησλ ππεξεζηψλ πγείαο. 4. Θέζπηζε «ηαηξνχ ηνπ Δζληθνχ πζηήκαηνο Τγείαο» δει. ηνπ ηαηξνχ πνπ εξγάδεηαη ζην ΔΤ κε θαζεζηψο πιήξνπο θαη απνθιεηζηηθήο απαζρφιεζεο. 47

48 Ζ λνζνθνκεηαθή πεξίζαιςε παξέρεηαη απφ ηα λνκαξρηαθά θαη ηα παλεπηζηεκηαθά ηδξχκαηα πνπ αλήθνπλ ζηνλ δεκφζην ηνκέα. Αλάινγα κε ην είδνο ησλ ππεξεζηψλ πνπ πξνζθέξνπλ ηα λνζνθνκεία δηαθξίλνληαη ζε Γεληθά θαη Δηδηθά. Παξάιιεια ηα λνζνθνκεία δηαθξίλνληαη ζε Πεξηθεξεηαθά θαη Ννκαξρηαθά. Δπηπιένλ απαγνξεχεηαη ε ρξεκαηνδφηεζε κε νπνηνδήπνηε ηξφπν απφ ην θξάηνο ησλ ηδησηηθψλ θιηληθψλ, ε ίδξπζε ή ε επέθηαζε ησλ ήδε ππαξρνπζψλ. Φάξκαθν ην ρψξν ηνπ θαξκάθνπ, κε ην Ν. 1316/1983 ηδξχζεθε ν Δζληθφο Οξγαληζκφο Φαξκάθσλ ν νπνίνο πιαηζηψζεθε απφ 2 επηκέξνπο θνξείο ηελ Δζληθή Φαξκαθνβηνκεραλία θαη ηελ Δζληθή Φαξκαθαπνζήθε. ηφρνο ηεο ΔΦΒ ήηαλ ε παξαγσγή θαξκαθεπηηθψλ πξνηφλησλ απφ εηζαγφκελεο πξψηεο χιεο ζε ζπλεξγαζία κε ηνλ ηδησηηθφ ηνκέα ηεο θαξκαθνβηνκεραλίαο κε απψηεξν ζηφρν λα πξνρσξήζεη ζηελ εγρψξηα παξαγσγή νξηζκέλσλ πξψησλ πιψλ θαη λα εμειηρζεί ζε θχξην πξνκεζεπηή ησλ πξψησλ πιψλ ηεο ειιεληθήο βηνκεραλίαο.ηνλ ηνκέα δηαθίλεζεο πξσηαξρηθφ ξφιν αλέιαβε ε Κξαηηθή Φαξκαθαπνζήθε, ε νπνία ζα βαζηθφ ξφιν είρε ηε δηαζθάιηζε ηεο επάξθεηαο θαξκάθσλ θαη άιισλ ζεξαπεπηηθψλ πξντφλησλ ζε φιε ηελ επηθξάηεηα. πλέπεηεο κε εθαξκνγή ζηόρσλ ζηε 10εηία 80 Σα παξαπάλσ ζε ζπλδπαζκφ κε ηελ εθαξκνγή ηνπ θιεηζηνχ λνζειείνπ είραλ ζαλ απνηέιεζκα λα κεησζνχλ πεξίπνπ ζην κηζφ νη ηδησηηθέο θιηληθέο (468 ήηαλ ην 1980 απνηειψληαο ην 77% ζην ζχλνιν ησλ ηδξπκάησλ δεπηεξνβάζκηαο πεξίζαιςεο. Σν θιεηζηφ λνζήιην δελ δηαρψξηδε ην είδνο θαη ηε κνξθή ηεο αζζέλεηαο θαη ηε ζνβαξφηεηα ηεο λφζνπ. Σα έζνδα απφ ην θιεηζηφ λνζήιην ήηαλ πνιχ ρακειφηεξα, απφ ηα έμνδα. Με απηφ ηνλ ηξφπν ηα δεκφζηα λνζνθνκεία βξέζεθαλ ζε άκεζε εμάξηεζε απφ ηνλ θξαηηθφ πξνυπνινγηζκφ. ηνλ ηδησηηθφ ηνκέα φκσο ην θιεηζηφ λνζήιην είρε ζαλ απνηέιεζκα ηα πεξηζζφηεξα κηθξά ζεξαπεπηήξηα λα θιείζνπλ ή λα νδεγεζνχλ ζε εμαγνξά θαη θιείζηκν. Ο αξρηθφο ζηφρνο πνπ αθνξνχζε ζηελ ελνπνίεζε ησλ ηακείσλ δελ επεηεχρζε. 48

