ΣΧΕΔΙΑ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ ΦΡΟΝΤΙΔΑΣ ΠΟΥ ΑΦΟΡΟΥΝ ΣΤΗΝ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΩΝ. ΔΥΣΚΟΙΛΙΟΤΗΤΑ Συντάκτης: Στυλιανός Κατσαραγάκης

Μέγεθος: px
Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "ΣΧΕΔΙΑ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ ΦΡΟΝΤΙΔΑΣ ΠΟΥ ΑΦΟΡΟΥΝ ΣΤΗΝ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΩΝ. ΔΥΣΚΟΙΛΙΟΤΗΤΑ Συντάκτης: Στυλιανός Κατσαραγάκης"

Transcript

1 ΣΧΕΔΙΑ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ ΦΡΟΝΤΙΔΑΣ ΠΟΥ ΑΦΟΡΟΥΝ ΣΤΗΝ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΩΝ ΔΥΣΚΟΙΛΙΟΤΗΤΑ Συντάκτης: Στυλιανός Κατσαραγάκης 1

2 ΔΥΣΚΟΙΛΙΟΤΗΤΑ Συντάκτης: Στυλιανός Κατσαραγάκης 1. ΘΕΩΡΗΤΙΚΗ ΒΑΣΗ Α. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η δυσκοιλιότητα αποτελεί ένα συχνότατο προβλήματα των ασθενών για το οποίο σπάνια αναζητούν βοήθεια από επαγγελματία υγείας. Η επίπτωση της κυμαίνεται περίπου μεταξύ 0,7% και 79% στο σύνολο των ενηλίκων ασθενών και 33,5% σε ασθενείς ηλικίας μεγαλύτερης των 60 ετών. Συνηθέστερα η ύπαρξη της συνδυάζεται με υποκείμενη παθολογική αιτία. Η επίπτωση της αυξάνει σημαντικά στην περίπτωση ασθενών με χρόνια ή απειλητικά για τη ζωή νοσήματα, χωρίς απαραίτητα σχετίζεται με τα νοσήματα αυτά. Η επίπτωση της σε πληθυσμούς ασθενών με προχωρημένη νόσο διαφέρει ελάχιστα μεταξύ των διαφορετικών χρονίων νοσημάτων. Η συνολική επίπτωση της υπολογίζεται μεταξύ 23% και 100% σε ασθενείς με προχωρημένο νόσο με ποσοστό μεγαλύτερο του 80% αυτών των ασθενών να χρήζει θεραπείας διαχείρισης της και σημαντικό ποσοστό 40% έως 70% να εξακολουθεί να βιώνει το σύμπτωμα παρά τη λήψη υπακτικών. Υπολογίζεται ότι η επίπτωση της κυμαίνεται από 23 έως 65% σε ασθενείς με καρκίνο, 34% έως 35% με AIDS, 38% έως 42% με καρδιακή ανεπάρκεια, 27% έως 44% σε χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια και 29% έως 70% σε νεφρική νόσο. Εκτός από την ηλικία που αποτελεί παράγοντα κινδύνου για την εμφάνιση δυσκοιλιότητας, και το φύλο σχετίζεται με την εμφάνιση της. Οι γυναίκες ασθενείς ανεξαρτήτου ηλικίας εμφανίζουν μεγαλύτερο κίνδυνο για την εμφάνιση δυσκοιλιότητας από ότι οι άνδρες ασθενείς. Χαμηλό κοινωνικόοικονομική κατάσταση, χαμηλό μορφωτικό επίπεδο, περιορισμένη φυσική άσκηση, φαρμακευτική αγωγή, κατάθλιψη, οργανική και σεξουαλική κακοποίηση και στρεσσογόνα συμβάντα της ζωής περιλαμβάνονται στους παράγοντες αυξημένου κινδύνου για την εμπειρία δυσκοιλιότητας. Η υποκειμενική εμπειρία που χαρακτηρίζει το σύμπτωμα καθιστά δύσκολο τον ορισμό του, με συνέπεια την απουσία ενός κοινά αποδεκτού ορισμού. Γενικότερα 2

3 Δυσκοιλιότητα ορίζεται το σύνδρομο που περιλαμβάνει συμπτώματα σχετιζόμενα με το παχύ έντερο και εμφανίζεται μεμονωμένο ή σε συνδυασμό με άλλη υποκείμενη αιτία (Πίνακας 1.). Κλινικά η δυσκοιλιότητα περιγράφεται ως επιβράδυνση των κινήσεων του εντέρου. Συνηθλεστερα οι επαγγελματίες υγείας επικεντρώνονται στην περιγραφή ενός οργανικού προβλήματος που σχετίζεται με τη μεταβολή της συχνότητας της κένωσης του εντέρου και της σύστασης των κοπράνων. Τα κριτήρια της Χρόνιας Δυσκοιλιότητας Rome IIΙ (Βλέπε Παράρτημα) περιγράφουν ότι λιγότερες από τρεις κενώσεις εβδομαδιαίως χρήζουν διερεύνησης. Τα κριτήρια αυτά, εκτός από τη συχνότητα της κένωσης ενσωματώνουν και άλλες παραμέτρους της εμπειρίας ασθενών με δυσκοιλιότητα. Σε αντίθεση με τους επαγγελματίες υγείας, οι ασθενείς χρησιμοποιούν ένα μεγάλο εύρος περιγραφών για την απεικόνιση της εμπειρίας τους, αναφέροντας κοιλιακό πόνο, δυσφορία κατά την κένωση του εντέρου, μετεωρισμό, σκληρά κόπρανα και αίσθηση ατελούς κένωσης. Η διαχείριση της δυσκοιλιότητας αφορά σε σημαντικό ποσοστό τους νοσηλευτές λόγω της συχνής επικοινωνίας και αλληλεπίδρασης με τους ασθενείς. Η διερεύνηση του κινδύνου για την εμφάνιση της και της αποτελεσματικότητας των θεραπευτικών παρεμβάσεων ανακούφισης της δυσκοιλιότητας περιλαμβάνονται στις συνήθεις νοσηλευτικές πρακτικές. Συνηθέστερα οι ασθενείς με δυσκοιλιότητα χρειάζονται νοσηλευτική φροντίδα για τη διαχείριση του συμπτώματος. Επιπλέον έχει υπολογισθεί ότι οι νοσηλευόμενοι ασθενείς με σοβαρή δυσκοιλιότητα απαιτούν σημαντικό από το χρόνο των νοσηλευτών και επισημαίνεται ότι η πρόληψη του συμπτώματος και η έγκαιρη παρέμβαση διαχείρισης του επιτυγχάνουν σημαντικό κλινικό και οικονομικό πλεονέκτημα. Β. ΑΙΤΙΑ ΔΥΣΚΟΙΛΙΟΤΗΤΑΣ Η δυσκοιλιότητα διακρίνεται σε πρωτοπαθή, δευτεροπαθή και ιατρογενώς προκαλούμενη. Η πρωτοπαθής σχετίζεται με τον τρόπο ζωής και τις συνήθειες διατροφής των ασθενών και η δευτεροπαθής αποδίδεται σε σχετιζόμενα με τη νόσο αίτια. Η ιατρογενώς προκαλούμενη σχετίζεται με φαρμακευτικές και θεραπευτικές παρεμβάσεις που συμβάλλουν στην εμφάνιση ή επιδείνωση του συμπτώματος. 3

4 Ανάλογα με την εντερική δυσλειτουργία διακρίνονται τρεις κυρίως κατηγορίες δυσκοιλιότητας: α) καθυστερημένη μεταφορά του περιεχομένου του παχέως εντέρου, β) καθυστερημένη κένωση του ορθοσιγμοειδούς και γ) διαταραχές της κένωσης. Οι διαταραχές της κένωσης χαρακτηρίζονται από διαταραχή της κινητικότητας του απευθυσμένου καθώς και αυξημένη αντίσταση στην κένωση. Συχνά συνυπάρχουν δομικές διαταραχές και συνδυασμός της καθυστερημένης μεταφοράς του περιεχομένου του εντέρου ή της κένωσης του ορθοσιγμοειδούς. Πλήθους πολλαπλών οργανικών, λειτουργικών, ψυχολογικών, συναισθηματικών και περιβαλλοντολογικών παραγόντων σχετίζονται με την εμφάνιση της (Πίνακας 1.). Οι παθήσεις του εντέρου, οι μεταβολικές και οι νευρολογικές διαταραχές αποτελούν τα συνηθέστερα αίτια της. Πίνακας 1. Κύρια Αίτια Δυσκοιλιότητας Οργανικά Προβλήματα Φάρμακα Οπιοειδή, αντιόξινα, αντιεπιληπτικά, αντιεμετικά (ανταγωνιστές των υποδοχέων σεροτονίνης), αντιυπερτασικά, μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη, αντιπαρκινσονικά, αντιχολινεργικά, τρικυκλικά αντικαταθλιπτικά, αντιδιαρροϊκά (υπερβολική χρήση), αντισταμινικά, σπασμολυτικά, αντιβηχικά, χημειοθεραπεία, διουρητικά, (από του στόματος χορηγούμενος) σίδηρος, νευροληπτικά, συμπληρώματα ασβεστίου, αναστολείς διαύλων ασβεστίου Μεταβολικές Αφυδάτωση (πυρετός, έμετος, πολυουρία, μειωμένη πρόσληψη υγρών, διαταραχές διουρητικά), υπερασβεσταιμία, υποκαλιαιμία, υπομαγνησιαιμία, ουραιμία, υποθυρεοειδισμός, υπερπαθυρεοειδισμός, σακχαρώδης διαβήτης, νεφρική ανεπάρκεια, παρανεοπλασματικά σύνδρομα Μυοπάθειες Αμυλοείδωση, σκληρόδερμα κτλ Νευρολογικές Όγκοι εγκεφάλου, διαταραχές νωτιαίου μυελού, διήθηση ιερού διαταραχές πλέγματος, διαταραχές αυτόνομου νευρικού συστήματος (πρωτοπαθείς: Νόσος Parkinson, νόσος κινητικού νευρώνα, σκλήρυνση κατά πλάκας και δευτεροπαθείς: καρκίνος, σακχαρώδης διαβήτης), γνωσικές διαταραχές Μηχανική Καρκίνος παχέως εντέρου, όγκοι πυέλου, μετακτινική ίνωση στην 4

5 απόφραξη κοιλία, χειρουργική επέμβαση κοιλίας, γυναικολογικές χειρουργικές επεμβάσεις, διαταραχές του εντέρου όπως σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου, εκκοπλωμάτωση, κτλ, εντερική απόφραξη, επώδυνες παθήσεις ορθού & πρωκτού (αιμορροΐδες, ραγάδα, περιεδρικό απόστημα), πρόπτωση εντέρου. Λειτουργικά Προβλήματα Διατροφή Μειωμένη όρεξη και περιορισμένη λήψη τροφής, πτωχή σε φυτικές ίνες δίαιτα, μειωμένη λήψη υγρών Περιβαλλοντικοί/ Πολιτισμικοί παράγοντες Έλλειψη ιδιωτικότητας, απουσία άνεσης ή παροχής βοήθεια στη χρήση της τουαλέτας, σχετιζόμενοι με την αφόδευση πολιτισμικοί παράγοντες Γενικοί παράγοντες Προχωρημένη ηλικία, παρατεταμένη κατάκλιση, μειωμένη κινητικότητα, κόπωση, κατάθλιψη, καταστολή, εκφυλιστική αρθροπάθεια, καρδιακή νόσος Γ. ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΔΥΣΚΟΙΛΙΟΤΗΤΑΣ Η αξιολόγηση της δυσκοιλιότητας διακρίνεται στην αξιολόγηση της εμπειρίας του ασθενή με το σύμπτωμα και την αξιολόγηση του κινδύνο για την εμφάνιση της. Η αξιολόγηση επικεντρώνεται στα χαρακτηριστικά της δυσκοιλιότητας και των κενώσεων του εντέρου καθώς και στην καταπόνηση που προκαλεί στον ασθενή (Πίνακας 2). Η αξιολόγηση του ιστορικού του συμπτώματος και η φυσική εξέταση της κοιλίας αποτελούν τα κύρια σημεία διερεύνησης (Πίνακας 2). Η διερεύνηση του συνήθους προτύπου κένωσης του εντέρου, των πρόσφατων μεταβολών του καθώς και των παρελθοντικών παρεμβάσεων διαχείρισης του συμβάλλουν στην απεικόνιση της εμπειρίας του συμπτώματος. Συχνότερα, οι ασθενείς λόγω δυσκολίας περιγραφής ή δυσφορίας υποαναφέρουν το σύμπτωμα. Η διακοπή φαρμάκων που προκαλούν δυσκοιλιότητα (Πίνακας 1.) αποτελεί το πρώτο βήμα της αξιολόγησης του συμπτώματος. Η διερεύνηση της δυσκοιλιότητας απαιτείται σε οποιονδήποτε ασθενή περιγράφει λιγότερες από τρεις κένωσης του εντέρου εβδομαδιαίως (Κριτήριο Χρόνιας Δυσκοιλιότητας Rome IIΙ) (Βλέπε Παράρτημα), ακόμα και εάν ο ασθενής δεν παραπονείται για το σύμπτωμα. Το έντερο 5

6 κενούται σε όλους τους ασθενείς ακόμα και σε εκείνους με ελάχιστη κατανάλωση τροφής καθώς στα κόπρανα περιλαμβάνονται εκτός από τα υπολείμματα τροφής, μη απορροφούμενες εντερικές εκκρίσεις, αποπτούμενα επιθηλιακά κύτταρα και εντερικά βακτήρια. Η εξέταση της κοιλίας και της περιεδρικής περιοχής συμβάλλει στην αναζήτηση προβλημάτων που σχετίζονται ή προκαλούν το σύμπτωμα (Πίνακας 2). Η δακτυλική εξέταση επιτρέπει την αξιολόγηση του τόνου του σφιγκτήρα, της κινητικότητας του πυελικού εδάφους, του περιεχομένου στη λύκηθο καθώς και των περιεδρικών προβλημάτων ή παθολογικών καταστάσεων του σφικτήρα. Η δακτυλική εξέταση επιβάλεται για τη διερεύνηση της ύπαρξης κοπρόλιθου, ιδιαίτερα μετά από αναφορά του ασθενή για παρέλευση χρονικού διαστήματος μεγαλύτερου των τριών ημερών από την τελευταία κένωση ή αναφορά αισθήματος ατελούς κένωσης. Η δακτυλική εξέταση αποφεύγεται σε ανοσοκατεσταλμένους ασθενείς λόγω του αυξημένου κινδύνου ανάπτυξης περιεδρικών αποστημάτων και συριγγίων. Ενδελεχής εξέταση του ορθού απαιτείται σε αναφορά του ασθενή για διαρροϊκές ή λασπώδεις κενώσεις και εικόνα ψευδοδιάρροιας. Η διέλευση υδαρών κοπράνων από στενωπό του εντέρου όπως κοπρόλιθο ή απόφραξη καθώς και η αυξημένη παραγωγή βλέννης με σκοπό τον περιορισμό της σκληρότητας των κοπράνων αποτελούν τα κύρια αίτια εμφάνισης ψευδοδιαρροιών. Η διερεύνηση της επίδρασης της δυσκοιλιότητας περιλαμβάνεται στην ολοκληρωμένη αξιολόγησης της. Η λειτουργικότητα, η καθημερινή ζωή καθώς και οι σχέσεις του ασθενή με τους άλλους επηρεάζονται αρνητικά. Επιπρόσθετα η δυσκοιλιότητα αυξάνει την ψυχολογική καταπόνηση των ασθενών, επιδεινώνοντας το άγχος, την κατάθλιψη κτλ και επιδεινώνει την ποιότητα ζωής τους. Η επίδραση της δυσκοιλιότητας των ασθενών είναι ικανή να αυξήσει και την καταπόνηση των φροντιστών των ασθενών. Οι ασθενείς συχνά περιγράφουν συνοδά συμπτώματα που σχετίζονται με το γαστρεντερικό σύστημα όπως μετεωρισμό, κοιλιακή διάταση κοιλιακό και περιεδρικό πόνο, ανορεξία, ναυτία και έμετο καθώς και συμπτώματα που δε σχετίζονται με το γαστρενετρικό σύστημα όπως δυσφορία, κόπωση, κακουχία 6

