ΔΘΑΖΤΓΘΟ ΚΑΘ ΔΕΤΣΕΡΟ ΓΑΜΟ ΟΘ ΛΟΓΟΘ ΣΟΤ ΘΗΟΤ ΥΡΘΣΟΤ

Transcript

1 ΔΘΑΖΤΓΘΟ ΚΑΘ ΔΕΤΣΕΡΟ ΓΑΜΟ ΟΘ ΛΟΓΟΘ ΣΟΤ ΘΗΟΤ ΥΡΘΣΟΤ Δίλαη γλσζηό πσο ε Υξηζηηαληθή παξάδνζε απαγνξεύεη ή βιέπεη πνιύ πεξηθξνλεηηθά ηνλ δεύηεξν γάκν, ζεσξώληαο πσο εθαξκόδεη πηζηά ηα ιόγηα ηνπ Υξηζηνύ (Μαηζ. 19:9). Μάιηζηα ε Καζνιηθή παξάδνζε απαγνξεύεη θαη απηό αθόκα ην δηαδύγην. Η Οξζόδνμε Δθθιεζία κέρξη ηνλ 8 ν αηώλα απαγόξεπε εληειώο ηνλ δεύηεξν γάκν, θαη επέηξεπε ην δηαδύγην κόλν ζε πεξίπησζε κνηρείαο. Γηα ιόγνπο ζθνπηκόηεηαο, επεηδή έλαο Βπδαληηλόο απηνθξάηνξαο (ν Λέσλ ν νθόο) ήζειε λα μαλαπαληξεπηεί θαη πίεδε ηελ Δθθιεζία, απηή επέηξεςε ηνλ δεύηεξν θαη ηξίην γάκν, ζεσξώληαο ηνπο όκσο κία κεγάιε πλεπκαηηθή πηώζε (είλαη ραξαθηεξηζηηθό όηη ζηε ηειεηή ηνπ δεύηεξνπ γάκνπ ςάιινληαη θαη ηξνπάξηα θεδείαο!). Η Αγγιηθαληθή Δθθιεζία θη απηή γηα ιόγνπο ζθνπηκόηεηαο (γηα λα μαλαπαληξεπηεί ν Δξξίθνο ν Η ) επέηξεςε ηνλ δεύηεξν γάκν, ηνλ 16 ν αηώλα. Σελ ίδηα πνξεία αθνινύζεζαλ θαη άιιεο Γηακαξηπξόκελεο εθθιεζίεο (Λνπζεξαληθή, Πξεζβπηεξηθή, θιπ) γηα λα κε δπζαξεζηνύλ ηνπο πηζηνύο ηνπο θαη ηελ θνηλσλία γεληθόηεξα. Η ζηάζε απηή όκσο πνπ δελ βαζίδεηαη ζηελ νξζή θαηαλόεζε ηνπ γξάκκαηνο θαη ηνπ πλεύκαηνο ηεο Αγίαο Γξαθήο, αιιά ζηελ επηείθεηα θαη αλεθηηθόηεηα ηεο αδπλακίαο ηνπ αλζξώπνπ, πνπ πξνζπαζεί λα επραξηζηήζεη ηνπο αλζξώπνπο, πξάγκα αληίζεην κε ηνλ Λόγν ηνπ Θενύ. Από ηελ άιιε ε απζηεξή θαη άθακπηε ζηάζε ησλ εθθιεζηώλ (Οξζόδνμε, Καζνιηθή, ζπληεξεηηθέο Γηακαξηπξόκελεο) πνπ απνηξέπνπλ ή θαη απαγνξεύνπλ ηνλ δεύηεξν γάκν, θαηαληάεη ζθιεξή θαη απάλζξσπε, θαηαζηξέθνληαο ηηο δσέο πνιιώλ αλζξώπσλ απαγνξεύνληάο ηνπο λα μαλαπαληξεπηνύλ, αθόκα θαη όηαλ απηνί δελ ήηαλ έλνρνη, αιιά ν ζύδπγόο ηνπο δηέπξαμε ηε κνηρεία θαη άξα δηέιπζε ηνλ γάκν. Πνηά είλαη ε αιήζεηα κέζα ζηε κεγάιε απηή ζύγρπζε ζρεηηθά κε ην ηη ελλννύζε ν Ιεζνύο όηαλ έιεγε όηη «όπνηνο ρσξίζεη ηε γπλαίθα ηνπ... θαη λπκθεύεηαη άιιε, δηαπξάηηεη κνηρεία» (Μαηζ. 19:9). Πνιιά εξσηεκαηηθά γελληνύληαη ζηελ πξάμε, εξσηεκαηηθά πνπ καο θάλνπλ λα δηεξσηώκαζηε γηα ηε ξίδα ηνπ πξνβιήκαηνο. Δίλαη δπλαηόλ ην Δπαγγέιην λα είλαη ηόζν ζθιεξό ώζηε λα θαηαληάεη απάλζξσπν θαη άδηθν, ηηκσξώληαο όρη κόλν ηνλ έλνρν ζύδπγν αιιά θαη ησλ αζών, κε ην λα ζηεξήζεη έλαλ δεύηεξν επινγεκέλν θαη επηπρηζκέλν γάκν; Μήπσο νη Υξηζηηαλνί εθαξκόδνπλ κία θαηά γξάκκα εξκελεία ησλ ιόγσλ ηνπ Ιεζνύ ρσξίο λα θαηαιαβαίλνπλ ην πλεύκα Σνπ, θάλνληαο έηζη πξαγκαηηθόηεηα έλαλ άιιν ιόγν ηνπ Υξηζηνύ, πσο «ην γξάκκα ζθνηώλεη, ελώ ην πλεύκα δίλεη δσή»; Δίλαη δπλαηόλ ν Ιεζνύο λα αληέθαζθε κε ηελ Παιαηά Γηαζήθε ε νπνία, όπσο είλαη πνιύ γλσζηό, επηηξέπεη θαη ην δηαδύγην θαη ηνλ δεύηεξν γάκν; Δκείο ζηελ εξγαζία απηή ζα πξνζπαζήζνπκε λα δώζνπκε κία όζν ην δπλαηό πιεξέζηεξε απάληεζε ζην δήηεκα. Καη γηα λα είλαη πιήξεο θαη αληηθεηκεληθή ε απάληεζε ζην δήηεκα απηό, όπσο θαη θάζε δήηεκα εξκελείαο ηεο Αγίαο Γξαθήο, ζα πξέπεη λα βαζίδεηαη ζε ηξεηο βάζεηο: ηελ Παιαηά Γηαζήθε, πνπ είλαη ν γξαπηόο Νόκνο ηνπ Θενύ πνπ δόζεθε ζηνλ Μσπζή θαη εθάξκνζαλ όινη νη Γίθαηνη θαη Πξνθήηεο, ηελ πξνθνξηθή παξάδνζε θαη εξκελεία/εθαξκνγή ησλ Ινπδαίσλ ξαββίλσλ πνπ αλαπηύρζεθε κεηά ηελ επηζηξνθή από ηε Βαβπιώλα θαη επηθξαηνύζε ηελ επνρή ηνπ Υξηζηνύ, θαη ηελ εβξατθή γιώζζα ηελ νπνία κηινύζε ν Ιεζνύο Υξηζηόο. Έηζη γηα ην δηαδύγην θαη ηνλ δεύηεξν γάκν, πξώηα ζα δνύκε ηη ιέεη ν Νόκνο θαη νη Πξνθήηεο, κεηά ζα αλαθέξνπκε πσο απηά είραλ ηξνπνπνηεζεί από ηελ πξνθνξηθή ξαββηληθή παξάδνζε ηελ επνρή ηνπ Υξηζηνύ, θαη ηέινο ζα δώζνπκε ηελ νξζή κεηάθξαζε ησλ εβξατθώλ ιόγσλ ηνπ Υξηζηνύ ζηελ ειιεληθή γιώζζα δηαζαθελίδνληαο νξηζηηθά ηα εδάθηα ησλ Δπαγγειίσλ πνπ παίξλνπλ έλα ηειείσο δηαθνξεηηθό λόεκα ζηελ αξρηθή γιώζζα πνπ εηπώζεθαλ. Κιείλνληαο ηζηνξηθά ην δήηεκα απηό ζα δνύκε γηαηί ε Δθθιεζία, εθηόο από ηε ιαλζαζκέλε θαηαλόεζε ησλ εδαθίσλ ησλ Δπαγγειίσλ, είρε αξλεηηθή ζέζε απέλαληη ζην δεύηεξν γάκν θαη έθηαζε ζηελ απαγόξεπζή ηνπ. Ξεθαζαξίδνληαο όια απηά, όρη κόλν ζα ιάκςεη κέζα καο ε αιήζεηα ζρεηηθά κε ην δήηεκα απηό, αιιά ζα θαηαιάβνπκε ηαπηόρξνλα πσο πξέπεη λα δηαθξίλνπκε θαη λα αληηκεησπίδνπκε παξόκνηεο θαηαζηάζεηο ζήκεξα, όρη ζαλ ηπθινί εθαξκνγείο ηνπ γξάκκαηνο ηεο Βίβινπ, αιιά ζαλ ζνθνί πνηκέλεο θαη ζύκβνπινη πνπ θαζνδεγνύκαζηε, όρη από ηελ θνηλή γλώκε ή ηελ αλζξώπηλε θηινζνθία, αιιά από ην Πλεύκα ηνπ Θενύ. 1

2 Ο Νόμος και οι Προθήηες για ηο διαδύγιο Καη αξρήλ από ηε Γέλεζε (θεθ1,2), βιέπνπκε ηε δεκηνπξγία ησλ πξσηόπιαζησλ Αδάκ θαη Δπαο, κε ηελ νπνία ν Αδάκ εγθαηλίαζε ηνλ ηζόβην δεζκό άλδξα-γπλαίθαο, ιέγνληαο πξνθεηηθά, «γη απηήλ ζα εγθαηαιείςεη ν άλδξαο ηνλ παηέξα θαη ηε κεηέξα ηνπ θαη ζα γίλνπλ νη δύν ζάξθα κία (έλαο άλζξσπνο)». Ο Θεόο ηνπο έλσζε ζαλ δεύγαξη θαη ηνπο επιόγεζε : απηό ήηαλ ν πξώηνο γάκνο θαη ν νξηζκόο ηνπ ζθνπνύ ηνπ γάκνπ: ε ζσκαηηθή θαη ςπρηθή έλσζε ηνπ άλδξα κε ηε γπλαίθα, πνπ έηζη ζα ιεηηνπξγνύλ σο έλαο άλζξσπνο, θαη ε δεκηνπξγία λέσλ απνγόλσλ. Με ηελ παξαθνή θαη πηώζε ησλ πξσηνπιάζησλ ήξζε θαη ν ρσξηζκόο κεηαμύ ηνπ άλδξα θαη ηεο γπλαίθαο, γηαηί ν εγσηζκόο θαη νη απαηηήζεηο δπζθόιεπαλ πνιύ ηελ ελόηεηα. Οζν πην πνιύ αύμαλε ν εγσηζκόο θαη νη απαηηήζεηο ηόζν πην πνιύ νδεγνύληαλ ηα δεπγάξηα ζην δηαδύγην ή άιια αλαγθαία θαθά όπσο ε πνιπγακία, ε παιιαθεία κε δνύιεο θιπ. Σν δηαδύγην ινηπόλ ήηαλ ζεζκνζεηεκέλν ζηηο λνκνζεζίεο ιαώλ πξηλ ηνπο Ιζξαειίηεο. Ο Θεόο όηαλ έδσζε ην Νόκν ζηνλ Μσπζή ζεζκνζέηεζε θαη Απηόο ην δηαδύγην, σο έλα αλαγθαίν θαθό, όπσο έθαλε θαη κε ηε δνπιεία, ηελ πνιπγακία, ηνλ πόιεκν, θαη άιιεο θαθέο θαηαζηάζεηο πνπ αλαπόθεπθηα είραλ αλαπηπρζεί ζηνλ πεζκέλν ακαξησιό θόζκν ζηνλ νπνίν δνύζαλ θαη νη Ιζξαειίηεο. Η ζρεηηθή εληνιή ηνπ Νόκνπ ιέεη: «Οηαλ θάπνηνο πάξεη κηα γπλαίθα θαη λπκθεπζεί καδί ηεο, θαη ζπκβεί λα κε βξεη ράξε ζηα κάηηα ηνπ επεηδή βξήθε ζ απηήλ άζρεκν πξάγκα, ηόηε αο γξάςεη ζ απηήλ έλα γξάκκα δηαδπγίνπ θαη αο ην δώζεη ζην ρέξη ηεο, θαη αο ηε δηώμεη από ην ζπίηη ηνπ θη αθνύ αλαρσξήζεη από ην ζπίηη ηνπ κπνξεί λα πάεη θαη λα ζπδεπρζεί κε άιινλ άλδξα». (Γεπη. 24:1-2) Η θαηάζηαζε γάκνπ γηα ηελ νπνία κηιάεη απηή ε εληνιή είλαη όπσο θαίλεηαη από ηελ πεξηγξαθή ε αξρηθή θαηάζηαζε, ιίγν θαηξό κεηά ηνλ γάκν, όηαλ ν άλδξαο αξρίδεη λα γλσξίδεη ηε γπλαίθα ηνπ από θάζε άπνςε, κηαο θαη πξηλ από ηνλ γάκν δελ γλσξίδεη ηίπνηα γη απηήλ. Μπνξεί λα καο εθπιήζζεη απηό, αιιά πξέπεη λα ζπκεζνύκε πσο ζηηο θνηλσλίεο ηεο αξραηόηεηαο, θαη όρη κόλν, δελ ππήξρε γλσξηκία πξηλ ηνλ γάκν. Ο αξξαβώλαο ήηαλ κία ζπκθσλία κεηαμύ ησλ γνλέσλ πνπ απνθάζηδαλ έπεηηα από ην πξνμελεηό γηα ην πνηα γπλαίθα ζα παληξεπηεί ν γηόο ηνπο (ή αληίζηνηρα πνηνλ άλδξα ε θόξε ηνπο) θαη νη αξξαβσληαζκέλνη πεξίκελαλ ιίγν θαηξό κέρξη λα νινθιεξσζνύλ νη εηνηκαζίεο ηνπ γάκνπ θαη ηνπ ζπηηηνύ πνπ ζα έκελαλ, ρσξίο λα βιέπνπλ ν έλαο ηνλ άιινλ. Από ηε εκέξα ηνπ γάκνπ άξρηδαλ λα βιέπνληαη, λα κηιάλε, λα γλσξίδνληαη, θαη λα αλαπηύζζνπλ ζπλαηζζήκαηα κεηαμύ ηνπο. ζν θη αλ καο θαίλεηαη παξάμελν, απηή ήηαλ ε πξαγκαηηθόηεηα, πνπ ηζρύεη αθόκα θαη ζήκεξα ζε πνιιέο παξαδνζηαθέο θνηλσλίεο (όρη κόλν ζηηο Μνπζνπικαληθέο, αιιά θαη ζε εηδσινιαηξηθέο όπσο ζηελ Ιλδία, Αζία, θιπ), θαη αθόκε θαη κέρξη θαη πξηλ ιίγεο δεθαεηίεο ζηα ρσξηά ηεο Διιάδαο (ή πξνπνιεκηθά θαη ζηηο κεγάιεο πόιεηο). Οη παππνύδεο καο θαη νη γηαγηάδεο καο αξξαβσληάδνληαλ από ηνπο γνλείο ηνπο κεηά από ζπλνηθέζην (πξνμελεηό) θαη κέρξηο όηνπ παληξεπηνύλ όρη κόλν δελ επηηξεπόηαλ λα βγνπλ καδί έμσ, αιιά νύηε θαη επηζθέπηνληαλ ν έλαο ηνλ άιιν ζηα ζπίηηα ησλ γνληώλ ηνπο. ηελ επόκελε γεληά, ησλ γνλέσλ καο, κεηαπνιεκηθά, άξρηζε λα επηηξέπεηαη νη αξξαβσληαζκέλνη λα κηιάλε, λα θάλνπλ παξέα, λα βγαίλνπλ καδί θιπ. Απηά ηα αλαθέξνπκε γηαηί πξέπεη λα ζπλεηδεηνπνηήζνπκε ηηο πξαγκαηηθόηεηεο ζηηο νπνίεο αλαθέξεηαη ε εληνιή ηνπ δηαδπγίνπ. Ήηαλ πνιύ δύζθνιν λα παληξεπηείο κε θάπνηνλ πνπ δελ γλσξίδεηο ηίπνηα γη απηόλ, παξά κόλνλ όζα θαιά ιόγηα ζνπ έρνπλ πεη (ζπλήζσο ππεξβνιηθνί έπαηλνη) πξνθεηκέλνπ λα δερηείο ηνλ γάκν απηόλ. Αλ κεηά ηνλ γάκν αλαθάιππηε ν άλδξαο κία γπλαίθα κε πνιύ θαθό ραξαθηήξα ή αληίζηξνθα, ε γπλαίθα έλαλ άλδξα κε πνιύ θαθό ραξαθηήξα, ηί έπξεπε λα γίλεη; πνηνο απνθάζηδε λα ππνκείλεη, λα αθνινπζήζεη έλα δξόκν ζπζίαο έθαλε πνιύ θαιά, αιιά όπνηνο δελ κπνξνύζε θαη ήζειε λα ρσξίζεη ζα έπξεπε λα ζεσξείηαη όηη είλαη ζε κεγάιε ακαξηία; Ορη, ν Θεόο σο Παηέξαο πνπ θαηαιαβαίλεη ηηο θαξδηέο ησλ αλζξώπσλ, δελ ζα κπνξνύζε ηόηε αιιά νύηε θαη ηώξα λα ζεσξήζεη έλα ηέηνην ρσξηζκό ζαλ ακαξηία θαη λα ηνλ θαηαδηθάζεη. Φπζηθά, εθηόο από ηνλ θαθό ραξαθηήξα πνπ αλαθαιύπηεηαη κεηά ηνλ γάκν, ππάξρεη θαη ε άιιε πεξίπησζε δηαδπγίνπ, ε πεξίπησζε ηνπ θαθνύ άλδξα πνπ δελ βιέπεη ηηο κεγάιεο εγσηζηηθέο απαηηήζεηο θαη επηζπκίεο λα εθπιεξώλνληαη κε ηε γπλαίθα πνπ ηνπ έδσζαλ λα λπκθεπηεί. Απηόο ν άλδξαο κε ζθιεξή θαξδηά ρώξηδε ηε γπλαίθα ηνπ, γλσξίδνληαο ηε πνιύ δύζθνιε ζέζε πνπ ζα βξηζθόηαλ εθείλε ηελ επνρή (θνηλσληθή πεξηθξόλεζε, νηθνλνκηθή δπζθνιία, αδπλαηόηεηα λένπ ζπδύγνπ). Αλ ν άλδξαο ήηαλ πνιύ λεαξόο (επεηδή ζπλήζσο νη γάκνη γίλνληαλ ζε λεαξή ειηθία) θαη θάησ από ηελ εμνπζία ησλ γνλέσλ ηνπ, θαηαιάβαηλε ήηαλ ηνπ ήηαλ πνιύ δύζθνιν λα ρσξίζεη ακέζσο, θαη έηζη πεξίκελε λα πεξάζνπλ αξθεηά ρξόληα ώζηε λα γίλεη απηνδύλακνο ή/θαη λα ζπλαληήζεη 2