49 Οη ηδησηηθέο θιηληθέο πνπ απέκεηλαλ πηνζέηεζαλ κηα πνιηηηθή λνζειίνπ πνπ νδεγνχζε ζε πνιχ πςειφηεξεο ηηκέο απφ απηέο πνπ φξηδε ην Τπνπξγείν. Τπήξμε ηεξάζηηα αλάπηπμε ησλ ηδησηηθψλ Γηαγλσζηηθψλ Κέληξσλ. Απφ κειέηε πνπ έγηλε ην 1992, πξνέθπςε φηη πνζνζηφ άλσ ηνπ 81% ησλ αμνληθψλ ηνκνγξάθσλ αλήθαλ ζηνλ ηδησηηθφ ηνκέα. Οη εθηεηακέλεο άηππεο ακνηβέο, ησλ ηαηξψλ απφ ηνπο αζζελείο ρξνλνινγνχληαη θπξίσο απφ εθείλε ηελ επνρή θαη απνηειεί δηαξθέο πξφβιεκα ηνπ ειιεληθνχ ζπζηήκαηνο πγείαο. 5. Οη ζεκαληηθόηεξεο εμειίμεηο ηε 10εηία ηνπ 1990 Μζχρι το 1993 οι ςθμαντικότερεσ εξελίξεισ χαρακτθρίηονταν από ζνα πιο φιλελεφκερο πνεφμα και ιταν οι παρακάτω: Δευτεροβάκμια περίκαλψθ: Με το Ν. 2071/92 επετράπθ εκ νζου θ ςφςταςθ ιδιωτικϊν κλινικϊν. ενϊ ο κεςμόσ πλιρουσ και αποκλειςτικισ απαςχόλθςθσ αντικακίςταται από τθ μερικι απαςχόλθςθ και τθν ειςαγωγι των ιατρϊνςυμβοφλων. Δθμόςια Τγεία-προνοςοκομειακι φροντίδα: Σα κζντρα υγείασ χρθματοδοτοφνται από τθ νομαρχία και όχι από τα προχπολογιςμό. νοςοκομεία και ζχουν πια το δικό τουσ Δθμιουργείται το Κζντρο Ελζγχου Ειδικϊν λοιμϊξεων ΝΠΙΔ με ςτόχο τθ ςυςτθματικι αντιμετϊπιςθ και το ςυντονιςμό των ενεργειϊν για τθν πρόλθψθ τθσ εξάπλωςθσ μεταδοτικϊν αςκενειϊν. Ιδρφεται το Εκνικό Κζντρο Άμεςθσ Βοικειασ. κοπόσ είναι θ παροχι επείγουςασ προ-νοςοκομειακισ φροντίδασ Φάρμακο: Καταργείται θ Εκνικι Φαρμακοβιομθχανία και θ Εκνικι Φαρμακαποκικθ και ςτθ κζςθ τουσ ιδρφεται το Ινςτιτοφτο Φαρμακευτικισ Ζρευνασ και Σεχνολογίασ που ζχει ουςιαςτικά το ρόλο τθσ Εκνικισ Φαρμακαποκικθσ. Μετά τθν αλλαγι Κυβζρνθςθσ το 1993 (Νόμοσ 2194/1994) επανζρχονται κάποιεσ νομοκετικζσ ρυκμίςεισ τθσ προθγοφμενθσ 10ετίασ που είχαν καταργθκεί και δίνεται 49