7 και κατακράτηση ούρων και άλλα. Στις επιπλοκές της χρόνιας δυσκοιλιότητας περιλαμβάνονται η ανεπαρκής απορρόφηση των από του στόματος χορηγούμενων σκευασμάτων, οι αιμορροΐδοπάθεια, η ραγάδα πρωκτού, και η δημιουργία κοπρόλιθου ή η εντερική απόφραξη. Σήμερα διάφορα έγκυρα εργαλεία εκτίμησης της παρουσίας και σοβαρότητας της δυσκοιλιότητας είναι διαθέσιμα. Τα εργαλεία αυτά έχουν μεγαλύτερη εφαρμογή στην έρευνα και μικρότερη στην κλινική πρακτική. Τα εργαλεία αποδεικνύονται ιδιαίτερα χρήσιμα σε περιπτώσεις που απαιτείται ενθάρρυνση του ασθενή για τη λεπτομερή αξιολόγηση της κινητικότητας του εντέρου καθώς και σε περιπτώσεις προβληματικής επικοινωνίας του ασθενή με τους επαγγελματίες υγείας. Η χρήση ημερολογίου καταγραφής της συχνότητας και της ποιότητας των κενώσεων αποτελεί μια ρεαλιστική προσέγγιση τόσο κατά την αρχική αξιολόγηση του συμπτώματος όσο και κατά την παρακολούθηση του Τα συχνότερα χρησιμοποιούμενα εργαλεία εκτίμησης της δυσκοιλιότητας είναι: Bristol Stool Form Scale, Constipation Assessment Scale, Constipation Visual Analogue Scale, Eton Scale Risk Assessment for Constipation και Victoria Hospice Society Bowel Performance Scale. Πίνακας 2. Αξιολόγηση Ασθενή με Δυσκοιλιότητα Ιστορικό: Συχνότητα και συνήθειες κένωσης, πρόσφατες μεταβολές (αναζήτηση πρότυπου κένωσης) Συνήθης δίαιτα και λήψη υγρών Έναρξη Διάρκεια δυσκοιλιότητας Ημερομηνία τελευταίας κένωσης χαρακτηριστικά κοπράνων Χαρακτηριστικά κοπράνων (όγκος, σύσταση, οσμή, παρουσία αίματος, βλέννης, ψευδοδιάρροιας) Διερεύνηση και περιγραφή δυσκολίας/ δυσφορίας/ πόνου κατά την κένωση (απουσία έπειξης, πόνος/ δυσφορία πριν ή μετά την κένωση) Αίσθηση πλήρους/ ατελούς κένωσης Τεινεσμός 7

8 Συνοδά συμπτώματα Παράγοντες επιδείνωσης Παράγοντες ανακούφισης Πρόσφατη φαρμακευτική αγωγή αναζήτηση φαρμακευτικών ουσιών που προκαλούν δυσκοιλιότητα Πρόσφατα χρησιμοποιούμενα υπακτικά, υποκλυσμοί (είδος σκευασμάτων, δόσεις κτλ) αποτελεσματικότητα Εφαρμοζόμενες μη φαρμακευτικές παρεμβάσεις Καταπόνηση από τη δυσκολία/ δυσφορία/ πόνο κένωσης Ψυχοκοινωνική καταπόνηση του ασθενή - επίδραση στην καθημερινή ζωή Διερεύνηση της σημαντικότητας της κένωσης του εντέρου και της δυσκοιλιότητας για τον ασθενή Άγχος/ ανησυχία για τη διαδικασία της κένωσης ή την μετά την κένωση περίοδο Περιβαλλοντικοί παράγοντες που σχετίζονται με τη δυσκολία κένωσης (ιδιωτικότητα, άνεση/ ικανότητα/ βοήθεια χρήσης της τουαλέτας, χρήση βοηθημάτων για τη χρήση της τουαλέτας, δυνατότητα αφόδευσης επί κλίνης) Ανεχτή σοβαρότητα δυσκοιλιότητας Φυσική εξέταση: Εκτίμηση ενυδάτωσης (ποσότητα ούρων, αίσθημα δίψας, ξηρότητα βλεννογόνων και στόματος, υπνηλία, μυϊκές κράμπες, αρτηριακή πίεση) Εκτίμηση της γενικής κατάστασης γνωστικής ικανότητας του ασθενή Φυσική εξέταση κοιλίας: Διάταση κοιλίας Περισταλτισμός εντέρου Εντερικοί ήχοι Ψηλαφητή κοπρανώδη μάζα (κινητικότητα, ευαισθησία) Σημεία εντερικής απόφραξης Ψηλαφητή, διατεταμένη ουροδόχος κύστη Δακτυλική Εξέταση ορθού: Τόνος σφιγκτήρα πρωκτικού δακτυλίου Κινητικότητα πυελικού εδάφους Διάταση του απευθυσμένου 8

9 Παρουσία/ απουσία κοπράνων στο απευθυσμένο (σύσταση, χρώμα κοπράνων, βλέννη) Απόφραξη (μερική/ ολική) απευθυσμένου Αιμορροΐδοπάθεια Ραγάδα ή απόστημα πρωκτού Διαγνωστικός έλεγχος Εργαστηριακές εξετάσεις: Ηλεκτρολυτικές διαταραχές κυρίως του ασβεστίου, γενική αίματος, βιοχημικός έλεγχος και έλεγχος μεταβολικών διαταραχών Απεικονιστικός έλεγχος: ακτινογραφία κοιλίας σε υποψία εντερικής απόφραξης Κολονοσκόπηση για ασθενείς άνω των 50 ετών με συνοδά συμπτώματα που θέτουν υποψία καρκίνου του παχέως εντέρου Εργαστηριακός έλεγχος: Η δοκιμασία αποβολής μπαλονιού από το ορθό, ορθροπρωκτική μανομετρία, μανομετρία παχέως εντέρου, αφοδευσιογραφία και χρόνος διόδου του παχέως εντέρου. Εκτεταμένος εργαστηριακός και απεικονιστικό έλεγχος ασθενή με δυσκοιλιότητα απαιτείται στην περίπτωση ασθενών που δεν ανταποκρίθηκαν μετά από αγωγή για τη διαχείριση του συμπτώματος και κατάλληλη δίαιτα αυξημένη σε φυτικές ίνες. Δ. ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΔΥΣΚΟΙΛΙΟΤΗΤΑΣ Η αποτελεσματική διαχείριση της δυσκοιλιότητας περιλαμβάνει εφ ενός την πρόληψη και αφετέρου τη θεραπευτική διαχείριση με φαρμακευτικούς και μη φαρμακευτικούς χειρισμούς καθώς και τη συχνή παρακολούθηση και επανέλεγχο της. Η προαγωγή ενός ανεχτού προτύπου κένωσης του εντέρου το οποίο επηρεάζει λιγότερο την ευεξία του ασθενή αποτελεί τον κύριο στόχο διαχείρισης της δυσκοιλιότητας. Η αύξηση της αυτονομίας και η βελτίωση της λειτουργικότητας του ασθενή περιλαμβάνονται στους επιμέρους στόχους διαχείρισης του συμπτώματος. Οι θεραπευτικές παρεμβάσεις διαχείρισης της δυσκοιλιότητας επικεντρώνονται στα αίτια πρόκλησης της και σε παρεμβάσεις συμπτωματικής διαχείρισης της στην περίπτωση μη ελέγχου των υποκείμενων αιτιών. Φαρμακευτικές και μη 9

10 φαρμακευτικές παρεμβάσεις περιλαμβάνονται στις θεραπευτικές παρεμβάσεις διαχείρισης του συμπτώματος. Δ.1. Μη φαρμακευτική διαχείριση Πρόληψη Δυσκοιλιότητας Η πρόληψη της δυσκοιλιότητας αποτελεί στημαντική παράμετρο της διαχείρισης της. Η πρόληψη περιλαμβάνει τις απαραίτητες παρεμβάσεις για την μη εμφάνιση του συμπτώματος σε ασθενείς με αυξημένους παράγοντες κινδύνου καθώς και την μη επανεμφάνιση της σε ασθενείς με προηγούμενη εμπειρία δυσκοιλιότητας. Η συνεχής αξιολόγηση των ασθενών τουλάχιστον κάθε τρεις ημέρες και η επαναξιολόγηση των παρεμβάσεων διαχείρισης της δυσκοιλιότητας επιτυγχάνει έγκαιρη διάγνωση του συμπτώματος και έγκαιρη και ικανοποιητική ανακούφιση ή εξάλειψη του. Οι μεταβολές του τρόπου της ζωής, των συνηθειών κένωσης του εντέρου και των συνηθειών σίτισης και άσκησης καθώς και συγκεκριμένες παρεμβάσεις διευκόλυνσης της κένωσης του εντέρου περιλαμβάνονται στους χειρισμούς πρόληψης και μη φαρμακευτικής διαχείρισης της δυσκοιλιότητας. Οι διατροφικές συνήθειες περιλαμβάνονται στους σημαντικότερους παράγοντες κινδύνου εμφάνισης δυσκοιλιότητας καθώς και επίλυσης της. Η αύξηση της κατανάλωσης φυτικών ινών, ιδιαίτερα υδατοδιαλυτών ινών, συμβάλλει στη διαχείριση ή πρόληψη της δυσκοιλιότητας. Η αύξηση της κατανάλωσης φυτικών ινών τουλάχιστον σε 30 γρ ημερησίως επιτυγχάνει αύξηση του όγκο των κοπράνων και αύξηση της κινητικότητας του εντέρου. Ο μετεωρισμός, τα αέρια, η δυσαπορρόφηση σιδήρου και ασβεστίου καθώς και ο κοιλιακός πόνος περιλαμβάνονται στις παρενέργειες της αυξημένης κατανάλωσης φυτικών ινών. Η βελτίωση της αφόδευσης μετά την τροποποίηση του διαιτολογίου σε τροφές πλούσιες σε φυτικές ίνες απαιτεί χρόνο και συνεπώς ο έλεγχος της αποτελεσματικότητας της δεν γίνεται νωρίτερα από τουλάχιστον 30 ημέρες. Επιπλέον, η αυξημένη κατανάλωση υγρών και κυρίως νερού δε συμβάλει στη διαχείριση ή έλεγχο της δυσκοιλιότητας, εκτός από την περίπτωση αφυδατωμένων ασθενών. Η αυξημένη κατανάλωση υγρών τουλάχιστον 1,5 λίτρων υγρών ημερησίως συνιστάται μόνο για την αύξηση της αποτελεσματικότητας των 10

11 φυτικών ινών, στην περίπτωση της αυξημένης ημερήσιας κατανάλωσης τους. Η κατανάλωση ροφημάτων καφέ και η αποφυγή ροφημάτων τσαγιού είναι αποτελεσματική στη διαχείριση του συμπτώματος. Αντίθετα αποθαρρύνεται η αυξημένη κατανάλωση ροφημάτων καφέ και αλκοολούχων ποτών γιατί προκαλούν αφυδάτωση. Επιπλέον, αν και δεν υπάρχουν ικανοποιητικά ερευνητικά δεδομένα, ορισμένα προβιοτικά φαίνεται να βελτιώνουν το σύμπτωμα. Η σύσταση για κατανάλωση ζεστού ροφήματος και η χρήση της τουαλέτας 20 λεπτά της ώρας μετά το πρωινό γεύμα συμβάλλουν στην αποτελεσματικότητα της κένωσης καθώς το ισχυρότερο γαστροκολικό αντανακλαστικό εμφανίζεται το πρωί. Ανάλογα η σύσταση για χρήση της τουαλέτας 30 με 60 λεπτά της ώρας μετά από κάθε γεύμα αποδεικνύεται χρήσιμη λόγω της δυνητικής αξιοποίησης του γαστροκολικού αντανακλαστικού. Η διασφάλιση ιδιωτικότητας (οπτική, ακουστική και οσφρητική) ενθαρρύνει τον ασθενή στη χρήση της τουαλέτας και αυξάνει την αποτελεσματικότητα της αφόδευσης. Η άνετη θέση κατά τη χρήση της τουαλέτας με την τοποθέτηση βοηθημάτων, εάν απαιτείται, επιτρέπει την άνεση του ασθενή και διευκολύνει την κένωση του εντέρου. Η θέση στην τουαλέτα, που συμβάλλει στην αύξηση της ενδοκοιλιακής πίεσης διευκολύνοντας την κένωση του εντέρου επιτυγχάνεται με την τοποθέτηση των γονάτων υψηλότερα από τα ισχία, την τοποθέτηση των αγκώνων στα γόνατα καθώς και την κλίση του κορμού προς τα εμπρός και την ευθυγράμμιση της σπονδυλικής στήλης με προβολή της κοιλίας προς τα εμπρός. Επιπλέον, η τοποθέτηση του ασθενή σε αριστερή πλάγια θέση, με τα γόνατα λυγισμένα και μετακίνηση των κάτω άκρων προς την κοιλία, διευκολύνει την αύξηση της επιθυμίας για κένωση του εντέρου. Η παραπάνω θέση είναι ιδιαίτερα χρήσιμη σε ασθενείς με περιορισμένη κινητικότητας. Η αύξησης της σωματικής άσκησης έχει συσχετιστεί με τη βελτίωση της λειτουργικότητας του εντέρου. Η ήπια σωματική άσκηση αρκεί για τον περιορισμό του μετεωρισμού και την αύξηση των εντερικών αερίων Η έντονη άσκηση βελτιώνει τα σχετιζόμενα με τη δυσκοιλιότητα συμπτώματα και την αντίληψη της ευεξίας των 11

12 ασθενών. Σωματική άσκηση 20 με 60 λεπτά της ώρας τρεις έως πέντε φορές εβδομαδιαίως χαρακτηρίζονται ως έντονη σωματική άσκηση. Το είδος και η συχνότητας της άσκησης καθορίζεται από το επίπεδο της λειτουργικής ικανότητας και της επιθυμίας του ασθενή. Σε ασθενείς με περιορισμένη λειτουργικότητα συνιστάται, εφόσον είναι ικανοί, η ελαφρά στροφή του κορμού ή η ανύψωση κάθε κάτω άκρου τη φορά για 15 με 20 λεπτά ημερησίως. Η εφαρμογή μασάζ στην κοιλιακή χώρα ελέγχεται για την πρόληψη ή τη διαχείριση της δυσκοιλιότητας σε συνδυασμό με άλλες φαρμακευτικές παρεμβάσεις. Σήμερα περαιτέρω ερευνητικά δεδομένα απαιτούνται για την επιβεβαίωση της αποτελεσματικότητας του. Το μασάζ επιτυγχάνει όχι μόνο βελτίωση της δυσκοιλιότητας και των σχετιζόμενων με αυτήν συμπτωμάτων, αλλά και βελτίωση της ψυχολογικής καταπόνησης των ασθενών και αύξηση του αισθήματος ελέγχου για το σύμπτωμα. Στις βασικές αρχές του μασάζ περιλαμβάνεται η ελαφρά κυκλική πίεση κατά μήκος του παχέως εντέρου κατά τη φορά του ρολογιού αρχίζοντας από το ανιών κόλον και καταλήγοντας στο σιγμοειδές, αποφεύγοντας την εφαρμογή πίεσης στην υπερυβική χώρα. Τα διαθέσιμα ερευνητικά δεδομένα δεν προτείνουν συγκεκριμένο τύπο, συχνότητα και χρονικό διάστημα της εφαρμογής του μασάζ. Επιπλέον τεχνικές χαλάρωσης των μυών της πυέλου με βιοανατροφοδότηση αναγνωρίζονται αποτελεσματικές κατά τη διάρκεια της κένωσης του εντέρου, μειώνοντας την καταπόνηση από τη διέλευση των κοπράνων. Δ.2. Φαρμακευτική Διαχείριση Δυσκοιλιότητας Τα υπακτικά ταξινομούνται σε: α) αυξάνοντα τον όγκο των κοπράνων, β) οσμωτικώς δρώντα γ) μαλακτικά της σύσταση των κοπράνων και δ) αυξάνοντα τον περισταλτισμό του εντέρου. Τα αυξάνοντα των όγκο των κοπράνων περιλαμβάνουν φυσικούς ή συνθετικούς πολυσκαχαρίτες. Τα ωσμωτικώς δρώντα είναι ημισυνθετικοί πολυσακχαρίτες (λακτουλόζη και λακτιτόλη) και η γλυκερίνη. Η κύρια δράση τους είναι η αύξηση του όγκου των κοπράνων αντλώντας ύδωρ στο έντερο και η προαγωγή του περισταλτισμού του εντέρου μέσω μηχανικής διάτασης. Η λακτουλόζη χρησιμοποιείται ευρύτατα στην κλινική πρακτική. Ο σοβαρός μετεωρισμός, η 12