3 θάπνηα άιιε θαιύηεξε γπλαίθα, θαη κεηά ρώξηδε ηε ζύδπγό ηνπ. 1 Απηή είλαη κία πεξίπησζε ηεο ζθιεξνθαξδίαο ηνπ άλδξα πνπ ρσξίδεη ηε γπλαίθα ηνπ, γηα ηνλ νπνίν ιόγν ν Θεόο επέηξεςε ην δηαδύγην, όπσο ιέεη θαη ν Ιεζνύο. Μία άιιε πεξίπησζε ζθιεξνθαξδίαο γηα ηελ νπνία ε εβξατθή παξάδνζε καο δίλεη παξαδείγκαηα είλαη ηνπ θαθνύ άλδξα πνπ βξίδεη θαη ρηππάεη ηε γπλαίθα ηνπ, πνπ απεηιείηαη ε δσή ηεο θαη ε ζσκαηηθή θαη ςπρηθή ηεο αθεξαηόηεηα. Δθεί ην Σαικνύδ ιέεη πσο ην δηαδύγην όρη απιά επηηξέπεηαη αιιά θαη επηβάιιεηαη, θη απηό καο ιέεη θαη ε ινγηθή θαη δηθαηνζύλε κόλν πνπ πνιινί Υξηζηηαλνί θαη Δθθιεζίεο είλαη ηπθισκέλνη από ην γξάκκα ησλ Δπαγγειίσλ, θη απηό ιάζνο κεηαθξαζκέλν όπσο ζα δνύκε, θαη αξλνύληαη ην δηαδύγην αθόκα θαη ζε ηέηνηεο πεξηπηώζεηο ζθιεξνθαξδίαο. Δπίζεο πξέπεη λα πξνζέμνπκε πσο ε εληνιή ηζρύεη κόλν γηα άλδξα πνπ ρσξίδεη ηε γπλαίθα ηνπ θαη όρη αληίζηξνθα, γηαηί ε γπλαίθα δελ είρε δηθαίσκα λα ρσξίζεη. Αξγόηεξα, κεηά ηε Βαβπιώλεηα αηρκαισζία, γύξσ ζηνλ 5 ν αη. π.υ., νη Δβξαίνη Ραββίλνη ζεζκνζέηεζαλ δηαδύγην θαη γηα ηε γπλαίθα κε έλαλ έκκεζν ηξόπν, δει. ε γπλαίθα πνπ ππέθεξε από ηνλ άλδξα ηεο λα ην αλαθέξεη ζηνπο ηνπηθνύο θξηηέο (δηθαζηέο) θαη εθείλνη λα ππνρξεώζνπλ ηνλ άλδξα λα ηεο δώζεη δηαδύγην. Ίζσο απηό, ην δηθαίσκα λα δεηάεη δηαδύγην θαη ε γπλαίθα, πνπ ζεζκνζέηεζαλ νη ξαββίλνη (θαη θαηαγξάθηεθε αξγόηεξα ζην Σαικνύδ), λα ήηαλ κία πξαθηηθή πνπ ππήξρε θαη ηελ επνρή ησλ Πξνθεηώλ, ίζσο αθόκα θαη από ηελ επνρή ηνπ Μσπζή, κηαο θαη όπσο επαλεηιεκκέλα ηνλίδνπλ νη ξαββίλνη απηά πνπ εθείλνη θαηέγξαςαλ ζην Σαικνύδ (ίζσο όρη όια, αιιά νη βαζηθόηεξνη θαλόλεο) ήηαλ πξαθηηθέο ησλ ηεξέσλ θαη πξνθεηώλ από ηελ επνρή ηνπ Μσπζή, πνπ ππήξραλ πξνθνξηθά, αιιά πνηέ δελ είραλ θαηαγξαθεί. Σέινο πξέπεη λα αλαθέξνπκε εδώ θάηη πνπ είλαη ζρεηηθό κε ην δηαδύγην, αιιά αγλνεκέλν θαη παξεμεγεκέλν: ν άλδξαο πνπ ρώξηζε ηε γπλαίθα ηνπ έπξεπε λα ηεο δώζεη καδί θαη ηελ πξνίθα ηεο. Η πξνίθα θαη σο αλζξώπηλε παξάδνζε (Γελ. 34:12) θαη σο εληνιή ηνπ Θενύ (Δμνδ. 22:16-17) ήηαλ ηα πεξηνπζηαθά ζηνηρεία πνπ ν παηέξαο ηεο γπλαίθαο ηεο έδηλε όηαλ παληξεπόηαλ, όρη σο δώξν ζηνλ άλδξα, όπσο ιαλζαζκέλα εθαξκόδεηαη ζε άιιεο θνηλσλίεο (π.ρ. ειιεληθή), αιιά σο δηθή ηεο ηδηνθηεζία γηα πεξίπησζε πνπ έκελε κόλε ιόγσ δηαδπγίνπ (αληίζεηα ήηαλ κηα θαιή ζπλήζεηα, όρη όκσο εληνιή ηνπ Θενύ, ν γακπξόο θαη ν παηέξαο ηνπ λα θάλνπλ δώξα ζηε λύθε). Η πξνίθα έπξεπε λα γξάθεηαη ζην ζπκβόιαην ηνπ γάκνπ θαη λα ηελ παίξλεη καδί ηεο ε γπλαίθα ζε πεξίπησζε δηαδπγίνπ, γηα λα κπνξέζεη λα δήζεη κε απηήλ: παξέκελε δει. πάληα πεξηνπζία ηεο γπλαίθαο θαη απνηεινύζε ηελ νηθνλνκηθή εμαζθάιηζε ηεο ζε πεξίπησζε πνπ ν άλδξαο ηελ ρώξηδε. Απηή είλαη κία πνιύ ρξήζηκε εληνιή θαη γηα εκάο ζήκεξα: ν άλδξαο πνπ παίξλεη πξνίθα έλα ζπίηη ή ρξήκαηα ή θάπνην πεξηνπζηαθό ζηνηρείν, είλαη ππνρξεσκέλνο λα ηα δώζεη πίζσ ζηε γπλαίθα ηνπ όηαλ ρσξίδεη, θαη γηα λα επηβηώζεη νηθνλνκηθά αλ απηή δελ εξγάδεηαη θαη γηαηί δελ είλαη δηθά ηνπ αιιά δηθά ηεο. Δίλαη αδηθία θάπνηνο άλδξαο λα θαηαρξάηαη ηελ πξνίθα θαη κεηά λα ρσξίδεη ηε γπλαίθα ηνπ, πνπ πνιιέο θνξέο δελ εξγάδεηαη ή δελ είλαη ζε ζέζε ιόγσ ειηθίαο λα εξγαζηεί θαη έηζη δελ κπνξεί λα επηβηώζεη. Αλ θαη ν Θεόο ινηπόλ επέηξεςε ην δηαδύγην, απηό θαηά θαλέλα ηξόπν δελ έθθξαδε ηελ θαξδηά Σνπ, αιιά επηηξάπεθε ιόγσ ηεο ζθιεξνθαξδίαο ησλ αλζξώπσλ, ηδηαίηεξα ησλ αλδξώλ. Σν αξρηθό ηδεώδεο ηεο δεκηνπξγίαο ηνπ Οπξάληνπ Παηέξα όκσο πάληνηε παξέκελε ν γάκνο σο ηζόβηνο δεζκόο άλδξα-γπλαίθαο, θαη γη απηό ν Θεόο ιππόηαλ όηαλ έλαο άλδξαο ρώξηδε, απέβαιιε ηε γπλαίθα ηνπ, όπσο ιέεη κέζσ ηνπ πξνθήηε Μαιαρία: «Κάλαηε αθόκα θαη ηνύην, ζθεπάδαηε ην ζπζηαζηήξην ηνπ Κπξίνπ κε δάθξπα κε θιάκα θαη κε ζηελαγκνύο γη απηό, δελ απνβιέπεη πιένλ ζηελ πξνζθνξά θαη δελ ηε δέρεηαη κε επαξέζηεζε από ην ρέξη ζαο. Καη ιέηε; Γηαηί επεηδή, ν Κύξηνο ζηάζεθε κάξηπξαο αλάκεζα ζε ζέλα θαη ζηε γπλαίθα ηεο ληόηεο ζνπ πξνο ηελ νπνία εζύ θέξζεθεο δόιηα ελώ απηή είλαη ε ζύδπγόο ζνπ θαη ε γπλαίθα ηεο ζπλζήθεο ζνπ.... Γη απηό πξνζέρεηε ζην πλεύκα ζαο, θη αο κε θέξεηαη θαλέλαο άπηζηα πξνο ηε γπλαίθα ηεο ληόηεο ηνπ. Δπεηδή ν Κύξηνο, ο Θεός ηοσ 1 Δδώ πξέπεη λα αλαθέξνπκε θαη ην ζεζκό ηεο πνιπγακίαο, γηαηί ίζσο θάπνηνο ζθεθηεί γηαηί νη άλδξεο πνπ επηζπκνύζαλ λα παληξεπηνύλ κία άιιε γπλαίθα δελ πξνρσξνύζαλ ζε γάκν κε απηήλ ρσξίο λα ρσξίζνπλ ηελ πξώηε. Η απάληεζε ζα ήηαλ απηνλόεηε αλ γλσξίδακε ην πσο ιεηηνπξγνύζαλ νη θνηλσλίεο εθείλεο (θαη όιεο νη παξαδνζηαθέο ζήκεξα πνπ επηηξέπνπλ πνιπγακία, όπσο νη Μνπζνπικαληθέο, Ιλδνπτζηηθέο, Αθξηθαληθέο, θιπ). Πνιπγακία δελ ζεκαίλεη απιά ην λα έρεη έλαο άλδξαο πνιιέο ζπδύγνπο, αιιά ην λα έρεη θαη πνιιέο νηθνγέλεηεο, γηαηί ν γάκνο πάληα ζπλεπάγεηαη νηθνγέλεηα, θαη κάιηζηα πνιύηεθλε. Αλ ν γάκνο κε κία γπλαίθα ζπλεπαγόηαλ πνιιά παηδηά, θαληαζηείηε ηη ζπλεπαγόηαλ ν γάκνο κε δύν γπλαίθεο ή ηξεηο θ.ν.θ. Γη απηό κόλν πνιύ πινύζηνη θαη βαζηιείο κπνξνύζαλ λα αζθήζνπλ ηελ πνιπγακία κε ηα δεθάδεο παηδηά πνπ απηή ζπλεπαγόηαλ. Δηζη νη πην πνιινί άλδξεο δελ κπνξνύζαλ παξά λα έρνπλ κία κόλν νηθνγέλεηα, θαη άξα έπξεπε λα ρσξίζνπλ ηελ πξώηε ηνπο γπλαίθα πξνθεηκέλνπ λα παληξεπηνύλ κία άιιε. 3