50 ζμφαςθ ςτουσ ανκρϊπινουσ πόρουσ και ςτον ζλεγχο των δαπανϊν από τα αςφαλιςτικά ταμεία Σα κυριότερα νζα μζτρα ιταν τα παρακάτω:. Ανκρϊπινοι πόροι:: Κακίςταται υποχρεωτικι ςε μόνιμθ βάςθ, θ μετεκπαίδευςθ με απόςπαςθ των ιατρϊν και των οδοντιάτρων του ΕΤ, των φαρμακοποιϊν κακϊσ και των λειτουργϊν των άλλων επαγγελμάτων υγείασ, Πρωτοβάκμια περίκαλψθ. Σα Κζντρα Τγείασ υπάγονται εκ νζου ςτα νοςοκομεία χωρίσ δικό τουσ προχπολογιςμό, Με το Ν 2519/1997 προβλζπεται Ίδρυςθ Δικτφων Πρωτοβάκμιασ Φροντίδασ Τγείασ με ςτόχο τθν δθμιουργία ενόσ ενιαίου πλαιςίου παροχισ υπθρεςιϊν υγείασ που κα περιλαμβάνει τα κζντρα υγείασ, τα περιφερειακά ιατρεία και πολυιατρεία ςε ζνα ενιαίο πλαίςιο παροχισ υπθρεςιϊν υγείασ. Νοςοκομειακι περίκαλψθ: απαςχόλθςθσ ςτο ΕΤ επανζρχεται ο κεςμόσ τθσ πλιρουσ και αποκλειςτικισ Φάρμακο:Ν. 2469/1997: Εγκακίδρυςθ λίςτασ φαρμάκων με βάςθ τθν οποία κα αποηθμιϊνονται τα φάρμακα ςτα αςφαλιςτικά ταμεία. τόχοσ ο ζλεγχοσ των δαπανϊν μζςω τθσ βζλτιςτθσ επιλογισ ανά κεραπευτικι κατθγορία. Απολογιςμόσ 10ετίασ 90- προβλιματα εφαρμογισ. Σα «δίκτυα τθσ πρωτοβάκμιασ φροντίδασ υγείασ» δεν εφαρμόςκθκαν ποτζ. Σα πολυιατρεία παρζμειναν ςτουσ αςφαλιςτικοφσ οργανιςμοφσ και τα κζντρα υγείασ διατιρθςαν τθ ςφνδεςι τουσ- και τθν εξάρτθςι τουσ - με τα νοςοκομεία. 6. Οη ζεκαληηθόηεξεο εμειίμεηο ηεο 10εηίαο 2000 Σθν περίοδο δίνεται ζμφαςθ ςτθν αποκζντρωςθ, ςτθ βελτίωςθ του προγραμματιςμοφ και ςτθ διαςφάλιςθ τθσ ποιότθτασ των υπθρεςιϊν υγείασ. Οι ςθμαντικότερεσ εξελίξεισ αν οι παρακάτω: 1. Η περιφερειακι οργάνωςθ και θ ανάπτυξθ των ΠΕΤ. Με το Ν. 2289/2001 θ χϊρα διαιρείται ςε 17 Τγειονομικζσ Περιφζρειεσ. Όλα τα νοςοκομεία του ΕΤ και τα Κζντρα Τγείασ υπάγονται ςτα αντίςτοιχα ΠΕΤ 2. Η κακιζρωςθ υγειονομικοφ χάρτθσ τθσ χϊρασ, αποτζλεςε μια από τισ ςθμαντικότερεσ πρωτοβουλίεσ. ηφρνη ηνπ έξγνπ ήηαλ: 50

51 Να δεκηνπξγήζεη λέεο δπλαηφηεηεο θαη ππεξεζίεο γηα νξζνινγηθή δηαρείξηζε θαη θαηαλνκή ή αλαθαηαλνκή ησλ πφξσλ θαη πιεξνθφξεζε, ηφζν ζηνπο άκεζα ή έκκεζα εκπιεθφκελνπο ζην ζχζηεκα Τγείαο-Πξφλνηαο, φζν θαη ζηνπο ρξήζηεο ησλ ππεξεζηψλ ηνπ. Οη βαζηθέο ελφηεηεο πιεξνθνξηψλ πνπ πεξηιακβάλνληαη ζηνλ Τγεηνλνκηθφ Υάξηε είλαη νη αθφινπζεο: Πόξνη Τγείαο θαη Πξόλνηαο ηνπ δεκνζίνπ, ηδησηηθνύ ηνκέα θαη ησλ κε θεξδνζθνπηθώλ θαη κε θπβεξλεηηθώλ νξγαλώζεσλ: Τπνδνκέο, ζηειέρσζε, νξγαλσηηθή δηάξζξσζε, παξερφκελεο ππεξεζίεο, βηνηαηξηθφο θαη ινηπφο εμνπιηζκφο, θιάδνη θαη εηδηθφηεηεο αλζξψπηλνπ δπλακηθνχ θιπ. Υξήζε ππεξεζηώλ: Τπεξεζίεο αλά είδνο επηιεγκέλσλ πεξηζηαηηθψλ θαη αλά θνξέα παξνρήο, φγθνο παξαγφκελσλ ππεξεζηψλ θαη θφζηνο απηψλ, έθβαζε, απνηειεζκαηηθφηεηα, απνδνηηθφηεηα θαη θαηαιιειφηεηα ζε ζρέζε κε ηηο πξνζδηνξηζκέλεο αλάγθεο, θιπ. Δπηδεκηνινγηθά ζηνηρεία: Θλεζηκφηεηα, λνζεξφηεηα, πξνζδφθηκν επηβίσζεο, ηξφπνο δσήο θαη ζπκπεξηθνξάο (π.ρ θάπληζκα, ρξήζε ηνμηθψλ νπζηψλ, ζεμνπαιηθή ζπκπεξηθνξά, δηαηξνθηθέο ζπλήζεηεο, θπζηθή δξαζηεξηφηεηα) θιπ. Πεξηβαιινληηθά ζηνηρεία: Μνξθέο θαη πεγέο κφιπλζεο ηνπ αέξα, ηνπ χδαηνο, ηνπ εδάθνπο θιπ. Γεκνγξαθηθά ζηνηρεία: Φχιν, νηθνγελεηαθή θαηάζηαζε, εηζφδεκα, νηθνγελεηαθέο δαπάλεο, επάγγεικα, ηνκέαο απαζρφιεζεο, αζθάιηζε, ειηθία, εθπαίδεπζε, εζληθφηεηα, θ.ι.π. 3. Επίςθσ δθμιουργείται ϊμα Επικεωρθτϊν Τπθρεςιϊν Τγείασ και Πρόνοιασ και ο Οργανιςμόσ Διαχείριςθσ Πόρων Τγείασ με ςτόχο τθ διαχείριςθ των οικονομικϊν ταμείων. των Με τθν αλλαγι τθσ κυβζρνθςθσ το 2004 δίνεται ζμφαςθ ςτθ βελτίωςθ τθσ οργάνωςθσ τθσ πρωτοβάκμιασ περίκαλψθσ και του ςυςτιματοσ δθμόςιασ υγείασ, κακϊσ και ςτον ζλεγχο των προμθκειϊν. θμαντικζσ νομοκετικζσ αλλαγζσ ζγιναν και ςτο χϊρο του φαρμάκου που όμωσ δεν ζτυχαν ανάλογθσ εφαρμογισ. Οι βαςικότερεσ αλλαγζσ αναφζρονται παρακάτω: 51

52 Πρωτοβάκμια περίκαλψθ: 1. Με το Ν3235/2004 γίνεται μια «καταγραφι» τθσ πρωτοβάκμιασ περίκαλψθσ ςτθ χϊρα ωσ προσ τουσ φορείσ παροχισ τθσ (Η πρωτοβάκμια Τγεία παρζχεται από τα Κζντρα Τγείασ του ΕΤ και τα περιφερειακά τουσ ιατρεία, τισ μονάδεσ πρωτοβάκμιασ φροντίδασ των Οργανιςμϊν Κοινωνικισ Αςφάλιςθσ που μετονομάηονται ςε Κζντρα Τγείασ του οικείου Ο.Κ.Α. τα εξωτερικά ιατρεία των νοςοκομείων του ΕΤ τισ μονάδεσ παροχισ υπθρεςιϊν πρωτοβάκμιασ φροντίδασ υγείασ των οργανιςμϊν τοπικισ αυτοδιοίκθςθσ και από άλλουσ φορείσ που ςυνδζονται οργανωτικά ι λειτουργικά με το ΕΤ).