13 κοιλιακή διάταση και η ισχυρή καθαρτική της δράση περιλαμβάνονται στα μειονεκτήματα της. Η χορήγηση της απαιτεί συχνό έλεγχο του σακχάρου σε ασθενείς με σακχαρώδη διαβήτη και η εξαιρετικά γλυκιά γεύση της δεν γίνεται ικανοποιητικά ανεχτή από κάποιους ασθενείς. Τα μαλακτικά των κοπράνων (αλατούχα δρώντα) σκευάσματα (τα άλατα μαγνησίου και τα τρυγικά άλατα) επιτυγχάνουν αύξηση του ύδατος εντός του εντέρου και αύξηση του περισταλτισμού του. Στις παρενέργειες τους περιλαμβάνονται οι διαταραχές ύδατος και ηλεκτρολυτικών, και χορηγούνται με προσοχή σε ασθενείς με καρδιακή και νεφρική ανεπάρκεια. Επιπλέον τα μαλακτικά των κοπράνων μπορεί να προκαλέσουν διάρροια, ναυτία, κοιλιακούς μυϊκούς σπασμούς, δερματικό εξάνθημα και συνήθως έχουν δυσάρεστη γεύση. Οι πολυαιθυλενογλυκόλες (macrogols) αυξάνουν τόσο την περιεκτικότητα των κοπράνων σε ύδωρ και τον όγκο των κοπράνων όσο και προάγουν τον περισταλτισμό του εντέρου διευκολύνοντας την αφόδευση. Στις παρενέργειες τους περιλαμβάνονται η κοιλιακή διάταση, ο πόνος, οι βορβορυγμοί, η ήπια διάρροια και η ναυτία. Η δισακοδύλη, το καστορέλαιο, η σέννα και το πικοθεϊκό νάτριο περιλαμβάνονται στα αυξάνοντα τον περισταλτισμό του εντέρου σκευάσματα που μεταβάλλουν τη διαπερατότητα του εντερικού βλεννογόνου και περιορίζουν την απορρόφηση του ύδατος, ενώ παράλληλα αυξάνουν την κινητικότητα του εντέρου. Τα σκευάσματα αυτά χρησιμοποιούνται ως θεραπεία διασώσεως ή τακτικότερα στην περίπτωση μη ανταπόκρισης στα υπόλοιπα υπακτικά σκευάσματα. Στις παρενέργειες τους περιλαμβάνονται οι διαταραχές των ηλεκτρολυτών και η δερματίτιδα. Η χορήγηση ωσμωτικώς δρώντων υπακτικών σε συνδυασμό με αύξηση της κατανάλωσης φυτικών ινών αποτελεί την πρώτη θεραπευτική παρέμβαση διαχείρισης της δυσκοιλιότητας. Ανάλογα με τη σύσταση των κοπράνων, σε αποτυχία της παραπάνω παρέμβασης, προτείνεται ο από του στόματος συνδυασμός χορήγησης οσμωτικώς δρώντων υπακτικών (λακτουλόζη ή πολυαιθυλενογλυκόλες) με αυξανόντων τον περισταλτισμό του εντέρου (σένα ή δισακοδύλη) ή με ορθικά χορηγούμενης γλυκερίνης. Ιδανικά ο παραπάνω φαρμακευτικός συνδυασμός προτείνεται να χορηγείται 30 λεπτά μετά από το γεύμα κυρίως το πρωινό, για αύξηση του οφέλους από την ταυτόχρονη φαρμακευτική δράση και τη διέγερση του 13

14 γαστροκολικού αντανακλαστικού. Ο παραπάνω συνδυασμός αυξανόντων τον περισταλτισμό του εντέρου και οσμωτικώς δρώντων υπακτικών προκαλεί παρενέργειες σχετιζόμενες με τη διαφορετική ένταση δράσης κάθε υπακτικού. Η χορήγηση σκευάσματος που αυξάνει τον περισταλτισμό του εντέρου έχει αυξημένη πιθανότητα να προκαλέσει κολικοειδή πόνο και υδαρείς κενώσεις όταν δε χορηγηθεί ταυτόχρονα σκεύασμα που αυξάνει τον όγκο ή μαλακώνει τη σύσταση των κοπράνων. Η μη ικανοποιητική κατανάλωση υγρών προάγει το σχηματισμό παχύρρευστων μαζών στον εντερικό αυλό και ελλοχεύει τον κίνδυνο εντερικής απόφραξης. Η αύξηση του όγκου των κοπράνων συνεπάγεται και αύξηση του χρονικού διαστήματος διέλευσης τους στο έντερο με συνέπεια, κοιλιακή διάταση, μετεωρισμό και κοιλιακό άλγος. Η χορήγηση των αυξανόντων τον όγκο των κοπράνων υπακτικών δε συνιστάται σε αδύναμους, εξασθενημένους, κατακεκλισμένους ασθενείς και σε εκείνους που λαμβάνουν οπιοειδή καθώς απαιτείται αυξημένη κατανάλωση υγρών για την επίτευξη του επιθυμητού αποτελέσματος. Συνήθως οι ασθενείς τιτλοποιούν τις δόσεις των υπακτικών ανάλογα με τη σύσταση των κοπράνων με στόχο την επίτευξη μαλακών και όχι υδαρών κενώσεων. Σε αποτυχία ελέγχου της δυσκοιλιότητας με τη θεραπείας πρώτης εκλογής προτείνεται η ορθική χορήγηση γλυκερίνης ή δισακοδύλης ή ο υποκλισμός με φωσφορικά άλατα. Η τρίτης γραμμής θεραπείας υπακτικών περιλαμβάνει τη χορήγηση πικοθεϊκού νάτριου και αλατούχων δρώντων υπακτικών (άλατα μαγνησίου και τρυγικά άλατα) ή μεθυλναλτρεξόνης εάν ο ασθενής λαμβάνει συστηματικά οπιοειδή. Τέλος η μηχανική κένωση του εντέρου με χρήση δακτύλου επιβάλλεται σε αποτυχία της ορθικής χορήγησης υπακτικών ή των άλλων μεθόδων κένωσης του εντέρου. Επιπλέον, η δακτυλική κένωση του εντέρου αποτελεί συνήθη τρόπο κένωσης του εντέρου σε συγκεκριμένες ομάδες ασθενών, όπως εκείνοι με τραυματισμό της σπονδυλικής στήλης από συμπίεση του νωτιαίου μυελού και τελικού σταδίου σκλήρυνσης κατά πλάκας. 14

15 Η προτεινόμενη θεραπεία υπακτικών σκευασμάτων ελάχιστα τροποποιείται στην περίπτωση ασθενών με κολοστομία. Οι υποκλυσμοί αποδεικνύονται αποτελεσματικοί στην περίπτωση ασθενών με κολοστομία στο κατιόν κόλον ή το σιγμοειδές, αντίθετα οι ασθενείς με υψηλή κολοστομία δεν ωφελούνται από τη χορήγηση αυξάνοντα τον περισταλτισμό του εντέρου ή από τη χρήση ορθικώς χορηγούμενων υπακτικών. Από του Στόματος Χορηγούμενα Υπακτικά Η οδό εκλογής για τη διαχείριση της δυσκοιλιότητας είναι η από του στόμαχος χορήγηση των υπακτικών. Η δράση της από του στόματος χορήγησης επιτυγχάνεται έως και τέσσερις ημέρες μετά την έναρξη της θεραπείας. Η τιτλοποίηση της δόσης και ο προγραμματισμός της χορήγησης των υπακτικών ημερησίως ή ανά ημέρα συνεχίζεται έως την κένωση του εντέρου. Στη διάρκεια της τιτλοποίησης περιοδικά χορηγούνται υπακτικά ορθικά. Περιοδικά με δακτυλική εξέταση, εφόσον είναι πρακτικά δυνατό και ανεχτό από τον ασθενή, ελέγχεται η απουσία κοπρόλιθου ή εντερικής απόφραξης. Συνήθως η ικανοποιητική αύξηση των δόσεων του υπακτικού περιορίζει την πιθανότητα δακτυλικής εξέτασης ή της ορθικής χορήγησης σκευασμάτων. Ορθική Χορήγηση Υπακτικών Η ορθική χορήγηση υπακτικών επιλέγεται με ή χωρίς συνδυασμό από του στόματος χορηγούμενων υπακτικών στην περίπτωση ασθενών που αδυνατούν να ανεχθούν ή να λάβουν σκευάσματα από το στόμα, σε εντερική απόφραξη και σε δυσλειτουργία της νευρομυϊκής λειτουργίας του εντέρου λόγω αλλοιώσεων στο νωτιαίο μυελό. Κύρια παρενέργεια των ορθικώς χορηγούμενων υπακτικών είναι ο τοπικός ερεθισμός. Η ορθική χορήγηση υπακτικών και η εφαρμογή υποκλυσμών αποφεύγεται σε ανοσοκατεσταλμένους ασθενείς για το φόβο ανάπτυξης περιεδρικών αποστημάτων και συριγγίων Διαχείρισης δυσκοιλιότητας που σχετίζεται με οπιοειδή Η συνταγογράφηση υπακτικών αποτελεί συνήθη κλινική πρακτική για τους ασθενείς που λαμβάνουν οπιοειδή πριν την εμφάνιση της δυσκοιλιότητας. Οι περιφερικώς 15

16 δρώντες ανταγωνιστές των υποδοχέων των οπιοειδών χρησιμοποιούνται για τη διαχείριση της δυσκοιλιότητας με κυριότερο εκπρόσωπο την μεθυλναλτρεξόνη σε υποδόρια χορήγηση. Η μεθυλναλτρεξόνη επιτυγχάνει ικανοποιητικό αποτέλεσμα στη διαχείριση της δυσκοιλιότητας συγκριτικά με εικονικά σκευάσματα χωρίς την επιδείνωση του πόνου. Παρά το γεγονός ότι ερευνητικά δεδομένα δείχνουν ότι η συνολική αποτελεσματικότητα της δεν υπερβαίνει το 50% των ασθενών, η χορήγηση της συνιστάται σε αποτυχίας άλλων υπακτικών σκευασμάτων στη διαχείριση της σχετιζόμενης με τα οπιοειδή δυσκοιλιότητας. 16

17 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ - Ηλεκτρονικές πηγές πληροφόρησης Agra Y, Sacristan A, Gonzalez M, Ferrari M, Portugues A, Calvo MJ. (1998) Efficacy of senna versus lactulose in terminal cancer patients treated with opioids. J Pain Symptom Manage, 1998; 15: 1 7. American College of Gastroenterology Chronic Constipation Task Force. An evidence-based approach to the management of chronic constipation in North America. Am J Gastroenterol, 2005; 100: S1-S22. American Gastroenterological Association, Bharucha AE, Dorn SD, Lembo A, Pressman A. American Gastroenterological Association medical position statement on constipation. Gastroenterology, 2013; 144(1): Annells M, Koch T. Older people seeking solutions to constipation the laxative mire. J Clin Nurs, 2002; 11: Anti M, Pignataro G, Armuzzi A, Valenti A, Lascone E, Marmo R, et al. Water supplementation enhances the effect of high-fiber diet on stool frequency and laxative consumption in adult patients with functional constipation. Hepatogastroenterology, 1998; 45: Attar A, Lemann M, Ferguson A, Halphen M, Boutron MC, Flourié B, et al. Comparison of a low dose polyethylene glycol electrolyte solution with lactulose for treatment of chronic constipation. Gut, 199; 44: Bharucha AE, Pemberton JH, Locke GR 3 rd. American Gastroenterological Association technical review on constipation. Gastroenterology, 2013; 144(1): Bijkerk CJ, Muris JWM, Knottnerus JA, et al. Systematic review: the role of different types of fibre in the treatment of irritable bowel syndrome. Aliment Pharmacol Ther 2004; 19: Bytzer P, Howell S, Leemon M, et al. Low socioeconomic class is a risk factor for upper and lower gastrointestinal symptoms: a population based study in 15,000 Australian adults. Gut 2001; 49: Clark K, Currow DC. Assessing constipation in palliative care within a gastroenterology framework. Palliative Medicine, 2012; 26(6): Davis MP. Cancer constipation: are opioids really the culprit? Supportive Care in Cancer, 2008; 16:

18 De Schryver AM, Kculemans YC, Peters HP, et al. Effects of regular physical activity on defecation pattern in middle-aged patients complaining of chronic constipation. Scand j Gastroenterology, 2005; 40: De Schryver AM, Samsom M, Smout AI. Effects of a meal and bisacodyl on colonic motility in healthy volunteers and patients with slow-transit constipation. Dig Dis Sci 2003; 48: Degen LP, Phillips SF. How well does stool form reflect colonic transit? Gut 1996; 39: Dukas L, Willett WC, Giovannucci EL. Association between physical activity, fiber intake, and other lifestyle variables and constipation in a study of women. Am J Gastroenterol 2003; 98: Emmanuel AV, Tack J, Quigley EM, Talley NJ. Pharmacological management of constipation. Neurogastroenterol Motil, 2009; 21(Suppl 2): Goodman, M, Low, J, Wilkinson, S. Constipation management in palliative care: a survey of practices in the United Kingdom. J Pain Symptom Manage 2005; 29: Guilera M, Balboa A, Mearin F. Bowel habit subtypes and temporal patterns in irritable bowel syndrome: systematic review. Am J Gastroenterol 2005; 100: Haug TT, Mykletun A, Dahl AA. Are anxiety and depression related to gastrointestinal symptoms in the general population? Scand J Gastroenterol 2002; 37: Heaton KW, Radvan J, Cripps H, Mountford RA, Braddon FE, Hughes AO. Defecation frequency and timing, and stool form in the general population: a prospective study. Gut, 1992; 33: Houghton LA. Bloating in constipation: relevance of intraluminal gas handling. Best Pract Res Clin Gastroenterol 2011; 25: Johannesson E, Simren M, Strid H, et al. Physical activity improves symptoms in irritable bowel syndrome: a randomized controlled trial. Am J Gastroenterol 2011; 106: Kamm M, Mueller-Lissner S, Wald A, et al. Stimulant laxatives are effective in chronic constipation: multi-center, 4-week, double-blind, randomized, placebo-controlled trial of bisacodyl. Gastroenterology 2010; 138(Suppl 1): S Kinnunen O. Study of constipation in a geriatric hospital, day hospital, old people's home and at home. Ageing, 1991; 3(2):

19 Leung L, Riutta T, Kotecha J, Rosser W. Chronic constipation: an evidence-based review. J Am Board Fam Med, 2011; 24(4): Librach SL, Bouvette M, De Angelis C, Farley J, Oneschuk D, Pereira JL, Syme A; Canadian Consensus Development Group for Constipation in Patients with Advanced Progressive Illness. Consensus recommendations for the management of constipation in patients with advanced, progressive illness. J Pain Symptom Manage, 2010; 40(5): Longstreth GF, Thompson WG, Chey WD, Houghton LA, Mearin F, Spiller RC. Functional bowel disorders. Gastroenterology, 2006; 130: Lu CL, Chang FY, Chen CY, et al. Significance of Rome II-defined functional constipation in Taiwan and comparison with constipation-predominant irritable bowel syndrome. Aliment Pharmacol Ther 2006; 24: McMillan SC, Williams FA. Validity and reliability of the Constipation Assessment Scale. Cancer Nursing, 1989; 12: Mugie SM, Benninga MA, Di Lorenzo C. Epidemiology of constipation in children and adults: a systematic review. Best Pract Res Clin Gastroenterol 2011; 25:3 18. Muller-Lissner SA, Kamm MA, Scarpignato C, et al. Myths and misconceptions about chronic constipation. Am J Gastroenterol 2005; 100: Nagaviroj K, Yong WC, Fassbender K, Zhu G, Oneschuk D. Comparison of the Constipation Assessment Scale and plain abdominal radiography in the assessment of constipation in advanced cancer patients. J Pain Symptom Manage, 2011; 42(2): National Prescribing Centre.The management of constipation. MeReC Bulletin, 2004; 14(6): Noelting J, Ratuapli SK, Bharucha AE, et al. Normal values for high-resolution anorectal manometry in healthy women: effects of age and significance of rectoanal gradient. Am J Gastroenterol 2012; 107: Norton C. Constipation in older patients: effects on quality of life. Br J Nursing, 2006; 15: Nyberg C, Hendel J, Nielsen OH. The safety of osmotically acting cathartics in colonic cleansing. Nat Rev Gastroenterol Hepatol 2010; 7: Panchal SJ, Muller-Schwefe P, Wurzelmann JI. Opioid-induced bowel dysfunction: prevalence, pathophysiology and burden. Int J Clin Prac, 2007; 61:

20 Pepin C, Ladabaum U. The yield of lower endoscopy in patients with constipation: survey of a university hospital, a public county hospital, and a Veterans Administration medical center. Gastrointest Endosc 2002; 56: Petticrew M, Watt I, Sheldon T. Systematic review of the effectiveness of laxatives in the elderly. Health Technol Assess, 1997; 1(i-iv): Poulton B, Thomas S. The cost of constipation. Prim Health Care 1999; 9: Powell M, Rigby D Management of bowel dysfunction: evacuation difficulties. Nurs Stand 2000; 14(4): Quigley EMM. The enteric microbiota in the pathogenesis and management of constipation. Best Pract Res Clin Gastroenterol 2011; 25: Rao SS, Hatfield R, Soffer E, et al. Manometric tests of anorectal function in healthy adults. Am J Gastroenterol 1999; 94: Read NW, Celik AF, Katsinelos P. Constipation and incontinence in the Elderly. J Clin Gastroenterol, 1995; 20(1): Registered Nurses' Association of Ontario. (Ostomy care and management. Toronto, Canada: Registered Nurses' Association of Ontario (RNAO) Richmond JP. Prevention of constipation through risk management. Nurs Stand 2003; 17(16): Saad RJ, Rao SSC, Koch KL, et al. Do stool form and frequency correlate with whole-gut and colonic transit? Results from a multi center study in constipated individuals and healthy controls. Am J Gastroenterol 2010; 105: Suares NC, Ford AC. Systematic review: the effects of fibre in the management of chronic idiopathic constipation. Aliment Pharmacol Ther 2011; 33: Sykes NP. The pathogenesis of constipation. Supportive Oncology, 2006; 4: Tantiphlachiva K, Rao P, Attaluri A, et al. Digital rectal examination is a useful tool for identifying patients with dyssynergia. Clin Gastroenterol Hepatol 2010; 8: Thompson WG, Longstreth GF, Drossman DA, Heaton KW, Irvine EJ, Muller-Lissner SA. Functional bowel disorders and functional abdominal pain. Gut 1999; 45(Suppl. 2): Tuteja AK, Talley NJ, Joos SK, Woehl JV, Hickam DH. Is constipation associated with decreased physical activity in normally active subjects. Am J Gastroenterol 2005; 100:

Δυσκοίλιο, θεωρούμε ένα άτομο όταν εμφανίζει δύο τουλάχιστον από τα παρακάτω προβλήματα για 3 ή περισσότερους μήνες:

Δυσκοίλιο, θεωρούμε ένα άτομο όταν εμφανίζει δύο τουλάχιστον από τα παρακάτω προβλήματα για 3 ή περισσότερους μήνες: Δυσκοιλιότητα. Η δυσκοιλιότητα αποτελεί ένα από τα πιο συχνά συμπτώματα του κατώτερου πεπτικού σωλήνα, επηρεάζοντας κάθε χρόνο ένα μεγάλο αριθμό ασθενών, κυρίως των χωρών του δυτικού κόσμου. Εικόνα 1.

Διαβάστε περισσότερα

Χρόνια Δυσκοιλιότητα. Ανδρέας Πρωτοπαπάς Ειδικός Γαστρεντερολόγος Α Προπαιδευτική Παθολογική Κλινική ΑΠΘ ΓΝΠ Θεσσαλονίκης «ΑΧΕΠΑ»

Χρόνια Δυσκοιλιότητα. Ανδρέας Πρωτοπαπάς Ειδικός Γαστρεντερολόγος Α Προπαιδευτική Παθολογική Κλινική ΑΠΘ ΓΝΠ Θεσσαλονίκης «ΑΧΕΠΑ» Χρόνια Δυσκοιλιότητα Ανδρέας Πρωτοπαπάς Ειδικός Γαστρεντερολόγος Α Προπαιδευτική Παθολογική Κλινική ΑΠΘ ΓΝΠ Θεσσαλονίκης «ΑΧΕΠΑ» Ορισμός δυσκοιλιότητας Ασθενής: Σπάνιες κενώσεις ή σκληρά κόπρανα Γιατρός:

Διαβάστε περισσότερα

Κλινικό Φροντιστήριο «Εφαρμόζοντας τις Κατευθυντήριες Οδηγίες για την Αρτηριακή Υπέρταση στο Σχεδιασμό της Νοσηλευτικής Φροντίδας»

Κλινικό Φροντιστήριο «Εφαρμόζοντας τις Κατευθυντήριες Οδηγίες για την Αρτηριακή Υπέρταση στο Σχεδιασμό της Νοσηλευτικής Φροντίδας» Κλινικό Φροντιστήριο «Εφαρμόζοντας τις Κατευθυντήριες Οδηγίες για την Αρτηριακή Υπέρταση στο Σχεδιασμό της Νοσηλευτικής Φροντίδας» Παρουσίαση Κλινικής Περίπτωσης : Χατζοπούλου Μ., Νοσηλεύτρια ΠΕ, MSc,

Διαβάστε περισσότερα

Βάρος κοπράνων σε διάφορους λαούς

Βάρος κοπράνων σε διάφορους λαούς Δυσκοιλιότητα Κενώσεις λιγότερες από τρεις την εβδομάδα σε άτομα που σιτίζονται με δίαιτες δυτικού τύπου Δυσκολία κατά την αφόδευση Ιδιαίτερη σημασία έχει η εμφάνιση δυσκοιλιότητας σε άτομα με φυσιολογική

Διαβάστε περισσότερα

Νοσηλευτική Διεργασία

Νοσηλευτική Διεργασία Νοσηλευτική Διεργασία Νοσηλευτική διεργασία Νοσηλευτική διεργασία είναι τρόπος σκέψης και δράσης που βασίζεται στην επιστημονική μεθοδολογία, η οποία χρησιμοποιείται από νοσηλευτές για την επίλυση προβλημάτων.

Διαβάστε περισσότερα

ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΖΟΝΤΑΣ ΤΙΣ ΑΙΜΟΡΡΟΙΔΕΣ

ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΖΟΝΤΑΣ ΤΙΣ ΑΙΜΟΡΡΟΙΔΕΣ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΖΟΝΤΑΣ ΤΙΣ ΑΙΜΟΡΡΟΙΔΕΣ Τι είναι οι Αιμορροΐδες; Η αιμορροϊδοπάθεια επηρεάζει πάνω από το 50% του πληθυσμού παγκοσμίως, ωστόσο, το ποσοστό εκτιμάται ότι είναι στην πραγματικότητα ακόμη μεγαλύτερο

Διαβάστε περισσότερα

ΑΤΟΜΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΣΤΟ ΜΑΘΗΜΑ ΤΗΣ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ Α ΛΥΚΕΙΟΥ. «ΔΥΣΚΟΙΛΙΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΔΙΑΡΕΙΑ»

ΑΤΟΜΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΣΤΟ ΜΑΘΗΜΑ ΤΗΣ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ Α ΛΥΚΕΙΟΥ. «ΔΥΣΚΟΙΛΙΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΔΙΑΡΕΙΑ» ΑΤΟΜΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΣΤΟ ΜΑΘΗΜΑ ΤΗΣ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ Α ΛΥΚΕΙΟΥ. «ΔΥΣΚΟΙΛΙΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΔΙΑΡΕΙΑ» ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΑΠΑΡΑΙΤΗΤΟ ΝΑ ΓΝΩΡΙΖΕΤΕ ΓΙΑ ΤΗ ΔΥΣΚΟΙΛΙΟΤΗΤΑ; Ο όρος δυσκοιλιοτητα σημαίνει οτι υπάρχει δυσκολία στο άτομο για αφόδευση.

Διαβάστε περισσότερα

Ψυχολογία ασθενών με καρδιακή ανεπάρκεια στο Γενικό Νοσοκομείο

Ψυχολογία ασθενών με καρδιακή ανεπάρκεια στο Γενικό Νοσοκομείο Ψυχολογία ασθενών με καρδιακή ανεπάρκεια στο Γενικό Νοσοκομείο ΤΖΙΝΕΒΗ ΜΥΡΤΩ - ΧΑΤΖΗΣΤΕΦΑΝΟΥ ΦΑΝΗ ΝΟΣΗΛΕΥΤΡΙΕΣ Τ.Ε. Β & Γ ΚΑΡΔΙΟΛΟΓΙΚΗ ΚΛΙΝΙΚΗ ΙΠΠΟΚΡΑΤΕΙΟ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ Η καρδιακή ανεπάρκεια

Διαβάστε περισσότερα

Περιεχόμενα. Σύνδρομο Ευερέθιστου Εντέρου. Πόσο συχνό είναι; Πώς εκδηλώνεται το Σύνδρομο Ευερέθιστου Εντέρου;

Περιεχόμενα. Σύνδρομο Ευερέθιστου Εντέρου. Πόσο συχνό είναι; Πώς εκδηλώνεται το Σύνδρομο Ευερέθιστου Εντέρου; Σύνδρομο Ευερέθιστου Εντέρου Περιεχόμενα Σύνδρομο Ευερέθιστου Εντέρου Πόσο συχνό είναι; Πώς εκδηλώνεται το Σύνδρομο Ευερέθιστου Εντέρου; Γιατί και με ποιό μηχανισμό εμφανίζονται τα συμπτώματα του ΣΕΕ;

Διαβάστε περισσότερα

ΣΧΕΔΙΑ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ ΦΡΟΝΤΙΔΑΣ ΠΟΥ ΑΦΟΡΟΥΝ ΣΤΗΝ ΠΡΟΛΗΨΗ ΚΙΝΔΥΝΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΥΓΕΙΑ

ΣΧΕΔΙΑ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ ΦΡΟΝΤΙΔΑΣ ΠΟΥ ΑΦΟΡΟΥΝ ΣΤΗΝ ΠΡΟΛΗΨΗ ΚΙΝΔΥΝΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΥΓΕΙΑ ΣΧΕΔΙΑ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ ΦΡΟΝΤΙΔΑΣ ΠΟΥ ΑΦΟΡΟΥΝ ΣΤΗΝ ΠΡΟΛΗΨΗ ΚΙΝΔΥΝΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΥΓΕΙΑ ΕΤΟΙΜΟΤΗΤΑ ΓΙΑ ΒΕΛΤΙΩΣΗ ΔΙΑΤΡΟΦΗΣ (Readiness for enchanced nutrition) Συντάκτης: Πέτρος Κολοβός Περιεχόμενα ΕΤΟΙΜΟΤΗΤΑ ΓΙΑ

Διαβάστε περισσότερα

Ενυδάτωση & Ηλικωμένοι. Αδελαΐς Αθανασάτου, MSc Υποψήφια Διδάκτωρ Διατροφής του Ανθρώπου Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνων

Ενυδάτωση & Ηλικωμένοι. Αδελαΐς Αθανασάτου, MSc Υποψήφια Διδάκτωρ Διατροφής του Ανθρώπου Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνων Ενυδάτωση & Ηλικωμένοι Αδελαΐς Αθανασάτου, MSc Υποψήφια Διδάκτωρ Διατροφής του Ανθρώπου Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνων Ποιοί είναι ηλικιωμένοι? Ορίζονται ως οι ενήλικοι ηλικίας μεγαλύτερης των 65 ετών Διαφοροποιήσεις

Διαβάστε περισσότερα

ΔΥΣΚΟΙΛΙΟΤΗΤΑ ΣΤΗΝ ΠΑΙΔΙΚΗ ΗΛΙΚΙΑ

ΔΥΣΚΟΙΛΙΟΤΗΤΑ ΣΤΗΝ ΠΑΙΔΙΚΗ ΗΛΙΚΙΑ ΔΥΣΚΟΙΛΙΟΤΗΤΑ ΣΤΗΝ ΠΑΙΔΙΚΗ ΗΛΙΚΙΑ Εισαγωγή Συχνότητα δυσκοιλιότητας 0.7-29.6% (διάμεση 12%) 3.9 δισεκ. δολ/έτος 44% σε 5-10 έτη είχαν ακόμη δυσκοιλιότητα, 25% φαρμακευτική αγωγή!! Ανατομικά, μεταβολικά

Διαβάστε περισσότερα

ΕΦΑΡΜΟΓΗ HACCP ΣΤΗΝ ΚΟΥΖΙΝΑ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟΥ ΕΙΔΙΚΕΣ ΔΙΑΙΤΕΣ. Ελπίδα Παπαδοπούλου Διαιτολόγος, Ε. Α. Ν. Πειραιά «ΜΕΤΑΞΑ»

ΕΦΑΡΜΟΓΗ HACCP ΣΤΗΝ ΚΟΥΖΙΝΑ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟΥ ΕΙΔΙΚΕΣ ΔΙΑΙΤΕΣ. Ελπίδα Παπαδοπούλου Διαιτολόγος, Ε. Α. Ν. Πειραιά «ΜΕΤΑΞΑ» ΕΦΑΡΜΟΓΗ HACCP ΣΤΗΝ ΚΟΥΖΙΝΑ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟΥ ΕΙΔΙΚΕΣ ΔΙΑΙΤΕΣ Ελπίδα Παπαδοπούλου Διαιτολόγος, Ε. Α. Ν. Πειραιά «ΜΕΤΑΞΑ» ΣΧΕΣΗ ΔΙΑΤΡΟΦΗΣ ΚΑΙ ΥΓΕΙΑΣ Πρόληψη εμφάνισης νοσημάτων Θεραπεία ασθενών στο χώρο του νοσοκομείου

Διαβάστε περισσότερα

Συνέντευξη με τον Παθολόγο - Ογκολόγο, Στυλιανό Γιασσά

Συνέντευξη με τον Παθολόγο - Ογκολόγο, Στυλιανό Γιασσά Συνέντευξη με τον Παθολόγο - Ογκολόγο, Στυλιανό Γιασσά Ο καρκίνος του παχέος εντέρου ορθού αποτελεί το δεύτερο πιο συχνό καρκίνο σε γυναίκες και άνδρες και αντιπροσωπεύει το 13% όλων των καρκίνων. Στην

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΡΕΝΤΕΡΙΚΑ ΕΝΤΕΡΙΚΗ ΔΙΑΤΡΟΦΗ / ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑΤΑ

ΠΑΡΕΝΤΕΡΙΚΑ ΕΝΤΕΡΙΚΗ ΔΙΑΤΡΟΦΗ / ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑΤΑ ΠΑΡΕΝΤΕΡΙΚΑ ΔΙΑΛΥΜΑΤΑ ΕΝΤΕΡΙΚΗ ΔΙΑΤΡΟΦΗ / ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑΤΑ https://users.auth.gr/epontiki Ελένη Ποντίκη Θεσσαλονίκη 2018 Παρεντερικά διαλύματα Αποστειρωμένα διαλύματα που προορίζονται: για την στοιχείων αναπλήρωση

Διαβάστε περισσότερα

ΣΥΣΧΕΤΙΣΗ ΤΗΣ ΚΑΤΑΘΛΙΨΗΣ ΜΕ ΤΗ ΔΙΑΤΡΟΦΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΑΣΚΗΣΗ ΗΛΙΚΙΩΜΕΝΩΝ ΑΤΟΜΩΝ ΜΕ ΣΑΚΧΑΡΩΔΗ ΔΙΑΒΗΤΗ ΤΥΠΟΥ 2.

ΣΥΣΧΕΤΙΣΗ ΤΗΣ ΚΑΤΑΘΛΙΨΗΣ ΜΕ ΤΗ ΔΙΑΤΡΟΦΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΑΣΚΗΣΗ ΗΛΙΚΙΩΜΕΝΩΝ ΑΤΟΜΩΝ ΜΕ ΣΑΚΧΑΡΩΔΗ ΔΙΑΒΗΤΗ ΤΥΠΟΥ 2. ΣΥΣΧΕΤΙΣΗ ΤΗΣ ΚΑΤΑΘΛΙΨΗΣ ΜΕ ΤΗ ΔΙΑΤΡΟΦΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΑΣΚΗΣΗ ΗΛΙΚΙΩΜΕΝΩΝ ΑΤΟΜΩΝ ΜΕ ΣΑΚΧΑΡΩΔΗ ΔΙΑΒΗΤΗ ΤΥΠΟΥ 2. Χαράλαμπος Ταμβάκος, Αναστάσιος Κουτσοβασίλης, Αλέξης Σωτηρόπουλος, Μαρία Παππά, Ουρανία Αποστόλου,

Διαβάστε περισσότερα

Υπάρχουν κάποια συμπτώματα που τις περισσότερες φορές δηλώνουν κάποια σοβαρή νόσο.