4 Ιζραήλ λέει όηι μιζεί ασηόν ποσ ηεν αποβάλλει θη απηόλ πνπ ζθεπάδεη ηε βία κε ην έλδπκά ηνπ ιέεη ν Κύξηνο ησλ Γπλάκεσλ. Γη απηό πξνζέρεηε ζην πλεύκα ζαο, θαη κε θέξεζηε δόιηα.» (Μαιαρίαο 2:13-21) Απηά ηα εδάθηα εθθξάδνπλ ην πλεύκα ηνπ Θενύ, ηελ θαξδηά ηνπ Θενύ, ην πσο ν Θεόο ζθέθηεηαη θαη αηζζάλεηαη γηα ην δηαδύγην, θαη ηδηαίηεξα γηα ηελ ρσξηζκέλε γπλαίθα πνπ ηόηε βξηζθόηαλ ζε ηδηαίηεξα απξνζηάηεπηε θαη δπζκελή ζέζε. Πνιιέο θνξέο Υξηζηηαλνί δάζθαινη θαη θήξπθεο έρνπλ θεξύμεη γηα ηε ζθιεξόηεηα ηνπ Ννκνπ, αθόκα θαη ηνπ Θενύ ζηελ Π.Γηαζήθε, παξαιείπνληαο από άγλνηα ή ζθνπηκόηεηα, ηέηνηα εδάθηα πνπ δείρλνπλ ηελ αγάπε θαη ηνλ πόλν ηνπ Θενύ, ηνπ Γηαρβέ, γηα ηε γπλαίθα πνπ έρεη απνβιεζεί από ηνλ άλδξα ηεο. Μάιηζηα ζε εδάθηα όπσο ην Ηζαΐαο 54:6 θαη Μηραΐαο 4:7, ν Θεόο ζπκβνιηθά λπκθεύεηαη μαλά θαη απνθαζηζηά ηελ απνβιεκέλε γπλαίθα. Καη όπσο ζα δνύκε παξαθάησ, ζηελ πεξίπησζε ηνπ δεύηεξνπ γάκνπ, απηό απνηειεί θαη κηα πξνηξνπή θαη γηα εκάο ζήκεξα. Η ραββινική παράδοζε και ηο διαδύγιο πσο πξναλαθέξακε νη ξαββίλνη έθαλαλ έλα πνιύ ζεηηθό βήκα ζρεηηθά κε ην δηαδύγην, ζεζκνζεηώληαο ην δηαδύγην θαη ηε γπλαίθα, κε έλαλ έκκεζν ηξόπν. Η γπλαίθα πήγαηλε ζηνπο θξηηέο ηνπ ηόπνπ ηεο (ηνπηθό δηθαζηήξην) θαη δεηνύζε λα ππνρξεώζνπλ ηνλ άλδξα ηεο λα ηεο δώζεη έγγξαθν δηαδπγίνπ, είηε γηαηί ηελ παξακεινύζε είηε γηαηί ηεο θεξόηαλ άζρεκα, βάλαπζα, θιπ. Κάηη ηέηνηνη κπνξεί λα γηλόηαλ θαη από ηελ επνρή ηνπ Μσπζή, αιιά νη ξαββίλνη (κεηά ηε Βαβπιώλεηα αηρκαισζία), σο δηάδνρνη ηνπ Μσπζή 2 πξνρώξεζαλ έλα βήκα παξαπέξα, ζεζκνζεηώληαο, λνκνζεηώληαο απηό ην δηθαίσκα ηεο γπλαίθαο. Απηέο νη λνκνζεηηθέο δηαηάμεηο ησλ ξαββίλσλ ππήξραλ ζε πξνθνξηθή κνξθή ηελ επνρή ηνπ Υξηζηνύ, θαη θαηαγξάθηεθαλ αξγόηεξα, ζηε Μηζλά θαη ην Σαικνύδ, πεξί ηα ηέιε ηνπ 2νπ αηώλα κ.υ. Πξέπεη λα ηνλίζνπκε όηη απηό πνπ έθαλε ν ξαββηληθόο Ινπδατζκόο είλαη θάηη πξσηνπνξηαθό γηα ηνλ αξραίν (θαη κεηέπεηηα ηνλ κεζαησληθό) θόζκν πνπ δελ αλαγλώξηδε ηέηνην δηθαίσκα ζηε γπλαίθα. Απηό ην ιέκε γηα λα δείμνπκε όηη αθελόο ε ξαββηληθή παξάδνζε ησλ Φαξηζαίσλ δελ ήηαλ πάληα ζθιεξή ή ιαλζαζκέλε όπσο εκείο σο Υξηζηηαλνί έρνπκε ζπλεζίζεη λα πηζηεύνπκε, αιιά είρε θαη πνιιά θαιά πξάγκαηα, θαη αθεηέξνπ όηη ν Ιεζνύο Υξηζηόο αλαγλώξηδε ηε λνκνζεηηθή ηνπο εμνπζία (ζύκθσλα κε ην εδάθην πνπ αλαθέξακε ιίγν πξηλ) δηόηη ζηα ιόγηα πνπ ιέεη γηα ην δηαδύγην (Μάξθνο 2:12) κηιάεη όρη κόλν γηα άλδξα πνπ ρσξίδεη ηε γπλαίθα ηνπ, αιιά θαη γηα γπλαίθα πνπ ρσξίδεη ηνλ άλδξα ηεο. Ο Ιεζνύο Υξηζηόο αλαγλώξηδε ηε λνκνζεηηθή εμνπζία θαη γεληθά θαη εηδηθά ζην ζέκα απηό, ρσξίο βέβαηα απηό λα ζεκαίλεη όηη αλαγλώξηδε σο ζεόπλεπζηεο ή ζσζηέο όιεο ηηο απνθάζεηο θαη θαλόλεο πνπ απηνί έζεηαλ, θαη κάιηζηα ζηα Δπαγγέιηα δηαβάδνπκε πσο πνιιέο από απηέο ηηο ζεσξνύζε ππνθξηηηθέο θαη ππεξβνιηθέο. Η θαηάζηαζε ηνπ ζθιεξόθαξδνπ ζπδύγνπ πνπ ζηειηηεύεηαη ζηνλ πξνθήηε Μαιαρία, ηνπ άλδξα πνπ κεηά από πνιιά ρξόληα γάκνπ ρσξίδεη ηε γπλαίθα ηνπ γηα λα παληξεπηεί θάπνηα άιιε, ζπλήζσο λεώηεξε θαη σξαηόηεξε, ζπλερηδόηαλ θαη ζηηο κέξεο ηνπ Υξηζηνύ, θαη κάιηζηα όρη κόλνλ από θνζκηθνύο Ινπδαίνπο αιιά θαη από ζεσξνύκελνπο ζξεζθεπόκελνπο. ηνπο Φαξηζαίνπο πνπ ήηαλ ε κεγαιύηεξε ζξεζθεπηηθή θίλεζε ηελ επνρή ηνπ Υξηζηνύ, ππήξραλ δηάθνξεο ξαββηληθέο νκάδεο (νκάδεο πνπ είραλ ζαλ αξρεγό/δάζθαιν θάπνην ξαββίλν) νη νπνίεο κεξηθέο θνξέο δηέθεξαλ κεηαμύ ηνπο ζηελ εξκελεία θαη εθαξκνγή ησλ εληνιώλ. Γηα ηηο αηηίεο δηαδπγίνπ ππήξρε δηαθσλία κεηαμύ ησλ ξαββίλσλ θαη ησλ καζεηώλ ηνπο, θαη έηζη νη καζεηέο ηνπ Υξηζηνύ ηνλ πιεζίαζαλ θαη ηνλ ξώηεζαλ αλ επηηξέπεηαη ν άλδξαο λα ρσξίδεη ηε γπλαίθα ηνπ γηα νπνηνδήπνηε ιόγν. Έηζη, ε κία κεγάιε ζρνιή, ηνπ Υηιιέι 3, πίζηεπε πσο έλαο άλδξαο κπνξεί λα ρσξίδεη ηε γπλαίθα ηνπ γηα νπνηνδήπνηε ιόγν ηνπ άξεζε, αθόκε θη αλ δελ καγείξεπε θαιά! Δξκήλεπε ηελ εληνιή ηνπ Γεπηεξνλ. 24:1-2 «...αλ ν άλδξαο βξεη άζρεκν πξάγκα ζηε γπλαίθα...», ιέγνληαο πσο ν όξνο «άζρεκν» αλαθέξεηαη ζε θάζε ηη πνπ θαίλεηαη άζρεκν ζηα κάηηα ηνπ άλδξα. Απηή βέβαηα ε θαηά γξάκκα εμήγεζε είρε 2 πσο είπε ν Υξηζηόο, «Πάλσ ζηελ (δηθαζηθή/λνκνζεηηθή) θαζέδξα ηνπ Μσπζή θάζηζαλ νη γξακκαηείο θαη νη Φαξηζαίνη.(ξαββίλνη). ια, ινηπόλ, όζα πνπλ ζ εζάο θάληε θαη ηεξείηε, αιιά θαηά ηα έξγα ηνπο κελ θάλεηε». Απηό δειώλεη όηη όπσο ν Μσπζήο, νη ξαββίλνη ήηαλ ππεύζπλνη γηα λα ξπζκίδνπλ εληνιέο θαη λα θξίλνπλ δηθαζηηθά ππνζέζεηο. 3 Ο Υηιιέι, παπνύο ηνπ επηζεο κεγάινπ ξαββίλνπ Γακαιηήι, πνπ αλαθέξεηαη ζηελ Καηλε Γηαζεθε σο κεηξηνπαζήο θαη ζνθόο, έδεζε θαη δίδαμε πεξί ηα ηέιε ηνπ 1 νπ αη. π.υ. θαη ηηο αξρέο ηνπ 1 νπ αη. κ.υ. Η ζρνιή πνπ ίδξπζε αξρηθά αθνινπζήζεθε από ιίγνπο Φαξηζαίνπο, αιιά κεηά ηελ θαηαζηξνθή ηνπ Νανύ θαη ηε δηαζπνξά ησλ Ινπδαίσλ νη εξκελείεο θαη νη ηάζεηο ηνπ επηθξάηεζαλ κεηαμύ ησλ Φαξηζαίσλ. 4

5 ζπκθεξνληνινγηθά θίλεηξα, λα δώζεη ζηνπο άλδξεο αλεμέιεγθην δηθαίσκα λα ρσξίδνπλ θαηά βνύιεζε. Η άιιε κεγάιε ζρνιή ηνπ ακκάτ, πίζηεπε απηό πνπ είπε θαη ν Ιεζνύο Υξηζηόο ιίγν αξγόηεξα, δει. όηη ν άλδξαο επηηξέπεηαη λα ρσξίδεη ηε γπλαίθα ηνπ κόλν γηα ηνλ ιόγν όηη είρε δηαπξάμεη πνξλεία πξηλ ην γάκν (δελ ήηαλ δει. παξζέλα) πξνθεηκέλνπ λα παληξεπηεί θάπνηα άιιε πνπ ζα ήηαλ παξζέλα. Η άπνςε ηεο ζρνιήο ηνπ ακκάτ, ηελ νπνία αθνινπζνύζαλ θαη νη Φαξηζαίνη πνπ ξώηεζαλ ηνλ Ιεζνύ, ήηαλ ιαλζαζκέλε αθόκε θαη ζαλ εξκελεία ηνπ γξάκκαηνο ηνπ Γεπη. 24:1-2, επεηδή απηό μεθάζαξα αλαθέξεηαη ζηελ αξρή ηνπ γάκνπ, ζε έλαλ ληόπαληξν άλδξα πνπ αξρίδεη λα γλσξίδεη ηε γπλαίθα ηνπ θαη αλαθαιύπηεη άζρεκα πξάγκαηα ζ απηήλ. Γελ θαιύπηεη ηελ πεξίπησζε αλδξώλ πνπ κεηά από πνιιά ρξόληα γάκνπ έρνπλ βαξεζεί ηε γπλαίθα ηνπο θαη ζέινπλ λα βξνπλ (ή έρνπλ ήδε βξεη) θάπνηα νκνξθόηεξε, λεώηεξε (ή θαηά θάπνην ηξόπν θαιύηεξε) θαη γη απηό ρσξίδνπλ ηε γπλαίθα ηνπο γηα λα παληξεπηνύλ ηελ άιιε απηή είλαη ε πεξίπησζε πνπ αλαθέξεηαη ζηνλ Μαιαρία 2:13-21, θαη πξνέξρεηαη από ηε ζθιεξνθαξδία ησλ αλδξώλ. Ανάλσζε ηων λόγων ηοσ Θεζού Υριζηού Έρνληαο απηό ην ππόβαζξν, ηεο Π. Γηαζήθεο, ηεο ξαββηληθήο παξάδνζεο θαη ηεο Ινπδατθήο θνηλσλίαο ζηελ νπνία δνύζε ν Ιεζνύο θαη νη καζεηέο ηνπ, εξρόκαζηε ηώξα λα αλαιύζνπκε ηα ιόγηα ηνπ θαη λα θαηαιάβνπκε ηη αθξηβώο έιεγε: Καη ηόηε πξνζήιζαλ ζ απηόλ Φαξηζαίνη, γηα λα ηνλ πεηξάδνπλ, θαη έιεγαλ: «Άξαγε επηηξέπεηαη ζ έλαλ άλζξσπν λα ρσξίζεη ηε γπλαίθα ηνπ γηα θάζε αηηία;» Δθείλνο απνθξίζεθε θαη είπε: «Γελ δηαβάζαηε όηη ν Κηίζηεο από ηελ αξρή αξζεληθό θαη ζειπθό ηνπο έθαλε; Καη είπε: Γη απηό ζα εγθαηαιείςεη ν άλζξσπνο ηνλ παηέξα ηοσ θαη ηε κεηέξα ηνπ θαη ζα θνιιεζεί ζηε γπλαίθα ηνπ, θαη ζα είλαη νη δύν κία ζάξθα. Ώζηε δελ είλαη πηα δύν, αιιά κία ζάξθα. Απηό ινηπόλ πνπ ν Θεόο ζπλέδεπμε ν άλζξσπνο αο κελ ην ρσξίδεη». Σνπ ιέλε: «Γηαηί ηόηε ν Μσπζήο έδσζε εληνιή λα δώζεη έγγξαθν δηαδπγίνπ θαη λα ηε ρσξίζεη;» Σνπο απαληά: «Ο Μσπζήο γηα ηε ζθιεξνθαξδία ζαο επέηξεςε ζ εζάο λα ρσξίζεηε ηηο γπλαίθεο ζαο. από ηελ αξρή όκσο δελ έρεη γίλεη έηζη. αο ιέσ κάιηζηα όηη όπνηνο ρσξίζεη ηε γπλαίθα ηνπ, όρη γηα πνξλεία, θαη λπκθεπηεί άιιε, κνηρεύεηαη». (Μαηζ.19:3-8) Καη πξνζήιζαλ Φαξηζαίνη θαη ηνλ επεξσηνύζαλ αλ επηηξέπεηαη ζ έλαλ άληξα ηε γπλαίθα ηνπ λα ρσξίζεη, γηα λα ηνλ δνθηκάδνπλ. Δθείλνο απνθξίζεθε θαη ηνπο είπε: «Ση ζαο έδσζε εληνιή ν Μσπζήο;» Δθείλνη είπαλ: «Δπέηξεςε ν Μσπζήο λα γξάςεη θαλείο έγγξαθν δηαδπγίνπ θαη λα ρσξίζεη». Ο Ιεζνύο όκσο ηνπο είπε: «Γηα ηε ζθιεξνθαξδία ζαο έγξαςε ζ εζάο απηήλ ηελ εληνιή. Αιιά από ηελ αξρή ηεο θηίζεο αξζεληθό θαη ζειπθό ηνπο έθαλε. Γη' απηό ζα εγθαηαιείςεη ν άλζξσπνο ηνλ παηέξα ηνπ θαη ηε κεηέξα ηνπ θαη ζα πξνζθνιιεζεί ζηε γπλαίθα ηνπ, θαη ζα είλαη νη δύν κία ζάξθα. Ώζηε δελ είλαη πηα δύν, αιιά κία ζάξθα. Απηό ινηπόλ πνπ ν Θεόο ζπλέδεπμε ν άλζξσπνο αο κελ ην ρσξίδεη». Καη ζηελ νηθία πάιη νη καζεηέο ηνλ επεξσηνύζαλ γη απηό. Καη ηνπο ιέεη: «πνηνο ρσξίζεη ηε γπλαίθα ηνπ θαη παληξεπηεί άιιε κνηρεύεηαη ελαληίνλ ηεο. Καη αλ απηή ρσξίζεη ηνλ άληξα ηεο θαη παληξεπηεί άιινλ, κνηρεύεηαη». (Μαξθ. 10:2-12) «Δηπώζεθε επίζεο: πνηνο ρσξίζεη ηε γπλαίθα ηνπ αο ηεο δώζεη έγγξαθν δηαδπγίνπ. Δγώ όκσο ζαο ιέσ όηη θαζέλαο πνπ ρσξίδεη ηε γπλαίθα ηνπ εθηόο από ιόγν πνξλείαο ηελ θάλεη λα κνηρεπηεί. Καη όπνηνο παληξεπηεί ρσξηζκέλε κνηρεύεηαη». (Μαηζ. 5:31-32) Κάπνηνη Φαξηζαίνη πιεζίαζαλ ηνλ Κύξην θαη ζέιεζαλ λα κάζνπλ πνηα είλαη ε άπνςή ηνπ γηα ηηο αηηίεο δηαδπγίνπ θαη ηε δπλαηόηεηα δεύηεξνπ γάκνπ. Σν θείκελν ιέεη όηη ζέιεζαλ κε απηόλ ηνλ ηξόπν λα ηνλ πεηξάμνπλ, δει. λα ηνλ δνθηκάζνπλ. Να ηνλ δνθηκάζνπλ σο πξνο ηη; Ωο πξνο ηελ πηζηόηεηά ηνπ ζηνλ Μσζατθό Νόκν, ελλνώληαο βέβαηα ηελ ηπθιή εθαξκνγή ηνπ γξάκκαηνο ηνπ Νόκνπ. Ο Ιεζνύο από ηελ αξρή ηεο δεκόζηαο δηδαζθαιίαο ηνπ θήξπμε όρη αληίζεηα από ηνλ Νόκν, αιιά αληίζεηα από ην γξάκκα ηνπ Νόκνπ, πσο πξέπεη λα εθαξκόδνπκε ηηο εληνιέο θαηαλνώληαο ην πλεύκα ηνπ Νόκνπ. Απηό ην βιέπνπκε από ηελ επί ηνπ Οξνπο Οκηιία ηνπ όπνπ ιέεη «αθνύζαηε όηη εηπώζεθε ζηνπο αξραίνπο (γξάκκα Νόκνπ),... εγώ όκσο ζαο ιέσ... (πλεύκα Νόκνπ)». Απηή ε δηαθνξά εξκελείαο ηνπ Νόκνπ κε βάζε ην γξάκκα θαη κε βάζε ην πλεύκα, δει. ηηο βαζύηεξεο πλεπκαηηθέο αμίεο πνπ ππεξεηνύληαη από θάζε εληνιή ηνπ Νόκνπ, έγηλε πνιιέο θνξέο αηηία πξνζηξηβήο κεηαμύ ησλ Φαξηζαίσλ θαη ηνπ 5