Επίςθσ: 2. Προωκείται θ πιςτοποίθςθ των Κζντρων Τγείασ και θ εγκακίδρυςθ ςυςτθμάτων τθλειατρικισ υποςτιριξθσ για τα απομακρυςμζνα Κζντρα. 3. Κακιερϊνεται εκ νζου -ο κεςμόσ του οικογενειακοφ και του προςωπικοφ ιατροφ για όλουσ τουσ πολίτεσ τθσ χϊρασ.(κακικοντα οικογενειακοφ ιατροφ μποροφν να αςκοφν όλοι οι ιατροί με τίτλο ειδικότθτασ Γενικισ Ιατρικισ Πακολογίασ και Παιδιατρικισ.) 4. Ο πολίτθσ ζχει δικαίωμα να επιλζξει τον προςωπικό του ιατρό από εκείνουσ που υπθρετοφν ι εργάηονται ςτα Κζντρα Τγείασ τθσ περιοχισ τουσ. 5. Προβλζπεται επίςθσ ιατρικό δθμιουργία θλεκτρονικοφ φακζλου και θλεκτρονικισ κάρτασ. 6. Επίςθσ Με το Ν 3329/2005 τα ΠΕΤ μετονομάηονται ςε ΔΤΠΕ. Οργάνωςθ διαχείριςθ ςυςτιματοσ υγείασ: φςταςθ Επιτροπισ Προμθκειϊν Τγείασ με ςτόχο τον καλφτερο ζλεγχο και οργάνωςθ υςτιματοσ Προμθκειϊν Ν. 3580/2007 Δθμόςια Τγεία:1. Δίνεται κυρίαρχοσ ρόλοσ ςτθ Γενικι Γραμματεία Δθμόςιασ Τγείασ που ζχει ςα βαςικό ςτόχο τθν κακοδιγθςθ και υποςτιριξθ του ςυςτιματοσ δθμόςιασ υγείασ Ν. 3370/2005 Η Γενικι Διεφκυνςθ Δθμόςιασ Τγείασ του Τπουργείου Τγείασ και Κοινωνικισ Αλλθλεγγφθσ ζχει ςαν ςτόχουσ τθν υλοποίθςθ μζτρων ςτο Εκνικό χζδιο δράςθσ για τθ Δθμόςια Τγεία. Σθν αντίςτοιχθ ευκφνθ ςε επίπεδο περιφερειϊν ζχουν οι Περιφερειακζσ Διευκφνςεισ Δθμόςιασ Τγείασ 2. Απαγόρευςθ προμικειασ προϊόντων καπνοφ ςε ανθλίκουσ (Ν. 3730/2008) Φάρμακο: Ν. 3457/

53 Καταργείται θ λίςτα φαρμάκων και ιδρφεται θ ΕΔΑΦ (Επιτροπισ Διαφάνεια για τθν Αποηθμίωςθ του Φαρμάκου) για τον προςδιοριςμό και τθν κατάρτιςθ κεραπευτικϊν ομάδων.. Κακιερϊκθκε ςφςτθμα «επιςτροφϊν» από τισ φαρμακευτικζσ εταιρείεσ ςτα Σαμεία με βάςθ τθν τιμι ανάκτθςθσ των προϊόντων που ορίηονταν μζςω μακθματικοφ τφπου. Άλλεσ ςθμαντικζσ νομοκετικζσ ρυκμίςεισ ιταν ο Κακοριςμόσ πλαιςίου υποβοθκοφμενθσ αναπαραγωγισ (Ν. 3305/2005)) και ο κϊδικασ ιατρικισ δεοντολογίασ. (Ν 3293/2004Ν. Επίςθσ, ςυςτινεται Εκνικό