Υπάρχουν κάποια συμπτώματα που τις περισσότερες φορές δηλώνουν κάποια σοβαρή νόσο. Υπάρχουν κάποια συμπτώματα που τις περισσότερες φορές δηλώνουν κάποια σοβαρή νόσο. Τα συμπτώματα αυτά δεν πρέπει ποτέ να τα αγνοούμε γιατί η έγκαιρη διάγνωση και αντιμετώπιση της νόσου μπορεί να σώσει

Διαβάστε περισσότερα

Αγακίδης Χαράλαμπος Παιδογαστρεντερολόγος Πανεπιστημιακός Υπότροφος Α Παιδιατρικής Κλινικής Α.Π.Θ. 11 η Μετεκπαιδευτική Ημερίδα Νεογνολογίας

Αγακίδης Χαράλαμπος Παιδογαστρεντερολόγος Πανεπιστημιακός Υπότροφος Α Παιδιατρικής Κλινικής Α.Π.Θ. 11 η Μετεκπαιδευτική Ημερίδα Νεογνολογίας Αγακίδης Χαράλαμπος Παιδογαστρεντερολόγος Πανεπιστημιακός Υπότροφος Α Παιδιατρικής Κλινικής Α.Π.Θ. 11 η Μετεκπαιδευτική Ημερίδα Νεογνολογίας «Αναπνευστικά και Γαστρεντερικά Προβλήματα Νεογνών» Θεσσαλονίκη

Διαβάστε περισσότερα

Γαστροστομία. Αθηνά Καπράλου,MD. Γενικός Χειρουργός. Δεκέμβριος, 2013

Γαστροστομία. Αθηνά Καπράλου,MD. Γενικός Χειρουργός. Δεκέμβριος, 2013 Γαστροστομία Αθηνά Καπράλου,MD Γενικός Χειρουργός Δεκέμβριος, 2013 ΕΠΙΛΟΓΗ ΑΣΘΕΝΩΝ ΓΙΑ ΓΑΣΤΡΟΣΤΟΜΙΑ Νευρολογικές παθήσεις Ογκολογικές παθήσεις Άλλες κλινικές καταστάσεις Α.Ε.Ε. Όγκοι ώτων Ανορεξία/ Άρνηση

Διαβάστε περισσότερα

ΕΚΚΟΛΠΩΜΑΤΩΣΗ. Σπήλιος Μανωλακόπουλος

ΕΚΚΟΛΠΩΜΑΤΩΣΗ. Σπήλιος Μανωλακόπουλος ΕΚΚΟΛΠΩΜΑΤΩΣΗ Σπήλιος Μανωλακόπουλος Εισαγωγή Η συχνότερη πάθηση του ΠΕ στη Δύση 1849, Jean Cruveilhier Ασθένεια του 20 ου αιώνα Το φάσμα ευρύ ασυμπτωματική εως αιμορραγία και φλεγμονή Επιδημιολογία Σχέση

Διαβάστε περισσότερα

Επιπλέον η έλλειψη ασβεστίου μπορεί να οδηγήσει στις παρακάτω παθολογικές καταστάσεις:

Επιπλέον η έλλειψη ασβεστίου μπορεί να οδηγήσει στις παρακάτω παθολογικές καταστάσεις: Γράφει: Φανή Πρεβέντη, MSc Κλινική Διαιτολόγος - Διατροφολόγος Το σώμα μας περιέχει μεγάλες ποσότητες ασβεστίου. Συγκεκριμένα, το ασβέστο είναι υπεύθυνο για το 1,5-2% του σωματικού μας βάρους. Είναι το

Διαβάστε περισσότερα

ΠΟΙΟΤΗΤΑ ΖΩΗΣ ΣΕ ΑΣΘΕΝΗ ΜΕ ΚΑΡΚΙΝΟ ΟΥΡΟΠΟΙΗΤΙΚΟΥ

ΠΟΙΟΤΗΤΑ ΖΩΗΣ ΣΕ ΑΣΘΕΝΗ ΜΕ ΚΑΡΚΙΝΟ ΟΥΡΟΠΟΙΗΤΙΚΟΥ ΠΟΙΟΤΗΤΑ ΖΩΗΣ ΣΕ ΑΣΘΕΝΗ ΜΕ ΚΑΡΚΙΝΟ ΟΥΡΟΠΟΙΗΤΙΚΟΥ ΜΠΑΡΚΟΥ ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ ΑΝ Α Π Λ Η Ρ Ω Τ Ρ Ι Α Π Ρ Ο Ϊ Σ ΤΑΜ Ε Ν Η ΟΥ Ρ ΟΛΟ Γ Ι ΚΟΥ- Ο Γ ΚΟΛΟ Γ Ι ΚΟΥ Τ Μ Η Μ ΑΤΟ Σ ΑΝ Θ «Θ Ε ΑΓ Ε Ν Ε Ι Ο» ΠΟΙΟΤΗΤΑ ΖΩΗΣ Βασική

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΟΟΠΤΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗΣ ΓΙΑ ΤΟ ΠΡΟΪΟΝ COLON LIFE

ΠΡΟΟΠΤΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗΣ ΓΙΑ ΤΟ ΠΡΟΪΟΝ COLON LIFE ΜΕΛΕΤΗ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑΚΗΣ ΓΑΣΤΡΕΝΤΕΡΟΛΟΓΙΚΗΣ ΚΛΙΝΙΚΗΣ ΤΟΥ ΤΟΡΙΝΟ DR. ASTEGIANO DR. VERNERO ΓΑΣΤΡΕΝΤΕΡΟΛΟΓΙΚΗ ΚΛΙΝΙΚΗ SAN GIOVANNI ANTICA SEDE DELLA CITTA DELLA SALUTE E DELLA SCIENZA DI TORINO ΣΚΟΠΟΣ ΤΗΣ

Διαβάστε περισσότερα

ΣΤΥΤΙΚΗ ΔΥΣΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ.

ΣΤΥΤΙΚΗ ΔΥΣΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ. ΣΤΥΤΙΚΗ ΔΥΣΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ. Η στυτική δυσλειτουργία είναι ένα από τα συχνότερα νοσήματα των ανδρών στην σημερινή εποχή.σε νεαρότερες ηλικίες το 30% οφείλεται σε οργανικές αιτίες και το 70 % σε ψυχολογικά αίτια

Διαβάστε περισσότερα

ΟΔΗΓΙΕΣ ΔΙΑΓΝΩΣΤΙΚΗΣ ΚΑΙ ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΗΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗΣ ΤΗΣ ΟΣΤΕΟΠΟΡΩΣΗΣ

ΟΔΗΓΙΕΣ ΔΙΑΓΝΩΣΤΙΚΗΣ ΚΑΙ ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΗΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗΣ ΤΗΣ ΟΣΤΕΟΠΟΡΩΣΗΣ ΟΔΗΓΙΕΣ ΔΙΑΓΝΩΣΤΙΚΗΣ ΚΑΙ ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΗΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗΣ ΤΗΣ ΟΣΤΕΟΠΟΡΩΣΗΣ Α. ΠΟΤΕ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΥΠΟΒΑΛΛΟΝΤΑΙ ΟΙ ΑΣΘΕΝΕΙΣ ΣΕ ΜΕΤΡΗΣΗ ΟΣΤΙΚΗΣ ΠΥΚΝΟΤΗΤΑΣ (ΑΝΔΡΕΣ ΚΑΙ ΓΥΝΑΙΚΕΣ): ΗΛΙΚΙΑ < 50 ΕΤΩΝ: Κατάγματα χαμηλής βίας

Διαβάστε περισσότερα

Καρκίνος του παχέος εντέρου

Καρκίνος του παχέος εντέρου Καρκίνος τι Πρ έπ ει να ''ξέρω... του Π. Πετρίδη* Παχύ έντερο Το παχύ έντερο είναι το τελευταίο τμήμα του πεπτικού συστήματος και αποτελεί τη συνέχεια του λεπτού εντέρου. Αποτελείται από 6 τμήματα που

Διαβάστε περισσότερα

Χρονία δυσκοιλιότητα. Ορισμός. Δυσλειτουργία του πεπτικού συστήματος: δυσκοιλιότητα

Χρονία δυσκοιλιότητα. Ορισμός. Δυσλειτουργία του πεπτικού συστήματος: δυσκοιλιότητα Δυσλειτουργία του πεπτικού συστήματος: δυσκοιλιότητα Βασίλειος Παντερής, MD, FEBG γαστρεντερολόγος, επιμελητής Γαστρεντερολογικού Τμήματος Γ. Ν. Νικαίας «Άγιος Παντελεήμων» e-mail: skepsios@soon.com Χρονία

Διαβάστε περισσότερα

ΓΙΑ ΟΣΟΥΣ ΘΕΛΟΥΝ ΝΑ ΜΑΘΟΥΝ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΗΝ ΑΚΡΑΤΕΙΑ

ΓΙΑ ΟΣΟΥΣ ΘΕΛΟΥΝ ΝΑ ΜΑΘΟΥΝ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΗΝ ΑΚΡΑΤΕΙΑ ΓΙΑ ΟΣΟΥΣ ΘΕΛΟΥΝ ΝΑ ΜΑΘΟΥΝ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΗΝ ΑΚΡΑΤΕΙΑ Κείμενο: Κέντρο ακράτειας Västra Götaland Φωτογραφίες: Kajsa Lundberg Σχεδιασμός: Svensk Information Σας είναι δύσκολο να ελέγξετε την ουροδόχο

Διαβάστε περισσότερα

ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΤΩΝ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΩΝ ΤΟΥ ΠΡΟΪΟΝΤΟΣ

ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΤΩΝ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΩΝ ΤΟΥ ΠΡΟΪΟΝΤΟΣ ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΤΩΝ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΩΝ ΤΟΥ ΠΡΟΪΟΝΤΟΣ 1. ΟΝΟΜΑΣΙΑ ΤΟΥ ΦΑΡΜΑΚΕΥΤΙΚΟΥ ΠΡΟΪΟΝΤΟΣ Molaxole κόνις για πόσιμο διάλυμα 2. ΠΟΙΟΤΙΚΗ ΚΑΙ ΠΟΣΟΤΙΚΗ ΣΥΝΘΕΣΗ Κάθε φακελλίσκος περιέχει τις ακόλουθες δραστικές ουσίες:

Διαβάστε περισσότερα

(dietary fiber, nonnutritive fiber)

(dietary fiber, nonnutritive fiber) KΥΤΤΑΡΙΝΗ - ΦΥΤΙΚΕΣ ΙΝΕΣ Στα τρόφιμα, παράλληλα με τους υδατάνθρακες που πέπτονται στον ανθρώπινο οργανισμό (δηλαδή που υδρολύονται, απορροφώνται και μεταβολίζονται κατά τα γνωστά), υπάρχουν και υδατάνθρακες

Διαβάστε περισσότερα

ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΤΩΝ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΩΝ ΤΟΥ ΠΡΟΪΟΝΤΟΣ

ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΤΩΝ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΩΝ ΤΟΥ ΠΡΟΪΟΝΤΟΣ ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΤΩΝ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΩΝ ΤΟΥ ΠΡΟΪΟΝΤΟΣ 1. ΟΝΟΜΑΣΙΑ ΤΟΥ ΦΑΡΜΑΚΕΥΤΙΚΟΥ ΠΡΟΪΟΝΤΟΣ Molaxole κόνις για πόσιμο διάλυμα 2. ΠΟΙΟΤΙΚΗ ΚΑΙ ΠΟΣΟΤΙΚΗ ΣΥΝΘΕΣΗ Κάθε φακελλίσκος περιέχει τις ακόλουθες δραστικές ουσίες:

Διαβάστε περισσότερα

Παράρτημα ΙΙΙ Τροποποιήσεις στις σχετικές παραγράφους της περίληψης των χαρακτηριστικών του προϊόντος και του φύλλου οδηγιών χρήσης

Παράρτημα ΙΙΙ Τροποποιήσεις στις σχετικές παραγράφους της περίληψης των χαρακτηριστικών του προϊόντος και του φύλλου οδηγιών χρήσης Παράρτημα ΙΙΙ Τροποποιήσεις στις σχετικές παραγράφους της περίληψης των χαρακτηριστικών του προϊόντος και του φύλλου οδηγιών χρήσης Σημείωση: Αυτές οι τροποποιήσεις στις σχετικές παραγράφους της περίληψης

Διαβάστε περισσότερα

11/6/2015 TA KATAΓΜΑΤΑ ΤΗΣ ΣΠΟΝΔΥΛΙΚΗΣ ΣΤΗΛΗΣ. Στοιχεία ανατομίας και φυσιολογίας της σπονδυλικής στήλης και του νωτιαίου μυελού. Εισαγωγικά στοιχεία

11/6/2015 TA KATAΓΜΑΤΑ ΤΗΣ ΣΠΟΝΔΥΛΙΚΗΣ ΣΤΗΛΗΣ. Στοιχεία ανατομίας και φυσιολογίας της σπονδυλικής στήλης και του νωτιαίου μυελού. Εισαγωγικά στοιχεία TA KATAΓΜΑΤΑ ΤΗΣ ΣΠΟΝΔΥΛΙΚΗΣ ΣΤΗΛΗΣ Στοιχεία ανατομίας και φυσιολογίας της σπονδυλικής στήλης και του νωτιαίου μυελού Σπονδυλική στήλη: 7 αυχενικοί, 12 θωρακικοί, 5 οσφυϊκοί, 5 ιεροί και 4-5 κοκκυγικοί

Διαβάστε περισσότερα

Πρόλογος Οδηγίες για εφαρμογή Επίλογος Θέματα για έρευνα Θέματα για συζήτηση... 32

Πρόλογος Οδηγίες για εφαρμογή Επίλογος Θέματα για έρευνα Θέματα για συζήτηση... 32 Περιεχόμενα Πρόλογος... 13 1. Άσκηση και ψυχική υγεία... 15 Εισαγωγή... 15 Η ψυχολογία της άσκησης... 16 Ψυχολογία της άσκησης και υγεία... 17 Άσκηση και ψυχική υγεία... 18 Το πρόβλημα της υποκινητικότητας...

Διαβάστε περισσότερα

5. ΠΕΡΙΝΕΟΤΟΜΙΑ ΡΗΞΕΙΣ ΠΕΡΙΝΕΟΥ

5. ΠΕΡΙΝΕΟΤΟΜΙΑ ΡΗΞΕΙΣ ΠΕΡΙΝΕΟΥ ΠΕΡΙΝΕΟΤΟΜΙΑ Η περινεοτομία είναι μια από τις πιο συνήθεις παρεμβάσεις στη μαιευτική. Ιστορικά ο σκοπός αυτής της διαδικασίας είναι η διευκόλυνση του 2ου σταδίου του τοκετού, με απώτερο στόχο τη βελτίωση

Διαβάστε περισσότερα

Παράρτημα ΙΙΙ. Τροποποιήσεις στις σχετικές παραγράφους της Περίληψης των Χαρακτηριστικών του Προϊόντος και τα Φύλλα Οδηγιών Χρήσης

Παράρτημα ΙΙΙ. Τροποποιήσεις στις σχετικές παραγράφους της Περίληψης των Χαρακτηριστικών του Προϊόντος και τα Φύλλα Οδηγιών Χρήσης Παράρτημα ΙΙΙ Τροποποιήσεις στις σχετικές παραγράφους της Περίληψης των Χαρακτηριστικών του Προϊόντος και τα Φύλλα Οδηγιών Χρήσης Σημείωση : Οι τροποποιήσεις στην Περίληψη των Χαρακτηριστικών του Προϊόντος

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Παθοφυσιολογία ΙΙ Γαστρεντερολογία Υπεύθυνος μαθήματος: Καθηγητής Αλέξανδρος Α. Δρόσος Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης

Διαβάστε περισσότερα

17/12/2007. Βασιλική Ζήση, PhD. Ποιότητα ζωής. Είναι ένα συναίσθημα που σχεδόν όλοι καταλαβαίνουμε, αλλά δεν μπορούμε να ορίσουμε (Spirduso, 1995)

17/12/2007. Βασιλική Ζήση, PhD. Ποιότητα ζωής. Είναι ένα συναίσθημα που σχεδόν όλοι καταλαβαίνουμε, αλλά δεν μπορούμε να ορίσουμε (Spirduso, 1995) ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ Μεταπτυχιακό πρόγραμμα ΑΣΚΗΣΗ ΚΑΙ ΥΓΕΙΑ Μάθημα: Ψυχολογική Υποστήριξη σε Κλινικούς Πληθυσμούς Γνωστικοί & συναισθηματικοί παράγοντες Γνωστική Ψυχική ευεξία λειτουργία Υγεία & fittness

Διαβάστε περισσότερα

Βασίλειος Ι. Τζελέπης Χειρουργός -- Ουρολόγος Δντης Ουρολογικής Κλινικής 401 ΓΣΝΑ

Βασίλειος Ι. Τζελέπης Χειρουργός -- Ουρολόγος Δντης Ουρολογικής Κλινικής 401 ΓΣΝΑ Βασίλειος Ι. Τζελέπης Χειρουργός -- Ουρολόγος Δντης Ουρολογικής Κλινικής 401 ΓΣΝΑ Τα συμπτώματα από το κατώτερο ουροποιητικό (LUTS) είναι η πιο συχνή κατάσταση στους ενήλικους άνδρες. Αύξηση LUTS με την