6 Ιεζνύ. Μία ηέηνηα πεξίπησζε εξκελείαο ηνπ Νόκνπ είλαη θαη ν δηάινγνο απηόο Φαξηζαίσλ- Ιεζνύ γηα ην δηαδύγην θαη ην δεύηεξν γάκν. Έλα παξάδεηγκα ηνπ πλεύκαηνο ηνπ Νόκνπ όπσο ην δίδαζθε ν Ιεζνύο, θαη κάιηζηα πνιύ ζρεηηθό κε ηελ πεξίπησζε ηνπ δεύηεξνπ γάκνπ όπσο ζα δνύκε ζηε ζπλέρεηα, είλαη απηό πνπ είπε γηα ηελ εζσηεξηθή κνηρεία, ηε κνηρεία ηεο θαξδηάο: «Αθνύζαηε όηη εηπώζεθε: Με κνηρέςεηο. Δγώ όκσο ζαο ιέσ όηη θαζέλαο πνπ βιέπεη γπλαίθα, κε ζθνπό λα επηζπκήζεη απηήλ, ήδε κνίρεςε με απηή κέζα ζηελ θαξδηά ηνπ» (Μαηζ. 5:27). ύκθσλα κε ηνλ εμσηεξηθό ηύπν, έλαο άλδξαο πνπ επηζπκεί κέζα ζηελ θαξδηά ηνπ κία παληξεκέλε γπλαίθα δελ δηαπξάηηεη κνηρεία, αιιά ζύκθσλα κε ην πλεύκα ηεο εληνιήο ν άλζξσπνο απηόο ήδε έρεη κνηρεύζεη κέζα ζην κπαιό θαη ηελ ςπρή ηνπ, άζρεηα αλ δελ ην εμσηεξηθεύεη.οη άλζξσπνη δελ κπνξνύλ λα δνπλ κέζα ηνπ, αιιά ν Θεόο πνπ εξεπλά ηηο θαξδηέο γλσξίδεη ηελ ακαξηία πνπ έρεη δηαπξαρζεί ζηελ θαξδηά ηνπ αλζξώπνπ. Μπνξεί νη άλζξσπνη λα κελ θαηαδηθάδνπλ σο κνηρό απηόλ πνπ ζηελ θαξδηά ηνπ κόλν έρεη δηαπξάμεη ηελ κνηρεία, ν Θεόο όκσο ηνλ ζεσξεί εμίζνπ έλνρν. Οη ζηελόκπαινη κειεηεηέο ησλ Γξαθώλ ηόηε, όπσο θαη ζηηο επόκελεο γεληέο θαη ζήκεξα αθόκε, όρη κόλν δελ κπνξνύλ λα δηαθξίλνπλ ην πλεύκα ηεο Γξαθήο θαη κέλνπλ θνιιεκέλνη ζην γξάκκα, αιιά ζεσξνύλ σο αλππάθνπνπο ή αηξεηηθνύο όζνπο δαζθάινπο κε ζνθία δηαθξίλνπλ ην πλεύκα θάζε ιόγνπ ηεο Γξαθήο, δει. ην βαζύηεξν θίλεηξν πνπ είρε ν Θεόο όηαλ έδσζε ηελ εληνιή. Πξνζπαζώληαο λα εμεγήζεη απηό ην θίλεηξν ηνπ Θενύ, ν Ιεζνύο αξρίδεη κε ηε δεκηνπξγία ηνπ άλδξα θαη ηεο γπλαίθαο, θαη ηνλ ηεξό ζθνπό ηνπ γάκνπ, ιέγνληαο όηη είλαη ε έλσζε ησλ δύν ζε «ζάξθα κία», δει. ζε έλαλ άλζξσπν, θαη θαηαιήγνληαο πσο ε έλσζε ηνπ γάκνπ γίλεηαη από ηνλ Θεό θαη γη απηό δελ ζα πξέπεη ν άλζξσπνο λα ρσξίδεη απηό πνπ ν Θεόο έλσζε. Αθόκε θαη κεηά από απηό νη Φαξηζαίνη θαη νη καζεηέο όκσο, δελ κπνξνύλ λα θαηαιάβνπλ ηη ζέιεη λα ηνπο δηδάμεη ν Ιεζνύο, θαη ζπλερίδνπλ λα ξσηάλε γηαηί όκσο ν Μσπζήο (ν Νόκνο πνπ ν Θεόο έδσζε ζηνλ Μσπζή) επηηξέπεη ην δηαδύγην θαη ηνλ δεύηεξν γάκν. Καη ηόηε ηνπο απαληάεη κε ηνλ πεξίθεκν ιόγν «γηα ηελ ζθιεξνθαξδία ζαο επέηξεςε ν Μσπζήο λα ρσξίδεηε, ελώ από ηελ αξρή δελ ήηαλ απηόο ν ζθνπόο ηνπ Θενύ». «Γηα ηελ ζθιεξνθαξδία» ινηπόλ ησλ αλζξώπσλ επηηξάπεθε ην δηαδύγην, αθνύ ν αξρηθόο ζθνπόο ηνπ γάκνπ είλαη ε ηειηθή επίηεπμε ηεο έλσζεο ηνπ άλδξα κε ηε γπλαίθα, αιιά όηαλ όρη κόλν δελ ππάξρεη έλσζε, θαη νύηε θαλ εηξεληθή ζπκβίσζε, αιιά ζπλερήο ζύγξνπζε, κάρε θαη πόιεκνο ιόγσ ησλ ζθιεξώλ θαξδηώλ θαη ησλ δύν ζπδύγσλ ή ελόο από ηνπο δύν, ηόηε αλαγθαζηηθά επηηξέπεη ν Θεόο (κέζσ ηνπ Νόκνπ πνπ έδσζε ζηνλ Μσπζή) ην δηαδύγην. Απηή ε ζπγθαηάβαζε ηνπ Θενύ γίλεηαη γηα ηελ πξνζηαζία ησλ ζπδύγσλ πνπ ππνθέξνπλ ςπρηθά ή/θαη ζσκαηηθά, αιιά θαη ελδερόκελα ησλ παηδηώλ. Σν Σαικνύδ ραξαθηεξηζηηθά αλέθεξε ην παξάδεηγκα ελόο άλδξα πνπ ρηππάεη θαη κηζεί ηε γπλαίθα ηνπ, θαη αλ δελ ππήξρε ην δηαδύγην κπνξεί θαι λα ηε ζθόησλε, ελώ κε ην δηαδύγην παύεη λα θηλδπλεύεη θαη λα ππνθέξεη ε γπλαίθα. Άξα απηό πνπ ήζειε λα ηνπο κάζεη ν Ιεζνύο ήηαλ λα δηαθξίλνπλ πνην ήηαλ ην θίλεηξν ηνπ Μσζατθνύ Νόκνπ: ε πξνζηαζία ησλ ζπδύγσλ πνπ ππνθέξνπλ ή θηλδπλεύνπλ από ηνλ ζθιεξόθαξδν ζπδύγν ηνπο. Γλσξίδνπκε πσο πνιινί άλδξεο εθείλε ηελ επνρή θαη ζε όιεο ηηο επνρέο θαη ζε όιεο ηηο θνηλσλίεο εθκεηαιιεύνληαλ ηηο γπλαίθεο ηνπο σο δνύιεο θεξόκελνη ζ απηέο σο απηαξρηθνί αθέληεο ηνπο, θαη δελ είρα ηδέα πσο ν ζθνπόο ηνπ γάκνπ είλαη ε έλσζή ηνπο κε ηε γπλαίθα (όπσο θαη νη πεξηζζόηεξνη ζήκεξα δελ έρνπλ ηδέα πεξί απηνύ, αιιά απηό πνπ πεξηκέλνπλ από ηνλ γάκν είλαη λα ηθαλνπνηεζνύλ νη πάζεο θύζεσο αλάγθεο θαη επηζπκίεο ηνπο). Οη άλζξσπνη πνπ ξώηαγαλ ηνλ Ιεζνύ δελ ήηαλ κόλνλ νη Φαξηζαίνη θαη νη καζεηέο ηνπ (κεηά, όηαλ πήγαλ ζην ζπίηη όπσο καο ιέεη ε ζπλέρεηα ηεο πεξηθνπήο ηνπ Μαηζαίνπ, εδ. 9-10), νη Ινπδαίνη ηεο επνρήο ηνπ Υξηζηνύ: είλαη νη άλζξσπνη όισλ ησλ επνρώλ θαη όισλ ησλ εζλώλ πνπ ζπλερίδνπλ λα ξσηάλε, «επηηξέπεηαη λα ρσξίζσ θαη λα μαλαπαληξεπηώ»; Καη ε απάληεζε ηνπ Μεγάινπ Γηδαζθάινπ Ιεζνύ, θαη ηόηε θαη ζήκεξα, αξρίδεη κε ην λα θαηαιάβνπκε ηη είλαη ν γάκνο θαη πνηνο ν ζθνπόο ηνπ. Δπεηδή αλ δελ θαηαλνήζνπκε όηη ν ζθνπόο ηνπ γάκνπ είλαη ε ζσκαηηθή, ςπρηθή θαη πλεπκαηηθή έλσζε ηνπ άλδξα θαη ηεο γπλαίθαο, ηόηε ζα ζπλερίζνπκε λα ηνλ βιέπνπκε κόλν σο ηελ ηθαλνπνίεζε ησλ αλαγθώλ θαη επηζπκηώλ καο, σο έλα κέζν γηα λα γίλεη επηπρηζκέλνο έλαο άλδξαο ζηε δσή ηνπ, μέρσξα από ηε γπλαίθα ηνπ, θαη κία γπλαίθα επηπρηζκέλε μέρσξα από ηνλ άλδξα ηεο. Σν θίλεηξν απηώλ πνπ ξώηεζαλ ηόηε, θαη πνπ ξσηνύλ ζήκεξα είλαη ε αηνκηθή επηπρία, ε αηνκηθή θαινπέξαζε, θαη όρη ε έλσζε κε έλα άιιν πξόζσπν. Γη απηό θαη όηαλ ν άιινο ζύδπγνο δελ πξνζθέξεη επηπρία, απηό πνπ καο αξέζεη, πξέπεη λα ηνλ ρσξίζνπκε θαη λα αλαδεηήζνπκε θάπνηνλ άιιν πνπ ζα καο ην πξνζθέξεη. Σν κπαιό ηνπ αηνκηζηή άλδξα ή γπλαίθαο δελ πάεη θαλ ζηελ έλσζε ησλ δύν κέζα ζην γάκν, παξακέλεη θνιιεκέλν ζηελ ηθαλνπνίεζε ηνπ εγώ. ηαλ δελ 6

7 ηθαλνπνηείηαη ην εγώ, ηόηε ηη άιιν κέλεη παξά ν ρσξηζκόο θαη ε αλαδήηεζε ελόο θαηλνύξγηνπ πξνζώπνπ ή κπνξεί λα έρεη ήδε βξεζεί ν ππνςήθηνο ζύδπγνο, πεξίπησζε πνπ ζα αλαιύζνπκε παξαθάησ. πλνςίδνληαο απηέο ηηο παξαηεξήζεηο ιέκε πσο ν Ιεζνύο πξνζπάζεζε όρη λα αλαηξέζεη ηελ εληνιή ηνπ Μσζατθνύ ζεόπλεπζηνπ Νόκνπ, αιιά λα δείμεη πνην ήηαλ ην θίλεηξν ηνπ Θενύ, ε πξνζηαζία ηνπ ζπδύγνπ πνπ ππνθέξεη από ηνλ αηνκηζκό ηνπ άιινπ, αλαθέξνληαο όκσο πξώηα πνην ήηαλ ην θίλεηξν ηνπ Θενύ γηα ηνλ γάκν, ε έλσζε ησλ δύν ζπδύγσλ από δύν άηνκα ζε έλα. Θα ζπλερίζνπκε κε ηε δεύηεξε απάληεζε ηνπ Ιεζνύ ζην εξώηεκα αλ κπνξεί ν άλδξαο λα ρσξίδεη γηα νπνηνδήπνηε ιόγν: «όπνηνο ρσξίδεη ηε γπλαίθα ηνπ, εθηόο ιόγνπ πορνείας...». Γηα λα θαηαιάβνπκε ηη ελλνεί εδώ, ζα πξέπεη λα αλαηξέμνπκε ζηελ Π.Γηαζήθε λα δνύκε ηη ιέεη αληίζηνηρα: Mηα θνπέια πνπ ν άλδξαο ηεο δελ ηελ εύξηζθε παξζέλα, πνπ είρε δει. δηαπξάμεη πνξλεία πξηλ ηνλ γάκν ηεο, έπξεπε λα ζαλαησζεί (Γεπη. 22:13-21). Αο ζπκεζνύκε ηελ πεξίπησζε ηνπ Ισζήθ θαη ηεο Μαξίαο (Μαηζ. 1:18-20), όπνπ ν Ισζήθ, λνκίδνληαο όηη ε κλεζηή ηνπ είρε δηαπξάμεη πνξλεία θαη έηζη είρε κείλεη έγθπνο, ζέιεζε λα ηελ ρσξίζεη θαη λα ηελ δηώμεη ιαζξαία. Γηαηί; «Γηα λα κελ ηελ εθζέζεη δεκόζηα», ιέεη ν Μαηζαίνο, θαη όρη «γηα λα κελ ζαλαησζεί». πσο γλσξίδνπκε από ηελ Ινπδατθή ηζηνξία θαη παξάδνζε ηεο επνρήο εθείλεο, πνιιέο απζηεξέο εληνιέο (όπσο απηή ηεο ζαλάησζεο ηεο αξξαβσληαζκέλεο πνπ βξηζθόηαλ λα κελ είλαη παξζέλα) δελ εθαξκόδνληαλ ελώ αληίζεηα είραλ πξνζηεζεί άιιεο απζηεξέο εληνιέο πνπ δελ είραλ δνζεί ζηνλ Μσπζή. Απηόο ήηαλ ν Πξνθνξηθόο Νόκνο ησλ ξαββίλσλ, όπνπ άιιεο εληνιέο είραλ αθαηξέζεη θαη άιιεο είραλ πξνζζέζεη θη απηό δελ ήηαλ πάληα θαθό, όπσο π.ρ. ην δηθαίσκα πνπ είραλ δώζεη θαη ζηε γπλαίθα λα δεηάεη δηαδύγην, ελώ ν Μσζατθόο Νόκνο επέηξεπε κόλν ζηνλ άλδξα. Έηζη ινηπόλ, ν Ιεζνύο κηιώληαο εδώ γηα «πνξλεία» αλαθέξεηαη ζ απηήλ αθξηβώο ηελ πεξίπησζε, όπνπ έλαο ληόπαληξνο αλαθάιππηε όηη ε λύθε δελ ήηαλ παξζέλα, θαη έπξεπε λα ηελ ρσξίζεη. Απηήλ αθξηβώο ηελ πεξίπησζε ρσξηζκνύ/δηαδπγίνπ επηηξέπεη ν Ιεζνύο, όληαο ζύκθσλνο θαη κε ηνλ Μσζατθό Νόκν θαη πην πνιύ κε ηνλ Πξνθνξηθό Νόκν ηνπ Ινπδατζκνύ (ρσξηζκόο κε ζαλάησζε, ζύκθσλα κε ηνλ πξώην, ρσξηζκόο ρσξίο ζαλάησζε ζύκθσλα κε ηνλ δεύηεξν). Δίλαη απαξαίηεηε απηή ε δηεπθξίληζε, γηαηί ζπλήζσο λνκίδνπκε όηη ν Ιεζνύο κηιάεη γηα κνηρεία, ελώ ζην αξραίν θείκελν ηνπ Μαηζαίνπ ππάξρεη ε ιέμε «πνξλεία», θαη όρη «κνηρεία». Δίλαη γλσζηό όηη ε παληξεκέλε γπλαίθα πνπ ζα δηέπξαηηε ζεμνπαιηθή ζρέζε, αθελόο κελ κηα ηέηνηα ζρέζε ζα ραξαθηεξηδόηαλ σο «κνηρεία», αθεηέξνπ δε ζα ζαλαησλόηαλ. Η ζαλάησζε γηα κνηρεία (όρη κόλνλ ηεο γπλαίθαο αιιά θαη ηνπ κνηρνύ άλδξα) ζπλέρηδε ηελ επνρή εθείλε όπσο θαίλεηαη θαη από ην Δπαγγέιην ηνπ Λνπθά, αιιά θαη είλαη πνιύ γλσζηό από ηελ Ιζηνξία ηελ Ινπδατθή θαζώο θαη ησλ πεξηζζόηεξσλ ιαώλ κέρξη πξόζθαηα. Δηζη δελ ρξεηαδόηαλ ν Ιεζνύο λα αλαθεξζεί ζε ρσξηζκό ιόγσ κνηρείαο ήηαλ απηνλόεην πσο ε κνηραιίδα γπλαίθα ή ν κνηρόο άλδξαο ζα θαηαδηθαδόηαλ ζε ζάλαην - δελ ηίζεηαη ινηπόλ ζέκα δηαδπγίνπ. Καη ηώξα εξρόκαζηε ζην θεληξηθό, θαηαιεθηηθό ζεκείν ηεο απάληεζεο ηνπ Ιεζνύ Υξηζηνύ, πνπ είλαη θαη ην επίκαρν: «πνηνο ρσξίζεη ηε γπλαίθα ηνπ θαη λπκθεπηεί άιιε κνηρεύεηαη ελαληίνλ ηεο. Καη αλ απηή ρσξίζεη ηνλ άληξα ηεο θαη παληξεπηεί άιινλ, κνηρεύεηαη». Πξηλ πξνρσξήζνπκε ζηελ εξκελεία ηνπ ιόγνπ απηνύ είλαη απαξαίηεην λα αλαθέξνπκε θάηη πνπ απνηειεί θιεηδί γηα ηελ νξζή θαη ηζνξξνπεκέλε θαηαλόεζε ηνπ ιόγνπ απηνύ. Γελ ρξεηάδεηαη λα απνδείμνπκε, είλαη απηνλόεην ην γεγνλόο όηη ν Ιεζνύο κηινύζε Αξακατθά θαη Δβξατθά. Μάιηζηα ε επίζεκε ζξεζθεπηηθή γιώζζα ήηαλ ε Δβξατθή θαη όρη ε Αξακατθή γιώζζα. Απηό ην έρνπλ απνδείμεη πνιινί ζύγρξνλνη ιόγηνη, ηζηνξηθνί, θιπ, θαη είλαη πνύ ινγηθό δηόηη απηή ήηαλ ε γιώζζα ηεο Αγίαο Γξαθήο (Π.Γηαζήθεο) ηελ νπνία δηάβαδαλ ζηηο πλαγσγέο, πξνζεύρνληαλ, θαη δίδαζθαλ νη ξαββίλνη ηνπο καζεηέο ηνπο. Δπίζεο ζε πνιιά ζεκεία ζηηο Πξάμεηο ν Παύινο κίιεζε ζηνλ ιαό, ζην πλέδξην, (θαη ν Ιεζνύο ζηνλ Παύιν ζην όξακα ηεο Γακαζθνύ) ζηελ Δβξατθή γιώζζα, θαη όρη Αξακατθή. Η Αξακατθή ήηαλ έλα κίγκα Δβξατθήο θαη πξηαθήο, θαη ήηαλ θαζνκηινπκέλε γιώζζα ζηε Γαιηιαία. Φπζηθά είρε πνιιέο νκνηόηεηεο κε ηελ Δβξατθή ζε ξίδεο ιέμεσλ, πξνθνξά, θιπ όρη κόλν γηαηί είρε πνιιά ζηνηρεία θαηεπζείαλ από απηήλ, αιιά θαη γηαηί ε πξηαθή, όπσο θαη ε ακαξεηηηθή θαη άιιεο εκηηηθέο γιώζζεο ήηαλ παξόκνηεο, έρνληαο ηηο ίδηεο γισζζηθέο ξίδεο (αθόκε θαη ε Αξαβηθή έρεη πνιιέο νκνηόηεηεο κε ηελ Δβξατθή ζηελ πξνθνξά). Ο Ιεζνύο ινηπόλ πξέπεη λα δίδαζθε ηνπο καζεηέο ζηελ Δβξατθή γιώζζα, θαη ζηελ πεξίπησζε ηνπ δηαιόγνπ απηνύ κε ηνπο Φαξηζαίνπο πνπ ήηαλ έλζεξκνη ππνζηεξηθηέο ηεο κεηξηθήο Δβξατθήο ηνπο γιώζζαο θαη όρη ηεο Αξακατθήο, ζίγνπξα 7