Κζντρο Αιμοδοςίασ με ςτόχο τθν ανάπτυξθ και τθν προαγωγι του Εκνικοφ υςτιματοσ Αιμοδοςίασ Ν. 3402/2005. ΠΡΟΒΛΗΜΑΣΑ ΠΟΤ ΠΑΡΕΜΕΙΝΑΝ ΜΕΧΡΙ ΗΜΕΡΑ Η ζλλειψθ ςυνζχειασ ςτισ πολιτικζσ υγείασ, θ μθ εφαρμογι ςοβαρϊν μεταρρυκμιςτικϊν ςτόχων είχε ςαν αποτζλεςμα να χρονίηουν προβλιματα που είχαν εντοπιςτεί από τουσ επιςτιμονεσ 3 με 4 10ετίεσ νωρίτερα και παρά τισ όπωσ είδαμε ςθμαντικζσ κατά καιρουσ νομοκετικζσ μεταρρυκμίςεισ. Προβλιματα που παραμζνουν είναι: Τπολειτουργία Κζντρων Τγείασ και περιφερειακζσ ανιςότθτεσ. Ο κεςμόσ του οικογενειακοφ γιατροφ δεν εφαρμόςκθκε γενικευμζνα. Μεγάλθ επιβάρυνςθ του Κράτουσ και των αςφαλιςτικϊν οργανιςμϊν από τθν ανεξζλεγκτθ ςυνταγογράφθςθ ιατρικϊν πράξεων και φαρμάκων. Δεν εφαρμόςτθκε θ θλεκτρονικι κάρτα ςυνταγογράφθςθσ και ο θλεκτρονικόσ φάκελοσ του αςκενι ενϊ δεν υλοποιικθκαν και οι επιςτροφζσ από τισ εταιρείεσ ςτα αςφαλιςτικά ταμεία. Η φαρμακευτικι δαπάνθ ανιλκε το 2009 ςε 5 δισ ευρϊ, ποςό που ιςοδυναμεί με το 40% τθσ ετιςιασ κρατικισ επιχοριγθςθσ προσ αυτά. 53

54 Προβλιματα ςτθ διαχείριςθ ςτα νοςοκομεία-ελλείμματα. Δεν υιοκετικθκαν οι ςφγχρονεσ οργανωτικζσ και διαχειριςτικζσ τεχνικζσ. Ο ΟΔΙΠΤ δεν προχϊρθςε Ελλείψεισ ςε νοςθλευτικό προςωπικό (Διάγραμμα 7). Αντίκετα θ Ελλάδα βρίςκεται ςτακερά ςτισ πρϊτεσ κζςεισ παγκοςμίωσ τισ τελευταίεσ 10ετίεσ ςε αρικμό ιατρϊν ςε ςχζςθ με τον πλθκυςμό τθσ. Οργάνωςθ ςυςτιματοσ- προγραμματιςμόσ: ο Τγειονομικόσ χάρτθσ, δεν υλοποιικθκε Σο πρόβλθμα τθσ παραοικονομίασ παραμζνει Η απορροφθτικότθτα ιταν εξαιρετικά χαμθλι για πολλά χρόνια (φωτεινζσ εξαιρζςεισ οι περίοδοι Δοξιάδθ και Γεννθματά τισ 10ετίεσ 70 και 80 αντίςτοιχα). Ζλλειψθ ςυςτθμάτων αξιολόγθςθσ, Δεν υιοκετικθκε ζνα ςφςτθμα π.χ αξιολόγθςθσ τθσ παραγωγικότθτασ των νοςοκομείων που να βαςίηεται ςτο παραγωγικό, κλινικό και ερευνθτικό τουσ ζργο. Η αξιολόγθςθ γενικότερα τεχνικϊν και προϊόντων που χρθματοδοτοφνται από το ΕΤ απουςιάηει. 