Διαβάστε περισσότερα

Είναι η συστηματική επίλυση ενός προβλήματος στην πράξη

Είναι η συστηματική επίλυση ενός προβλήματος στην πράξη Είναι η συστηματική επίλυση ενός προβλήματος στην πράξη Είναι μια σειρά από σχεδιασμένες ενέργειες για την επίλυση των προβλημάτων του ασθενή και της οικογένειάς του Όλα τα βιολογικά, ψυχολογικά, περιβαλλοντικά

Διαβάστε περισσότερα

Η ΠΟΙΟΤΗΤΑ ΖΩΗΣ ΣΤΑ ΠΛΑΙΣΙΑ ΤΗΣ ΙΔΙΟΠΑΘΟΥΣ ΥΠΕΡΤΑΣΗΣ: ΜΕΓΑΛΥΤΕΡΗ ΠΡΟΣΟΧΗ ΣΤΗΝ ΣΥΝΝΟΣΗΡΟΤΗΤΑ ΑΠΌ ΑΛΛΟΥΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΚΑΡΔΙΑΓΓΕΙΑΚΟΥ ΚΙΝΔΥΝΟΥ

Η ΠΟΙΟΤΗΤΑ ΖΩΗΣ ΣΤΑ ΠΛΑΙΣΙΑ ΤΗΣ ΙΔΙΟΠΑΘΟΥΣ ΥΠΕΡΤΑΣΗΣ: ΜΕΓΑΛΥΤΕΡΗ ΠΡΟΣΟΧΗ ΣΤΗΝ ΣΥΝΝΟΣΗΡΟΤΗΤΑ ΑΠΌ ΑΛΛΟΥΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΚΑΡΔΙΑΓΓΕΙΑΚΟΥ ΚΙΝΔΥΝΟΥ Η ΠΟΙΟΤΗΤΑ ΖΩΗΣ ΣΤΑ ΠΛΑΙΣΙΑ ΤΗΣ ΙΔΙΟΠΑΘΟΥΣ ΥΠΕΡΤΑΣΗΣ: ΜΕΓΑΛΥΤΕΡΗ ΠΡΟΣΟΧΗ ΣΤΗΝ ΣΥΝΝΟΣΗΡΟΤΗΤΑ ΑΠΌ ΑΛΛΟΥΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΚΑΡΔΙΑΓΓΕΙΑΚΟΥ ΚΙΝΔΥΝΟΥ Καρδιολογικό τμήμα, Ιπποκράτειο Νοσοκομείο Ψυχιατρική Κλινική Πανεπιστημίου

Διαβάστε περισσότερα

Στις απορίες μας απαντά ο κος Θεμιστοκλής Σ. Ευκαρπίδης, Γενικός Χειρουργός

Στις απορίες μας απαντά ο κος Θεμιστοκλής Σ. Ευκαρπίδης, Γενικός Χειρουργός Στις απορίες μας απαντά ο κος Θεμιστοκλής Σ. Ευκαρπίδης, Γενικός Χειρουργός Όταν μιλάμε για σκωληκοειδίτιδα αναφερόμαστε στη φλεγμονή της σκωληκοειδούς απόφυσης του τυφλού που οφείλεται σε απόφραξη του

Διαβάστε περισσότερα

Εισαγωγή αιτιολογία παθολογία

Εισαγωγή αιτιολογία παθολογία Εισαγωγή αιτιολογία παθολογία Ορέστης Μανούσος Ομοτ. Καθηγητής Πανεπιστημίου Κρήτης ΔΙΑΓΝΩΣΗ λοι οι ασθενείς με συμπτώματα από την κάτω κοιλία πρέπει να υποβάλλονται σε λεπτομερή λήψη ιστορικού, επιμελή

Διαβάστε περισσότερα

ΙΠΠΟΚΡΑΤΕΙΕΣ ΗΜΕΡΕΣ ΚΑΡΔΙΟΛΟΓΙΑΣ 2019 ΠΡΟΛΗΨΗ ΚΑΡΔΙΑΓΓΕΙΑΚΩΝ ΠΑΘΗΣΕΩΝ ΣΤΑ ΠΑΙΔΙΑ. ΡΟΥΜΤΣΙΟΥ ΜΑΡΙΑ Νοσηλεύτρια CPN, MSc Α Παιδιατρικής κλινικής ΑΠΘ

ΙΠΠΟΚΡΑΤΕΙΕΣ ΗΜΕΡΕΣ ΚΑΡΔΙΟΛΟΓΙΑΣ 2019 ΠΡΟΛΗΨΗ ΚΑΡΔΙΑΓΓΕΙΑΚΩΝ ΠΑΘΗΣΕΩΝ ΣΤΑ ΠΑΙΔΙΑ. ΡΟΥΜΤΣΙΟΥ ΜΑΡΙΑ Νοσηλεύτρια CPN, MSc Α Παιδιατρικής κλινικής ΑΠΘ ΙΠΠΟΚΡΑΤΕΙΕΣ ΗΜΕΡΕΣ ΚΑΡΔΙΟΛΟΓΙΑΣ 2019 ΠΡΟΛΗΨΗ ΚΑΡΔΙΑΓΓΕΙΑΚΩΝ ΠΑΘΗΣΕΩΝ ΣΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΡΟΥΜΤΣΙΟΥ ΜΑΡΙΑ Νοσηλεύτρια CPN, MSc Α Παιδιατρικής κλινικής ΑΠΘ «Η μεγαλύτερη δύναμη της δημόσιας υγείας είναι η πρόληψη»

Διαβάστε περισσότερα

σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου επί τουλάχιστον 3

σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου επί τουλάχιστον 3 Το σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου (ΣΕΕ) ανήκει σε μια ομάδα λειτουργικών διαταραχών του πεπτικού σωλήνα. Το κοιλιακό άλγος, ο μετεωρισμός και η εναλλαγή των συνηθειών του εντέρου αποτελούν τυπικά συμπτώματα.

Διαβάστε περισσότερα

Φροντίδα ενήλικα με Σακχαρώδη Διαβήτη στο νοσοκομείο και στο σπίτι

Φροντίδα ενήλικα με Σακχαρώδη Διαβήτη στο νοσοκομείο και στο σπίτι Φροντίδα ενήλικα με Σακχαρώδη Διαβήτη στο νοσοκομείο και στο σπίτι Θεσσαλονίκη, Ιανουάριος 2016 ΚΩΤΤΑ ΘΕΟΔΩΡΑ, Αναπληρώτρια προϊσταμένη στην Α ΠΡΠ του ΠΓΝΘ ΑΧΕΠΑ Σακχαρώδης διαβήτης Ετυμολογία όρου «διαβαίνω»

Διαβάστε περισσότερα

Θέματα καθημερινής φροντίδας σε ανθρώπους με Άνοια

Θέματα καθημερινής φροντίδας σε ανθρώπους με Άνοια Θέματα καθημερινής φροντίδας σε ανθρώπους με Άνοια Βασίλης Παπαδόπουλος Νοσηλευτής Τ.Ε. Προϊστάμενος Νοσηλευτής Μονάδες Φροντίδας Ηλικιωμένων Άκτιος και Άκτιος Μονάδα Alzheimer Ο ρόλος του νοσηλευτή σε

Διαβάστε περισσότερα

Β'ΧΕΙΡΟΥΡΓΙΚH ΚΛΙΝΙΚH, ΓΝΘ Γ.ΠΑΠΑΝΙΚΟΛΑΟΥ

Β'ΧΕΙΡΟΥΡΓΙΚH ΚΛΙΝΙΚH, ΓΝΘ Γ.ΠΑΠΑΝΙΚΟΛΑΟΥ Εικόνα ψευδοαπόφραξης παχέος εντέρου σε ασθενή υπό αγωγή µε πρεγκαµπαλίνη Ειρήνη Χριστοδούλου,Γεώργιος Δούνιας, Νικόλαος Πεϊτσίδης, Ακύλλας Παρασκευάς, Γεωργία Καζαντζή,Δήµητρα Γκονέζου Β'ΧΕΙΡΟΥΡΓΙΚH ΚΛΙΝΙΚH,

Διαβάστε περισσότερα

Εκτάκτως ανήσυχα πόδια

Εκτάκτως ανήσυχα πόδια Εκτάκτως ανήσυχα πόδια Σκουτέλλας Βάσος Ρευματολόγος Ρευματολογικό τμήμα Γενικό Νοσοκομείο Λευκωσίας Σύγκρουση συμφερόντων εν υπάρχει 2 Ιστορικό (1/5) Θήλυ, 55χρ. Γνωστό αυτοάνοσο νόσημα συνδετικού ιστού

Διαβάστε περισσότερα

ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΗ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΩΝ ΠΑΘΗΣΕΩΝ ΤΟΥ ΠΡΩΚΤΙΚΟΥ ΣΩΛΗΝΑ

ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΗ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΩΝ ΠΑΘΗΣΕΩΝ ΤΟΥ ΠΡΩΚΤΙΚΟΥ ΣΩΛΗΝΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΗ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΩΝ ΠΑΘΗΣΕΩΝ ΤΟΥ ΠΡΩΚΤΙΚΟΥ ΣΩΛΗΝΑ Το Ερρίκος Ντυνάν Hospital Center, ακολουθώντας σύγχρονες διεθνείς πρακτικές στην παροχή υπηρεσιών υγείας, δηµιούργησε το Κέντρο Αιµορροΐδων

Διαβάστε περισσότερα

ΚΑΡΔΙΑΓΓΕΙΑΚΕΣ ΠΑΘΗΣΕΙΣ Ι

ΚΑΡΔΙΑΓΓΕΙΑΚΕΣ ΠΑΘΗΣΕΙΣ Ι ΚΑΡΔΙΑΓΓΕΙΑΚΕΣ ΠΑΘΗΣΕΙΣ Ι MK1118 ΑΣΚΗΣΗ ΣΕ ΚΛΙΝΙΚΟΥΣ ΠΛΗΘΥΣΜΟΥΣ ΔΙΑΛΕΞΗ 4 ΑΝΤΩΝΙΑ ΚΑΛΤΣΑΤΟΥ, PHD ΣΥΓΧΡΟΝΕΣ ΑΙΤΙΕΣ ΘΝΗΤΟΤΗΤΑΣ ΑΡΙΘΜΟΣ ΘΑΝΑΤΩΝ 450,000 400,000 350,000 300,000 250,000 200,000 150,000 100,000

Διαβάστε περισσότερα

Διατροφή και ηλικιωμένοι

Διατροφή και ηλικιωμένοι Διατροφή και ηλικιωμένοι Η διατροφή αποτελεί τη σημαντικότερη ανάγκη για τη διατήρηση της ανθρώπινη ζωής σε όλα τα στάδιά της. Το είδος και η ποσότητα της τροφής που χρειάζεται ο άνθρωπος εξαρτάται από

Διαβάστε περισσότερα

Πανευρωπαϊκή Ημέρα Αφύπνισης για την Καρδιακή Ανεπάρκεια

Πανευρωπαϊκή Ημέρα Αφύπνισης για την Καρδιακή Ανεπάρκεια Πανευρωπαϊκή Ημέρα Αφύπνισης για την Καρδιακή Ανεπάρκεια Χριστίνα Χρυσοχόου Επιμελήτρια Α,Καρδιολογίας Ιπποκράτειο Γενικόν Νοσοκομείο Αθηνών,Αλέκος Δούρας Διευθυντης Καρδιολογικής Κλινικής Νοσοκομείου

Διαβάστε περισσότερα

ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΖΟΝΤΑΣ ΤΗΝ ΤΡΙΤΗ ΗΛΙΚΙΑ ΣΤΟ ΑΙΜΟΔΥΝΑΜΙΚΟ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ. ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΣ ΠΑΠΑΛΑΜΠΡΟΥ ΝΟΣΗΛΕΥΤΗΣ BscN, Msc(c), TCN(C).

ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΖΟΝΤΑΣ ΤΗΝ ΤΡΙΤΗ ΗΛΙΚΙΑ ΣΤΟ ΑΙΜΟΔΥΝΑΜΙΚΟ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ. ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΣ ΠΑΠΑΛΑΜΠΡΟΥ ΝΟΣΗΛΕΥΤΗΣ BscN, Msc(c), TCN(C). ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΖΟΝΤΑΣ ΤΗΝ ΤΡΙΤΗ ΗΛΙΚΙΑ ΣΤΟ ΑΙΜΟΔΥΝΑΜΙΚΟ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΣ ΠΑΠΑΛΑΜΠΡΟΥ ΝΟΣΗΛΕΥΤΗΣ BscN, Msc(c), TCN(C). ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΗΛΙΚΙΩΜΕΝΟΥ ΑΣΘΕΝΟΥΣ Η ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗ ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΓΕΜΙΖΕΙ ΤΟ ΚΕΝΟ ΜΕΤΑΞΥ ΠΕΡΙΘΑΛΨΗΣ

Διαβάστε περισσότερα

Ο σακχαρώδης διαβήτης ( ΣΔ ) είναι το κλινικό σύνδρομο που οφείλεται. είτε σε έλλειψη ινσουλίνης λόγω μείωσης η παύσης παραγωγής (σακχαρώδης

Ο σακχαρώδης διαβήτης ( ΣΔ ) είναι το κλινικό σύνδρομο που οφείλεται. είτε σε έλλειψη ινσουλίνης λόγω μείωσης η παύσης παραγωγής (σακχαρώδης ΣΑΚΧΑΡΩΔΗΣ ΔΙΑΒΗΤΗΣ ΚΑΙ ΚΑΤΟΙΚΙΔΙΑ ΖΩΑ Ο σακχαρώδης διαβήτης ( ΣΔ ) είναι το κλινικό σύνδρομο που οφείλεται είτε σε έλλειψη ινσουλίνης λόγω μείωσης η παύσης παραγωγής (σακχαρώδης διαβήτης τύπου 1 ) είτε

Διαβάστε περισσότερα

Αιμορροΐδες. Οι αιμορροΐδες είναι διογκωμένες φλέβες στην περιοχή του πρωκτού.

Αιμορροΐδες. Οι αιμορροΐδες είναι διογκωμένες φλέβες στην περιοχή του πρωκτού. Αιμορροΐδες Οι αιμορροΐδες είναι διογκωμένες φλέβες στην περιοχή του πρωκτού. Οι αιμορροΐδες είναι η ποιο συχνή πάθηση του πρωκτού τόσο στους άνδρες όσο και στις γυναίκες. Έχει υπολογισθεί ότι περισσότερο

Διαβάστε περισσότερα

ΙΝΟΜΥΑΛΓΙΑ. Γιατί πονά όλο το κορμί μου και νιώθω συχνά κουρασμένος;

ΙΝΟΜΥΑΛΓΙΑ. Γιατί πονά όλο το κορμί μου και νιώθω συχνά κουρασμένος; ΙΝΟΜΥΑΛΓΙΑ Γιατί πονά όλο το κορμί μου και νιώθω συχνά κουρασμένος; ΙΝΟΜΥΑΛΓΙΑ 3 Η ινομυαλγία είναι συχνό, επώδυνο σύνδρομο των μυών, των συνδέσμων και των αρθρώσεων. Συχνά, υπάρχουν συμπτώματα κόπωσης

Διαβάστε περισσότερα

Τμήμα Νοσηλευτικής - ΤΕΙ Δυτικής Ελλάδας

Τμήμα Νοσηλευτικής - ΤΕΙ Δυτικής Ελλάδας ΥΠΟΚΛΥΣΜΟΣ Είναι η τεχνική διαδικασία κατά την οποία γίνεται εισαγωγή υγρού στο ορθό με ειδικό καθετήρα (σωλήνα αερίων) ή σε ψηλότερα από το ορθό τμήματα του εντέρου. Ανάλογα με το σκοπό διακρίνονται σε:

Διαβάστε περισσότερα

Δεκαπεντάλεπτη προετοιμασία του φοιτητή, για την παρακολούθηση του μαθήματος του καρκίνου του προστάτη.