8 απάληεζε Δβξατθά, αθνύ αλέθεξε θαη εδάθηα από ηε Γέλεζε πνπ πάληα δηαβάδνληαλ ζηα Δβξατθά. Δθηόο όκσο ηεο πξνθνξηθήο δηαηύπσζεο, ππάξρεη θαη ην δήηεκα ηεο γξαπηήο δηαηύπσζεο ησλ ιόγσλ ηνπ Υξηζηνύ. Οη αδαείο λνκίδνπλ όηη όια ηα Δπαγγέιηα γξάθηεθαλ ζηα Διιεληθά. κσο ππάξρεη ε καξηπξία πνιιώλ Δθθιεζηαζηηθώλ Παηέξσλ ησλ πξώησλ αηώλσλ, όπσο ηνπ Δηξελαίνπ, ηνπ Δπζέβηνπ, θαη ηνπ Ιεξώλπκνπ, πνπ ιέλε όηη ν Μαηζαίνο έγξαςε ην Δπαγγέιην ηνπ αξρηθά ζηελ Δβξατθή γιώζζα θαη αξγόηεξα άιινη ην κεηέθξαζαλ ζηελ Διιεληθή. Ο Ιεξώλπκνο κάιηζηα είρε δηαβάζεη απηό ην Δπαγγέιην ζηα Δβξατθά, όηαλ ήξζε ζε επαθή κε Ναδαξελνύο (Υξηζηηαλνύο) Ινπδαίνπο. ζνλ αθνξά δε ην θαηά Μάξθνλ Δπαγγέιην, ε αλάιπζε ησλ νκηιηώλ θαη ν ηξόπνο ζύληαμεο ηεο γιώζζαο καξηπξνύλ, ζύκθσλα κε εηδηθνύο γισζζνιόγνπο ηεο αξραίαο Διιεληθήο θαη Δβξατθήο, πσο πξόθεηηαη γηα κεηάθξαζε από αξρηθά γξακκέλν ζηα Δβξατθό θείκελν. Άξα, ηνπιάρηζηνλ, ηα δύν ρσξία ηνπ Μαηζαίνπ (από ην 5 ν θαη από ην 19 ν θεθάιαην) ήηαλ αξρηθά γξακκέλα ζηα Δβξατθά. Οη ζύγρξνλνη ιόγηνη πνπ αζρνινύληαη κε ηελ εβξατθή γιώζζα κεηαηξέπνπλ ηα αξραία Διιεληθά ησλ Δπαγγειίσλ ζε Δβξατθά γηα λα δνπλ πσο αθξηβώο είπε απηά ηα ιόγηα ν Ιεζνύο θαη πξνθύπηεη κία κηθξή αιιά πνιύ ζεκαληηθή δηαθνξά ζηελ πξόηαζε «όπνηνο ρσξίδεη ηε γπλαίθα ηνπ και λπκθεύεηαη άιιε»: ε ιέμε «και» πνπ ζηα Δβξατθά κεηαθξάδεηαη σο «βε» έρεη θαη κία επηπιένλ έλλνηα από ηνλ ζπλδεηηθό ζύλδεζκν «θαη». Έρεη ηελ έλλνηα ηεο πξόζεζεο «ώζηε», «γηα λα» (δεκνηηθή), «ίλα» (αξραία). Έηζη, ε πξόηαζε ηνπ Ιεζνύ παίξλεη έλα άιιν, ηειείσο δηαθνξεηηθό λόεκα: «όποιος τωρίζει ηη γσναίκα ηοσ ώζηε (για) να νσμθεσηεί άλλη, διαπράηηει μοιτεία ενανηίον ηης. Και αν η γσναίκα τωρίζει ηον άνδρα ηης ώζηε (για) να πανηρεσηεί άλλον, διαπράηηει μοιτεία». Παξαδείγκαηα ηέηνηαο ρξήζεο ηνπ «βε» (ηνπ εβξατθνύ «θαη») πνπ κεηαθξάδεηαη κε ηελ έλλνηα «ώζηε λα» κπνξνύκε λα βξνύκε θαη ζηα εδάθηα Δμνδ. 7:16 «Αθεζε ηνλ ιαό Μνπ (βε) ώζηε να Με ιαηξεύζεη ζηελ έξεκν» - Γελ. 14:23 «Γελ ζα δερηώ νύηε θισζηή νύηε θνξδόλη ππνδεκάησλ από ζέλα (βε) ώζηε να κελ πεηο Δγώ πινύηηζα ηνλ Αβξαάκ» - Γελ. 42:18 «Κάλεηε απηά (βε) ώζηε λα δήζεηε». Καλείο κεηαθξαζηήο δελ έρεη απνδώζεη ζ απηά ηα εδάθηα, ηνλ ζύλδεζκν «βε» σο «θαη», αιιά σο «ώζηε». Δπίζεο από ηε ξαββηληθή θηινινγία ππάξρεη αλάινγν γισζζηθό παξάδεηγκα ρξήζεο ηνπ βε/θαη κε ηελ έλλνηα «ώζηε», θαη κάιηζηα αλαθέξεηαη ζε πεξίπησζε δηαδπγίνπ θαη δεύηεξνπ γάκνπ : «Απηόο πνπ αξρίδεη λα επηζπκεί λα πεζάλεη ε γπλαίθα ηνπ και (ώζηε να) θιεξνλνκήζεη ηελ πεξηνπζία ηεο ή λα πεζάλεη και (ώζηε να) λπκθεπηεί ηελ αδειθή ηεο απηή ζην ηέινο ζα ηνλ ζάςεη. Γηα έλαλ ηέηνην άλζξσπν ε Γξαθή ιέεη, Οπνηνο ζθάβεη ιάθθν ζα πέζεη κέζα (Δθθι. 10:8)» - (Αβόη ληε Ρακπί Ναηάλ, εθδ. Α, θεθ. 3). Κάπνηνο εδώ ζα κπνξνύζε λα δηεξσηεζεί, θαη δηθαηνινγεκέλα, «ηόζνπο αηώλεο πνπ δελ γλώξηδαλ εβξατθά νη Υξηζηηαλνί είλαη δπλαηόλ λα κπνξνύζαλ λα θαηαλνήζνπλ κε ηέηνην ηξόπν ηνπο ιόγνπο ηνπ Υξηζηνύ;» Η απάληεζε είλαη ζεηηθή, θαη ίζσο απηό εθπιήζζεη πνιινύο, αιιά είλαη απιό: αλ δηαβάζνπκε ηελ πξόηαζε ηνπ Ιεζνύ ζαλ λα αλαθέξεηαη ζε έλαλ ζπλερή ρξόλν, θαη όρη όπσο ζπλήζσο ζε δηαθνξεηηθνύο ρξόλνπο, ηόηε θαηαιήγνπκε ζηελ ίδηα θαηαλόεζε. Δάλ δει. δηαβάζνπκε ην εδάθην κε ηνλ ζπλερή ρξόλν «όπνηνο ρσξίδεη ηε γπλαίθα ηνπ θαη (ακέζσο) λπκθεύεηαη άιιε, δηαπξάηηεη κνηρεία» καο είλαη απηνλόεην πσο γηα λα παληξεπηεί άκεζα, ζηνλ ίδην ρξόλν πνπ ρσξίδεη, θάπνηα άιιε, ζα ηελ έρεη ήδε ππόςε ηνπ από πξηλ (όζν ήηαλ αθόκε παληξεκέλνο), ζα ηελ έρεη από πξηλ επηζπκήζεη (ε θαηάζηαζε πνπ πεξηγξάθεη ζην Μαηζ. 5:27) θαη άξα ήδε έρεη κνηρεύζεη κέζα ζηελ θαξδηά ηνπ. Γει. νπζηαζηηθά ε απάληεζε ηνπ Υξηζηνύ είλαη κία επαλάιεςε ηεο δηδαζθαιίαο πνπ έδσζε ζηελ Δπί ηνπ ξνπο Οκηιία Σνπ, λα πξνζέρνπκε λα κελ παξαβηάδνπκε ην πλεύκα ηνπ Νόκνπ, θαη λα κελ μεγειάκε ηνπο εαπηνύο καο θαη ηνπο άιινπο πσο είκαζηε ζύκθσλνη κε ην γξάκκα ηνπ Νόκνπ. Έλαο παληξεκέλνο (ή κία παληξεκέλε) πνπ επηζπκνύλ θάπνηαλ άιιε (ή θάπνηνλ άιιν), ήδε έρνπλ δηαπξάμεη κνηρεία κέζα ηνπο απέλαληη ζηνλ Θεό πνπ γλσξίδεη ηηο θαξδηέο, ελώ απέλαληη ζηνπο αλζξώπνπο κπνξεί λα θαίλνληαη λνκόηππνη όηαλ πάξνπλ δηαδύγην θαη ακέζσο κεηά παληξεπηνύλ απηήλ (ή απηόλ) πνπ είραλ ζηελ θαξδηά ηνπο. Αο κελ μερλάκε όηη ην δηαδύγην ηόηε έβγαηλε απζεκεξόλ (είηε ην έγξαθε ν ίδηνο ν άλδξαο, είηε ην έγξαθαλ νη θξηηέο) θαη ηελ επόκελε εκέξα κπνξνύζε λα γίλεη ν δεύηεξνο γάκνο. ήκεξα απαηηείηαη κεγάιν ρξνληθό δηάζηεκα γηαηί ππάξρνπλ δηαδηθαζίεο (αθόκε θαη όηαλ ζπλαηλνύλ θαη νη δύν ζύδπγνη ρξεηάδεηαη δηθαζηηθή απόθαζε πνπ παίξλεη κήλεο). Απηό ην αλαθέξνπκε επεηδή ν Υξηζηόο όηαλ κηινύζε αλαθεξόηαλ ζε θαηαζηάζεηο ηεο θνηλσλίαο ηνπ πνπ ην δηαδύγην θαη ν δεύηεξνο γάκνο κπνξνύζαλ λα ζπκβνύλ ζρεδόλ ηαπηόρξνλα. ήκεξα όκσο, θαη ηδηαίηεξα ζηηο Γπηηθέο νξγαλσκέλεο θνηλσλίεο, κεζνιαβεί έλα κεγάιν δηάζηεκα (αλ δελ ζπκθσλεί κε ην δηαδύγην ν έλαο από ηνπο δύν, ε δηαδηθαζία κπνξεί 8