7. ΠΡΟΦΑΣΕ ΕΞΕΛΙΞΕΙ Αναφζρουμε εδϊ κάποιεσ εξελίξεισ που ζλαβαν χϊρα μζςα ςτο 2010 Φάρμακο: Επαναφορά τθσ λίςτασ φαρμάκων ςτα αςφαλιςτικά ταμεία. (3816/2010) ςε μια προςπάκεια ελζγχου των φαρμακευτικϊν δαπανϊν ςε ςυνδυαςμό με τθ μθχανογράφθςθ του ςυςτιματοσ/ ΕΤ: (Ν. 3868/2010) Γίνονται προςπάκειεσ για αναβάκμιςθ του Εκνικοφ υςτιματοσ Τγείασ με τθν κακιζρωςθ ολοιμερθσ λειτουργίασ των νοςοκομείων που ανικουν ςτο ΕΤ. Παράλλθλα επεκτείνεται θ λειτουργία των εξωτερικϊν ιατρείων και θ διενζργεια κεραπευτικϊν και επεμβατικϊν πράξεων πζρα του τακτικοφ ωραρίου. Ιδρφεται Γραφείο Τποςτιριξθσ Πολίτθ ςε κάκε νοςοκομείο με ςτόχο τθν προάςπιςθ των χρθςτϊν των υπθρεςιϊν υγείασ. Δθμιουργοφνται κίνθτρα για τθν κάλυψθ των αναγκϊν τθσ περιφζρειασ. Τπάρχει υποχρζωςθ παραμονισ ςτθ κζςθ για μια 5ετία, οι κζςεισ που κενϊνονται μπορεί να προκθρφςςονται ςε ανϊτερο βακμό από τον προβλεπόμενο ενϊ ο μθνιαίοσ μιςκόσ 54

55 αυξάνεται κατά 10% και προςμετρείται προχπθρεςίασ ςτισ υπθρεςιακζσ κρίςεισ. κατά τον ανϊτατο βακμό ςαν ποςοςτό Διεφρυνςθ τοπικϊν αρμοδιοτιτων: Θεςπίηεται ςε κάκε Διμο υμβοφλιο Διαβοφλευςθσ, Διαφάνειασ και Λογοδοςίασ Τγείασ και Κοινωνικισ Φροντίδασ ςτθν περιοχι αρμοδιότθτασ του Διμου. Θεςπίηεται ςε κάκε περιφζρεια υμβοφλιο Προγραμματιςμοφ Τγείασ και Κοινωνικισ Φροντίδασ με ςτόχο τθν ετιςια ενθμζρωςθ του υγειονομικοφ Χάρτθ Τγείασ κα Πρόνοιασ. Επίςθσ κακιερϊνεται οριςτικά θ ολικι απαγόρευςθ του καπνίςματοσ ςτουσ δθμόςιουσ χϊρουσ. Νομοςχζδια υπό εξζλιξθ: Ηλεκτρονικι ςυνταγογράφθςθ. Θεμελιϊνεται κεςμικά θ Ηλεκτρονικι Καταχϊριςθ και Εκτζλεςθ Ιατρικϊν υνταγϊν και Παραπεμπτικϊν Ιατρικϊν Πράξεων που υλοποιείται με το φςτθμα Ηλεκτρονικισ υνταγογράφθςθσ ωσ μείηον πολιτικι παρζμβαςθ προσ τθν κατεφκυνςθ του εκςυγχρονιςμοφ και τθσ διαφάνειασ των παρεχόμενων ιατρικϊν υπθρεςιϊν αλλά και τθσ μείωςθσ των δαπανϊν. το ςχιμα 3 δίνεται ςυνοπτικά θ οργάνωςθ του ςυςτιματοσ υγείασ ςτθν Ελλάδα. 55

56 Διάγραμμα 7.Αρικμόσ νοςθλευτϊν ανά 1000 κατοίκουσ (or latest year available) Source: OECD Health Data 2009, OECD ( 56