Δεκαπεντάλεπτη προετοιμασία του φοιτητή, για την παρακολούθηση του μαθήματος του καρκίνου του προστάτη. Δεκαπεντάλεπτη προετοιμασία του φοιτητή, για την παρακολούθηση του μαθήματος του καρκίνου του προστάτη. Καρκίνος του προστάτη Επιδημιολογία: Αποτελεί τον συχνότερα διαγνωσμένο καρκίνο στον άνδρα. 186.320

Διαβάστε περισσότερα

Πηγή: Πρόγραμμα ΥΔΡΙΑ (MIS 346816) 6/10/2015. Δείκτες υγείας αντιπροσωπευτικού δείγματος του πληθυσμού στην Ελλάδα

Πηγή: Πρόγραμμα ΥΔΡΙΑ (MIS 346816) 6/10/2015. Δείκτες υγείας αντιπροσωπευτικού δείγματος του πληθυσμού στην Ελλάδα Δείκτες υγείας αντιπροσωπευτικού δείγματος του πληθυσμού στην Ελλάδα Υπέρταση Υπερχοληστερολαιμία Χρόνια Κατάθλιψη Φαρμακοληψία Ελένη-Μαρία Παπατέστα, Iατρός Επιστημονική Συνεργάτις Ελληνικού Ιδρύματος

Διαβάστε περισσότερα

Ο ΡΟΛΟΣ ΤΟΥ ΝΟΣΗΛΕΥΤΗ ΣΤΗ ΜΕΙΩΣΗ ΤΩΝ ΕΠΑΝΕΙΣΑΓΩΓΩΝ ΣΤΗΝ ΚΑΡΔΙΑΚΗ ΑΝΕΠΑΡΚΕΙΑ

Ο ΡΟΛΟΣ ΤΟΥ ΝΟΣΗΛΕΥΤΗ ΣΤΗ ΜΕΙΩΣΗ ΤΩΝ ΕΠΑΝΕΙΣΑΓΩΓΩΝ ΣΤΗΝ ΚΑΡΔΙΑΚΗ ΑΝΕΠΑΡΚΕΙΑ Ο ΡΟΛΟΣ ΤΟΥ ΝΟΣΗΛΕΥΤΗ ΣΤΗ ΜΕΙΩΣΗ ΤΩΝ ΕΠΑΝΕΙΣΑΓΩΓΩΝ ΣΤΗΝ ΚΑΡΔΙΑΚΗ ΑΝΕΠΑΡΚΕΙΑ Η Καρδιακή Ανεπάρκεια(ΚΑ) είναι ένα πολύπλοκο, προοδευτικά εξελισσόμενο σύνδρομο κλινικών, αιμοδυναμικών και νευροορμονικών διαταραχών

Διαβάστε περισσότερα

Σ. Τσοτουλίδης, Ζ. Κοντονίνας, Μ. Μπούλμπου, Χ. Μαργαριτίδης, Ι. Κελεγκούρης, Κ. Τζιόμαλος, Τ. Διδάγγελος.

Σ. Τσοτουλίδης, Ζ. Κοντονίνας, Μ. Μπούλμπου, Χ. Μαργαριτίδης, Ι. Κελεγκούρης, Κ. Τζιόμαλος, Τ. Διδάγγελος. ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΧΟΡΗΓΗΣΗΣ ΒΙΤΑΜΙΝΗΣ B12 PER OS ΣΕ ΑΣΘΕΝΕΙΣ ΜΕ ΣΑΚΧΑΡΩΔΗ ΔΙΑΒΗΤΗ ΤΥΠΟΥ 2 ΥΠΟ ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΜΕ ΜΕΤΦΟΡΜΙΝΗ ΓΙΑ ΜΙΑ ΤΕΤΡΑΕΤΙΑ ΤΟ ΕΛΑΧΙΣΤΟΝ Σ. Τσοτουλίδης, Ζ. Κοντονίνας, Μ. Μπούλμπου, Χ.

Διαβάστε περισσότερα

ANAKOYΦΙΣΤΙKΗ ΦΡΟΝΤΙΔΑ- ΕΝΑ ΑΝΘΡΩΠΙΝΟ ΔΙΚΑΙΩΜΑ

ANAKOYΦΙΣΤΙKΗ ΦΡΟΝΤΙΔΑ- ΕΝΑ ΑΝΘΡΩΠΙΝΟ ΔΙΚΑΙΩΜΑ ANAKOYΦΙΣΤΙKΗ ΦΡΟΝΤΙΔΑ- ΕΝΑ ΑΝΘΡΩΠΙΝΟ ΔΙΚΑΙΩΜΑ Διακήρυξη της Πράγας: Προτρέποντας τις Κυβερνήσεις για την ανακούφιση του «υποφέρειν» και την αναγνώριση της Ανακουφιστικής Φροντίδας ως ανθρώπινο δικαίωμα

Διαβάστε περισσότερα

ΣΥΝΟΣΗΡΟΤΗΤΕΣ ΣΤΗ ΧΑΠ ΓΑΒΡΙΗΛΙΔΟΥ ΑΝΝΑ ΠΝΕΥΜΟΝΟΛΟΓΟΣ ΕΝΤΑΤΙΚΟΛΟΓΟΣ ΕΠΙΜΕΛΗΤΡΙΑ Α ΓΕΝ.ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΟ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ ΠΑΠΑΓΕΩΡΓΙΟΥ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ

ΣΥΝΟΣΗΡΟΤΗΤΕΣ ΣΤΗ ΧΑΠ ΓΑΒΡΙΗΛΙΔΟΥ ΑΝΝΑ ΠΝΕΥΜΟΝΟΛΟΓΟΣ ΕΝΤΑΤΙΚΟΛΟΓΟΣ ΕΠΙΜΕΛΗΤΡΙΑ Α ΓΕΝ.ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΟ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ ΠΑΠΑΓΕΩΡΓΙΟΥ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ ΣΥΝΟΣΗΡΟΤΗΤΕΣ ΣΤΗ ΧΑΠ ΓΑΒΡΙΗΛΙΔΟΥ ΑΝΝΑ ΠΝΕΥΜΟΝΟΛΟΓΟΣ ΕΝΤΑΤΙΚΟΛΟΓΟΣ ΕΠΙΜΕΛΗΤΡΙΑ Α ΓΕΝ.ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΟ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ ΠΑΠΑΓΕΩΡΓΙΟΥ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ ΣΥΝΟΣΗΡΟΤΗΤΕΣ ΣΤΗ ΧΑΠ ΣΥΝΟΣΗΡΟΤΗΤΕΣ ΣΤΗ ΧΑΠ ΣΥΝΟΣΗΡΟΤΗΤΕΣ ΣΤΗ ΧΑΠ Απλά

Διαβάστε περισσότερα

Γράφει: Αλεξία Θωμοπούλου MSc, Διατροφολόγος- Κλινική Διαιτολόγος, Ειδική στον καρκίνο

Γράφει: Αλεξία Θωμοπούλου MSc, Διατροφολόγος- Κλινική Διαιτολόγος, Ειδική στον καρκίνο Γράφει: Αλεξία Θωμοπούλου MSc, Διατροφολόγος- Κλινική Διαιτολόγος, Ειδική στον καρκίνο Η αντιμετώπιση του ογκολογικού ασθενή είναι μια περίπλοκη υπόθεση διότι εκτός από την κύρια θεραπεία (είτε χημειοθεραπεία

Διαβάστε περισσότερα

Βρέφη 0-12 μηνών. Παιδιά 4-8 ετών. Παιδιά και έφηβοι 9-18 ετών. Ενήλικες > 50 ετών. Γυναίκες έγκυες και θηλάζουσες

Βρέφη 0-12 μηνών. Παιδιά 4-8 ετών. Παιδιά και έφηβοι 9-18 ετών. Ενήλικες > 50 ετών. Γυναίκες έγκυες και θηλάζουσες ΙΧΝΟΣΤΟΙΧΕΙΑ Ασβέστιο Συνιστώμενη ημερήσια πρόσληψη ασβεστίου Βρέφη 0-12 μηνών Παιδιά 1-3 ετών Παιδιά 4-8 ετών Παιδιά και έφηβοι 9-18 ετών Ενήλικες 19-50 ετών Ενήλικες > 50 ετών Γυναίκες έγκυες και θηλάζουσες

Διαβάστε περισσότερα

9 o Πανελλήνιο Συνέδριο Νόσου A lzheimer και Συγγενών Διαταραχών

9 o Πανελλήνιο Συνέδριο Νόσου A lzheimer και Συγγενών Διαταραχών Στρογγυλό Τραπέζι Σωματική άσκηση και Άνοια. Από τη Γενική Ιατρική και την κοινότητα στο νοσοκομείο και στις εξειδικευμένες υπηρεσίες: Παρέμβαση στην Ελλάδα του σήμερα 9 o Πανελλήνιο Συνέδριο Νόσου A lzheimer

Διαβάστε περισσότερα

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗ ΝΟΣΟΛΟΓΙΑ ΤΟΥ ΠΕΠΤΙΚΟΥ

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗ ΝΟΣΟΛΟΓΙΑ ΤΟΥ ΠΕΠΤΙΚΟΥ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗ ΝΟΣΟΛΟΓΙΑ ΤΟΥ ΠΕΠΤΙΚΟΥ ΕΠΙ ΗΜΙΟΛΟΓΙΑ ( Η.Π.Α ) Νόσοι πεπτικού και ήπατος : 50 εκατοµµύρια επισκέψεις σε : Ιατρούς Νοσοκοµεία Τµήµατα επειγόντων Πιο συχνές διαγνώσεις : Τροφικές γαστρεντερίτιδες

Διαβάστε περισσότερα

Τα οφέλη της λαπαροσκοπικής χολοκυστεκτομής στην πράξη - Ο Δρόμος για την Θεραπεία Δευτέρα, 27 Δεκέμβριος :17

Τα οφέλη της λαπαροσκοπικής χολοκυστεκτομής στην πράξη - Ο Δρόμος για την Θεραπεία Δευτέρα, 27 Δεκέμβριος :17 Απαντά ο κ. Θεμιστοκλής Ευκαρπίδης, Γενικός Χειρουργός Ίσως λίγοι από εμάς να είμαστε ενημερωμένοι για τη σπουδαία εργασία που εκτελεί στο σώμα μας, ένα από τα όργανα του, η χοληδόχος κύστη. Εκεί μέσα

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ ΤΗΣ ΟΥΡΗΣΗΣ

ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ ΤΗΣ ΟΥΡΗΣΗΣ ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ ΤΗΣ ΟΥΡΗΣΗΣ ΣΥΝΔΡΟΜΟ ΤΗΣ ΑΚΡΑΤΕΙΑΣ ΤΩΝ ΟΥΡΩΝ Ζ. Πολυζοπούλου Καθηγήτρια Διαγνωστικό Εργαστήριο Τμήμα Κτηνιατρικής Σχολή Επιστημών Υγείας Α.Π.Θ. ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ ΟΥΡΗΣΗΣ ΟΥΡΟΠΟΙΗΤΙΚΟ ΝΕΥΡΙΚΟ (ΚΝΣ-ΑΝΣ)

Διαβάστε περισσότερα

Τερζή Κατερίνα ΔΤΗΝ ΑΝΘ ΘΕΑΓΕΝΕΙΟ

Τερζή Κατερίνα ΔΤΗΝ ΑΝΘ ΘΕΑΓΕΝΕΙΟ Τερζή Κατερίνα ΔΤΗΝ ΑΝΘ ΘΕΑΓΕΝΕΙΟ ΔΗΛΩΣΗ ΣΥΓΚΡΟΥΣΗΣ ΣΥΜΦΕΡΟΝΤΩΝ Δεν έχω (προσωπικά ή ως μέλος εργασιακής/ερευνητικής ομάδας) ή μέλος της οικογένειάς μου οποιοδήποτε οικονομικό ή άλλου είδους όφελος από

Διαβάστε περισσότερα

ΥΔΡΟΚΕΦΑΛΟΣ ΣΕ ΕΝΗΛΙΚΕΣ

ΥΔΡΟΚΕΦΑΛΟΣ ΣΕ ΕΝΗΛΙΚΕΣ ΥΔΡΟΚΕΦΑΛΟΣ ΣΕ ΕΝΗΛΙΚΕΣ Τι είναι ο υδροκέφαλος παθολογική αύξηση της ποσότητας εγκεφαλονωτιαίου υγρού εντός της κρανιακής κοιλότητας που αντανακλά σε αύξηση των διαστάσεων των κοιλιών του εγκεφάλου. Η

Διαβάστε περισσότερα

ΑΛΕΞΑΝΔΡΕΙΟ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ «Ο ΡΟΛΟΣ ΤΟΥ ΝΟΣΗΛΕΥΤΗ ΣΤΗΝ ΠΡΩΤΟΓΕΝΗ ΠΡΟΛΗΨΗ ΤΟΥ ΣΑΚΧΑΡΩΔΗ ΔΙΑΒΗΤΗ»

ΑΛΕΞΑΝΔΡΕΙΟ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ «Ο ΡΟΛΟΣ ΤΟΥ ΝΟΣΗΛΕΥΤΗ ΣΤΗΝ ΠΡΩΤΟΓΕΝΗ ΠΡΟΛΗΨΗ ΤΟΥ ΣΑΚΧΑΡΩΔΗ ΔΙΑΒΗΤΗ» ΑΛΕΞΑΝΔΡΕΙΟ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΣΧΟΛΗ ΣΕΥΠ- ΤΜΗΜΑ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ «Ο ΡΟΛΟΣ ΤΟΥ ΝΟΣΗΛΕΥΤΗ ΣΤΗΝ ΠΡΩΤΟΓΕΝΗ ΠΡΟΛΗΨΗ ΤΟΥ ΣΑΚΧΑΡΩΔΗ ΔΙΑΒΗΤΗ» ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΤΩΝ ΠΑΠΑΜΑΡΙΝΟΥΔΗ ΙΩΑΝΝΑ ΣΤΕΦΑΝΙΔΟΥ ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ

Διαβάστε περισσότερα

Τόπος: Children s Hospital Los Angeles Children s Hospital San Diego

Τόπος: Children s Hospital Los Angeles Children s Hospital San Diego Συγγραφείς & έτος 2004 Kathleen Meeske et al. 2009 Sung L. et al Σκοπός & επιμέρους στόχοι Σκοπός της μελέτης αυτής είναι να εξετάσει την ποιότητα ζωής και τα επίπεδα κούρασης παιδιών που διαγνώστηκαν

Διαβάστε περισσότερα

Νοσηλευτικά Πρωτόκολλα διαχείρισης καρδιολογικών ασθενών στην εξωνεφρική κάθαρση. Μονάδα Τεχνητού Νεφρού ΠΓΝ «Αττικόν», Αθήνα

Νοσηλευτικά Πρωτόκολλα διαχείρισης καρδιολογικών ασθενών στην εξωνεφρική κάθαρση. Μονάδα Τεχνητού Νεφρού ΠΓΝ «Αττικόν», Αθήνα Νοσηλευτικά Πρωτόκολλα διαχείρισης καρδιολογικών ασθενών στην εξωνεφρική κάθαρση { Μονάδα Τεχνητού Νεφρού ΠΓΝ «Αττικόν», Αθήνα Το νοσηλευτικό έργο στις ΜΤΝ Σκοπός της η παροχή εξειδικευµένης φροντίδας

Διαβάστε περισσότερα

ΣΥΝΤΑΓΟΓΡΑΦΗΣΗ ΘΡΕΠΤΙΚΗΣ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗΣ ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ 18: ΔΙΑΤΡΟΦΙΚΕΣ ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ

ΣΥΝΤΑΓΟΓΡΑΦΗΣΗ ΘΡΕΠΤΙΚΗΣ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗΣ ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ 18: ΔΙΑΤΡΟΦΙΚΕΣ ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ ΣΥΝΤΑΓΟΓΡΑΦΗΣΗ ΘΡΕΠΤΙΚΗΣ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗΣ ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ 18: ΔΙΑΤΡΟΦΙΚΕΣ ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ ΝΕΥΡΟΓΕΝΗΣ ΑΝΟΡΕΞΙΑ Οι ασθενείς με νευρογενή ανορεξία παρουσιάζουν σημαντική απώλεια βάρους, είναι ανορεκτικοί και υποφέρουν από

Διαβάστε περισσότερα

Ηλίας Ν. Μυγδάλης. Β Παθολογική Κλινική και Διαβητολογικό Κέντρο, Γενικό Νοσοκομείο ΝΙΜΤΣ, Αθήνα

Ηλίας Ν. Μυγδάλης. Β Παθολογική Κλινική και Διαβητολογικό Κέντρο, Γενικό Νοσοκομείο ΝΙΜΤΣ, Αθήνα ΕΤΟΣ ΙΔΡΥΣΕΩΣ 1942 «Έναρξη ινσουλίνης στα άτομα με σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2: πότε και πως ;» Ηλίας Ν. Μυγδάλης Β Παθολογική Κλινική και Διαβητολογικό Κέντρο, Γενικό Νοσοκομείο ΝΙΜΤΣ, Αθήνα Ειδικό φροντιστήριο

Διαβάστε περισσότερα

Παράρτημα I Επιστημονικά πορίσματα και λόγοι για την τροποποίηση των όρων άδειας(-ών) κυκλοφορίας