9 λα απαηηήζεη 3 ή αθόκε θαη 4 ρξόληα). Γη απηό θαη καο είλαη δύζθνιν λα θαληαζηνύκε πσο νη δύν θαηαζηάζεηο ηηο νπνίεο αλαθέξεη ν Ιεζνύο - αλ θάπνηνο ρσξίζεη ηε γπλαίθα ηνπ» ε πξώηε, θαη ε δεύηεξε «λπκθεπηεί άιιε» - κπνξνύλ λα ζπκβνύλ ηαπηόρξνλα, άξα θαη ν Υξηζηόο αλαθέξεηαη ζηελ ηαπηόρξνλε δηαδηθαζία, θαη όρη ζε κία εηεξνρξνληζκέλε δηαδηθαζία. Η εηεξνρξνληζκέλε δηαδηθαζία είλαη απηή ηελ νπνία πην ζπρλά δνύκε: έλαο άλδξαο (ή κία γπλαίθα) νδεγείηαη ζην δηαδύγην γηα ιόγνπο αζπκθσλίαο ραξαθηήξσλ, θαη αθνύ ρσξίζνπλ έπεηηα από θάπνην δηάζηεκα γλσξίδνπλ κία γπλαίθα (ή έλαλ άλδξα αληίζηνηρα) θαη απνθαζίδνπλ λα παληξεπηνύλ δεύηεξν γάκν. Έλαλ ηέηνην δεύηεξν γάκν δελ κπνξνύκε λα ην ραξαθηεξίζνπκε «κνηρεία», σο Υξηζηηαλνί, νύηε βάζεη ηεο Παιαηάο Γηαζήθεο νύηε βάζεη ηεο Καηλήο (βάζεη ησλ ιόγσλ ηνπ Υξηζηνύ ζηα Δπαγγέιηα). Έλαλ δεύηεξν γάκν όκσο ν νπνίνο ήηαλ πξνζρεδηαζκέλνο κέζα ζηελ θαξδηά θάπνηνπ ελόζν είλαη αθόκε παληξεκέλνο, θαη ν νπνίνο μεθηλάεη δηαδηθαζία δηαδπγίνπ πξνθεηκέλνπ λα πξαγκαηνπνηήζεη ηνλ γάκν κε ηε γπλαίθα πνπ επηζπκεί, κπνξνύκε θαη πξέπεη, λα ηνλ ραξαθηεξίζνπκε σο «κνηρεία». Καηαιαβαίλνπκε ινηπόλ, πσο ε νξζή κεηάθξαζε ησλ ιόγσλ ηνπ Υξηζηνύ από ηα Δβξατθά (θαζώο θαη ε νξζή αλάγλσζή ηνπο ζηα αξραία Διιεληθά), σο αλαθεξόκελσλ ζε ηαπηόρξνλεο πξάμεηο δηαδπγίνπ θαη δεύηεξνπ γάκνπ, θαη όρη ζε εηεξνρξνληζκέλεο, καο νδεγεί όρη κόλν ζε νξζή θαηαλόεζε, αιιά θαη ζε νξζή δηάθξηζε ηνπ πόηε επηηξέπεηαη θαη πόηε απαγνξεύεηαη ν δεύηεξνο γάκνο. ηαλ δελ έρνπκε ηελ νξζή θαηαλόεζε ησλ ιόγσλ ηνπ Υξηζηνύ γηα ηνλ δεύηεξν γάκν, παξαπαίνπκε κεηαμύ ησλ δύν άθξσλ: «απαγνξεύεηαη ζε θάζε πεξίπησζε, θαη είλαη κνηρόο όπνηνο παληξεπηεί μαλά» θαη «επηηξέπεηαη ζε θάζε πεξίπησζε, θαη δελ πξόθεηηαη πνηέ γηα κνηρεία». Σν πξώην άθξν ηεο νινθιεξσηηθήο θαη άθξηηεο απαγόξεπζεο αθνινπζνύλ νη πεξηζζόηεξεο παξαδνζηαθέο (ζεσξνύκελεο ζπληεξεηηθέο) εθθιεζίεο, ελώ ην δεύηεξν νη κνληέξλεο (ζεσξνύκελεο αλεθηηθέο) εθθιεζίεο. Οη θιεξηθνί πνπ αζθνύλ πνηκαληηθό έξγν ζηηο ζπληεξεηηθέο εθθιεζίεο βξίζθνληαη ζπρλά κπξνζηά ζηελ θαηάζηαζε πνπ έλαο δηαδεπγκέλνο άλδξαο ή κία γπλαίθα εθιηπαξεί γηα δεύηεξν γάκν, θαη απηνί ζθιεξαίλνληαο ηελ θαξδηά ηνπο απαληνύλ κε απξνζπκία: «Γπζηπρώο ην Δπαγγέιην απαγνξεύεη θάηη ηέηνην ζεσξώληαο ην κνηρεία, θαη έηζη δελ κπνξνύκε λα ηειέζνπκε δεύηεξν γάκν». Η πην ζιηβεξή πεξίπησζε, πξαγκαηηθά ηξαγηθή, είλαη όηαλ ν δηαδεπγκέλνο (ή ε δηαδεπγκέλε) ππήξμαλ ζύκαηα κνηρείαο ηνπ πξώελ ζπδύγνπ ηνπο. Γηαηί αλ θάπνηνο είλαη ππεύζπλνο γηα κνηρεία ζα ήηαλ απόιπηα δίθαην λα κελ μαλαπαληξεπηεί, αιιά ν απαηεκέλνο ζύδπγνο πνπ παίξλεη δηαδύγην, ηη ρξσζηάεη λα θαηαδηθαζηεί ζε αγακία όιε ηελ ππόινηπε δσή ηνπ; Δίλαη θνβεξή αδηθία θάηη ηέηνην, θαη δπζηπρώο νη πεξηζζόηεξνη πνηκέλεο ησλ παξαδνζηαθώλ εθθιεζηώλ θαηαπλίγνπλ ηα ζπλαηζζήκαηα ειένπο πξνο ηνπο απαηεκέλνπο ζπδύγνπο πνπ ζέινπλ λα μαλαπαληξεπηνύλ θαη λα δήζνπλ επηπρηζκέλνη ηε δσή ηνπο.σπθισκέλνη από ηνλ άθακπην ζξεζθεπηηθό δνγκαηηζκό ηνπο θαη ην πλεπκαηηθό ζθνηάδη ησλ εθθιεζηώλ ηνπο όζνλ αθνξά ηελ εξκελεία ηεο Αγίαο Γξαθήο, νη ζεσξνύκελνη πλεπκαηηθνί θαη αγηαζηηθνί πνηκέλεο θαη πηζηνί, θαηαδηθάδνπλ ην κέιινλ ησλ δηαδεπγκέλσλ πηζηώλ, αιιά θαη ησλ παηδηώλ ηνπο (πνπ ζηελ πεξίπησζε ησλ δηαδεπγκέλσλ γπλαηθώλ-κεηέξσλ ππνθέξνπλ πνηθηινηξόπσο πιηθά θαη ςπρνινγηθά). Οη πνηκέλεο απαγγέινπλ ηελ ιαλζαζκέλε ηνπο θαηαλόεζε ησλ εδαθίσλ ηεο Βίβινπ σο ηειεζίδηθε απόθαζε ηνπ Θενύ, κελ αλαιακβάλνληαο όκσο θαη ηελ επζύλε ηεο νηθνλνκηθήο θαη ςπρνινγηθήο ππνζηήξημεο ησλ δηαδεπγκέλσλ γπλαηθώλ (θαη ησλ παηδηώλ ηνπο) πνπ επηζπκνύλ λα μαλαπαληξεπηνύλ θαη λα απνθαηαζηαζνύλ. Έηζη, όζνη δηαδεπγκέλνη Υξηζηηαλνί από απηέο ηηο εθθιεζίεο μαλαπαληξεπηνύλ (κε πνιηηηθό γάκν ή κε ζξεζθεπηηθό ζε θάπνηα άιιε εθθιεζία πνπ επηηξέπεη ην δεύηεξν γάκν) κπνξεί λα λνηώζνπλ έληνλεο ελνρέο ζε όιε ηνπο ηε δσή (πσο είλαη ζε κνηρεία), ελώ νη αδειθνί ηνπο από ηελ εθθιεζία ηνπο βιέπνπλ πεξηθξνλεηηθά ή αθόκε θαη δηαθόπηνπλ θάζε ζρέζε καδί ηνπο ζεσξώληαο ηνπο κνηρνύο. Έρνπκε δήζεη πεξηπηώζεηο όπνπ νη πνηκέλεο απαγνξεύνπλ ζε δηαδεπγκέλεο γπλαίθεο κε κηθξά παηδηά λα μαλαπαληξεπηνύλ, ελώ γλσξίδνπλ όηη ν πξώελ ζπδύγνο ηνπο ήηαλ ππεύζπλνο γηα ηε δηάιπζε ηνπ γάκνπ, είηε γηαηί ηηο απαηνύζε, είηε γηαηί θεξόηαλ πξνβιεηηθά θαη βίαηα, είηε γηαηί ήηαλ ηειείσο αλεύζπλνο (αιθννιηθόο, ραξηνπαίθηεο, θιπ). Απηό είλαη πλεπκαηηθό, ςπρνινγηθό θαη θνηλσληθό έγθιεκα, θαη ε δηδαζθαιία ηνπ Ιεζνύ Υξηζηνύ ζε θακία πεξίπησζε δελ κπνξεί λα ζπκβάιιεη ζε ηέηνηνπ είδνπο εγθιήκαηα! ήκεξα, κε ηελ αύμεζε ηεο νκνθπινθηιίαο, έρνπκε θαη πεξηπηώζεηο γπλαηθώλ πνπ ρσξίδνπλ γηαηί αλαθαιύπηνπλ πσο ν άλδξαο ηνπο είλαη νκνθπιόθηινο, θαη ππάξρνπλ εθθιεζίεο πνπ δελ επηηξέπνπλ ζε απηέο λα μαλαπαληξεπηνύλ! Σέηνηα ηπθιόηεηα θαη ζθνηάδη δελ κπνξεί λα ζπκβαδίδεη κε αλζξώπνπο πνπ δηαηείλνληαη όηη πηζηεύνπλ ζηελ Αιήζεηα θαη ζην Φσο! Γπζηπρώο όκσο, δελ ρξεηάδνληαη ηέηνηα αθξαία παξαδείγκαηα απαγόξεπζεο δεύηεξνπ γάκνπ γηα λα καο θάλνπλ λα θαηαιάβνπκε πόζν εκείο νη Υξηζηηαλνί, πνιιέο θνξέο, ιεηηνπξγνύκε θάησ από ην γξάκκα, πνιύ ρεηξόηεξα από ηνπ Φαξηζαίνπο πνπ ριεπάδνπκε, θαη 9

10 ζθνηώλνπκε κε ην γξάκκα, αλ θαη καο πξνεηδνπνίεζε ν Κύξηόο καο γηα θάηη ηέηνην. ε πνηα πεξίπησζε αλαθεξόκαζηε; ηελ πνιύ ζπλήζε γηα ηελ επνρή καο, ζηηο Γπηηθέο θνηλσλίεο ή ζηηο Γπηηθνπνηεκέλεο θνηλσλίεο ηνπ Σξίηνπ Κόζκνπ (Νόηηα Ακεξηθή, κεγαιύηεξν κέξνο Αθξηθήο, κέξνο ηεο Αζίαο), έρνπλ γίλεη θαηεζηεκέλν νη «πξνγακηαίεο ζρέζεηο», νη ζεμνπαιηθέο ζρέζεηο πξηλ ην γάκν. ηηο πην κνληέξλεο θνηλσλίεο, όρη κόλνλ είλαη επηβεβιεκέλεο νη ζεμνπαιηθέο ζρέζεηο από ηελ εθεβηθή ειηθία (γηαηί ζεσξείηαη νπηζζνδξνκηθή όπνηα θνπέια είλαη παξζέλα, όρη νινθιεξσκέλνο όπνηνο λεαξόο δελ έρεη ζεμνπαιηθή ζρέζε), αιιά πνιιά δεπγάξηα πξνρσξνύλ θαη έλα βήκα παξαπέξα: ζηε ζπκβίσζε, απηό πνπ ιέκε ζπλήζσο «ζπδνύλ». πλήζσο νη πξνγακηαίεο ζρέζεηο, αθόκε θαη νη ζπκβηώζεηο, δελ θαηαιήγνπλ ζε γάκν. ηαλ όκσο ζε κία εθθιεζία θάπνηνο άλδξαο ή γπλαίθα θάλεη γλσζηό όηη ζέιεη λα ηειέζεη γάκν, θαλέλαο πνηκέλαο δελ ηνλ ξσηάεη αλ είρε πξνεγνύκελε ζεμνπαιηθή ζρέζε ή ζπκβίσζε, ζεσξώληαο όηη θη αλ αθόκε απηό ζπλέβαηλε δελ εκπνδίδεη ηνλ γάκν, κηάο θαη όιεο νη πξνεγνύκελεο ζρέζεηο είλαη ζρέζεηο «πνξλείαο» θαη όρη γάκνπ. Έηζη ην δεπγάξη ηειεί ην γάκν κε ήζπρε ζπλείδεζε όηη παληξεύνληαη γηα πξώηε θνξά, θη αο είραλ ζπλάςεη δεθάδεο ζρέζεηο, καθξνρξόληεο ζπκβηώζεηο πξσηύηεξα απηά όια ε Δθθιεζία δελ ηα ζεσξεί «γάκν», γηαηί πνηέ δελ πήγαλ γηα 5 ιεπηά ζε έλα Γεκαξρείν λα πάξνπλ έλα ραξηί γάκνπ. Αλ είραλ πάεη ζην Γεκαξρείν ή ζε κία εθθιεζία θαη είραλ θάλεη κία ηππηθή ηειεηή γάκνπ ζα ζεσξνύληαλ παληξεκέλνη από ηελ θνηλσλία θαη ην Κξάηνο, ελώ πξηλ όρη. Αο ζθεθηνύκε ιίγν απιά θαη εηιηθξηλά απηό ην ζεκείν: ν Θεόο θπηηάεη ηα ραξηηά ησλ Γεκαξρείσλ θαη ηα πηζηνπνηεηηθά γάκνπ ησλ Δθθιεζηώλ ή θπηηάεη ηηο θαξδηέο, ηηο πξάμεηο θαη ηηο ζρέζεηο ησλ αλζξώπσλ; Αλ, δει. έλαο άλδξαο έρεη κία κόληκε εξσηηθή ζρέζε κε κία γπλαίθα ζεσξείηαη ζηα κάηηα ηνπ Θενύ όηη έρεη γίλεη «ζάξθα κία» κε απηήλ θαη έρεη ηελ ίδηα επζύλε κε έλαλ πνπ ρσξίδεη κε δηαδύγην θαη ηελ ίδηα ζέζε (ηνπ δηαδεπγκέλνπ) αλ ηελ εγθαηαιείςεη. Γει. αλ θαη δελ έρεη θάλεη επίζεκν γάκν, ε δηάιπζε ηεο ζρέζεο ηζνδπλακεί κε δηαδύγην, θαη από πλεπκαηηθή άπνςε είλαη δηαδεπγκέλνη (όπσο θαη ςπρνινγηθά νη άλζξσπνη λνηώζνπλ ζαλ ρσξηζκέλνη). Δηζη ινηπόλ, ην εάλ δηθαηνύληαη λα ηειέζνπλ γάκν είλαη ηόζν ακθίβνιν όζν θαη ζηελ πεξίπησζε πνπ ζα ήηαλ παληξεκέλνη θαη δηαδεπγκέλνη. Ο γάκνο ηνπο δελ είλαη πξώηνο αιιά δεύηεξνο (ή θαη ηξίηνο, ηέηαξηνο, πέκπηνο, αλάινγα ηνλ αξηζκό ησλ ζρέζεσλ πνπ έρνπλ πξνεγεζεί). Ιζσο απηό ζεσξεζεί θάπσο ππεξβνιηθό, αιιά δελ πξόθεηηαη γηα πνλεξηά (εθ κέξνπο ηνπ κειινληηθνύ δεύγνπο) θαη ππνθξηζία (εθ κέξνπο ηεο εθθιεζάηο) ην λα αςεθίζνπκε κία δσή καθξνρξόλησλ πξνγακηαίσλ ζρέζεσλ (ή αθόκε θαη ζπκβηώζεσλ) πνπ πξνεγνύληαη ηνπ ηππηθνύ γάκνπ; Από ηελ άιιε ζπκβαίλεη λα απαγνξεύνπκε ηνλ ηππηθά δεύηεξν γάκν ζε θάπνηνπο πνπ είραλ κόλν κία ζρέζε, ηνλ πξώην γάκν ηνπο θαη κεηά από θάπνηα ρξόληα λα ρσξίζνπλ; Πνιινί λεαξνί Υξηζηηαλνί δηαηεξνύλ ηελ αγλόηεηα κέρξη ην γάκν ηνπο, θαη ζπκβαίλεη ύζηεξα από θάπνηα ρξόληα λα ρσξίζνπλ. απηνύο απαγνξεύεηαη ν δεύηεξνο γάκνο θαη είλαη θαηαδηθαζκέλνη ζε ηζόβηα αγακία, ελώ ζε άιινπο πνπ έρνπλ ζπλάςεη πνιιέο ζρέζεηο «πνξλείαο», πνιινύο νπζηαζηηθά γάκνπο, ηώξα είλαη ειεύζεξνη λα θάλνπλ ηνλ πξώην ηνπο γάκν (νπζηαζηηθό ηνλ πνιινζηό ηνπο γάκν)! Η εμέηαζή καο ηνπ ζέκαηνο ηνπ δεύηεξνπ γάκνπ, δελ έρεη ζαλ ζθνπό λα «απειεπζεξώζεη ηηο ζπλεηδήζεηο ησλ αλζξώπσλ από ελνρέο» ώζηε λα ρσξίδνπλ αζύζηνια θαη αλεύζπλα, ρσξίο θ νβν Θενύ θαη ληξνπή αλζξώπσλ. Σν αληίζεην λα ηνπο θάλεη ππεύζπλνπο θαη λα γλσξίδνπλ ηηο ππνρξεώζεηο ηνπο σο παληξεκέλσλ θαη σο ρσξηζκέλσλ, απέλαληη ζηνλ ζύληξνθό ηνπο θαη ζηνλ Θεό. Σί γράθοσν οι Απόζηολοι ζτεηικά με ηο διαδύγιο και ηον δεύηερο γάμο; Διάρηζηεο αλαθνξέο ππάξρνπλ γη απηό ην ζέκα, θη απηέο κόλνλ από ηνλ Απόζηνιν Παύιν. ηα εδάθηα Α Κνξηλζίνπο 7:10-15, κηιώληαο γηα Υξηζηηαλέο γπλαίθεο πνπ είλαη παληξεκέλεο κε απίζηνπο, ν Απόζηνινο Παύινο μεθάζαξα ιέεη πσο ε γπλαίθα κπνξεί λα ρσξίζεη από ηνλ άλδξα ηεο, αλ θαη θαιύηεξα είλαη λα κελ ην θάλεη θαη λα πξνζπαζήζεη λα κείλεη καδί ηνπ. Απηή είλαη κία πεξίπησζε πνπ παξνπζηάδεηαη ζπρλά θαη ζήκεξα: έλαο πηζηόο Υξηζηηαλόο λα είλαη παληξεκέλνο κε κία γπλαίθα (ή αληίζηνηρα κία πηζηή γπλαίθα κε έλαλ άλδξα) πνπ δελ πηζηεύεη ή πηζηεύεη αιιά δελ ζέιεη λα αθνινπζήζεη ηνλ Υξηζηό ζηελ πξάμε. Σί πξέπεη λα γίλεη; Ο Παύινο ιέεη (θαη ν Πέηξνο ζηελ Α Πέηξνπ) πσο ην θαιύηεξν είλαη λα κείλεη καδί ην αλδξόγπλν κε ζθνπό είηε λα θεξδεζεί ν άπηζηνο ζύδπγνο ζηνλ Υξηζηό, είηε αλ έρεη εηξεληθή ζηάζε απέλαληη ζηελ πίζηε (δελ είλαη ερζξηθόο) γηα ηελ γαιήλε ηεο νηθνγέλεηαο (όρη κόλν ηνπ δεπγαξηνύ, αιιά θαη ησλ παηδηώλ). Αλ όκσο πεξλάεη ν θαηξόο θαη ε γακήιηα ζπκβίσζε εκπνδίδεη ηνλ/ηελ πηζηό/πηζηή ζύδπγν ζηελ πλεπκαηηθή ηνπο πνξεία, θαιύηεξα είλαη λα ρσξίζνπλ. Δδώ ινηπόλ έρνπκε κία αηηία δηαδπγίνπ δηαθνξεηηθή από ηελ πνξλεία (ή ηε κνηρεία 10

11 όπσο ελλννύλ ζην εδ. Μαηζ. 19:35 κεξηθνί Υξηζηηαλνί ζήκεξα). ζεο εθθιεζίεο δηαηείλνληαη πσο δελ επηηξέπεηαη δηαδύγην παξά κόλν γηα ιόγν κνηρείαο, έξρνληαη ζε μεθάζαξε αληίζεζε κε ηελ Απνζηνιηθή δηδαζθαιία! 4 Γηα άιιεο αηηίεο δηαδπγίνπ δελ θάλεη ιόγν ν Παύινο, ρσξίο απηό λα ζεκαίλεη όηη απαγνξεύεη ην δηαδύγην ζε άιιεο πεξηπηώζεηο, όπσο θαίλεηαη από ηα εδάθηα 27-28: απνηξέπεη από ην δηαδύγην, δελ ην απαγνξεύεη όκσο. Σί ιέεη όζνλ αθνξά ηνλ δεύηεξν γάκν; ην ίδην θεθάιαην (7 ν ηεο Α Κνξηλζίνπο) ζην νπνίν αζρνιείηαη κε ζέκαηα γάκνπ, γίλεηαη κία κηθξή αιιά ζαθήο αλαθνξά ζηνλ δεύηεξν γάκν: «Ννκίδσ, ινηπόλ, πσο απηό είλαη θαιό εμαηηίαο ηεο παξνύζαο αλάγθεο, όηη είναι θαιό γηα ηον άλζξσπν ην να μένει έηζη όπως είλαη. Δίζαη δεκέλνο κε γπλαίθα, κε δεηάο ιύζε (δηαδύγην). είζαι λσμένος από γσναίκα; Με δεηάς γσναίκα. Αν όμως και πανηρεσηείς, δεν αμάρηεζες» (εδ ). ζνη γλσξίδνπλ ηελ λνκηθή γιώζζα ζα ζπκεζνύλ ακέζσο όηη ν όξνο «ιύζε ηνπ γάκνπ» ζεκαίλεη αθξηβώο «δηά-ιπζε», «δηα-δύγην» (ην νπνίν ζεκαίλεη δηάιπζε ηνπ δπγνύ ηνπ γάκνπ), δει. ιύεηαη ν δεζκόο ηνπ γάκνπ. Έηζη είλαη μεθάζαξν πσο ην εδ. 28 κηιάεη γηα θάπνηνλ πνπ «είλαη δεκέλνο κε γπλαίθα» δει. βξίζθεηαη θάησ από ηνλ δεζκό ηνπ γάκνπ, θαη ηνλ πξνηξέπεη λα κε δεηάεη λα ιπζεί ν δεζκόο, δει. λα κελ ρσξίζεη, αιιά αλ θάπνηνο είλαη «ιπκέλνο από γπλαίθα», δει. ρσξηζκέλνο, δηαδεπγκέλνο, θαη παληξεπηεί, δεν αμαρηάνει. Δίλαη αιήζεηα ηόζν μεθάζαξε ε ειιεληθή γιώζζα πνπ ρξεζηκνπνηεί ν Παύινο, ώζηε δελ αθήλεη ακθηβνιία γη απηό πνπ δειώλεη: όπνηνο είλαη δηαδεπγκέλνο θαιύηεξα λα κε δεηάεη γπλαίθα μαλά, αιιά θη αλ αθόκε παληξεπηεί δελ ακαξηάλεη. Άξα ν δεύηεξνο γάκνο, ιέεη ν Παύινο ζηελ Δθθιεζία ησλ Κνξηλζίσλ θαη θαη επέθηαζε ζε θάζε εθθιεζία δελ είλαη ακαξηία, αλ θαη δελ είλαη ε θαιύηεξε επηινγή ζηνπο δύζθνινπο θαηξνύο πνπ δνύκε (θαη ε Δθθιεζία δεη πάληα ζε δύζθνινπο θαηξνύο από πλεπκαηηθή άπνςε). κσο ζην εδ. 39 αλαθέξεηαη θάηη πνπ ζα κπνξνύζε λα είλαη αληηθαηηθό ζε ζρέζε κε ηελ πξνεγνύκελε δήισζε: «Η γπλαίθα είλαη δεκέλε γηα όζν ρξόλν δεη ν άληξαο ηεο. Αλ όκσο θνηκεζεί ν άληξαο ηης, ειεύζεξε είλαη κε όπνηνλ ζέιεη λα παληξεπηεί, κόλν να είναι ζηνλ Κύξην», δει. αλ παληξεπηεί ε γπλαίθα ελόζν δεη ν άλδξαο ηεο δηαπξάηηεη ακαξηία. Γηα πνηα πεξίπησζε κηιάεη ν Παύινο εδώ; Μήπσο απαγνξεύεη ζην ζεκείν απηό ηνλ δεύηεξν γάκν, ελώ πξηλ ιίγν μεθάζαξα ηνλ επέηξεςε; Απνθιείεηαη βέβαηα ν Απόζηνινο λα αληηθάζθεη κε ηνλ εαπηό ηνπ, γη απηό θαη θάπνηα άιιε είλαη ε εμήγεζε απηνύ πνπ ιέεη, ηελ νπνία θαη ζα δνύκε ζηε ζπλέρεηα, εμεηάδνληαο έλαλ παξόκνην ιόγν ηνπ ζην Ρσκ. 7:2-3. Πάλησο θαη αξρήλ πξέπεη λα παξαηεξήζνπκε πσο ν Παύινο δελ κηιάεη γηα «ιπκέλε» ή «ρσξηζκέλε» γπλαίθα πνπ παληξεύεηαη κε άιινλ άλδξα άξα απνθιείεηαη ε πεξίπησζε ηνπ λα αλαθέξεηαη ζηνλ δεύηεξν γάκν. Μηιάεη γηα γπλαίθα πνπ ν άλδξαο ηεο δεη, είλαη παληξεκέλε κε ηνλ άλδξα ηεο, αιιά παξόια απηά κπνξεί λα παληξεπηεί κε άιινλ άλδξα θαη ηόηε ακαξηάλεη. Πώο γίλεηαη απηό, αθνύ πνιπγακία ζηηο γπλαίθεο δελ επηηξάπεθε απηό; Θα ην δνύκε ακέζσο παξαθάησ. Έλα αθόκε εδάθην πνπ κπεξδεύεη ζρεηηθά κε ην δηθαίσκα ηνπ δεύηεξνπ γάκνπ, εηδηθά γηα κηα γπλαίθα, είλαη ην Ρσκαίνπο 7:2-3 : Γηαηί ε παληξεκέλε γπλαίθα, κε ην δσληαληό άληξα έρεη δεζεί σο πξνο ηο λόκν. Αλ όκσο πεζάλεη ν άληξαο, έρεη απαιιαρηεί από ην λόκν ποσ αναθέρεηαι ζηνλ άληξα. Άξα, ινηπόλ, ελόζσ δεη ν άληξαο ηης, ζα νλνκαζηεί κνηραιίδα αλ γίλεη ζύζσγος ζε άιιν άληξα. Αλ όκσο πεζάλεη ν άληξαο, είλαη ειεύζεξε από ην λόκν, ώζηε απηή λα κελ είλαη κνηραιίδα αλ γίλεη ζύζσγος ζε άιιν άληξα. Μία πξώηε αλάγλσζε ηνπ θεηκέλνπ θαη ζην αξραίν πξσηόηππν καο δίλεη ηελ εληύπσζε όηη ν Απόζηνινο Παύινο μεθάζαξα δειώλεη πσο όζν δεη ν άλδξαο ε γπλαίθα ηνπ δελ κπνξεί λα παληξεπηεί κε άιινλ. Γηα ηνπο ιόγνπο απηνύο πξέπεη λα απνθιείζνπκε θαη αξρήλ θάζε άιιε γισζζηθή εξκελεία, δηόηη είλαη πξνθαλέο όηη από ηελ αξρή ήηαλ γξακκέλνη από ηνλ ίδην ηνλ Παύιν ζηελ Διιεληθή, θαη δελ απνηεινύλ κεηάθξαζε από ηελ εβξατθή γιώζζα. Μία δεύηεξε πξνζεθηηθόηεξε αλάγλσζε όκσο ησλ ιόγσλ απηώλ δεκηνπξγεί κία νπζηαζηηθή απνξία: πξώηνλ, εθόζνλ ν Παύινο επηρεηξεκαηνινγεί κε βάζε ηνλ Νόκν, ν νπνίνο δελ απαγνξεύεη ε γπλαίθα λα ρσξηζηεί θαη λα παληξεπηεί κε άιινλ άλδξα, πσο κπνξεί λα ιέεη όηη κόλνλ αλ πεζάλεη ν άλδξαο ηεο είλαη ειεύζεξε από ην Νόκν λα μαλαπαληξεπηεί; 4 Φπζηθά απηό δελ είλαη ην κόλν παξάδεηγκα εθθιεζηώλ πνπ πηζηεύνπλ αληίζεηα από ηελ Απνζηνιηθή δηδαζθαιία, γηαηί εδώ βιέπνπκε ηελ Οξζόδνμε θαη Καζνιηθή Παξάδνζε λα επηβάιινπλ αγακία ζηνπο θιεξηθνύο ηνπο, ελώ ν Παύινο ξεηά ιέεη πσο θαη νη επίζθνπνη πξέπεη λα είλαη άλδξεο κίαο γπλαίθαο. Απηό ην παξάδεηγκα δελ ην αλαθέξνπκε ηπραία, αιιά όπσο ζα εμεηάζνπκε παξαθάησ, ε Δθθιεζία ησλ πξώησλ αηώλσλ ήηαλ ελαληίνλ ηνπ γάκνπ γεληθά, θαη πεξηόξηδε όζν κπνξνύζε ηνπο γάκνπο, πόζν κάιινλ δελ ζα κπνξνύζε λα επηηξέπεη ζε έλαλ πηζηό λα μαλαπαληξεπηεί. 11

12 Πνύ ιέεη θάηη ηέηνην ν Νόκνο; Απηό ζα ήηαλ κία ηεξάζηηα αληίθαζε γηα θάπνηνλ Ινπδαίν όπσο ν Παύινο πνπ ήηαλ βαζύο γλώζηεο ηνπ Νόκνπ. Σί ζπκβαίλεη; Καη αξρήλ πξέπεη λα δνύκε ηα ζπκθξαδόκελα ησλ εδαθίσλ απηώλ. Γηα πνην ζέκα κηιάεη ν Παύινο; Μηιάεη γηα ην δηαδύγην; Ορη, δελ αλαθέξεη θαζόινπ ηηο ιέμεηο (θαη ηηο έλλνηεο) «απνβιεκέλε», «δηαδύγην», «ρσξίδνκαη». Άξα δελ πξόθεηηαη γη απηήλ ηελ πεξίπησζε. Μα πνηα άιιε πεξίπησζε ζα κπνξνύζε λα είλαη, αθνύ αλ κηα γπλαίθα δελ είλαη ρσξηζκέλε θαη ν άλδξαο ηεο δεη, πσο ζα κπνξνύζε πνηέ ηαπηόρξνλα λα παληξεπηεί θάπνηνλ άιιν; Γηθαηνινγεκέλε απνξία, θαη ε πξαθηηθή απάληεζε κπνξεί λα είλαη κόλν κία, ηελ νπνία ζα θαηαιάβνπκε θαιύηεξα αλ θαηαιάβνπκε πνην είλαη ην ζέκα ηνπ Παύινπ ζε όιν απηό ην θεθάιαην: είλαη ε πηζηόηεηα θαη ν αγηαζκόο ηεο Δθθιεζίαο πξνο ηνλ Υξηζηό. Πξόθεηηαη γηα κία παξνκνίσζε ηεο Δθθιεζίαο πνπ θάλεη ν Παύινο, κία αλαινγία ηεο Δθθιεζίαο κε κία θπζηθή θαηάζηαζε, γπλαίθαο θαη άλδξα. Η Δθθιεζία, ην ώκα ησλ πηζηώλ, παξνκνηάδεηαη κε γπλαίθα λπκθεπκέλε κε ηνλ Υξηζηό, κέρξη ηελ εκέξα ηεο δεύηεξεο έιεπζεο ηνπ Κπξίνπ ηεο. Ο Υξηζηόο είλαη απώλ, έρεη αλαιεθζεί ζηνλ νπξαλό, θαη ε Δθθιεζία πνπ έρεη κείλεη ζηε γε θαη Σνλ πεξηκέλεη, δελ πξέπεη λα αλακηρζεί κε ηνλ θόζκν θαη ηελ ακαξηία θαη έηζη ράζεη ηελ πλεπκαηηθή ηεο θαζαξόηεηα, κνηρεύνληαο πλεπκαηηθά κε ηνλ θόζκν, λπκθεπόκελε ελόζν δεη ν άλδξαο ηεο θάπνπ αιινύ (ν Υξηζηόο δεη ζηνλ Οπξαλό) κε ηελ εμνπζία θαη ηελ ακαξηία ηνπ θόζκνπ απηνύ. Δδώ πξέπεη λα ζπκεζνύκε όηη ν ίδηνο ν Υξηζηόο είρε πξνεηδνπνηήζεη ηελ Δθθιεζία ησλ καζεηώλ Σνπ κε παξόκνηεο παξαβνιέο γηα ηε ζηάζε πνπ έπξεπε λα ηεξήζεη όζν Δθείλνο ζα έιεηπε θαη πσο ζα έπξεπε λα Σνλ πεξηκέλεη (όπσο ηνπ επγελνύο πνπ θεύγεη ζε ρώξα καθξηλή, ηνπ Κπξίνπ πνπ έξρεηαη λα ινγαξηαζηεί κε ηνπο δνύινπο ηνπ γηα ηα ηάιαληα, ηνπ Κπξίνπ πνπ επηζηξέθεη ζηηο δέθα παξζέλεο, ηεο ακνηβήο ηνπ πηζηνύ θαη θξόληκνπ δνύινπ θαη ηεο ηηκσξίαο ηνπ δνύινπ πνπ ιέεη όηη αξγεί ν Κύξηνο θαη αξρίδεη λα ελώλεηαη κε ηνλ θόζκν ζηηο δηαζθεδάζεηο, θιπ). Από απηέο ηηο παξαβνιέο ζπλάγνπκε ηε θπζηθή θαηάζηαζε πνπ ρξεζηκνπνηεί γηα ηελ παξνκνίσζή ηνπ ν Απόζηνινο Παύινο: είλαη εθείλε κίαο παληξεκέλεο γπλαίθαο, ε νπνία δελ έρεη ρσξηζηεί από ηνλ άλδξα ηεο, αιιά εθείλνο θεύγεη ζε ηαμίδη καθξηά ρσξίο λα μέξεη πόηε ζα γπξίζεη. Απηή είλαη θαη ε κόλε ινγηθή απάληεζε ζην εξώηεκα πνπ ηέζεθε ιίγν πξηλ, «πώο ζα κπνξνύζε κία παληξεκέλε γπλαίθα λα παληξεπηεί άιινλ άλδξα, ελόζν δεη ν άλδξαο ηεο θαη ρσξίο λα έρεη δηαδύγην». Μόλν ζηελ πεξίπησζε πνπ ν άλδξαο ηεο θεύγεη καθξηά θαη ιείπεη θαηξό, κία πνιύ ζπλεζηζκέλε πεξίπησζε γηα ηνπο Ινπδαίνπο ηεο Ρώκεο πξνο ηνπο νπνίνπο θπξίσο απεπζύλεηαη ν Παύινο ζηελ Πξνο Ρσκαίνπο επηζηνιή ηνπ (όπσο ζρεδόλ νκόθσλα όινη νη ζύγρξνλνη κειεηεηέο/ζενιόγνη αλαθέξνπλ), κηαο θαη νη πεξηζζόηεξνη ήηαλ έκπνξνη θαη ζπρλά ηαμίδεπαλ. Έλαο άιινο ιόγνο πνπ ηαμίδεπαλ νη Ινπδαίνη ήηαλ ε εηήζηα επίζθεςεπξνζθύλεκα ζηελ Ιεξνπζαιήκ. Σα ηαμίδηα κε πινία, όπσο βιέπνπκε θαη από ην ηαμίδη ηνπ Παύινπ πξνο ηε Ρώκε, κπνξνύζαλ λα θξαηήζνπλ πνιύ θαηξό, αλ νη άλεκνη δελ ήηαλ επλντθνί, θιπ. Πνιύ ζπρλά ήηαλ ηα λαπάγηα, νη πεηξαηείεο, θιπ. Σν λα ραζεί ν άλδξαο θάπνηαο γπλαίθαο θαη λα κελ έρεη απηή θακία είδεζή ηνπ δελ πξέπεη λα καο θαίλεηαη παξάμελν γηα κία επνρή πνπ νύηε ηειεπηθνηλσλίεο ππήξραλ νύηε θαη ηαρπδξνκεία. Η πεξίπησζε δε απηή, ηνπ λα ραζεί έλαο άλδξαο ζε ηαμίδη (ή ζε πόιεκν, ήηαλ κία άιιε πεξίπησζε απώιεηαο) αλαθέξεηαη ζην Σαικνύδ, όπνπ θαη κάιηζηα λνκνζεηείηαη όηη αλ ε παληξεκέλε γπλαίθα δελ πάξεη θακία είδεζε όηη ν άλδξαο ηεο δεη κέζα ζε ηξία ρξόληα από ηελ αλαρώξεζή ηνπ, κπνξεί λα ζεσξεζεί λεθξόο θαη ε γπλαίθα ηνπ κπνξεί λα μαλαπαληξεπηεί. Ίζσο ε παξνκνίσζε ηνπ Παύινπ λα κε ρξεζηκνπνηεί αθξηβώο απηήλ ηελ πεξίπησζε, αιιά ηελ πεξίπησζε ελόο άλδξα πνπ γηα θάπνηνπο ιόγνπο επαγγεικαηηθνύο κέλεη αξθεηά ρξόληα καθξηά από ηε γπλαίθα ηνπ. Μάιινλ απηή είλαη θαη ε θαηάζηαζε ηεο Δθθιεζίαο πνπ γλσξίδεη ζίγνπξα όηη ν άλδξαο ηεο, ν Υξηζηόο δεη ζε έλαλ άιιν ηόπν, αιιά κπνξεί λα θνπξαζηεί λα πεξηκέλεη πνιιά ρξόληα θαη λα αλαδεηήζεη ραξέο ζηνλ θόζκν, δει. ζηελ αλζξώπηλε δύλακε, ππνζηήξημε, θηινζνθία, θιπ. Η παξνκνίσζε ηνπ Παύινπ γίλεηαη επίζεο πξνθαλήο ζηε ζεκεξηλή επνρή πνπ πνιινί κεηαλαζηεύνπλ ζε καθξηλέο ρώξεο, αθήλνληαο πίζσ ηε γπλαίθα ηνπο. ζν θαη λα αξγεί λα επηζηξέςεη ν άλδξαο, ε γπλαίθα αλ παληξεπηεί κε θάπνηνλ άιινλ δελ ζα δηαπξάμεη κνηρεία; Έρσ γλσξίζεη πξνζσπηθά αξθεηέο πεξηπηώζεηο κεηαλαζηώλ πνπ ρξόληα δνπιεύνπλ ζηε ρώξα καο, θαη έρνπλ αθήζεη πίζσ ζηελ παηξίδα ηνπο γπλαίθα (ή άλδξα αληίζηνηρα) θαη αηζζάλνληαη γηα ιόγνπο ζπλαηζζεκαηηθήο ή ζεμνπαιηθήο αλάγθεο όηη πξέπεη λα έρνπλ θαη εδώ κία γπλαίθα (ή έλαλ άλδξα αληίζηνηρα), θαη θάηη ηέηνην είλαη μεθάζαξα ακαξηία θαηαδηθαζηέα σο κνηρεία. Μεξηθνί κεηαλάζηεο/κεηαλάζηξηεο έρνπλ κάιηζηα πξαγκαηνπνηήζεη γάκν εδώ ρσξίο πνηέ λα έρνπλ πάξεη δηαδύγην ζηε ρώξα ηνπο, γηλόκελνη έηζη παξάλνκνη θαη απέλαληη ζηνλ λόκν ηνπ Θενύ θαη ζηνλ λόκν ησλ αλζξώπσλ. Άξα ινηπόλ ηα εδάθηα ηνπ Παύινπ ζηελ Ρσκαίνπο απνηεινύλ κία παξνκνίσζε ηεο πξνζκνλήο ηεο λύκθεο-δθθιεζίαο ηνπ Νπκθίνπ-Υξηζηνύ ν νπνίνο ιείπεη «ζε ρώξα καθξηλή», 12