Παράρτημα I Επιστημονικά πορίσματα και λόγοι για την τροποποίηση των όρων άδειας(-ών) κυκλοφορίας Παράρτημα I Επιστημονικά πορίσματα και λόγοι για την τροποποίηση των όρων άδειας(-ών) κυκλοφορίας Επιστημονικά πορίσματα Λαμβάνοντας υπόψη την έκθεση αξιολόγησης της PRAC σχετικά με την (τις) Έκθεση(-εις)

Διαβάστε περισσότερα

Συνέντευξη Τύπου Παγκόσμια Ημέρα Συνέντευξη Υγείας Πεπτικού Τύπου Συστήματος. Παγκόσμια Ημέρα Υγείας Πεπτικού Συστήματος

Συνέντευξη Τύπου Παγκόσμια Ημέρα Συνέντευξη Υγείας Πεπτικού Τύπου Συστήματος. Παγκόσμια Ημέρα Υγείας Πεπτικού Συστήματος Συνέντευξη Τύπου Παγκόσμια Ημέρα Συνέντευξη Υγείας Πεπτικού Τύπου Συστήματος Παγκόσμια Ημέρα Υγείας Πεπτικού Συστήματος ΟΜΙΛΗΤΕΣ - Μερκούρης Μποδοσάκης, Πρόεδρος της Ελληνικής Εταιρείας Γενικής Ιατρικής

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΩΤΟΚΟΛΛΑ ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΗΣ ΑΣΚΗΣΗΣ ΣΤΙΣ ΔΥΣΛΙΠΙΔΑΙΜΙΕΣ

ΠΡΩΤΟΚΟΛΛΑ ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΗΣ ΑΣΚΗΣΗΣ ΣΤΙΣ ΔΥΣΛΙΠΙΔΑΙΜΙΕΣ ΠΡΩΤΟΚΟΛΛΑ ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΗΣ ΑΣΚΗΣΗΣ ΣΤΙΣ ΔΥΣΛΙΠΙΔΑΙΜΙΕΣ Η δυσλιπιδαιμία χαρακτηρίζει τις μη φυσιολογικές συγκεντρώσεις λιπιδίων και λιποπρωτεϊνών στο αίμα. Ορίζεται περαιτέρω ως η ύπαρξη αυξημένων συγκεντρώσεων

Διαβάστε περισσότερα

Γεωργία Ζαβράκα, MSc. Ψυχολόγος Ψυχοδυναμική Ψυχοθεραπεύτρια

Γεωργία Ζαβράκα, MSc. Ψυχολόγος Ψυχοδυναμική Ψυχοθεραπεύτρια 5 ο Συμπόσιο Νοσηλευτικής Ογκολογίας "Οι Ψυχολογικές Επιπτώσεις στον Ογκολογικό Ασθενή και ο Πολυδιάστατος Ρόλος της Συμβουλευτικής στην Αντιμετώπισής τους" Γεωργία Ζαβράκα, MSc. Ψυχολόγος Ψυχοδυναμική

Διαβάστε περισσότερα

ΣΥΝΤΑΓΟΓΡΑΦΗΣΗ ΘΡΕΠΤΙΚΗΣ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗΣ

ΣΥΝΤΑΓΟΓΡΑΦΗΣΗ ΘΡΕΠΤΙΚΗΣ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗΣ ΣΥΝΤΑΓΟΓΡΑΦΗΣΗ ΘΡΕΠΤΙΚΗΣ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗΣ ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ: ΠΑΓΚΡΕΑΤΙΚΑ ΝΟΣΗΜΑΤΑ ΠΑΓΚΡΕΑΤΙΤΙΔΑ ΕΝΔΕΙΞΕΙΣ Κάλυψη των ενεργειακών αναγκών Πρόληψη/ αντιμετώπιση κακής θρέψης Πρόληψη της απώλειας βάρους Αντιμετώπιση της

Διαβάστε περισσότερα

MA0211 ΠΑΘΟΛΟΓΙΚΗ - ΧΕΙΡΟΥΡΓΙΚΗ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗ

MA0211 ΠΑΘΟΛΟΓΙΚΗ - ΧΕΙΡΟΥΡΓΙΚΗ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗ MA0211 ΠΑΘΟΛΟΓΙΚΗ - ΧΕΙΡΟΥΡΓΙΚΗ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗ Συντετμημένος Τίτλος: Τίτλος Μαθήματος Πλήρης Τίτλος: Παθολογική Χειρουργική Νοσηλευτική Κωδικός Μαθήματος: MA0211 ΜΑ0212 Επίπεδο Μαθήματος: Προπτυχιακό Τύπος

Διαβάστε περισσότερα

Οστεοπόρωση. Διάγνωση, πρόληψη και θεραπεία. Δρ. Χρήστος Κ. Γιαννακόπουλος Ορθοπαιδικός Χειρουργός

Οστεοπόρωση. Διάγνωση, πρόληψη και θεραπεία. Δρ. Χρήστος Κ. Γιαννακόπουλος Ορθοπαιδικός Χειρουργός Οστεοπόρωση Διάγνωση, πρόληψη και θεραπεία Δρ. Χρήστος Κ. Γιαννακόπουλος Ορθοπαιδικός Χειρουργός Η οστεοπόρωση είναι πιο συχνή από τις παθήσεις της καρδιάς και των πνευμόνων Οστεοπόρωση: Η σιωπηλή επιδημία

Διαβάστε περισσότερα

ΣΥΝΤΑΓΟΓΡΑΦΗΣΗ ΘΡΕΠΤΙΚΗΣ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗΣ

ΣΥΝΤΑΓΟΓΡΑΦΗΣΗ ΘΡΕΠΤΙΚΗΣ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗΣ ΣΥΝΤΑΓΟΓΡΑΦΗΣΗ ΘΡΕΠΤΙΚΗΣ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗΣ ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ 12: HIV Ο HIV έχει συνδεθεί με κακή θρέψη και με το σύνδρομο απώλειας καθαρής σωματικής μάζας και λιπώδους ιστού (AIDS wasting syndrome). Η απώλεια σωματικού

Διαβάστε περισσότερα

Λειτουργικό σύνδρομο που χαρακτηρίζεται από κοιλιακό άλγος ή δυσφορία και διαταραχή στις συνήθειες του εντέρου χωρίς την παρουσία δομικών ανωμαλιών

Λειτουργικό σύνδρομο που χαρακτηρίζεται από κοιλιακό άλγος ή δυσφορία και διαταραχή στις συνήθειες του εντέρου χωρίς την παρουσία δομικών ανωμαλιών Λειτουργικό σύνδρομο που χαρακτηρίζεται από κοιλιακό άλγος ή δυσφορία και διαταραχή στις συνήθειες του εντέρου χωρίς την παρουσία δομικών ανωμαλιών ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΔΙΑΓΝΩΣΗΣ ΚΑΙ ΤΥΠΟΙ ΕΜΦΑΝΙΣΗΣ Το ΣΕΕ διαγιγνώσκεται

Διαβάστε περισσότερα

ΚΕΝΤΡΟ ΓΥΝΑΙΚΕΙΑΣ ΚΑΡΔΙΑΣ

ΚΕΝΤΡΟ ΓΥΝΑΙΚΕΙΑΣ ΚΑΡΔΙΑΣ ΚΕΝΤΡΟ ΓΥΝΑΙΚΕΙΑΣ ΚΑΡΔΙΑΣ Τα καρδιαγγειακά νοσήματα παραδοσιακά θεωρούνται νοσήματα των ανδρών. Ωστόσο, τα στοιχεία δείχνουν ότι οι καρδιαγγειακές παθήσεις αποτελούν την κύρια αιτία θανάτου στις γυναίκες

Διαβάστε περισσότερα

Μήπως έχω µεγαλακρία; Πώς θα το καταλάβω;

Μήπως έχω µεγαλακρία; Πώς θα το καταλάβω; Μήπως έχω µεγαλακρία; Πώς θα το καταλάβω; MegalakriaBroshure.indd 1 17/11/2010 1:27:39 μμ Η Πανελλήνια Ένωση Σπανίων Παθήσεων (Π.Ε.Σ.ΠΑ) είναι ο μόνος φορέας, μη κερδοσκοπικό σωματείο, συλλόγων ασθενών

Διαβάστε περισσότερα

11η Ηπατογαστρεντερολογική Εκδήλωση, Λευκάδα 2019 Γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση: πότε δίνω θεραπεία και πότε τη διερευνώ και πώς;

11η Ηπατογαστρεντερολογική Εκδήλωση, Λευκάδα 2019 Γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση: πότε δίνω θεραπεία και πότε τη διερευνώ και πώς; 11η Ηπατογαστρεντερολογική Εκδήλωση, Λευκάδα 2019 Γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση: πότε δίνω θεραπεία και πότε τη διερευνώ και πώς; Γεώργιος Π. Καραμανώλης Αναπληρωτής Καθηγητής Γαστρεντερολογίας Αρεταίειο

Διαβάστε περισσότερα

Ο ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΠΕΡΙΛΑΜΒΑΝΕΙ

Ο ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΠΕΡΙΛΑΜΒΑΝΕΙ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ Ο ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΠΕΡΙΛΑΜΒΑΝΕΙ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟ ΤΩΝ ΣΚΟΠΩΝ/ΕΚΒΑΣΕΩΝ ΓΙΑ ΤΟΝ ΑΣΘΕΝΗ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΩΝ ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΩΝ ΟΙ ΟΠΟΙΕΣ ΜΠΟΡΟΥΝ ΝΑ ΒΟΗΘΗΣΟΥΝ ΤΟΝ ΑΣΘΕΝΗ ΣΤΗΝ ΕΚΠΛΗΡΩΣΗ ΑΥΤΩΝ ΤΩΝ ΕΚΒΑΣΕΩΝ Τα

Διαβάστε περισσότερα

Μήπως έχω Σκληρόδερµα;

Μήπως έχω Σκληρόδερµα; Μήπως έχω Σκληρόδερµα; Για να πληροφορηθώ µýëïò ôçò Σπάνιος ναι... Μόνος όχι Η Πανελλήνια Ένωση Σπανίων Παθήσεων (Π.Ε.Σ.ΠΑ) είναι ο μόνος φορέας, μη κερδοσκοπικό σωματείο, συλλόγων ασθενών σπανίων παθήσεων

Διαβάστε περισσότερα

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗ ΕΠΙΣΤΗΜΗ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ Α ΕΞΑΜΗΝΟ

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗ ΕΠΙΣΤΗΜΗ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ Α ΕΞΑΜΗΝΟ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗ ΕΠΙΣΤΗΜΗ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ Α ΕΞΑΜΗΝΟ ΚΑΥΚΙΑ ΘΕΟΔΩΡΑ ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΑ ΕΦΑΡΜΟΓΩΝ 1 ο Μάθημα Προγραμματισμένα μαθήματα 2/10, 9/10, 16/10, 23/10, 30/10, 6/11, 13/11, 20/11, 27/11, 4/12, 11/12,

Διαβάστε περισσότερα

ΑΚΡΑΤΕΙΑ ΟΥΡΩΝ. Αίτια της ακράτειας

ΑΚΡΑΤΕΙΑ ΟΥΡΩΝ. Αίτια της ακράτειας ΑΚΡΑΤΕΙΑ ΟΥΡΩΝ Η ICS (International Continence Society) έχει ορίσει την ακράτεια των ούρων ως μια κατάσταση ακούσιας απώλειας των ούρων, η οποία αποτελεί κοινωνικό και υγιεινoμικό πρόβλημα που μπορεί να

Διαβάστε περισσότερα

ΓΕΝΙΚΑ ΓΙΑ ΤΗ ΝΕΦΡΟΛΙΘΙΑΣΗ

ΓΕΝΙΚΑ ΓΙΑ ΤΗ ΝΕΦΡΟΛΙΘΙΑΣΗ 1 ΓΕΝΙΚΑ ΓΙΑ ΤΗ ΝΕΦΡΟΛΙΘΙΑΣΗ Κυριακή Σταματέλου Ειδικός Νεφρολόγος, MBA Τι είναι η νεφρολιθίαση; Η νεφρολιθίαση λέγεται κοινά «πέτρες στα νεφρά» και είναι γνωστή στην ανθρωπότητα από τα αρχαία χρόνια.

Διαβάστε περισσότερα

Μακαρίτη Χ. Παναγιώτα Τσάρτα Ν. Δάφνη. Επιβλέπουσα καθ/τρια: Αβραμίκα Μαρία

Μακαρίτη Χ. Παναγιώτα Τσάρτα Ν. Δάφνη. Επιβλέπουσα καθ/τρια: Αβραμίκα Μαρία Μακαρίτη Χ. Παναγιώτα Τσάρτα Ν. Δάφνη Επιβλέπουσα καθ/τρια: Αβραμίκα Μαρία Σκοπός της παρούσας μελέτης είναι η διερεύνηση της ποιότητας ζωής των ασθενών με αναπνευστικά νοσήματα και ιδιαίτερα με χρόνια

Διαβάστε περισσότερα

Στέργιος Ι. Τραπότσης Χειρουργός Ορθοπαιδικός Διδάκτωρ Ιατρικής Σχολής ΑΠΘ Διδάσκων ΤΕΦAΑ-ΠΘ

Στέργιος Ι. Τραπότσης Χειρουργός Ορθοπαιδικός Διδάκτωρ Ιατρικής Σχολής ΑΠΘ Διδάσκων ΤΕΦAΑ-ΠΘ Άσκηση, διατροφή & υγεία Στέργιος Ι. Τραπότσης Χειρουργός Ορθοπαιδικός Διδάκτωρ Ιατρικής Σχολής ΑΠΘ Διδάσκων ΤΕΦAΑ-ΠΘ Άσκηση, διατροφή & υγεία Μακροχρόνια επιστημονική έρευνα έχει αποδείξει ότι πολλά από

Διαβάστε περισσότερα

Πρότυπα περίθαλψης (ΠΠ) για ανθρώπους με οστεοαρθρίτιδα

Πρότυπα περίθαλψης (ΠΠ) για ανθρώπους με οστεοαρθρίτιδα Πρότυπα περίθαλψης () για ανθρώπους με οστεοαρθρίτιδα Μετάφρασ η σε: Ολοκληρώθ ηκε από: Email: 1 1 2 3 4 Οι άνθρωποι με συμπτώματα οστεοαρθρίτιδας (ΟΑ) θα πρέπει να έχουν πρόσβαση σε επαγγελματία του τομέα

Διαβάστε περισσότερα

Υγεία και Άσκηση Ειδικών Πληθυσμών ΜΚ0958

Υγεία και Άσκηση Ειδικών Πληθυσμών ΜΚ0958 Υγεία και Άσκηση Ειδικών Πληθυσμών ΜΚ0958 Διάλεξη 5: Σακχαρώδης Διαβήτης και Άσκηση Υπεύθυνη Μαθήματος: Χ. Καρατζαφέρη Διδάσκοντες: Χ. Καρατζαφέρη, Γ. Σακκάς, Α. Καλτσάτου 2013-2014 Διάλεξη 5 ΤΕΦΑΑ, ΠΘ

Διαβάστε περισσότερα

«Πρόληψη υποτροπών και επιπλοκών της κοιλιοκάκης» 12 η Εκπαιδευτική Διημερίδα της ΕΠΕΓΕ Αθήνα 2014

«Πρόληψη υποτροπών και επιπλοκών της κοιλιοκάκης» 12 η Εκπαιδευτική Διημερίδα της ΕΠΕΓΕ Αθήνα 2014 «Πρόληψη υποτροπών και επιπλοκών της κοιλιοκάκης» 12 η Εκπαιδευτική Διημερίδα της ΕΠΕΓΕ Αθήνα 2014 Κοιλιοκάκη Ι Η κοιλιοκάκη είναι ανοσολογική πάθηση, που προκαλεί κυρίως βλάβες στο λεπτό έντερο αλλά και

Διαβάστε περισσότερα

15λεπτη Προετοιμασία του φοιτητή για την παρακολούθηση του μαθήματος νευροουρολογίας, γυναικολογικής ουρολογίας και ακράτειας ούρων.

15λεπτη Προετοιμασία του φοιτητή για την παρακολούθηση του μαθήματος νευροουρολογίας, γυναικολογικής ουρολογίας και ακράτειας ούρων. 15λεπτη Προετοιμασία του φοιτητή για την παρακολούθηση του μαθήματος νευροουρολογίας, γυναικολογικής ουρολογίας και ακράτειας ούρων. Η ουροδόχος κύστη δεν είναι απλά μία κοιλότητα η οποία γεμίζει απλά

Διαβάστε περισσότερα