13 θαη δελ έρνπλ θακία ζρέζε κε ην αλ κία γπλαίθα κπνξεί λα ρσξηζηεί κε δηαδύγην θαη λα μαλαπαληξεπηεί. κνηα θαη ηα εδάθηα ζηελ Κνξηλζίνπο αλαθέξνληαη ζηε γπλαίθα πνπ δελ κπνξεί λα παληξεπηεί όζν ν άλδξαο ηεο δεη θάπνπ αιινύ, αιιά δελ έρεη πάξεη δηαδύγην. Η ζηάζε ηες Εκκλεζίας μεηά ηοσς Αποζηόλοσς Αλ θαη νη αλαθνξέο ζην ζέκα ηνπ δηαδπγίνπ θαη ηνπ δεύηεξνπ γάκνπ είλαη ιηγνζηέο ζηα θείκελα ησλ Απνινγεηώλ (Ινπζηίλνο, Σεξηπιιηαλόο, Σαηηαλόο) θαη Παηέξσλ (Κιήκεο Αιεμαλδξείαο, ύλνδνο Διβίξαο, Καλόλεο Μ.Βαζηιείνπ, Ι. Υξπζόζηνκνο, θ.α.) απηέο είλαη πάληα απαγνξεπηηθέο θαη απεξίθξαζηα θαηαδηθαζηηθέο ηνπ δεύηεξνπ γάκνπ. Καη απηό είλαη απόιπηα θαηαλνεηό ζε όζνπο είλαη γλώζηεο ηεο γεληθήο θηινζνθηθήο θαηάζηαζεο ηνπ ειιελνξσκατθνύ θόζκνπ κέζα ζηνλ νπνίν αλαπηύρζεθε ν Υξηζηηαληζκόο. Αλ θαη ν πνιύο θόζκνο ήηαλ παξαδνκέλνο ζηηο ζαξθηθέο εδνλέο, νη θηιόζνθνη (Πιαησληθνί, ηστθνί) αληαγσλίδνληαλ (ηνπιάρηζηνλ ζηε ζεσξία) ην πσο ζα είλαη πην ελάξεηνη, απαζείο, εγθξαηείο, θαη γεληθά πην πλεπκαηηθνί, απερζαλόκελνη ηνλ θόζκν ηεο ζάξθαο θαη ηεο ύιεο, ζεσξώληαο θαη σηεξε ή αθόκε θαη θαθή ηελ πιηθή δεκηνπξγία. Έηζη, έβιεπαλ σο έλα κεγάιν εκπόδην πξνο ηελ πλεπκαηηθή ηειεηόηεηα (ηελ απόδξαζε από ηελ ύιε θαη ηελ έλσζε κε ηελ ππέξηαηε ζετθή νπζία) ηε γπλαίθα, ην ζεμ, ηνλ γάκν, ηελ ηεθλνγνλία. ε ηέηνηνπο θηινζόθνπο ή δαζθάινπο πνπ κάζαηλαλ ηα παηδηά γξαθή θαη αλάγλσζε κε βάζε ηα θηινζνθηθά θείκελα, είραλ καζεηεύζεη όινη νη κνξθσκέλνη Παηέξεο ηεο Δθθιεζίαο, θαη είλαη θπζηθό λα είραλ εληππσζηαζηεί θαη λα είραλ αζπαζηεί απηέο ηηο απόςεηο. Έηζη, ζεσξνύζαλ θάζε αλζξώπηλε πιηθή δξαζηεξηόηεηα έλα εκπόδην γηα ηελ πλεπκαηηθή δσή, θαη πην πνιύ ηνλ γάκν σο κία αλζξώπηλε αδπλακία θαη έλα αλαγθαίν θαθό κέρξηο όηνπ κπνξέζεη ν άλζξσπνο θαη ληθήζεη ηηο ζαξθηθέο επηζπκίεο ( θπξίσο νη άλδξεο) θαη ηηο ζπλαηζζεκαηηθέο ηνπ θηινδνμίεο (θπξίσο νη γπλαίθεο) νη θηιόζνθνη θαη νη Παηέξεο πνιιέο θνξέο έβιεπαλ ηελ επηζπκία γηα παηδηά σο κία εγσηζηηθή επηζπκία θηινδνμίαο!) Μέζα ζ απηό ην θιίκα θηλνύκελνη νη Υξηζηηαλνί δελ κπνξεί παξά λα ζεσξνύζαλ θάπνηνλ πνπ ήζειε λα μαλαπαληξεπηεί σο «θηιήδνλν», θαη άξα λα απνηξέπνπλ ηνλ δεύηεξν γάκν. Μέζα ζην θιίκα ηεο δήζελ πλεπκαηηθόηεηαο, αξλνύληαλ πνιιέο θπζηθέο αλζξώπηλεο δξαζηεξηόηεηεο θαη εθδειώζεηο, πξνζπαζώληαο βέβαηα λα ππνζηεξίμνπλ ηηο ζέζεηο ηνπο κε εδάθηα από ηελ Καηλή Γηαζήθε, πνπ ηα εξκήλεπαλ έηζη ώζηε λα δηθαηώλνπλ ηηο πλεπκαηηθέο ζεσξίεο ηνπο. Η εθαξκνγή ησλ εδαθίσλ ησλ Δπαγγειίσλ πνπ αλαθέξνληαλ ζην δηαδύγην πνηέ δελ εμεηάζηεθε κε εηιηθξηλέο πλεύκα αλαδήηεζεο ηεο αιήζεηαο, αιιά κε πξνθαηεηιεκέλν πλεύκα λα δηθαησζεί ε «πλεπκαηηθή δσή», κία δσή καθξηά από ηελ ύιε, ηηο αηζζήζεηο θαη ηα ζπλαηζζήκαηα, άξα θαη καθξηά από ηνλ γάκν. Αλ ν πξώηνο γάκνο ζεσξνύληαλ θάηη πεξηθξνλεηέν αλάκεζα ζηνπο Υξηζηηαλνύο, θαη ε αγακία ε κεγαιύηεξε αξεηή, ηόηε πσο είλαη δπλαηόλ λα κελ απέξξηπηαλ απεξίθξαζηα ηελ ηδέα ηνπ δεύηεξνπ γάκνπ; Η λννηξνπία απηή, ηεο «πλεπκαηηθήο δσήο», καθξηά από ηνλ θόζκν, ελλνώληαο όρη κόλνλ ηνλ ακαξησιό θόζκν, αιιά θαη ηνλ θπζηθό, πιηθό θόζκν πνπ δεκηνύξγεζε κε αγάπε θαη ραξά ν Θεόο, ζπλερίδεηαη αθόκε θαη ζήκεξα ζε όινπο ζρεδόλ ηνπο Υξηζηηαληθνύο θύθινπο (νξζόδνμνπο θαη κε) πνπ αγσλίδνληαη κε απζηεξόηεηα γηα αγηόηεηα. ε απηνύο ηνπο θύθινπο πνπ ν γάκνο είλαη ζηελ θαιύηεξε πεξίπησζε κία δεύηεξε, θαηώηεξε επηινγή ηνπ Υξηζηηαλνύ, είλαη θπζηθό λα κελ αλαδεηείηαη ε νξζή εξκελεία θαη εθαξκνγή ησλ ιόγσλ ηνπ Υξηζηνύ ζρεηηθά κε ηνλ δεύηεξν γάκν, αιιά λα βνιεύνληαη ζηελ επηπόιαηε αλάγλσζε πνπ θαίλεηαη λα απαγνξεύεη δεύηεξν γάκν ζε όιεο ηηο πεξηπηώζεηο εθηόο ηεο κνηρείαο (κεηαθξάδνληαο ιαλζαζκέλα ηνλ όξν «πνξλεία» ζε «κνηρεία», γηαηί έηζη θαη αιινηώο, ζήκεξα, όινη ζρεδόλ έρνπλ πέζεη ζε πνξλεία, θαη άξα ζα ήηαλ απαγνξεπκέλν ζε όινπο λα θάλνπλ έζησ θαη πξώην γάκν ). Ο κνληεξληζκόο, ε πξννδεπηηθόηεηα, ε ηάζε λα γίλνπκε απνδεθηνί από ηελ θνηλσλία, ε πίεζε από ηνπο θνζκηθνύο άξρνληεο, έθαλαλ άιιεο Δθθιεζίεο όπσο ε Αγγιηθαληθή, ε Οξζόδνμε, ε Λνπζεξαληθή, θαη πνιιέο Γηακαξηπξόκελεο λα επηηξέπνπλ ηνλ δεύηεξν γάκν, ρσξίο όκσο λα έρνπλ ζνβαξά θαη δηθαηνινγεκέλα κε βάζε ηε Βίβιν επηρεηξήκαηα γηα θάηη ηέηνην. Πξόθεηηαη δει. γηα ζπκβηβαζκό, ππνθξηζία, θαη νκνινγία αλππαθνήο ζε απηό πνπ ζεσξνύλ σο νξζή εξκελεία ησλ ιόγσλ ηνπ Υξηζηνύ επεηδή αθόκε θαη απηέο νη Δθθιεζίεο ζεσξνύλ πσο ν Υξηζηόο απαγνξεύεη ηνλ δεύηεξν γάκν, αιιά νη Υξηζηηαλνί πνιιέο θνξέο είλαη αδύλαηνη θαη δελ κπνξνύλ λα ππαθνύζνπλ ηελ εληνιή ηνπ Υξηζηνύ. Καη νη δύν απηέο ζηάζεηο πνπ αθνινύζεζε ε Δθθιεζία, ηεο πιήξνπο απαγόξεπζεο δεύηεξνπ γάκνπ θαη ηεο πιήξνπο ειεπζεξίαο, είλαη ιαλζαζκέλεο γηαηί ειιείπεη ε νξζή θαηαλόεζε ησλ 13

14 Δπαγγειίσλ θαη απηό είλαη αλαπόθεπθην γηαηί ζηεξνύληαλ ηνπ Ινπδατθνύ ππόβαζξνπ ησλ Δπαγγειίσλ: ηεο Παιαηάο Γηαζήθεο, ηεο Δβξατθήο γιώζζαο, θαη ηεο Ραββηληθήο παξάδνζεο ηεο επνρήο ηνπ Υξηζηνύ. Η πεξηθξόλεζε όκσο ηεο Παιαηάο Γηαζήθεο θαη ησλ Δβξαίσλ ζπζθόηηζε πνιύ ηνπο Παηέξεο ηεο Δθθιεζίαο ζε ζεκείν πνπ λα ζεσξνύλ άρξεζηε ηελ Δβξατθή/Αξακατθή γιώζζα πνπ κηινύζε ν Υξηζηόο, ηνλ Μσζατθό Νόκν θαη ηελ Πξνθνξηθή Ραββηληθή Παξάδνζε κε δύν ιόγηα ηε ζξεζθεία θαη ηνλ ιαό κέζα ζηνλ νπνίν γελλήζεθε θαη κεγάισζε θνηλσληθά θαη πλεπκαηηθά ν Τηόο ηνπ Θενύ. Απηήλ αθξηβώο ηελ έιιεηςε, ηνπ Ινπδατθνύ ππόβαζξνπ ηεο Καηλήο Γηαζήθεο θαη ηεο Δθθιεζίαο, ζήκεξα ν Θεόο απνθαζηζηά θαη πάιη, κε ζθνπό λα δηνξζώζεη θαη λα θηηάμεη ζσζηά ηελ Δθθιεζία-Νύκθε ηνπ Τηνύ Σνπ, δει. ην ζώκα ησλ αλζξώπσλ εθείλσλ πνπ ζα είλαη πιήξεηο, δίθαηνη θαη ειεήκνλεο, ζνθνί θαη δπλαηνί, ηζνξξνπεκέλνη ζηε δσή ηνπο, ώζηε λα κπνξνύλ λα ζπκκεηέρνπλ ζηε Βαζηιεία ηνπ Διεήκνλνο, Γηθαίνπ, νθνύ θαη Γπλαηνύ. Κέντρο Βιβλικών Μελετών,